1

2

ฐานขอมลรายสนคา (โคเนอ) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2563

กลมสารสนเทศการเกษตร

ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช

3

บทสรปส ำหรบผบรหำร

การเลยงโคเนอเปนอาชพทางการเกษตรทส าคญอาชพหนง ทเกยวของกบเกษตรกรไมนอยกวา 1.3 ลานครอบครว ในอดตทผานมา การเลยงโคเนอมวตถประสงคเพอใชแรงงานท าการเกษตรเปนหลก เมอใชงานหมดอายจงปลดเพอการจ าหนายเปนโคเนอ ปจจบนรปแบบการเลยงโคเนอไดเปลยนมาเปนการเลยงเพอจ าหนายเพราะความตองการบรโภคเนอสตวเพมขนจากความตองการของประชากรในประเทศและนกทองเทยวจากตางประเทศ ตลอดจนความตองการของตลาดตางประเทศ ลกษณะการเลยงเปนการเลยงครงละหลายๆ ตว และมรปแบบเปนฟารมมากขน

แมวาโคเนอจะเปนสตวเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย แตจากการสงเสรมการเลยงโคเนอ ทผานมา พบวา มปญหาทเปนผลกระทบตอเกษตรกรผเลยงโคเนอในหลายดาน เชน ขาดแคลนแมพนธโคเนอ ขาดแคลนพนทเลยงสตว ความผนผวนของราคาซอขายโคเนอ และขาดแหลงเงนทนในการพฒนาอาชพ รวมทงมการน าเขาเนอโคทเพมขน เกษตรกรหลายรายตดสนใจเลกเลยงโคเนอ และเกษตรกรรายใหมกไมกลาทจะเรมตนการเลยงโคเนอ สงผลใหจ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอ และปรมาณโคเนอลดลงอยางตอเนอง นอกจากน ยงมปญหาการลกลอบใชสารเรงเนอแดงผสมในอาหารสตวซงท าลายสขภาพผบรโภค และท าลายความเชอมนตลาดสงออก และปญหาโคเนอซงเปนสนคาทไดรบผลกระทบจากการเปดเสรทางการคาท าใหมเนอโคคณภาพดน าเขาจากตางประเทศมากขน และราคาทจ าหนายใกลเคยงกบราคาเนอโคคณภาพดในประเทศ

การผลตโคเนอในประเทศไทย ป 2559 เพมขนรอยละ 2.81 จาก 0.91 ลานตว ในป 2557 เปน 0.93 ลานตว ในป 2559 เนองจากการเพมขนตามธรรมชาตของแมพนธโคเนอ อกทงภาครฐยงสงเสรมใหเกษตรกรเลยงโคเนอเปนอาชพหลก มการปรบปรงพนธโคเนอทด ท าใหอตราการเกดในรอบปดขนอกดวย ขณะท จงหวดนครศรธรรมราชผลตโคเนอไดมากทสดในภาคใต โดยมปรมาณ 38,768 ตว รองลงมาคอ จงหวดสงขลา จงหวดพทลง ผลตได 20,911 และ 15,479 ตว มการด าเนนงานในลกษณะแปลงใหญ โคเนอ จ านวน 2 แปลง คอ แปลงใหญโคเนอ ต าบลทงใส อ าเภอสชล จงหวดนครศรธรรมราช (แปลงใหญ ป 2559) เกษตรกร 321 ราย จ านวนโค 1,858 ตว พนท 1,324.5 ไร และแปลงใหญโคเนอ ต าบลควนพง อ าเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช (แปลงใหญ ป 2560) เกษตรกร 52 ราย จ านวนโค 950 ตว พนท 1,020 ไร ดงนน ถอไดวา การเลยงโคเนอเปนอกหนงอาชพทางการเกษตรทส าคญของเกษตรกรในจงหวดนครศรธรรมราช แมวาการเลยงโคเนอจะไมไดเปนกจกรรมหลกทางการเกษตรทกอใหเกดมลคาทางเศรษฐกจสงมากนก เมอเปรยบเทยบการการผลตไมผลหรอขาว การเลยงโคเนอในพนทจงเปนกจกรรมทขยายตวอยางชาๆ เนองจากเกดอปสรรคทางดานพนทในการปลกพชอาหารสตว แหลงวตถดบอาหารทมอยคอนขางจ ากด จ านวนโคทเปนแมพนฐานเหลออยนอย และตวเกษตรกรขาดความรในดานการจดการเลยงดโคเนออยางเปนระบบฟารม แตทงน กรมปศสตวมความพยายามในการสงเสรม และ

(ก)

4

พฒนาการเลยงโคเนออยางตอเนอง รวมถงการขบเคลอนการสงเสรมการเลยงปศสตวตามนโยบายรฐบาล โดยรวมกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ผานโครงการสนบสนนสนเชอเพอการสงเสรมการเลยงสตวและกจการทเกยวเนองกบกรมปศสตว เพอเปนการสงเสรมการเลยงสตว ไดแก โคเนอ กระบอ แพะเนอ และไกพนเมอง พรอมทงจดการตลาดผลตผลการเกษตรทเปนวตถดบอาหารสตว ซงการด าเนนการใหสนเชอตามโครงการนเปนการใหสนเชอเพอสนบสนนชวยเหลอเกษตรกร ทอยในพนทไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต หรอพนทการเกษตรไมเหมาะสมกบการเพาะปลกพช และตองการปรบเปลยนอาชพมาเลยงสตว เพอใหมรายไดทมนคง มตลาดรบซอผลผลตแนนอน โดยจงหวดนครศรธรรมราช เปนหนงในจงหวดทไดเขารวมโครงการดงกลาว ทงน ปงบประมาณ พ.ศ.2564 จงหวดนครศรธรรมราช มแผนงาน/โครงการทเกยวของกบโคเนอ ไดแก โครงการนวตกรรมเพอการเพมมลคาสตวเศรษฐกจ : โคเนอ งบประมาณ 5,521,000 บาท โดยมวตถประสงคของโครงการ เพอยกระดบและเพมรายไดใหแกเกษตรกรผเลยงโคเนอ และสรางความมงคงของอาชพการเลยงสตว เพอยกระดบมาตรฐานฟารมเลยงโคเนอสมาตรฐานการผลตสนคาทางการเกษตร (GAP) ดานการผลตปศสตว เพอสรางความมนคงทางดานอาหารสตวส าหรบโคเนอใหแกเกษตรกร และเพอพฒนาการผลตโคเนอตลอดหวงโซอปทาน โครงการนวตกรรมเพอการเพมมลคาสตวเศรษฐกจ : โคเนอ วตถประสงคของโครงการ เพอยกระดบและเพมรายไดใหแกเกษตรกรผเลยงโคเนอ และสรางความมงคงของอาชพการเลยงสตว เพอยกระดบมาตรฐานฟารมเลยงโคเนอสมาตรฐานการผลตสนคาทางการเกษตร (GAP) ดานการผลตปศสตว เพอสรางความมนคงทางดานอาหารสตว ส าหรบโคเนอใหแกเกษตรกร เพอพฒนาการผลตโคเนอตลอดหวงโซอปทาน กจกรรมหลกท 1 กจกรรมการพฒนาสายพนธสตวเศรษฐกจ: ดานเทคโนโลยการสบพนธและการปรบปรงพนธโคเนอ งบประมาณ : 400,000 บาท กจกรรมหลกท 2 กจกรรมการถายทอดองคความรและเทคโนโลยการเลยงสตวเศรษฐกจ (Reskill & Upskill) งบประมาณ : 1,305,000 บาท กจกรรมหลกท 3 กจกรรมการพฒนาระบบการเลยงสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม : อาหารสตว Smart Farm และการจดการสขภาพ งบประมาณ : 1,130,000 บาท กจกรรมหลกท 4 กจกรรมการพฒนากระบวนการผลตเนอสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม งบประมาณ : 896,000 บาท กจกรรมหลกท 5 กจกรรมการแปรรปและพฒนาผลตภณฑเนอสตว งบประมาณ : 1,540,000 บาท กจกรรมหลกท 6 กจกรรมการพฒนาระบบการตลาดดจทล : การพฒนาระบบสารสนเทศ เพอสงเสรมการตลาดดจทลเครอขายวสาหกจชมชนผเลยงโคเนอ งบประมาณ : 1,500,000 บาท กจกรรมหลกท 7 กจกรรมการพฒนาผประกอบการใหม : การพฒนากลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ เพอเปนผประกอบการ Smart Farmer งบประมาณ : 100,000 บาท

(ข)

5

ค ำน ำ

ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราชไดจดท าเอกสารฐานขอมล รายสนคา

(โคเนอ) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2563 เพอใชเปนขอมลส าหรบวางแผนการผลตโคเนอในจงหวด โดย

เนอหาสาระประกอบดวย ขอมลทวไปของจงหวด ขอมลทวไปเกยวกบโคเนอ ขอมลดานนโยบายกระทรวง

เกษตรและสหกรณทเกยวของ และองคความรเกยวกบโคเนอ เปนตน

การจดท าเอกสารฉบบน ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช ขอขอบคณทกๆ

หนวยงานทงในและนอกสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณทใหความอนเคราะหขอม ล รวมทงขอมลท

เผยแพรทางสอออนไลน หากมขอผดพลาดและค าแนะน าประการใด ทางผจดท ายนดนอมรบเพอจะได

น าไปปรบปรงแกไขในการด าเนนงานครงตอไปใหดยงขน

กลมสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช

กรกฎาคม 2563

(ค)

6

สำรบญ

หนา

บทสรปผบรหาร (ก) ค าน า (ค) สารบญ (ง) สารบญตาราง (ฉ) สารบญภาพ (ช) บทท 1 ความส าคญและปญหาโคเนอ 1 บทท 2 สถานการณการผลตและการตลาดโคเนอ 4 2.1 สถานการณ ป 2562 4 2.1.1 ของโลก 4 2.1.2 การตลาด 8 2.2 แนวโนม ป 2563 10 2.2.1 ของโลก 10 2.2.2 ของไทย 11 2.2.3 ปจจยทมผลกระทบตอการผลตและการคาของไทย 14 2.3 การผลตโคเนอในประเทศไทย 15 บทท 3 แผนงาน/โครงการทเกยวของกบโคเนอ 19 บทท 4 องคความรเกยวกบโคเนอ 25 4.1 การจดการฟารมโคเนอ 25 4.2 การจดการการสบพนธในโคเนอ 30 4.3 การจดการท าสญลกษณโค 37 4.4 อาหารโคเนอ 41 4.5 การจดการสขภาพโคเนอ 51 4.6 โรคทส าคญในโคเนอ 53

(ง)

7

สำรบญ (ตอ)

บทท 5 นโยบายทเกยวของ 64 5.1 นโยบายกระทรวงเกษตรและสหกรณ 65 5.1.1 นโยบายการบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning) 65 5.1.2 นโยบายการตลาดน าการผลต 73 5.1.3 นโยบายการแปลงใหญ 79 5.1.4 ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) 81 บทท 6 ขอมลพนฐานของจงหวดนครศรธรรมราช 86

6.1 จดยนการพฒนาของจงหวด 86 6.2 สภาพทวไปของจงหวดนครศรธรรมราช 87 6.2.1 ทตงของจงหวด 87 6.2.2 ลกษณะภมอากาศ 88 6.2.3 ดานการปกครอง 90 6.2.4 ดานประชากร 92 6.2.5 ดานทรพยากรธรรมชาต 93 6.2.6 ดานการใชประโยชนทดน 93 6.2.7 ดานสงคมและวฒนธรรม 93 6.2.8 ดานการเกษตรทส าคญของจงหวด 95

(จ)

8

สำรบญตำรำง

หนา

ตารางท 1 โคเนอ : ปรมาณการผลต 2

ตารางท 2 ปรมาณการผลตโคเนอของโลก ป 2558-2563 4

ตารางท 3 ปรมาณการบรโภคโคเนอของโลก ป 2558-2563 5

ตารางท 4 ปรมาณการสงออกโคเนอของโลก ป 2558-2563 6

ตารางท 5 ปรมาณการน าเขาเนอโคของโลก ป 2558-2563 7

ตารางท 6 ปรมาณการผลต การสงออก การน าเขา และการบรโภคโคเนอ 9

และผลตภณฑของไทย ป 2558-2563

ตารางท 7 ปรมาณการสงออก การน าเขา โคมชวต เนอโคและผลตภณฑของไทย 12

ป 2558-2563

ตารางท 8 ปรมาณการสงออก การน าเขาโคมชวต เนอโคและผลตภณฑของไทย 13

ป 2558 -2563

ตารางท 9 จ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอและจ านวนโคเนอ จ าแนกรายจงหวด 16

ตารางท 10 ปรมาณการกนไดของโคในแตละชวงน าหนก 47

ตารางท 11 ตวอยางสตรอาหาร TMR ทมเปลอกและซงขาวโพดเปนอาหารหยาบ 50

ตารางท 12 เขตความเหมาะสมส าหรบการปลกพช เลยงสตว และเพาะเลยงสตวน า 66

ตารางท 13 แปลงใหญโคเนอ จงหวดนครศรธรรมราช 80

ตารางท 14 ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช 83

ตารางท 15 ปรมาณน าฝน และวนฝนตก ป 2553-2562 88

ตารางท 16 อณหภมและความชนสมพทธสงสด-ต าสด ป 2553-2562 89

ตารางท 17 การแบงเขตการปกครองของจงหวด 90

ตารางท 18 จ านวนประชากรของจงหวดนครศรธรรมราช 92

ตารางท 19 จ านวนครวเรอนเกษตรกรและจ านวนแรงงานภาคเกษตรของจงหวด 95

(ฉ)

9

สำรบญตำรำง (ตอ)

หนา

ตารางท 20 การผลตพชเศรษฐกจของจงหวด 97

ตารางท 21 การผลตปศสตวของจงหวด 98

ตารางท 22 การผลตดานประมงของจงหวด 99

ตารางท 23 จ านวนอาสาสมครเกษตรของจงหวด 100

ตารางท 24 จ านวนปราชญชาวบานจ าแนกรายอ าเภอ 102

(ช)

10

สำรบญภำพ

หนา

ภาพท 1 ระบบกาชชวภาพดวยถงพลาสตกแบบบอลลน (CMU Ballon digester) 25 ภาพท 2 ลานตากมลกนความชน 25 ภาพท 3 บอจมน ายาฆาเชอโรคกอนเขาฟารม 26 ภาพท 4 ชองทางเดนโคและบงคบสตว 27 ภาพท 5 ตาชงน าหนกโค 27 ภาพท 6 การเสยบทอนพนธหญาลงดน 29 ภาพท 7 การปอนนมลกโคและการจดทาทถกตอง 37 ภาพท 8 ต าแหนงในการตดเบอรหทถกตอง 38 ภาพท 9 การจบบงคบโคใหอยในทาทถกตอง 39 ภาพท 10 ต าแหนงการตเบอรรอน 39 ภาพท 11 การตเบอรรอน 39 ภาพท 12 การสญเขาดวยความรอน 40 ภาพท 13 หญากนนและหญากนนสมวง 42 ภาพท 14 หญาเนเปยรและหญารซ 42 ภาพท 15 หญาเนเปยรปากชองและเปลอกขาวโพดหวาน 43 ภาพท 16 หญาแหง 43 ภาพท 17 พชหมก 43 ภาพท 18 วการการเกดโรคปากเทาเปอย 54 ภาพท 19 วการการเกดโรคคอบวม 55 ภาพท 20 กรอบแนวคด Zoning 65 ภาพท 21 การใชงาน Agri-Map 63 ภาพท 22 ขอมลหมวดการบรหารจดการเชงรก 70 ภาพท 23 ขอมลหมวดการเกษตรกรรมทดแทน 71 ภาพท 24 แผนทความเหมาะสมส าหรบการเลยงโคเนอ 72

(ซ)

1

บทท 1

ควำมส ำคญและปญหำโคเนอ

การเลยงโคเนอเปนอาชพทางการเกษตรทส าคญอาชพหนง ซงมมลคาไมต ากวา 7 หมนลานบาท และเกยวของกบเกษตรกรไมนอยกวา 1.3 ลานครอบครว ในอดตทผานมา การเลยงโคเนอของเกษตรกรไทย มวตถประสงคเพอใชแรงงานท าการเกษตรเปนหลก เมอใชงานหมดอายจงปลดเพอการจ าหนายเปนโคเนอ ปจจบนรปแบบการเลยงโคเนอไดเปลยนมาเปนการเลยงเพอจ าหนาย เปนโคเนอเพอผลตเนอโค ทงน เพราะความตองการบรโภคเนอสตวเพมขนจากความตองการของประชากรในประเทศและนกทองเทยวจากตางประเทศ ตลอดจนความตองการของตลาดตางประเทศ ซงลกษณะการเลยงเปนการเลยงครงละหลายๆ ตว และมรปแบบเปนฟารมมากขน ขณะเดยวกนรฐบาลไดมนโยบายสงเสรมการเลยงโคเนอ และเปนโครงการหนงในแผนปรบโครงสรางระบบการผลตการเกษตร โดยหวงวาจะใหการเลยงโคเนอเปนอาชพทท ารายไดใหเกษตรกรอยางสม าเสมอ (กรมปศสตว, 2559)

ประเทศไทยยคกอน พ.ศ. 2500 รฐบาลไทยไดสงเสรมใหน าววเนอจากตางประเทศเขามาใชเปนพอพนธมากมายหลากหลายสายพนธ และยงน ามาผสมกบสายพนธพนเมองจนไดพนธใหมททนทาน สามารถเตบโตไดดในสภาพภมอากาศแบบเมองรอนชนของไทย โดยไดพฒนาสายพนธตางประเทศคอ ขนาดตวใหญ เนอแนน และใหเนอเยอะ แตมนจะไมทนตอสภาพภมอากาศแบบไทยๆ ท าใหไมทน เลยงยาก เมอน ามาผสมเขากบววเนอสายพนธพนเมองของไทย กไดรบลกษณะเดนของววเนอไทย ซงเลยงงายในสภาพภมอากาศของประเทศไทย และยงมขนาดตวใหญ น าหนกมาก เนอแนนแบบพนธววเนอตางประเทศดวย และการท าฟารมโคเนอยงเปนอกหนงธรกจทนาจบตา เนองจากปจจบนนมรานอาหารทตองใชเนอววคณภาพดจ านวนมาก ผคนทวไปกนยมบรโภคเนอววกนมากขน เนอววเกรดพรเมยมซงน าเขาจากตางประเทศนนมราคาสง จงเปนโอกาสทดกวาทประเทศไทยมโคเนอทเปนเอกลกษณเฉพาะ และสามารถน าสงออกตางประเทศ สรางรายไดใหผเลยงไดดขนดวย

แมวาโคเนอจะเปนสตวเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย แตจากการสงเสรมการเลยงโคเนอ ทผานมา พบวา มปญหาทเปนผลกระทบตอเกษตรกรผเลยงโคเนอในหลายดาน เชน ขาดแคลนแมพนธ โคเนอ ขาดแคลนพนทเลยงสตว ความผนผวนของราคาซอขายโคเนอ และขาดแหลงเงนทนในการพฒนาอาชพ รวมทงมการน าเขาเนอโคทเพมขน เกษตรกรหลายรายตดสนใจเลกเลยงโคเนอ และเกษตรกรรายใหมกไมกลาทจะเรมตนการเลยงโคเนอ สงผลใหจ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอ และปรมาณโคเนอลดลงอยางตอเนอง นอกจากน ยงมปญหาการลกลอบใชสารเรงเนอแดงผสมในอาหารสตวซงท าลายสขภาพผบรโภค และท าลายความเชอมนตลาดสงออก (กรมปศสตว, 2561) และปญหาโคเนอซงเปนสนคาทไดรบผลกระทบจากการเปดเสรทางการคาไทย - ออสเตรเลย ซงผลจากการเปดเสรทางการคาท าใหมเนอโค

