લબફૂટ સારવાર માગ દિશ કા - ortho kids clinic

�લબફૂટ સારવાર માગ�દિશ�કા

અમદાવાદ

અપ�ણ

ુ� ંઆ ��ુતક અપ�ણ ક�ં � ં�વ. ઈ�નાસીઓ ુ ડૉ.

પોનસેટ�ને (આયોવા- �.ુએસ.એ.), ક� �મણે આ

અ�તુ�વૂ � �ાિંતકાર� �લબ�ટ સારવારની શોધ

કર�. િવ�ભરમા ં�લબ�ટ સાથ ેજ�મતા ંઅસ�ંય

બાળકો આ� કોઈપણ મોટા ઑપર�શન વગર,

મા� પોનસેટ� �લા�ટર સારવારથી સ�ંણૂ� સા�

થઈ સામા�ય �વન �વી શક� છે.

વદંન !!!

�લબફૂટ સારવાર માગ�દિશ�કા

yu{.çke.çke.yuMk.(økkuÕz {uzk÷eMx),

yu{.yuMk.ykuÚkkuo.(økkuÕz {uzk÷eMx), ze.yuLk.çke.ykuÚkkuo.

Vu÷ku Ãkez.ykuÚkkuo., Mke.yku.Mke.,{wtçkR.

Vu÷ku Ãkez.ykuÚkkuo., ykÞkuðk, Þw.yuMk.yu.

Vu÷ku Ãkez.ykuÚkkuo.,MkefTfezTMk,xkphLxku, fuLkuzk.

zkp.{ki÷eLk þkn

fLMkÕxLx ÃkezeÞkxÙef ykuÚkkuoÃkuzef MksoLk

લેખક પ�રચય

ડૉ.મૌલીન શાહ � અમદાવાદની એલ.�. હો��પટલ અને વી.એસ.

હો��પટલમાથંી વષ� ૨૦૦૩મા ંએમ.એસ. ઓથ�પે�ડ�સ ગો�ડ

મેડલ સાથ ેઉ�ીણ� ક�.� ુ દર�યાન તેમના સશંોધનનો િવષય હતો

“�લબ�ટ ના બાળકોની ઓપર�શન વગર સારવાર”. ૨૦૦૨મા ં

ક�નેડાના ં�િુવ�યાત ડૉ.શફ�ક પીરાણી અમદાવાદ આ�યા અને

ૂડૉ.મૌલીન શાહ � તેમ� ંુસશંોધન તેમની સમ� ર� ક�.� ુ તેઓની

ચચા� દર�યાન, ડૉ.પીરાણીએ �લબ�ટ સારવારની પોનસેટ�

પ�િતનો ઉ�લેખ કય� અને �યારથીજ આ પ�િતને �ડાણમા ં

�ણવાની ડૉ.શાહને ઉ�કંઠા �ગી. વષ� ૨૦૦૫મા ં �બંુઈના

િવ�યાત ડૉ.અશોક જોહર� પાસે એક વષ�નો પી�ડયા��ક

ઓથ�પે�ડક િવષયનો અ�યાસ કયા� બાદ તેઓ વષ� ૨૦૦૬મા ં

અમે�રકાની આયોવા �ચ��સ હો��પટલમા ં િવ�િવ�યાત

ડૉ.ઇ�નાસીઓ પોનસેટ� સાથ ે �લબ�ટ િવષયનો બહોળો

અ�યાસ કરવા માટ� ગયા, �યા ંતેમણે ચાર મ�હનાનો સમય

ડૉ.પોનસેટ� જોડ� પસાર કય� અને �લબ�ટ ની સારવાર માટ�ની

પોનસેટ� પ�િતમા ંિન�ણુતા મેળવી. �યારબાદ વષ� ૨૦૦૮મા ં

ક�નેડાની “હો��પટલ ફોર િસ�્ �ચ��ન” મા ંએમણે ૧.૫ વષ�નો

એડવા��્ ફ�લોશીપ નો કોસ � પણ �રૂો કય�. વષ � ૨૦૦૯થી

ુઅમદાવાદ ખાત ે“ઓથ� ક��સ �લીનીક” શ� કયા� બાદ તેમણે

આશર� ૨૦૦૦ �ટલા �લબ�ટ બાળકોની સારવાર કર�લ છે.

આ� ભારત દ�શમા ં�લબ �ટની સારવારનો બહોળો અ�ભુવ

ધરાવતા ડૉ�ટરો માનંા એક તર�ક� તેમની ગણના થાય છે.

ડૉ.શફીક પીરણી સાથે, એલ.�. હો��પટલ, અમદાવાદ- ૨૦૦૩

ડૉ.પોનસેટી સાથે, આયોવા િચ�ડ��સ હો��પટલ, યુ.એસ.એ. ૨૦૦૬

��તાવના

મારા �હાલા વાલી િમ�ો,

ુ ુ�લબ�ટ સાથ ેજયાર� એક બાળક ��ંબમા ંઅવતર� છે �યાર� એ

ુ ુમાતા-િપતા અને સૌ ન�કના ��ંબીજનો માટ� એક આઘાતજનક

બાબત બની �ય છે. મહ��શ ેઆ �કારની �ડફોરમીટ� �ાર�ય

પહલ� ા ન જોઈ હોવાથી સૌ વ� ુ િવમાસણમા ં�કુાઈ �ય છે.

બાળકની સારવારની સાથ ેસાથ ેસમય જતા તે �વત�ં ર�તે

ુ ુચાલી શકશ ેક� ન�હ, રમી શકશ ેન�હ તે ��ો ��ંબીજનોના મનને

ુકોર� ખાતા હોય છે. આ સાથ ેજ આ �મળા પગની સારવાર

ુ�ારથી શ� કર� શકાય અને ક�વી ર�તે આ વાકંા વળેલા પગને

ુ ુસીધા કર� શકાય તે ��ોના જવાબ મેળવવા સૌ ��ંબીજનો

કાય�રત થઇ જતા હોય છે. ત�ઉપરાતં વડ�લો અને પાડોશીઓની

અસ�ંય સલાહો સાભંળ� માતા-િપતા પોતે જ સાચી સારવાર � ંુ

હોઈ શક� તે િવષે �ઝૂંવણ અ�ભુવતા હોય છે. ઓથ� ક��સ

��લિનક મા ંછે�લા ૧૫ વષ�મા ંઆશર� ૨૦૦૦ બાળકોના આવા

વાકંા પગને પોનસેટ� પ�િતથી સીધા કરવાનો અમને અવસર

મ�યો છે. દર�ક માતા-િપતાના અસ�ંય ��ોનો અમે સતંોષકારક

ર�તે જવાબ આપવાના �ય�નો કયા� છે. અમને એવો િવચાર

આ�યો ક� જો �ઝૂંવતા આ અસ�ંય ��ોનો જવાબ તેમને

સારવારની શ�આતમા ંજ એક ��ુ�તકાના �પમા ંમળ� �ય તો

ક��.ંુ આ માટ� અમે ઓથ� ક��સ ��લિનક મા ં સારવાર પામેલા

�લબ�ટ દદ�ઓના ં માતા-િપતાનો સપંક� કય� અને તેમણે

ુ ુ�લબ�ટ સારવારના �દા �દા તબ�ા દરિમયાન ઉ�વતા

સામા�યમા ંસામા�ય ��ોનો અમને �દય�વૂક� ઉ�લેખ કય�. આ

ૃબધા ં��ોને મ� યો�ય ર�તે વગ��ત કયા� છે અને બ� જ સરળ ુ

ુ ુભાષામા ંસૌ ��ંબી જનોને સમ�ય તે ર�તે તેના ઉ�ર આ

��ુ�તકામા ંસમાવવામા ંઆ�યા છે.

� ંઆશા રા� ંુ� ંક� આ મા�હતી ��ુ�તકા �ારા �લબ�ટ ુ

સાથ ેજ�મેલા બાળકોના વાલીઓને તેમના દર�ક ��ના સચોટ

ઉ�ર મળશ.ે આ મા�હતીના કારણે તેમની �લબ�ટ સારવારની

સફર પીડાજનક ન રહત� ા ં�બૂ જ સરળતાથી પસાર થાય તે આ

મા�હતી ��ુ�તકા બહાર પાડવાનો ��ુય આશય છે. આ

��ુ�તકાના �તે ક�ટલાક વાલીઓએ �વઅ�ભુવ � ંુપણ તેમના ં

શ�દોમા ં વણ�ન ક� � ુ છે. મને આશા છે ક� તેમના ં પોતાના

અ�ભુવોને વાચંીને આપ સૌને તમારા બાળકની �લબ�ટ

સારવાર માટ� �બૂ જ આ�મિવ�ાસ આવશ.ે

આપનો �નેહ�,

ડૉ. મૌ�લન શાહ

ક�સ�ટ�ટ પીડ�યા��ક ઓથ�પે�ડક સ�ન

ઓથ� ક��સ ��લિનક, અમદાવાદ.

આભાર

ુ ુસૌ �થમ � ંમારા માતા-િપતા અને ��ંબીજનો નો આભાર� � ંક� ુ

�મણે મને બાળકોની સારવાર કર� શકવાને લાયક બના�યો છે.

મારા પ�ની ડૉ.શા�મી મહત� ા, ક� �મણે મને પીડ�યા��ક

ઓથ�પે�ડ�્સ િવષયમા ંઉ�ચ ક�ળવણી મેળવવા માટ� �ેય� છે,

ુતેમનો આભાર મા� શ�દોમા ં�ય�ત કર� શ�ં તેમ નથી. મારા

બાળકો, સૌ�યા અને �મયન ક� �મને � ં�ાર�ક માર� �ય�તતાના ુ

કારણે ઓછો સમય ફાળવી શ�ો � ંઅને તેમણે હમંેશા હસતા

રહ� તેની �ાર�ય ફ�રયાદ કર� નથી તે બદલ તેમનો ઋણી �.ં

ઓથ� ક��સ �લીનીક ના ંસે��ટર� િમસ. િવિધ દોશી નો પણ � ું

આભાર� � ંક� �મણે આ ��ુતક ના �જુરાતી ટાઈિપ�ગ અને

એ�ડ�ટ�ગ � ંુકામ કરવામા ંમને ઘણી મદદ કર� છે. આ સાથજે

ુ�ીચ�ંશ� ભાઇ પટ�લ (Speed Print) નો પણ � ંઆભાર �ય�ત ક�ં ુ

� ંક� �મણે આ ��ુતકના સપંાદન મા ંમને સહકાર આ�યો છે.

મારા ડ�ડ�, C.A. ભરતભાઈ મહત� ા તથા ભાઈ �ી �ક�ર શાહ એ

ુમને આ માગ�દિશ�કા �કાિશત કરવા માટ� �ો�સાહન ��ંૂ પાડ� ંુ

અને આ ��ુતક � ંુ�ફૂ ર��ડ�ગ કર� આ�� ંુતે બદલ તેમનો પણ � ું

ુ�દયથી આભાર �ય�ત ક�ં �.ં બોની ઓથ�પે�ડ�્સના ં �ી

�િવણભાઈ મોદ� અને તેમના ં�ટાફ� છે�લા ૨૦ વષ�મા ંઆપેલ

સતત સહકાર અ�યતં �સશંનીય છે.

�ત મા,ં ઓથ� ક��સ કલીનીક ના ંઅસ�ંય માતા-િપતાઓ નો � ું

�ત:�વૂક� આભાર મા� ંુ� ંક� તેમણે મારામા ંિવ�ાસ �થાિપત

કય� અને તેમના નાના �લુકાઓંને સારવાર માટ� મારા હાથમા ં

સ��યા.

ડૉ. મૌ�લન શાહ

ુઅ��મ�ણકા

૧. એ�ટ�નૅટલ �ક�નમા ં�લબ�ટ િનદાન

૨. �લબ�ટ સાથે બાળકનો જ�મ

૩. પોનસેટ� �લા�ટર પ�િતથી �લબ�ટ સારવાર

૪. �િતમ �લા�ટર વખતે થતી ટ�નોટોમી

૫. �લબ�ટ ��લ�ટ�ગ

ુ૬. �લા�ટર સારવાર બાદ કસરત� ંમહ�વ

ુ ુ૭. �લબ�ટ� ંપા�ં ફર� ં (Recurrence)

૮. Tibialis Anterior Tendo Transfer ઓપર�શન

ુ૯. માતા-િપતાના અ�ભવો

૧૦. "ઓથ� ક��સ �લબ�ટ ર�સ"

૧૧. �લબ�ટ સારવારને લગતા ઉપયોગી

વીડ�ઓની YouTube Links

૧

૪

૧૧

૧૫

૧૯

૨૮

૩૧

૩૫

૩૮

૫૩

૫૬

“એ�ટ�નૅટલ સોનો�ાફ�" મા ં�લબ�ટ િનદાન

ુ��૧ : "�લબ�ટ" એટલે�?ં

ઉ�ર ૧ : ગો�ફ �ટ�ક ના ંનીચેના ંછેડાન ે'�લબ' કહવ� ામા ંઆવ ેછે.

તેના �વા આકારમા,ં પગનો પજંો જયાર� �દર ની તરફ ૯0° એ વળ�

�ય છે તેને "�લબ�ટ" કહ � છે.

��ન ૨ : માર� ૨૦ અઠવા�ડયે કરાવવામા ંઆવતી એ�ટ�નૅટલ

ુસોનો�ાફ�મા ંઅમારા ગભ��થ િશ�ને �લબ�ટની તકલીફ છે, તેમ

�રપોટ� કરવામા ંઆવેલ છે. આ �રપોટ� ક�ટલા �શે િવ�સનીય હોય છે?

ઉ�ર ૨ : આશર� ૨૦% �રપોટ� ''False positive " હોવાની શ�તા હોય

છે. False Positive એટલે " �લબ�ટ" �રપોટ� થયા હોવા છતા ંમા�

�લબ�ટ �� ંુPosture દ�ખા� ંુહોય અને સ�ંણૂ� સીધો થઇ શક� તેવો

પગ હોય. આ૨૦% દદ�ઓમા ંકોઈજ સારવારની જ�ર પડતી નથી,

જયાર� બાક�ના ૮૦% બાળકોમા ંસારવાર જ�ર� હોય છે.

૧

૧

ુ��ન ૩ : � ંઆ �રપોટ�ના આધાર� "�લબ�ટ” ની ગભંીરતા ન�� કર�

શકાય?

ઉ�ર ૩ : ના. આ �રપોટ� આપના બાળકના પગના આકાર અન ે

પ�ર��થતી સમ�વ ેછે, પરં� ુતે સાવ ચપળ છે અથવા સ�જડ છે તે

ન�� કર� ંુ��ુક�લ હોય છે.

