Arktik bölge ve Antartika’da neler oluyor?Doç.Dr.Sait Yılmaz

GirişTürkiye’nin bunca sorunu arasında kutuplardan bahsederek,

aslında ülkenin kasvetli havasından biraz sizi biraz da kendimiuzaklaştırmak istiyorum. Dış politikada her cephede batmış,içeride göz göre göre şimdiden fiili olarak bölünmüş bir ülkedefetret devri yaşıyoruz. Ülkeyi en üst düzeyde yönetenler, şahsigelecekleri uğruna her türlü kanunsuzluğu kendilerine mübahgörüyor. Anayasa değişikliği ve başkanlık rejimi ile ülkeye neolursa olsun, ama biz kendimizi kurtaralım derdindeler. Dahaotoriter ve İslamcı bir rejim için, Cumhuriyeti kuran temelilkelerin tasfiyesinde son aşamaya geliniyor. Devletin yargısıile birlikte istihbaratı, polisi, jandarması iktidar partisininmanivelası hale getirilmiş, devletin ana unsurları İslamcı birparti tarafından ele geçirilmişse burada devlet için kime, neanlatıyoruz diye sorgulamadan edemiyoruz. Ancak, dünya dönüyorve ülkeler boş durmuyor, kutuplarda bile paylaşım savaşı hızlayeni yeni safhalara giriyor. Hemen her makalemizde bilimsel birseviyede olmanın yanında az bilinen ya da pek çalışılmayankonulara yer vererek, belirli bir boşluğu doldurmaya veakademik bir referans oluşturmaya gayret ediyoruz. Bu makaledeArktik bölge (Kuzey Kutbu) ve Antartika (Güney Kutbu) ileilgili gelişmeleri ele alarak, kutuplarda gelinen aşamanıngüncel bir resmini çekmek, öte yandan Türkiye’de son yıllardaözellikle Antartika’ya yönelik artan ilgiyi değerlendirmekistiyoruz. Küresel ısınma sürecinin mevcut düzeyde devam etmesihalinde 2030-2040 yıllarına kadar kutuplarda yaz mevsimibuzullarının tamamen eriyebileceği yönünde görüşler var1. Buzkütlelerinin yaz aylarında tamamen eriyecek olması; bölgedekienerji kaynakları ve suyolları üzerinde yakın gelecekte meydanagelebilecek önemli çekişmelere işaret etmektedir. Büyük güçleryanında pek çok ülke daha bu paylaşım kavgasına katılmak içinhazırlık yapmaktadır. Türkiye’nin de bazı trenler kaçmadanatması gereken adımlar var.

Arktik bölgenin önemi ve gelişmeler..Arktik bölge ile kastettiğimiz Kuzey Kutbu’dur ve bu bölge

özellikle başta petrol olmak üzere potansiyel enerji

1 Robin McKie: What Melting Arctic Ice Tells Us About Our World, TheGuardian, (13 Ekim 2013).

1

kaynakları, ulaşım trafiği ve nihayet egemenlik iddiaları ilegüvenlik konuları gündemindedir. Arktik bölge son yıllarda sıksık jeopolitik çalışmaların da ilgi alanı içindedir. Arktikbölge boş bir alan değil ve orada yaşayanlar için çevreselkoşullar ve ekosistem hızlı değişimler yaşıyor. Arktik bölgede(Alaska dâhil) yerliler ile birlikte 14 milyon kişi yaşıyor.Ekonomik nedenlerle henüz arktik bölgelere pahalı teknolojik vealtyapı projeleri götürülememektedir. 1979 yılında alınan uydubilgileri ile Arktik bölge ve Buz Denizindeki buz yoğunluğunungittikçe azaldığı gözlemlendi. ABD Ulusal Kar ve Buz DataMerkezi ise 1979 yılında 3.61 milyon mil kare olan buzgenişliğinin 2012’de 1.39 milyon mil kareye (yani %49)düştüğünü tespit etti2. Buzlar eridikçe daha çok gemi bölgeyegeliyor, deniz altında mineral aramak için daha çok çalışmaalanı ortaya çıkıyor. Arktik turizm 2004’den 2007’e iki katınaçıktı. 2011 yılında ilk kez bir süpertanker Kuzey Denizirotasından geçti ve bu rotayı 2008’e kadar kimse kullanamaziken 2013’de rakam 44’e çıktı. 2008’den 2012’e BeringBoğazı’ndan transit geçiş %118 arttı ve bu rakamlar sürekliartma ağilimindedir3. Hollanda ile Çin arasındaki mesafe KuzeyDeniz rotası kullanıldığında, Akdeniz ve Süveyş Kanalıüzerinden gitmeye kıyasla %20 daha kısadır. Bu masraflarıazaltmakla beraber Kuzey Denizi rotasında navigasyon zor vetrafik mevsimlere bağlıdır, rota boyunca alt yapı zayıftır.

