6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNM ASI HAKKINDA KANUN’UN ÖZEL SİGORTA SÖZLEŞM ELERİNE ETKİLERİ"

Yrd.D oç.D r. O ğuz C AN ER

GİRİŞ

M odern toplum , yaşam ın karm aşıklaştığı, toplum u oluşturan bireylerin bü tün ihtiyaçlarını kendilerinin karşılam asının m üm kün olmadığı, kentleşm enin artm ası ile bireylerin toplum sal hayatın bir ayrıntısını üstlenerek karm aşık sistem in sürekliliğini sağladığı bir yapıya sahiptir. İlkel toplum ların aksine, m odern top lum larda ihti­yaçlar başkaların ın ürettiklerini tem in suretiyle giderilm ektedir. Bu­nun sonuçlarından biri de kişilerin mal ve/veya hizm et sağlayıcıları karşısındaki zayıf konum ları, bilgi eksiklikleri, deneyim ve ekonom ik zafiyet gibi gerekçelerle kam u yararı yaklaşım ı ile kanun koyucular tarafından korunm asın ı gerektirm iş olmasıdır.

Sigorta sözleşm esinin tarihsel evrimi içerisinde sigorta ettiren ­lerin/ sigortalıların özel düzenlem elerle bazı haklar elde ettikleri gö­rülm ektedir. K anun koyucular, özellikle sözleşm enin zayıf tarafını korum ak m aksadıyla tüketici hukukunun kazanmaları ile benzerlik arz eden pek çok düzenlem eyi m evzuata dâhil etmişlerdir. Bu çalış­m ada 07.11.2013 tarih inde kabul edilip 28.11.2013 tarih inde Resmi Gazete'de yayınlanarak altı ay sonra yürürlüğe giren 6502 sayılı Tüke­ticinin Korunması Hakkında K a n u n u n sigorta m evzuatının yanında ne şekilde ve hangi hallerde uygulanabileceği soru larına karşılık bu ­lunm aya çalışılacaktır.

Sigorta sözleşm esinde sigortacının karşısında bulunan ta ra f si­gorta ettirendir. Ana kural bu olm akla birlikte, za rar sigortaları bakı­m ından başkası hesabına sigorta (TTK 1455) söz konusu olduğunda

H akem in ce lem esin d en geçm iştir.

E rzincan Ü ni. H ukuk Fakültesi Ticaret H ukuku A nabilim Dalı ogu7.caner@ gmail. com

2502 O ğuz CANER

sigorta ettiren ile sigortalı sıfatları farklı kişiler üzerinde ortaya çık­m ak tad ır1. Sorum luluk sigortalarında sigorta ettiren ile zarar gören kavram ları ku llanılm aktadır2. H ayat sigortalarında sigorta ettiren, riziko şahsı (sigortalı) ve leh tar söz konusu olm aktadır. Bu kişilerin sigortacı karşısındaki m enfaatlerin in tüketici hukuku bağlam ında m uhtem el korunm a yolları aşağıda incelenecektir.

I. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TÜKETİCİ HUKUKU İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ

A. Sigorta S özleşm esin in Tüketici İşlem i Sayılıp Sayılam a­yacağı Sorunu

G ünüm üzde özel sigortacılık faaliyetleri, bilim sel esaslara uygun olarak devletin sıkı denetim i altında yürütülen, teknik yönü ağır b a ­san, toplum sal boyutu önem arz eden b ir yapıya kavuşm uştur. M o­dern toplum larm vazgeçilm ezleri arasına giren sigorta sözleşmesi kazandığı önem e paralel olarak sıkı b ir hukuki rejim e tabi kılınmıştır.

Sigorta sözleşm esi her iki tarafa da haklar \e borçlar yükleyen tam iki taraflı b ir sözleşmedir. Sigorta sözleşm esinde sigorta ettiren prim ödem e borcu altına girerken sigortacı ise buna karşılık olarak sözleşme süresi boyunca sigorta him ayesi sağlam ayı üstlenm ektedir. S igortacının bilgilendirm e; sigorta ettirenin bildirim görevi gibi si­gorta sözleşm esinin kuruluş aşam asında, icrasında, riziko gerçekleş­tikten sonra; sözleşm enin kendine özgü yapısı gereği bu edim lere ek olarak birtakım ek edim lerin varlığına da ihtiyaç duyulm aktadır. Si­gortacının, sigorta him ayesi sağlam a borcu sözleşm e süresi boyunca devam eder. Sigorta him ayesi sağlam a borcuna ek olarak sigortacı­nın, sigorta ettiren in bilgilendirilm esi, riziko gerçekleştiğinde sigorta tazm inatın ın veya bedelinin ödenm esi, zararı önlemeye veya azalt­m aya yönelik tedbirlere ilişkin m asrafların ödenm esi, poliçe tanzim edilerek teslim i gibi sözleşm e ilişkisinden kaynaklanan taleplerle kar­şı karşıya kalm ası m üm kündür.

4077 sayılı m ülga Tüketicinin K orunm ası Hakkında K anun’da tüketici işlemi "mal ve hizm et piyasalarında tüketici ile satıcı-sağlayıcı arasında yapılan her türlü hukuki işlem ” [m. 3/1 (h)] olarak tanım la-

1 Render, Rayegâır, Türkiye'de H ususi S igorta H ukuku. 12'inci B ası, İstanbul 2013. s. 215-218.

2 Render, H u su si S igorta, s. 220-222

6502 Sayılı K a n u n u n Özel S igorta Sözleşm elerin l Etkileri 2503

m r iken yeni K anun tüketici işlem ini “mal veya hizm et3 piyasalarında kam u tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, si­gorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem i” ni kapsayacak şekilde oldukça detaylı şekilde tan ım lam a ihtiyacı duym uştur4. Benzer b ir tanım da, kanunda tan ım lar kısm ında yer alm ası gerekirken 49’uncu m addede yer alan, finansal hizm etlere ilişkindir. Bu m addede finansal hizmetler, her tür­lü banka hizmeti, kredi, sigorta, bireysel emeklilik, yatırım ve ödeme ile ilgili hizmetleri ifade edecek şekilde tanım lanm ıştır. Bu tanım lardaki açıklık dolayısıyla sigorta sözleşm esinin diğer şartların oluşm ası ha­linde tüketici hukuku içerisinde değerlendirilmesi zorunludur.

B. Tüketici Olarak Sigorta Sözleşm esin in İlgilileri

Sanayi devrim inin sonuçlarından birinin de tüketici kavram ının ortaya çıkm asına sebep olm ası olduğunu söylemek yanlış olm ayacak­tır. Tarihsel olarak tüketici kavram ı ilk olarak satım sözleşm esinde or­taya çıkmıştır. Zam an içerisinde bu kavram genişleyerek pek çok h u ­kuki ilişkide kullanılır hale gelm iştir5. Bu genişlem enin sonucu olarak hukuki ilişkiden ziyade o ilişkide korunm asının gerekli olduğu düşü­nülen "kişinin - yani tüketicinin"- odak noktası haline geldiğini söyle­

3 H izm et, bir başk asın ın herhangi bir işin in görülm esidir. Tüketici hukuku kapsa­m ında "hizm et”, b ir ücret veya m enfaat karşılığında yapılan , m al sağlam a d ışın ­daki her türlü faaliyeti ifade eder PTKHK 3/1 (d)]. H izm et, k işiye yönelik (tedavi, bakım , b ilg ilend irm e, korum a, konaklam a, yolcu taşım a gibi) o lab ileceğ i gibi, b ir m ala yönelik de (tamir, boyam a, tem izlem e, taşım a, m uhafaza gibi) olabilir. D o­layısıyla, h izm et örnekleri olarak, tem izlik , sağlık, güvenlik, otelcilik , bankacılık , sigortacılık , organizatörlük, taşım acılık , tam ircilik vs. gibi iş görm e faaliyetleri gösterilebilir.

4 Ö nceki K anun d ö n em in d e de söz leşm en in türü dikkate a lın m ak sızın her türlü söz leşm en in tüketici işlem i sayılab ileceğ i kabul ediliyordu. Bkz. Altop, A tilla ; Türk H ukukunda, Avrupa Birliği H ukukunda ve U ygulam ada Tüketici Kavram ı. İstanbul K ültür Ü niversitesi H ukuk F akültesi D ergisi, Aralık Sayısı, 2004 s. 5; A slan Y ılm az, Tüketici H ukuku. 4. B ası. B ursa 2014, s. 9-10; O zanoğlu H aşan Seç­kin , T üketici S özleşm eleri K avram ı (T üketicin in K orunm ası H akkında K a n u n u n M addi A nlam da U ygu lanm a A lanı). Ankara Ü niversitesi H ukuk Fakültesi D ergisi Yayın Tarihi: 2001 , S. 1, C. 50 s. 46-61.

5 Kender, Rayegân-, S igorta H ukukunda T üketicin in K orunm ası. YUHFD C. VIII; S. 2 2011, s. 3; Poroy, Reha, T üketicinin K orunm asına İlişkin Bazı Özel Hukuk S oru n ­ları Ord. Prof. Dr. H alil Arslanlı’nm A nısına Armağan. İstanbul 1978, s. 522 vd.

2504 O ğuz CANER

m ek m üm kündür. Tüketici hukuku uygulam asında kazandığı önem dolayısıyla tüketici kavram ının sınırlarım tespit etm ek gereklidir.

07.11.2013 tarih inde kabul edilen 6502 sayılı Tüketicinin K orun­ması Hakkında K anun6 ile tüketici hukukunda yeni bir rejime geçilmiş­tir. 6502 sayılı Kanun, tüketici kavramım mülga düzenlemeye paralel şekilde, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi [m. 3/1, (k)] olarak tanım lam ış; buna bağlı olarak tüketici işlemi kavramı ise mal veya hizmet piyasalarında kam u tiizel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler7 de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemini [m. 3/1(1)] kapsayacak şekilde düzenlemeye tabi tutm uştur.

Tüketici m ülga K anun’da "bir mal veya hizm eti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek veya tüzel kişi" o larak tanım lanm ış iken, 6502 sayılı K anun 'da ticari veya mesle­ki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi şeklinde daha geniş anlam yüklenm iş şekilde tanım lanm ıştır.

Tüketici kavram ının sın ırların ı tespitte önem arz eden husus; ti­cari veya mesleki olmayan amaçla hareket unsurudur. Bu u n su r 2003 değişikliklerinden itibaren m ülga kanunda da >er alm aktaydı. Bu terim in içini doldurabilm ek için ticaret hukuku an lam ında ticari iş kavram ından yararlanm ak gerekir. TKHK’da kullanılan "ticari" ifade­sinin içeriğini tespit ederken kanım ca Ticaret K an unundak i ticari iş ile ilgili hüküm lerden yararlanm ak gerekm ekle birlikte bu düzenle­m elerin tek başına uygulanm asının kazanç getirici bü tün faaliyetleri kapsam ayacağı aşikardır. Ticaret K anunu bakım ından ticari iş sayı­lanlara ek olarak kazanç elde etm e am acına yönelik faaliyetlerin de TKHK bağlam ında ticari olm ayan am aç tabirin i yorum lam ada dik­kate alınm ası gereklidir.

Ticari am aca ek olarak mesleki am açla hareketin de TKHK'nun kapsam ı dışında tu tu lm ası K an u n u n uygulam a alanını önem li ölçü­de daraltm aktadır. Ancak, Avrupa Birliği Hukuku ile uyum lu olarak

6 RG. 28 .11 .2013 /28835 .

2 Türk Ticaret K anunu'nda da (m . 864/5) "Tüketici, söz leşm ey i ticari veya m eslek î faaliyeti ile ilgili o lm ayan bir am açla yapan bir gerçek ya da tüzel kişi" olarak tanım lanm ıştır.

6502 Sayılı K a n u n ’ım Özel Sigorta Sözleşm elerine E tkileri 2505

mesleki am açla hareket edenlerin gereken uzm anlık, dikkat ve basi­rete sahip oldukları, ortalam a b ir tüketiciye nazaran ithalatçı8, konut finansm an kuru luşu9, kredi veren10, sağlayıcı11, sa tıc ı12 veya ü re tic i13 karşısında korunm a ihtiyacı içerisinde bulunm adıkları dolayısıyla kanun koyucunun bu tercih inin yerinde olduğu görüşüne14 katılm ak gerekir. Tüketim in gerçekleşebilm esi için alm an mal veya hizm etin başka b ir m al veya hizm ete ilişkin üretim sürecinde kullanılm am ası gerekir. Ticari veya mesleki am aç unsuru , satıcıdan ziyade alıcının iradesi esas alınarak tespit edilm elidir15.

Buna göre tüketici kavram ının oluşabilm esi için ‘‘tüketici işlemi sayılan bir sözleşme veya hukuki işleme taraf olm ak" gereklidir. Türk H ukukunda tüketici gerçek veya tüzel kişi olabilir. Ticari ve mesleki ol­m ayan am aç unsuru ile bağlantılı kişi unsu runun irdelenm esi gerekir. Bazı hukuk sistem lerinde16 ve Avrupa Birliği direktiflerinde sadece gerçek kişilerin tüketici olabilecekleri kabul edilmiştir. Ancak Türk K anun Koyucusu bu hususta tüzel kişileri de kapsayan bir düzenlem e yapm a yoluna gitmiştir.

8 TKHK 3/1 (e) İthalatçı: K am u tüzel kişileri de dâhil o lm ak üzere m al veya h izm et­leri ya da bu m alların h am m addelerin i yahut ara m alların ı ticari veya m esleki am açlarla ithal ederek satım , kira, finansal k iralam a veya benzeri bir yolla p iya­saya süren gerçek veya tüzel kişiyi ... ifade eder.

9 TKHK 3/1 (g) K onut finansm anı kuruluşu: K onut finansm anı kapsam ında d o ğ ­rudan tüketiciye kredi kullandıran va da finansal kiralam a yapan bankalar ile Bankacılık D ü zen lem e ve D en etlem e Kurulu tarafından konut finansm anı faali­yetin de b u lu n m ası uygun görülen finansal kiralam a şirketleri ve finansm an şir­ketlerin i... ifade eder.

10 TKHK 3/1 (ğ) K redi veren: M evzuatı gereği tüketicilere kredi verm eye yetkili olan gerçek veya tüzel k işiy i... ifade eder.

11 TKHK 3/1 (t) Sağlayıcı: K am u tüzel k işileri de dâhil o lm ak üzere ticari veya m esle ­ki am açlarla tük eticiye h izm et sunan ya da h izm et su n an ın adına ya da hesab ın a hareket eden gerçek veya tüzel k iş iy i... ifade eder.

12 TKHK 3/1 (i) Satıcı: K am u tüzel k işileri de dâhil o lm ak üzere ticari veya m eslekiam açlarla tüketiciye m al sunan ya da m al sunan ın ad ına ya da h esab ın a hareketeden gerçek veya tüzel k işiy i... ifade eder.

13 TKHK 3/1 (n) Üretici: K am u tüzel kişileri de dâhil o lm ak üzere tüketiciye su n u l­m uş o lan m al ya da bu m alların ham m addelerin i yahut ara m allarım ü reten ler ile m al üzerin e m arkasını, unvanın ı veya herhangi bir ayırt ed ici işaretin i koyarak kendisin i üretici olarak gösteren gerçek veya tüzel k işiy i... ifade eder.

1 ̂ A ltop, s. 14; Aslan, D ers K itabı, s. 29-31.15 Aslan, D ers K itabı, s. 32.16 A lm anya, İsviçre vb.

2506 O ğuz CANER

Ticaret hukuku bakım ından gerçek kişiler, mesleki ve ticari olm a­yan am açla hareket ederek, nihai olarak tüketm ek m aksadı ile m al ve hizm et tem in etm iş ise, tüketici olarak kabul edileceklerdir. B una m u­kabil gerçek kişi tacirlerde durum biraz daha farklıdır. TTK 19'a göre "tacirin borçlarının ticari olması asildir". Ancak aynı m adde gerçek kişi tacirin işlemi yaptığı anda bunun ticari işletmesiyle ilgili olmadı­ğını diğer tarafa bildirdiği veya işin ticari sayılmasına durum elverişli olmadığı takdirde borç adi sayılır". Adi borç sayılm ası hasebiyle, diğer şartların varlığı halinde tüketici işlemi sayılabilm esi m üm kündür.