ુ ુ��ન ૪ : � ંઆ �રપોટ�ના આધાર� અમાર� �ેગન�સી(ગભા�વ�થા) ચા�

રાખવી જોઈએ ક� તેને અટકાવવી જોઈએ?

ઉ�ર ૪ : જો આપના બાળકન ે મા� "�લબ�ટ" �ડફોરમીટ� હોય તો ત ે

પગને સ�ંણૂ� ર�તે સીધા કર� શકાય છે. િનયિમત �લા�ટર

પ�િતથી(ચે�ટર-૩) સારવાર કરવામા ંઆવ ેતો બાળક નોમ�લ �વન

�વી શક� છે. આથી, �ેગન�સી ચા� ુરાખવી તે �હતાવહ છે.

��ન ૫ : બાળકને સામા�ય �લબ�ટ છે ક� ગભંીર(િસ��ોમીક) �લબ�ટ

છે તે ક�વી ર�તે ખબર પડ�?

ઉ�ર ૫ : જયાર� સોનો�ાફ�મા ં "�લબ�ટ" િસવાય બી� કોઈ જ

તકલીફ ન હોય તો તે સામા�ય (idiopathic) �લબ�ટ હોય છે.

ુક�ટલીક વખત આ સાથ ેકરોડર��, કરોડ�તભં (Spinal column) અને

૨

બી� સાધંામા ંપણ વળાકં જોવા મળે તો તે કો��લે�સ (િસ��ોમીક)

�લબ�ટ હોઈ શક�. ફ�ટલ મેડ�િસન એ�સપટ� ડૉ�ટર આ િવષયમા ં

આપની મદદ કર� શક� છે. જો બાળક ગભ�મા ં�રૂ� ંુફર� ંુન હોય તો

પણ ગાયનેકોલો�જ�ટ ડૉ�ટર� ંુ�યાન દોર� ંુજોઈએ.

ુુ ુ��ન ૬ : � ંભિવ�યમા ંઅમા�ં બાળક ચાલી શક�? � ં તે બી�

બાળકોની �મ બધીજ ��િૃ� કર� શક�?

ઉ�ર ૬ : સામા�ય કલાબ�ટ ના બાળકોની સારવાર કયા� બાદ તેઓ

બી� બાળકોની �મ નોમ�લ �વન �વી શકતા હોય છે. તેઓ માટ�

દર�ક િવકાસના પગિથયા ંસમયસર આવતા હોય છે. અને તેઓ દર�ક

" �પો��્સ એકટ�વીટ�" મા ંસરળતાથી ભાગ લઇ શકતા હોય છે.

��ન ૭: બાળકની �ડ�લવર� પછ� ક�ટલી ઝડપથી અમાર� ડો�ટરને

ુબતાવ� ંજ�ર� હોય છે?

ઉ�ર ૭ : "�લબ�ટ"ના ં દદ�ઓની સારવાર �ટલી ઝડપથી શ�

કરવામા ંઆવ ેતેટલી જ ઝડપથી તે સીધા થઇ જતા હોય છે. �લબ�ટ

ુસાથ ેજ�મેલા બાળકની સારવાર પહલ� ા એક મ�હનામા ંશ� કરવામા ં

આવ ેતો મા� ચાર-પાચં �લા�ટરમા ંજ પગ સીધા થઇ �ય છે. માર�

સલાહ હમંેશા એ હોય છે ક� જયાર� �ડ�લવર� બાદ માતા �વ�થ થઇ

�ય �યાર� સારવાર શ� કરવી જોઈએ. નોમ�લ �વુાવડ �ારા જ�મતા

બાળકોની એક અઠવા�ડયા પછ� જયાર� ઓપર�શન (સીઝેર�યન) �ારા

જ�મતા બાળકોની બે અઠવા�ડયા પછ� સારવાર શ� કરવી જોઈએ.

૩

�લબ�ટ સાથે બાળક નો જ�મ

ુ ુ ુ��ન ૧ : બાળક� ં"�લબ�ટ" સાથે જ�મવા � ંકારણ � ંહોય છે?

ઉ�ર ૧ : અ�યાર �ધુી, આ ��નનો ચો�સ જવાબ શોધી શકાયો

નથી. અ�કુ, સશંોધનો દશા�વ ેછે ક� "�લબ�ટ" થવા માટ� "જનીનીક

કારણો" જવાબદાર છે. �લબ�ટ એ માતા અથવા િપતાના બધંારણના

લીધે થતો રોગ નથી.

ુ��ન ૨ : � ં�લબ�ટની સારવાર બાદ સ�ંણૂ� ર�તે પગ સીધો થઇ �ય

ુછે? � ંઆ માટ� કોઈ ઓપેરશન ની જ�ર પડ� છે?

ઉ�ર ૨ : �લબ�ટના બાળકન ે િનયિમત ર�ત ે�લા�ટર કરવાથી સ�ંણૂ�

ર�તે પગ સીધો કર� શકાય છે.પોનસેટ� પ�િતથી સારવાર કરતા કોઈ

પણ મેજર ઓપેરશન વગર મા� �લા�ટરથી જ પગ સીધો થાય છે.

ુ��ન ૩ : પોનસેટ� પ�િત � ંછે?

૨

પોનસેટી પ�િત થી સારવાર પામેલ પગ, �મશ: સીધા કરવામાં આવતા પગ પર લગાવેલ �લા�ટર ની ��થિત

૪

�લબફૂટ સારવાર માગ�દિશ�કા ડો. મૌિલન શાહ

ઉ�ર ૩ : �લબ�ટ સાથ ે જ�મેલ બાળકોના પગ દર અઠવા�ડય ે

�લા�ટર કર�ને �મશ: સીધા કરવાની પ�િતને પોનસેટ� પ�િત કહ � છે.

આ પ�િત ડૉ.ઈ�નાસીઓ પોનસેટ�, આયોવા �.ુએસ.એ. �ારા

શોધવામા ંઆવલે છે. સારવાર બાદ પગને સીધા ં�ળવી રાખવા

માટ� ચો�સ સમય �ધુી પગમા ં '��લ�ટ' પહર� ાવવાના ં હોયછે

(�કરણ - ૫) અન ેિનયમીત કસરત (�કરણ - ૬) કરવાની હોય છે.

આમ, '��લ�ટ�ગ' અને 'કસરત', એ પણ પોનસેટ� પ�િતનો જ એક

ભાગ છે.

�� ૪ : �લબ �ટની સારવાર �ાર� શ� કરવી જોઈએ?

ઉ�ર ૪ : �લબ �ટની સારવાર �મ બને તેમ ઝડપથી શ� કરવી

�હતાવહ છે. � બાળકનો જ�મ નોમ�લ �ડ�લવર� થી થયો હોય તેને

જ�મ પછ�ના એક અઠવા�ડયામા ંઅને � બાળકનો જ�મ િસઝે�રઅન

સેકશનથી થયી હોય તેને શ�આતના બે અઠવા�ડયા પછ� સારવાર

કરવી જ�ર� છે. �લબ �ટ સાથ ેજ�મેલા બાળકોની સારવાર જ�મના ં

પહલ� ા મ�હના મા ંશ� કરવામા ંઆવતેો ઝડપથી પગ સીધો કર�

શકાતો હોય છે. �મ �મ સારવાર મોડ� કરવામા ંઆવ ેતેમ �મશ:

બાળકના પગને સીધા કરવા માટ� વધાર� �લા�ટર ની જ�ર પડતી હોય

છે. જયાર� બાળકની ઉમર છ મ�હના ઉપર થાય તો તે બાળકોને

એને�થિેસયા આપીને �લા�ટર કરવા પડતા હોય છે. આથી �લબ

�ટની સારવાર �ટલી વહલ� ી શ� કરવામા ંઆવ ેતેટલીજ ઝડપથી

અને સરળતાથી તેમનો પગ સીધો થઇ જતો હોય છે.

૫


ુુ�� ૫ : � ંબાળકને �લા�ટર આપતા પગમા ં�ખાવો થાય છે?

ઉ�ર ૫ : બાળકના પગને �ટ� ંુ સરળતાથી ખ�ચી શકાય તેજ

પ�ર��થિતમા ં�લા�ટર આપવામા ંઆવ ેછે. �લા�ટર આપતી વખતે

ુબાળકના પગની �મળ� ચામડ� અને તેના �ના�ઓુ� ંુ �યાન

રાખવામા ંઆવછેે. આથી "પોનસેટ� પ�િત” થી �લા�ટર આપવામા ં

ુબાળકને પગમા ં�:ખાવો થતો નથી અને �લા�ટર આ�યા બાદ કોઇ

�ુ:ખવાની દવા આપવી પડતી નથી.

�� ૬ : પોનસેટ� �લા�ટર પ�િતમા ંઆશર� ક�ટલો સમય લાગતો હોય

છે?

ઉ�ર ૬ : બાળકની સારવાર �યારથી શ� કરવામા ંઆવ ે�યારથી ચાર

ક� પાચં �લા�ટરની સામા�ય ર�તે જ�ર પડતી હોય છે. આ દર�ક

�લા�ટર એક અઠવા�ડયાના �તર પર લગાવવામા ંઆવ ે છે. �

બાળકોને છે�લા �લા�ટરમા ંએડ� પાછળની નસ ઢ�લી કરવામા ંઆવ ે

છે (ટ�નોટોમી) તે �લા�ટર �ણ અઠવા�ડયા રાખવામા ંઆવ ેછે. આ

ર�તે જોતા જો બાળકને પાચં �લા�ટર ની જ�ર પડ� તો એકંદર� પોણા

બે મ�હનામા ંતેનો પગ સ�ંણૂ� સીધો થઇ જતો હોય છે. જો બાળકની

સારવારની શ�આત પહલ� ા બે અઠવા�ડયામા ંજ કરવામા ંઆવ ેતો

૮૦% બાળકોમા ંમા� ચાર જ �લા�ટરની જ�ર પડતી હોય છે અને

તેથી તેની સ�ંણૂ� �લા�ટરની સારવાર દોઢ મ�હના માજં �રુ� થતી

હોય છે. �યારબાદ તેમને ��લ��સ પહર� ાવવામા ંઆવછેે.

ુ ે�� ૭ : � ં�લા�ટર કરવા માટ� બાળકને ઘનની દવા ક� એને�થેિસયા

૬


આપવો પડ� છે?

ઉ�ર ૭ : ના, પોનસેટ� પ�િતથી અપાતા �લા�ટર મા ંબાળક ��તૃ

હોય છે. બાળક ના પગ ને સામા�ય ર�તે ખ�ચવામા ંઆવ ેછે. �મા ંતેને

�ુખાવો થતો નથી, આથી તેને ઘને ની દવા ક� એને�થિેસયા ની જ�ર

પડતી નથી. છે�લા �લા�ટર દરિમયાન ક� જયાર� ટ�નોટોમી કરવાની

હોય છે �યાર� એડ� પાછળ ૦.5ml લોકલ એને�થિેસયા આપવામા ં

આવ ે છે. અને ટ�નોટોમી ની �ોિસજર કરવામા ં આવ ે છે. આમ

પોનસેટ� પ�િત દરિમયાન નવ�ત િશ�ઓુને કયાર�ય જનરલ

એને�થિેસયા ક� ઘને ની દવા આપવાની જ�ર પડતી નથી.

ુ�� ૮ : � ંસારવાર બાદ બાળકને �વન પયત કોઈ ખોડ ખાપંણ રહ� �

જતી હોય છે?

ઉ�ર ૮ : જો સમયસર �લબ �ટના બાળકોની સારવાર કરવામા ંઆવ ે

તો સારવાર ના �તે બાળકોના પગ સ�ંણૂ� નોમ�લ થઇ જતા હોય છે.

આ બાળકો બી� બાળકોની �મ જ રમત-ગ�મત ની ��િૃ�મા ંભાગ

પંદર વષ� પહેલા સારવાર મેળવેલ બાળકની (Calf)

પ�ડી ની સાઈઝ માં સામા�ય તફાવત દેખાય છે.

૭


લઇ શકતા હોય છે. તે લોકો ને ચાલવા, રમવા ક� દોડવામા ંકોઈજ

તકલીફ પડતી નથી. � બાળકોને મા� એક જ પગમા ં�લબ�ટ ની

તકલીફ હોય છે, તેઓના પગના પ�ંની અને િપ�ડ� ( calf ) ની સાઈઝ

નોમ�લ પગ કરતા સામા�ય નાની હોય છે. આ બાળકો ના પગ ની

લબંાઈ અને પહોળાઈ મા ંસામા�ય તફાવત હોવા છતા ંભિવ�યમા ં

તેના કોઈ ઓપેરશનની જ�ર રહત� ી નથી. �ાર�ક તેમના બે પગ ના ં

�ઝૂ મા ંએક સાઈઝ નો ફ�ર પડતો હોય છે, એટલેક� �લબ�ટના પ�ંમા ં

એક સાઈઝ નાના �ઝૂ વધાર� સાર� ર�તે �ફટ થતા હોય છે, આ િસવાય

પોનસેટ� પ�િત �ારા �લબ�ટ ની ��ટમે�ટ થયા બાદ બાળકને કોઈ

ખોડખાપંણ રહત� ી નથી.

ુ�� ૯ : � ંઅમારા બાળકને ભિવ�યમા ંબી� કોઈ ઓપર�શન ની જ�ર

પડ� શક�?

ઉ�ર ૯ : પોનસેટ� પ�િતથી સારવાર પામેલા પગમા ંસફળતાની

ટકાવાર� આશર� ૯૦ થી ૯૫ ટકા હોય છે. ૪ થી ૫ ટકા બાળકોને સમય

જતા જો પગ ફર� �દર ફરવા લાગે એટલેક� Deformity Relapse

થાય તો તેમને ફર� �લા�ટર કર� અથવા વ� ુસાર� ર�તે કસરત કર�

સીધા કર� શકાય છે. ૪ થી ૫ ટકા બાળકો મા ંતેમના પ�ંની ઉપર

આવલે Tibialis Anterior Muscle વધાર� એકટ�વ હોવાના લીધે

ચાલતી વખતે તેમનો પજંો �દરની તરફ વળતો હોય તો Tibialis

Anterior Tendo Transfer � ંુ ઓપેરશન કર� ંુ પડ� ંુ હોય છે.

ઓથ�ક��સ મા ંસારવાર પામેલા આશર� ૨૦૦૦ થી વધાર� બાળકોમા ં

૮


Tibialis Anterior Tendo Transfer � ંુઓપર�શન કરવાની જ�ર પડ�

હોય તે� ંુ�માણ આશર� ૪ થી ૫ ટકા છે, ૯૦ થી ૯૫ ટકા બાળકોમા ં

પોનસેટ� પ�િતથી સારવાર થયા બાદ બી� કોઈ ઓપર�શન ની જ�ર

પડતી નથી.