2

คณภาพดน าเขาจากตางประเทศมากขน และราคาทจ าหนายใกลเคยงกบราคาเนอโคคณภาพดในประเทศ จงสงผลกระทบโดยตรงตอเกษตรกรผเลยงโคเนอคณภาพด ซงปจจบนปรมาณการผลตลดลงอยางตอเนอง โดยมอตราการผลตจาก ป 2553 ลดลงรอยละ 4.265 โดยเกษตรกรผเลยงโคเนอบางสวนไดขายโคเนอออกไปหรอเลกเลยง โดยหนไปปลกพชชนดอนทดแทน เชน ออย มนส าปะหลง ขาวโพด เปนตน แมราคาโคเนอจะปรบตวสงขน แตกยงมเกษตรกรกลบมาเลยงโคเนอยงไมมากนก เนองจากขอจ ากดดานพนทเลยงและเงนทนในการซอแมพนธซงมราคาสง อาจเกดปญหาขาดแคลนโคเนอในอนาคตได จงจ าเปนตองเรงแกปญหา และยกระดบเกษตรกรทเลยงโคเนอใหมรายไดทมนคง และสรางความมงคงอยางยงยนในสาขาปศสตว ดวยความภาคภมใจในอาชพตอไป (กรมสงเสรมสหกรณ, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2562)

การผลตโคเนอในประเทศไทย ป 2559 เพมขนรอยละ 2.81 จาก 0.91 ลานตว ในป 2557 เปน 0.93 ลานตว ในป 2559 เนองจากการเพมขนตามธรรมชาตของแมพนธโคเนอ อกทงภาครฐยงสงเสรมใหเกษตรกรเลยงโคเนอเปนอาชพหลก มการปรบปรงพนธโคเนอทด ท าใหอตราการเกดในรอบปดขนอกดวย การผลตโคเนอของภาคใต พบวา ป 2559 เพมขน รอยละ 8.93 จาก 0.10 ลานตว ในป 2557 เปน 0.11 ลานตวในป 2559 เนองจากการเพมขนตามธรรมชาตของแมพนธโคเนอ อกทงภาครฐยงสงเสรมใหเกษตรกรเลยงโคเนอเปนอาชพหลก มการปรบปรงพนธโคเนอทด ท าใหอตราการเกดในรอบปดขนอกดวย

การผลตโคเนอของภาคใต พบวา ป 2559 เพมขนรอยละ 8.93 จาก 0.10 ลานตว ในป 2557 เปน 0.11 ลานตว ในป 2559 จงหวดนครศรธรรมราชผลตโคเนอไดมากทสด 38,768 ตว รองลงมาคอ จงหวดสงขลา จงหวดพทลง ผลตได 20,911 และ 15,479 ตว ตามล าดบ

ตารางท 1 เนอโค : ปรมาณการผลต ประเทศ/ภำค/

จงหวด จ ำนวน ณ วนท 1 ม.ค. (ตว) กำรเปลยนแปลง

(รอยละ) ปรมำณกำรผลต (ตว) กำรเปลยนแปลง

(รอยละ) 2560 2557 2559 2557 รวมทงประเทศ 4,685,953 4,573,441 2.46 937,951 912,335 2.81 ภาคใต 586,938 552,595 6.21 111,348 102,219 8.93 ชมพร 32,634 28,892 12.95 6,091 5,820 4.66 ระนอง 3,385 3,248 4.22 580 516 12.40 สราษฎรธาน 57,232 58,711 -2.52 10,660 10,427 2.23 พงงา 3,878 3,490 11.12 743 639 16.28 ภเกต 866 884 -2.04 105 121 -13.22 กระบ 17,542 20,332 -13.72 3,448 3,510 -1.77 ตรง 56,823 51,170 11.05 9,158 9,585 -4.45 นครศรธรรมราช 191,764 178,916 7.18 38,768 33,450 15.90 พทลง 73,095 73,210 -0.16 15,479 14,536 6.49 สงขลา 120,279 107,088 12.32 20,911 18,877 10.78 สตล 29,440 26,654 10.45 5,405 4,738 14.08

ทมา : ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, มถนายน 2562

3

การตลาด ป 2557 – 2561 ความตองการบรโภคเนอโคของไทยเพมขนเลกนอยในอตราเพยงรอยละ 0.08 ตอป โดยในป 2561 คาดวาจะมปรมาณการบรโภคโคเนอ 1.261 ลานตว หรอคดเปนเนอโค 211.85 พนตน ซงเพมขนเลกนอยจากป 2560 รอยละ 0.08 เนองจากตลาดยงคงนยมบรโภคเนอโคแบบชาบหรอปงยาง ความตองการของตลาดภายในประเทศจงมแนวโนมเพมขน

จงหวดนครศรธรรมราช มเกษตรกรผเลยงโคเนอ 35,935 ราย โคเนอ 183,579 ตว ซงมากเปนอนดบหนงของภาคใต แบงเปน เกษตรกรผเลยงโคพนเมอง 33,768 ราย โคพนเมอง 162,762 ตว เกษตรกรผเลยงโคพนธและโคลกผสม 4,724 ราย โคพนธและโคลกผสม 19,943 ตว เกษตรกรผเลยง โคขน 232 ราย โคขน 874 ตว (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร, กรมปศสตว, 2562) นอกจากน ยงมการด าเนนงานในลกษณะแปลงใหญโคเนอ จ านวน 2 แปลง ไดแก แปลงใหญโคเนอ ต าบลทงใส อ าเภอสชล จงหวดนครศรธรรมราช (แปลงใหญ ป 2559) เกษตรกร 321 ราย จ านวนโค 1,858 ตว พนท 1,324.5 ไร และแปลงใหญโคเนอ ต าบลควนพง อ าเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช (แปลงใหญ ป 2560) เกษตรกร 52 ราย จ านวนโค 950 ตว พนท 1,020 ไร ดงนน ถอไดวา การเลยงโคเนอเปนอกหนงอาชพทางการเกษตรทส าคญของเกษตรกรในจงหวดนครศรธรรมราช แมวาการเลยงโคเนอจะไมไดเปนกจกรรมหลกทางการเกษตรทกอใหเกดมลคาทางเศรษฐกจสงมากนก เมอเปรยบเทยบการการผลตไมผล หรอขาว การเลยงโคเนอในพนทจงเปนกจกรรมทขยายตวอยางชาๆ เนองจากเกดอปสรรคทางดานพนทในการปลกพชอาหารสตว แหลงวตถดบอาหารทมอยคอนขางจ ากด จ านวนโคทเปนแมพนฐานเหลออยนอย และตวเกษตรกรขาดความรในดานการจดการเลยงดโคเนออยางเปนระบบฟารม แตทงน กรมปศสตวมความพยายามในการสงเสรม และพฒนาการเลยงโคเนออยางตอเนอง รวมถงการขบเคลอนการสงเสรมการเลยงปศสตวตามนโยบายรฐบาล โดยรวมกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ผานโครงการสนบสนนสนเชอเพอการสงเสรมการเลยงสตวและกจการทเกยวเนองกบกรมปศสตว เพอเปนการสงเสรมการเลยงสตว ไดแก โคเนอ กระบอ แพะเนอ และไกพนเมอง พรอมทงจดการตลาดผลตผลการเกษตรทเปนวตถดบอาหารสตว ซงการด าเนนการใหสนเชอตามโครงการนเปนการใหสนเชอเพอสนบสนนชวยเหลอเกษตรกร ทอยในพนทไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต หรอพนทการเกษตรไมเหมาะสมกบการเพาะปลกพช และตองการปรบเปลยนอาชพมาเลยงสตว เพอใหมรายไดทมนคง มตลาดรบซอผลผลตแนนอน โดยจงหวดนครศรธรรมราช เปนหนงในจงหวดทไดเขารวมโครงการดงกลาว

4

บทท 2

สถำนกำรณผลตและกำรตลำดโคเนอ 2.1 สถำนกำรณ ป 2562 2.1.1 ของโลก

1) กำรผลต

ป 2558 - 2562 การผลตเนอโคของประเทศตางๆ เพมขนในอตรารอยละ1.03 ตอป โดยในป 2562 มปรมาณการผลต 61.31 ลานตน เพมขนจากป 2561 ทมปรมาณการผลต 62.48 ลานตน รอยละ 1.87 ผผลต รายใหญทมการผลตเพมขน ไดแก สหรฐอเมรกา บราซลจน และอนเดย โดยผลตเพมขน รอยละ 0.27 รอยละ 3.13 รอยละ 6.37 และรอยละ 0.52 ตามล าดบ

ตารางท 2 ปรมาณการผลตโคเนอของโลกป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

2563

สหรฐอเมรกา 10,817 11,507 11,943 12,256 12,289 3.23 12,619 บราซล 9,425 9,284 9,550 9,900 10,210 2.27 10,800

สหภาพยโรป 7,684 7,880 7,869 8,003 7,910 0.74 7,780 จน 6,169 6,169 6,346 6,440 6,850 2.56 5,625

อนเดย 4,100 4,200 4,250 4,265 4,287 1.05 4,300 อน ๆ 21,261 20,895 21,029 21,613 19,760 -1.12 20,737 รวม 59,456 59,935 60,987 62,477 61,306 1.03 61,861

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

5

2) กำรตลำด

(1) ความตองการบรโภค ป 2558 - 2562 ปรมาณความตองการบรโภคเนอโคในประเทศตางๆ เพมขนในอตรา รอยละ 1.10 ตอปประเทศทมการบรโภคมากทสด คอ สหรฐอเมรกา รองลงมา ไดแก จน และบราซล โดยการ บรโภคเนอโคในป 2562 มปรมาณ 59.57 ลานตน ลดลงจาก ป 2561 ทมการบรโภคปรมาณ 60.64 ลานตน รอยละ 1.77

ตารางท 3 ปรมาณการบรโภคโคเนอของโลกป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

2563

สหรฐอเมรกา 11,275 11,676 12,052 12,180 12,240 2.09 12,422 จน 6,808 6,928 7,313 7,910 9,233 7.70 9,508

บราซล 7,781 7,652 7,750 7,865 8,003 0.84 8,240 สหภาพยโรป 7,742 7,899 7,838 8,025 7,905 0.58 7,785

อนเดย 2,295 2,436 2,401 2,709 2,687 4.32 2,600 อน ๆ 21,633 21,664 21,696 21,953 19,503 -1.92 19,497 รวม 57,533 58,255 59,050 60,642 59,571 1.10 60,052

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

6

(2) การสงออก ป 2558 – 2562 การสงออกเนอโคเพมขนในอตรารอยละ 4.09 ตอปบราซลมการสงออกมากทสด รองลงมา ไดแก ออสเตรเลย อนเดย และสหรฐอเมรกา โดยในป 2562 มการสงออกเนอโค 11.02 ลานตน เพมขนจากป 2561 ทมการสงออก 10.57 ลานตน รอยละ 4.31 ซงประเทศผสงออกหลก ไดแก บราซล อนเดย และอารเจนตนา มการสงออกเพมขนรอยละ 8.02 รอยละ 2.83 และรอยละ 38.07 ตามล าดบ

ตารางท 4 ปรมาณการสงออกเนอโคของโลกป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

2563

บราซล 1,705 1,698 1,859 2,083 2,250 7.89 2,600 อนเดย 1,806 1,764 1,849 1,556 1,600 -3.61 1,700

สหรฐอเมรกา 1,028 1,160 1,297 1,434 1,418 8.93 1,499 ออสเตรเลย 1,854 1,480 1,485 1,662 1,657 -1.08 1,442 อารเจนตนา 186 216 293 507 700 41.96 775

อน ๆ 2,972 3,105 3,189 3,325 3,397 3.42 3,491 รวม 9,551 9,423 9,969 10,567 11,022 4.09 11,507

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

7

(3) การน าเขา ป 2558 - 2562 การน าเขาเนอโคเพมขนในอตรารอยละ 5.08 ตอปโดยในป 2562 มการน าเขาเนอโค 9.2 ลานตน เพมขนจากป 2561 ทมการน าเขา 8.72 ลานตน รอยละ 6.47 โดย จน สหรฐอเมรกา ญปน และเกาหลใต มการน าเขาเพมขน คดเปนรอยละ 63.80 รอยละ 1.03 รอยละ 1.73 และ รอยละ 9.11 ตามล าดบ 1.2 ของไทย 1.2.1 การผลต ป 2558 - 2562 การผลตโคเนอของไทยเพมขนในอตรารอยละ 7.15 ตอป โดยในป 2562 มปรมาณการผลตโคเนอ 1.178 ลานตว เพมขนจากป 2561 ซงมปรมาณการผลต 1.126 ลานตว รอยละ 4.62 เนองจากภาครฐสงเสรมใหเกษตรกรเลยงโคเนอเปนอาชพหลก และการเพมขนตามธรรมชาตของแมพนธโคเนอ อกทงมการปรบปรงพนธโคเนอทดท าใหอตราการเกดในรอบปดขน

ตารางท 5 ปรมาณการน าเขาเนอโคของโลกป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

2563

จน 663 812 974 1,467 2,400 37.22 2,900 สหรฐอเมรกา 1,528 1,366 1,358 1,360 1,374 -2.15 1,302

ญปน 707 719 817 865 880 6.42 890 เกาหลใต 414 513 531 582 635 10.32 645 รสเซย 622 522 515 495 440 -7.18 430 อน ๆ 3,760 3,809 3,776 3,954 3,558 -0.73 3,514 รวม 7,694 7,741 7,971 8,723 9,287 5.08 9,681

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

8

2.1.2 กำรตลำด

1) ควำมตองกำรบรโภค

ป 2558 - 2562 ความตองการบรโภคเนอโคของไทยเพมขนเลกนอย ในอตราเพยงรอยละ 0.08 ตอป โดยในป 2562 คาดวาจะมปรมาณการบรโภคโคเนอ 1.262 ลานตว หรอคดเปนเนอโค 212.02 พนตน ซงเพมขนเลกนอยจากป 2561 รอยละ 0.08 เนองจากผบรโภคยงคงนยมบรโภคเนอโคแบบชาบหรอปงยาง ท าใหความตองการของตลาดภายในประเทศเพมขน

2) กำรสงออก

ป 2558 - 2562 การสงออกโคมชวตของไทยเพมขนในอตรารอยละ 8.81 ตอปโดยสวนใหญ สงออกไปยงประเทศเพอนบาน ไดแก มาเลเซย และ สปป.ลาว (สงตอไปยงจน) ในป 2562 การสงออกโคมชวต มปรมาณ 296,734 ตว มลคา 5,339.39 ลานบาท เทยบกบป 2561 ซงสงออกปรมาณ 252,001 ตว มลคา 4,103.20 ลานบาท เพมขนรอยละ 17.75 และรอยละ 30.13 ตามล าดบ เนองจากประเทศเพอนบานมความตองการโคเนออยางตอเนอง

ป 2558 - 2562 ปรมาณการสงออกเนอโคและผลตภณฑของไทยลดลงในอตรารอยละ52.96 ตอป โดยในป 2562 การสงออกเนอโคและผลตภณฑมปรมาณ 75.85 ตน มลคา 26.19 ลานบาท เทยบกบ ป2561 ซงสงออกปรมาณ 96.21 ตน มลคา 45.18 ลานบาท ลดลงรอยละ 21.16 และรอยละ42.03 ตามล าดบ เนองจากประเทศเพอนบานมการเลยงโคเนอเพมมากขน ประกอบกบมการน าเขาเนอโคจากออสเตรเลย และนวซแลนด จงท าใหไทยสงออกเนอโคและผลตภณฑไปยงประเทศเพอนบานไดลดลง

3) กำรน ำเขำ ป 2558 - 2562 การน าเขาโคมชวตของไทยลดลงในอตรารอยละ 5.25 ตอปโดยใน

ป2562 การน าเขาโคมชวตมปรมาณ 85,616 ตว มลคา 1,329.61 ลานบาท เทยบกบป 2561 ซงน าเขาปรมาณ 136,959ตว มลคา 2,058.15 ลานบาท ลดลงรอยละ 37.49 และรอยละ 35.40 ตามล าดบ เนองจากผประกอบการน าเขา โคเนอลดลง เพราะจนสามารถตดตอซอโคเนอโดยตรงจากเมยนมา โดยไมตองน าเขาผานไทยเพอขนและสงออกไปยงจน ป 2558 - 2562 ปรมาณการน าเขาเนอโคและผลตภณฑของไทยเพมขนในอตรา รอยละ 8.17 ตอป โดยสวนใหญเปนการน าเขาเนอโคจากประเทศออสเตรเลย นวซแลนด และอนเดย สวนผลตภณฑน าเขาจากประเทศอนเดย นวซแลนด และออสเตรเลย โดยในป2562 การน าเขาเนอโคและผลตภณฑมปรมาณ 13,676.15 ตน มลคา 2,869.91 ลานบาท เพมขนเมอเทยบกบป 2561 ซงน าเขาปรมาณ 13,067.07 ตน มลคา 2,752.18 ลานบาท รอยละ 4.66 และรอยละ 4.28 ตามล าดบ เนองจากผบรโภคยงคงมความตองการเนอโคคณภาพอยางตอเนอง

9

ตารางท 6 ปรมาณการผลต การสงออก การน าเขา และการบรโภคโคเนอและผลตภณฑของไทย

ป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

2563

การผลต (ลานตว) 0.914 0.938 0.980 1.126 1.178 7.15 1.249 (พนตนน าหนกซาก) 153.48 157.58 161.73 189.17 197.90 7.15 209.83 สงออก (พนตน) 2.462 0.172 0.106 0.096 0.075 -53.07 n.a. น าเขา (พนตน) 10.314 10.477 12.18 13.07 13.68 8.18 n.a. การบรโภค (ลานตว)

1.258 1.259 1.260 1.261 1.262 0.08 1.263

(พนตนน าหนกซาก) 211.344 211.512 211.680 211.848 212.02 0.08 212.18

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

หมายเหต: * ประมาณการ ** คาดคะเน *** ตงแตป 2558 ปรบน าหนกโคเนอเฉลยจาก 300 กก./ตว เปน 350 กก./ตว

4) รำคำ

(1) รำคำทเกษตรกรขำยได ป 2558 - 2562 ราคาโคมชวตทเกษตรกรขายไดลดลงในอตรารอยละ 4.52

ตอป โดยในป 2562 โคมชวตทเกษตรกรขายไดมราคาเฉลยกโลกรมละ 89.00 บาท ลดลงจากป 2561 ซงมราคา โคเนอ 179 กโลกรมละ 90.09 บาท รอยละ 1.21 จากการทภาวะเศรษฐกจทยงคงซบเซาความตองการบรโภคจงเพมขนไมมากนก สงผลใหราคาเนอโคลดลง รวมทงตลาดสงออกโคมชวตกยงคงชะลอตว แมวาความตองการบรโภคยงคงมอยางตอเนอง

(2) รำคำสงออก ป2558 - 2562 ราคาสงออกโคมชวตสงขนในอตรารอยละ 33.06 ตอปโดยในป

2562 ราคาสงออกโคมชวตสงขนจากป 2561 รอยละ 10.51 สวนราคาสงออกเนอโคและผลตภณฑสงขนในอตรา รอยละ 40.72 ตอปโดยในป 2562 ราคาสงออกเนอโคและผลตภณฑลดลงจากป 2561 รอยละ 26.47