Şekil 1: Arktik Bölge Etrafında Potansiyel Deniz UlaştırmaRotaları

2 Stratfor: The Growing Importance of the Arctic Council, (May 17, 2013). 3 David Titley: America Needs to Look to the Arctic, Center for a New Security

(CNAS) Policy Brief, (December 22, 2014).2

ABD jeolojik araştırmaları dünyanın keşfedilmemiş petrolkaynaklarının %13’ünün, doğal gaz kaynaklarının ise %30’ununArktik bölgede olduğunu gösteriyor. ABD, Alaska’da bulduğu yenienerji yataklarına ulaşmak için 1.200 kilometrelik  petrol boruhattı kurdu. Rusya, doğalgaz ve petrolün büyük bir bölümünüRusya Arktikası'ndan sağlıyor. Rus arktik bölgesinde 45 milyonvaril petrol ve 23 trilyon kübik metre doğal gaz olmak üzere 8trilyon dolar değerinde enerji kaynağı olduğudeğerlendiriliyor. Halen Arktik bölgelerin kullanılması (henüzABD’nin imzalamadığı) BM Deniz Hukuku Konvansiyonu (UNCLOS4)kapsamında uluslararası deniz hukuku, Arktik Konsey’insağladığı işbirliği ve ülkeler arasındaki ikili anlaşmalar ileyürümektedir5. UNCLOS, deniz sınırları ile ilgili sorunlarınçözümünde yasal çerçeveyi oluşturmaktadır. Sekiz arktikdevletin (ABD, Rusya, Kanada, Danimarka, Norveç, Finlandiya,İzlanda ve İsveç) üye olduğu Arktik Konsey, arktikpolitikaların geliştirilmesi ve uygulanmasından sorumludur.Arktik bölgelerdeki erimeler ülkelerin buralarda daha fazla

4 United Nations Convention on the Law of the Sea5 Charles K. Ebinger, Evie Zambetakis: The Geopolitics of Arctic Melt,International Affairs, No: 85: 6 Blackwell Publishing Ltd/The RoyalInstitute of International Affairs, (2009).

3

denizcilik faaliyetinde bulunma ve kutup kaynaklarına sahipolma heveslerini artıracaktır. Bu yüzden Artik Konsey, hemüyeleri hem de katılımcı ve gözlemcileri ile önemli birgüvenlik mimarisidir. Konsey vasıtası ile sekiz üye ülkekendilerine ekonomik münhasır bölgeler ve kıta sahanlıklarıicat edebilir. Buradaki tek sınırlayıcı çerçeve BM’nin KıtaSahanlığı Sınırları Komisyonu (CLCS6) olabilir. Uluslararasıhukuka göre bu ülkelerin hiçbirinin Arktik bölgede egemenlikhakkı yoktur. Bu hak deniz kıyılarından itibaren 200 deniz mili(370 km.) geçmeyecek Münhasır Ekonomik Bölge (MEB/EEZ7) ilanıile sınırlıdır. İki yılda bir değişen Arktik Konseybaşkanlığını halen Kanada yapıyor. Nisan 2015’ten itibarenArktik Konsey başkanlığını ABD alacak ve bunu Rusya ileilişkileri düzeltmek için bir fırsat olarak görüyor. 1996’dakurulan Arktik Konsey tarafından gözlemci üye kabul edilenülkeler ise Çin, Hindistan, İtalya, Japonya, Güney Kore veSingapur’dur. Türkiye ise Avrupa Birliği ile birlikte “ad hocgözlemci üye” statüsünü sürdürmektedir ve toplantılarakatılması sembolik de olsa izne bağlıdır8.