ુ ુ��ન ૧૦ : � ંનવ�ત િશ�મા ં�લા�ટરની સારવાર જ�મ થયા બાદ

ુન કરાવતા ંબાળક મો�ં થયાપછ� કરાવીએ તો ચાલે ?

ઉ�ર ૧૦ : અગાઉ જણા�� ંુતેમ �ટલી ઝડપથી બાળકના પ�ંની

ુસારવાર શ� કર�એ તેટલીજ ઝડપથી તેમના પગ સીધા થતા હોય છે.

નવ�ત િશ� ુના પગના હાડકામા ંખા�સી ચપળતા રહલ� ી હોય છે. જો

તેમના �ના�નેુ શ�આતથી જ �લા�ટર �વારા સીધા કરવામા ંઆવતેો

ુતે બ�જ ઝડપથી તેમનો આકાર બદલતા હોય છે. જો બાળક વ� ુમો�ં ુ

થાય તો તેમના હાડકા અને �ના� ુસ�જડ બની વ� ુdeformity ઉભી

કરતા હોય છે. �ની સારવાર કરવા માટ� વધાર� �લા�ટરની જ�ર

પડતી હોય છે. અગાઉ જણા�યા �માણે જયાર� બાળકની �મર ૬

મ�હનાથી વ� ુથાય તો બાળકને એને�થિેસયા આ�યા બાદ �લા�ટર

કરવા પડ� છે. જો �લબ�ટને વધાર� neglect કરવામા ંઆવ ેઅને

બાળકની ઉમર ૧ વષ�થી ઉપર �ય તો કયાર�ક તેમને મોટા

ઓપર�શનની પણ જ�ર પડ� શક� છે. એ વાત �બુજ મહ�વની છે ક�

પોનસેટ� �લા�ટર પ�િતથી સારવાર પામેલા બાળકો ના પગ વધાર�

ચપળ, વધાર� exible હોય છે જયાર� ઓપર�શન થી સારવાર પામેલા

બાળકોના પગ સમય જતા ઘણા અ�ડ (stiff) થઇ જતા હોય છે અને

૯


ુતેમને પગમા ં�:ખાવાની ફ�રયાદ પણ રહત� ી હોય છે. આથી �લબ�ટ

ુસાથ ેજ�મેલ બાળક ની સારવાર �ટલી વહલ� ી શ� કરવામા ંઆવ ે

ુએટ� ંુવધાર� સા�ં. ઓથ� ક��સ ��લિનક મા ંઅમે એક ��ૂ � ંુપાલન

કર�એ છ�એ.

“EARLIER THE PRESENTATION

EARLIER THE CORRECTION”.

�� ૧૧ : જો �થમ બાળકને '�લબ�ટ' હોયતો, બી� બાળકને પણ

'�લબ�ટ' થવાની શ�તા ક�ટલી હોય છે?

ુઉ�ર ૧૧ : એક સશંોધન �માણે બી� ંબાળક પણ '�લબ�ટ' સાથ ે

જ�મે, તે શ�તા ૧૫% હોય છે. જોક� બી� બાળકમા ં'�લબ�ટ' ની

ગભંીરતા પહલ� ા બાળક �ટલી જ હોય તે જ�ર� નથી.

૧૦


પોનસેટ� પ�િતથી �લા�ટર સારવાર

ુ ુ�� ૧ : � ં�લા�ટર �ટૂંણ (Knee joint) થી નીચે �ધી ના કર� શકાય?

ઉ�ર ૧ : જયાર� �લા�ટર �ટૂંણથી નીચે �ધુી કરવામા ંઆવ ેછે �યાર�

ઘણીવાર બાળકો પગની ઘણીબધી હલનચલન કર�ને તેને કાઢ� નાખે

તેવો ભય રહ � છે. આ ઉપરાતં પોનસેટ� પ�િતથી સારવાર દર�યાન

ુપગના પ�ંને બહારની બા� ફ�રવવો પડતો હોય છે. આ પ�ંની

પ�ર�થતીને �ળવી રાખવા માટ� �ટૂંણથી ઉપર �ધુી �લા�ટર કર� ંુ

જ�ર� છે. �ટૂંણથી નીચે �ધુી જયાર� �લા�ટર કરવામા ંઆવ ેછે �યાર�

પગનો પજંો બાળકો �લા�ટરની સાથ ે�દરની તરફ વાળ� લેતા હોય

છે અને જ��રયાત �માણે પગ સીધો કર� શકાતો નથી.

ુ ુ ુ ુ�� ૨ : �લા�ટર આ�યા પછ� અમાર� બાળક� � ં�યાન રાખ� ંપડ� ં

હોય છે?

ઉ�ર ૨ : �લા�ટર આ�યા પછ� બાળક ને સતત ડાયપર પહર� ાવી

૩

૧૧


રાખ� ંુજ�ર� છે. ડાયપર પહર� ાવવા� ંુ��ુય કારણ એ છે ક� પેશાબથી

�લા�ટરનો ઉપરનો ભાગ ભીનો ના થાય, � અ�યતં આવ�યક છે.

ક�ટલીક વખત પેશાબ� ંુ�વાહ� �લા�ટરની �દર �વશે ેછે �યાર� તે

એિસ�ડક હોવાના કારણે બાળકની થાપા પાસેની ચામડ� લાલ થઇ

જતી હોય છે. આમ થ� ંુટાળવા માટ� બાળકને સતત ડાયપર પહર� ાવી

રાખ� ંુજ�ર� છે. આ સાથ ેજ daiper care પણ પેર��સે શીખવી

જોઈએ �થી daiper rash ના થાય. આ િવશ ેની મા�હતી ઓથ� ક��ઝ

��લિનકના નસ�સ તમને �લા�ટર સારવાર દરિમયાન આપશ ેઆ

િસવાય �લા�ટર આ�યા પછ� બાળકના �ગળા� ંુસ�લ�ુ ેશન જો� ંુ

જ�ર� છે. બાળકના �ગળામા ંસો� નથી આવતા તથા �ગળા �રૂા

નથી પડ� જતા તે સમયાતંર� જો� ંુઆવ�યક છે.

ુ�� ૩ : �લા�ટર ને ક�વી ર�તે કાઢવામા ંઆવે છે? � ં�લા�ટર અમાર�

ુઘર� થી કાઢ�ને આવ� ંપડ� છે?

જ�મના મા� ૮ કલાક બાદ જ આ નવ�ત િશશુ ની �લબફુટ સારવાર શ� કરવામા આવી હતી.�ટલી ઝડપથી સારવાર કરવામાં આવે તેટલીજ ઝડપથી બાળકનાં પગ સીધા થાય છે.

૧૨


ઉ�ર ૩ : �લા�ટર ઘર�થી કાઢવા� ંુહો� ંુનથી. આમ કરવામા ંઆવ ેતો

બાળક �યા ં�ધુી હો��પટલ પહોચે �યા ં�ધુી વળ� પગ �દર ફરતો

ુહોય છે � �દવસે બાળકને બી� ં�લા�ટર કરવા� ંુહોય તે �દવસે સવાર�

દસેક િમનીટ માટ� બાળકના પગને �ફંાળા પાણીમા ંબોળ� દ�વાના હોય ુ

છે. આ માટ� બાળકના પગ �ફંાળા પાણીના ટબમા ંપલાળવામા ંઆવ ેુ

છે અને સાથ ેજ તે �દવસે બાળકને નવડાવવામા ંઆવ ેછે. �યારબાદ

ુએક ભી� ંુકપ� ંબાળકના �લા�ટરની આસપાસ લપેટવામા ંઆવ ેતો

જયાર� તમે હો��પટલ પહ�ચો �યા ં�ધુીમા ં�લા�ટર ઘ� ંુઢ�� ંુથઇ જ� ંુ

હોય છે અને તેને અમે હો��પટલ પર સરળતાથી કાઢ� શક�એ છ�એ.

�� ૪ : �લા�ટર કયા� પછ� બાળકની �ુણી ચામડ� પર કાઈં અસર

થાય છે?

ઉ�ર ૪ : ના, �લા�ટર લગાવતા પહલ� ા machined softroll એટલે ક�

�બુ જ સો�ટ કોટનનો રોલ બાળકના પગ પર લગાવવામા ંઆવ ેછે

અને �લા�ટર ને બ� જ સાવચેતી�વૂક� લગાવવામા ંઆવ ેછે, �થી ુ

તેની ચામડ� પર અથવા તો નીચે રહલ� ા હાડકા પર દબાણ ન આવ.ે

�લા�ટર નીકળે પછ� ચામડ� એકદમ નોમ�લ થઈ જતી હોય છે એટલે

તેના િવશ ે�ચ�તા કરવાની જ�ર નથી.

ુ�� ૫ : � ં�લા�ટર કરવાથી બાળકના પગ પાતળા પડ� જતા હોય

છે?

ઉ�ર ૫ : જયાર� બાળક �લા�ટરની �દર હોય છે �યાર� સામા�ય ર�તે

૧૩


એ પગના �ના�ઓુ� ુહલનચલન ઓ� ંથવાથી શ�આતમા ંબાળકના

પગ �ણે પાતળા ંપડ�ા હોય તે� ંુલાગે છે. પણ �લા�ટર નીક�યા

બાદ તે� ુસતત હલનચલન થવાથી તેમનો �ળૂ આકાર અને �ળૂ

ૂસાઈઝ પાછ� આવ ે છે. આટલા �ંકા સમય માટ� જયાર� �લા�ટર

કરવામા ંઆવ ે�યાર� બાળકના �ના�મુા ંકોઈ નબળાઈ આવતી નથી.

ુ�� ૬ : � ં�લા�ટર ના ભાર થી બાળક સતત રડ� શક� છે અથવા પગ

ુના હલાવી શકવાથી ચીડ�યાપ� ંઆવી શક�?

ઉ�ર ૬ : નવ�ત િશ�નુા રડવાના અસ�ંય કારણ હોઈ શક� છે. પરં� ુ

�લા�ટર ના ભારના ંકારણે અથવા પગના ંહલન ચલન ઓછા થવાથી

તે રડ� તે� ંુનથી હો�.ંુ

ુ�� ૭ : �લા�ટર કરવા માટ� ક� ંમટ�ર�યલ વપરાય છે?

ઉ�ર ૭ : ��ુય�વ ે પાટા '�લા�ટર ઓફ પે�રસ' ના ંબનેલા હોય છે.

તેમને સરળતાથી આકાર આપી શકાય છે અને કાઢવા પણ સરળ હોય

છે, સી�થટે�ક �લા�ટર મટ�ર�યલ નો ઉપયોગ પણ કર� શકાય છે.

૧૪


ુ�� ૧ : 'ટ�નોટોમી' એટલે �?ં

ઉ�ર ૧ : �લબ�ટના બાળકો મા ંએડ� પાછળ ચ�ટતો �ના� ુ�ને

મે�ડકલ ભાષામા ંTendo Achilles કહ � છે, ત ે �ના� ુ�બૂ જ ટાઈટ હોય

ૂછે. આ �ના� ુ�ંકા હોવાન ેલીધે બાળકની એડ� �ચી રહત� ી હોય છે.

આથી આશર� ૮૦% બાળકોમા ં શ�આતના �લા�ટર �રુા થાય

�યારબાદ આ ટાઈટ �ના�નેુ ઢ�લો કરવાની જ�ર પડતી હોય છે, અને

આ �ના�નેુ ઢ�લા કરવાની �ોિસજરને ટ�નોટોમી કહ � છે.

�� ૨ : ક�ટલા �માણમા ંબાળકોને ટ�નોટોમી ની જ�ર પડ� છે?

ઉ�ર ૨ : ઓથ��ક�સ ��લિનકમા ંસારવાર પામેલા આશર� ૨૦૦૦ થી

ઉપર બાળકોમા ંઅમે જો� ંુછે ક� આશર� ૮૦% બાળકોમા ંટ�નોટોમી

કરવાની જ�ર પડ� છે, ૨૦% બાળકોમા ંજયાર� શ�આતના ૩ થી ૪

�લા�ટર પછ� પજંો ૧૫ �ડ�ી �ટલો �ચો કર� શકાય છે �યાર�

ટ�નોટોમીની જ�ર પડતી નથી. અમે એ પણ ર�સચ� �ારા જો� ંુછે ક� �

બાળકોની સારવાર જ�મના પહલ� ા ૨ અઠવા�ડયામા ંકરવામા ંઆવ ે

તો તેમા ંટ�નોટોમી કરવાની જ�ર ઓછ� પડ� છે, જયાર� બાળકો ૧

અથવા ૨ મ�હના પછ� પહલ� ી વાર અમાર� પાસે સારવાર માટ� આવ ે

છે �યાર� એડ� પાછળનો �ના� ુઘણો ટાઈટ થઇ ગયો હોય છે, તવે ા

મોટાભાગના દદ�ઓમા ંએડ�ની નસને ઢ�લી કરવી પડતી હોય છે.

૪ પોનસેટ� પ�િતના �તે કરવામા ંઆવતી ટ�નોટોમી

૧૫


�� ૩ : ટ�નોટોમી ક�વી ર�તે કરવામા ંઆવે છે?

ઉ�ર ૩ : ટ�નોટોમી �ોિસજર કરવામા ં જનરલ એને�થિેસયા

આપવાની જ�ર હોતી નથી. આ માટ� આશર� ૦.૫ml લોકલ

એને�થટે�ક એડ�ની ૧થી૧.૨૫cm ઉપર ��શન �ારા કરવામા ંઆવ ે

છે. આ ઈ��કશન �મ બાળકને થાપામા ંરસી આપવામા ંઆવ ેતેવી

જ ર�તે આપવામા ંઆવ ેછે. આમ કરવાથી તેટલો ભાગ બહર� ો થઇ

�ય છે. આ બાદ બ� જ નાની knife થી નસ ને ઢ�લી કરવામા ંઆવ ેુ

છે. � knife થી ચેકો �કુવામા ંઆવ ેછે તે ચેકો એટલો નાનો હોય છે ક�

તેમા ંકોઈ ટાકંો લેવાની જ�ર હોતી નથી ક� બાળકને દાખલ કરવાની

પણ જ�ર હોતી નથી. ટ�નોટોમી કયા� બાદ પહલ� ા �જુબ જ �ટૂંણથી

ઉપર �ધુી �લા�ટર લગાવવામા ંઆવ ેછે અને આ �લા�ટરનો સમય

૩ અઠવા�ડયાનો હોય છે. ૩ અઠવા�ડયા પછ� આ �લા�ટર કાઢ�ને

બાળકને ��લ�ટ પહર� ાવવામા ંઆવ ેછે.

ુ ુ�� ૪ : � ંઆ નસ ઢ�લી કરવામા ંઆવે તો તે �ના� આગળ જતા

નબળા રહ� જતા હોય છે?