10

3) รำคำน ำเขำ

ป2558 - 2562 ราคาน าเขาโคมชวตสงขนในอตรารอยละ 1.32 ตอป โดยในป 2562 ราคาน าเขาโคมชวตสงขนจากป 2561 รอยละ 3.35 สวนราคาน าเขาเนอโคและผลตภณฑลดลงในอตรารอยละ 0.34 ตอป โดยในป 2562 ราคาน าเขาเนอโคและผลตภณฑลดลงจากป 2561 รอยละ 0.37 ทงนเนอโคทน าเขา สวนใหญเปนเนอโคคณภาพ ซงผลตในประเทศไดไมเพยงพอกบความตองการของผบรโภคในตลาดบน

2.2 แนวโนม ป 2563

2.2.1 ของโลก

1) กำรผลต ป 2563 คาดวาการผลตเนอโคจะมปรมาณ 61.86 ลานตน เพมขนจากป 2562 รอยละ

0.91 ผผลตรายใหญทมการผลตเพมขน ไดแก สหรฐอเมรกา บราซล และอนเดย ซงผลตเพมขนรอยละ 2.68 รอยละ 5.78 และรอยละ 0.30 ตามล าดบ สวนสหภาพยโรป และจน ผลผลตลดลง รอยละ 1.64 และรอยละ 0.18 โดยบราซลมผลผลตเพมขนเนองจากมการสงออกไปจนเพมขน และมการบรโภคในประเทศทเพมขนอกดวย สวนออสเตรเลยยงคงไดรบผลกระทบจากความแหงแลง ท าใหผลผลตลดลงกวารอยละ 10

2) กำรตลำด (1) ควำมตองกำรบรโภค ป2563 คาดวาจะมการบรโภคเนอโค 60.05 ลานตน เพมขนจากป2562 รอยละ

0.81 โดยประเทศทมการบรโภคมากทสดยงคงเปนสหรฐอเมรกา 12.42 ลานตน รองลงมา ไดแก จน 9.51 ลานตน และบราซล 8.24 ลานตน

(2) กำรสงออก ป2563 คาดวาจะมการสงออกเนอโค 11.51 ลานตน เพมขนจากป2562 รอย

ละ 4.40 โดยบราซลเปนผสงออกมากทสด ปรมาณ 2.60 ลานตน รองลงมา ไดแก อนเดย 1.70 ลานตน และสหรฐอเมรกา 1.50 ลานตน ซงบราซล อนเดย สหรฐอเมรกา และอารเจนตนา มการสงออกเพมขน ในขณะทออสเตรเลยมการสงออกลดลง ท าใหอารเจนตนาสงออกไปจนไดเพมขน ซงจนเปนตลาดทมความตองการบรโภคเนอโคเปนจ านวนมาก ส าหรบประเทศออสเตรเลย นวซแลนด สหรฐอเมรกา อนเดยและเมกซโก ไดขยายการสงออกมายงประเทศในเอเชย

11

(3) กำรน ำเขำ ป 2563 คาดวาจะมการน าเขาเนอโคของโลก 9.68 ลานตน เพมขนจากป 2562

รอยละ 4.24 โดยประเทศผน าเขาหลก ไดแก จน ญปน และเกาหลใต มการน าเขาเนอโคเพมขนรอยละ 20.83 รอยละ 1.14 และรอยละ 1.57 ตามล าดบ จนยงคงเปนประเทศผน าเขาทมความตองการบรโภคภายในประเทศสง โดยมแนวโนมการน าเขาเพมขนคอนขางมาก ประเทศผผลตหลกจงสนใจทจะสงออกมายงจนเพมมากขน

2.2.2 ของไทย 1) กำรผลต ป 2563 คาดวามปรมาณการผลต 1.249 ลานตว หรอ 209.83 พนตน เพมขนจาก

ป2562 รอยละ 6.03 เนองจากความตองการโคเนอของตลาดในประเทศและตางประเทศยงคงมมาก อกทงภาครฐ มโครงการตางๆ ทชวยสนบสนนการเลยงโคเนอและหาตลาดสงออกโคเนอสตางประเทศโดยเฉพาะประเทศจน ทมความตองการบรโภคเนอโคสง ท าใหราคาโคเนอทเกษตรกรขายไดยงอยในเกณฑดเกษตรกรผเลยงโคเนอจง ตองปรบปรงประสทธภาพการเลยงโคเนอใหมประสทธภาพและเกบรกษาแมพนธโคเนอไวเพอเพมผลผลตโคเนอ ตอไป สงผลใหปรมาณการผลตโคเนอป2563 มแนวโนมเพมขนดวย

2) กำรตลำด (1) ควำมตองกำรบรโภค โคเนอทผลตไดจะใชบรโภคในประเทศเกอบทงหมด และมบางสวนทไดจากการ

น าเขามาโดยถกตองตามกฎหมาย อยางไรกตาม ยงคงมการลกลอบน าเขาทงในรปของโคมชวตและเนอโคช าแหละโดยป 2563 คาดวาการบรโภคจะเพมขนตามการเพมของจ านวนประชากร และความตองการบรโภคเนอโคทหลากหลายมากขน

(2) กำรสงออก ป 2563 คาดวาการสงออกโคมชวต เนอโค และผลตภณฑ จะเพมขนจาก

ป 2562 เนองจากความตองการโคมชวตทเขาโรงฆาของจนมแนวโนมเพมขน โดยในขณะนมณฑลยนานของจนไดมการสราง โรงฆาโคเนอบรเวณชายแดน สปป.ลาว และจน โดยมความตองการน าเขาโคเนอจาก สปป.ลาวและเมยนมา จ านวนมากซงเปนโอกาสทไทยจะสงออกไปเพอสนองความตองการของผบรโภคทางตะวนตกเฉยงใตของจน

12

(3) กำรน ำเขำ ป 2563 คาดวาการน าเขาโคมชวต และการน าเขาเนอโคและผลตภณฑจะลดลง

จากป 2562

ตารางท 7 ปรมาณการสงออก การน าเขา โคมชวต เนอโคและผลตภณฑของไทย ป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

กำรสงออก โคมชวต ปรมาณ (ตว) มลคา (ลานบาท) เนอโคและผลตภณฑ ปรมาณ (ตน) มลคา (ลานบาท)

204,857 1,755.25 2,462.82 253.23

227,172 1,066.63

172.09 32.44

187,832 2,180.05

106.07 33.70

252,001 4,103.20

96.21 45.18

296,734 5,339.39

75.85 26.19

8.81 42.94

-52.96 -34.34

กำรน ำเขำ โคมชวต ปรมาณ (ตว) มลคา (ลานบาท) เนอโคและผลตภณฑ ปรมาณ (ตน) มลคา (ลานบาท)

130,260 1,857.44 10,314.90 2,206.63

101,507 1,594.28 10,476.51 2,196.10

119,387 1,705.78 12,185.64 2,534.75

136,959 2,058.15 13,067.07 2,752.18

85,616 1,329.61 13,676.15 2,869.91

-5.25 -4.05 8.17 7.80

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

หมายเหต: * การสงออกโคมชวต ป2559 ไปยง สปป.ลาว มตวเลขมลคาสงออกผดปกตซงท าใหราคาโคเนอทสงออกต า

กวาปกตโดยมราคาเฉลยตวละ 4,292 บาท ** ขอมลประมาณการ

13

(4) รำคำ (4.1) รำคำทเกษตรกรขำยได ป 2563 คาดวาราคาจะสงขนเลกนอย

หรอใกลเคยงจากปทผานมา เนองจากยงคงมความตองการบรโภคเนอโคในประเทศอยางตอเนอง (4.2) รำคำสงออก และรำคำน ำเขำ ป 2563 คาดวาราคาสงออกโค

มชวตจะสงขน สวนราคาสงออกเนอโคและผลตภณฑและราคาน าเขาโคมชวต เนอโคและผลตภณฑคาดวาจะใกลเคยงกบป 2562

ตารางท 8 ปรมาณการสงออก การน าเขาโคมชวต เนอโคและผลตภณฑของไทย ป 2558 – 2563 หนวย : พนตนน าหนกซาก

ประเทศ 2558 2559 2560 2561 2562 อตราเพม (รอยละ)

รำคำทเกษตรกรขำยได (บำท/กก.)

104.79 103.23 96.35 90.09 89.00 -4.52

ราคาสงออก

โคมชวต (บาท/ตว) เนอโคและผลตภณฑ(บาท/กก.)

8,568.18 102.82

4,172.64 173.91

11,606.38 317.71

16,282.47 469.60

17,993.83 345.28

33.06 40.72

ราคาน าเขา

โคมชวต (บาท/ตว) เนอโคและผลตภณฑ (บาท/กก.)

14,259.47 213.93

15,638.30 209.78

14,287.82 208.01

15,026.80 210.62

15,529.93 209.85

1.32 -0.34

ทมา ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2562

หมายเหต: การสงออกโคมชวต ป2559 ไปยง สปป.ลาว มตวเลขมลคาสงออกผดปกตซงท าใหราคาโคเนอทสงออกต ากวา

ปกตโดยมราคาเฉลยตวละ 4,292 บาท

14

2.2.3 ปจจยทมผลกระทบตอกำรผลตและกำรคำของไทย

1) กำรผลต

ปจจบนการผลตโคเนอของไทย ยงไมเพยงพอตอความตองการบรโภค ดงนน ภาครฐโดย กรมปศสตวมการสงเสรมโดยจดท าโครงการตางๆ ใหเกษตรกรหนมาเลยงโคเนอเพมขน ไดแก

(1) โครงการฟารมโคเนอสรางอาชพ ระยะท 1 (พ.ศ. 2559-2565) ผลการด าเนนงาน ณ วนท 1 พฤศจกายน 2562 เกษตรกรเขารวมโครงการ 397 ราย จดซอแมโคเนอเปาหมาย 1,975 ตว ลกเกดสะสม 4,472 ตว เพศผ 2,244 ตว เพศเมย 2,228 ตว

(2) โครงการฟารมโคเนอสรางอาชพ ระยะท 2 (พ.ศ.2560-2567) ผลการด าเนนงาน ณ วนท 1 พฤศจกายน 2562 เกษตรกรเขารวมโครงการ 3,501 ราย จดซอแมโคเปาหมาย 17,500 ตว ลกเกดสะสม 17,050 ตว เพศผ 8,033 ตว เพศเมย 9,017 ตว

(3) โครงการโคบาลบรพา (พ.ศ.2560-2565) ผลการด าเนนงาน ณ 1 พฤศจกายน 2562 ไดสงมอบโคเนอแกเกษตรกรเรยบรอยแลว 6,000 รายจ านวน 30,000 ตวลกเกดจ านวน 2,008 ตว จ าหนาย ลกโคเพศผ 33 ตว มลคา 790,335 บาท

ซงการด าเนนโครงการฯ ดงกลาวขางตน จะชวยเพมผลผลตโคเนอเพอรองรบความตองการบรโภคทงในประเทศและประเทศเพอนบานได

2) กำรน ำเขำและสงออก

ปจจยบวก - จนมบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจโลก และเปนตลาดใหญทม

ประชากรมากกวาพนลานคน ซงมก าลงซอสงจงเปนทนาสนใจ โดยตลาดจนเปนตลาดทมความตองการบรโภคเนอโคสงซงการ สงออกโคเนอระหวางไทยและจน เปนการคาทตองผานประเทศทสามมาตลอดหลายปทผานมา เนองจากจน เขมงวดในเรองการใชสารเรงเนอแดงในโคเนอและเฝาระวงโรคปากและเทาเปอย ไทยจงตองสงโคเนอผานทาง สปป.ลาว ซงปลอดโรคปากและเทาเปอย โดยในขณะนทางมณฑล ยนานของจน ไดตงเปาหมายการน าเขา โคเนอจาก สปป.ลาว และเมยนมา เปนจ านวนมาก จงเปนปจจยบวกทไทยจะสงออกไปยง สปป.ลาว ไดเพมขน เพอสนองความตองการของผบรโภคทางตะวนตกเฉยงใตของจน

- โครงการรถไฟ สปป.ลาว-จนจะเรมใชในป 2565 ซงเปนการสนบสนนอ านวยความสะดวก ใหมการสงออกไปยงจนไดเพมขน และท าใหตนทนโลจสตกสต าลง ซงไทยมโอกาสสงออกโคมชวตและเนอโค ไปยงมณฑลตางๆ ของจนทางรถไฟไดมากขน แตตองเรงเจรจาในการปลดลอคปญหาและอปสรรคตางๆ ในการสงออกไปยงจน

15

ปจจยลบ

- การน าเขาโคเนอ ไทยน าเขาโคเนอกวารอยละ 90 จากเมยนมา ซงในป 2562 มการน าเขาโคเนอลดลงกวารอยละ 30 เนองจากผประกอบการจนสามารถตดตอกบผประกอบการเมยนมาไดโดยตรง จงไมตองสงโคเนอเขามาผานไทย ท าใหเปนปจจยลบตอตลาดโคเนอของไทย

- การเปดเขตการคาเสร FTA ท าใหตองลดอตราภาษน าเขาจากออสเตรเลย และนวซแลนด เหลอรอยละ 0 ในป 2564 ซงจะสงผลกระทบตอราคาโคเนอและเนอโคในประเทศลดลง

2.3 กำรผลตโคเนอในประเทศไทย กรมปศสตวไดรายงานขอมลจ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอและจ านวนโคเนอ ประจ าป 2563

ขอมล ณ 20 ธนวาคม 2562 สรปภาพรวมของไทย มเกษตรกรผเลยงสตว รวม 3,075,921 ราย แบงเปนเกษตรกรผเลยงโคเนอ 885,966 ราย จ านวนโคเนอ 6,011,274 ตว แบงเปน ปศสตวเขต 1 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 10,616 ราย จ านวนโคเนอ 153,907 ตว ปศสตวเขต 2 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 13,092 ราย จ านวนโคเนอ 137,155 ตว ปศสตวเขต 3 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 305,043 ราย จ านวนโคเนอ 1,695,518 ตว ปศสตวเขต 4 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 234,656 ราย จ านวนโคเนอ 1,240,434 ตว ปศสตวเขต 5 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 51,870 ราย จ านวนโคเนอ 509,227 ตว ปศสตวเขต 6 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 34,972 ราย จ านวนโคเนอ 496,144 ตว ปศสตวเขต 7 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 46,932 ราย จ านวนโคเนอ 824,850 ตว ปศสตวเขต 8 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 99,842 ราย จ านวนโคเนอ 566,883 ตว ปศสตวเขต 9 เกษตรกรผเลยงโคเนอ 88,943 ราย จ านวนโคเนอ 387,156 ตว

จงหวดนครศรธรรมราช อยในความรบผดชอบของปศสตว เขต 8 มเกษตรกรผเลยงสตวรวม 95,590 ราย เปนเกษตรกรผเลยงโคเนอ 37 ,114 ราย คดเปนรอยละ 38.8 ของเกษตรกรผเลยงสตวทงจงหวด จ านวนโคเนอ 192,394 ตว มากเปนอนดบ 1 ของเขต 8 คดเปนรอยละ 33.9 ของเขต และรอยละ 3.2 ของประเทศ รองลงมา คอ จงหวดพทลง จ านวน 144,603 ตว สราษฎรธาน 76,243 ตว และชมพร 38,493 ตว ตามล าดบ

16

ตาราง 9 จ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอและจ านวนโคเนอ จ าแนกรายจงหวด

หนวยงำน เกษตรกรผเลยงสตว (รำย)

โคเนอ

เกษตรกร (รำย) จ ำนวน (ตว)

ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562

ยอดรวม 3,037,476 3,075,921 871,508 885,966 5,871,807 6,011,274

ปศสตวเขต 1 124,605 125,717 10,505 10,616 153,562 153,907

กรงเทพมหานคร 5,246 5,291 514 515 4,195 4,193

นนทบร 4,047 4,083 267 273 1,727 1,670

ปทมธาน 7,688 7,803 239 238 5,998 5,985

พระนครศรอยธยา 18,258 18,425 1,110 1,102 11,229 10,941

อางทอง 18,185 18,415 1,616 1,589 15,244 14,640

ลพบร 31,661 31,529 2,798 2,830 46,615 47,290

สงหบร 6,625 6,586 501 485 3,184 3,117

ชยนาท 15,640 16,124 1,842 1,944 41,255 41,646

สระบร 17,255 17,461 1,618 1,640 24,115 24,425

ปศสตวเขต 2 119,098 119,573 12,576 13,092 130,707 137,155

สมทรปราการ 2,228 2,229 24 24 222 227

ชลบร 12,429 12,570 1,030 1,074 15,308 16,114

ระยอง 10,602 10,777 1,508 1,545 15,853 17,479

จนทบร 10,904 10,800 247 246 1,523 1,518

ตราด 4,837 4,837 187 176 1,613 1,619

ฉะเชงเทรา 16,028 16,091 2,055 2,089 18,400 19,069

ปราจนบร 19,225 19,341 1,161 1,192 12,371 12,711

นครนายก 10,882 10,896 915 915 9,738 9,735

สระแกว 31,963 32,032 5,449 5,831 55,679 58,683

ปศสตวเขต 3 745,408 752,021 302,319 305,043 1,670,035 1,695,518

นครราชสมา 168,630 170,984 40,019 40,518 343,128 350,769

บรรมย 104,227 104,820 39,724 39,920 247,062 248,059

สรนทร 112,507 112,825 57,345 57,524 293,063 294,059

ศรสะเกษ 103,733 104,827 56,499 57,348 249,405 256,516

อบลราชธาน 107,476 108,361 57,128 57,533 251,585 253,197

ยโสธร 41,737 41,843 24,528 24,583 133,625 137,658

ชยภม 77,932 78,363 10,854 10,960 77,137 78,649

อ านาจเจรญ 29,166 29,998 16,222 16,657 75,030 76,611

17

ตาราง 9 (ตอ)

หนวยงำน เกษตรกร (รำย)

โคเนอ

เกษตรกร (รำย) จ ำนวน (ตว)

ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562

ปศสตวเขต 4 685,802 693,938 230,999 234,656 1,219,468 1,240,434

บงกาฬ 22,426 22,269 3,845 3,885 26,206 28,707

หนองบวล าภ 23,073 23,336 3,730 3,824 28,802 29,531

ขอนแกน 72,973 74,397 28,438 28,813 160,859 164,442

อดรธาน 91,693 92,467 14,559 14,977 85,294 89,934

เลย 38,770 39,259 3,498 3,539 31,336 31,623

หนองคาย 29,322 29,709 5,235 5,158 28,818 27,562

มหาสารคาม 70,795 73,357 35,146 37,013 189,897 193,748

รอยเอด 91,278 92,452 49,980 50,398 219,419 222,098

กาฬสนธ 78,414 78,820 18,731 18,830 85,257 86,381

สกลนคร 96,726 97,565 37,914 38,249 193,177 194,919

นครพนม 48,751 48,656 16,599 16,593 107,760 108,867

มกดาหาร 21,581 21,651 13,324 13,377 62,643 62,622

ปศสตวเขต 5 384,188 388,719 51,469 51,870 513,175 509,227

เชยงใหม 68,217 70,814 11,994 12,240 132,603 136,378

ล าพน 37,211 36,784 2,238 2,073 33,353 26,520

ล าปาง 54,358 54,749 12,137 12,186 124,838 126,706

แพร 28,927 28,914 2,120 2,133 24,248 25,370

นาน 51,086 51,403 7,685 7,766 48,026 48,549

พะเยา 44,199 44,650 4,185 4,232 40,146 40,262

เชยงราย 81,078 82,050 4,501 4,558 36,259 36,802

แมฮองสอน 19,112 19,355 6,609 6,682 73,702 68,640

ปศสตวเขต 6 327,987 334,339 33,799 34,972 478,309 496,144

อตรดตถ 33,190 33,291 2,965 2,977 40,067 40,637

นครสวรรค 38,259 39,146 2,781 2,901 50,457 54,133

อทยธาน 21,462 21,948 795 825 12,176 12,514

ก าแพงเพชร 40,726 41,529 1,031 1,143 19,237 20,538

ตาก 31,151 32,237 10,483 11,017 167,559 175,023

สโขทย 37,190 37,254 6,702 6,765 79,263 80,101

พษณโลก 49,989 50,060 4,396 4,450 47,758 48,206

18

ตาราง 9 (ตอ)