Tüzel kişiler açısından konunun öncelikle şirketler bakım ından irdelenm esi gerekir. TTK 19 hükm ünde, tacirin borçların ın ticari ol­ması asıl olduğundan bahsedilerek tüzel kişi tacirler için herhangi b ir istisna verilm em esi karşısında kural olarak şirketlerin tüketici sı­fatına sahip olam ayacaklarını prensip olarak kabul etm ek gerekir17. Buna m ukabil, dernekler ve vakıflar bak ım ından am açlarına ulaşm ak m aksadıyla ticari işletme işletm edikleri takdirde, tüketici sayılabile­cekleri kabul edilmelidir.

Kanun, ithalatçı, sağlayıcı, satıcı, üretici, tüketici işlemi kavram ­larını tan ım larken kam u tüzel kişilerini dikkate alm akla birlikte tü ­ketici kavram ım tan ım larken bundan im tina etm iştir. TKHK’nu n ge­tirdiği sistem bakım ından kam u tüzel kişilerinin tüketici sıfatından yararlanam ayacakları aç ık tır18.

Yukarıda açıklanan unsu rların varlığı halinde, sigorta sözleşm e­sinde sigortacının karşısında yer alan ilgililerin tüketici sıfatına sahip olm aları m üm kündür.

C. Tüketici H ukukunun Ö nceliği ve Genel H üküm lere Müra­caat

Yeni K anun’da önceki K anun 'da bulunm ayan önem li b ir düzen­leme daha kabul edilerek, tarafların b irin in tüketici olduğu işlem ler ile ilgili diğer kanunlarda düzenlem e olm asının bu işlem in tüketici iş­lemi savılm asını ve TKHK’nun görev ve yetkiye ilişkin hüküm lerinin uygulanm asını engellemeyeceği hükm e bağlanm ıştır (TKHK 83/2).

17 Aslan, Ders K itabı, S. 35.

18 Bk/.. Aynı Yönde, G üm üş, M ustafa Alper, 6502 Sayılı T üketicinin K orunm ası H ak­kında K anun Şerhi Cilt 1, İstanbul 2014, S. 18.

6502 Sayılı K a n u n u n Ö zel S igorta Sözleşm elerine E tkileri 2507

Özellikle Türk Ticaret K an u n u n d a düzenlenen (m. 3) hususların ti­cari iş sayılacağı esası karşısında bu düzenlem e, sigorta sözleşm esi­ne ilişkin ihtilaflarda görev ve yetki tartışm asını o rtadan kaldıracak niteliktedir. Bu düzenlem e dolayısıyla diğer kanun larda yer alan dü­zenlemeler, taraflardan b irin in tüketici olması halinde tüketici hakem heyetlerine veya tüketici m ahkem elerine başvuru yapılm asını ve tü ­ketici hukuku kuralların ın uygulanm asını engellemeyecektir.

Tüketici hukuku uygulanırken TKHK'nda hüküm bulunm ayan hallerde genel hüküm lerden yararlanılacağı şeklindeki düzenlem e yeni K anunda da korunm uştu r (m. 83). M adde gerekçesine bakıldı­ğında, tüketici sorunların ın önem li kısm ının tem elinde bir sözleşme ilişkisinin yer alm ası sebebiyle özellikle Türk B orçlar K anunu h ü ­küm lerinin bu noktada büyük önem kazandığı, boşluk doldurm ak m aksadıyla uygulanabileceği belirtilm iştir. Gerekçenin aksine “genel hüküm ler" ifadesinden ne anlaşılacağına dair m adde m etninde b ir açıklığın bulunm am ası, dok trinde19 bu ifadenin borçlar hukuku ku­ralları ile irtibat kuracak şekilde anlaşılm ası gerektiği yönünde b ir eği­limin ortaya çıkm asına sebep olm uştur. Ancak, kanım ca bu noktada ihtilafın sigorta sözleşm esine ilişkin olması halinde genel hüküm ler ifadesinden Türk B orçlar K an u n u n d ak i sözleşm e hukukunu düzen­leyen hüküm lerin değil, Türk Ticaret K a n u n u n d a yer alan hüküm ­lerin öncelikle esas alınm asının tüketiciyi korum a eğilimi ve sigorta sözleşm esinin özel nitelik arz eden yapısına daha uygun olduğu kabul edilm elidir26. Bu açıklam aya paralel olarak genel hüküm ler ifadesinin ih tilaf konusuna21 uygulanacak hüküm ler esas alınm ak suretiyle, her olaya özel biçim de tespitin in hakkaniyete daha uygun olduğu açıktır.

19 Yavuz s. 1159. Yazar, taksitle sa tım da m uacceliyet kaydına ilişk in BK 224, sa tıc ı­nın sorum lu luk kaydının geçerlilik sın ırlarına ilişk in BK 96, 196, d ön m e hakkının etk isiz leşm esiy le ilgili BK 204, sa tıcın ın ayıptan ötürü tazm inat sorum lu luğuna ilişk in BK 205 h üküm lerin i örnek olarak gösterm ektedir. Bkz. s. 1159.

20 Bu açık lam aya ek olarak, TTK 1451 gereğince Ticaret K anunu'nda hüküm b u lun ­m ayan hallerde sigorta sö z leşm esi hakkında Türk B orçlar K anunu hüküm lerin in uygulanacağı da bu noktada belirtilm elidir.

21 Ö rneğin Taşım a S ö z leşm esin d e gön d eren in kusursuz sorum lu luğunu (TTK 864) tesp it ederken; taşın m a eşyası taşım alarında taşıy ıcın ın tüketici olan taşıtana kar­şı yüküm lükleri (TTK 895) gibi hallerde doğrudan borçlar hukuku kurallarına m üracaat etm en in kanun koyucunun tüketicileri korum a am acın a h izm et etm e­diği açıktır.

2508 O ğuz CANER

II. YENİ TÜKETİCİ KANUNU NDA TÜKETİCİNİN KORUNMASI

A. Yeni K anun’un Sigorta S özleşm esin e Etkileri

1. Poliçeyi E tkileyen D üzenlem eler

Tüketicinin K orunm ası H akkında K anun’da yazılı olarak düzen­lenm esi öngörülen sözleşm elerin22 ve bilgilendirm elerin en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir b ir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde düzenleneceği ve bunların b ir nüshasın ın kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verileceği hükm e bağlanm ış­tır. Ayrıca sözleşm ede bulunm ası gereken şartlardan b ir veya birkaçı­nın bulunm am ası durum unda, bu eksikliğin sözleşm enin geçerliliği­ni etkilemeyeceği; sözleşmeyi düzenleyen tarafından derhâl giderile­ceği de düzenlenm iştir (TKHK 4/1). Bu fıkrada düzenlenen esaslara uyulm am ası halinde aynı K an u n u n 77’inci m addesine göre aykırılığı tespit edilen her b ir işlem veya sözleşme için ikiyüz Türk Lirası idari para cezası uygulanacağı öngörülm üştür.

Özel Sigorta H ukukunda sigorta sözleşmesi poliçe adı verilen b ir belgeye bağlanm aktadır. Sigorta sözleşmesi bizzat sigortacı veya acentesi tarafından yapılm ış ise y irm idört saat; diğer hallerde onbeş gün içerisinde sigorta ettirene yetkili kişiler tarafından im zalanm ış sigorta poliçesini \e rilm elid ir (TTK 1424). K anun koyucu, sigorta po­liçesi ile ilgili olarak tarafların haklarım , tem errüde ilişkin hüküm ler ile genel ve özel şartları içereceği, kolay ve rah a t okunacak biçim de düzenlenm esi gerektiğini hükm e bağlam ıştır. TTK 1425/3 hükm ünde yer alan bu düzenlem e karşısında tüketici hukukuna tabi olan sigorta sözleşm elerinin yukarıdaki paragrafta açıklanan esasların da dikkate alınm ak suretiyle yazılı hale getirilm esi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Türk Ticaret K anunu ve Sigortacılık K anunu’nda yer alan poli­çeye dair kanun hüküm leri incelendiğinde poliçe tanzim inin ku ru ­cu unsu r olm ayıp sözleşm enin ispatına ilişkin olduğu an laşılm akta­dır. TTK 1424/3 hükm ü bu hususu teyit etm ektedir. B una karşılık,

22 Ö rneğin, Taksitle S a tış S özleşm esi (m. 17/3); Tüketici K redisi S ö z leşm esi (m. 22/3); K onut F in an sm an ı S ö z leşm esi (m . 32/2); İşyeri D ışında K urulan S ö z le şm e­ler (m . 47/4); F inansal h izm etlere ilişk in m esafeli sö z leşm eler (m . 49/3); A bonelik S özleşm eleri (m . 52) gibi.

6502 Sayılı K a n ım ’un Özel Sigorta Sözleşm elerine Etkileri 2509

TKHK'da yazılı şekil zorunluluğu getirilen hallerde bunun yerine ge­tirilm em esinin sözleşm enin geçerliliğine etkilemeyeceği (TKHK 4/1); fakat idari para cezasının uygulanm ası gerektiği esası kabul edilmesi sebebiyle bu K anunda da yazılı şekil şartın ın kurucu nitelikte olm a­dığını söylemek m üm kündür.

2. Tüketici A leyhine D eğiştirilem em e

Kural olarak sigorta sözleşmesi kurulduktan sonra taraflar söz­leşm enin süresi boyunca borçlarını karşılıklı olarak yerine getirm ek zorundadırlar. K anun koyucu, sözleşm ede öngörülen koşulların söz­leşm e süresi içerisinde “tüketici aleyhine değiştirilemeyeceği" prensi­bini kabul etmiştir. TKHK 4/2 hükm üne göre "Sözleşmede öngörülen koşullar, sözleşme süresi içinde tüketici aleyhine değiştirilemez"23■ Bu düzenlem e karşısında öncelikle TTK 1414 hükm ünün değerlendiril­mesi gerekir. Bu m addeye göre sigorta süresi içerisinde sigorta ettiren prim m iktarında m eydana gelebilecek değişiklikleri karşılayam aya­cak hale düşerse kendisine sözleşmeyi sona erdirm e hakkı tan ınm ış­tır. Sigortacı, sigorta tem inatında değişiklik yapm aksızın ayarlam a şartına dayanarak prim yükseltm e yoluna gitm iş ise sigorta ettiren sigortacının bildirim ini aldığı tarih ten itibaren b ir ay içerisinde söz­leşmeyi feshedebilir. Sigorta ettirenin bu düzenlem e yerine tüketici sıfatını haiz olduğu ihtim alde TKHK’da yer alan “tüketici aleyhine de­ğiştirilememe” yasağından yararlanm ası m üm kündür.

Benzer şekilde TTK 1445/1 hükm ünde yer alan “Sigortacı sözleş­menin süresi içinde, rizikonun gerçekleşmesi veya m evcut durum un ağırlaşması ihtim alini ya da sözleşmede riziko ağırlaşması olarak kabul edilebilecek olayların varlığını öğrendiği takdirde, bu tarihten itibaren bir ay içinde sözleşmeyi feshedebilir veya prim farkı isteyebilir. Farkın on gün içinde kabul edilmemesi hâlinde sözleşme feshedilmiş sayılır" şeklindeki düzenlem ede fesih talep etm eyip prim farkı istem e yolunu seçm esinin de TKHK 4/2 hükm ü ile bağdaşm adığı açıktır.

TKHK 4/2'de yer alan kuralın lafzına bakıldığında, sözkonusu hükm ün uygulanm asının "sözleşme koşulları" ile sınırlı olduğunu;

23 B u fıkrada d ü zen len en esaslara uyu lm am ası halinde TKHK 77'inci m add esin e göre aykırılığı tesp it ed ilen her bir işlem veya söz leşm e için ik iyüz Türk I.irası idari para cezası uygulanacağı öngörülm üştür.

2510 O ğuz CANER

sözleşmeyi sona erdiren halleri kapsam adığını ifade etm ek m üm kün­dür.

K anun koyucu tüketici sözleşm elerinde tüketici ile sözleşm e yapan tarafın ek m asraflar ve bedeller talep edebilm esini önlemeye çalışmıştır. Bu bağlam da tüketiciden; kendisine sunulan m al veya hizm et kapsam ında haklı olarak yapılm asını beklediği ve sözleşmeyi düzenleyenin yasal yüküm lülükleri arasında yer alan edim ler ile söz­leşmeyi düzenleyenin kendi m enfaati doğrultusunda yapm ış olduğu m asraflar için ek b ir bedel talep edilemeyeceği hükm e bağlanm ıştır (TKHK 4/3). Buna ek olarak, tüketici hukukuna tabi sözleşm elere isti­naden tüketiciden talep edilecek her tü rlü ücret ve m asrafa ilişkin bil­gilerin, sözleşm enin eki olarak kâğıt üzerinde yazılı şekilde tüketiciye verilmesi zorunluluğu getirilm iştir. Uzaktan iletişim araçlarıyla ku ru ­lan sözleşm elerde24 bu bilgilerin kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun şekilde verileceği hükm e bağlanm ıştır. Bu bilgilerin tüketiciye verildiğinin ispatı sözleşmeyi düzenleyene a ittir (TKHK 4/4).

3. Prim B orcuna ilişk in D üzenlem eler

a. P rim Ödeme Şekline İlişkin Düzenlem eler

Sigorta sözleşm elerinde sigorta ettirenlerin asli edim borcu prim ödemektir. Prim in peşin ve nakden ödenm esi esası kabul edilmiştir. K anun koyucu ilk taksitin nakden ödenm esi koşuluyla sonraki p rim ­ler için kam biyo senedi verilebileceğini kabul etmiştir. Kambiyo se­nedinin verildiği hallerde ödem enin kam biyo senedinin tahsili ile gerçekleşeceği hükm e bağlanm ıştır (TTK 1430/2). Kam biyo senedi ile ödem e yapılm ası ihtim alinde, tüketici sözleşm elerinde sadece nam a yazılı ve her b ir taksit ödem esi için ayrı ayrı olacak şekilde kıym et­li evrak düzenlenebileceği kararlaştırılm ıştır. Bu fıkra hüküm lerine aykırı olarak düzenlenen kam biyo senetleri, TTK 677'de düzenlenen “imzaların istiklali” prensibine uygun olarak sadece o sözleşmeye ta ­raf olan tüketici yönünden geçersizdir (TKHK 4/5). K an u n u n lafzın­dan tüketicinin sadece keşideci olarak yer aldığı kıymetli evrakın bu kurala tabi olduğu düşünülebilir ise de, tüketicinin borcunu ifa m ak­sadıyla devrettiği kıymetli evrakı da kapsam asının TKHK’daki tüke­ticinin korunm ası am acına daha uygun olduğu kabul edilm elidir25.

24 B kz. TKHK 49.

25 G ü m ü ş s. 43.

6502 Sayılı K a n u n u n Özel S igorta S özleşm elerim E tkileri 2511

b. P rim in Taksitle Tahsili

6502 sayılı K anun’da önceki K anuna benzer şekilde tüketici işle­m inde bedelin kısım kısım ödendiği sözleşmeleri ifade etm ek üzere isabetli olm ayan b ir şekilde taksitle satım sözleşmeleri tabiri kullanıl­mıştır. Taksitle satış sözleşm eleri K anunda, satıcı veya sağlayıcının m alın teslim i veya h izm etin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bede­li kısım kısım ödediği sözleşm eler olarak tan ım lanm ıştır (m. 17/1). M adde gerekçesinde de ifade edildiği üzere taksitle satış tab irinden kasıt, tüketicinin mal teslim i veya hizm et ifası karşılığında yapm a borcu altına girdiği ödem enin şeklidir. Bu açıklam adan yola çıkılarak kanundaki ifadenin “kısm i ödemeli tüketici işlem i’’26 şeklinde olm ası daha isabetli olurdu.