ઉ�ર ૪ : ના, આ નસ ને જયાર� ઢ�લી કરવામા ંઆવ ે �યાર� ૩

ટીનોટોમી �કાર

૧૬


અઠવા�ડયાના સમયમા ંઆ નસ લાબંી થઇ ફર� તે� ંુ��ચર પા� ં

મેળવી લેતી હોય છે. ટ�નોટોમી કયા� બાદ એડ� પાછળના �ના�નુી

ુ ુતાકાતમા ંકોઈ જ ફ�રફાર રહત� ો નથી અને તે �દા �દા ર�સચ� �ારા

સા�બત કરવામા ંઆવલે છે.

ુ ુ�� ૫ : ટ�નોટોમી થયા પછ� માતા - િપતા એ ઘર� � ં�યાન રાખ� ં

ુપડ� ંહોય છે?

ઉ�ર ૫ : સામા�ય ર�તે ટ�નોટોમી થયા પછ�ની સારસભંાળ પહલ� ાના ં

�લા�ટરની �મ જ રાખવાની હોય છે. હા, �ાર�ક એડ�ની પાછળ

સામા�ય �લડનો ડાઘો �લા�ટર પર દ�ખાય તે� ંુથઇ શક�. જયાર� એ

ુ ુ�ટ�ઇન થોડો મોટો થાય તો તેની આ�બા� બોલ-પેન �ારા સક�લ

દોર� ંુજોઈએ અને દર કલાક� તે� ંુઅવલોકન કર� ંુજોઈએ. જો એ

સતત વધ� ંુ�ય તો આપના ડો�ટરને તેના િવશ ે�ણ કરવી જોઈએ.

મોટા ભાગના �ક�સામા ંજયાર� પણ આ ર�તે �લડ �ટ�ઇન એટલે ક�

�લડનો ડાઘો આવતો હોય છે તે થોડાક જ સમયમા ંઅટક� જતો હોય

�યારેક ટીનોટોમી બાદ �લા�ટરમાં એડી પાસે આ રીતે લોહીનો ડાઘ દેખાતો હોય છે.

૧૭


છે અને તેના માટ� કોઈ �ચ�તા કરવાની જ�ર હોતી નથી.

ુુ�� ૬ : � ંટ�નોટોમી કયા�બાદ બાળકને �ખાવો રહત� ો હોય છે ક� કોઈ

Antibiotic ક� Pain Killer આપવાની જ�ર પડતી હોય છે?

ઉ�ર ૬ : સામા�ય ર�ત ેટ�નોટોમી કરતા પહલ� ા લોકલ એને�થિેસયા

ુઆ�� ંુ હોવાના કારણે બાળકને કોઈ જ �ખાવો થતો હોતો નથી.

ઓથ�ક��સ ��લિનકના દદ�ઓમા ંટ�નોટોમી કાય� બાદ અમે કોઈ પણ

ુ�કાર ની એ�ટ�-બાયો�ટક ક� �:ખાવાની દવા આપતા નથી ક� તેની

જ�ર હોતી નથી.

૧૮


�લબ�ટ ��લ�ટ�ગ

�� ૧ : પોનસેટ� પ�િતથી પગને સીધા કરવામા ં આવે પછ�

��લ�ટની જ�ર શા માટ� પડતી હોય છે?

ઉ�ર ૧ : અગાઉ જણા�યા �માણે �લબ�ટ એક જનીનીક કારણોસર

થતી તકલીફ છે. આથી આ બાળકોમા ંએક જનીનીક યાદશ��ત રહલ� ી

હોય છે. જનીનીક યાદશ��ત �માણે બાળકનો પજંો વળ� પાછો �દર

ફર� તેવી શ�તા રહલ� ી હોય છે. ��લ��સ પહર� ાવવાથી બાળકના

પગ લાબંા સમય �ધુી સીધા થયેલી પ�ર��થિતમા ંજળવાયેલા રહ � છે.

અને અ�કુ સમય બાદ એ જનીનીક યાદશ��ત �રૂ� થઇ જતી હોય

છે. આથી ��લ��સ પહર� ાવવા �બુ જ જ�ર� છે. ઘણા �રસચ�

પેપસ� �માણે � બાળકોમા ં �લબ�ટની સારવાર બાદ ��લ��સ

પહર� ાવવામા ંનથી આવતા તેમા ં૫૦ થી ૬૦% બાળકોમા ં�લબ�ટ

ડ�ફોરમીટ� ફર� પાછ� ઉ�ભવ ે છે � ને અમે 'Clubfoot Recurrence'

૫

૧૯


કહ�એ છ�એ.

ુ�� ૨ : �લબ�ટ ��લ�ટ એ � ંછે અથવા ક�વી હોય છે?

ઉ�ર ૨ : �લબ�ટ ��લ�ટમા ંબ ે � ૂ(�ટૂ) પીસ હોય છે. આ બનં ે � ૂ

પીસ ને ચો�સ �ણૂા પર રાખી અને એકબી� સાથ ે એક

બાર(સ�ળયા) થી જોઈ�ટ કરવામા ંઆવ ેછે. આ બારનો હ�� ુએ હોય છે

ક� બાળકના પ�ંનો �ણૂો સતત એ પ�ર��થિતમા ંજળવાયેલો રહ.�

ક�ટલાક બાળકોમા ંમા� એક જ તરફ �લબ�ટ �ડફોરમીટ� હોય છે તેમા ં

પણ ��લ�ટ બનેં પગમા ંપહર� વી જ�ર� છે. કારણક� જો એક જ પગમા ં

��લ�ટ પહર� ાવીએ તો જોઈતા �માણમા ંપ�ંનો �ગલ �ળવી

શકતો નથી.

ુ�� ૩ : � ંબાળકને અલગ અલગ પગમા ં�ટા ��લ�ટ પહર� ાવી

શકાય?

ઉ�ર ૩ : ઉપર જણા�� ંુ તેમ, મા� એક જ પગમા ં ��લ�ટ

પહર� ાવવામા ંઆવ ેતો જ��રયાત �જુબનો પ�ંનો �ગલ �ળવી

શકતો નથી અને આ કારણસર બનેં પગમા ં�ટા �ટુ પહર� ાવવા

�હતાવહ નથી. IOWA �િુનવિ� સટ�મા ંથયેલા એક �રસચ� �માણે �

બાળકોને �ટા ��લ��સ પહર� ાવવામા ં આવ ે છે તેમા ં �લબ�ટ

�ડફોરમીટ� પાછ� ફરવાની શ�તા ૫૦% થી વધાર� રહલ� ી છે. આથી �

બાળકોને બે પગમા ંતકલીફ છે તેણે તો આ ��લ��સ પહર� વાની જ છે

પણ � બાળકોને મા� એક જ પગમા ં�લબ�ટની તકલીફ છે તેણે પણ

બનેં પગમા ં� ૂપીસ પહર� ાવી અને આ ��લ�ટને એકબી� સાથ ે

બારથી જોડવા જ�ર� છે.

૨૦


�� ૪ : ��લ�ટ ક�ટલા કલાક પહર� વી પડતી હોય છે?

ઉ�ર ૪ : �લા�ટરના નીક�યા પછ� પહલ� ા દોઢ મ�હના માટ� ચોવીસ

કલાક સતત ��લ�ટ પહર� વી પડતી હોય છે. જયાર� બાળકને

ખવડાવવામા ંઆવ ે, નવડાવવામા ંઆવ ેઅને કસરત કરવાની હોય

તે સમય દરિમયાન જ ��લ�ટ કાઢવાની હોય છે, બાક�નો બધો જ

સમય ��લ�ટ પહર� ાવી રાખવાના હોય છે. �યારબાદ ધીમે ધીમે

��લ�ટ પહર� ાવવાના સમય ઓછો કરવામા ંઆવ ેછે. સામા�ય ર�તે

દર બે મ�હને ૨-૨ કલાક ��લ�ટ કાઢવાની �ટ આપવામા ંઆવ ેછે.

બાળક જયાર� એક વષ�� ંુથાય �યાર� મા� �વુ ે�યાર� (રા� ેતેમજ

�દવસે) જ ��લ�ટ પહર� વાની હોય છે, અને સવા વષ� એટલે ક� ૧૫

મ�હના પછ� મા� રા� ેજ ��લ�ટ પહર� વાની હોય છે, આ ર�તે રા� ે

��લ�ટ પહર� વા� ંુ૪ વષ� �ધુી ચા� ુરાખવામા ંઆવ ેછે. એ� ંુસશંોધન

કરવામા ંઆ�� ંુછે ક� જો બાળકને ૪ વષ� �ધુી િનયમ �માણે ��લ��સ

પહર� ાવવામા ંઆવ ેતો ૯૫% બાળકોમા ં recurrence થતા નથી.

�લબ�ટ �ડફોરમીટ� પાછ� ફરવી તે ��ુય�વ ે ૪ વષ� પહલ� ા જ થ� ંુ

હોય છે. મા� ૫ થી ૧૦% બાળકોમા ં૪ વષ� પછ� પણ recurrence

જોવા મળ� શકતો હોય છે અને આથી ૪ વષ� �ધુી ��લ�ટ પહર� ાવવા

એ વિૈ�ક િનયમ બનાવવામા ંઆ�યો છે.

ુ ુ�� ૫ : ��લ�ટ પહર� ાવતી વખતે માતા - િપતા એ � ં�યાન રાખ� ં

જોઈએ?

ઉ�ર ૫ : આપન ે ઓથ�ક��સ મા ં સમ��યા �માણે ��લ�ટ

૨૧


પહર� ાવતી વખતે સૌથી મહ�વની બાબત છે બાળકની એડ� ��લ�ટના

� ૂપીસ મા ંબરાબર બેસવી જોઈએ. આ માટ� ��લ�ટ ના �દરના

ભાગમા ંનાનકડ� વ�ળ�ુ ાકાર બાર� આવલેી છે. �યાથંી તમાર� બાળકની

એડ� બરાબર બેસેલી છે ક� ન�હ તે અવલોકન કર� ંુજોઈએ. એડ�ને

બેસાડ�ને સૌથી પહલ� ા central strap એટલે ક� વ�ચેનો પ�ો બાધંવો

જોઈએ. ઉપર અને નીચેના પ�ા હળવાશથી બાધંવા જોઈએ.��લ�ટ

જયાર� પણ પહર� ાવીએ �યાર� તે ચામડ� ઉપર બ� જ ટાઈટ ન હોવી ુ

જોઈએ. �ાર�ક ��લ�ટના લાઈનસ� �ારા બાળકની ચામડ�મા ં

�રએકશન �� ંુઆવ� ંુહોય તો સાદા કોટનના પાતળા મો� પહર� ા�યા

બાદ ��લ�ટ પહર� ાવવી જોઈએ.

�� ૬ : ��લ�ટ નાની પડ� એ માતા - િપતા ને ક�વી ર�તે ખબર પડ�?

ઉ�ર ૬ : ��લ�ટ નાની પડવાના ૨-૩ �ચ�ો છે. સૌથી પહલ� ા તો

બાળકના ��ઠુા જયાર� ��લ�ટના � ૂપીસ ની બહાર નીકળવા માડં�

�યાર� સમજ� ંુજોઈએ ક� ��લ�ટ નાની પડ� રહ� છે. બી� વ�� ુક�

ચામડી પર આંકા પડવાબે પગ વ�ચેનું અંતર ખભાની કરતા ઓછું હોવું અંગુઠા બહાર નીકળવા

��લ�ટ નાની પડતી હોય તેની િનશાનીઓ.

૨૨


જયાર� ��લ�ટના પ�ાના ચામડ� ઉપર ચકામા રહ� જતા હોય અથવા

તો મા�સ� રહ� જતા હોય તો એ પણ બતાવ ે છે ક� બાળકના પ�ંની

સાઈઝ મોટ� થઇ છે. �ી� વ�� ુ��લ�ટમા ંબે પગ વ�ચે� ંુ�તર

બાળકના ખભા(શો�ડર)ના �તર કરતા ૧ �ચ પહો�ં હો� ંુજોઈએ.

ૂ ુજયાર� આ �તર �ં�ં હોય છે �યાર� બાળકને પેશાબની જ�યા એ પગ

બ� જ ન�ક હોવાના કારણે અગવડ થતી હોય છે. એટલે આ ૩ ુ

બાબત� ંુ�યાન માતા-િપતાએ રાખ� ંુજોઈએ.

�� ૭ : જો બાળક ��લ�ટ પહર� ાવતા રડ�ા કર� અને ��લ�ટ

ુ ુકાઢવાની �દ કર� તો � ંકર�?ં

ઉ�ર ૭ : એ વાત �બુ જ મહ�વની છે ક� બાળકન ે ��લ�ટ ડો�ટર�

જણા�યા �માણેના સમયમા ંપહર� ાવી રાખવી અિત આવ�યક છે.

બાળકને ��લ�ટ પહર� વા� ંુન ગમવાના ��ુય કારણ બે હોઈ શક�.એક

ુતો ��લ�ટ નાની હોય તો બાળક રડ� અને બી� ંક� બાળકના પગ �દર

ફરવા લા�યા હોય અથવા તો recurrence થવા લા�� ંુહોય તો બાળક

��લ�ટ ના પહર� � શક�. જયાર� આવી પ�ર��થિત ઉ�ભવ ે�યાર� તરત

તમે ડો�ટરનો સપંક� કર� શકો છો અને જો ��લ�ટ નાના પડતા હોય

તો તેને મોટ� સાઈઝ મા ંબનાવવા આવ�યક છે. જો deformity recur

થઇ રહ� હોય તો તેને વ� ુકસરત કર�ને અને ફર� �લા�ટર કર�ને સી� ંુ

કર� ંુઆવ�યક છે. ��લ�ટ સાથનેો બાળકનો અણગમો તા�કા�લક

સારવાર માગંી લે તેવો �� છે. � બાળકોને ��લ�ટ િનયિમત નથી

પહર� ાવવામા ંઆવતી તેવા મોટા ભાગના બાળકોમા ંdeformity recur

૨૩


થતી હોય છે.

�� ૮ : ક�ટલા ક�ટલા સમયે નવી ��લ�ટ બનાવવી પડતી હોય છે?

ઉ�ર ૮: બાળકના �વનના શ�આતના એક થી દોઢ વષ � દર�યાન

તેમનો િવકાસ �બુ જ ઝડપથી થતો હોય છે. આથી પહલ� ા દોઢ�ક

વષ�મા ંદર�યાન દર ચાર ક� પાચં મ�હને ��લ�ટ બદલવી પડતી હોય

છે. �યારબાદ દર છ મ�હને ��લ�ટ બદલવી પડતી હોય છે. અમે એ� ંુ

નો�� ંુછે ક� ચોથા વષ � દરિમયાન બાળકન ે એક જ ��લ�ટનો ઉપયોગ

જ�ર� હોય છે. આમ �મ �મ બાળકની ઉમર વધતી �ય તેમ તેમ

તેમના િવકાસની ઝડપ ઓછ� થાય છે અને તેટલે જ નવા ��લ�ટ

બનાવની જ��રયાત પણ ઓછ� થાય છે.