หนวยงำน48118

เกษตรกร (รำย)

โคเนอ

เกษตรกร (รำย) จ ำนวน (ตว)

ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562 ป 2561 ป 2562

พจตร 27,902 28,199 775 835 10,530 11,318

เพชรบรณ 48,118 50,675 3,871 4,059 51,262 53,674

ปศสตวเขต 7 145,622 146,890 46,251 46,932 796,424 824,850

ราชบร 23,182 23,373 7,495 7,504 83,487 84,166

กาญจนบร 32,980 32,709 10,534 10,691 237,889 245,863

สพรรณบร 32,641 32,956 4,949 5,013 142,209 149,691

นครปฐม 14,862 15,265 2,065 2,106 38,390 40,237

สมทรสาคร 3,099 3,096 21 20 262 221

สมทรสงคราม 2,783 2,798 74 69 1021 919

เพชรบร 15,598 15,922 10,298 10,456 157,369 164,497

ประจวบครขนธ 20,477 20,771 10,815 11,073 135,797 139,256

ปศสตวเขต 8 283,898 290,889 95,996 99,842 532,176 566,883

นครศรธรรมราช 93,113 95,590 35,935 37,114 183,579 192,394

กระบ 13,863 14,336 4,962 5,260 30,930 36,211

พงงา 10,384 10,407 930 934 7,053 7,139

ภเกต 3,028 3,061 124 150 1,390 1,643

สราษฎรธาน 54,493 55,986 11,819 12,999 69,789 76,243

ระนอง 6,842 7,033 858 877 7,662 7,758

ชมพร 23,415 23,741 5,650 5,854 35,932 38,493

ตรง 24,189 25,252 8,806 9,298 55,677 62,399

พทลง 54,571 55,483 26,912 27,356 140,164 144,603

ปศสตวเขต 9 220,868 223,835 87,594 88,943 377,951 387,156

สงขลา 60,385 61,347 24,764 25,476 136,364 140,851

สตล 21,292 21,553 6,411 6,545 25,610 27,344

ปตตาน 37,861 38,239 17,573 17,694 61,617 62,205

ยะลา 46,789 47,173 17,708 17,841 63,946 64,456

นราธวาส 54,541 55,523 21,138 21,387 90,414 92,300

ทมา กรมปศสตว, 20 ธนวาคม 2562

19

บทท 3

แผนงำน/โครงกำรทเกยวของกบโคเนอ

ปงบประมาณ พ.ศ.2564 จงหวดนครศรธรรมราช มแผนงาน/โครงการทเกยวของกบโคเนอ ดงน ประเดนยทธศำสตรจงหวด/กลมจงหวด : ขอ 2 การเพมขดความสามารถในการผลต การ

จดการสนคาเกษตรดวยนวตกรรม การทองเทยววถเกษตร และความมนคงทางอาหาร กลยทธ 1. เพมผลตภาพการผลต

2. การสรางมลคาเพมและสรางรายไดจากการทองเทยวเชงเกษตร

3. การตลาดสนคาเกษตร

4. พฒนาศกยภาพการทองเทยววถเกษตร

5. การสรางความมนคงทางอาหาร

6. การพฒนาความมนคงทางดานอาชพการเกษตร

ชอโครงกำร นวตกรรมเพอกำรเพมมลคำสตวเศรษฐกจ : โคเนอ งบประมาณ 5,521,000 บาท

ควำมส ำคญของโครงกำร หลกกำรและเหตผล : โคจดเปนสตวเศรษฐกจทส าคญ ทนยมเลยงกนทวไปตามภมภาคตางๆ ของประเทศไทย ตามสถตของศนยสารสนเทศกรมปศสตวป 2562 ปศสตวเขต 8 จงหวดนครศรธรรมราช มเกษตรกรเลยงโคเนอ จ านวน 37,114 ราย มจ านวนโคเนอทเลยง จ านวน 192,394 ตว โดยจงหวดนครศรธรรมราชนน มการเลยงโคเนอเปนจ านวนมาก จดอยในล าดบท 10 ของประเทศ ซงมกลมเกษตรกรผเลยงโคเนอทขนทะเบยน จ านวน 51 กลม (15 วสาหกจชมชน) แตจ านวนเกษตรกรยงคงไมมการเปลยนแปลงมากนก ดงนนจงตองมการสงเสรมสนบสนนใหเกษตรกรตระหนกถงความส าคญของการจดการฟารมในทกดานใหมประสทธภาพ โดยเฉพาะการใชพนทของเกษตรกรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสด (Intensive Farm) ซงเกษตรกรทเลยงสตวสวนใหญ เลยงไวเปนอาหารในครอบครว จ าหนายเปนรายได สภาพการเลยงการผลตทวไป สวนใหญเปนอาชพรองอาชพเสรม การพฒนาอาชพดานปศสตวใหแกเกษตรกรนบวามความจ าเปนมาก โดยการจดการหรอการเลยงนน สวนใหญยงไมถกตองตามหลกวชาการ อตราการตายสง ผลผลตทไดไมเปนไปตามศกยภาพของพนธสตวนนๆ ขาดแหลงเรยนรเปนฟารมสาธตในพนทการขบเคลอนกลมชมรม เครอขายยงไมเขมแขงเทาทควร โดยเฉพาะในการแลกเปลยนขอมล ความร ทกษะ ประสบการณ เทคโนโลยทเหมาะสมในการเลยงสตวในฟารมและพนท นอกจากนนขาดการแลกเปลยนขอมลดานการตลาด ราคา ความตองการ มผลใหการพฒนาการเลยง โคเนอคอนขางชา โดยเฉพาะระดบเกษตรกรรายยอยรายเลกในชมชนทองถน ตามภมภาคตางๆ

20

ดงนน จงสมควรใหมการอบรมเกษตรกรทเกยวของ เพอพฒนาและสงเสรมการเลยง โคเนอและเพอเพมประสทธภาพการผลตในพนทจงหวดนครศรธรรมราชตอไป

ควำมเรงดวน : การอบรมเกษตรกรทเกยวของ เพอพฒนาและสงเสรมการเลยงโคเนอ ตลอดจน และเพอเพมประสทธภาพการผลตโคเนอในพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยมเกษตรกรกลมเปาหมายในจงหวดนครศรธรรมราช ในพนท 9 อ าเภอ คอ อ าเภอถ าพรรณรา อ าเภอทงใหญ อ าเภอนาบอน อ าเภอ ทงสง อ าเภอรอนพบลย อ าเภอจฬาภรณ อ าเภอบางขน อ าเภอฉวาง อ าเภอเชยรใหญ

วตถประสงคของโครงกำร 1. เพอยกระดบและเพมรายไดใหแกเกษตรกรผเลยงโคเนอ และสรางความมงคงของอาชพการ

เลยงสตว 2. เพอยกระดบมาตรฐานฟารมเลยงโคเนอสมาตรฐานการผลตสนคาทางการเกษตร (GAP) ดาน

การผลตปศสตว 3. เพอสรางความมนคงทางดานอาหารสตว ส าหรบโคเนอใหแกเกษตรกร 4. เพอพฒนาการผลตโคเนอตลอดหวงโซอปทาน

ตวชวดควำมส ำเรจของโครงกำร

1. เกษตรกรผเลยงโคเนอ โดยใชนวตกรรม Smart Farmer เพอเพมรายได 2. เกษตรกรผเลยงโคเนอ มความร ทกษะเฉพาะดาน และสามารถถายทอดความรได

ผลผลต/ผลลพธ เกษตรกร Smart Farmers

ควำมเชอมโยงกบยทธศำสตร

สอดคลองกบยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

ยทธศาสตรกรมปศสตว-ยทธศาสตรโคเนอ และโครงการขบเคลอนเศรษฐกจภาคใตฝงอาวไทย

ดวยนวตกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย

ระยะเวลำ 1 ป (ป 2564)

กจกรรมหลกของโครงกำร แนวทางและวธการด าเนนงานทเปนกจกรรมหลกทสงผลใหโครงการ

บรรลวตถประสงค: เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการ การถายทอดองคความรและเทคโนโลยการเลยงสตว

เศรษฐกจ (Reskill & Upskill) ใหแกเกษตรกร

กจกรรมหลกท 1 กจกรรมการพฒนาสายพนธสตวเศรษฐกจ : ดานเทคโนโลยการสบพนธและการ

ปรบปรงพนธโคเนอ งบประมาณ 400,000 บาท

กจกรรมหลกท 2 กจกรรมการถายทอดองคความรและเทคโนโลยการเลยงสตวเศรษฐกจ (Reskill

& Upskill) งบประมาณ 1,305,000 บาท

21

กจกรรมหลกท 3 กจกรรมการพฒนาระบบการเลยงสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม : อาหารสตว Smart Farm และการจดการสขภาพ งบประมาณ 1,130,000 บาท

กจกรรมหลกท 4 กจกรรมพฒนากระบวนการผลตเนอสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม งบประมาณ

896,000 บาท

กจกรรมหลกท 5 กจกรรมการแปรรปและพฒนาผลตภณฑเนอสตว งบประมาณ 1,540,000 บาท กจกรรมหลกท 6 กจกรรมการพฒนาระบบการตลาดดจทล : การพฒนาระบบสารสนเทศ เพอสงเสรมการตลาดดจทลเครอขายวสาหกจชมชนผเลยงโคเนอ งบประมาณ 150,000 บาท

กจกรรมหลกท 7 กจกรรมการพฒนาผประกอบการใหม: การพฒนากลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ เพอเปนผประกอบการ Smart Farmer งบประมาณ 100,000 บาท ประเดนยทธศำสตรจงหวด/กลมจงหวด : ขอ 2 การเพมขดความสามารถในการผลต การ

จดการสนคาเกษตรดวยนวตกรรม การทองเทยววถเกษตร และความมนคงทางอาหาร

กลยทธ

1. เพมผลตภาพการผลต

2. การสรางมลคาเพมและสรางรายไดจากการทองเทยวเชงเกษตร

3. การตลาดสนคาเกษตร

4. พฒนาศกยภาพการทองเทยววถเกษตร

5. การสรางความมนคงทางอาหาร

6. การพฒนาความมนคงทางดานอาชพการเกษตร

ชอโครงกำร นวตกรรมเพอกำรเพมมลคำสตวเศรษฐกจ : โคเนอ

ควำมส ำคญของโครงกำร หลกกำรและเหตผล : โคจดเปนสตวเศรษฐกจทส าคญ ทนยมเลยงกน

ทวไปตามภมภาคตางๆ ของประเทศไทย ตามสถตของศนยสารสนเทศกรมปศสตวป 2562 ปศสตวเขต 8

จงหวดนครศรธรรมราช มเกษตรกรเลยงโคเนอ จ านวน 37,114 ราย มจ านวนโคเนอทเลยง 192,394 ตว

โดยจงหวดนครศรธรรมราชนน มการเลยงโคเนอเปนจ านวนมาก จดอยในล าดบท 10 ของประเทศ ซงม

กลมเกษตรกรผเลยงโคเนอทขนทะเบยน จ านวน 51 กลม (15 วสาหกจชมชน) แตจ านวนเกษตรกรยงคง

ไมมการเปลยนแปลงมากนก ดงนนจงตองมการสงเสรมสนบสนนใหเกษตรกรตระหนกถงความส าคญของ

การจดการฟารมในทกดานใหมประสทธภาพ โดยเฉพาะการใชพนทของเกษตรกรทมอยอยางจ ากดใหเกด

ประโยชนสงสด (Intensive Farm) ซงเกษตรกรทเลยงสตวสวนใหญ เลยงไวเปนอาหารในครอบครว

จ าหนายเปนรายได สภาพการเลยงการผลตทวไป สวนใหญเปนอาชพรองอาชพเสรม การพฒนาอาชพดาน

ปศสตวใหแกเกษตรกรนบวามความจ าเปนมาก โดยการจดการหรอการเลยงนน สวนใหญยงไมถกตองตาม

22

หลกวชาการ อตราการตายสง ผลผลตทไดไมเปนไปตามศกยภาพของพนธสตวนนๆ ขาดแหลงเรยนรเปน

ฟารมสาธตในพนท การขบเคลอนกลมชมรม เครอขายยงไมเขมแขงเทาทควร โดยเฉพาะในการ

แลกเปลยนขอมล ความร ทกษะ ประสบการณ เทคโนโลยทเหมาะสมในการเลยงสตวในฟารมและพนท

นอกจากนนขาดการแลกเปลยนขอมลดานการตลาด ราคา ความตองการ มผลใหการพฒนาการเลยง โค

เนอคอนขางชา โดยเฉพาะระดบเกษตรกรรายยอยรายเลกในชมชนทองถน ตามภมภาคตางๆ ดงนน จง

สมควรใหมการอบรมเกษตรกรท เกยวของ เพอพฒนาและสงเสรมการเลยง โคเนอและเพอเพม

ประสทธภาพการผลตในพนทจงหวดนครศรธรรมราชตอไป

ควำมเรงดวน : การอบรมเกษตรกรทเกยวของ เพอพฒนาและสงเสรมการเลยงโคเนอ ตลอดจน

และเพอเพมประสทธภาพการผลตโคเนอในพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยมเกษตรกรกลมเปาหมายใน

จงหวดนครศรธรรมราช ในพนท 9 อ าเภอ คอ อ าเภอถ าพรรณรา อ าเภอทงใหญ อ าเภอนาบอน อ าเภอทง

สง อ าเภอรอนพบลย อ าเภอจฬาภรณ อ าเภอบางขน อ าเภอฉวาง อ าเภอเชยรใหญ

วตถประสงคของโครงกำร : 1. เพอยกระดบและเพมรายไดใหแกเกษตรกรผเลยงโคเนอ และสรางความมงคงของอาชพการ

เลยงสตว 2. เพอยกระดบมาตรฐานฟารมเลยงโคเนอสมาตรฐานการผลตสนคาทางการเกษตร (GAP) ดาน

การผลตปศสตว 3. เพอสรางความมนคงทางดานอาหารสตว ส าหรบโคเนอใหแกเกษตรกร 4. เพอพฒนาการผลตโคเนอตลอดหวงโซอปทาน

ตวชวดควำมส ำเรจของโครงกำร

1. เกษตรกรผเลยงโคเนอ โดยใชนวตกรรม Smart Farmer เพอเพมรายได 2. เกษตรกรผเลยงโคเนอ มความร ทกษะเฉพาะดาน และสามารถถายทอดความรได

ผลผลต/ผลลพธ : เกษตรกร Smart Farmers

ควำมเชอมโยงกบยทธศำสตร : สอดคลองกบยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.

2560 - 2579) ยทธศาสตรกรมปศสตว-ยทธศาสตรโคเนอ และโครงการขบเคลอนเศรษฐกจภาคใตฝงอาว

ไทยดวยนวตกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย

ระยะเวลำ 1 ป

กจกรรมหลกของโครงกำร แนวทางและวธการด าเนนงานทเปนกจกรรมหลกทสงผลใหโครงการ

บรรลวตถประสงค : เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการ การถายทอดองคความรและเทคโนโลยการเลยงสตว

เศรษฐกจ (Reskill & Upskill) ใหแกเกษตรกร

23

กจกรรมหลกท 1 กจกรรมการพฒนาสายพนธสตวเศรษฐกจ: ดานเทคโนโลยการสบพนธและการปรบปรงพนธโคเนอ

งบประมาณ : 400,000 บาท ผรบผดชอบ : ผศ. สมคด ชยเพชร และผศ. น.สพ. สรศกด ชชาง หนวยงานทเกยวของ : คณะเกษตรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร มทร.ศรวชย

และกรมปศสตว กจกรรมหลกท 2 กจกรรมการถายทอดองคความรและเทคโนโลยการเลยงสตวเศรษฐกจ

(Reskill & Upskill) งบประมาณ : 1,305,000 บาท ผรบผดชอบ : ผศ.ดร. ประพจน มลวลย ดร.เบนจามน ชนะคช

สพ.ญ.ดร. วรลฐตา จนทรเขยว

หนวยงานทเกยวของ : คณะเกษตรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร มทร.ศรวชย

และกรมปศสตว

กจกรรมหลกท 3 กจกรรมการพฒนาระบบการเลยงสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม : อาหารสตว

Smart Farm และการจดการสขภาพ

งบประมาณ : 1,130,000 บาท ผรบผดชอบ : สพ.ญ.ดร. กตกานต สกณา และ ผศ. วฒชย สเผอก

หนวยงานทเกยวของ : คณะเกษตรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร มทร.ศรวชย กรมปศสตว

และหอการคาจงหวดนครศรธรรมราช

กจกรรมหลกท 4 กจกรรมการพฒนากระบวนการผลตเนอสตวเศรษฐกจดวยนวตกรรม งบประมาณ : 896,000 บาท ผรบผดชอบ : สพ.ญ.ดร. กตกานต สกณา และ ผศ. วฒชย สเผอก

หนวยงานทเกยวของ : คณะเกษตรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร มทร.ศรวชย กรมปศสตว

และหอการคาจงหวดนครศรธรรมราช

กจกรรมหลกท 5 กจกรรมการแปรรปและพฒนาผลตภณฑเนอสตว

งบประมาณ : 1,540,000 บาท ผรบผดชอบ : ผศ.ดร. เสาวนย ชยเพชร และ ผศ.ดร. อภญญา วณชพนธ

หนวยงานทเกยวของ : คณะอตสาหกรรมเกษตร คณะเกษตรศาสตร มทร.ศรวชย กรมปศสตว

และหอการคาจงหวดนครศรธรรมราช

24

กจกรรมหลกท 6 กจกรรมการพฒนาระบบการตลาดดจทล: การพฒนาระบบสารสนเทศ เพอ

สงเสรมการตลาดดจทลเครอขายวสาหกจชมชนผเลยงโคเนอ

งบประมาณ : 1,500,000 บาท ผรบผดชอบ : ผศ. กรกนก โภคสวสด ดร. อภชย จนทรอดม

และผศ.ดร. ประพจน มลวลย

หนวยงานทเกยวของ : คณะเทคโนโลยการจดการ คณะเกษตรศาสตร มทร.ศรวชย

กรมปศสตว และหอการคาจงหวดนครศรธรรมราช

กจกรรมหลกท 7 กจกรรมการพฒนาผประกอบการใหม : การพฒนากลมเกษตรกรผเลยงโคเนอ

เพอเปนผประกอบการ Smart Farmer

งบประมาณ : 100,000 บาท ผรบผดชอบ : ดร. ชญญานช โมราศลป และนางสาวเกศกฎา โกฏกล

หนวยงานทเกยวของ : คณะเทคโนโลยการจดการ คณะเกษตรศาสตร มทร.ศรวชย

กรมปศสตว และหอการคาจงหวดนครศรธรรมราช

25

บทท 4

องคควำมรเกยวกบโคเนอ

4.1 กำรจดกำรฟำรมโคเนอ

ในการเลยงโคเนอมความจ าเปนตองวางแผนการผลตเปนอนดบแรก โดยตองพจารณาวาจะผลต

โคเนอแบบใดทตลาดตองการ เพราะยคปจจบนเปนยคการตลาดน าหนาการผลต โดยผเขยนขอแบงการ

จดการสภาพแวดลอมในฟารมโคเนอ ดงน

4.1.1 การเลอกท าเลทตงฟารม

ฟารมทอยหางไกลจากชมชนเปนสงทพงปรารถนา เนองจากฟารมโคเนอยอมมกลนทไมพง

ประสงคตอชมชน ดงนน จงควรเลอกท าเลทเหมาะสม โดยหางจากชมชนไมนอยกวา 5 กโลเมตร ทตง

ฟารมไมควรตดถนนใหญเพราะอาจน าโรคระบาดทตดมาจากยานพาหนะได ซงควรตงอยบนทดอนน าไม

ทวมขง และมแหลงน าใชอดมสมบรณ

4.1.2 การวางแผนการบ าบดของเสยภายในฟารม

หากจ าเปนตองตงฟารมใกลชมชนควรมระบบบ าบดของเสยทดเพยงพอ เชน มการท าระบบกาซ

ชวภาพ การน าไปท าเปนปย และการน าไปใชเปนอาหารสตวชนดอน

ภาพท 1 ระบบกาซชวภาพดวยถงพลาสตกแบบบอลลน มช (CMU ballon digester)