Son 10 yılda Arktik bölge etrafındaki ülkeler yeni vebüyük bir güvenlik problemi ile karşılaştılar. Arktik buzlarınerimesi yeni denizcilik hatları ve deniz kaynaklarınıaraştırmak ve sömürmek için yeni alanlar açtı. Halen hiçbirülke Kuzey Kutbu veya Arktik Okyanus üzerinde bir egemenliğesahip olmamakla birlikte bölgenin enerji kaynakları ve okyanusulaşımı için Kuzeybatı Pasajı’nın statüsü gelecekte önemligüvenlik sorunu oluşturma potansiyeli taşımaktadır. Isınandenizler ve eriyen buzlar, bölgedeki ticareti de gittikçeartıracak. Uzun dönem için insan yaşamı ve ticaretin nazikçevre koşullarına uyumlu hale getirilmesi gerekiyor. İklimkoşulları, gelişen buza uyumlu teknolojiler, yüksek enerjifiyatları, deniz ve kıta sahanlığı düzenlemeleri, deniz trafiğiyönetimi ile ilgili yeni hukuki çalışmalar Arktik bölge ileilgili havayı her an ısıtabilir. Mesele artık Arktik bölgeyegirmek ve bilimsel çalışmalar yapmanın ötesine geçmiş ve Arktikalanın uluslararası ortamda yeniden ele alınma zamanıgelmiştir. Dünyadaki gaz emisyonlarının arktik bölgedekidengeleri bozacağı ve ısınmaya yol açacağı endişesi devam

6 Commission on the Limits of the Continental Shelf7 Exclusive Economic Zone8 Alp Yüce Kavas: Rusya’nın Arktik Politikası ve Türkiye, Bilgesam, (20Ocak 2014).

4

etmektedir. Arktik bölgeler için uluslararası alanda tanınmışsınırlar dâhilinde bir rejim ihtiyacı vardır. Bu rejim deniztrafiği, araştırma çalışmaları, arama ve kurtarma, ticarifaaliyetler gibi hususları düzenlemelidir. Arktik bölgede baştaenerji olmak üzere potansiyel kaynaklar için her an büyük birpaylaşım savaşı başlayabilir9. Öte yandan, herhangi bir Arktikkomşu ülkenin de askeri faaliyetleri, kuvvet gösterisininötesine gidebilir. Arktik bölgede egemenlik iddia edenlerinbaşında Rusya geliyor ve artırdığı kıta sahanlığı bölgesininher yerine bayrağını dikiyor. Toprak iddialarında Rusya’yıKanada ve eskimoların sularını zehirleyerek işgal ettiğiGrönland’a sahip olan Danimarka izliyor. Norveç üç ayrı bölgedekıta sahanlığını geliştirmek için CLCS’ye başvurdu.

Kuzey kutbunda güç mücadelesi..Soğuk Savaş boyunca Rusya askeri olarak arktik bölgedeki

rekabete en hazır ülke idi çünkü o dönemden beri kuzey kutbundada savaşmak için planlar yapmıştı. Şimdi o dönemin tecrübesi vemirası olan öldürücü kabiliyetler Rusya’nın güçlü yanınıoluşturuyor. Bu kabiliyetler arasında şunları sayabiliriz10;buz kırıcı gemiler, Arktik denizaltılar (6 adet Akula), MİG-31arktik savaş uçakları (200 adet), Tu-95 (deniz kuvvetlerindeTu-142) bombardıman uçakları ve arktik bölgeler içinyetiştirilmiş özel kuvvetler. ABD’nin bu tür uçakları olsa bilebunları konuşlandıracağı bir üs bulması kolay değil. ABD ileilişkilerinin kötüye gitmesi neticesi Rusya, sürekli askerivarlığını artırdığı Arktik bölgede daha saldırgan politikalarizleyebilir. 30 gemi ile dünyanın en büyük buzkırıcı filosunasahip Rusya, kuzey kıyıları boyunca 10 adet yönlendirme ve acildurum merkezi kurmayı planlıyor11. Arktik sahilleri kontroliçin Rusya Kuzey Filosuna ilaveten Mart 2011’de Norveç sınırınayakın Pechenga’daki Arktik Motorize Tugayını yeniden donattı.Temmuz 2013’de Rusya ülkenin doğu ucunda geniş bir tatbikatgerçekleştirdi, bu tatbikatta on birlerce asker, yüzlerce tank,onlarca uçak ve gemi görev aldı. Bu tatbikatın hemen ardındanMoskova Arktik bölgesindeki MEB alanını, 200 deniz miline ilave9 Todd L. Sharp: The Implications of Ice Melt on Arctic Security, DefenceStudies of Canadian Forces, (01 Aug 2011).10