ુ�� ૯ : બાળક� ં��લ�ટ પહર� વાની િનયમીતતા ક�વી ર�તે વધારવી?

ઉ�ર ૯ : ઘણી વખત બાળકના ��લ�ટની સાઈઝ બરાબર હોય

અથવા પજંો સરસ ર�તે સીધો થયેલો હોય તેમ છતા ંબાળકને ��લ�ટ

ૂપહર� વા િવષે અણગમો ઉભો થતો હોય છે. આ અણગમો �ર કરવા

ુ ુમાટ� �દા �દા ઉપાયો માતા - િપતા કરતા હોય છે. ક�ટલાકં માતા -

િપતા બાળકને એ ��લ�ટ �રૂતા સમય પહર� � રાખે તો કોઈ ઇનામ

અથવા reward આપતા હોય છે અને તેનાથી બાળકનો compliance

જળવાઈ રહત� ો હોય છે. ક�ટલાક માતા - િપતા બાળકના ગમતા

રમકડાનંે ક� સો�ટટોયને પણ ��લ�ટ પહર� ાવતા હોય છે �નાથી

બાળકને પોતાને પણ ��લ�ટ પહર� વાની ઈ�છા થતી હોય છે. સૌથી

૨૪


મહ�વની બાબત એ હોય છે ક� જયાર� પણ બાળક પહલ� ીવાર ��લ�ટ

પહર� વાનો અણગમો દશા�વ ે�યાર� તે� ંુકારણ �ણ� ંુજોઈએ. મોટા

ભાગના �ક�સામા ંબાળકને �ટુ ની �દર અગવડ હોવાના કારણે તેનો

અણગમો જ�મે છે તે� ંુ તા�કા�લક િનરાકરણ કરવાથી ��લ�ટ

પહર� વાનો બાળકનો compliance જળવાઈ રહ � છે.

ુ�� ૧૦ : � ંપહલ� ા વષ� દર�યાન આટલો લાબંો સમય ��લ�ટ

પહર� ાવવામા ં આવે તો બાળકના િવકાસ ના પગિથયા ં એટલે ક�

motor milestones મોડા પડ� છે?

ઉ�ર ૧૦ : ના, ઓથ�ક��સમા ંસારવાર પામેલા બાળકોમા ંઅમ ેએ

અવલોકન ક� � ુ છે ક� બાળકોના િવકાસના પગિથયા ંબી� બાળકોના

સમય �માણે જ આવતા હોય છે. એક �ક�સામા ં જયાર� twin

pregnency મા ં એક જ બાળકને કલબ�ટની સારવાર કરવામા ં

આવલેી �યાર� �લબ�ટ વા�ં બાળક બી� બાળક કરતા ઝડપથી

ચાલ� ંુથ� ંુહ�.ંુ હા, � બાળકોને syndromic �લબ�ટ હોય અથવા તો

ુ�ના� ુઅને ligament ની ઢ�લાશ હોય તો તે બાળકોમા ંચાલવા� ંુથો� ં

ુમો� ંશ� થ� ંુહોય છે. ભારતીય બાળકોમા ંનવ મ�હનાથી લઈને અઢાર

મ�હના �ધુીની વયમા ંબાળકો �વત�ં ર�તે ચાલતા થતા ંહોય છે.

ઓથ�ક��સમા ં�લબ�ટની સારવાર પામેલા બાળકો પણ ��ુય�વ ે આ

જ સમયગાળા મા ં�વત�ં ર�તે ચાલતા થાય છે.

�� ૧૧ : જો બાળક પોતાની �તે જ ��લ�ટ ખોલી નાખે તો માતા -

ુ ુિપતા એ � ંકર�?ં

૨૫


ઉ�ર ૧૧ : બાળકની �મર જયાર� ૨ વષ�થી વધાર� થાય અન ેતેમની

સમજણ પ�રપ�વ થાય �યાર� ક�ટલાક �માટ� બાળકો ��લ�ટ ક�વી ર�તે

કાઢવી તે શીખી જતા હોય છે. આ માટ� અમે ડબલ વલે�ોના પ�ા� ંુ

�ચૂન કર�એ છ�એ. �થી બાળક એક પ�ો ખોલે પણ બીજો પ�ો

ઘણીવાર ખોલી નથી શકતો. ક�ટલાક બાળકોમા ંઅમે પ�ાના છેડા પર

બટનની �િુવધા પણ આપીએ છ�એ �થી બાળક એ બટનને ખોલી ના

શક�.

ુ ુ ુ ુ�� ૧૨ : અમે �દ� �દ� નવી ��લ�ટ �ડઝાઇન િવષે �� ંછે � ંઆ

ુ��લ��સ ઓથ�ક��સમા ંઅપાતી ��લ�ટ કરતા વ� સાર� હોય છે?

ઉ�ર ૧૨ : �લબ�ટની સારવારમા ં��લ�ટની �ડઝાઇન કરતા ��લ�ટ

પહર� વાનો બાળકનો િનયમીતતા એ વધાર� મહ�વની હોય છે. આજ

કાલ એવી પણ ��લ�ટસ available છે �મા ંબાળક ભાખંો�ડયાભર�

શક�, બાળક પગ� ંુહલનચલન ઉપર નીચે કર� શક�. પરં� ુપ�ં� ંુ

હલનચન કરવાના �હ�જ જયાર� ��લ�ટમા ંઆપવામા ંઆવ ે �યાર�

બી� બે સાધંા ઉમેરાય છે અને �ટલા સાધંા ��લ�ટમા ંહોય એટલી જ

બાળકના હલનચલનથી �ટૂવાની સભંાવના રહત� ી હોય છે અને આથી

તે� ંુ maintenance વધી �ય છે. ઓથ� ક��સ ��લિનક માથંી

�ડઝાઇન થયેલી ��લ�ટ પહર� ા�યા બાદ �લબ�ટ �ડફોરમીટ� પાછ�

ફરવાના ટકાવાર� એ િવ�મા ંદર�ક જ�યાએ ન�ધાયેલ ટકાવાર� �ટલી

અથવા તો તેનાથી ઓછ� છે. આથી અમે છે�લા ૧૫ વષ�થી આ

�કારની ��લ�ટ આપવા સાથ ેવળગી રહલ� ા છે. હા, જો ઓથ�ક��સ

૨૬


��લ�ટની �ડઝાઇનથી બાળકને અણગમો હોય તો અમે બી�

��લ�ટનો �ય�ન કરતા હોઈએ છ�એ. પણ ઉપર જણા�� ંુતેમ ��લ�ટ

ની �ડઝાઇન કરતા બાળક� ંુસતત ��લ�ટ પહર� � રાખ� ંુએ વધાર�

મહ�વ� ંુહોય છે.

ુ�� ૧૩ : � ંઅમે અમારા બાળકોને પગમા ંઝાઝંર અથવા કોઈ

ઓના�મે��સ ક� કાળા દોરા પહર� ાવી શક�એ?

ઉ�ર ૧૩ : �દવસ દર�યાન તમ ે બાળકો ન ે પગ મા ંઓના�મે��સ

પહર� ાવી શકો છો પરં� ુજયાર� પણ ��લ�ટ પહર� ાવવાની હોય �યાર�

આ દોરા ક� ઝાઝંર ક� ઓના�મે��સ પગમા ંન પહર� ાવવા જોઈએ. ઘણી

વખત �ટૂં� ની ઉપર ના ભાગમા ં��લ�ટ પહર� ા�યા બાદ આ દોરાઓ

ના કારણે �બુજ દબાણ આવ� ંુ હોય છે અને તેનાથી પગમા ં

સ�લ�ુ ેશન ઓ� થવાનો ભય રહ � છે. આથી જયાર� પણ બાળકને આપ

��લ�ટ પહર� ાવો �યાર� પગમા ંબી� કોઈ દોરા ક� ઓના�મે��સ ના

પહર� ાવો.

બાળકો �યારે ��લ�ટ પહેરતા હોય �યારે આ �માણે ઝાંઝર કે દોરા પગમાં ન પહેરાવવા �ઈએ

૨૭


�લબ�ટ સારવાર બાદમા ંકરવામા ંઆવતી

Exercise (કસરત)

�� ૧ : �લબ�ટની સારવાર બાદ કસરત ક�વી ર�તે કરવાની હોય છે

અને ક�ટલા �માણમા ંકરવાની હોય છે?

ઉ�ર ૧ : ઓથ� ક��સ ��લિનકમા ંઆપના બાળકન ે �લા�ટર સારવાર

�રૂ� થયા બાદ ડૉ�ટર અથવા તેમના આિસ�ટ�ટ તમને ક�વી ર�તે

પગની કસરત કરવી તેના િવશ ે મા�હતગાર કરશ.ે આ િવશનેી

િવ�ડઓ પણ તમને આપવામા ંઆવશ.ે આ કસરત કરવાથી બાળકના

પગ ઘણા ચપળ રહ � છે અને પગની �ડફોરમીટ� પાછ� ફરવાની

શ�તા પણ ઓછ� થાય છે. આ સાથ ેજ માતા-િપતાને જો બાળકનો

પગ ફર� ટાઈટ થઇ ર�ો હોય તો તે િવશ ેપણ �યાલ આવ ેછે અને તે

તા�કાલીક ડો�ટરની મદદ લઇ શક� છે. આ કસરત �દવસમા ંપાચેંક

વખત કરવી જોઈએ. ��ુય�વ ે અમે માતાને દર�ક ફ��ડ�ગ પહલ� ા આ

કસરત કરવા� ંુ�ચૂન કરતા હોઈએ છ�એ.

૬

૨૮


ુ�� ૨ : કસરત દરિમયાન બાળક રડ�ા ંકર� હોય અથવા બાળક

ુ ુ ુકસરત કરવા ના દ�� ંહોય તો માતા - િપતા એ � ંકર�?ં

જવાબ ૨ : ઘણી વાર બાળકો કસરત દરિમયાન અણગમો �હર�

કરતા હોય છે. તે� ંુએક કારણએ હોઈ શક� છે ક� એ બાળકના પગની

તકલીફ પાછ� આવી રહ� હોય એટલે ક� Recurrence થઇ ર� ંુહોય

આવા સજંોગોમા ંડૉ�ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. ઘણા માતા-િપતા

બાળકનો સહકાર વધારવા માટ� �ય�નશીલ હોય છે. ક�ટલીક વખત તે

લોકો બાળકને મોબાઈલ અથવા ટ��લિવઝન જોવા દ�તા હોય છે અને

બાળક� ંુ�યાન બી� દોરાય એટલે બાળક સરળતાથી કસરત કરવા

દ�તા હોય છે. ક�ટલીક વખત એ લોકો બાળકને ગમતા રમકડા ંતેમને

આપતા હોય છે. ક�ટલાકં માતાઓ બાળકને વાતા� (story) સભંળાવતા ં

હોય છે અને સાથ ેસાથ ેકસરત કરાવતા ંહોય છે. જયાર� ક�ટલાક માતા-

-િપતા બાળકન ે �દવસ ેઅન ેરાત ે�તુા હોય �યાર� પણ કસરત કરાવતા

ૂહોય છે. આમ, બાળક� ંુકસરત સાથનેો અણગમો �ર કરવો અને

ુ ુકસરતની િનયિમતતા �ળવવા માટ� માતા-િપતા એ �દા �દા ર�તા

શોધવા પડતા હોય છે. ક�ટલીક વખત કસરત દર�યાન બાળક �બુ જ

રડ� તો એ� ંુશ� છે ક� બાળકના �ના�મુા ંસામા�ય ખ�ચાણ આ�� ંુહોય,

તો એવા સજંોગોમા ંકસરત એકાદ બે �દવસ માટ� બધં કરવી જોઈએ

અથવા તો બ� જ હળવાશથી કરવી જોઈએ. ુ

�� 3 : જો બાળકની �લા�ટર સારવાર દર�યાન થાપામા ં રસી

ુ ુઆપવાનો સમય આવતો હોય તો � ંકર�?ં

૨૯


ઉ�ર 3 : જ�મ બાદ �રંુત રસી આ�યા બાદ, રસી આપવાનો બીજો

સમય દોઢ મ�હના પિછ આવતો હોય છે. જ�મના ં ૧૫ �દવસમા ં

�લા�ટર સારવાર શ� કરવામા ંઆવ ેતો, ૭-૮ અઠવા�ડયામા ં તે �રુ�

થઈ જતી હોય છે. બાળકને �યારબાદ, એટલે ક� ૨ મ�હને રસી

અપાવવામા ંઆવ ેતો વાધંો આવતો નથી.

૩૦


�લબ�ટ સારવાર મા ં�ડફોરમીટ� પાછ� ફરવી (Recurrence)

�� ૧ : �લબ�ટ સારવાર મા ં�ડફોરમીટ� પાછ� ફરવી (Recurrence)

ુએટલે �?ં

ઉ�ર ૧ : અગાઉ જણા�યા �માણે �લબ�ટ એ જનીનીક કારણોસર

થતી તકલીફ છે. ક�ટલાક બાળકોમા ં આ રોગ િવશનેી જનીનીક

યાદશ��ત (genetic memory) �બુ જ વધાર� હોય છે. આથી �લા�ટર

સારવાર બાદ સ�ંણૂ� ર�તે સીધા થયેલા પગ અને તેના બાદ

આપવામા ં આવલેી ��લ�ટ અને �ચૂન કરવામા ં આ�યા �માણે

કરવામા ંઆવલેી કસરત પછ� પણ કયાર�ક પગ �દરની તરફ અથવા

એડ� ઉપરની તરફ પાછ� ફરતી જણાય છે. તેને Clubfoot

Recurrence કહ � છે.

ુ ુ ુ�� ૨ : "�લબ�ટ" �ડફોરમીટ� પાછા ફરવા� ં��ય કારણ � ંહોય છે?

ઉ�ર ૨ : બાળકને ��લ�ટ પહર� ાવવા મા ં અિનયમીતતા અને

િનયમીત કસરત નો અભાવ એ બે "Recurrence" ના ��ુય કારણો

છે. ઘણા ંમાતા-િપતા, જયાર� બાળક એક વષ� ચાલ� ંુથઇ �ય પછ�

ુ��લ�ટ અને કસરત િવષે �લ�� સેવ ેછે. યાદ રાખવા� ંુછે ક�, બાળક

ચાલ� ંુથાય �યાર� �લબ�ટ સારવાર �રુ� થઇ જતી નથી.