ภาพท 2 ลานตากมลกนความชน

26

4.1.3 การวางแผนผงฟารม

ในความเปนจรงแลวการวางแผนผงฟารมอาจไมมรปแบบตายตว เนองจากการวางแผนผงฟารม

ขนอยกบลกษณะพนทถอครอง แตโดยหลกการแลวควรวางต าแหนงทตงของโรงเรอนใหสอดคลองกบการ

ท างาน และไมควรใหยานพาหนะเขาออกทางเดยวกน เพราะจะท า ใหน าเชอโรคจากภายในฟารมออกมา

ดานหนาฟารม และควรมพนทปลกแปลงหญาใหเปนอาหารโคดวย โดยอาจมองคประกอบ ดงตอไปน

1) บอจมน ายาฆาเชอโรค เมอยานพาหนะทกชนดเขามาภายในฟารมควรตองมการฆา

เชอโรคทตดมากบยานพาหนะเสยกอนเขาฟารม เพอเปนการปองกนเชอโรคเขามาสฟารม หากไมมบอจม

น ายาฆาเชอโรคอาจใชเปนทพนน ายากได โดยตองพนทบรเวณลอและรอบๆ ยานพาหนะ

ภาพท 3 บอจมน ายาฆาเชอโรคกอนเขาฟารม

2) ส านกงานฟารม เปนสวนทใชตดตอประสานงานภายในฟารมในการซอขายโคเนอ ซอ

วตถดบ อาหารสตว และการประสานงานอนๆ ซงส านกงานฟารมควรตงอยดานหนาสดของ ฟารม เพอ

ปองกนมใหบคคลภายนอกน าเชอโรคเขามาสฟารม

3) โรงเรอนเกบวตถดบอาหารสตว เปนสวนทส าคญยงเนองจากในการเลยงโคเนอ

มความจ าเปนตองมทเกบรกษาวตถดบอาหารสตวหรออาหารสตวไวอยางเปนสดสวน เพราะในโรงเรอน

เกบวตถดบ อาหารสตวตองสามารถกนฝน กนแดด กนสตวอนๆ เขามากดกนอาหารสตวทเกบไว

27

4) คอกปฏบตการกบตวสตว เปนสวนทใชในการท าใหการปฏบตงานกบตวสตวไดสะดวก

ขน โดยประกอบดวยชองทางเดน ทบงคบสตว ตาชงน าหนก

ภาพท 4 ชองทางเดนโคและทบงคบสตว

ภาพท 5 ตาชงน าหนกโค

5) โรงเรอนโค โรงเรอนทมลกษณะดจะชวยใหสตวอยสบาย ไมรอน มการระบายลมทด

ซงโคเนอเปนสตวททนรอนไดพอสมควร นอกจากน การค านวณพนทตอตวของโคมความส าคญมากในการ

วางผงสรางโรงเรอนในคอกโคขนแบบขงเดยว โดยควรมพนทประมาณ 6 ตารางเมตรตอตว (2×3 เมตร)

เพอใหโคอยสบาย แตถาเปนคอกขงรวมใหค านวณโดยเอาพนท 6 ตารางเมตร × จ านวนตว สวนพนคอก

ควรเปนพนปนขดหยาบเพอมใหโคลนลม รางอาหารควรอยทางดานหนาของโรงเรอน โดยรางอาหารควร

ไมมเหลยมมมและสงจากพนประมาณ 60 เซนตเมตร สวนรางน าควรตดตงทดานหลงของคอกเพอมใหพน

คอกแฉะเวลาทโคดมน า

28

6) รว เปนแนวกนขอบเขตฟารม สามารถปองกนการบกรกของบคคลภายนอก และยง

สามารถปองกนไมใหสตวภายนอกเขามาหรอสตวภายในออกไปได โดยรปแบบของรวมหลายแบบ ขนอย

กบงบประมาณทมสวนความคงทน ความแขงแรง และความสวยงาม ขนอยกบวสดทเลอกใช

7) แปลงหญาเลยงสตว

การเลยงโคเนอมความจ าเปนตองท าแปลงหญา เนองจากหญาทงหญาธรรมชาตมคณคา

ทางโภชนะทคอนขางต า ผลผลตทไดมปรมาณทนอย จงไมเพยงพอตอการเลยงโคเนอทงในเชงปรมาณและ

คณภาพ พชอาหารสตวทนยมปลก ไดแก

7.1) หญาเนเปยรปากชอง 1 เปนหญาลกผสมขามสายพนธระหวางเนเปยรยกษและหญาไขมก เปนพชทมศกยภาพสงในเรองของผลผลตและมคณคาทางโภชนะทดตรงตามความตองการของสตว เหมาะส าหรบทจะใชเลยงสตวเคยวเออง เชน โคเนอ โคนม กระบอ เปนตน

(1) ลกษณะเดน เตบโตเรว ผลตตอไรสงใหผลผลตตลอดทงป มความนากนสง โปรตนสง มปรมาณของน าตาลภายในล าตนและใบสง ใบและล าตนออนนม ขอบใบไมมขนไมคม ม ความสามารถปรบตวไดดในดนทกสภาพ หากน าไปท าเปนหญาหมกไมจ าเปนตองเตมสารใดๆ เพม

(2) พนทเลอกปลกทเหมาะสม สามารถปลกไดทกสภาพพนททวประเทศไทยและยงมการเจรญเตบโตไดในดนทกสภาพ เชน ดนรวนปนทราย ดนเหนยว แตจะชอบดนทมคณสมบตในการระบายน าไดด ทนแลงแตไมทนน าทวมขง

(3) ชวงเวลาปลก ในเขตพนทชลประทานสามารถปลกไดตลอดทงป แตในพนทในเขตอาศยน าฝน ควรจะปลกในชวงตนฤดฝนประมาณเดอนพฤษภาคมถงเดอนกรกฎาคม

(4) การเตรยมดน ควรปลกในพนทโลงเพอใหหญาไดรบแสงเตมท แตในกรณทตองการใหน าแบบท ารองลกฟกควรปรบพนทใหมความลาดเอยงเพอสะดวกในการใหน า

(5) การเตรยมทอนพนธปลก การเตรยมทอนพนธถอเปนขนตอนส าคญอยางยง เพราะทอนพนธทจะน ามาใชในการปลกควรจะมการคดเลอกทอนพนธทมาจากแปลงทมความสมบรณกลาวคอ ทอนพนธควรมอาย 3 - 4 เดอนขนไป มลกษณะผวเปนมนวาวเมอไดทอนพนธทมอายตรงตาม ความตองการแลวน าทอนพนธทไดมาตดใหมความยาว 30 - 40 เซนตเมตรหรอประมาณ 1 ไมบรรทด โดยทปลายทง 2 ดานเฉยง 45 องศาเวนระยะตา หรอขอประมาณ 2 ตาตอ 1 ทอน

29

(6) การปลก หลงจากการเตรยมดนเสรจแลวควรจะมการลงมอปลกทนท โดยการน าทอนพนธทเตรยมไวไปปลกโดยมระยะหางระหวางแถวประมาณ 120 เซนตเมตร และระหวางตนประมาณ 80 เซนตเมตร ปลกหลมละ 2 ทอน เฉยง 30–45 องศา ปกใหจมลงดน 1 ขอ

ภาพท 6 การเสยบทอนพนธหญาลงดน

(7) การใหน า หญาสายพนธนมการตอบสนองตอการใหน าทดมาก หากมการ

วางระบบน าทด จะสงผลตอการเจรญเตบโตและสงผลผลตทดขนตลอดทงป การใหน าสามารถท าไดหลายรปแบบ เชน แบบสปรงเกลน าเหวยง เทปน าหยด เปนตน การใหน าสามารถท าพรอมกบการใสปย

(8) การเกบเกยวผลผลต การตดครงแรกใหตดประมาณ 45 จากนนตดทกๆ 45 - 60 วน การตดสามารถท าไดโดยการใชมด เคยว เครองตดหญาแบบสะพายไหล การเกบเกยวหญาสายพนธนตองตดใหชดดนทสด เพอใหงายตอการแตกหนอใหมจากดนและจะท าใหล าตนมขนาดอวบอวน

7.2) หญาแพงโกลา (Pangola grass) หญาแพงโกลา มลกษณะใบดก ออนนมสตวชอบกน เหมาะส าหรบท าเปนหญาแหงและใหกนสด เจรญเตบโตดในสภาพพนทลม ชนแฉะ ทนน าขง ทนตอสภาพความแหงแลงไดด ดงนน หญาแพงโกลาจงสามารถปลกไดทงพนทลมและพนทดอน

(1) การเตรยมดนปลก การเตรยมดนท าคลายกบการท านาหวานน าตม เรมจากการปลอยน าเขาแปลง ส าหรบปลกหญาแพงโกลาปลอยทงไวประมาณ 2-3 วน เพอการฆาวชพชในแปลง (รอบแรก) ระบายน าจากแปลงใหแหงทงไวประมาณ 7-10 วน เพอใหวชพชงอก (รอบ สอง) ปลอยน าเขาแปลง 2-3 วน จนดนอมตว ไถพลกกลบหนาดนและท าการตเทอก

(2) การเตรยมทอนพนธ ทอนพนธแพงโกลาเมออายประมาณ 50-60 วน ทอนพนธทตดแลวหวานหรอปลกทนทหรอลดน าใหชมทงไวในรม ไมวางทบถมหญาใหสงมากนกเพราะหญาจะตาย

30

(3) การปลกหญาแพงโกลา หลงจากเตรยมดนเรยบรอยควรปรบระดบน าในแปลงปลก 10-15 เซนตเมตร หวานทอนพนธใหทวแปลงในอตราสวนไรละ 250-300 กโลกรม ตอไร แลวใชทอ PVC ขนาดประมาณ 2 นว นาบแตะทอนพนธพอใหจมน า ทงไวประมาณ 1 อาทตย เมอ สงเกตปลายยอดเรมตงขน ใหระบายน าออกจากแปลงปลกจนหมด ทอนพนธจะสมผส กบผวดนและระบบรากจะเจรญเตบโตตอไป

4.2 กำรจดกำรกำรสบพนธในโคเนอ ในสวนนจะเปนเรองเกยวกบการปฏบตการกบตวสตวในแตละชวงวย ซงการจดการยอมแตกตาง

กนออกไป ดงน 4.2.1 วยเจรญพนธในโคเนอ

เมอเขาสวยหนมสาว (puberty) ระบบสบพนธจะเรมท างาน โดยในเพศผจะเรมผลตอสจ และใน

เพศเมยจะเรมการเปนสดและเกดการตกไข ในโคเนออายและน าหนกเมอถงวยเจรญพนธในโคแตละพนธม

ความแตกตางกน คอ โคสายพนธยโรป (Bos taurus) มอายเมอถงวยเจรญพนธทเรวกวาโคสายพนธ

อนเดย (Bos indicus) เชน โคสายพนธยโรป มอายเมอเขาสวยหนมสาวอยในชวงระหวาง 11-15 เดอน

และมน าหนกเมอเขาสวยหนมสาว อยในชวงระหวาง 300-355 กโลกรม โคเนอสาว (heifers) เมอเขาสวย

หนมสาวและจะด าเนนการผสมพนธหรอการผสมเทยมตองพจารณาถง ปจจยทส าคญ คอ อายและน าหนก

ตวโคทเหมาะสมจงจะท าการผสมพนธ โดยทวไปแลวในโคเนอสาว เมอมอาย 15 เดอน และมน าหนก คด

เปน 65% ของน าหนกตวเมอโตเตมท

วงรอบการเปนสดในโคเพศเมย เมอเขาสวยหนมสาวในโคเพศเมยระบบสบพนธจะเรมท างานซง

การท างานของรงไขในโคเนอจะเกดขนเปนวงรอบทตอเนอง เรยกวา “วงรอบการเปนสด (estrous

cycle)” ซงในโคเพศเมย มระยะเวลาของวงรอบการเปนสด อยในชวงระหวาง 18–24 วน มระยะเวลาท

แสดงอาการเปนสด อยในชวงระหวาง 15–18 ชวโมง มระยะเวลาทเกดการตกไขอยในชวงระหวาง 10–11

ชวโมง หลงหมดสด และมระยะเวลาในการผสมเทยมอยในชวงระหวาง 12–18 ชวโมง หลงเปนสด ระยะท

โคเปนสดอาการเปนสด (estrus) เปนระยะทมการผลตฮอรโมนเพศเมย (ฮอรโมนเอสโตรเจน) สงสด ท าให

โคเพศเมยแสดงพฤตกรรมยอมรบการสบพนธ คอ เมอโคเพศเมยเปนสดเตมท (standing heat) จะยนนง

ยอมใหตวอนขนทบ มเมอกทมลกษณะใสไหลจากชองคลอด อวยวะเพศบวมแดง ระยะแสดงอาการเปนสด

จะมชวงเวลาอยในชวงระหวาง 15-18 ชวโมง ตอจากนนหลงโคเพศเมยหมดสด (หยดยนนง) ประมาณ

10-11 ชวโมง จะเกดการตกไข

31

4.2.2 เวลาทเหมาะสมส าหรบการผสมพนธในโคเพศเมย ระยะเวลาทเหมาะในการปลอยน าเชอของพอพนธโคเนอเขาสทอทางเดนสบพนธ ทงโดยวธการ

ผสมเทยม หรอการผสมตามธรรมชาต ถอไดวามความส าคญอยางยงตออตราการตงทอง โดยโคเพศเมยมระยะเปนสดเตมท (standing heat) เฉลย 16 ชวโมง หากท าการผสมเทยมทระยะ 0-6 ชวโมง หลงเปนสดเตมทเปนชวงระยะเวลาทไมเหมาะสมเนองจากเรวเกนไปส าหรบการผสมพนธ ระยะ 6-12 ชวโมง และระยะ 18-24 ชวโมง หลงเปนสดเตมท เปนระยะทเหมาะสมส าหรบการผสมพนธ และระยะ 12-18 ชวโมง หลงเปนสดเตมท เปนระยะทเหมาะสมทสดส าหรบการผสมพนธแตระยะเวลามากกวา 24 ชวโมง หลงเปนสดเตมทเปนระยะทไมเหมาะสมเนองจากชาเกนไปส าหรบการผสมพนธและหากท าการผสมพนธดวยวธผสมพนธตามธรรมชาตโดยใชพอพนธระยะเวลาทเหมาะสมทสด คอ 3-18 ชวโมง หลงเปนสดเตมท

4.2.3 การผสมเทยมในโคเนอ 1) การผสมเทยม (Artificial Insemination หรอ AI) หมายถง การน าน าเชอทรดเกบไดจาก

พอพนธโคเนอ มาฉดเขาไปในระบบสบพนธของโคเนอเพศเมยโดยมนษย ซงไมตองอาศยการผสมพนธตามธรรมชาตจากพอพนธ โดยโคเนอเพศเมยตองอยในชวงระยะเวลาการเปนสดทเหมาะสมส าหรบการผสมพนธ

2) การผสมเทยมมขอดหลายประการ เชน ลดปญหาและปองกนการแพรระบาดของโรคตดตอทางระบบสบพนธสามารถใชเทคนคการผสมเทยมรวมกบการควบคมการเปนสดไดใชในการแพรพนธโคเนอทดไดอยางรวดเรว ใชในงานการปรบปรงพนธโคเนอ สามารถน าน าเชอไปผสมในสถานทไกลๆ ได สามารถลดคาใชจายในการเลยงพอพนธโคเนอและลดปญหาการบาดเจบของแมพนธโคเนอทมขนาดเลก เมอผสมพนธตามธรรมชาตโดยใชพอพนธโคเนอขนาดใหญ

3) การผสมเทยมจ าเปนตองใชเครองมอและอปกรณทส าคญ ประกอบดวย ปนฉดน าเชอผสมเทยม (AI gun) หลอดพลาสตก (plastic sheath) ทใชสวมทบปนฉดน าเชอ แซนนตารชท (sanitary sheath) ทใชสวมทบหลอดพลาสตกอกหนงชน ถงมอผสมเทยมในโค ถงไนโตรเจนเหลวบรรจน าเชอแบบภาคสนาม คมปากโคงส าหรบจบหลอดน าเชอ กระตกน ารอน กระบอกอนน าเชอ เทอรโมมเตอรวดอณหภม กรรไกร ตดหลอดน าเชอ เปนตน สงทส าคญทสดส าหรบการใชอปกรณส าหรบผสมเทยม คอ การรกษา ความสะอาด ควรฆาเชอโรคทกครงทงกอนและหลงใชอปกรณ แตตองระวงอยาใหสารฆาเชอโรคเปนตวฆาอสจกอนการฉดน าเชอ

32

4) การเตรยมน าเชอแชแขงเพอการผสมเทยม มขนตอนหลกๆ ทส าคญ ดงน (1) เตรยมน าอนในกระบอกอนน าเชอ ซงน าอนตองมอณหภมประมาณ 35-37 องศา

เซลเซยส โดยใชเทอรโมมเตอรวดอณหภม (2) ใชคมปากโคงจบหลอดน าเชอออกจากกระบอกบบรรจน าเชอภายในถงไนโตรเจนเหลว

บรรจน าเชอแบบภาคสนาม ขอควรระวง คอ ไมควรคบกระบอกบรรจน าเชอออกมานอกถงไนโตรเจนเหลว (3) น าหลอดน าเชอแชในกระบอกอนน าเชอทนทหลงจากน าออกมาจากกระบอกบบรรจ

น าเชอ โดยแชหลอดน าเชอไวในน าอนเปนเวลา 30 วนาท ขอควรระวง คอ ควรใชเวลาไมเกน 15 วนาท ตงแตน าหลอดน าเชอออกจากถงไนโตรเจนเหลวจนถงแชลงในกระบอกอนน าเชอ เนองจากหากใชเวลานานอาจท าใหตวอสจตายได

(4) เมอแชน าเชอในน าอนครบ 30 นาท จากนนใชคมปากโคงจบหลอดน าเชอขนจากน าอน ขอควรระวง คอ ไมควรใชมอสมผสหลอดน าเชอ

(5) เชดหลอดน าเชอใหสะอาดและแหงดวยกระดาษทชช จากนนสอดปลายหลอดน าเชอ ดานทมจกดายเขาไปในกระบอกของปนฉดน าเชอ ดนหลอดน าเชอเพอใหกานเลอนของปนฉด น าเชอเลอนลง โดยดนใหเหลอสวนปลายของหลอดน าเชอทจะตดเพยงเลกนอย จากนนใช กรรไกรตดสวนปลายของหลอดน าเชอออก ขอควรระวง คอ ไมควรใชมอสมผสกบสวนปลายของ หลอดน าเชอทจะตดออก