Robert Farley: The Ultimate Cold Warrior: 5 Weapons Russia Could Use inan Arctic War, The Diplomat, (December 4, 2014).11

Natalia Kolesnikova: Norway’s Arctic Militarization, Stratfor, (April 4,2012).

5

olarak, 150 deniz mili daha artırdığını (toplam 1,2 milyonkilometrekarelik bir alana tekabül etmektedir) “açıkladı.Böylelikle bölgedeki kıta sahanlığı uyuşmazlığı yeniden gündemegeldi12. Aralık 2014’te bir Güney Kore gemisi, Bering Boğazına15 mil mesafede buzlu sulara batarken, 52 kişilik kayıp ekibiniaramaya çok uzaklardan Rus sahil güvenliği geldi.

ABD, bugüne kadar Arktik politikalar konusunda pasifkalmak zorunda kaldı. Sebebi ise Arktik bölgeye geçiş içingerekli alt yapı ve buz kırıcı kabiliyetlerinin sınırlı olması.ABD’nin Alaska üzerinden 1.000 millik bir Arktik sınırıbulunmakta ve yarışa buradan katılmaktadır. Alaska’da petrolbulunmasından sonra ABD hızla yeni bir arktik politika üzerindeçalışmaya başladı13. Bering Boğazı’ndan kuzeye doğru derin sulimanı ve altyapı tesisleri gereklidir. ABD, BM Deniz HukukuSözleşmesini henüz imzalamadı, Arktik meselesinde geri plandakalmayı tercih etmektedir. ABD, Arktrik konularda Rusya ilebirlikte çalışmak istiyor ama Ukrayna sorunu buna da engeloldu. Nitekim Arktik bölgede geçmişte ABD, Rusya ve NorveçKuzey Kartalı (Northern Eagle) adı altında müşterek askeritatbikatlar yaparlardı. Ukrayna olayları üzerine 2014 içindeyapılacak tatbikat tarihi belirsiz şekilde ertelendi. Aralık2014’de Putin’in Hindistan ziyareti esnasında imzalanan pek çokanlaşma ile ilişkiler Druzhba-Dosti (Sonsuza kadar dost) anlamıkazanınca bu en çok ABD’yi üzdü. Rus arktik bölgesinde ikiülkenin dünyada az bulunan maddeler ile ilgili müşterekgeliştirme teknolojileri üzerinde birlikte çalışma anlaşmasıyapması bu üzüntüyü daha da artırdı. Çünkü BP, Total, Shell veExxonMobil gibi Amerikan şirketleri Rus enerji şirketleri ilebirlikte yaklaşık 3.6 milyar dolar değerinde ortak projelerkurma peşindeydi. Örneğin Rosneft ve ExxonMobil Eylül 2014’deKara Denizi’nde büyük bir petrol ve doğal gaz rezervi tepsitetmişlerdi. Ancak, ABD yatırımları birkaç gün sonra uygulamayakonunca Exxon’un 700 milyon dolarlık projesi Rus Arktiğinindışına çıkmak zorunda kaldı14. Şimdi onun yerini tecrübesiz

12 Alp Yüce Kavas: Rusya’nın Arktik Politikası ve Türkiye, Bilgesam, (20Ocak 2014).13

David N. Biette, Anita Parlow: The Pressing Need to Define U.S. ArcticInterests, Canada Institute at the the Woodrow Wilson International Centerfor Scholars, (January 30, 2015).14

Katrina V. Negrouk: Opportunity in the Arctic: Defrosting Russia andAmerica's Chilly Relationship, National Intrest, (January 13, 2015).