�� ૩: અમારા બાળકમા ં�લબ�ટ Recurrence થઇ ર�ો છે ક� તેની

અમને ક�વી ર�તે ખબર પડ�?

૭

૩૧


ઉ�ર ૩ : પૉનસેટ� પ�િતથી �લબ�ટ સારવાર બાદ તમન ે ઓથ�

ક��સ ��લિનક મા ંિનયિમત સમયે ફોલો-અપમા ંબતાવવા આવવા

માટ�ની તાર�ખ આપવામા ં આવશ.ે આ ફોલો-અપનો સમય દર

૩ - ૩ મ�હન ેપહલ� ા વષ � દર�યાન, દર ૪ - ૪ મ�હન ેબી� અન ે�ી�

વષ� દરિમયાન અને દર ૬ મ�હને ચોથા વષ� દર�યાન રાખવામા ંઆવ ે

છે. ડૉ.મૌ�લન શાહ �લબ�ટના તેમના બાળકોને ૧૮ વષ�ના થાય �યા ં

�ધુી જોવાનો આ�હ રાખે છે. આ માટ� ૫ વષ� પછ� બાળકોને દર ૧ ક�

૨ વષ� તેમની ��લિનકમા ંબોલાવવામા ંઆવ ેછે. ફોલો-અપ િવ�ઝટ

દરિમયાન આપના બાળકના પગની ચપળતા ચેક કરવામા ંઆવ ેછે

એટલે ક� પગ ક�ટલો સરળતાથી બહારની તરફ અને ઉપરની તરફ ફર�

શક� છે તે જોવામા ંઆવ ેછે, અને આ �ણૂા પહલ� ા કરતા ઓછા થાય તો

તે Recurrence ની શ�આત હોઈ શક� છે તે� ંુન�� કરવામા ંઆવ ે

છે.આ માટ� માતા-િપતાને વ� ુસાર� ર�તે કસરત કરાવવાની અને વ� ુ

સાર� ર�તે ��લ�ટ પહર� ાવવાની �ાથિમક ર�તે સલાહ આપવામા ં

આવ ે છે. ઘણી વખત ��તૃ માતા-િપતાને પોતાને જ બાળકને

કસરત કરવામા ંપડતી તકલીફનો એહસાસ થતો હોય છે અને તે

ડો�ટરને આ વાતથી મા�હતગાર કરતા હોય છે.આમ બાળકને

Recurrence થયો છે ક� ન�હ તેની �ણ બાળકની પ�ંની �વૂમે�ટમા ં

રહલ� ી ચપળતા ઓછ� થવાથી થતી હોય છે.

ુ�� ૪ : જો અમારા બાળકને �લબ�ટ Recurrence થાય તો � ં

સારવાર કરાવવી જોઈએ?

ઉ�ર ૪ : �લબ�ટ �ડફોરમીટ� પાછ� ફરતી (Recurrence) હોય

૩૨


અથવા થવાની સભંાવના હોય તો ડૉ�ટરને તા�કાલીક મળ� ંુજોઈએ.

મોટા ભાગના બાળકોમા ંસામા�ય Recurrence મા ંવ� ુસાર� ર�તે

કસરત, િનયિમત ર�તે કસરત અને ��લ�ટ�ગ કરાવવાથી

Recurrence થયેલી �ડફોરમીટ� ફર� સીધી થઇ જતી હોય છે.

ક�ટલાક બાળકોમા ંઅમે કસરત ના ંડૉ�ટસ� (ફ�ઝીયોથરેાપી�ટ) ની

મદદ લેતા હોઈએ છ�એ. અ�કુ જટ�લ Recurrence ક� �મા ંકસરત

બાદ પણ પગ સીધો ન થાય તો તેમા ંબાળકને પગમા ં�લા�ટર કર� ંુ

પડ� છે. અહ� એ વાત �ણવા યો�ય છે ક� બાળકની ઉમર છ મ�હનાથી

ઉપરની હોય �યાર� પહલ� ાની �મ એને�થિેસયા વગર �લા�ટર થઇ

શક� ંુનથી. બાળક� ંુહલન-ચલન �બૂ જ હોવાના કારણે બાળકને

શોટ� એને�થિેસયા આપીને �લા�ટર કરવામા ંઆવ ેછે.

ુ�� ૫ : � ં બાળકને િનયમીત ��લ�ટ પહર� ાવીએ અને કસરત

કરાવીએ તોપણ "�લબ�ટ" Recurrence થઇ શક�?

ૂ ુઉ�ર ૫ : હા, �જ બાળકોમા ંસારવાર બાદના �ચૂનો� ંિનયમીત

પાલન કરવા છતા ં Recurrence જોવામા ં આવ ે છે. જોક� આ

Recurrence � ંુ�માણ ૫% થી પણ ઓ� ંછે. આ કારણસર, અમ ે૪

વષ� ની �મર પછ� (��લ�ટ પહર� ાવવા નો સમય) એક વષ� �ધુી

બાળકને દર ૩ મ�હને ફોલોઅપ મા ંઆવવા અ�રુોધ કર�એ છ�એ.

ુ ુ ુ�� ૬: અમા�ં બાળક ચાલ� ંહોય �યાર� ��ઠા ને સામા�ય �દરની

ુ ુતરફ અને નીચેની બા� વાળે છે (Claw Toe) તો � ંઆ �લબ�ટ

Recurrence છે?

૩૩


ઉ�ર ૬ : ના, નાના બાળકોના ંપ�ં મા ં�લગામે��સ ઢ�લા ંહોવાથી

જયાર� તેઓ ચાલે �યાર� જમીન પર પજંો �ીપ કરવા માટ� ��ઠુાને

અને �ગળાને તેઓ સામા�ય વાળતા ંહોય છે. જયાર� આ બાળકો

વજન ના �કૂ� અથવા ચાલતા ંન હોય �યાર� તેમના ંપ�ં સીધા ંરહત� ા ં

હોય છે. આ �લબ�ટ Recurrence નથી. આ ��ઠુા �મ �મ

બાળકના �લગામે��સ અને પ�ંની આચ� મજ�તૂ થાય તેમ તેઓ

સીધા ં�કુવા લાગે છે.

�� ૭: પાછ� ફર�લી �લબ�ટ �ડફોરમીટ� ની સારવાર તા�કા�લક ન

ુ ુકરાવીએ તો � ંથાય? � ંતે આપમેળે સીધા થઈ જવાની શ�તા હોય

છે?

ઉ�ર ૭ : �યાર� �લબ�ટ �ડફોરમીટ� પાછ� ફરતી જણાય તો તેને

�રંુત જ સારવાર કરાવવી જોઈએ. તેને અવગણવાથી તેની ગભંીરતા

વધતી જતી હોય છે અને વ� ુજ�ટલ સારવાર ની જ�ર પડતી હોય છે.

�ાર�ક બાળકના ંપગ સીધા ન રહત� ા તે �દર ની તરફ વળવા લાગે

છે. સમય જતા ંઆ �ડફોરમીટ� આપમેળે જ સીધી થઈ જશ ેતે મા�યતા

�લૂ ભર�લી છે.

૩૪


Tibialis Anterior Tendo Transfer

�� ૧ : Tibialis Anterior Tendo Transfer �લબ�ટના બાળકોમા ં

�ાર� કરવામા ંઆવે છે?

ઉ�ર ૧ : અ�કુ �લબ�ટની સારવાર પામેલા બાળકો ચાલતી વખત ે

પ�ંને �દરની તરફ ફ�રવ ે છે. આ પ�ર��થિત ને "Dynamic

supination" કહવ� ાય છે. જયાર� �રૂતા �માણમા ંકસરત કરવામા ં

આવ ે અથવા �લા�ટર કર�ને આ પ�ંને સીધો કરવામા ં આવ ે

�યારબાદ પણ જો Dynamic supination કરવામા ંસફળતા ન મળે

તો ડો�ટર Tibialis Anterior Tendo Transfer ઓપર�શનની સલાહ

આપે છે.

ુ�� ૨ : Dynamic supination deformity શા માટ� ઉ�વે છે? � ંએ

�લા�ટર પ�િતની િન�ફળતા દશા�વે છે?

ઉ�ર ૨ : Tibialis Anterior એ પ�ંન ે ઉપર કરવા માટ�નો �ના� ુછે.

� પ�ંના �દરના ભાગમા ંજોડાયેલો હોય છે. એ� ંુમાનવામા ંઆવ ે

છે ક� અ�કુ �લબ�ટ ધરાવતા દદ�ઓમા ંતે વ� ુ�દરની તરફ અને

નીચેની તરફ જોડાયેલો હોવાના કારણે જયાર� પણ બાળક પગ �ચો

ુકર� તો પગ સીધો ન થતા �દરની બા� વળતો હોય છે. બી� એક

િવચાર �માણે, પગના પ�ંને બહાર લઇ જવાના �ના�મુા ંનબળાઈ

હોવાના કારણે પણ પગનો પજંો વધાર� �દરની તરફ ખ�ચતો હોય છે.

આ તકલીફને Dynamic Supination કહ � છે અથવા તો આ કારણસર

Dynamic Supination ઉ�ભવ ે છે. Dynamic Supination એ

૮

૩૫


�લબ�ટની �લા�ટર સારવારની િન�ફળતા નથી કારણક� Dynamic

supination ધરાવતા બાળકોમા ં�લબ�ટના દર�ક એ�લમે�ટ સારવાર

પામી ��ુા હોય છે. આ બાળકોના ંપ�ં સ�ંણૂ�પણે બહાર ફરતા ંહોય

છે તેમજ ઉપર તરફ જતા ંહોય છે. િવ�ભરમા ં�લબ�ટ ધરાવતા ં

બાળકોમા ં‘Dynamic Supination’ � ંુ�માણ આશર� ૫-૭% બાળકોમા ં

જોવા મળે છે.

ુ�� ૩ : Tibialis Anterior Tendo Transfer મા ં� ંકરવામા ંઆવે છે?

ઉ�ર ૩ : આ ઓપેરશનમા ં Tibialis Anterior �ના� ુ � પ�ંની

�દરના ભાગમા ંજોડાયેલો હોય છે તેને �યાથંી લઇ પ�ંના મ�ય

ભાગમા ંિશ�ટ કરવામંા ંઆવ ેછે અને આમ કરવા માટ� પ�ંના મ�ય

ભાગમા ંઆવલેા હાડકામા ંનાની ટનલ �� ંુબનાવી �ના�નેુ તેની જોડ�

જોડવામા ંઆવ ેછે.

ુ ુ�� ૪ : માતા - િપતા એ આ ઓપર�શન બાદ � ં�યાન રાખ� ંજોઈએ?

ઉ�ર ૪ : Tibialis Anterior Tendo Transfer ઓપેરશન પછ�

બાળકની ��ઠુાથી લઇ થાપા �ધુી� ંુ�લા�ટર આપવામા ંઆવ ેછે.

આ �લા�ટર ૫ થી ૬ અઠવા�ડયા �ધુી રાખવામા ંઆવ ેછે તે દર�યાન

૩૬


બાળકને પગ પર વજન �કૂ�ને ચાલવાની �ટ નથી હોતી. માતા -

િપતાએ આ વાતની કાળ� રાખવાની હોય છે. ૬ અઠવા�ડયા પછ�

�લા�ટરને ખોલી ��લ�ટ બનાવવામા ં આવ ે છે. આ ��લ�ટ

ઓપેરશન થયેલા પગમા ંજ પહર� વાની હોય છે. તે એકબી� સાથ ે

જોડાયેલા હોતા નથી.આ ��લ�ટનો ઉપયોગ સતત એક વષ� �ધુી

કરતા રહવ� ાની સલાહ આપવામા ંઆવ ેછે.

ુ�� ૫ : � ંઆ ઓપર�શન બાદ બાળકને કસરતની જ�ર પડ� છે?

ઉ�ર ૫ : �લા�ટર નીક�યા બાદ થોડાક સમય માટ� �ફ�ઝયોથરેાિપ�ટ

ડો�ટરની મદદ લેવા� ંુ�ચૂન કરવામા ંઆવ ેછે અને �યારબાદ માતા-

- િપતા જ ઘર� પ�ંની કસરત કરાવતા રહ � ત ે �હતાવહ છે.

�� ૬ : આ ઓપર�શન બાદ બાળકને સ�ંણૂ� નોમ�લ ચાલતા ંથવામા ં

ક�ટલો સમય લાગેછે?

ઉ�ર ૬ : �લા�ટર કાઢ�ા ંબાદ પગ સામા�ય ર�ત ેઅ�ડ થઇ જતો

હોય છે. િનયમીત કસરત કરવાથી તે ચપળ બને છે. શ�આતમા ંએક

મ�હના માટ� બાળક સામા�ય Limp સાથ ેચાલે છે અને �યાર બાદ

તેમ� ંુચાલવા � ંુનોમ�લ થઇ �ય છે.

૩૭


ુ માતા - િપતા ના અ�ભવો

નામ : મા�હરાજ િસ�ઘ ભાટ�

�મર : ૭ વષ�

માતા - િપતા : �ી �ને�� િસ�ઘ ભાટ�, �ીમતી ગીતાજં�લ ભાટ�

�થળ : જોધ�રુ, રાજ�થાન

ુઅ�ભવ :

મારા ૭ વષ�ના બાળકને જ�મથી જ બનેં પગમા ં�લબ�ટની ખામી

હતી. ઘણા બધા ં�રસચ� પછ� અમને અમદાવાદમા ંડૉ.મૌલીન શાહ

િવશ ે�ણવા મ��.ંુ અમે તેમની સાથ ેસપંક� કય� અને તેમની સલાહ

લીધી. ડૉ.મૌલીન શાહ � અમને જણા�� ંુક� તેની સારવાર થઇ શક� છે

અને ભિવ�ય મા ંબાળકને કોઈ તકલીફ ન�હ થાય, માટ� �ચ�તા કરવાની

જ�ર નથી. તેમણે અમને જણા�� ંુક� આમા ં�ટલી ઝડપથી નવ�ત

ુિશ�નુી સારવાર કરવાની શ� કરવામા ંઆવ ેતેટ� ંુજ સા�ં પ�રણામ

મળે છે. અમે અમારા બાળકની સારવાર જ�મના ંસાતમા ં�દવસે જ

ઓથ� ક��સ �લીનીક મા ંશ� કરાવી દ�ધી. અમારા બાળકને ૪ થી ૫

૯

૩૮


�લા�ટર અને છે�લે એક નાની નસ ઢ�લી કરવાની સ�ર�

ુકરવામાઆંવી. અને આ� � ંબધાનેં જણાવવા મા�ં ુ� ંક�, મા�ં બાળક ુ

એકદમ નોમ�લ બાળકની �મ ચાલી શક� છે અને સરળતાથી દોડ� પણ

શક� છે. અમે એ પણ �લૂી ગયા ક� અમારા બાળકના જ�મ પછ� ૫ થી ૬

મ�હના માતા-િપતા તર�ક� અમે લોકો �ચ�િતત હતા અને આ� એ એક

સપના �� ંુલાગે છે. એમા ંઅમને ડૉ.મૌલીન શાહ �વા ડો�ટર મ�યા

�મણે બાળકની સારવાર ઘણી સરળતાથી કર� આપી. સારવાર

દર�યાન અમે તેમના િનદ�શો� ંુપાલન ક� � ુ અને કોઈ જ જ�યા ક� કોઈ

સારવાર દર�યાન અમે કંઈ જ સમાધાન નથી ક� � ુ અને � �માણે

ડૉ�ટર� જણા�� ંુએ �માણે અમે સારવારમા ંઆગળ વધતા ર�ા. ઘણી

વખત એ� ંુથાય છે ક� બ� ંુનોમ�લ થવા લાગે તો એ વ�� ુને આપણે

સરળ સમજવા લાગીએ છ�એ પણ અમે એ� ંુનથી ક�.� ુ � ંબધાને ુ

�ચૂન કર�શ ક� બી� બધા ંલોકોએ પણ ��તૃ રહ�� ંુજોઈએ ક� �થી

૧૦૦% પ�રણામ મળ� શક�. એકવાર ફર�થી � ંડૉ.મૌલીન શાહનો ુ

આભાર માનીશ ક� મારા બાળકની સારવાર તેમણે કર�. આ� અમે

બધા �શુીથી સાથ ેફરવા જઈએ છ�એ.