Taksitle tüketici işlemi yazılı olarak kurulm adıkça geçerli olmaz. Geçerli b ir sözleşm e yapm am ış olan satıcı veya sağlayıcı, sonradan sözleşm enin geçersizliğini tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri sürem ez (m. 17/3). U ygulam ada sigorta sözleşm esinin yazılı olduğu dikkate alındığında bu noktada ih tilaf çıkmayacağı düşünülm ektedir.

i. Taksitle Ödem ede Caym a

Ticaret K anunu hüküm lerine göre ilk taksiti veya tam am ı bir defa­da ödenm esi gereken prim , zam anında ödenm em işse, sigortacı, öde­m e yapılm adığı sürece, sözleşm eden üç ay içinde cayabilir. Bu süre, vadeden başlar. Prim alacağının, m uacceliyet gününden itibaren üç ay içinde dava veya takip yoluyla istenm em iş olması hâlinde, sözleş­m eden cayılmış o lunur (TTK 1434/2). TKHK’da ise sigorta sözleşmesi bakım ından önem arz eden en önem li husus taksitle ödem ede tüketi­ciye verilmiş olan caym a hakkıdır. Ticaret K anunu 'nda sigorta p rim i­nin taksitle ödenebileceği düzenlenm iştir (TTK 1430-1431). K an u n a göre tüketici, yedi gün içinde herhangi b ir gerekçe gösterm eksizin ve cezai şart ödem eksizin taksitle satış sözleşm esinden caym a hakkına sahiptir (m. 18/1). Cayma hakkının kullanıldığına dair bild irim in bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilm iş olm ası yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, caym a hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yüküm lüdür (m. 18/2). Ancak sonraki fıkrada, cayma hakkı süresi sona erm eden önce, tüketicinin onayı ile hizm etin ifa­

26 Bkz. G ü m ü ş s. 151 vd.

2512 O ğuz CANER

sına başlanan hizm et sözleşm elerinde de tüketicinin caym a hakkını kullanam ayacağı hükm e bağlanm ıştır (m. 18/3). Bu fıkra dolayısıyla sigortacının sözleşm eden doğan asli borcu olan sigorta him ayesinin başlam ış27 olm ası halinde28, tüketicinin prim borcu taksitle ödenen sigorta sözleşm elerinde tüketici hukukundan doğan cayma hakkını kullanam ayacağının kabulü gerekir.

ii. Taksitle Ö dem ede Temerrüt

Türk Ticaret K anunu hüküm lerine göre, ilk prim ödenm esine rağ­m en izleyen primlerden herhangi biri zamanında ödenmez ise, sigortacı sigorta ettirene, noter aracılığı veya iadeli taahhütlü mektupla on günlük süre vererek borcunu yerine getirmesini, aksi hâlde, süre sonunda, söz­leşmenin feshedilmiş sayılacağını ihtar eder. Bu sürenin bitim inde borç ödenmemiş ise sigorta sözleşmesi feshedilmiş olur. Sigortacının, sigor­ta ettirenin temerrüdü nedeniyle Türk Borçlar K anunundan doğan di­ğer hakları saklıdır (TTK 1434/3). TKHK'da getirilen düzenlem ede ise taksitle ödem ede tem errüde düşülm esi halinde, tüketicinin taksitleri ödem ede tem errüde düşm esi durum unda, satıcı veya sağlayıcı, kalan borcun tüm ünün ifasını talep etm e hakkını saklı tutm uşsa, bu hak ancak satıcı veya sağlayıcının bü tün edim lerini ifa etm iş olması, tüke­ticinin de kalan borcun en az onda birini o luşturan ve b irb irin i izleyen en az iki taksiti veya kalan borcun en az dörtte birini o luşturan bir taksiti ödem ede tem errüde düşm esi hâlinde kullanılabilir. Satıcı veya sağlayıcının bu hakkı kullanabilm esi için tüketiciye en az otuz gün süre vererek m uacceliyet uyarısında bulunm ası zorunludur (m. 19).

K anun tüketiciye erken ödem e im kânı tanım ıştır. Tüketici, borç­landığı toplam m iktarı önceden ödeyebileceği gibi vadesi gelmemiş b ir ya da b irden çok taksit ödem esinde de bulunabilir. H er iki du rum ­da da satıcı veya sağlayıcı, m üm kün olan hallerde faiz veya komisyon

27 Aksi kararlaştırılm am ış ise sigortacın ın sorum lu luğu prim in ilk taksitin in öd en ­m esi ile başlar (TTK 1421).

28 S igorta sö z leşm eleri bakım ından Ticaret K anun’unda yer alan sigorta ettirene verilm iş caym a hakkına da burada dikkat çekm ek gerekir. TTK 1430/3: "Sigorta ettiren, s igortacın ın sorum lu luğu b aşlam adan ön ce, kararlaştırılm ış prim in yarı­sın ı ödeyerek söz leşm ed en cayabilir. S öz leşm ed en kısm i caym a h âlinde, sigorta ettiren in öd em ek le yüküm lü olduğu prim , cayılan k ısm a ilişk in prim in yarısıd ır”. B u fıkra hüküm leri, sigorta ettiren, sigortalı ve lehtar a leyh in e değiştirilem ez; d eğiştirilirse bu K anun hüküm leri (m . 1430/3) uygulanır (TTK 1452/3).

6502 Sayılı K a n u n im Özel S igorta Sözleşm elerine Etkileri 2513

aldığı durum larda ödenen m iktara göre gerekli faiz ve kom isyon in­dirim ini yapm akla yüküm lüdür.

c. Faiz Talebi

Faizin anaparaya eklenm esi suretiyle yeniden faiz uygulanm ası olarak bilinen bileşik faiz uygulam ası, Türk B orçlar K anunu 388/3’de kural o larak yasak olm asına karşın TTK 8/2 hükm ünde cari hesaplar (TTK 95-96) ve her iki tara f için de ticari iş niteliğinde olan ödünç sözleşm elerinde geçerli kabul edilmiştir. Aynı m addede tüketici hu ­kukuna ilişkin hususların saklı olduğu da belirtilm iştir. Dolayısıyla b ir tacirin ticari işletmesi ile ilgili sözleşm elerde bileşik faiz uygula­nabileceği, buna karşılık tüketici olarak ta ra f olduğu sözleşm elerde bileşik faizin uygulanam ayacağı sonucu ortaya çıkm aktadır. Bu nok­tada, sigorta sözleşm esinde prim ödem e borcuna ilişkin olarak faiz talebi gündem e geldiğinde işbu kuralın uygulanm ası m üm kündür. TKHK'da tüketici hukukuna tabi hususlarda tem errü t hâli de dâhil olm ak üzere, tüketici işlem lerinde bileşik faiz uygulanam ayacağı (m. 4/7) kurala bağlanm ıştır. Bu noktada özellik arz eden hususun, kura­lın korum a am acından hareketle bu yasağın sadece hukuki ilişkinin tüketici sıfatını haiz tarafın ı korum aya yönelik olduğu söylenmelidir.

4. Tüketici S özleşm elerindeki H aksız Şartlar

a. Genel İşlem Ş a rtla n ve H aksız Şart K avram ı

G ünüm üzde bazı sözleşm elerde29 içeriğin tam am ını veya önemli kısm ım b ir ta ra f önceden hazırlayarak genellikle görüşülm eden tar­tışılm adan diğer tarafın kabulüne sunm aktadır. Bu şekilde sözleşme

29 Bu noktada "katılm alı söz leşm e (iltihakı ak it)” kavram ına da değ in m ek gerekir. K atılm alı S ö z leşm e kavram ı sanayi devrim i son rasın d a üretim artışına, seri üre­tim tekniklerinin gelişm esin e paralel olarak geleneksel an lam daki standart sö z leş­m elerin yan ında yeni b ir kavram olarak ortaya çıkm ıştır. K atılm alı söz leşm elerd e taraflar arasında söz leşm e kuruluşunda m üzakere im kânı m evcut değild ir ya da son derece kısıtlıdır. Tarafların sö z leşm e hüküm lerin i k ısm en de o lsa değiştirm e im kânın ın bu lun m ası onu katılm alı söz leşm e olm aktan çıkarm ayacağı görüşüne karşılık (Eren Fikret, B orçlar H ukuku G enel H üküm ler 14'üncü Bası Ankara 2013, s. 214); d iğer görü şe göre genel işlem şartları katılm alı sö z leşm eleri kapsam akta ise de ancak sö z leşm en in bütün h üküm lerin in ö n ced en b ir tarafça tesp it ed ild iği hallerde katılm alı söz leşm ed en bah setm ek gerekir (bkz. O ğuzm an, Kem aV Ö z Tur­gu t, B orçlar H ukuku G enel H üküm ler C. 1, 10’uncu bası, İstanbul 2012 , s. 25-27.).

2514 O ğuz CANER

içeriğinin şablon haline getirilm esi genel işlem şa rtlan kavram ım ortaya çıkarm ıştır. Genel işlem şartların ın en önem li özelliği sözleş­m enin, sözleşmeyi hazırlayanın karşısında yer alan diğer sözleşen tarafından kabulü ile kuruluyor olmasıdır. Genel işlem şartların ın geçerliliği ancak taraflar arasında sözleşm enin kurulm ası ve bu söz­leşm enin içeriğine genel işlem şartların ın dâhil edilm esi ile m üm kün olm aktadır. Genel işlem şartları sağladığı pratiklik sayesinde ticari hayatı kolaylaştırm akla birlikte tüketici bak ım ından bazı sakıncaları beraberinde getirm ektedir. Sözleşm enin güçlü tarafın ın hazırladığı genel şartlar karşısında zayıf tarafın korunm ası, tüketici hukukun önemli noktalarından b irin i o luştu rm aktad ır30.

Sigorta sözleşm eleri hukukunda sigorta genel şartları büyük önem taşım akta, tarafların haklarını ve borçlarını tespit etme nok ta­sında özel önem arz etm ektedir. Sigorta sözleşm elerinin31 ana m uhte­vasının, M üsteşarlıkça onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan genel şartlara uygun olarak düzenleneceği kanuni b ir düzenlem e olarak karşım ıza çıkm aktadır. M üsteşarlığın onayı si­gortalıların hak ve m enfaatlerini korum ak m aksadıyla gerekli görül­m üştü r32. Ancak, sigorta sözleşm elerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar tesis edilebilir. Bu hususlar, sigorta sözleşm esi üzerinde ve özel şartlar başlığı altında herhangi b ir yanılgıya neden olm ayacak şekilde açık olarak belirtilir (Sigortacılık K anunu m. 11/1).

TKHK’da yer alan “Haksız Şart" düzenlem eleri sigorta sözleşmele­rini de ilgilendirmektedir. TKHK'a göre haksız şart; tüketiciyle müza­kere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlandır (m. 5/1 )33. Bu tanım dan anlaşılacağı üzere tüketici ile müzakere edilmeden34 söz­

30 Eren s. 214-222; O ğuzm an/Ö z, s. 162-171.31 Sigorta söz leşm eleri genel işlem şartlarına yo llam a yapan sö z leşm eler olarak n i­

telendirilm ektedir. B kz. O ğuzm an/Ö z, s. 26; Şeker Zehra, D en iz Yoluyla Yük Taşın­m asında S igorta H im ayesin in K apsam ı. İstanbul 2001, s. 7-8.

32 Kender, Tüketici, s. 17.

33 Aynı tan ım 17 .06.2014 tarih ve 29033 sayılı R esm i G azetede yayın lanan Tüketici S özleşm elerin d ek i H aksız Şartlar H akkında Y önetm elik ’te de tekrarlanm ıştır (m. 4 /lc ) .

34 M üzakere unsurunun takdirinde kanun koyucu aynı m add ed e tüketici leh in e bir kabulden yola çıkarak d ü zen lem e yapm ayı tercih etm iştir. K anun’un 5/3 fıkrasına

6502 Sayılı K a n u n u n Özel S igorta Sözleyinelerine E tkileri 2515

leşmeye dâhil edilen ve tüketicinin hak ve yüküm lülüklerini dürüstlük kuralına aykırı şekilde etkileme unsurlarını birlikte ihtiva eden şartlar, haksız olarak kabul edilmelidir. Kanun koyucu b ir sözleşme şartının haksızlığının tespitinde sözleşme konusu olan mal veya hizm etin nite­liğinin esas alınacağı; zam an açısından ise sözleşm enin kuruluşunda var olan şartların ve sözleşm enin diğer hüküm lerinin veya haksız şar­tın ilgili olduğu diğer bir sözleşm enin hüküm lerinin dikkate alınarak sözleşm enin kuruluş anm a göre belirleneceğini düzenlem iştir (m. 5/6).

K anun koyucu, tüketici ile akdedilen sözleşm elerde yer alan hak­sız şartları kesin olarak hüküm süz kılmıştır. Sözleşm enin kısm en haksız şartlardan oluşm ası kalan kısm ın geçerliliğini etkilemez. Ka­nun koyucu sözleşmeyi düzenleyenin haksız şart olması sebebiyle hü ­küm süz sayılan şartla r olm asaydı sözleşme kurm ayacağı şeklindeki iddiasında dahi bulunam ayacağını hükm e bağlam ıştır (m. 5/2).

6098 Sayılı Türk B orçlar K anunu 'nun 20’inci m addesinin son fık­rasında “genel işlem koşullarıyla ilgili hüküm lerin, sundukları hizm et­leri kanun veya yetkili m akam lar tarafından verilen izinle yürütm ekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de, niteliklerine ba­kılm aksızın uygulanacağı" düzenlem esine yer verilm esi ile m üsteşar­lık denetim inden geçen Sigorta Genel Ş artların ın da haksız şart de­netim ine tabi olduğu sonucu çıkm aktadır. Aynı esas TKHK 5/5 fıkra­sında da tekrarlanm ıştır. B una göre "Faaliyetlerini, kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütm ekte olan kişi veya kuruluş­ların hazırladıkları sözleşmelere de niteliklerine bakılmaksızın bu m ad­de hüküm leri uygulanır". B una ek olarak TKHK'da tan ım lar kısm ında yer alan satıcı, sağlayıcı, tüketici işlemi kavram larının tan ım larında yer alan "kamu tüzel kişileri de dâhil olm ak üzere" ibaresi sigorta genel şartların ın tüketici hukuku bakım ından haksız şart denetim ine tabi olm asını gerekli kılmaktadır.

göre: "Bir söz leşm e şartı ön ced en h azırlan m ış ve standart sö z leşm ed e yer alm ası ned en iy le tüketici içeriğ ine etki ed em em işse , o söz leşm e şartın ın tüketiciy le m ü ­zakere ed ilm ediğ i kabul edilir. S ö zleşm ey i düzen leyen , bir standart şartın m ü n fe­riden m üzakere ed ild iğ in i iddia ed iyorsa bunu ispatla yüküm lüdür. S özleşm en in bütün olarak değerlen d irilm esin d en standart söz leşm e o lduğu son u cu n a varılır­sa, bu söz leşm ed ek i bir şartın belirli unsurların ın veya m ünferit bir hükm ünün m üzakere ed ilm iş o lm ası, sö z leşm en in kalan k ısm ına bu m add en in u ygu lanm ası­nı engellem ez".

2516 O ğuz CANER

Sigorta poliçesinin, tarafların haklarım , tem errüde ilişkin h ü ­kümleri, genel ve varsa özel şartları ihtiva edeceği, rah a t ve kolay okunacak şekilde düzenlenm esi gerektiği TTK 1425/1 hükm ünde ka­bul edilm iş olm akla birlikte tüketici sözleşm eleri açısından aynı esas daha detaylı şekilde TKHK 5/4 ve 7'inci fıkralarda düzenlenm iştir. Buna göre “Sözleşme şartlarının yazılı olması hâlinde, tüketicinin an­layabileceği açık vc anlaşılır bir dilin kullanılm ış olması gerekir. Sözleş­mede yer alan bir h ü km ü n açık ve arılaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm , tüketicinin lehine yorum lanır”.

Haksız şart denetim inde TKHK’da mal veya hizm etin değeri ko­nusunda b ir istisna getirilm iştir. B una göre “Sözleşme şartlarının hak­sızlığının takdirinde, bu şartlar açık ve anlaşılır bir dille yazılm ış olmak koşuluyla, hem sözleşmeden doğan asli edim yüküm lülükleri arasın­daki hem de m al veya hizm etin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen fiyat arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz'. K anun koyucu en elverişli fiyatların piyasada oluşm asını sağlam ak m aksa­dıyla fiyat o luşum unda saydam lığın sağlanm ası koşuluyla m üdahale etm ekten im tina etmiştir-15.

Bakanlık (G üm rük ve Ticaret Bakanlığı), genel olarak kullanıl­m ak üzere hazırlanm ış sözleşm elerde yer alan haksız şartların , söz­leşme m etin lerinden çıkarılm ası veya kullanılm asının önlenm esi için gerekli tedbirleri alm akla görevlendirilm iştir. Yönetmeliğin 8’inci m addesine göre Bakanlık tüketici sözleşm elerinde haksız şartların yer alm ası d u rum unda süre vererek ilgili şartların sözleşm e m etn in ­den çıkarılm asını talep edebilir.