6

Hint devlet şirketi ONGC Videsh Ltd. alıyor. Tabii buradaTürkiye’ye, -Bu fırsatları neden biz yakalayamıyoruz? diyedüşünmek düşüyor.

Arktik bölgesinde Rusya karşısında çıkarları doğrultusundahareket eden en “kararlı” bölgesel oyuncunun Kanada olduğuifade edilebilir. Kanada Başbakanı Stephen Harper, 2010 yılındaArktik Bölgesi'nde ülkesinin çıkarlarının korunmasının vegözetilmesinin "tartışılamaz bir öncelik" olduğunu vurgulamışancak "uygun görüldüğü noktalarda" çok taraflı işbirliğininsürdürüleceğini de belirterek diğer ülkelerin doğrudantepkisini çekmekten kaçınmıştı15. Kanada, Arktik bölgesinde2007'den beri her yıl düzenli biçimde "Nanook Tatbikatı"nıgerçekleştirmektedir. Askeri hareketliliğin temelinde Rusya'nınbölgeye dönük askeri yapılanmalarına ve tatbikatlarına yöneliknet bir cevap bulunduğu görülmektedir.

Norveç, oluşturduğu Arktik Mekanize Taburu’na Arktikbölgelerde kar arabaları ile devriye görevi verdi. BöyleceRusya gibi Norveç de egemenlik iddia ettiği bölgeleri kontrolaltına almakla kalmadı, tehdit olarak gördüğü Rusları da takipedecek. Mart 2012’de İngiltere, Norveç, İsveç, Finlandiya veDanimarka Arktik bölge askeri faaliyetlerini koordine etmeküzere bir askeri ittifak anlaşması imzaladılar. Rusya ve Norveçaralarındaki askeri tırmanmaya rağmen ortak projelerde deçalışıyorlar. Barents denizindeki Gazprom’un doğal gaz hattıprojesi 2016’da bitecek ve Norveç’in Statoil şirketi %24hisseye sahip. Norveç Silahlı Kuvvetleri, Temmuz 2013'de 14ülkenin silahlı kuvvetleriyle birlikte 16 bin kişinin katıldığı"Soğuk Cevap" adını verdiği ortak tatbikatı düzenledi16.

Arktik bölgelerde yer almayan ülkelerin kutuplardanhidrokarbonlar ve ulaşım maksatları için yararlanması konusundaen iyi örnek Çin’in bölgeye ilişkin finansal, bilimsel vesiyasi faaliyetleri örnek gösterilebilir. Milli gelirinin%46’sını uluslararası deniz taşımacılığı ile sağlayan Çin,Rusya’nın kuzeyinde beliren Arktik rotaları kullanmak içinçalışmaktadır17. Çin, bugüne kadar Arktik bölgede 6,Antartika’da ise 30 bilimsel sefer yaptı. Arktik Konsey’in15 Alaska Dispatch: Arctic Sovereignty 'Non-Negotiable': Canada's PM, (Aug23, 2010). 16 Abhijit Singh: The Creeping Militarization of the Arctic, The Diplomat,(Oct 16, 2013). 17 Heather A. Conley: A New Security Architecture for the Arctic An AmericanPerspective, A Report of the CSIS European Program, (January, 2012).

7

daimi gözlemcilerinden biri olan Çin, dünyanın en büyük nükleerolmayan buz kırıcı gemisini (Xuelong; Kar Ejderi) inşa etti.Çin, gelecekte büyük bir ulaşım köprüsü olacağını düşündüğüİzlanda’nın başkenti Reykjavik’te en büyük büyükelçiliğesahiptir. Uluslararası toplantılarda Arktik sorunların bölgeseldeğil uluslararası olduğunu dile getiriyor. Ülkelerinde KutupAraştırmaları Enstitüleri kuran Çin, Japonya ve Güney Kore,2000’li yılların başında sıra ile Norveç’te araştırmaistasyonları kurdular ve kendi buz kırıcı gemilerine sahipler.Çin, Norveç Kutup Enstitüsü’nü finansal olarak destekliyor,bilimsel ekipman ile takviye ediyor. Öte yandan Çin; Norveçenerji şirketleri ile, Güney Kore; Kanadalı şirketleri ileenerji üzerine çalışmalar yapıyor.