૩૯


નામ : અિવરાજ શમા�

માતા - િપતા : િનશા તપન શમા�

�મર : ૪ મ�હના

�થળ : અમદાવાદ

ુઅ�ભવ :

આ� પ�રવાર ના સ� સ�યો બ�જ �શુ હતા. મારા ��ુવ� ુ �ચ.ુ ુ

અમીબેન બી� વખત માતા બનવાના હતા .

��િૂત માટ� ડૉ.અ�લુભાઈ ��ુશી નો સપંક� કરવા મા ંઆ�યો. પાચંમા

મ�હને અમીબેન ની સોનો�ાફ� કરાવતા ડૉ�ટર �ી એ અમોને જણા�� ુ

ક� ગભ� મા ંબાળક ના બ�ે પગ વાકંા છે પ�રવાર ની �શુી �ચ�તા મા ં

ુફ�રવાઇ ગઈ, � ંવધાર� �ખી અને �ચ�િતત હતી કારણ ક� આજ થી ુ

આશર� �ીસ વષ� પહલ� ા આ બાળક ના િપતા એટલે ક� મારા ��ુ નો

અિવરાજ ના િપતાનો ૩૦ વષ� પહેલાં નો ફોટો, �યારે સારવાર બાદ બાળકને કેલીપર પહેરાવી ચલાવાતું હતું.

ચાર �લા�ટર બાદ અિવરાજ નાં સીધા થયેલ પગ.

૪૦


જ�મ થયો �યાર� તેના પણ બ�ે પગ વાકંા હતા તેની સારવાર ૧૮ વષ�

�ધુી ચાલી હતી િવિવધ તબ�ે �લા�ટર, સ�ર� �વી પીડાદાયક

��યા થી અમોને પસાર થ� ંુપડ� ંુહ� ંુ�ને યાદ કરવા મા ંપણ

તકલીફ થાય છે .

એ �દવસ પણ આવી ગયો �યાર� ડૉ. ��ુશી સાહબ� ના દવાખાના મા ં

અમારા નવા િશ� ુ� ંુઆગમન થ�,ંુ ડૉ. �ી ના અગાઉ જણા�યા

�માણે બાળક ના બ�ે પગ વાકંા હતા .

બાળક ના પગ ની સારવાર માટ� અમો ડૉ. �ી મૌ�લન ભાઈ નો સપંક�

ુકય� તેમણે અમને �હ�મત આપી ક� કોઈ �ચ�તા ના કરતા ં બ� ુસા�ં

થઈ જશ ે. બાળક ના જ�મ પછ� પાચમા ં�દવસે ડૉ. મૌ�લન ભાઈ એ

બાળક ના પગ મા ં�લા�ટર ક� � ુ તબ�ા વાર દોઢ મ�હના મા ંચાર

�લા�ટર કરવા મા ંઆ�યા ચો� ંુ�લા�ટર �લૂતા ંઅમે બ�જ �શુ હતા ુ

બાળક ના પગ � વાકંા હતા તે હવ ેસીધા દ�ખાતા હતા ડો �ી એ

જણા�� ુક� હવ ેઆગળ ચાર વષ� �ધુી બાળક ને �ટૂ પહર� વાના છે.

પછ� સારવાર �રૂ�.

અમારા માનવા મા ંનહો� ંુઆવ� ંુકારણ ક� બાળક ના િપતાની �

સારવાર ૧૮ વષ� �ધુી ચાલી હતી તે અહ� ફ�ત ચાર વષ� મા ં�રૂ�

થવાની હતી તે પણ કોઈ પણ �ત ની સ�ર� વગર .

ુઅમા�ં આ� ંુપ�રવાર ઘ�જુ �શુ છે. અમો ભગવાન પછ� ડૉ. �ી

મૌ�લન ભાઈ નો આભાર માનીએ છ�એ અને ડૉ. �ી મૌ�લનભાઇ ના

ઉ�જવળ ભિવ�ય ની કામના કર�એ છ�એ.

૪૧


નામ : સમથ� �ોફ

માતા - િપતા : ડો. િવશાલ �ોફ - ડો.મ�રુ� �ોફ

�મર : ૨ વષ � ૧૧ મ�હના

�થળ : અમદાવાદ

ુઅ�ભવ :

બી� િ�માિસક એ�ટ� નેટલ સોનો�ાફ� �ક�ન દર�યાન અમને અમારા

આવનાર બાળકના ં�લબ�ટ ની �ડફોરમીટ� િવશનેી �ણ થઈ. અમારા

�ક�ન�ગ ડૉ�ટર� અમને ખાતર� પણ આપી હતી ક� તે ઉપચાર શ� છે.

ડો�ટર હોવા છતા ંપણ આ સમાચારને �વીકાર� ંુઅમારા માટ� સરળ

નહો�.ંુ અમે �ચ�િતત હતાક� � ંુઆ િવકલાગંતા મટાડ� શકાય છે, � ંુતે

સામા�ય બાળકની �મ ચાલવામા ં સમથ � હશ,ે � ંુ તેનો િવકાસ

સામા�ય બાળકની �મ થઇશ કશ.ે અમારા ઓથ�પે�ડિશયન િમ� ની

સલાહ લીધા પછ� તેણે �લબ�ટ ના પ�રણામ અને �વૂ�� ચૂન િવશ ે

અમને સલાહ આપી અને અમને ખાતર� આપી ક� તેનો સ�ંણૂ� ઉપાય

શ� છે. �ડ�લવર� �દવસ પછ�ના બી� જ �દવસે, અમે ડૉ. મૌલીન

શાહ ની �લુાકાત લીધી. તેમણે પગની તપાસ કર� અને અમને

૪૨


ખાતર� આપી ક� તેની સારવાર થઇ શકશ.ે સારવાર ને તા�કા�લક શ�

કરવામા ંઆવી હતી �મા ંતેને �ધુારવા માટ� સા�તા�હક �લા�ટર અને

લોકલ એને�થિેસયા હઠ� ળ નાની સ�ર� કરવામા ંઆવી હતી. હવ ેપગ

સાવ સાજો થઈ ગયો છે. અમને ખર�ખર લાગે છે ક� જો �લબ�ટ ની

યો�ય સારવાર કરવામા ંઆવ ેતો ડૉ�ટરની મદદથી બાળપણ ની

શ�આતમા ંજ આ �ડફોરમીટ� મટાડ� શકાય છે. અમે ખર�ખર �શુ

ુછ�એ ક� સમથન� ે હવ ેએકદમ સા�ં થઈ ગ� ંુછે અને ડૉ.મૌલીન શાહ ની

સારવાર માટ� અને આ ��ુક�લ સમયમા ંઅમને માગ�દશન� આપવા

બદલ ખર�ખર આભાર� છ�એ.

૪૩


નામ : �ુશલ િસ�હ "Little Tarzan”

માતા - િપતા : કમલ િસ�હ, સાર�કા િસ�હ

�મર : 4 વષ � અન ે3 મ�હના

�થળ : મહસ� ાણા

ુ ુઅ�ભવ : મારો ��ુ �શલિસ�હ નો જ�મ �લબ�ટ નામ ની ખામી સાથ ે

થયો હતો અને તે� ંુિનદાન સોનો�ાફ� દર�યાન ગભા�વ�થાના ચોથા

મ�હના મા ંથ� ંુહ�.ંુ અમને સોનો�ાફ� કરાવનાર ડૉ�ટર �ારા સલાહ

આપવામા ંઆવી હતી ક�, બાળકના જ�મ પછ� તેની સારવાર થઇ

શકશ ે માટ� �ચ�તા કરવાની જ�ર નથી. ગાધંીનગર ની એક

હો��પટલમા ંતેનો જ�મ થયો અને બાળકોના ડૉ�ટર �ારા અમને એક

ઓથ�પે�ડક ડૉ�ટરનો સપંક� થયો. તે ડૉ�ટર� બાળકના જ�મના ૨૧

�દવસ પછ� �લા�ટર �ારા સારવાર શ� કરવાની સલાહ આપી. તેમની

સલાહ અ�સુાર અમે સારવાર શ� કર�. 21 �દવસ પછ� �લા�ટર નો

પહલ� ો રાઉ�ડ 15 �દવસ માટ� કરવામા ંઆ�યો અને પછ� તેને

નીકાળ� દ�વામા ંઆ��.ંુ તે પછ� 4 વ� ુ�લા�ટર લા� ુકરવામા ંઆ�યા

હતા પરં� ુઅમારા આ�ય� મા ંકોઈ �ધુારો જોવા મ�યો ન હતો. મારા

��ુને પણ ઘણી પીડા હતી. અમે માતા િપતા તર�ક� �બૂ �ચ�િતત હતા.

અમે ફર�થી અમારા બાળકોના ડૉ�ટર ને મ�યા અને તેમણે ડૉ.મૌલીન

શાહ ન ે મળવાની સલાહ આપી અને અમને ક� ંુક� ડૉ.મૌલીન શાહ

૪૪


�લબ �ટ �વા જ�મ�ત ખામી ના ઉપચાર માટ� ના િન�ણાતં છે.

�યારબાદ અમે સૌ �થમ ઓગ�ટ, 2016 મા ં ડૉ.મૌલીન શાહ ની

સલાહ લીધી. અહ� અમને સારવારની પોનસેટ� પ�િત સમ�વી હતી.

અને અમે ડૉ.મૌલીન શાહ � કર�લી તમામ સારવાર � ંુપાલન ક�.� ુ

�લા�ટર ના 4 થી 5 રાઉ�ડ પછ�, મારા ��ુના બનેં પગ મા ં�પ�ટ

ફ�રફાર જોવા મ�યો. તે પછ� બનેં પગ પર એક ટ�નોટોમી કરવામા ં

આવી. તે પછ� ડૉ.મૌલીન શાહ ની સલાહ થી બોનીઓથ�ટ�ક,

અમદાવાદ ખાતે જોન િમશલે ��લ�ટ બનાવવામા ંઆવી હતી. તેમણે

અમને ક�કંુ� તેણે આ ��લ�ટ 4 વષ� ની �મર �ધુી પહર� ાવવી પડશ.ે

પરં� ુમારો ��ુ 3 વષ� પછ� ��લ�ટ પહર� વા માટ� �સુગંત નહોતો.

અમે ઘણા િવક�પો અજમા�યા પરં� ુકોઈ ફાયદો થયો નહ�. ��લ�ટ

��યે� ંુતે� ંુપાલન યો�ય ન હ�.ંુ હક�કત મા ંમારો ��ુ �બૂજ સ��ય

છે અને પગમા ંખામીના સકં�ત િવના ચાલે છે અને દોડ� છે. 4 વષ�ની

�મર પછ�, ડૉ.મૌલીન શાહ � અમને સલાહ આપી ક� એક ઓપર�શન

ુકર� ંુપડશ ેકારણક� મારા દ�કરાને પગ જમીન પરથી થો� ં�� ુકર�ને

ચાલવા� ંુવલણ છે �ના પ�રણામે �લબ�ટ ફર� થઇ શક� છે. અમે

ઓપર�શન માટ� ડૉ.મૌલીન શાહ ની સલાહ પર સહમત થયા.

�યારબાદ, Bilateral TA Lengthening and Posterior Soft Tissue

Release � ંુઓપર�શન ૨૧-૦૬-૨૦૨૦ ના રોજ કરવામા ંઆ�� ંુહ� ંુ

અને ડો�ટર �ારા ઇ��છત પ�રણામ �ા�ત થ�.ંુ ઓપર�શન પછ� હવ ેતે

ુચાલે છે અને તે� ંુદ� િનક કાય� અસરકારક ર�તે કર� છે. �શાલના સારા

પ�રણામ માટ� અમે ડૉ.મૌલીન શાહ અને ઓથ� ક��સ ��લિનક ના

ુ�ટાફના �બૂ આભાર� છ�એ. �શાલ �બુ સરળતા થી �ચા ઝાડ પર

પણ ચડ� �ય છે. મૌલીન સર તેને "Little Tarzan" કહ� બોલાવ ે છે.

૪૫


નામ : મોહ�મદ ઝ�ફર

માતા - િપતા : �ી ઈરફાન શખે - �ીમતી ફરહા શખે,

�મર : ૫ વષ� ૭ મ�હના

�થળ : અમદાવાદ.