Tüketici Sözleşm elerindeki Haksız Ş artlar H akkında Yönetmelik'in ekinde Haksız Şart teşkil eden bazı haller, bunlarla sı­nırlı olm am ak kaydıyla sayılmıştır.

b. Özel Şartların H aksız Ş art Teşkil E dip E tm ediği H ususu

Türk Ticaret K an u n u n u n 1425’inci m addesinde sigorta poliçesi, tarafların haklarını, temerrüde ilişkin hüküm ler ile genel ve varsa özel şartları içereceği düzenlenm iş; aynı esas benzer ifadelerle Sigortacılık K a n u n u n u n l l ’inci m addesinde Sigorta sözleşmelerinin ana m uhte­vası, Müsteşarlıkça onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uy­

35 Bkz. 5'inci m adde gerekçesi

6502 Sayılı K a n u n im Ö zel S igorta Sözleşm elerine E tkileri 2517

gulanacak olan genel şartlara uygun olarak düzenlenir. Ancak, sigorta sözleşmelerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar tesis edilebi­lir şeklinde ifade edilmiştir. Uygulam ada sigortacılar, sigorta genel şartların ın dışında, kendi çalışm a tarz larına uygun şekilde sigorta sözleşm elerinde sözleşmeyi ferdileştirm ek m aksadıyla kendi hazırla­dıkları özel şa rtlan koyabilm ektedirler. Bazı hallerde ise bu özel şart­lar tarafların m üzakeresi ile konabilm ektedir3'. Varlığı halinde özel şartlar sigorta hukukunun em redici nitelikteki kurallarına, sigorta genel şartlarına aykırı olam az37. Tarafların vermiş oldukları isim ler ve n itelendirm e dikkate alınm aksızın özel şart olarak isim lendirilen hususlar hakkında da TKHK 5’inci m addesinde yer alan tüketici ile müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tüketicinin hak ve yü ­küm lülüklerini dürüstlük kuralına aykırı şekilde etkileme unsurların ı birlikte ihtiva eden şartlar, haksız şart olarak kabul edilmelidir.

5. Sözleşm e Yapmaktan Kaçınm a

TKHK'un 6'mcı m addesinde hizm et sağlam a bakım ından sözleş­m e yapm aya zorlayıcı b ir rejim getirilm iştir. K anundaki hizm et ve tüketici işlemi tan ım ları dolayısıyla m al veya hizm et piyasalarında kam u tüzel kişileri38 de dâhil olm ak üzere ticari veya mesleki am aç­larla hareket eden veya onun ad ına ya da hesabına hareket eden ger­çek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşım a, sim sarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşm eler de dâhil olm ak üzere her türlü sözleşm e ve hukuki işlem in bu kurala dâhil edilmesi m üm kündür. Bu düzenlem e dolayısıyla sigortacı, sözleşme yapm aktan haklı b ir sebep olm aksızın kaçınam ayacaktır.

B una m ukabil zorunlu sigortalar sözkonusu olduğunda sigorta şirketlerinin faaliyet gösterdikleri branşlardaki zorunlu sigorta söz­leşm elerini yapm aktan im tina edemeyecekleri (Sigortacılık K anunu 13/1; TTK 1483) yönündeki düzenlem enin TKHK 6'mcı m addesinden daha katı b ir düzenlem e getirdiği görülm ektedir39.

36 Kender, Tüketici, s. 20.

37 K ender, Tüketici, s. 20.

38 Ö rneğin D oğal Afet Sigortaları K urum u, DASK; T anm S igorta lan H avuzu, TAR- SİM.

39 Konu, sağlık sigortalan bakım ından Özel Sağlık Sigortaları Y önetm eliği (RG. 23.10.2013/28800) ile öm ür boyu yen ilem e garantisi ile düzenlenm eye çalışılm ıştır.

2518 O ğuz CANER

6. S ipariş E dilm eyen H izm etler

Yeni K anunda tüketicinin talep etm ediği40 hizm etlerin sunulm a­sı suretiyle borç altına sokulm aya çalışılması önlenmeye çalışılmıştır. Tüketicinin iradesi dışında hizm et sunanların tüketiciye karşı herhan­gi b ir hak talebinde bulunam am aları gerekir. Özellikle bankaların ha­ber vermeden yapm ış oldukları ferdi kaza sigortalarında bu düzenle­m eden yararlanm ak m üm kündür. Talep olm aksızın sunulan hizm ette, tüketicinin sessiz kalm ası ya da mal veya hizm eti kullanm ış olması, sözleşm enin kurulm asına yönelik kabul beyanı olarak yorum lanam az. Tüketicinin iade yüküm lülüğünün olmadığı da ifade edilmelidir. Ka­nun koyucu, m al veya hizm etlerin sipariş edilm ek suretiyle gönderil­diğinin ispatı için de özel kural getirmiştir. Buna göre b ir mal veya hizm etin sipariş edildiğini iddia eden bu iddiasını ispatla yükümlüdür.

7. Özel Şartlarda Kurulan Sözleşm eler

a. İşyeri D ışında K urulan Sözleşm eler

4077 sayılı Mülga K anun’da kullanılan Kapıdan Satışlar tabiri yeni K anun 'da İşyeri Dışında Yapılan Satışlar tab iri ile değiştirilm iştir. 4077 Sayılı Tüketicinin K orunm ası H akkında K anun’a dayanılarak çıkarılan K apıdan Satışlara İlişkin Uygulam a Usul ve Esasları H ak­kında Yönetmeliğin (RG. 13.6.2003/25137) 14'üncü m addesinde si­gorta sözleşm eleri yönetm eliğin kapsam ı dışında tu tu lm uştu . Ancak bu yönetm eliğin dayanağı olan m ülga K an u n u n ilgili m addesinde bu yönde b ir istisna bulunm am aktaydı.

İşyeri dışında yapılan sözleşm elerde dikkati çeken husus, tüketi­cinin h içbir şekilde sözleşm e yapm ayı düşünm ediği o rtam da sözleş­m e yapm aya ikna edilmesidir. Tüketici, bilgisizliği, o rtam da oluşan şaşkınlıktan yararlanarak agresif pazarlam a yöntem i sayesinde ger­çekte hiç yapm ayı düşünm ediği b ir sözleşmeyi kurm aktadır41. Sigor­ta sözleşm esinin yapısı itibariyle sigortacının işyeri dışında yapılm a­ya m üsait olduğu belirtilmelidir.

40 TKHK'da yer alan bu d ü zen lem e esas itibariyle Türk B orçlar K anunu’n u n 7'inci m addesindek i d ü zen lem e ile paralellik arz etm ektedir. B una göre ısm arlanm am ış bir şey in gön d erilm esi öneri sayılm az. B u şeyi alan kişi, onu geri gönderm ek t e) a saklam akla yüküm lü değildir.

41 Bkz. 4 7 ’inci m adde gerekçesi.

6502 Sayılı K an ım 'un Özel S igorta Sözleşm elerine E tkileri 2519

İşyeri d ışında kuru lan sözleşm elerin sadece bakanlık tarafından yetkilendirilm iş satıcı veya sağlayıcı tarafından kurulabilm esi (m. 47/2)42 hükm e bağlanm ıştır. İşyeri dışında kurulan sözleşm elerin tü ­keticileri ciddi o randa istism ar etm esi sebebiyle, işyeri dışında sözleş­me kurabilecek o lanlar sın ırlandırılm ıştır43.

İşyeri dışında kuru lan sözleşm elerde tüketicinin, işyeri dışında kurulan sözleşm e ya da bu n a karşılık gelen herhangi b ir öneri ile bağ­lanm adan önce açık ve anlaşılır şekilde (ayrıntıları yönetm elikte be­lirlenen hususlarda) bilgilendirilm esi zorunludur. Tüketicinin bilgi­lendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya a ittir (m. 74/3).

İşyeri d ışında kuru lan sözleşm elerin yazılı o larak kurulm adıkça geçerli olm ayacağı hükm e bağlanm ıştır (m. 74/3). Satıcı veya sağ­layıcı; tüketicinin kendi el yazısı ile sözleşm e tarih in i yazm asını ve sözleşmeyi im zalam asını sağlam ak, sözleşm enin b ir nüshasın ı tüke­ticiye verm ek ve m al veya hizm eti tüketiciye sunm akla yüküm lüdür (m. 74/4). Sözleşm enin tüketiciye teslim edildiğinin ve mal veya hiz­m etin sunu lduğunun ispatı satıcı veya sağlayıcıya aittir. Türk B orçlar K a n u n u n d a (m. 12/2); kanunda sözleşme için şekil şartı kararlaştı­rılm ış ise kural olarak bunun geçerlik şartı olduğu; öngörülen şekle uyulm aksızın yapılan sözleşm elerin hüküm ve sonuç doğurm ayacağı hükm e bağlanm ıştır. Ancak TKHK bu noktada b ir adım ileri giderek bu şarta uyulm am ası halinde satıcı veya sağlayıcının, sonradan söz­leşm enin geçersizliğini tüketicinin aleyhine olacak şekilde ileri süre­m eyeceğini hükm e bağlam ıştır.

İşyeri dışında kuru lan sözleşm elerde caym a hakkı ondört gün ve b ir yıllık sürelere bağlanm ıştır. Tüketici, on dört gün içinde h erh an ­gi b ir gerekçe gösterm eksizin ve cezai şart ödem eksizin sözleşm e­den caym a hakkına sah ip tir (m. 74/5). Satıcı veya sağlayıcının işyeri dışında kuru lan sözleşm elere ilişkin yüküm lülüklere aykırı hareket etm esi veya tüketiciyi caym a hakkı konusunda gerektiği şekilde bil­gilendirm em esi durum unda, tüketici caym a süresin in bittiği tarih ten

42 Bu kurala u ym am a hali iç in getirilen yaptırım için bkz. TKHK 77/5.

43 Yetki belgesi o lm ayan sağlayıcı tarafından kurulan söz leşm elerd e tük eticin in cay ­m a hakkından yararlanm ası ondört gün lük süreye bağlı değildir. T üketici yetki b elgesin in m evcu t o lm am ası sebebiyle caym a hakkının ku llan ım ın ın en geç, cay ­m a sü resin in b itim in d en itibaren b ir yıl sonra son a ereceği hükm e b ağlanm ıştır (m . 77/6).

2520 Oğuz CANER

itibaren bir yıl içerisinde başlam ası kaydıyla caym a hakkını kullan­m ak için on dört günlük süreyle bağlı değildir.

b. Mesafeli Sözleşm e O larak Sigorta Sözleşm esi

İşyeri dışında yapılan sözleşm elerin ayırıcı özelliği, sözleşm e gö­rüşm elerinin, sözleşm eyi yapm ak için m u tat kabul edilen yerlerin dışında görüşm elerin yapılm ası iken buna karşılık m esafeli sözleş­m elerde ayırt edici özellik tarafların fiziki olarak hiç karşılaşm am a­larıd ır44. Sözleşme, elektronik ortam da (internet, telefon gibi) ya da m ektupla yapılm akta ve alıcı ve satıcı hiç karşılaşm am aktadırlar. Bu tarz sözleşm elerde tüketici genellikle yeteri kadar düşünm eden, söz­leşm e unsurları üzerinde yeterli bilgi sahibi o lm adan sözleşm e yapa­bilmektedir. Sigortacılık alan ında teknolojik gelişm elere paralel ola­rak gelişen yeni iletişim araçları ile sigorta ürünlerin in giderek artan şekilde pazarlanm akta olduğu görülm ektedir.

Yani kanun m esafeli sözleşm eler konusunda AB m evzuatına45 uy­gun olarak tüketicinin aydınlatılm ası ve kendisine cayma hakkı veril­mesi yönünde düzenlem eler getirm iştir46.

4077 Sayılı Tüketicinin K orunm ası H akkında K an u n u n 9/A m ad­desinde yer alan mesafeli sözleşmelerin uygulama usul ve esaslarını be­lirlemek üzere çıkarılan 6.3.2011 tarihli ve 27866 sayılı Resm i Gazetede yayım lanan “Mesafeli Sözleşmelere Dair Yönetmelik", sigorta sözleşme­lerini, mesafeli sözleşmelerin kapsamı dışında bırakmış ve bu sözleş­melere Yönetmelik hüküm lerinin uygulanmayacağım vurgulamıştır. Ancak bu yönetm eliğin dayanağı olan m ülga K an u n u n ilgili m adde­sinde bu yönde b ir istisna bulunm am aktaydı.

Mesafeli sözleşm e K anunda; "satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazar- lanmasma yönelik olarak oluşturulm uş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılm ası suretiyle kurulan sözleşmeler" o larak tan ım lanm ıştır (m. 48/1).

44 Bkz. 48'inci m add e gerekçesi.

45 25 .10.2011 tarihli Tüketici H aklarına İlişk in 2 0 1 1/83/EU sayılı Avrupa P arlam en­tosu ve K onseyi Y önergesi.

46 Bkz. 4 8 ’inci m adde gerekçesi.

6502 Sayılı K a n u n in i Özel S igorta Sözleşm elerine Etkileri 2521

Finansal h izm etlerin konusunu teşkil eden edim lerin m addi ol­m am ası bu tü r hizm etleri mesafeli sözleşm elere daha da uygun hale getirmiştir. Tüketicilerin güvenliğini arttırabilm ek için kanun koyucu finansal hizm etlerin m esafeli satışlarına ilişkin yasal çerçeve oluştur­m a ihtiyacı hissetm iştir. Avrupa Birliği m evzuatında da bu ihtiyaç 2002 yılında b ir yönergeye47 dönüştürülm üştür.

TKHK’da finansal h izm et kavram ından; "her türlü banka hizmeti, kredi, sigorta, bireysel emeklilik, yatırım ve ödeme ile ilgili hizmetleri ifade eder. Finansal hizmetlere ilişkin mesafeli sözleşme, finansal hiz­metlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulm uş bir sis­tem çerçevesinde, sağlayıcı ile tüketici arasında uzaktan iletişim araçla­rının kullanılm ası suretiyle kurulan sözleşmeler" kastedilm ektedir.

Finansal hizm etlere ilişkin m esafeli sözleşm elere ait kanuni dü­zenlem ede ilk dikkati çeken husus bilgilendirm e yüküm lülüğünün48 detaylı düzenlem eye tabi tu tu lm uş olmasıdır. Sözleşme kuru lm a­sından önce, caym a hakkı, tüketicin in kabul beyanı vermesi hâlinde yüküm lülük altına gireceği ve ayrıntıları Bakanlıkça belirlenen diğer hususlarda, açık, anlaşılır ve kullanılan iletişim araçlarına uygun b ir şekilde tüketicinin bilgilendirilm esi zorunludur. K anun koyucu bu bilgilendirm enin ticari am açla yapıldığının, sesli iletişim araçla­rın ın kullanıldığı hâllerde sağlayıcının kimliği ile görüşm e talebinin sebebinin her görüşm enin başında belirtilm esini zorunlu tutm uştur. Sözleşm enin kuru lm asına dair kabul beyanı kullanılan iletişim araç­larına uygun olarak fiziki veya elektronik ortam da tespit veya kayıt edilir49. Sağlayıcı, caym a hakkının iletilmesi ile fiziki veya elektronik

47 2002/65/AT sayılı Avrupa P arlam entosu ve K onsey Y önergesi.48 S igortacılık K apsam ında D eğerlend irilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan

Sigorta S özleşm eleri İle M esafeli A kdedilen S igorta S özleşm elerin e İlişkin Y önet­m elikte (R G .25.04 .2014 /28982) 28 .10 .2007 tarih li ̂e 26684 sayılı R esm î G azete’de yayım lanan S igorta S özleşm elerin d e B ilg ilend irm eye İlişkin Y önetm elik h ü küm ­leri, m esafeli akdedilen sigorta söz leşm eleri hakkında da uygulanır. E lektronik ortam da yap ılan sigorta söz leşm elerin d e, b ilg ilend irm en in yap ılm ış sayılm ası, elektronik ortam da teyit ed ilm esin e bağlıdır. Ancak, b ilg ilend irm eye esas h u su s­ların m esafeli sigorta sö z le şm esi akdedecek o lan ların in ternet sites in d e yayım ­lam ası ve sigorta sö z leşm esin d e yer alm ak isteyen kişilerin de bu bilgileri kendi hâkim iyet alanı içindek i h erhangi bir elektronik ortam a aktarm a im kân ın ın veril­m esi durum larında, bilgi verm e yüküm lü lüğü yerine getirilm iş sayılır (m . 8/4).