Avrupa Parlamentosu, Arktik bölgelerin korunması için yenibir rejim, uluslararası anlaşma istiyor. Arltik bölge enerjikaynaklarını Avrupa için hayati önemde gören AB’ye göre UNCLOSdeğiştirilmeli ve yeni bir denge getirilmelidir18. Henüz resmiboyuta ulaşmayan bu tartışmalar için AB, çoktaraflılıkstratejisi izleme niyetindedir.

Antartika ve Türkiye..Antartika, Kuzey Kutbu ile kıyaslandığında daha da az

haber aldığımız bir kutup bölgesidir. Bu haberler de genellikleozon tabakası ve buzların erimesi ya da bilimsel çalışmalar ileilgilidir. Halen Antartika kıtasında 30 kadar ülke aktifdurumdadır ve bunların başında ABD geliyor. 1959 yılındakiAntartika Anlaşmasını şimdiye kadar 50 ülke imzaladı ancakbunların 28 tanesi karar verme sürecine katılıyor. ABD, buanlaşmanın kurduğu sistemin lider ülkesi ve her yıl buradakiistasyonları için yaklaşık 300 milyon dolar harcıyor. ABD’nindiğer ülkelere göre büyük ölçekli varlığı diplomatik olarak dasesinin daha çok duyulmasına yarıyor. ABD’nin güney kutbunda üçyıllık dönemler halinde çalışan üç ayrı istasyonu, bir kaç sahakampı ve araştırma araçları var. Kıtadaki çalışmalara lojistikdestek sağlayan Amerikan askeri personeli Yeni Zelanda’dakiüslerinden geliyorlar19. 1988 yılında “Antartika’nın MadenKaynaklarının İşletilmesinin Düzenlenmesi Sözleşmesi (CRAMRA)”,Fransa ve Avustralya’nın dünya kamuoyundan gelen tepkiler18 EU Council: Climate Change and International Security’, paper from theHigh Representative and the European Commission to the European Council,S113/08, (14 March 2008). 19

Frank Klotz: American Interests in Antarctica, CFR, (January 17, 2012).

8

sonucu geri adım atması ile yürürlüğe girmedi. 1991 yılındahazırlanan Çevre Koruma Protokolü ile Antartika madenlerininişletilmesi 50 yıl boyunca yasaklandı. Türkiye de kıta’yayönelik çevre koruma tartışmalarının yaşandığı 1990’lı yıllardaÇevre Bakanlığı Dış İlişkiler Daire Başkanlığı’nın öncülüğündeAntartika Antlaşmasına 1995 yılında sessiz sedasız katıldı20.Çevre Koruma Protokolünün 1998’de yürürlüğe girmesiyle 2048’debitecek 50 yıllık maden işletme yasağı başlamış oldu ancak buprotokol TBMM’de onay bekliyor21.