ુઅ�ભવ : � ંમાર� પ�ની ની સોનો�ાફ� દર�યાન �ણીન ેઆઘાત ુ

પા�યો હતો ક� મારા બાળકના પગમા ંડ�ફોરમીટ� છે. � ંમારા શહર� મા ંુ

�લબ�ટ િન�ણાત ડૉ.મૌલીન શાહ ને મ�યો �યા ં�ધુી � ંખર�ખર ઘણો ુ

ૂ�ચ�િતત હતો. તેમણે �લબ�ટ માટ�ની અમાર� અસ�ંય શકંાઓ �ર કર�

અને ખાતર� આપી ક� �ચ�તા કરવાની કોઈ જ�ર નથી. બાળકના પગ

કોઈ પણ મેજર સ�ર� િવના પોનસેટ� પ�િત �ારા બી� બાળકોની

�મજ સીધા કર� શકાય તેમ છે. મ� મારા બાળકની સારવાર �યાર� જ

શ� કર� �યાર� તે મા� બે �દવસ નો હતો અને �યારબાદ તેને

૪૬


સારવારમા ંઅનેક પડકારોનો સામનો કરવો પડ�ો હતો. અમે લોકો એ

સર �ારા આપવામા ંઆવલેી બધી સલાહ� ંુપાલન ક� � ુ અને "કસરત

અને ��લ�ટ�ગ" �ગે ના િનદ�શોને પણ અ�સુયા�. મોહ�મદ ઝ�ફર ના

પગ ૧.૫ મ�હનાના �લા�ટર સારવાર બાદ સીધા થઇ ગયા હતા, પરં� ુ

�લબ�ટ ધરાવતા ં ક�ટલાકં બાળકોના ં પ�ંમા ં�ાર�ક "ડાયનેમીક

�પુીનેશન" ઉ�ભવ� ંુહોય છે, �મા ંબાળક ચાલતી વખતે પગના ં

પ�ંને �દર તરફ ફ�રવતા ં હોય છે. અમારા બાળકમા ં પણ આ

ડ�ફોરમીટ� ઉ�ભવી હતી. અમારા બાળકના ંપગ ઉપર ઓપર�શન

કરવાની વાતથી અમે ફર� �ચ�તીત થયા હતા પરં� ુડૉ.મૌલીન સર�

અમને ઓપર�શન સાથ ેસકંળાયેલી બધીજ વાતો થી મા�હતગાર કયા�

હતા. આશર� ૧.૫ વષ� પહલ� ા અમારા દ�કરા� ંુ'Tendon Transfer'

ઓપર�શન સર �ારા કરવામા ંઆ��.ંુ

મોહ�મદ ઝફ�ર હવ ેબી� સામા�ય બાળકોની �મજ છે અને તે અ�ય

��િૃ�ઓ કર� શક� છે અને તે તમામ ��િૃ�ઓ કરવા સ�મ છે. કોઈ

ભા�યે જ કહ� શક� ક� તેનો જ�મ �ાર�ય �લબ�ટની સાથ ેથયો હતો.

ઓથ� ક��સ ��લિનક નો મારો અ�ભુવ એ છે ક� ડો�ટર અને �ટાફ

�બૂજ સહાયક પણ છે. � ં િવ�ાસ �વૂક� બાળકના ંઅ��થ રોગની ુ

ુસારવાર માટ� કોઈપણ સબંધંીઓ ને ઓથ�ક��સ ની ભલામણ ક�ં �.ં

૪૭


નામ : �િનલ મહત� ા

માતા - િપતા : �દપક મહત� ા, ભાિવકા મહત� ા

�મર : ૨ વષ� ૧૭ �દવસ

�થળ : �મનગર, �જુરાત.

ુઅ�ભવ :

અમારા �થમ બાળક નો જ�મ થવો એ અમારા માટ� એક મહાન

આશીવા�દ �પ હ�,ંુ પરં� ુ�શુી હોવા છતા ંઅમે આઘાત અને ભાર�

પીડામા ંહતા કારણક� અમારા ��ુનો જ�મ બનેં પગની �ડફોરમીટ�

સાથ ે થયો હતો. અમારા પ�રવારમા ં પહલ� ા કોઈને આવી કોઈ

�ડફોરમીટ� ક� કોઈ �નેટ�ક તકલીફ ના હોવાના કારણે અમે ઘણા

�ચ�તીત હતા. �યારબાદ બાળકોના ડો�ટરની સલાહ લીધા પછ� તેમણે

અમને ઓથ� ક��સ �લીનીક મા ંસારવાર કરાવવા માટ� � ંુ�ચૂન ક�.� ુ

અમે અમારા ૪ �દવસના બાળકને ઓથ� ક��સ �લીનીક મા ંલઈને

ગયા. �યા ંડૉ.મૌલીન શાહ સાથ ેવાત કયા� પછ� અમે સારવાર શ�

કર�. ૧.૫ મ�હનાની �લા�ટર સારવાર કયા� બાદ ��લ�ટ પહર� �ને

િનયિમત કસરત કરાવવામા ંઆવી. ડૉ.મૌલીન શાહ ના માગ�દશન�

��લ�ટ નાની પડતી હોય તેની િનશાનીઓ.ચામડી પર આંકા પડવાબે પગ વ�ચેનું અંતર ખભાની પહોળ◌ાઈ ૮ કરતા ઓછી અંગુઠા બહાર નીકળવા આ� કેયા એક કુશળ �ુ�યાગના છે. તેણે એક પુ�તક પણ લ�યું છે.

૪૮


ુહઠ� ળ િનયિમત ચેક-અપ અને સારવાર બાદ આ� અમા�ં બાળક

�બુજ સાર� ર�તે સામા�ય બાળકની �મ ચાલી, રમી અને દોડ� શક�

છે. તે હ� સારવાર હઠ� ળ છે અને અમે તેના માટ� ��ેઠ ની આશા રાખી

એ છ�એ. એ �બુજ તકલીફ જનક છે ક� તમારા નવા જ�મેલા બાળકને

�લા�ટરમા ંજો� ંુઅને ૨૪*૭ ��લી�ટસ પહર� ાવી રાખ�.ંુ બી� બધા ં

માતા-િપતાઓને માર� એજ સલાહ છે ક� ડો�ટર �ારા આપવામા ં

આવલેા તમામ િનદ�શો� ંુઅને બતાવવામા ંઆવલેી દર�ક કસરત� ંુ

��ુતપણે પાલન કર�.ંુ સકારા�મકતા રાખવી અને ભગવાનમા ં��ા

રાખવી. � ંતમામ બાળકોને �ભેુ�છા પાઠ� ંુ�.ંુ

આભાર.

૪૯


નામ : ક�યા ગોહલ�

માતા - િપતા : ડો. નર�શ ગોહલ� , દ�પા ગોહલ�

�મર : ૧૩ વષ�

�થળ : ભાવનગર

આ� કેયા એક કુશળ �ુ�યાગના છે. તેણે એક પુ�તક પણ લ�યું છે.

૫૦


ુઅ�ભવ :

ડૉ. મૌલીનભાઈ નો અમાર� દ�કર� ના ં �લબ�ટ સારવાર મા ંસહકાર

મા� શ�દો મા ંવણ�વી શકાય તેમ નથી. દર�ક તબ�ા દર�યાન તેમણે

અમને �બૂ મદદ કર� છે.

૧) �લબ �ટ ના જ�મ પહલ� ા થયેલ િનદાન વખત,ે �રંુત આ�ાસન

સાથ ેચો�સ િવ�ાસ આપેલ ક� એકદમ નોરમલ થઇ જશ,ે કોઇ મોટ�

સ�ર� વગર.

૨) જ�મના ંબી� જ �દવસે ડૉ. મૌલીનભાઇ અમદાવાદથી ખાસ

ભાવનગર આવલે અને દ�કર�ને �રંુત �લા�ટર લગાવલે , બેબી ને

સરસ ર�તે ઉ�મ સારવાર આપીને �વ�થતા આપેલ.

૩) �યારબાદ ૫ - ૬ �લા�ટરની સીર�ઝ દર ૧૦-૧૫ �દવસે

લગાવતા અને �દા� ૩ મહ�ને અમાર� દ�કર�ના બ� ેપગ એકદમ

નોરમલ થઇ ગયા આ સમય દર�યાન ડૉ.મૌલીનભાઇ એ અમાર�

( દ�કર� અન ે માતા િપતા ) િનયિમત બ� જ કાળ� લીધેલ �મ ક� ુ

િનયિમત ફોન કર�, �લા�ટર � ંુ �યાન , પગના �ગળા ના કલર-

હલનચલન ની સભંાળ ...

૪) અમન ે યાદ છે ક� ડૉ.મૌલીનભાઇ એ ખાસ ભાવનગર આવી ન ે ૩

�લા�ટર લગાવલે અને સા�ં જતી વખતે ચેક કર�ને અમદાવાદ

જતા

૫૧


૫) �યારબાદ Splint ના ંમાપ, ડ�ઝાઇન, તેની સોફટગાદ�, સમયસર

ફ�રફાર તથા દર�ક �ચૂનો અમન ે �ય��તગત ર�ત ે સમય સાથ ેઆપતા

૬) �યારબાદ િનયિમત કસરત િવશ ેપણ અમને માગ�દશન� આપેલ

૭) અમાર� ક�યા ની �લબ �ટની તકલીફ ન ે ડૉ.મૌલીનભાઇ એ અમને

સરળ અને સ�ંણૂ� પણ ેનોરમલ કર� આપી.

૮) સ�ંણૂ� આ�ાસન સાથ ેમળેલ સરળ - સચોટ - સ�ંણૂ� સારવાર થી

અમને એકદમ સતંોષ છે અને આપ �વા િન�ણુ અને બાહોશ

િન�ણાતં ડોકટર મ�યા ત ે અમે અ�ભુવલે. ડૉ.મૌલીનભાઇ ની

�લબ�ટ ની સારવાર મા ંઅદ�તૂ િન�ણુતા છે. અ�યાર� ક�યા ૧૩ વષ�

ની થઇ એકદમ નોરમલ પગ છે, દર�ક �કારની ��િૃ� કર� છે. ભરત

નાટયમ, ટ�બલ ટ�નીસ , સાઇકલ�ગ, લ�ગજપં, રિન�ગ િવ. આપ �વા

બાળકો ના ંહાડકા ના ંસાધંા ના ંિન�ણાતં ડોકટર હોય �યાર�, બાળકો મા ં

જોવા મળતી �લબ �ટની તકલીફ ની સારવાર હવ ેસચોટ - સ�ંણૂ�

મળ� રહશ� ેએ િવ�ાસ છે.

૫૨


�લબ�ટ ર�સ - ૨૦૧૫ ૧૦

૫૩


ૂ ુ ુ ુિવ� મા ં�ન મ�હના � ંપહ�� ંઅઠવા�ડ� ંએ "િવ� �લબ �ટ" સ�તાહ

ૂતર�ક� ઉજવાય છે. ૩ �ન,૧૯૧૪ એ ડૉ.પોનસેટ� નો જ�મ �દવસ છે.

આ તાર�ખે ૨૦૧૫ મા ંઓથ� ક��સ �ારા �લબ�ટ ર�સ � ંુઆયોજન

કરવામા ંઆ�� ંુહ�.ંુ આશર� ૨૦૦ �ટલા બાળકો, ક� �મનો જ�મ

કરાટેમાં ગો�ડમેડલ

ઑથ� કી�સનાં રમતવીરો

દોડમાં ગો�ડમેડલ

૫૪


�લબ�ટ સાથ ેથયો હતો અને ઓથ� ક��સ મા ંસારવાર પા�યા હતા

ુ ુતેમણે આ �લબ�ટ ર�સ મા ંસહષ� ભાગ લીધો હતો. �દ� �દ� �મરની

ક�ટ�ગર�મા ંબાળકો ની ર�સ� ંુઆયોજન થ� ંુહ�.ંુઆ ઉપરાતં ફ�શન શો,

ડા�સ કો�પીટ�શન અને બાળકોના મનોરંજન માટ� ઘણી બધી

��િૃતઓ � ંુઆયોજન થ� ંુહ�.ંુ કાય��મ ના �તે માતા-િપતા અને

મી�ડયાની અવરેનેસ વધારવા માટ� એક ચચા� અને ��ો�ર� � ંુપણ

આયોજન કરવામા ંઆ�� ંુહ�.ંુ સાચા અથમ� ા ંજોઈએ તો આ કોઈ

�લબ�ટ ર�સ કરતા ંપણ કોઈ શાળાનો વાિષ�ક મહો�સવ હોય તે� ંુ

વધાર� લાગ� ંુહ�.ંુ ઓથ� ક��સ �લીનીક મા ંઅમે દર વષ� આ �કારની

��િૃતઓ� ંુઆયોજન કર� �લબ�ટ સાથ ેજ�મેલા બાળકો અને તેમના ં

માતા-િપતાનો આ�મિવ�ાસ વધારવાનો �ય�ન કરતા ંહોઈએ છ�એ.

૫૫

�લબ�ટ સારવારને લગતા ઉપયોગી વીડ�ઓની YouTube Links:

૧.

“ ” ઈફે�ટીવ �લબ�ટ કેર

- ડૉ. મૌલીન શાહ નો ટેલીવીઝન ઈ�ટર�ય.ુ

૨.

પોનસેટી �લા�ટર ના અંત ે

થતી ટીનોટોમી સારવાર.

૩. પોનસેટી પ�ધિતથી સારવાર બાદ કરવામાં આવતી કસરત

૪. Tibialis Anterior Tendon

Transfer ઓપરેશન

https://youtu.be/9JI7c5VKAd8 https://youtu.be/c-kW0exV1Us

https://youtu.be/DSDOZMGVAzA https://youtu.be/5sOhJsiD2Kg

૫. ઓથ�કી�સ �લબ�ટ સારવાર સમ� Playlist

https://bit.ly/2GTyJPm

૫૬

"� ંઆશા રા� ંુ� ંક� આ મા�હતી ��ુ�તકા �ારા �લબ�ટ સાથ ેજ�મેલા ુ

બાળકોના વાલીઓને તેમના દર�ક ��ના સચોટ ઉ�ર મળશ.ે આ

મા�હતીના કારણે તેમની �લબ�ટ સારવારની સફર પીડાજનક ન રહત� ા ં

�બૂ જ સરળતા થી પસાર થશ.ે આ ��ુ�તકાના �તે ક�ટલાક વાલીઓએ

�વઅ�ભુવ � ંુપણ તેમના ંશ�દોમા ંવણ�ન ક� � ુ છે. મને આશા છે ક�

તેમના ં પોતાના અ�ભુવોને વાચંીને આપ સૌને તમારા બાળકની

�લબ�ટ સારવાર માટ� �બૂ જ આ�મિવ�ાસ આવશ.ે..."

- ડૉ. મૌ�લન શાહ

ઓથ� ક��સ �લીનીક

Email: [email protected]

ykuÚkkuo õ÷eLkeffezTMk સાતમો માળ, ગો�ડન આઈકોન, હો�ડાઈ શો�મની ઉપર, મેડીલ�ક હો�પીટલની સામે,

સેટેલાઈટ િશવરંજની ઓવર��જ પાસે, , અમદાવાદ - ૩૮૦૦૧૫. (ગુજરાત ) ઇ��ડયા.ફોન : ૦૭૯-૨૯૬૦૬૩૬૦ મો. : ૦૭૪૯૦૦ ૨૬૩૬૦

લબફૂટ સારવાર માગ દિશ કા - ortho kids clinic

Documents

Transcript of લબફૂટ સારવાર માગ દિશ કા - ortho kids clinic