49 M esafeli söz leşm elere ilişk in olarak kabul ed ilen “kurulan sis tem e ilişk in so ­rum luluğa dair hüküm" finansal h izm etlere ilişk in m esafeli söz leşm elere ilişkin

2522 O ğuz CANER

ortam da yapılacak tespit veya kayıtlar için gerekli önlem leri alm akla yüküm lüdür (m. 49/2)50.

Sağlayıcıya, sözleşm enin bü tün şartların ı ve Bakanlıkça belirle­nen diğer hususları, kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı aracı­lığıyla tüketiciye iletm esi zorunluluğu getirilm iştir (m. 49/3). Ek ola­rak tüketiciye, sözleşm e ilişkisinin devam ettiği süre içinde herhangi b ir ücret ödem eksizin sözleşm enin kâğıt üzerinde yazılı b ir örneğini talep edebilm e hakkı tanınm ıştır. Ayrıca tüketici, finansal hizm etin niteliğiyle bağdaşm ası hâlinde kullanılan uzaktan iletişim aracını de­ğiştirm e hakkına da sah ip tir (m. 49/4). Tüketicinin sözleşmeyi sona erdirm esine ilişkin talebini herhangi b ir uzaktan iletişim aracıyla ilet­mesi yeterli görülm üş; sözleşmeyi sona erdirm ek için sözleşm enin te ­sis edilm esini sağlayan yöntem den daha ağır koşullar içeren b ir yön­tem kullanm ak zorunda bırakılam ayacağı kabul edilm iştir (m. 49/6).

K an u n u n getirdiği önem li b ir yenilik de finansal hizm etlere iliş­kin m esafeli sözleşm elerdeki caym a hakkına ilişkindir. Tüketici, fi­nansal hizm etlere ilişkin mesafeli sözleşm elerden on dört gün içinde herhangi b ir gerekçe gösterm eksizin ve cezai şart ödem eksizin cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirim in bu süre içinde sağlayıcıya yöneltilm iş olması yeterlidir. Sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicin in bilgilendirildiğini ispatla yükümlüdür. Sigorta sözleşm elerine ve bireysel emekliliğe ilişkin sözleşm elerde ise caym a süresi hakkında diğer m evzuatta yer alan tüketici lehine olan hüküm lerin uygulanacağı hükm e bağlanm ıştır (m. 49/5).

m addeye alınm am ıştır. A ncak 48'inci m addede yer alan "oluşturdukları sistem çerçevesinde, uzaktan iletiş im araçlan n ı kullanm ak veya kullandırm ak suretiyle satıc ı veya sağ lay ıcı ad ına m esafe li sö z leşm e kurulm asına aracılık edenler, satıcı veya sağlayıcı ile yapılan işlem lere ilişk in kayıtları tutm ak ve isten ilm esi hâlinde bu bilgileri ilgili kurum , kuruluş ve tüketicilere verm ekle yüküm lüdür. Ancak bu fıkra kapsam ında aracılık edenler, satıcı veya sağlayıcı ile yaptıkları sözleşm eye aykırı fiillerinden dolayı sorum ludur (m . 48/5)" şek lindeki h ü km ün finansal h iz­m etlere ilişk in m esafeli söz leşm elere de u ygu lanm ası gerek ir

50 S igortacılık K apsam ında D eğerlend irilecek Faaliyetlere, Tüketici L ehine Yapılan Sigorta S özleşm eleri İle M esafeli Akdedilen S igorta S özleşm elerin e İlişkin Yö­n etm elik te (RG .2 5 .04 .2014 /28982) m esafe li akdedilen sigorta söz leşm elere ilişkin bazı esaslar getirm iştir (m . 8). Y önetm elik , elektronik im za kullanılm ak kaydıyla elektronik sigorta p o liçe sin e im kân tanım ıştır.

6502 Sayılı K anun'un Özel Sigorta Sözleşm elerine E tkileri 2523

8. Ayıplı H izm et Kavramı ve Sigorta Sözleşm esi

TKHK b ir ücre t veya m enfaat karşılığında yapılan veya yapılm ası taah h ü t edilen m al sağlam a dışındaki her tü rlü tüketici işleminin ko­nusunu "hizmet” o larak tanım lam ıştır. Tüketici işlemi ise K anunda, m al veya hizm et p iyasalarında kam u tüzel kişileri de dâhil olm ak üze­re ticari veya mesleki am açlarla hareket eden veya onun ad ına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşım a, sim sarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşm eler de dâhil olm ak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemi ifade edecek şekilde tanım lanm ıştır. Bu noktadan hareketle TKHK’un ayıplı hizm ete ilişkin hüküm lerin in sigorta sözleşm elerine, niteliğine uygun düştüğü ölçüde uygulanabilm esi m üm kündür. Örneğin TTK 1427/1 hükm üne uygun olarak aynen tazm inin tercih edilm esi halin­de, trafik kasko sigortasında araç onarım ında parça tem ini51, kiralık araç tem ini ve yol yardım ı gibi hususlarda ayıplı hizm et sözkonusu olabilir. Benzer şekilde sigortacının bilgilendirm e görevinin tam ve gereği gibi yapılm am ası halinde de ayıplı hizm et sözkonusu olabilir.

K anunda ayıplı hizm et, sözleşmede belirlenen süre içinde başla­m am ası veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşım am ası nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizm et o larak tan ım lanm ıştır (m. 13/1). Buna ek olarak aynı m ad­denin ikinci fıkrasında hizm et sağlayıcısı tarafından bildirilen, inter­net portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakım ından değerini veya tüketicinin ondan m akul olarak beklediği faydalan azaltan veya ortadan kaldıran maddi, h ukuki veya ekonom ik eksiklikler içeren hizmetlerin de ayıplı kabul edi­leceği hükm e bağlanm ıştır (m. 13/2).

Tarafların sözleşm e ilişkisinde taah h ü t ettikleri edim leri tam ve gereği gibi ifa etmeleri, sözleşm e hukukunun tem el prensip lerinden biridir. Bu bağlam da TKHK'da sağlayıcının, üstlendiği hizm eti söz­leşmeye uygun olarak ifa etmekle yüküm lü olduğu tekrarlanm ıştır (m. 14/1). H izm etin ayıplı ifası halinde K anun tüketiciye b ir takım seçimlik haklar tanım ıştır: bu n a göre hizm etin ayıplı ifa edildiği du ­rum larda tüketici, h izm etin yeniden görülm esiS2, h izm et sonucu or­

51 Kara Araçları K asko S igortası G enel Şartlan 3.3.2.

52 Ü cretsiz onarım veya h izm etin yen iden görü lm esin in sağlayıcı iç in orantısız güçlükleri beraberinde getirecek o lm ası hâlinde tüketici bu hakları kullanam az.

2524 O ğuz CANER

taya çıkan eserin ücretsiz onarım ı, ayıp oran ında bedelden ind irim 53 veya sözleşm eden dönm e haklarından birini sağlayıcıya karşı kullan­m akta serbesttir. Sağlayıcı (Sigortacı), sigorta sözleşm esine uygun düştüğü ölçüde tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirm ekle yüküm lüdür. Seçim lik hakların kullanılm ası nedeniyle ortaya çıkan tüm m asraflar sağlayıcı tarafından karşılanır. Tüketici, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte Türk B orçlar K anunu hüküm leri uyarın ­ca tazm inat da talep edebilir (m. 15/1).

H izm etin yeniden görülm esinin seçildiği hâllerde, hizm etin n ite­liği ve tüketicinin bu hizm etten yararlanm a am acı dikkate alındığın­da, m akul sayılabilecek bir süre içinde ve tüketici için ciddi so run lar doğurm ayacak şekilde bu talep sağlayıcı tarafından yerine getirilir. H er hâlükârda bu süre talebin sağlayıcıya yöneltilm esinden itibaren otuz iş gününü geçemez. Aksi takdirde tüketici diğer seçim lik hakla­rını kullanm akta serbesttir (m. 15/4).

Bu düzenlem elere karşılık K anun Koyucu Sağlayıcıya sorum lu­luktan kurtu labilm ek için bazı im kânlar sağlamıştır. B una göre, ken­disinden kaynaklanm ayan reklam yoluyla yapılan açıklam alardan h aberdar olm adığını ve haberdar olm asının da kendisinden beklene­meyeceğini veya yapılan açıklam anın içeriğinin hizm et sözleşm esi­nin kurulduğu tarih te düzeltilm iş olduğunu veya hizm et sözleşm esi­nin kurulm ası kararın ın bu açıklam a ile nedensellik bağı içerm edi­ğini ispatladığı takdirde sağlayıcı açık lam anın içeriği ile bağlı olmaz (m. 14/2).

Ayıplı hizm et ifasında; kanunlarda veya taraflar arasındaki söz­leşmede daha uzun b ir süre belirlenm ediği takdirde, ayıplı h izm et­ten sorum luluğun ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, hizm etin ifası tarih inden itibaren iki yıllık zam anaşım ına tabi olacağı hükm e bağlanm ıştır. Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenm işse zam anaşım ı hüküm leri uygulanm ayacaktır (m. 16).

O rantısızlığın tay in in d e h izm etin ay ıpsız değeri, ayıb ın ön em i ve d iğer seçim lik haklara başvurm anın tüketici açısın d an sorun teşkil edip etm eyeceğ i gibi h u su s­lar dikkate a lın ır (m . 15/2).

53 T üketicin in sö z leşm ed en dönm e veya ayıp oranında b edelden indirim hakkını seçtiğ i durum larda, öd em iş o lduğu bedelin tüm ü veya b edelden ind irim yapılan tutar derhâl tüketiciye iade ed ilir (m . 15/3).

6502 Sayılı K a n ım 'ım Ö zel Sigorta Sözleşm elerine Etkileri 2525

B. Yeni K anun’un Sigorta D enetim H ukukuna Etkisi

1. Fiyat E tiketi

TKHK'a göre h izm etlerin tarife ve fiyatlarım gösteren listele­rin kolaylıkla görülebilir, okunabilir şekilde tüm vergiler dâhil ol­m ak üzere asılm ası gerekir (m. 54). Sigortacılık Kapsamında Değer­lendirilecek Faaliyetlere, Tüketici Lehine Yapılan Sigorta Sözleşme­leri ile Mesafeli Akdedilen Sigorta Sözleşmelerine İlişkin Yönetmelik (RG.25.04.2014/28982), TBK 8/2 hükm üne uygun olarak “Herkese açık öneri” nin sigorta sözleşm eleri hukukundaki özel halini düzen­lem iştir (m. 10). Yönetmeliğe göre, prim m iktarı açık ve net olarak gösterilm ek kaydıyla ü rü n teşhiri gibi yöntem lerle herkese açık öneri­de bulunm ak suretiyle sigorta sözleşm eleri akdedilebilir. Yönetmelik ayrıca, herkese açık öneri şeklinde yapılacak sigorta sözleşm elerinde m üsteşarlığa bilgi verilm esi ve sigorta sözleşm esi tanıtım ı ve sözleş­m e kurm a hususunda sadece teknik personelin yetkili olduğunu dü ­zenlemiştir.

2. R eklam 54

Sözleşm enin kuruluşu sırasında tüketicilerin reklam yoluyla ya- m ltılm alarm m önlenm esi m aksadıyla TKHK'da önem li düzenlem eler getirilm iştir. Ticari rek lam ların55 Reklam K urulunca belirlenen ilke­lere, genel ahlaka, kam u düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olm aları esastır (m. 61/1). Tüketiciyi aldatıcı veya onun tecrü­be ve bilgi noksanlıklarını istism ar edici, can ve mal güvenliğini tehli­keye düşürücü, şiddet hareketlerini ve suç işlemeyi özendirici, kam u sağlığım bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve engellileri istism ar edici ticari reklam yapılam az (m. 61/3).

Sigorta m evzuatında da sigorta şirketleri ve aracıların reklam ile ilgili o larak sıkı b ir rejim e tabi tu tu ldukların ı söylemek m üm kündür. Sigortacılık K anunu (m. 32/1) yanlış anlam aya sebep olabilecek, ger­

54 K ender, T üketici, 25vd.

55 Ticari reklam , ticaret, iş, zanaat veya bir m eslek le bağlantılı olarak; b ir m al veya h izm etin satışın ı ya da k iralanm asın ı sağlam ak, h ed ef k itleyi oluşturanları b il­g ilendirm ek veya ikna etm ek am acıyla reklam verenler tarafından herhangi bir m ecrada yazılı, görsel, işitse l ve benzeri yollarla gerçekleştirilen pazarlam a ile t i­şim i n ite liğ indek i duyurulardır (m . 61/1).

2526 O ğuz CANER

çeğe aykırı, yanıltıcı, aldatıcı ve haksız rekabete yol açabilecek reklam ve beyanları yasaklam ış, bun ların varlığı halinde TKHK hüküm lerine göre faaliyet gösteren Reklam K u ru lu n a bildirilm e yüküm lülüğü bu ­lunm aktad ır56.

3. H aksız Ticari Uygulam alar

Tüketicinin karşısında bulunan sağlayıcının tüketicinin kararını etkileyebilecek her türlü haksız ticari uygulam a yasaklanm ıştır. Bir ticari uygulam anın; mesleki özenin gereklerine uym am ası ve u laş­tığı ortalam a tüketicin in ya da yöneldiği g rubun ortalam a üyesinin m al veya hizm ete ilişkin ekonom ik davranış biçim ini önem li ölçüde bozm ası veya önem li ölçüde bozm a ih tim alin in olm ası durum unda haksız olduğu kabul edilir. Özellikle aldatıcı veya saldırgan nitelikte olan uygulam alar ile yönetm elik ekinde yer alan uygulam alar haksız ticari uygulam a olarak kabul edilir. Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulam alar yasaktır (m. 62/1).

III. DOĞRUDAN SİGORTA SÖZLEŞMESİYLE İLGİLİ DÜ­ZENLEMELER

K anun koyucunun bazı hallerde tüketicin in korunm ası am acına yönelik olarak sigorta sözleşm esi yapm a iradesine m üdahalesi söz konusudur. TKHK'da iki m addede tüketicinin sigorta sözleşme yap­m a özgürlüğü ve sigortacıyı seçme hakkı tek ra r etm e ihtiyacı duyul­muştur. Tüketici sözleşm eleri ve konut finansm anı sözleşm elerinde tüketicinin yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı57 aracılığıyla açık talebi olm aksızın kredi ile ilgili sigorta yaptırılam ayacağı hükm e bağlan­mıştır. Aynı m addede tüketicin in sigorta yaptırm ak istem esi hâlinde, istediği sigorta şirketinden sağladığı tem inatın , kredi veren58/konut

56 Bkz. Aynı yöndeki d iğer d ü zen lem e için: S igorta Şirketleri ve R easürans Şirketle­rinin K uruluş ve Ç alışm a E saslarına İlişkin Y önetm elik (RG. 24 .08 .2007/26623) m . 25.

57 TKHK 3/1 (f) "Kalıcı veri saklayıcısı: Tüketicin in gönderd iği veya ken d isin e gön­derilen bilgiyi, bu b ilg in in am acın a uygun olarak m akul bir süre in celem esin e elverecek şekilde kayded ilm esin i ve d eğ iştir ilm eden k opyalanm asın ı sağlayan ve bu b ilg iye aynen u laşılm asın a im kân veren kısa m esaj, elektronik p osta , internet, disk, CD, DVD, hafıza kartı \ e benzeri her türlü araç veya ortam ı, ... ifade eder”.

58 TKHK 3/1 (ğ) “Kredi veren: M evzuatı gereği tüketicilere kredi verm eye yetkili olan gerçek veya tüzel k işiyi, ... ifade eder”.

6502 Sayılı K a m ın ım Özel S igorta Sözleşm elerine E tkileri 2527

finansm an ku ru luşu59 tarafından kabul edilm ek zorunda olduğu ku­ra la bağlanm ıştır. Bu noktada kanun koyucunun aradığı husus bu si­gortanın kredi konusuyla, m eblağ sigortalarında kalan borç tutarıyla ve vadesiyle uyum lu olm ası gerekir (m. 29, m. 38).