(6) น าหลอดพลาสตกสวมทบปนฉดน าเชอทภายในมหลอดน าเชอบรรจอย จากนนท าการ สวมแซนนตารชททบหลอดพลาสตกอกชนหนง

การสอดปนผสมเทยมทประกอบเรยบรอยเขาสทอทางเดนสบพนธของโคเนอเพศเมย มขนตอนหลกๆ ทส าคญ ดงน

(6.1) ใชมอซายหรอมอขวา (ตามถนด) ลวงผานทวารหนกของโคเพศเมยทเปนสดผานทวาร หนกเพอประเมนลกษณะของทอทางเดนสบพนธ โดยใชมอทลวงผานทวารหนกจบบรเวณคอ มดลก (cervix)

(6.2) เมอจบและประคองคอมดลกไดแลว ใชมออกดานหนงสอดปนฉดน าเชอผานทอทางเดนสบพนธของโคเพศเมย ใหปลายของปนฉดน าเชอไปสมผสกบมออกดานทก าลงประคองคอมดลกไว

(6.3) จากนนสอดปลายปนฉดน าเชอผานจากคอมดลกเขาสตวมดลกลกประมาณ 0.5 เซนตเมตร

(6.4) จากนนดนกานเลอนของปนฉดน าเชอเพอปลอยน าเชอทบรเวณตวมดลก

33

4.2.4 การใชฮอรโมนเพอการสบพนธ ปจจบนไดมการผลตฮอรโมนเชงการคา ทงทเปนฮอรโมนทเกดขนเองตามธรรมชาต และฮอรโมน

สงเคราะห เพอใชในการความคมวงรอบการเปนสดและการตกไขในโคเนอ ซงฮอรโมนทางการคาทผลต ขนมามหลากหลายชนด และแตละชนดมหนาทและคณสมบตทแตกตางกน โดยฮอรโมนทใชเพอการ สบพนธทส าคญในฟารมโคม ดงน

1).กลมฮอรโมนพรอสตาแกลนดน เอฟ ท แอลฟา (PGF2) เชน เอสตรเมท (Estrumate) และลทาไลส (Lutalyse) ซงเปนชอทางการคา ทงเอสตรเมท และล ทาไลส เปนฮอรโมนส าหรบฉดเพอเหนยวน าวงรอบการเปนสดพรอมกน และเหนยวน าใหโคกลบเขาสวงรอบการเปนสด โดยเอสตรเมท เปนฮอรโมนสงเคราะหใชครงละ 2 มลลลตร ฉดเขากลามเนอ และลทาไลส เปนฮอรโมนทเกดขนตาม

ธรรมชาต ใชครงละ 5 มลลลตร ฉดเขากลามเนอ ค าแนะน าในการใชฮอรโมนกลม PGF2 คอ โคจะ

แสดงอาการเปนสดหลงฉดฮอรโมน PGF2 แลวประมาณ 2-5 วนในโคสาว ประมาณ 50 ชวโมง โคนาง 72 ชวโมง โคจะตอบสนองโดยการเปนสดประมาณ 60-65% การจะท าใหโคนมเปนสดเพมขนตองฉด

ฮอรโมน PGF2 จ านวน 2 เขม หางกน 11 วน โดยหากโคตอบสนองตอการฉด PGF 2α เขมท 1 ใหท า

การผสมพนธโคทกตว ใหท าการฉด PGF 2α เขมท 2 ในโคทไมตอบสนองตอการฉดในเขมท 1 โดยฉด เขมท 2 หางจากเขมท 1 เปนเวลา 11 วน และหากตรวจพบการเปนสดจงท าการผสมพนธ ขอควรระวงใน

การฮอรโมนกลม PGF2 คอ หากฉด PGF2 ในโคนมทตงทองจะท าใหเกดการแทงได โคจะไมมการ

ตอบสนองตอ PGF2 หากโคนมไมม CL บนรงไข เชน โคไมมวงรอบการเปนสด 2) กลมฮอรโมนโกนาโดโทรปน (gronadotrophin) เชน โครลอน (Chorulon) และ โฟลล

กอน (Folligon) ซงเปนชอทางการคา ใชเพอกระตนใหถงไขเจรญเตบโต กระตนใหเกดการตกไข และชวยเพมการผสมตดสงขน โดยโครลอน ใชครงละ 1,500-3,000 ไอ. ย ฉดเขากลามเนอ และโฟลลกอน ใชครงละ 500-3,000 ไอ.ย ฉดเขากลามเนอ ค าแนะน าในการฮอรโมนโครลอน คอกรณเพมการผสมตด ใหฉดขนาด 1,500 ไอ.ย ในวนทผสมพนธกรณเปนสดเงยบ ใหฉดขนาด 1,500-3,000 ไอ.ย ค าแนะน าในการฮอรโมนโฟลลกอน คอกรณกระตนการเปนสดและเพมการผสมตด ใหฉดขนาด 500-3,000 ไอ.ย กรณเปนสดเงยบ ใหฉดขนาด 500-3,000 ไอ.ยกรณกระตนใหเกดการตกไข ใหฉดขนาด 1,500-3,000 ไอ.ย

34

3) รเซพทอล (receptal) เปนชอฮอรโมนทางการคา ซงเปนฮอรโมน สงเคราะหชนดน าส าหรบฉดเพอกระตนใหรางกายใหหลงฮอรโมน FSH ทกระตนการเจรญเตบโต ของถงไข (ฟอลลเคล) และฮอรโมน LH ทกระตนการตกไข ฮอรโมนรเซพทอลใชเพอเพมอตรา การผสมในการท าผสมเทยมหรอในกรณกระตนใหเกดการตกไขใกลเคยงกน นอกจากนยงใชเพอรกษาภาวะถงน าบนรงไข โดยใชครงละ 2.5-5 มลลลตร ฉดเขากลามเนอ โดยการฉดฮอรโมนเขากลามเนอสามารถฉดไดหลายบรเวณ เชน การฉดเขากลามเนอบรเวณสะโพก ฮอรโมนโปรเจสเตอโรนสงเคราะหแบบสอดชองคลอด เชน ซดาร® (CIDR®) ซงเปนชอทางการคา ใชส าหรบควบคมวงรอบการเปนสด และเหนยวน าวงรอบการเปนสดและท าใหเกดการเปนสดพรอมๆ กน เพอจดโปรแกรมการผสมเทยมแบบก าหนดเวลา โดยใชซดาร® 1 แทงตอโค 1 ตว สอดเขาชองคลอดนานเปนเวลา 7-9 วน เมอครบก าหนดจ าถอดซดาร® ออกจากชองคลอด

4.2.5 โปรแกรมฮอรโมนเพอเหนยวน าการตกไขในโคเพศเมย วตถประสงคหลกของการใชโปรแกรมฮอรโมนในการเหนยวน าการเปนสดและการตกไข เพอจด

กลมโคเนอส าหรบการคลอด ลดแรงงาน ไดลกโคเนอเมอหยานมซงมอายและน าหนกใกลเคยงกน ลด ระยะเวลาทตองใชเพอการตรวจเชคสด (จบสด) และขจดปญหาเรองการตรวจเชคสดเพอการผสมเทย ม การใชฮอรโมนส าหรบโปรแกรมเหนยวน าการเปนสดและตกไขมหลากหลายโปรแกรมทเกษตรกร สามารถ

เลอกใชไดตามความเหมาะสม เชน โปรแกรมการสอดใชฮอรโมน GnRH รวมกบ PGF2 คอ โปรแกรม Ovsynch ทพฒนาเพอเปนโปรแกรมการใชฮอรโมนในการเหนยวน าการตกไขและก าหนดเวลาการผสมเทยม และลดการตรวจสด โดยใชฮอรโมน 2 ชนด คอ ฮอรโมน GnRH ทชวยกระตนการเจรญเตบโตของ

ถงไขและกระตนการตกไข และฮอรโมน PGF2 ทท าให CL เกดการเสอมสาย โดยมวธการปฏบต ดงน 1) วนเรมตนโปรแกรม ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 1 เขากลามเนอ ขนาด 2.5

มลลลตร

2) จากนน 7 วน ฉดฮอรโมน PGF2 (เอสตรเมท) เขากลามเนอ ขนาด 2.0 มลลลตร จากนน 2 วน ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 2 เขากลามเนอ ขนาด 2.5 มลลลตร

3) ก าหนดเวลาการผสมเทยม ท 16-20 ชวโมง หลงฉดฮอรโมน GnRH (รเซพ ทอล) เขมท 2 โปรแกรมใชฮอรโมนโปรเจสเตอโรนสงเคราะหแบบสอดชองคลอด (CIDR® ) ระยะสน 5 และ 7 วน

รวมกบการใชฮอรโมน GnRH และฮอรโมน PGF2 คอ โปรแกรมทใชฮอรโมน 3 ชนด คอ ฮอรโมน CIDR® ทชวยควบคมการเจรญเตบโตของถงไข ฮอรโมน GnRH ทชวยกระตนการเจรญเตบโตของถงไข

และกระตนการตกไข และฮอรโมน PGF2 ทท าให CL เกดการเสอมสาย ม 2 โปรแกรม คอ

35

3.1) โปรแกรมใช CIDR® ระยะสน 7 วน รวมกบการใชฮอรโมน GnRH และ

ฮอรโมน PGF2 โดยมวธการปฏบต ดงน (1) วนเรมตนโปรแกรม (วนท 0) ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 1 เขา

กลามเนอ ขนาด 2.5 มลลลตร รวมกบการสอดแทงฮอรโมน CIDR® เขาสชองคลอด

(2) จากนน 7 วน (วนท 7) ฉดฮอรโมน PGF2 (เอสตรเมท) เขากลามเนอ ขนาด 2.0 มลลลตร พรอมกบถอดแทงฮอรโมน CIDR® ออกจากชองคลอด

(3) จากนน 2 วน (วนท 9) ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 2 เขา กลามเนอ ขนาด 2.5 มลลลตร และท าการผสมเทยม 3.2) โปรแกรมใช CIDR® ระยะสน 5 วน รวมกบการใชฮอรโมน GnRH และ

ฮอรโมน PGF2 โดย มวธการปฏบต ดงน (1) วนเรมตนโปรแกรม (วนท 0) ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 1 เขา

กลามเนอ ขนาด 2.5 มลลลตร รวมกบการสอดแทงฮอรโมน CIDR® เขาสชองคลอด (2) จากนน 5 วน (วนท 5) ถอดแทงฮอรโมน CIDR® ออกจากชองคลอด

พรอมกบฉดฮอรโมน PGF2 (เอสตรเมท) เขมท 1 เขากลามเนอ ขนาด 2.0 มลลลตร

(3) จากนน 1 วน (วนท 6) ฉดฮอรโมน PGF2 (เอสตรเมท) เขมท 2 เขา กลามเนอ ขนาด 2.0 มลลลตร

(4) จากนน 1 วน (วนท 7) ฉดฮอรโมน GnRH (รเซพทอล) เขมท 2 เขา กลามเนอ ขนาด 2.5 มลลลตร และท าการผสมเทยม

4.2.6 การจดการแมโค ระยะกอนผสมพนธ ในระยะนเปนระยะทมความส าคญมากทจะเตรยมพรอมเพอใหแมโคมความพรอมในการผสมพนธ

มการตกไขทสมบรณ และแสดงอาการเปนสดอยางชดเจน ซงจ าเปนตองมการ จดการดานอาหารทดพอ มการเสรมอาหารขนหรอแหลงอาหารพลงงานเพอกระตนฮอรโมนและ เหนยวน าใหเขาสการเปนสดไดดขน ซงในการสงเกตอาการเปนสดสามารถสงเกตไดไมยาก แตผ เลยงตองหมนสงเกตโดยดจากอาการขนทบกนของโค หากโคทโดนทบยนนงใหยนขคอจะแสดง อาการเปนสดอยางเตมท สวนตวใดทขนขมกเปนโคทเรมเปนสด แตตองสงเกตเพมจากอาการ บวมของอวยวะเพศและน าเมอกทไหลออกมาจากชองคลอดดวย หากมอาการดงกลาวรวมกนให ท าการผสมเทยมหลงจากทโคเปนสดเตมท 12-18 ชวโมง

36

4.2.7 การผสมเทยม การผสมเทยมมเปาหมายการเพมผลผลตทเนนการปรบปรงพนธใหดขนในระยะเวลาสน โดยไดผล

ดกวาการผสมตามธรรมชาต เชน ไดสายพนธโคลกผสมตางประเทศ คณภาพเนอ คณภาพซาก โครงสรางของรางกายใหญขน การเจรญเตบโตสง ผลผลตเพมมากขน และผลก าไร ทสงขนใหกบเกษตรกรผเลยงโคในการท าฟารม ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ

4.2.8 การจดการแมโคระยะตงทอง 1 ถง 3 เดอนแรก ภายหลงจากการผสมเทยม ผเลยงตองท าการสงเกตวาแมโคกลบเปนสดหรอไม ดวยการสงเกต

อาการเปนสดหลงจากท าการผสมไปแลว 21 วน หากไมมอาการเปนสดแสดงวาผสม ตดและอาจท าการสงเกตซ าทก 21 วนเพอตรวจสอบใหแนใจวาผสมตดแลว ในกรณโคทผสมตด แลวควรแยกแมโคทผสมแลวออกจากฝง และท าการเลยงแยกอกคอก

ดานการใหอาหารแมโคในระยะ 3 เดอนแรกตองการโปรตนไมสงมาก ซงแมโคระยะน ตองการโปรตน 570 กรม ซงคดเปนระดบโปรตนเฉลย (0.57/8.2)×100 = 6.95% ทวตถแหง หรอประมาณ 7%

4.2.9 การจดการแมโคระยะตงทอง 4 ถง 6 เดอนแรก ในระยะนเปนระยะทตวออนในทองแมโคยงเลกอย จงตองการสารอาหารต ากวาระยะอนๆ ดงนน การจดการในระยะน จะเปนการเสรมอาหารขน 1-2 กโลกรม (อาหารขนทระดบ โปรตน 14%) รวมกบใหกนหญาสดประมาณ 7-8 กโลกรมทวตถแหง หรอประมาณ 25-30 กโลกรมตอวน ซงตองระมดระวงมใหโคมการสะสมไขมนมากเกนไปและมใหผอมจนเกนไป ใน ระยะนอาจปลอยลงแทะเลมแปลงหญาไดบาง

4.2.10 การจดการแมโคระยะกอนคลอด 3 เดอน ในระยะนเปนระยะทส าคญยงเนองจากเปนระยะทแมโคตองท าน าหนก เนองจากหลงจากการคลอดแมโคจะเสยน าหนกมาก ดงนนในระยะนแมโคตองไดรบสารอาหารคณภาพด หรอมอาหารอยางเพยงพอเพอชดเชยน าหนกทหายไป แตในระยะนแมโคมกกนอาหารไดลดลงกวาปกต จงจ าเปนตองเพมความเขมขนของโภชนะใหมากขน โดยเฉพาะแหลงของพลงงานเพอใหแมโคมพฒนาการของเซลลสงเคราะหน านม จะมการเพมจ านวนและพรอมท างาน และจะเรมการสงเคราะหน านมใน 7 วนกอนคลอด ดงนนแมโคตองไดรบอาหารพลงงานอยางเพยงพอ เพอสรางน านมและเพอใหแมโคพรอมเขาสการกลบเปนสดเรวขน เมอครบ 282 วน แมโคกจะคลอดลกออกมา