Antartika’nın da güvenlik sorunları var. ABD ve Rusyaharicinde yedi ülkenin (Arjantin, Avustralya, Şili, Fransa,Yeni Zelanda, Norveç ve İngiltere) Antartika topraklarında hakiddiası var. Antartika Antlaşması ile bu iddialara yer verildi.ABD, kendi egemenliğini iddia değil gerçek olarak ifade ediyor.Ruslar, Sovyetler Birliği döneminde kalma AntartikaAnlaşması’ndaki toprak iddialarına sahip çıkıyor. Brezilya,kıtada kendine ilgi bölgesi tahsis etti. Peru ve Güney Afrika,toprak iddia etme hakkını koruduğunu resmen açıkladı. Bugünekadar bu sistem herhangi bir askeri seçeneğe gerek kalmadanbarışçı bir şekilde devam etti. Gelecekte Asya’nın yükselengüçleri Çin ve Hindistan’ın da Antartika’ya ayak basması ilekıtaya komuta-kontrol ve silah platformalarının gelebileceği veaskeri hareketliliğin artabileceği değerlendiriliyor. 60 dereceGüney enleminin altında kalan bölgede çok zengin doğalkaynakların bulunduğu düşünülmektedir. Üçüncü dünya devletleri,özellikle, 2000’li yılların başından itibaren kıtaya yoğun birilgi gösteriyor Bu ilginin nedenlerinin başında, kıtanın sahipolduğu doğal kaynakların işletmeye açılması halinde pay almadüşüncesi var. Diğer bir neden, kıta’da üssü olan devletlertarafından yürütülen gizli araştırma ve deneylerin içeriğihakkında bilgi sahibi olma isteğidir. Antartika’nın paranormalaktivitelere konu olan gizemli yapısı olduğunu bilmeyenler;kıtayı buzullar, penguenler ve balinalardan ibaretsanmaktadırlar. Antartika Anlaşması, kıtada her ülkeye bilimselve diğer barışçı çalışma yapma garantisi sağladı. Şu andakıtada çeşitli ülkelerden 4 bin kadar bilim adamı çalışıyor.

20 Kemal Başlar: Antartika’da Türk Bilimsel Araştırma Üssünün KurulmasıZamanı Gelmedi mi? Milliyet, (10 Mart 2013).21

AA: Antarktika'da Kurulacak Türk Üssü İçin İkinci Bilimsel Sefer, (31 Aralık 2014).

9

Halihazırda Antartika’da 31 devlete ait toplam 64 üsbulunmaktadır.

Şekil 2: Antartika Üzerinde Toprak İddiaları

Bugüne kadar kıta’ya yönelik olarak pek çok ülke resmidüzeyde diplomatik ve bilimsel ziyaret ve girişimde bulunurken,Türkiye sessiz kaldı. Örneğin, 10 Şubat 2015’de kıtayı ziyareteden ilk monarşi olan Norveç kralı Harold V’a “Antartika Kralı”takma adı verildi. Antartika’da bilimsel araştırma yapan çok azakademisyenimiz var ve bunlar genellikle Amerikan üslerindeçalışmışlar. Yeni kurulan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ)Kutup Araştırmaları Merkezi, Kuzey (Arktik) ve Güney(Antartika) kutup bölgelerinin geleceği hakkında Türkiye’ninsöz sahibi olması için bilimsel çalışmalar yapacak. İlk kez ikiakademisyen Türkiye adına  Mayıs 2013’de Antartika’ya kısa birsefer yaptıktan sonra şimdilerde Antartika’da bir Türk üssükurulması için çalışmalar yapıldığını öğreniyoruz. EğerAntartika’da bir üssümüz olursa, o uydumuzdan daha fazla verielde etme imkânı olacağı söyleniyor. Bunun için yasal çerçevehazırlanması ve kıta ile ilgili bürokrat ve akademisyenlerdenbir Üst Kurul oluşturulması isteniyor. Bütün bunlar yeni vegüzel fikirler ancak, ülkemiz için elle tutulur sonuçlardoğurmalı, yani bir şeyler elimize geçmeli ya da geleceğeyatırım anlamında adımlar atılmalıdır. Örneğin, Türkiye,gelecekte Antartika’da egemenlik hakkı iddiasını Peru gibikayıt altına alabilir. Diğer yandan Arktik Konseyi'nde daimigözlemci üye statüsü kazanarak konumunu güçlendirebilir Amadaha da önemlisi Hindistan’ın yaptığı gibi arktik bölgede

10

enerji projelerine girerek, maddi kazanımlar sağlayabilir.Arktik bölgesinde yaşanan gelişmeler kısa vadede Türkiye içinrisk unsuru oluşturmasa da yeni hidrokarbon yataklarının keşfive stratejik ulaştırma yolları üzerinde iklim koşullarına bağlıolarak yaşanacak gelişmeler Türkiye'nin siyasi, ekonomik veticari ilişkilerini dolaylı olarak etkileyebilir.

11