Bu m addeler esas itibariyle 5684 Sayılı Sigortacılık K an u n u n u n 32’inci m addesinin beşinci fıkrasında yer alan prensib in tekrarı n ite­liğindedir. Bu fıkraya göre “kişilerin sigorta şirketini seçme hakkı sınır­la n d ır ıla m a zB ir sözleşmenin unsurları içerisinde taraflardan birinin bu sözleşmede yer alan herhangi bir hususta sözleşme yapmaya zorunlu tutulduğu hallerde, söz konusu sigortanın belli bir şirkete yaptırılması­na ilişkin sözleşmeye konm uş her türlü şart hüküm süzdür" (m. 32/5).

Yukarıdaki düzenlem elere ek olarak K an u n u n getirdiği iki yeni sigorta bulunm aktadır. B unların ilki; tüketicinin konut am açlı b ir ta ­şınm azın satış bedelini önceden peşin veya taksitle ödemeyi, satıcı­nın da bedelin tam am en veya kısm en ödenm esinden sonra taşınm a­zı tüketiciye devir veya teslim etmeyi üstlendiği sözleşm e (m. 40/1) o larak tan ım lanan ön ödem eli konut satışı sözleşm elerinde projedeki konut adedi ya da projenin toplam bedeli kriterine göre belirlenecek büyüklüğün üzerindeki projeler için satıcının ön ödem eli konut satı­şına başlam adan önce; kapsam ı, koşulları ve uygulam a esasları H azi­ne M üsteşarlığınca belirlenen b ina tam am lam a sigortası yaptırm ası veya Bakanlıkça belirlenen diğer tem inat ve şa rtlan sağlam ası zorun­lu luğudur (m. 42/1).

Ön ödem eli sistem lerde kam panyalar düzenleyerek çok sayıda tüketici ile sözleşme yapılarak büyük m eblağlar toplanabilm ektedir. N orm al şartlarda bankalara verilm iş olan para toplam a yetkisinin ön ödem eli sistem lerde sağlayıcıya/satıcıya verilmiş olması, ön ödem e­li sistem in geniş b ir zam an dilim ine yayılabilmesi, sağlayıcının mali yetersizliğe düşm esi halinde tüketiciler o zam ana kadar yapm ış ol­dukları ödem eleri geri alam adıkları gibi taahhü t edilen edim den de m ahrum kalabilm ektedirler. Bu rizikonun berta raf edilebilm esi am a­cına yönelik olarak bu lunan çözüm lerden biri de "bina tamamlama

59 TKHK 3/1 (g) "Konut finansm anı kuruluşu: K onut finansm anı kapsam ında d o ğ ­rudan tüketiciye kredi kullandıran ya da finansal k iralam a yapan bankalar ile B ankacılık D ü zen lem e ve D en etlem e K urulu tarafından konut finansm anı faali­yetin de bu lun m ası uygun görülen finansal k iralam a şirketleri ve finansm an şir­ketlerini, ... ifade eder".

2528 O ğuz CANER

sigortası” d ır60. Bu bağlam da bina tam am lam a sigortası yaptırm a yo­luna gidilmiş ise bu sigorta kapsam ında sağlanan tazm inat, tem inat ve benzeri güvencelerin iflas veya tasfiye m asasına dâhil edilem eye­ceği, haczolunam ayacağı, üzerlerine ihtiyati tedb ir ve ihtiyati haciz konulam ayacağı hükm e bağlanm ıştır (m. 42/2).

İkinci sigorta hali ise; satıcı veya sağlayıcının ön ödem eli devre tatile konu taşınm azın satışına başlam adan önce kapsam ı, koşullan ve uygulam a esasları H azine M üsteşarlığınca belirlenen b ina tam am ­lam a sigortası yaptırm ası veya Bakanlıkça belirlenen diğer tem inat veya şa rtlan sağlam ası zorunlu luğudur (m. 50/8). Bu halde de bina tam am lam a sigortası yap tırm a yoluna gidilmiş ise bu sigorta kapsa­m ında sağlanan tazm inat, tem inat ve benzeri güvencelerin iflas veya tasfiye m asasına dâhil edilemeyeceği, haczolunam ayacağı, üzerlerine ihtiyati tedb ir ve ihtiyati haciz konulam ayacağı hükm e bağlanm ıştır.

Bina tam am lam a sigortası yap tırm a veya Bakanlıkça belirlenen diğer tem inat ve şa rtlan sağlam ası zorunluluğu tüketicileri korum a am acına yönelik olm ası sebebiyle yerindedir. M uhtem elen sigorta tekniği bakım ından ortaya çıkan güçlükler ve belirsizlikler sebebiyle bina tam am lam a sigortasının zorunlu hale getirilem ediği düşünül­mektedir. Ancak sigorta sözleşm esinin tem inat sağlam a am acına yö­nelik diğer araçlardan (kefalet, banka tem inat m ektubu, ipotek vs.) daha ekonom ik ve güvenli olduğu söylenmelidir. Ekonom ik ve etkili tem inat sağlam a aracı olarak sigorta sözleşm esinin sebep olabileceği prim yükü, kom isyon gibi m asraflar dolayısıyla sigorta sözleşm esi dı­şında çözüm ler bulunm aya çalışılm asının tüketicileri korum a am acı ile bağdaşm ayacağı açıktır61.

K anun koyucu, TKHK 42 ve 50’inci m addelerde düzenlenen bina tam am lam a sigortasında tüketicilerin haklarını koruyabilm ek, sağla­yıcının mali yetersizliği halinde bunların tüketiciye doğrudan in tika­lini sağlayabilm ek m aksadıyla sigorta sözleşm esinden doğan hakla­rın iflas ve tasfiye m asası dışında tu tu lm asını, haczi kabil olmadığını, ihtiyati tedb ir ve ihtiyati haciz konusu olam ayacağını isabetli b ir dü­zenlemeye tabi tu tm uştur.

60 Bkz. 42'inci m adde gerekçesi.61 Tüketiciyi ücret, m asraf ve kom isyon lardan korum a yaklaşım ı S igortacılık Kap­

sam ında D eğerlend irilecek Faaliyetlere, Tüketici L ehine Yapılan S igorta S ö z leş­m eleri île M esafeli A kdedilen S igorta S özleşm elerin e İlişkin Y ön etm elik te de (RG. 2 5 .04 .2014 /28982) görü lm ekted ir (m . 8/3).

6502 Sayılı K a n u n u n Özel S igorta Sözleşm elerine Etkileri 2529

IV. TÜKETİCİ HUKUKUNDA YARGILAMA VE SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU

Yeni K anunda önceki K an u n d a bulunm ayan önem li b ir düzenle­m e daha kabul edilerek, tarafların b irin in tüketici olduğu işlem ler ile ilgili diğer kanun larda düzenlem e olm asının bu işlem in tüketici işle­mi sayılm asını ve TKHK'nun görev ve yetkiye ilişkin hüküm lerin in uygulanm asını engellemeyeceği hükm e bağlanm ıştır (TKHK 83/2). Özellikle Ticaret K a n u n u n d a düzenlenen (TTK 3) hususların ticari iş sayılacağı esası karşısında bu düzenlem enin sigorta sözleşm esine ilişkin ihtilaflarda görev ve yetki tartışm asın ı ortadan kaldıracak nite­likte olduğu görülm ektedir. Bu düzenlem e dolayısıyla diğer kanunlar­da yer alan düzenlem eler, taraflardan birin in tüketici olması halinde tüketici hakem heyetlerine veya tüketici m ahkem elerine başvuru ya­pılm asını engellemeyecektir.

A. Tüketici H akem H eyetleri

TKHK’da, önceki K anun’daki uygulam aya benzer şekilde tüketi­ci işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulam alardan doğabilecek uyuş­m azlıklara çözüm bulabilm ek m aksadıyla il m erkezlerinde ve gerekli şartları sağlam ış ilçe m erkezlerinde tüketici hakem heyetleri o luştu­rulm ası kararlaştırılm ıştır. Tüketici hakem heyetleri, parasal sınır­ları her yıl belirlenen sın ırlar içerisinde kalan başvuruları gereğini yapm ak üzere kabul etm ek zorundadır. M adde gerekçesinde banka­cılık sektöründeki M üşteri Şikâyetleri H akem Heyeti62 gibi alternatif uyuşm azlık çözüm yolları işaret edilerek tüketici hakem heyetlerinin alternatif uyuşm azlık çözüm m ercilerine başvurm asına engel olm a­yacağı şeklinde önceki kanuna nazaran önem li farklılık arz eden b ir yeni düzenlem e getirilm iştir.

B. Tüketici M ahkem eleri ve Sigorta Tahkim K om isyonu

Tüketici hukukunda görevli m ahkem e tüketici m ahkem eleridir. Mal veya hizm et p iyasalarında kam u tüzel kişileri de dâhil olm ak

62 5411 Sayılı B ankacılık K anunu'nun (RG. 0 1 .1 1 .2005/25983M ) m . 80/1 (j) h ü k m ü ­ne göre 4077 sayılı T üketicin in K orunm ası H akkında K anun hüküm leri ve diğer kanunlarla tan ın m ış m üracaat hakları saklı kalm ak kaydıyla bireysel m üşterileri ile ortaya çıkan ihtilafların değerlend irilm esi ve çözü m e kavuşturulm asını tem in etm ek üzere hazırlayacakları ve K urulca onaylanan usûl ve esaslar dâh ilin d e h a ­kem heyeti oluşturulm uştur.

2530 O ğuz CANER

üzere ticari veya mesleki am açlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler a ra ­sında kurulan, eser, taşım a, sim sarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşm eler de dâhil olm ak üzere her türlü sözleşme ve huku­ki işlem ler [m. 3/1(1)] ile tüketiciye yönelik uygulam alardan doğabile­cek uyuşm azlıklara ilişkin davalarda tüketici m ahkem eleri görevlidir (m. 73/1). Tüketici m ahkem elerinin kuruluş am açları ucuz63 ve hızlı64 şekilde uyuşm azlıkların çözüm ünün sağlanm asıdır.

Taraflardan birin in tüketici olduğu işlem ler ile ilgili d iğer kanun­larda düzenlem e olm asının bu işlem in tüketici işlemi sayılm asını ve TKHK'nun görev ve yetkiye ilişkin hüküm lerin in uygulanm asını engellemeyeceği hükm ü (TKHK 83/2) ile Ticaret K a n u n u n d a dü­zenlenen (TTK 3) hususların ticari iş sayılacağı esası karşısında bu düzenlem enin sigorta sözleşm esine ilişkin ihtilaflarda görev ve yetki tartışm asın ı o rtadan kaldırm ası am açlanm ıştır.

C. Tüketici İhtilaflarının Çözüm ünde Sigorta Tahkim K om is­yonu

Tahkim, esas itibariyle b ir usul hukuku kurum udur. K anunların yasaklam adığı hallerde taraflar aralarındaki ihtilafı özel kişi ya da ki­şiler aracılığı ile çözüm lenm esini isteyebilirler. Sigorta ihtilaflarının çözüm ü ile ilgili o larak ihtisas m ahkem eleri m evcut olm am akla bir­likte Sigortacılık K an u n u n u n 30’uncu m addesindeki düzenlem e ile özel sigorta ihtilaflarında, kurum sal olarak tahkim görevi icra etm ek üzere Sigorta Tahkim Kom isyonu65 kurulm uştur. Sigorta Tahkim Ko­

63 (2) T üketici m ahkem eleri n ezd in d e B akanlık, tüketiciler ve tüketici örgütleri ta­rafından açılan davalar 02 .07 .1964 tarihli ve 492 sayılı H arçlar K a n u n u n d a dü­zen len en harçlardan m uaftır (m . 73/2). Ayrıca, tüketici örgütleri üst kuruluşla­rınca açılacak davalarda bilirk işi ücreti ve davanın davacı a leyh in e son u çlan m ası durum unda, hü k m ed ilen vekâlet ücreti B akanlıkça karşılanır. D avanın, davalı aleyh in e son u çlan m ası durum unda, bilirkişi ücreti A m m e A lacaklarının Tahsil U sulü H akkında K anun hüküm lerine göre davalıdan tahsil o lunarak bü tçeye gelir kaydedilir (m . 73/3).

64 Tüketici m ahk em elerin d e görülecek davalar 6100 sayılı H ukuk M uhakem eleri K a n u n u n u n A ltıncı K ısım h üküm lerine uygun olarak basit yargılam a u su lüne tabid ir (m . 74/4).

65 S igorta Tahkim K om isyon u hakkında ayrıntılı b ilg i için bkz. Kale Serdar.Tunç Yücel M üjgân, S igortacılık K anununda Tahkim. H aluk K onuralp A nısına Arm a­ğan Cilt I Ankara 2009, ss. 461-479; Ulaş Işıl, S igortacılık ta Tahkim. BATİDER, Cilt 24, Sayı 2 (Seza R eisoğ lu ’na A rm ağan Sayısı) 2007, ss. 239-366; K onca Nesibe

6502 Sayılı K a n u n im Ö zel Sigorta Sözleşm elerine E tkileri 2531

m isyonu; sigorta ettiren veya sigorta sözleşm esinden m enfaat sağ­layan kişiler ile riski üstlenen ta ra f arasında sigorta sözleşm esinden veya H esaptan (Güvence Hesabı) faydalanacak kişiler ile Güvence Hesabı (Sigortacılık K anunu m. 14) arasında ortaya çıkan uyuşm az­lıkların çözüm ünde görev icra etmektedir.

Sigorta sözleşm esinin tarafı olan sigorta ettiren ler \ey a sigorta sözleşm esinden m enfaat sağlayan kişiler ile riski üstlenen ta ra f a ra ­sındaki ilişkiler sözleşm e hukukunun konusudur. Sigorta ettirenler veya sigorta sözleşm esinden m enfaat sağlayan kişiler ile riski üstle­nen tara f arasındaki uyuşm azlıklar adli yargı m ekanizm alarıyla çö­züm lenm ektedir. Ancak sigortacılık alanında ihtisas m ahkem elerinin olm am ası, yargı sürecin in uzun zam an alm ası ve m asraflı olması, sigortalıların m ağduriyetine neden olm akta ve zararın telafisi uzun zam an aldığından sigortanın var olm a am acına aykırılık teşkil etm ek­tedir. K anun koyucu bu olum suzlukları alternatif çözüm için sigorta sektöründe tahkim m üessesesini kurm uştur. Tahkim ile sigorta h u ­kukunda ihtisas kazanm ış, tarafsız ve bağım sız hakem ler yargılam a yapm akta; uyuşm azlıklar dört ay gibi kısa b ir sürede çözülm ekte ve yargılam a giderlerinde ciddi azalm a sağlanm aktadır.

B ir a lternatif uyuşm azlık çözüm kuruluşu olarak Sigorta Tahkim Kom isyonu tam am en sigorta işlerine m ünhasır olarak faaliyet gös­term ektedir. Tüketici H akem Heyetleri ise kuruluş düzenlem elerinde belirlenen hallerde çok geniş b ir yelpaze içerisinde h izm et verm ek­te, bu durum özel ihtisas gerektiren hallerde adalet hissini zedeleyen k ararlara sebep olabilmektedir. Daha adil kararların verilebilm esi ve ileride uygulam aya girebilecek Sigorta Tahkim Kom isyonu gibi ku ru ­luşların görev alan ların ın net olarak tespitini sağlam ak m aksadıyla si­gorta sözleşm esi ile ilgili ih tilaflarda geçerli olm ak üzere; Tüketicinin K orunm ası H akkında K an u n u n Tüketici Hakem H eyetlerine başvuru ile ilgili 66’mcı m addesine;

“5684 sayılı Sigortacılık K a n u n u n u n 30 ’ııncu maddesinin ilk fık­rasındaki düzenleme ile Sigorta Tahkim K om isyonunun görev alanına dâhil edilen hallerde Tüketici Hakem Heyetlerine başvurulam az"■

fıkrasının eklenm esinin yerinde olduğu kanaatindeyim . Bu hükm e benzer b ir düzenlem e esasında am acı farklı olm akla birlik­te Sigortacılık K an u n u n u n 30'uncu m addesinde yer alm aktadır.

K urt, S igorta U yuşm azlık ların ın Tahkim Yoluyla Ç özüm ü. Prof. Dr. Fıral Ö ztan’a Arm ağan Cilt I Ankara 2010, ss. 1343-1367.