37

4.3 กำรจดกำรท ำสญลกษณโค

4.3.1 การจดการลกโคแรกคลอด เมอลกโคคลอดออกมาแลวจะตองรบใหการชวยเหลอลกโคโดย

มการเชดท าความ สะอาดเมอกทตดมากบลกโค ลวงเมอกทจมกและปากของลกโคออกใหหมดและเรว

ทสด เพอเปน การกระตนระบบการหายใจและชวยใหลกโคทคลอดออกมาแลวสามารถหายใจไดดวย

ตวเองเปน เพมอตราการรอดตายของลกโคแรกเกด

ภายหลงจากการเชดเมอกออกจากตวลกโคแลว ตองท าการผกสายสะดอ ตดสายสะดอ ทเกน

และใชยาฆาเชอโรคจมทสายสะดอ จากนน น าลกโคเขาไปกนนมแมอยางรวดเรว ควรท าใหลกโคยนทรง

ตวใหไดเสยกอน เนองจากเปนการปองกนไมใหแมโคเหยยบลกตวเอง ลกโค จ าเปนไดกนนมแมโดยเรว

เนองจากภายในนมแมโค ณ ชวงเวลานนจะมนมทเรยกวา “นม น าเหลอง” เพราะนมน าเหลองมคณคา

ทางโภชนะทเหมาะสมส าหรบลกโคระยะแรกคลอดและเปนแหลงของสารกระตนภมคมกนทจะสงผลให

ลกโคแรกคลอดมการเจรญเตบโตทสมบรณ แขงแรง

ภาพท 7 การปอนนมลกโคและการจดทาทถกตอง

เมอลกโคมอายไดประมาณ 30-90 วน ควรมการจดการในสวนของการท าบนทกประจ าตวสตว

เพอใชเปนขอมลของฟารมเพองายและสะดวกในการจดการตอไป แตในชวงเวลาน ไมควรปลอยใหลกโค

ไปตามฝงควรจะจดใหอยในคอกทมการใหน าใหอาหารทเหมาะสม ควรมการท าความสะอาดคอกและ

โรงเรอนเปนประจ า เพอมใหเปนแหลงของเชอโรคทจะสงผลตอ สขภาพลกโค

38

4.3.2 การปฏบตดานการจดการลกโค

การท าสญลกษณประจ าตวสตว เปนการระบตวตนของลกโควาเปนเพศอะไร สายพนธอะไร เกด

วนเดอนปไหน แมคอใคร เปนลกของพอตวไหน เปนตน เพอเปนการปองกนการผสมแบบเลอดชด และ

เพอใหไดสายพนธทดทจะสงผลตอประสทธภาพการผลตของฝงโค การท าสญลกษณทนยมน ามาใชม 2

แบบ คอ

1) การตดเบอรหแบบพลาสตก จะประกอบดวยกน 2 สวน คอ

(1) เบอรหตวเมย จะมลกษณะเปนแผน กวางขนาดประมาณ 4 เซนตเมตร เปนพนทใน

การเขยน

(2) เบอรแผนตวผ จะมลกษณะกลม มเดอยยนออกมาเพอใชในการเจาะหลกโคและ

สามารถสอดกบ แผนตวเมย การใชเบอรหพลาสตกจะมาพรอมกบคมทใชบบแผนตวผใหเจาะ ผานใบหลก

โคไปลอคกบแผนตวเมยบรเวณกงกลางของใบห

ภาพท 8 ต าแหนงในการตดเบอรหทถกตอง

39

2) การตเบอรรอน เปนการท าสญลกษณแบบถาวรเนองจากจะสามารถตดกบตวของโค

ไปจนตลอดชวต การตเบอรในลกษณะนเปนใชเหลกไปเผาไฟจนรอนจด แลวน าไปนาบทตวของโค

หลงจากนนใชยาทาแผลสดทารวมกบการโรยยากนหนอน แมลงวนเจาะเพอรกษาบาดแผลและปองกน

แมลงวนมาวางไขทแผล

ภาพท 9 การจบบงคบโคใหอยในทาทถกตอง

ภาพท 10 ต าแหนงการตเบอรรอน

ภาพท 11 การตเบอรรอน

40

3) การท าลายเขาโค การท าลายเขาของโคมความจ าเปน เนองจากเขาของโคไมมราคา

อาจท าอนตรายกบเกษตรกรได รวมถงลดการบาดเจบของโคจากการขวดกน ฉะนนการท าลายเขาของโค

จงนยมท าตงแตโคทมยายนอยเพราะจะลดการเจบปวดและแผลหายเรว การสญเขามหลายวธคอ

- สารเคม โดยสวนมากจะนยมใชแทงโซดาไฟ การท าแบบนจะท าในโคทอาย 10 วน โดย

ท าการขดทปมเขาของโค จากนนใชแทงโซดาไฟทา รอประมาณ 1–20 นาท ขอควรระวงคอจะตองมการ

ใชขผงทา เพอกนโซดาไฟไหลไปโดนทอนซงจะ เกดอนตรายกบโคได หลงจากนนประมาณ 7-14 วน ปม

เขาจะมลกษณะเปน สะเกดหลดออกไปเอง

- การสญเขาดวยความรอน วธนจะสามารถท าไดตงแตอาย 30-90 วน โดยการใชเหลกท

ม ลกษณะเปนทรงกระบอกน าไปเผาใหรอนคลายกบการตเบอรรอน จากนนท าไป จทปมเขาลกษณะการ

ขดแตจะตองมการจบใหมนคงและหากพบวามปมเขาท งอกมาขนาดใหญกใหใชมดคมๆ ปาดออกกอนแลว

ถงขด เมอเสรจแลวใชยาทาแผลสดรวมกบการโรยยากนหนอนแมลงวนเจาะ

ภาพท 12 การสญเขาดวยความรอน

41

4) การตดแตงกบเทาโค ดวยรปแบบการเลยงโคแตกตางจากสมยกอน ทเปนการเลยง

แบบปลอยทงทโค ไดเดนอยางอสระ มการสกกรอนของกบเทาเมอโคเดน แตเมอมการปรบเปลยนมาเลยง

แบบยนโรงเลยงขงคอก ซงพนสวนใหญจะเปนพนคอนกรต จงท าใหกบเทาของโคมรปรางผดปกต ซงตองม

การตดแตงกบโคใหรปทรงปกตนน ผเลยงโคสามารถท าไดเอง โดยอปกรณเบองตน ไดแก มดแตงกบ

แอลกอฮอล ส าล และตะไบส าหรบลบคมในการแตงกบ ขนตอนการปฏบตการตดแตงกบโค

(1) จบบงคบโคเขาซองบงคบ โดยใชเชอกผกทขาของโคเพอตรวจสอบความผดปกต

ของพนกบ

(2) ท าความสะอาดบรเวณเทาของโค เพอท าใหบรเวณกบเทาออนนมซงจะสะดวก

ตอการตดแตงกบ

(3) ท าการตดแตงกบดวยมดตดแตงกบ

5) การสนสะพายโค การปฏบตงานในฟารมทไมมคอกปฏบตการหรอซองบงคบยอมท า

ไดยาก เพราะโคจะไมยอมอยนงหรอไมสามารถจงไดโดยงาย แตการสนสะพายโคจะชวยใหการ จบและ

บงคบโคสะดวกขน ซงการสนสะพายสามารถท าไดโดยขนตอน ดงตอไปน

(1) น าโคมาเขาซอง ลอกคอเขากบเสาหลก

(2) ใชเชอกเขาคางเรอบรเวณสนจมกโค

(3) น าเหลกแหลมทรงกลมหรอไมทเหลาแหลมทเอาเสยนไมออกแลว แทงไปบรเวณ

ดานในสวนปลายของจมกทไมมกระดก

(4) รอยเชอกออมคอผานจมก

4.4 อำหำรโคเนอ 4.4.1 ความตองการโปรตนของโคเนอ

โปรตน เปนสารประกอบอนทรยทมโมเลกลขนาดใหญ มโครงสรางซบซอน ประกอบดวย กรดแอมโน เรยงตวตอกนเปนสายดวยพนธะเพปไทด (Peptide bond) รางกายสตวมโปรตนเปนองคประกอบ ประมาณ 12-16 เปอรเซนต พบในทกสวนของรางกาย ยกเวนปสสาวะ และน าด หนงในสามของโปรตนในรางกายพบในกลามเนอ โปรตนมความส าคญและหนาทเปนโครงสรางของรางกาย ชวยบ ารงรกษาและซอมแซมเนอเยอทสกหรอ ใชในการสงเคราะหสารอนทรยทจาเปนตอรางกาย เชน เอนไซม ฮอรโมน และสารภมคมกน ชวยในการควบคมสภาพหรอสภาวะของรางกายใหเปนไปตามปกต และใชเปนแหลงพลงงานได (โปรตน 1 กรม จะใหพลงงานประมาณ 16.736 กโลจล หรอ 4.0 แคลอร)

42

4.4.2 คณคาทางโภชนะของอาหารโคเนอ 1) แหลงอาหารหยาบ อาหารหยาบหมายถงอาหารทมความเขมขนของโภชนะตอหนวยน าหนกนอยมความฟาม

มาก และมเยอใยสงเกน 18% ของวตถแหง สวนใหญแลวอาหารหยาบไดแกสวนตางๆ ของตนและใบพชซงจดเปนอาหารหลกของโคเนอและเปนแหลงอาหารทมราคาถกอาหารหยาบหรออาหารทมเยอใยสงเปนอาหารทจาเปนอยางยงส าหรบโคเนอเพราะชวยกระตนใหกระเพาะบบตวทาใหสตวขยอกอาหารออกมาเคยวเออง ซงในการเคยวเอองนจะมน าลายถกขบออกมาเปนจ านวนมาก น าลายของสตวเคยวเอองจะชวยตานความเปนกรดในกระเพาะหมกไมใหลดต าเกนไป มฉะนนจลนทรยจะมชวตอยไมได เนองจากในกระเพาะหมกมการหมกอาหารอยตลอดเวลา ดงนนจงมกรดไขมนระเหยไดผลตออกมาเสมอ ถาสตวไดรบอาหารขนในระดบสงกจะมกรดถกผลตออกมาในอตราเรวมาก เพราะอาหารขนมคารโบไฮเดรตทยอยไดงายอยมาก ถาไมมสารในน าลายมาชวยตานทานความเปนกรดไวกระเพาะจะมความเปนกรดสง จลนทรยในกระเพาะหมกจะมชวตอยไมได ซงจะมผลท าใหสตวปวยหรอตายในทสด ดวยเหตนอาหารหยาบหรออาหารทมเยอใยสงจงนบวาจ าเปนตอสตวเคยวเอองมาก อาหารหยาบแบงได 2 ประเภทใหญ คอ

(1) อาหารหยาบสด เชน หญาสด ตนและเปลอกขาวโพดฝกออน ขาวโพด ตนและใบถวสด ยอดออยและเปลอกสบปะรด เปนตน

ภาพท 13 หญากนน และหญากนนสมวง

ภาพท 14 หญาเนเปยร และหญารซ

43

ภาพท 15 หญาเนเปยรปากชอง 1 และเปลอกขาวโพดหวาน

(2) อาหารหยาบแหง เชน หญาแหง ฟางขาว ตน และใบถวแหงหรอพชอนๆ ท

เกบถนอมไวโดยการตากแดดหรออบใหน าระเหยไปจนเหลอความชนอยในระดบทสามารถเกบไวไดโดยปลอดภย

ภาพท 16 หญาแหง

ภาพท 17 พชหมก

44

2) แหลงอาหารขน อาหารขน ประกอบดวยแหลงอาหารโปรตน เชน พวกกากถวเหลอง กากเมลดทานตะวน

กากงา กากเมลดฝาย ใบพชโปรตนสง เชน ใบกระถนแหง ใบมนส าประหลงแหง เปนตน แหลงอาหารพลงงาน เชน มนเสน ขาวโพด ร า ขาวฟาง เปนตน

ในการเลยงโคเนอควรเสรมอาหารขนดวยโดยเฉพาะอยางยงในโคท ก าลงเจรญเตบโตและ/หรอใหผลผลตน านมสง เพราะโคเนอเหลานตองการสารอาหารสง ถาหากใหกนเฉพาะอาหารหยาบอยางเดยวจะไดสารอาหารไมเพยงพอตอความตองการของรางกาย ยงโคเนอใหผลผลตน านมสงขนเทาใดยงตองใหอาหารขนสงมากขน ดงนนการใหอาหารขนตองพถพถนเพอความประหยดและโภชนะครบถวน อาหารขนเปนอาหารทมความเขมขนของโภชนะตอหนวยน าหนกสงมเยอใยต ากวา 18% ของวตถแหงยอยไดงาย แมวาสตวจะกนเขาไปนอยกสามารถใหสารอาหารทเปนประโยชนไดมาก

4.4.3 อาหารและวตถดบในการผลตอาหารโค 1) วตถดบแหลงพลงงาน

(1) มนเสน/มนส าปะหลง ใชเปนแหลงพลงงานหลกมโปรตนประมาณ 2.6% มโภชนะทยอยไดทงหมด (TDN) 79% กอนน ามาใชควรตากแดดใหแหงสนท เพอลดสารพษและลดการเกดเชอรา ระวงในเรองการปลอมปนของตนมนทตดมากบหวมน

(2) ปลายขาว ใชเปนแหลงพลงงานมโปรตนประมาณ 8% และโภชนะทยอยไดทงหมด 80% สงทตองระวง คอแกลบและความชน

(3) ร าขาว ใชเปนแหลงของพลงงานมไขมนสง อยาเกบไวนานจะเหมนหนท าใหคณภาพลดต าลง

(4) เมลดขาวโพด เปนแหลงพลงงานทมโภชนะทยอยไดทงหมด 80% และมโปรตนประมาณ 8% และยงมวตามนตางๆ ทจ าเปน เชน ไวตามน A, B1 สง กอนน ามาผสมควรตหรอบดใหแตกกอน จะท าใหโคเนอสามารถน าไปยอยและใชประโยชนไดดยงขน สงทควรระวงคอความชนในเมลดขาวโพดไมควรใหสงเกน 14% เพราะจะท าใหเกดเชอราและสารพษจากเชอราท าใหเกดผลเสยตอการเจรญเตบโตและการใหน านมของโคเนอได

(5) กากน าตาล เปนผลพลอยไดจากโรงงานน าตาล มโปรตนต าเพยง 2% และโภชนะทยอยไดทงหมด 70% ลกษณะเปนของเหลวขนเหนยวสน าตาลเขมมกลนหอมรสหวานท าใหอาหารทน ามาผสมเกดความนากน

(6) ไขมน เปนแหลงทใหพลงงานสง เชน ไขสตว แตใชในอาหารโคไดไมเกน 5% เพราะจะท าใหการกนไดและการยอยอาหารลดลง

45

2) วตถดบแหลงโปรตน (1) กากถวเหลอง มโปรตนประมาณ 44-48% มโภชนะยอยไดทงหมด (TDN)

ประมาณ 70 - 80% แตมขอจากดทราคาทยงคงแพงการเลอกใชตองขนอยกบราคา (2) เมลดฝาย ใชเปนแหลงของโปรตนและยงเปนแหลงพลงงาน คอ มโปรตน

ประมาณ 15-20% แตเมลดฝายมสารพษทเรยกวากอสซปอลจงไมควรใชเมลดฝายเกน 25% ในสตรอาหาร

(3) ใบกระถนแหง ใชเปนแหลงของโปรตน 20-25% มโภชนะทยอยไดทงหมด 75% และยงเปนแหลงของวตามนตางๆ เชน วตามน A การเลอกใชเปนวตถดบควรระวงไมใหกงหรอกานใบปลอมปนมากจะทาใหคณภาพลดลง

(4) กากเมลดฝาย ใชเปนแหลงของโปรตนและโปรตนไหลผาน คอมโปรตนประมาณ 40-50% มสารพษตางๆ แตมขอจากดเรองราคาทแพง

(5) กากเบยรแหง ใชเปนแหลงของโปรตน 20-27% และมโปรตนไหลผานสงใชไดดแตไมควรใชมากเกนไปจะท าใหการยอยไดและความนากนลดลง

(6) ยเรย ยเรย (46-0-0) เปนแหลงของโปรตนไมแท แตจลนทรยในกระเพาะของโคสามารถยอยสลายยเรยแลวไดเปนแอมโนเนย เพอน าไปสรางเปนจลนทรยโปรตน ซงสามารถยอยสลายเปนโปรตนส าหรบโคได อยางไรกตามความสามารถในการใชประโยชนของยเรยมจ ากด ดงนนหากใชมากไปกสามารถมความเปนพษได โดยปกตแลวระดบทปลอดภยในการเสรมยเรยในอาหารโค คอ 3%

3) วตถดบแหลงแรธาต และอนๆ เชน กระดก เปลอกหอย เกลอ ไดแคลเซยมฟอสเฟต วตามน และแรธาตปลกยอย เปนตน

(1) เกลอ เปนแหลงโซเดยมและคลอไรดใชประมาณ 1% ในสตรอาหารชวยเพมรสชาตและความนากนของอาหาร

(2) ไดแคลเซยม-ฟอสเฟส เปนแหลงของแคลเซยมและฟอสฟอรสมแคลเซยมประมาณ 20-24% และฟอสฟอรส 16-18% ใชในสตรอาหารโคไมควรเกน 2%

(3) เปลอกหอยปน เปนแหลงของแคลเซยมโดยมแคลเซยมประมาณ 30-40% (4).กระดกปนมแคลเซยมประมาณ 30-35% และฟอสฟอรสประมาณ 15% ก ามะถน

ผงมลกษณะเปนผงสเหลองใสเพอใหการยอยอาหารไดดขนโดยเฉพาะอาหารทมยเรยเปนองคประกอบใชในอตรา 1 สวน เมอใชยเรย 10 สวน

46

4.4.4 การจดการอาหารโคแรกเกด อาหารของลกโคแรกคลอดทส าคญคอน านมเหลอง (Colostrum) ดงนน ลกโคจ าเปนตองไดรบ

นมน าเหลองเรวทสดเทาทจะท าได และลกโคควรไดรบนมน าเหลอง 10-12% ของน าหนกตวจากน านมทรดออกมาครงแรกภายใน 4 ชวโมงหลงคลอด

1) นมผงทดแทน (Milk replacer) นมผงทดแทนทดควรมโปรตนประมาณ 22% ซงสวนใหญมาจากน านม (Milk protein)

และจากถว (Soy protein) ซงยอยไดงายและบางสวนไดมาจากเนอปลา กากเบยร-ยสต ขาวโอต และขาวสาล นอกจากนนมผลทดแทนควรมไขมนอยางนอย 15% และควรสงถง 20% เพราะการทมไขมนสงจะชวยลดการเกดทองรวงในลกโคได นอกจากนยงเปนพลงงานส าหรบการเจรญเตบโตของลกโคดวย

2) อาหารโคเลก (Creep feed) อาหารโคเลก คอ อาหารเสรมทใชทดแทนน านมแมโคทไมพอกบความตองการของลกโค

เนองจากลกโคจะมความตองการน านมมากขนตามอายและน าหนกตวทเพมขน แตแมโคจะใหน านมไดนอยลงหลงจาก 1-2 เดอน ซงจะตางกบโคนมทจะมปรมาณน านมสงขนและยงคงอยในระดบสงจะกระทง 3-5 เดอน โดยปกตลกโคจะตองการน านมประมาณ 10% ของน าหนกตว เชน ลกโคทมน าหนก 50 กก. จะตองการน านมวนละ 5 กก. แตถาลกโคมน าหนก 200 กก. จะตองการน านมวนละ 20 กก. แตแมโคเนอสามารถใหน านมไดแควนละประมาณ 6 กก. เทานน ดงนนโคตองการลกโคมความตองการเพมอก 14 กก. จงตองใหอาหารลกโคเพมขน 14 กก. เพอใหลกโคไดรบโภชนะเพยงพอความตองการ

4.4.5 การจดการอาหารลกโคระยะหลงหยานม

การจดการลกโคหลงหยานมเปนเรองส าคญอยางยง เพราะจะสงผลตอการเจรญเตบโต โครงสราง

รางกายของลกโค ซงลกโคควรไดรบคณคาทางโภชนะทเหมาะสมกบความตองการของลกโค ควรมการ

เสรมอาหารขน และหญาสดคณภาพดใหกบลกโค จงควรหยานมลกโคเมออาย ประมาณ 6-7 เดอน หรอ

เสรมนมเทยม อาหารขนใหส าหรบลกโค น าหนกของลกโคหยานมควร เฉลยประมาณ 180-200 กโลกรม

1) สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขน (Ratio of roughage per concentrate)

สดสวนของอาหารหยาบตออาหารขนเปนสงส าคญทตองค านงโดยทวไป ปรมาณวตถแหงทกนไดของโค

เฉลย 3% ของน าหนกตว แตขนอยกบระยะการเจรญเตบโต โคทอายนอย น าหนกนอยจะมปรมาณการกน

ไดสงกวาโคทอายและน าหนกมากกวา ดงตารางท 10

47

ตารางท 10 ปรมาณการกนไดของโคในแตละชวงน าหนก

น าหนกตว (กโลกรม) ปรมาณการกนได (กโลกรม) คดเปนเปอรเซนตตอน าหนกตว (เปอรเซนต)