2532 O ğuz CANER

Bu hükm e göre (m. 30/14) m ahkem eye veya Tüketicinin K orunm a­sı H akkında K anun hüküm leri uyarınca Tüketici Sorunları Hakem Heyetine intikal etm iş uyuşm azlıklar ile ilgili o larak Sigorta Tahkim K om isyonuna başvuru yapılam ayacaktır. Bu hüküm ile Sigortacılık K an u n u n d a Tüketici H akem Heyetleri ile irtibat sağlanm ıştır; benzer b ir irtibat yukarıda açıklanan öneri doğru ltusunda Tüketicinin Ko­runm ası Hakkında K anun m etninde de yapılmalıdır.

SONUÇ

Sigorta Hukuku, sözleşme ilişkisinde zayıf tarafın sözleşmenin güçlü olan tarafı karşısında korunm aya başladığı ilk hukuk dalların­dan biridir. Karm aşık ve bilimsel bir zemin üzerinde varlığım sürdüren sigorta tekniği karşısında sigorta ettirenlerin/sigortalıların korunm ası, sigorta hukukunun gelişimi ile paralel b ir seyir izlemiştir. Tarihsel geli­şim süreci içerisinde sigorta şirketleri karşısında sigorta sözleşmesinin ilgililerinin haklarını koruyan pek çok kural m evzuata dâhil olmuştur. Sigorta hukukunun kendi bünyesinde gelişen bu akım a benzer b ir ge­lişme de tüketici hukukunda karşım ızı çıkmaktadır. Tüketici hukukun­da pek çok alanda olduğu gibi sigorta sözleşmelerinde de uygulana­bilecek düzenlem eler gerçekleşmiştir. Tarihsel olarak ilk olarak satım sözleşmelerinde kullanılmaya başlanan tüketici kavram ı zam an içeri­sinde genişleyerek pek çok hukuki ilişkide kullanılabilir hale gelmiştir.

Bu çalışm ada sigorta hukuku ile tüketici hukuku arasındaki iliş­kiler irdelenm eye çalışılmıştır. Sigortacılık ekonom ideki, toplum h a­yatındaki ro lü dolayısıyla sıkı b ir hukuki rejim e tabi tutu lm uştur. Tü­keticilerin korunm ası ile ilgili o larak 6502 sayılı Tüketicinin K orun­m ası H akkında Kanun, Avrupa Birliği uygulam alarına uygun olarak pek çok yeni düzenlem e getirm iştir.

B orçlar H ukuku anlam ında b ir sözleşm e olan sigorta sözleşm e­si, Ticaret K anunu 'nda düzenlenm esi sebebiyle ticari iş olarak kabul edilmektedir. îkinci olarak, borçlar hukuku anlam ında sözleşm e nite­liğindedir. S igorta Sözleşmesi, tüketici hukuku açısından ikiye ayrıla­rak incelenmelidir. B una bağlı olarak ancak sigortalı/sigorta ettiren, Tüketiciyi K orum a K anunu anlam ında tüketici sayılabiliyorsa Tüke­tici K anunu ile sağlanan korum adan yararlanacaktır. Aynı yaklaşım sorum luluk sigortalarında za rar görenlere de teşm il edilmelidir.

Bu bağlam da sigorta hukukunda sigorta ilişkisinden m enfaat sağlayanların korunm asını sağlayan başka düzenlem eler olduğu da

6502 Sayılı K a n u n u n Özel Sigorta Sözleşm elerine E tkileri 2533

belirtilmelidir. Türk Ticaret K anunu ve Sigortacılık K anunu ve bun la­ra tabi olarak çıkarılan alt m evzuatta sigorta ettiren/sigortalılara sağ­lanan im kânlar tüketici sıfatı ile ilgili olm ayıp sigorta sözleşm esinde sigortacının karşısında yer alan ve sigorta tekniği ve sigorta sözleşm e­sinin özellik arz eden detayları hakkında yeterli bilgiye sahip olm ayan sigorta ettireni sözleşm e ilişkisi içerisinde desteklemeyi am açlayan; sigorta ettiren in tüketici olup olm adığına bakılm aksızın uygulanan hüküm lerdir. Bu düzenlem elerin gerekçesi, -tüketici sıfatına bakıl­maksızın- sigorta ettirenlerin korunm asıdır; tüketicinin korunm ası yaklaşım ıyla bazen örtüşm ekte, bazen farklılık arz etmektedir.

TKHK'un sigorta hukukunda uygulanm aya başlam ası ile sigorta m evzuatındaki koruyucu hüküm ler ile TKHK arasında sorunlar çıkm a­ya başlam ası m uhtem eldir. TTK’da sigorta sözleşmesinden yararlanan­lara ilişkin pek çok düzenleme bulunm aktadır. Sigorta sözleşmesinden yararlananların çoğu kez aynı zam anda tüketici sıfatına sahip olmaları Türk Ticaret K anunu ile Tüketicinin Korunm ası H akkında K anun ara­sındaki ilişkinin açıklığa kavuşturulm asını gerekli kılmaktadır.

M akalede ulaşılan çıkarım lardan biri de sigorta sözleşm esine iliş­kin ihtilaflarda TKHK’da yer alan genel hüküm ler ifadesinden Türk Borçlar K an unundak i sözleşm e hukukunu düzenleyen hüküm lerin değil, Türk Ticaret K anunu’nda yer alan hüküm lerin öncelikle esas alınm asının tüketiciyi korum a eğilimi ve sigorta sözleşm esinin özel nitelik arz eden yapısına daha uygun olduğu kanaatidir.

Yeni K anunda, tarafların b irin in tüketici olduğu işlem ler ile il­gili diğer kanunlarda düzenlem e olm asının bu işlem in tüketici işle­mi sayılm asını ve TKHK’nun görev ve yetkiye ilişkin hüküm lerinin uygulanm asını engellemeyeceği hükm e bağlanm ıştır (TKHK 83/2). Özellikle Ticaret K an u n u n d a düzenlenen (TTK 3) hususların ticari iş sayılacağı esası karşısında bu düzenlem enin sigorta sözleşm esine ilişkin ih tilaflarda görev ve yetki tartışm asın ı o rtadan kaldıracak n ite­likte olduğu görülm ektedir.

Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri konusunda Türk H uku­kunda önemli adım lar atılmaktadır. Tüketici Hakem Heyetleri bu ko­nuda önemli b ir yere sahip olmakla beraber, özel sigorta sözleşmele­rine ilişkin ihtilaflarda Sigorta Tahkim Komisyonu tam am en sigorta işlerine m ünhasır olarak faaliyet göstermektedir. Bir alternatif uyuş­mazlık çözüm kuruluşu olarak Sigorta Tahkim K om isyonunun tüke­tici hukukuna etkin olarak dâhil edilmesine yönelik öneri getirilmiştir.

2534 O ğuzC A N E R

KAYNAKÇAAltop Atilla; Türk Hukukunda, Avrupa Birliği Hukukunda ve Uygulamada

Tüketici Kavramı. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Der­gisi, Aralık Sayısı 2004, ss. 3-14.

Aslan Yılmaz, Tüketici Hukuku Dersleri. 4. Bası. Bursa 2013 (Ders Kitabı).Aslan Yılmaz, Tüketici Hukuku. 4. Bası. Bursa 2014.

Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler. 14’üncü Bası Ankara 2013.

Gümüş, Mustafa Alper, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Ka­nun Şerhi Cilt 1, İstanbul 2014.

Kale Serdat.Tunç Yücel Müjgân, Sigortacılık Kanununda Tahkim. Haluk KONURALP Anısına Armağan Cilt I Ankara 2009, ss. 461-479.

Kender Rayegân, Türkiye'de Hususi Sigorta Hukuku. 12’inci Bası, İstan­bul 2013 (Hususi Sigorta).

Kender Rayegân\ Sigorta Hukukunda Tüketicinin Korunması. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2011 C. VIII; S. 2. ss. 1-27 (Tü­ketici).

Konca Nesibe Kurt, Sigorta Uyuşmazlıklarının Tahkim Yoluyla Çözümü. Prof. Dr. Fırat ÖZTAN’a Armağan Cilt I Ankara 2010, ss. 1343-1367.

Kubilay Huriye, Özel Sigorta Hukuku. İkinci Bası. İzmir 2003.

Oğuzman, Kemal/Öz Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler. C. 1, 10’uncu bası, İstanbul 2012.

Ozanoğlu Haşan Seçkin, Tüketici Sözleşmeleri Kavramı (Tüketicinin Ko­runm ası Hakkında K anunun Maddi Anlamda Uygulanma Alanı). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Yayın Tarihi: 2001, S. 1 C. 50 ss. 55-90.

Poroy Reha, Tüketicinin Korunmasına İlişkin Bazı Özel Hukuk Sorunları Ord. Prof. Dr. Halil ARSLANLI'nm Anısına Armağan. İstanbul 1978, ss. 513-550.

Şeker 7,ehra, Deniz Yoluyla Yük Taşınmasında Sigorta Himayesinin Kap­samı. İstanbul 2001.

Ulaş Işıl, Sigortacılıkta Tahkim. BATİDER, Cilt 24, Sayı 2 (Seza REİSOĞLU’na Armağan Sayısı) 2007, ss. 239-366.

Yavuz Nihat, Öğretinin ve Uygulamanın Işığında Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi. Ankara 2007.

Prof. Dr. FERİDUN YENİSEY'e

ArmağanCilt II

Beta

Yayın No Armağan Dizisi

315419

Ekim 2014-İSTANBUL

ISBN 978 - 605 - 333 -181 - 0 (Takım No)

ISBN 978 - 605 - 333 - 183 - 4 (Cilt II)

Copyright*'1 Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.'ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.

Dizgi : Beta Basım A.Ş.Baskı-Cilt : Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.

Eskişehir Yolu 40. Km. Başkent Organize Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6, Malıköy - Sincan / Ankara Tel: 0312 640 16 23 (Sertifika No. 26886)

Kapak Tasarım: Gülgonca Çarpık

Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narlıbahçe Sokak No. 11 Cağaloğlu - İSTANBUL

Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50 www.betayayincilik.com

PROF.DR. FERİDUN YENİSEY’E ARMAĞAN HAKEM HEYETİ

Prof. Dr. Koksal Bayraktar, Yeditepe Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Adnan Deynekli, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

Prof. Dr. Nuray Ekşi, Yeditepe Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Gülsen Güneş, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

Prof. Dr. Serap Keskin Kiziroğlu, Okan Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Emre Öktem, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul)

Prof. Dr. Hatice Özdemir Kocasakal, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul) Prof. Dr. A. Can Tuncay, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Samim Ünan, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul)

Prof. Dr. Hakan Üzeltürk, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul)Prof. Dr. Özlem Yenerer Çakmut, Özyeğin Üniversitesi (İstanbul)

Prof. Dr. Hamide Zafer, M armara Üniversitesi (İstanbul)Doç. Dr. Sıtkı Anlam Altay, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul)

Doç. Dr. H. Murat Develioğlu, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul) Doç. Dr. Mehmet Erdem, Galatasaray Üniversitesi (İstanbul)

Doç. Dr. Kadir Emre Gökyayla, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Olgun Akbulut, Kadir Has Üniversitesi (İstanbul)

Yrd. Doç. Dr. Güçlü Akyürek, MEF Üniversitesi (İstanbul)Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sinan Altunç, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

Yrd. Doç. Dr. Asiye Selcen Ataç, Maltepe Üniversitesi (İstanbul)Yrd. Doç. Dr. Zafer Kahraman, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

Yrd. Doç. Dr. Aslı Makaracı, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)Yrd. Doç. Dr. Ceren Zeynep Pirim, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

Yrd. Doç. Dr. Ayşe Şahin, Bahçeşehir Üniversitesi (İstanbul)

YAYIN KURULU

Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu Yrd. Doç. Dr. M. Sinan Altunç

Yrd. Doç. Dr. Ceren Zeynep Pirim

XVI

Makaleleri ve anı yazıları ile A rm ağana katkıda bulunan tüm yazar­lara; hakem değerlendirmesi yapan tüm meslektaşlarımıza; Hocamıza Armağan hazırlam a fikrinin oluşumdan bu yana gerek yol göstericiliği ve gerekse yazışmalarda, tashihlerde ve yazıların toplanm asında çok bü­yük katkısı olan Dr. Silvia Tellenbach’a, bu Arm ağanda yer alan Almanca makalelerin özetlerini tercüm e eden Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu ve Mehmet Arslan'a; İngilizce makalelerin özetlerini tercüme eden Fakültemiz öğre­tim elemanlarından Öğr. Gör. Dr. İsmail Pamuk ve Ar. Gör. Güner Hande Ulutürk’e ve ayrıca Dilşad Sağlam’a; İngilizce ve Almanca makalelerin özetlerinin tercümelerini yapmalarının yanı sıra makalelerin tashihlerin­de de büyük emek sarf eden Kamu Hukuku Doktora öğrencimiz Av. Ayşe Özge Atalay'a ve Ahmet Yenisey’e ne kadar teşekkür etsek az gelir.

Ayrıca, Armağan’m basımını büyük bir istekle üstlenen Beta Yayıncı­lık Yönetim Kurulu başkanı Sayın Seyhan Satara , dizgi işlemlerini titiz­likle yürüten Gülgonca Çarpık ve Veysel Coşkun ile tüm Beta çalışanları­na teşekkürlerimizi iletiyoruz.

Y a y ın K u r u lu

Prof.D r. A yşe N u h o ğ lu

Y rd .D oç.D r. M . S in a n A ltun ç

Y rd .D oç.D r. C. Z ey n ep P ir im

iç i n d e k i l e r

ANILAR

Sevgili Feridun HocamEnver YÜCEL................................................................................................. X X X I

Prof.Dr. Feridun Yenisey’e DairProf. Dr. Şenay YALÇIN .............................................................................X X X III

Hocam Prof.Dr. Feridun YeniseyProf.Dr. Ayşe NUHOĞLU ............................................................................ X X X V

Prof.Dr. Feridun YeniseyProf.Dr. Koksal BAYRAKTAR....................................................................X X X IX

An Encomium to Feridun YeniseyProf.Dr. Denis BIN D ER ................................................................................X LIII

A Tribute to Prof. Dr. Feridun YeniseyProf. Eric JANUS / Carolyn CHALMER /Prof. John SONSTENG XLV

From Criminal Law to Urban Law and PolicyProf. Julian Conrad JUERGENSMEYER /Prof. Ryan Max ROW BERRY ......................................................................X L IX

Feridun Yenisey & the KU Law SchoolProf. Stephen W. MAZZA / Prof.Dr. Michael H. H0EFL1CH.....................LIII

Feridun YeniseyProf.Dr. Bahri ÖZTÜRK...................................................................................LIX

A Tribute to Prof. Dr. Feridun YeniseyProf. Frank Tom READ ....................................................................................LXI

Feridun ve Ben; İçimdeki FeridunProf.Dr. Doğan SOYASLAN............................................................................ LXV

XVIII

Bir Sınıf Arkadaşının Anılarıyla Prof. Dr. Feridun YeniseyProf.Dr. Durmuş TEZCAN ........................................................................... L X IX

Judo Öğretmenim Feridun YeniseyProf.Dr. Aziz Can TUNCAY........................................................................L X X III

Geçmiş Zaman Olur Ki!Prof.Dr. Erdcner YURTCAN........................................................................ LX X V

Prof.Dr. Feridun Yenisey’e En Derin SaygılarımlaProf.Dr. Hamide ZAFER ........................................................................... LX X V II

Değerli Dost ve Ağabey’im Feridun Yenisey Hocam’aYrd.Doç.Dr. Burhan Caner HACIOĞLU..................................................L X X X I

Hakim Murat AYDIN...............................................................................L X X X III

Prof.Dr. Feridun Yenisey H oca’nın Türkiye Barolar Birliği Eğitim Merkezi Çalışmaları Kapsamında “Savunma M esleği”ne KatkılarıAvukat Rifat ÇULHA...............................................................................L X X X V II

Dear FeridunSally Evans LOCKWOOD............................................................................ X C III

Osman ÖZTÜRK..............................................................................................X CV

MAKALELERI. CİLT

CEZA GENEL HUKUKU

Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlarda Sorumluluk İçin En Az Taksirle Hareket Etme DurumuProf. Dr. Koksal BAYRAKTAR............................................................................. 3

Straftatbegriff der personalen Straftatlehre und DeliktsaufbauProf. Dr. Georg FREUND ...................................................................................13

Are Prisons an Effective Means of Crime Prevention?The Importance o f AlternativesProf.Dr.Dr. h.c. mult. Helmut KURY, / Dr. Dr. Evelyn SH EA ......................33

XIX

Die Sicherungsverwahrung in Deutschland nach den Entscheidungen des Europäischen Gerichtshofs Für Menschenrechte und des BundesverfassungsgerichtsProf. Dr. Heinz SCHOCH...................................................................................65

Suç, Suçun Öz Nitelikleri ve TanımıProf. Dr. Sami SELÇUK.....................................................................................85

Das Strafrecht der InformationsgesellschaftProf.Dr.Dr. h.c. muit. Ulrich SİEBER ............................................................107

İhmali SuçlarYrd. Doç. Dr. Güçlü AKYÜREK ......................................................................139

Robotlar, Yapay Zeka ve Ceza HukukuYrd.Doç. Dr. Mehmet Sinan ALTUNÇ ...........................................................159

Elverişsiz Teşebbüs ve Ters Tipiklik HatasıYrd. Doç. Dr. Koray DOĞAN ..........................................................................183

Malvarlığına Yönelik Saldırılara Karşı Meşru Savunma ve Yaşam HakkıDr. Şeydi KAYMAZ........................................................................................... 229

Conjugal Visit - Eş Ziyareti UygulamasıAr.Gör. Mert NOMER ....................................................................................... 171

Dolandırıcılık ve Sahtecilik Suçlarında Suçların İçtimai ve Zincirleme Suç Hükümlerinin UygulanmasıDr. Haluk ÇOLAK............................................................................................ 289

İşlenem ez SuçUğurGÜNER.................................................................................................... 327

CEZA ÖZEL HUKUKU

Kasten Yaralama Suçu (TCK M.86)Prof.Dr. Ahmet GÖKÇEN / Yrd.Doç. Dr. Murat BALCI..............................349

Kişiyi Özgürlüğünden Yoksun Kılma SuçuProf.Dr. Serap KESKİN KİZİROĞLU ........................................................... 421

Karar TahliliProf. Dr. Doğan SOYASLAN.............................................................................449

XX

İftira SuçuProf.Dr. Ersan ŞEN / Av. Ertekin AKSÜT .....................................................467

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme SuçuDoç. Dr. Zeynel T. KANGAL ............................................................................491

Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma Suçu (TCK M. 195)Prof.Dr. Özlem YENEREK ÇAKMUT............................................................543

Countering the Financing of Terrorism in Turkish LawAss.Prof.Dr. E. Eylem AKSOY RETORN AZ................................................. 555

Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi Suçu (TCK M. 98)Yrd.Doç.Dr. Meral EKİCİ ŞAH İN .................................................................. 565

Karşılıksız Yararlanma SuçuBenefiting from a Service without CompensationYrd.Doç.Dr. Burhan Caner HACIOĞLU / Arş.Gör. Özlem ÇELİK 603

Data Protection in Turkish Criminal LawYrd.Doç.Dr. Hasan SINAR .............................................................................. 635

Gürültü Kabahati (Kabahatler Kanunu m. 36)Dr. Gülfem PAMUK.......................................................................................... 667

Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı Işığında Suçu Bildirmeme Suçunun İncelenm esi (TCK Md. 278)'Av. Ayşe Özge AT ALAY..................................................................................... 687

Çevreyi Kirletme Kabahati (Kk. M. 41)Ar. Gör. Kerim ÇAKIR......................................................................................719

Fuhuş Yaptırmak Özelinde İnsan Ticareti SuçuTahir Hami TOPAÇ / Atilla BULUT ...............................................................743

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUVorratsdatenspeicherung von Telekommunikationsverkehrsdaten und die Richtlinie 2006/24 EGProf.Dr.Dres. h.c. Hans-Jörg ALBRECHT.....................................................767

European Constitutionalism and Criminal ProcedureProf.Dr.Dr. h.c. mult. Rainer ARNOLD ........................................................ 795

XXI

“Adversatorisch” versus “Inquisitorisch” - Auf der Suche nach optimalen VerfahrensstrukturenProf. Dr. Dr. h.c. muit. Albin ESER ..............................................................807

Influence of M ediation on Transformation of Legal Rep­resentationProf. Dr. Ewa GMURZYNSKA ...................................................................... 835

The Fourth Amendment and the Digital RevolutionProf. David J. GOTTLIEB............................................................................... 851

Criminal Procedure in TransitionProf. John W. HEAD ....................................................................................... 861

Durchsuchung und Beschlagnahme in PresseunternehmenProf.Dr. Bernd HEINRICH ............................................................................. 885

Der Schutz der Psyche angesichts neuer Bildgebender TechnologienProf.Dr.Dr. Eric HILGENDORF ................................................................... 913

Die Beschränkung der Geltendmachung von Verfahrensgarantien in der RevisionsinstanzProf. Dr. Hans KUDLICH / Dr. Mustafa T. OĞLAKCIOĞLU....................935

Das Problem der Verfahrensdauer im Strafverfahren und einige prozessuale Gründe in der türkischen forensischen PraxisProf.Dr.Dr. h.c. mult. Hans-Heiner KÜHNE .............................................. 961

Moleküler Genetik İncelem eler ve DNA Veri Bankalarının DeğerlendirilmesiProf.Dr. Ayşe NUHOĞLU................................................................................ 969

"MOBESE” Sisteminin Türk Hukukundaki DurumuProf.Dr. Veli Özer ÖZBEK ............................................................................. 1003

Festschreibung des patem alistischen deutschen Strafprozessmodells für alle Ewigkeit?Prof. Dr. Walter P E R R O N ............................................................................ 1021

Corporate (Unit) Criminal Law in the People’s Republic of ChinaProf.Dr. Silvio RIO NDATO .......................................................................... 1037

XXII

Der Missbrauch von Strafverfahren im Lichte der Europäischen M enschenrechtskonventionProf.Dr.Dr.h.c. Friedrich-Christian SCHROEDER .................................. 1081

Tutuklama Koruma Tedbirine İlişkin Bazı Hususların Bireysel Başvuru Kararlan Kapsamında Gözden GeçirilmesiProf. Dr. Hamide ZAFER ................................................................................1095

Yargılama Sırasında Fiilin veya Fiilin Hukuki Niteliğinin Değişm esinin Ceza Muhakemesine EtkisiDoç. Dr. Hakan KAR AK EII YA.......................................................................1121

Die Anwendung der Neurowissenschaften im StrafverfahrenDr. habil. Attilio NISCO .................................................................................1147

Konzepte und Paradoxe der Untersuchungshaft in DeutschlandDr. Johanna Rinceanu, LL.M ........................................................................1169

Zum Strafprozessrecht der Islamischen Republik Iran unter besonderer Berücksichtigung der Strafprozessordnung von 2014Dr. Silvia TELLENBACH ............................................................................. 1185

Mali Hakların Kullanma Yetkisini Devralanın Şikâyet Hakkı (Lisans Alanın Şikâyet Hakkı)Yrd.Doç.Dr. Asiye Selcen ATAÇ ................................................................... 1217

Ceza M uhakemesinde Şüpheli ve Sanığın Çevirmenden Ücretsiz Yararlanma Hakkı ve Anadilde Savunma İmkanıYrd.Doç.Dr. R. Barış E R M A N ......................................................................1227

Mukayeseli Hukukta Soruşturma ve Kovuşturma MecburiyetiHv.Yrd.Doç.Dr. Öğ.Alb. Mustafa ŞİMŞEK...................................................1281

Ceza M uhakemesi Koruma Tedbirlerinde ÖlçülülükYrd.Doç.Dr. Erdal YERDELEN/ Arş. Gör. Yavuz Selim DEĞERLİ 1339

The Roadmap of Digital Forensic Law of TurkeyDr. İhsan BAŞTÜRK ..................................................................................1379

Hükmün Açıklanmasının Geri BırakılmasıÖğr.Gör. Fahrettin DEM İRAĞ ......................................................................1397

Avrupa İnsan H aklan Mahkemesinin Kararlannda Tamklann KorunmasıÖğr.Gör. Abdülkadir KAYA............................................................................ 1465

Kamu Davası ve Toplumsal AlgılarAr.Gör. Özlem ÇELİK/Arş. Gör. Sercan TOKDEMİR .............................1487

Çifte Atıfet Yasağı Prohibition o f Double FavourCaner GÜRÜHAN ......................................................................................... 1521

İfade Alma- Sorgu Kurallan ve Bu Kurallara Aykınlık Halinde Elde Edilen Beyanlann Hukuki DeğeriAr.Gör. Serkan MERAKLI............................................................................. 1549

Common Law Ceza Yargılamasında Bir Delil Değerlendirme Aracı Olarak Kötü KarakterAr.Gör. S. Numan ÖZCAN............................................................................ 1633

Ceza M uhakemesi Sistem leri ile Ceza Adalet Sürecindeki İki Model Arasındaki İlişkiAr.Gör. Aras TÜRAY....................................................................................... 1649

Anayasa M ahkemesi (AYM)’nin Güncel Kararlan Çerçevesinde Tutuklama Kurumuna BakışAr.Gör. G. Hande ULUTÜRK........................................................................1677

II. CİLTDİĞER KAMU HUKUKU

Protecting Privacy in the Digital AgeProf. Kathleen M. BURCH ............................................................................ 1713

Law Enforcement Use of Drones & Privacy Rights in the United StatesProf. John M. BURKOFF ............................................................................. 1733

Ev İçi Şiddete Karşı Kadına Sağlanan Yasal KorumaProf.Dr. Nur CENTEL....................................................................................1765

İnsanlık Dışı Davranış Yasağı ve Avrupa İnsan Haklan M ahkemesi’nin “Subaşı ve Çoban Türkiye” Davası KaranProf.Dr. Ali Rıza ÇINAR.................................................................................1797

XXIII

XXIV

Making a Case for Legal Writing Instruction... WorldwideProf. Diane Penneys EDELM AN ................................................................. 1829

Vergi Mahremiyeti İlkesi ve SayıştayProf.Dr. Gülsen G ÜNEŞ ................................................................................1847

Terrorism, Freedom and SecurityProf.Philip B. HEYMANN ..............................................................................1877

Siyasi Partilerde Disiplin Suçlan ve CezalanProf.Dr. Korkut KANADOĞLU.....................................................................1885

Turkey and the Supreme Court o f the United StatesProf. Stephen R. McALLISTER.....................................................................1905

The Rules of the CongregationProf. Michael M EARS .................................................................................... 1921

Exporting American Legal Education, Part IIProf. James E. MOLITERNO ........................................................................1949

Das internationale WirtschaftsstrafrechtProf.Dr.Dr.h.c.muit. Klaus TIEDEMANN...................................................1973

Vergi Davalannda DuruşmaProf.Dr. Hakan ÜZELTÜRK......................................................................... 1989

İdari Yargı Kararlannm Uygulanmasında Yeni DüzenlemeProf.Dr. Turan YILDIRIM ............................................................................. 1995

Seyirden Yasaklanma Tedbiri ve Bu Tedbirin Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesinde RolüDoç.Dr. Yusuf Solmaz BALO ........................................................................2009

Ötanazi ve Hekim Yardımlı İntihar EylemleriDoç.Dr. Ali Kemal YILDIZ ............................................................................ 2043

Anwendungsprobleme des Tatbestandes der „Mafiaartigen Vereinigung“ und der Prozess gegen die sogenannte „Sta­at-Mafia Verhandlung“ in ItalienDr. Habil. Rocco ALAGNA............................................................................ 2091

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğünün Unsurları ve Kolluğun Zor Kullanma YetkisiYrd.Doç.Dr. Aysun ALTUNKAŞ................................................................... 2109

XXV

Ticari Ortaklıklar Bünyesinde İşlenen Vergi Suçlarında Failin Tespitine İlişkin DüşüncelerYrd.Doç.Dr. Ali Hakan EV İK ....................................................................... 2177

6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 57. Maddesi Çerçevesinde Hakkında Sınır Dışı Karan Alman Yabancılann İdari GözetimiYrd.Doç.Dr. Burak HUYSAL/Ar. Gör. Begüm ŞERMET ........................2195

Özel Hukuk Tüzel Kişileri Üzerinde Diplomatik Koruma Hakkına Sahip Olan Devletin TespitiYrd.Doç.Dr. Ceren Zeynep PİRİM / Ar.Gör. Şule SÖKÜCÜ YILD IZ 2223

Kamu Görevlisine Rücu M eselesi Üzerine Kasa Bir DeğerlendirmeYrd.Doç.Dr. Ahmet YAYLA ...........................................................................2261

Gedanken zum Begriff der MenschenwürdeDr.Dr. Altan HEPER .....................................................................................2285

Yeni Tunus Anayasası’nın Yazım Süreci ve Sürecin Sonuca YansımasıDr. Serkan KÖYBAŞI.....................................................................................2297

Uluslararası Hukuk Öncesi Dönemde Jus Ad BellumÖğr.Gör. Mehmet C. UZUN...........................................................................2317

6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'ndaki İkamet Düzenlemeleri ile İlgili Bazı MeselelerAr.Gör. A. İpek SARI ÖZ BÜYÜ K ALP .........................................................2363

TCK Uygulanmasında “Kamu Zaran”Av. Cüncyd ALTIPARMAK ...........................................................................2393

İnternet Ortamında Yayınlar ve 5651 Saydı KanunAv. Fikret İLK İZ ............................................................................................. 2405

ÖZEL HUKUK

Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Tahkimde Yargılama UsulüProf.Dr. Adnan DEYNEKLİ..........................................................................2453

XXVI

Some Assessm ents and Evaluations on Current Developments in Immigration LawDoç.Dr. Çetin ARSLAN ................................................................................ 2467

Taşınmazı Satan Malikin Taşınmazın Kullanma Hakkını Bir Süre Daha Muhafaza Etmesine Dair Anlaşmalar ve SonuçlarıDoç. Dr. Emre GÖKYAYLA...........................................................................2483

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Özel Sigorta Sözleşm elerine EtkileriYrd.Doç.Dr. Oğuz CANER ...........................................................................2501

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümleriyle Karşı­laştırmalı Olarak 1999 Fıdıc Kırmızı Kitap Kurallarının Kabul Edildiği İnşaat Sözleşm elerinde İşin Kabulü ve Yüklenicinin Ayıptan Doğan SorumluluğuYrd.Doç.Dr. Zafer KAHRAM AN ..................................................................2535

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Anonim Şirket ile İlgili Bazı Düzenlemelerine İlişkin TesbitlerYrd.Doç.Dr. Em in Cem KAHYAOĞLU.......................................................2585

6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un Türk Eşya Hukuku İlkeleri Işığında DeğerlendirilmesiYrd.Doç.Dr. Aslı MAKARACI BAŞAKYrd.Doç.Dr. Seda ÖKTEM Ç EVİK ..............................................................2597

Çalışma Yaşamında Engelli Bireyin İstihdam Sorunları ve Yasal YükümlülüklerYrd.Doç.Dr. F. Burcu SAE4Ş.........................................................................2615

Ceza Hukuku Kurallarının Borçlar Kanununda Düzenlenen Haksız Fiil Hükümleri ile İlişkisiYrd.Doç.Dr. Öz SEÇER ................................................................................. 2647

İsviçre Federal M ahkemesi’nin 22.05.2008 Tarihli Karan’nda (Atf 134 III 497) Öngörülen Denkleştirme Talebinin Tek Satıcılık Sözleşm esine Kıyasen Uygulanma Koşullarının Türk Hukuku Yönünden DeğerlendirilmesiYrd.Doç.Dr. Ayşe ŞAHİN ............................................................................... 2677

XXVII

6052 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Sigorta Sözleşm elerine Etkisi Üzerine Bir İncelemeAr.Gör. Evrim AK G Ü N ................................................................................. 2721

Hâkimiyetin Kötüye Kullanılması (TTK M.202/2)Ar. Gör. Dudu Derya BAŞLAM IŞLI............................................................. 2749

Türk Borçlar Kanunu’na Göre Vekilin Vekâlet İlişkisi Çerçevesinde Aldıklarını Verme BorcuAr Gör. Ş. Deren GÜNDÜZ............................................................................2789

İş Sözleşm elerinde İbraname ve Cezai Şartın Türk Borçlar Kanunu Açısından DeğerlendirilmesiAr.Gör. Şebnem KILIÇ ................................................................................. 2829

Karar İncelem esiAr.Gör. Deniz MERAKLI YAYLA..................................................................2869

Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı Geçirmemiş Transeksüel Yapıdaki Bireylerin Karşı Cinsten Öz Ad Alabilmelerine İlişkin Farklı Hukuk Sistemlerindeki GelişmelerAr.Gör. Gülen Sinem TEK............................................................................. 2889