136 4.0 2.94

182 4.8 2.64

227 5.7 2.51

273 6.6 2.41

318 7.5 2.35

364 8.2 2.25

409 9.1 2.22

455 10.0 2.19

500 10.5 2.10

เมอสามารถประมาณปรมาณการกนไดของวตถแหงแลวจงควรมการจดสดสวน ของหญา

ตออาหารขน โดยรปแบบการใหอาหารมหลายรปแบบ ไดแก ใหหญาตออาหาร ขนในอตราสวน 70:30,

60:40, 50:50, 40:60 และ 30:70 ขนอยกบระยะการเลยง หากโคอายนอยและมน าหนกนอยควรใช

อตราสวนของหญาสงกวาอาหารขน และคอยเพมสดสวนอาหารขนใหสงขนภายหลง เพอใหโคไดรบคณคา

ทางโภชนะเพอสรางการ เจรญเตบโตและโครงสรางรางกายของลกโค

4.4.6 การจดการโคระยะขน

การจดการโคระยะขนดงทไดกลาวมาในขางตน โคขนคณภาพม 2 รปแบบ คอ โคเนอหนมและโค

ไขมนแทรก ทง 2 รปแบบมความแตกตางกนทชวงระยะเวลาการขน และอาหารทกน แตการเลอกพนธ

น ามาเลยงยอมเหมอนกนคอตองใชสายพนธลกผสมสายเลอดยโรป เพอใหเนอมคณภาพดเพยงพอในการ

เลยงระยะขนทงสองแบบจะใชทงอาหารขนและอาหารหยาบใหกนแบบเตมท โดยมากระยะโคหนมมกใช

อาหารขนประมาณ 1% ของน าหนกตว โดยทตองการระดบโปรตน ประมาณ 12-14% รวมกบหญาสด

หรอหญาหมกแบบเตมท เพอใหโคมการสรางกลามเนอ แตโคทเลยงในระบบไขมนแทรกจะใหอาหารขน

1-1.5% ของน าหนกตว รวมกบหญาหมกหรอฟางขาวและกากน าตาล แตโคทเลยงแบบไขมนแทรกจะตอง

ท าการตอนทน าหนกประมาณ 400 กโลกรม (กอนขน) เพอใหมการสะสมไขมนทมากขน โดยการตอน

นยมวธการผาเอาลกอณฑะออกหรอใชคมเบอรดซโซ (Burdizzo) หนบทขวอณฑะ

48

1) การผสมอาหารโคระยะขน โดยการผสมอาหารสตวดวยมอ

เปนวธการผสมอาหารทเหมาะสมกบเกษตรกรรายยอยทมตนทนต า โดยมอปกรณไมมาก

ไดแก พลว กะละมง เครองชง เปนตน โดยในการผสมมล าดบขนตอน ดงตอไปน

(1) ท าความสะอาดพนททจะท าการผสม ควรเปนพนปนขดมนเพอใหงายตอการท า

ความสะอาด

(2) ท าการชงวตถดบอาหารสตวตามทค านวณไว โดยทวไปนยมผสมวตถดบทม

ปรมาณมากกอนคอแหลงวตถดบพลงงาน เชน ขาวโพดบด มนเสน หรอร าขาว โดยควรแบงสวนประกอบ

ไวบางสวนในกะละมงเพอเกบไวผสมกบแรธาต วตามน หรอพรมกซ หลงจากนนจงชงแหลงวตถดบ

ประเภทโปรตนมาผสมในกองวตถดบประเภทแรธาต วตามนหรอพรมกซควรน ามาคลกเคลากบแหลง

วตถดบพลงงาน แลวจงน ามาผสมในกองใหญตอไปโดยใชพลว สวนวตถดบประเภทของเหลว เชน

กากน าตาล น ามนพช ควรผสมกบวตถดบอาหารสตวทมเนอหยาบเลกนอยในกะละมง แลวจงน ามาผสมใน

กองใหญ

(3) คลกเคลาใหเขากนจนเปนเนอเดยวกน

2) การผสมอาหารโคระยะขน โดยการผสมอาหารสตวดวยเครองผสมอาหารสตว

เปนการผสมอาหารปรมาณมากๆ ซงใชหลกการ เชนเดยวกบการผสมดวยมอ แตการ

ผสมนจะใชเวลานอยกวา เนองจากเครองมความสามารถในการคลกเคลาไดเรวกวาล าดบของการน า

วตถดบเขาผสมมความส าคญตอการการท าใหผสมไดทวถงและรวด เรว เปนการประหยดคาใชจาย เรม

ดวยการใสอาหารพวกเมลดธญพช เชน ขาวโพด ปลายขาวหรอร า ประมาณ 25-35 เปอรเซนต แลวจงใส

อาหารประเภทอนๆ คอ อาหารประเภทโปรตน วตามนและแรธาต เปดเครองผสมกนสกครกอนแลวจงใส

อาหารทเหลอเขาไป ถามการผสมอาหารทเปนของเหลวผสมเขาดวยควรรอใหอาหารทกอยางผสมใหทวถง

โดยใชเวลาไปกอน 60-70 เปอรเซนต ของเวลาทตงผสม แลวจงใสอาหารทเปนของเหลวตาม ในการให

อาหารโคขนจ าเปนตองใหกากน าตาลใสภาชนะบรรจเพมใหเลยกนอก วนละ 1-2 กโลกรม เพอใหโคขนม

พลงงานเพมเตมจนเกดการสะสมเปนไขมนแทรกเพมขน ในการขนโคระยะไขมนแทรกควรใชเวลาในการ

ขนประมาณ 260 วน จะไดไขมน แทรกในระดบทเพยงพอและไดรบผลก าไรตอบแทนสงสด โดยปกตผ

ประเมนการสนสดการขนจะประเมนทต าแหนงโคนหางและซโครง โดยจะพจารณาการสะสมไขมนท

ต าแหนงดงกลาว

49

4.4.7 การท าอาหารผสมครบสวนส าหรบโคเนอ

อาหารแบบผสมครบสวน (Total Mixed Ration :TMR) หมายถง อาหารทประกอบดวย

อาหารหยาบและอาหารขนผสมรวมกน โดยมการค านวณสตรอาหารใหมโภชนะเพยงพอกบความตองการ

ของโคทใหนมระดบหนง โดยปกตมกนยมใชกบโคทใหนมสง เพอลดปญหาความเปนกรดของกระเพาะ

หมกอนเกดเนองจากไดรบอาหารขนปรมาณสงในสภาพการเลยงทใหอาหารหยาบและอาหารขนแยกกน

โดยตองค านวณสดสวนของอาหารทง 2 ชนด จากน าหนกแหงใหไดตามความตองการของโค แลวน าไป

เลยงโคนม-โคเนอ แทนการเลยงแบบเดม ซงจะแยกการใหอาหารหยาบและอาหารขน ปจจบนมบรษท

ผลตอาหารผสมส าเรจรปออกมาจ าหนายทงในรปอาหารผสมส าเรจรปอดเมด อาหารผสมส าเรจรปแบบผง

หรออาหารผสมส าเรจรปแบบหมก

1) ลกษณะของอาหาร TMR

(1) ประกอบดวย อาหารหยาบ และอาหารขนในสดสวนทเหมาะสมควรมระดบพลงงาน

และโปรตนครบตามความตองการของสตวระยะตางๆ โดยค านวณจากน าหนกแหงตามอาย และผลผลต

ของโคโดยค านวณจากน าหนกแหงปกต ใชสดสวน 60:40 หรอ 40:60 ขนอยกบปรมาณน านมทได ถาให

น านมมากสดสวนอาหารขนจะมากกวา

(2) คณภาพของอาหารหยาบและอาหารขนตองมคณภาพด

(3) ควรมระดบโปรตนไหลผาน 30-35% ของโปรตนทงหมด และมเยอใย ADF ประมาณ

20-25% หรอ NDF 30-35% ม NFC (แปง) ไมเกน 35%

(4) ในสตรอาหาร TMR จ าเปนตองลดขนาดของอาหารหยาบลง เพอการผสมใหเขากนด

กบอาหารขนลดความฟามของอาหาร ซงจะชวยเพมปรมาณการกนได และลดการเลอกกนอาหารการลด

ขนาดของอาหารหยาบจะท าใหลดการเคยวเออง การหมนเวยนของน าลายนอยลง ซงจะมผลตอการ

ท างานของจลนทรยในกระเพาะรเมน ความยาวทแนะน าใหใชอยระหวาง 3-5 ซม. หรอยาวกวาน จงจะท า

ใหการยอยไดในกระเพาะรเมนมประสทธภาพอยางเตมท และสามารถรกษาความเปน กรด-ดาง

ในกระเพาะใหคงทได

(5) การกระจายตวของอาหารหยาบ และอาหารขนควรสม าเสมอทวถง

50

2) การผลตอาหารผสมครบสวนจากเปลอกและซงขาวโพด

วสดเศษเหลอจากการผลตขาวโพดเลยงสตว เชน ตนขาวโพด เปลอกฝกขาวโพด และ

ไหม มมากในเกอบทกภาคของประเทศและเกอบตลอดทงป ซงคณคาทางโภชนะของเปลอกและซง

ขาวโพดมโปรตนอยในชวง 6-8% เยอใยหยาบ 23-36% เกษตรกรสามารถน าไปใชเลยงโคแทนหญาสดได

ด เปลอกฝกขาวโพดเลยงสตวนอกจากน ามาใชเปนอาหารหยาบสดไดดแลว ยงสามารถน ามาหมกเพอเกบ

ไวใชในยามขาดแคลนหญาสดไดเชนเดยวกน

ตวอยางสตรอาหาร TMR ทมเปลอกและซงขาวโพดเปนอาหารหยาบ และมคาพลงงาน

(TDN) 70-80% ไดแสดงไวในตารางท 11

ตารางท 11 ตวอยางสตรอาหาร TMR ทมเปลอกและซงขาวโพดเปนอาหารหยาบ

สวนผสม โคเลก โครน

TMR1 TMR2 TMR3 TMR4 TMR5

ความตองการโภชนะ

พลงงาน 65 70 70 70 70

โปรตน 15 14 12 14 16

มนเสน 8.2 11.7 10.1 7.8

ขาวโพดบด 2.6 8.2 9.4 7.5 11.8

กากถวเหลอง 3.1 2.1 2.3 5.1 2

กากปาลม 15.5 18.5 4.7 17.6

ยเรย 0.26 0.6 0.5 0.5 1.1

DCP 0.52 0.4 0.5 0.5 0.4

แรธาตรวม 0.52 0.4 0.5 0.5 0.4

หญาเนเปยรปากชอง 1 72.3 57.5 65.7 70.7 55

เปลอกและซงขาวโพด 5.2 4.1 4.7 5.1 3.9

อาหารหยาบ : อาหารขน

สภาพสด 77:23 62:38 70:30 76:24 59:41

สภาพแหง 37:63 23:77 30:70 35:65 22:78

ราคา (บาท/กก.) 2.9 3.8 3.4 3.4 4.0

องคประกอบทางเคม

%โปรตน 15.4 14.5 12.0 14.1 16.5

%พลงงาน (TDN) 65.9 69.6 70.2 69.8 70

51

4.5 กำรจดกำรสขภำพโคเนอ

4.5.1 การควบคมปองกนโรคในโคเนอ ในการเลยงโคเนอ ในระดบฝงใหญๆ หรอรายยอยๆ กตาม เปนการนาสตวเขามาเลยงรวมกนเปน

จ านวนมากอาจมปญหาในเรองของโรคตดตอหรออาการเจบปวยจากการจดการ เลยงด ใหอาหาร ดงนน จงควรมมาตรการเพอควบคมปองกนโรค ดงน

1) การจดการดานคอกพก โรงเรอน ควรมขนาดกวางเพยงพอตอจ านวนสตวทอยรวมกนอยางสบาย ไมแออดเกนไป มรมเงา รางน า รางอาหารทเพยงพอทสตวจะไมแยงกนใชจนเกดการบาดเจบ หรอความเครยดซงจะเปนสาเหตโนมน าใหเกดการเจบปวยไดงาย มซองจบสตวเพอสะดวกในการฉดยา ท าวคซนผสมเทยมเจาะเลอดเพอตรวจโรคหรอท ากจกรรมตางๆ เพอลดอนตรายกบตวสตวและผปฏบตงาน

2) การตรวจโรคท าวคซนและถายพยาธเปนประจ าทกป โดยมการก าหนดการปฏบตงานทแนนอน ตามเวลาทก าหนดเพอปองกนโรคทจะเขามาในฝงสตว

3) การน าสตวเขาฝง เมอจะมการน าสตวเขาฝงใหมควรมการท าวคซนถายพยาธใหครบถวน และมการกกโรคไวเปนระยะเวลาหนงเพอเฝาดอาการกอนน าเขามารวมในฝง และการพจารณาน าเขาสตวควรเลอกซอสตวทมาจากฟารม หรอพนททปลอดโรค

4) การควบคมการเขาออกในฟารม ควรเขมงวดในการเขาออกบรเวณทเลยงสตวทงบคคลและยานพาหนะ มการท าลายเชอโรคกอนการเขาฟารม เชน การท าบอจมน ายาฆาเชอ การสเปรยยาฆาเชอกอนเขาสบรเวณฟารม หรอเขตเลยงสตว

5) การจ าหนายสตวหรอซากสตว เมอตองการจ าหนายสตว หรอมสตวปวยตายควรม

สถานทเฉพาะเพอท าลายพรอมฆาเชอ หรอการคดสตวเพอจ าหนายควรน าออกมาในสถานทเตรยม

จ าหนาย โดยเฉพาะไมควรใหผซอเขาไปเรองในฝงเนองจากจะน าโรคเขาไปตดตอกบฝงสตวได

4.5.2 หลกการสขาภบาลสตวและการควบคมปองกนโรค การดแลสขภาพสตวภายในฝงอยางสม าเสมอจะชวยลดอตราการเกดโรค หลกของการสขาภบาล

และการควบคมปองกนโรค มดงตอไปน 1) การรกษาความสะอาดภายในคอกและโรงเรอน โดยท าลายเชอโรคดวยการพนยาฆา

เชออยางสม าเสมอ และก าจดมลสตวซงเปนสาเหตในการแพรกระจายของเชอและพยาธ วางต าแหนงโรงเรอนใหเหมาะสม อากาศถายเทไดสะดวก

2) ดแลเอาใจใสอาหารและน าใหสะอาดและมคณภาพพอเพยง 3) วางโปรแกรมวคซนปองกนโรค ตามระยะเวลาทสตวแพทยแนะน า พรอมทงจดบนทก

ประวตการฉดวคซนและฉดซ าตามก าหนด

52

4) การดแลสขภาพสตวอยางสม าเสมอ หมนสงเกตความผดปกตตางๆ เชน ซมกนนอยลง เอาแตนอนขนหยอง ใหรบแกไขกอนทจะเกดปญหารนแรงขน

5) เมอพบสตวทมอาการผดปกตหรอสงสยวาเปนโรคตดตอ ใหแยกไวไมใหสมผสกบสตวปกต ท าความสะอาดโรงเรอนดวยน ายาฆาเชอ และแจงเจาหนาทปศสตวเพอหาสาเหตตอไป

6) มการท าบนทกประวตศาสตรเพอใหทราบถงสภาวะสขภาพสตว และปญหาทอาจแฝงอยในฟารม เพอประโยชนในการควบคมปองกนโรค

4.5.3 ขอควรปฏบตกรณสงสยวาเกดโรคระบาด 1) เมอสตวปวยดวยอาการคลายคลงกนในเวลาไลเลยกนตงแต 2 ตวขนไป ใหเจาของ

แจงตอเจาหนาทสตวแพทยทองถน เมอพบสตวปวยหรอตาย 2) ในกรณสตวปวยดวยโรคระบาดรายแรงใหควบคมบรเวณและหามเคลอนยายสตว 3) ในกรณทเจาหนาทสตวแพทยไมสามารถมาตรวจซากภายใน 48 ชวโมง หลงสตวตาย

ใหฝงซากสตวนนใตระดบผวดนไมนอยกวา 50 เซนตเมตร แลวราดน ายาฆาเชอหรอโรยปนขาวทบกอนกลบดวยดน ต าแหนงทฝงควรใหหางจากแหลงน าและบรเวณทอยอาศยของคนและสตว

4) เจาของสตวควรท าความสะอาด รางกายและเปลยนเสอผาหลงดแลสตวปวย เพอปองกนการแพรเชอไปยงตวอน

5) ไมบรโภคเนอสตวทปวยตาย เพราะอาจเปนโรคตดตอระหวางคนสตว เชน โรคพษสนขบา โรคแอนแทรกซ วณโรค เปนตน

4.5.4 โคเนอไมสบายหรอเปนโรคมอาการอยางไร 1) กนนอยลง หรอไมกนหญา 2) ไมเคยวเออง 3) ซมนยนตาขนมวหรอมขตามากกวาปกต 4) จมกแหง มไขสง 5) ขนหรอผวหนงหยาบกราน

4.5.5 เมอเกดโรคขนแลวเราจะตดตอ หรอระบาดไปยงตวอนอยางไร 1) ตดตอโดยตรงระหวางตวปวยตวทด เชน หายใจรด เลย เสยดส 2) ตดตอทางอปกรณเครองใช หรอคนพาไป 3) แมลงหรอสตวอน เชน เหบ เหลอบ นก หน แมลง พาไป 4) ตดตอจากดน เชอโรคบางโรคเมอเปนแลวจะคงทนอยในดนนานหลายป 5) ตดตอโดยปนกบนา หรออาหาร 6) ตดตอโดยทางอากาศ หรอลมหายใจ โดยการไอ หรอจามออกจากสตวปวยแลวเชอ

ปนไปกบอากาศหรอฝนละออง

53

4.5.6 การสงเกตพฤตกรรมสตวปวย ผเลยงควรสงเกตโค ความผดปกตภายในฟารมตลอดเวลา เชน การกนอาหาร การถายอจจาระ

ปสสาวะ พฤตกรรมของโคทมสขภาพปกต และโคปวย ดงแสดงตอไปน 1) พฤตกรรมปกต เมอปลอยแปลงจะแทะเลมหญาประมาณ 1-3 ชวโมง และหยดนง

10-20 นาท จากนนเรมเคยวเอองประมาณ 10-20 นาท แลวแทะเลมหญาสลบกนไป เมออยในคอกจะเคยวเอองและหยดนงสลบกนไป ขณะหยดนงอาจยนหรอนอน หและหางยงคงกระดกไลแมลงตลอดเวลา ในวนหนงๆ โคจะดมน า 3-4 ครง ถาแปลงหญาไมสมบรณ โคจะใชเวลาแทะเลมหญามากทสด อาจจะแทะเลมหญาตลอดวน โดยไมหยดพกนงและเคยวเอองเลย ปสสาวะปกตมสใส หรอสเหลองออนๆ

ปกตโคถายอจจาระวนละประมาณ 8 ครง คอ กลางวน 5 ครง กลางคน 3 ครง รวมอจจาระหนกประมาณ 4-5 เปอรเซนตของน าหนกตว ลกษณะอจจาระขนอยกบชนดอาหาร

การเตนของหวใจปกต 60-70 ครง/นาท การหายใจปกต 15 ถง 30 ครง/นาท อณหภมรางกายโคปกต 38-39 องศาเซลเซยส วดโดยใชปรอทสอดททวารหนก

2) พฤตกรรมเรมปวย เมอปลอยแปลงจะยนนงใตตนไมตลอดเวลาโดยไมแทะเลมหญา และไมเคยวเอองเลย ไมแกวงหาง ยนหรอนอนซมตลอดเวลา ไมชอบเคลอนไหว ปสสาวะมสขนหรอเหลองเขมหรอเหลองปนเขยวมเลอดปน อจจาระเหลว สแดง หรอมเลอดปน ถายเปนมก มกลนเหมนมากมพยาธปน หวใจเตนชาหรอเรวกวาปกต หายใจหอบถหรอหายใจเบาๆ นานๆ ครง และอณหภมรางกายสงกวาปกต 4.6 โรคทส ำคญในโคเนอ

ในการเลยงโคเนอมกมปญหาเกยวกบการเจบปวยของโคบางไมมากกนอย การเจบปวยของโคบางอยางหรอบางโรค สามารถตดตอถงโคตวอนๆ ไดเรยกวา โรคตดตอ และการเจบปวยหรอโรคบางอยางของโค เปนเฉพาะรายตวไมตดตอไปถงโคตวอนๆ เรยกวา โรคไมตดตอ ซงโรคส าคญในโคหรอโรคทพบบอยๆ ทควรรจกมดงน

4.6.1 โรคปากเทาเปอย โรคปากเทาเปอย เกดจากเชอไวรส ทพบในประเทศไทยม 3 ชนดคอ โอ เอ และเอเชยวน สตวกบ

คเทานนทสามารถเปนโรคนได ซงไดแก โค กระบอ แพะ แกะ สกร และกวาง 1) การตดตอของโรค โดยการสมผสกนของสตว หรอการกนอาหารหรอกนน าทมเชอ

ไวรสปากเทาเปอยปนเปอนอย หรอเชอตดกบฝนละอองและถกพดไปในทตางๆ นอกจากนพบวา นกกเปนตวน าโรคทส าคญ

54

2) อาการและวการ สตวจะเกดแผลเมดตมบนเยอบชองปาก ลน รมฝปาก เหงอก ขนาดของเมดตม จะมเสนผาศนยกลางประมาณ 1-2 เซนตเมตร ตมจะใส ภายในมของเหลวสเหลองออนอยเลกนอย เมดตมนจะแตกภายในเวลา 24 ชวโมง และเกดเปนแผลแดง สตวจะเจบปาก ท าใหไมกนน าและอาหาร จากนน 2-5 วน จะเกดเมดตมลกษณะเดยวกนทไรกบ หรอทมกไดยนบอยๆ วาเชอลงกบ เมอเกดเมดตมทไรกบแลว จากนนเมดตมจะแตกเชนเดยวกนกบทเกดทปาก สตวจะเจบเทา ขอเทาบวม ปวด เดนขากระเพลก

3) การรกษา เนองจากเปนเชอไวรสยงไมมยาจ าเพาะในการรกษา แตสามารถปองกนโรคไดโดยการฉดวคซน กรณสตวปวยเมอพบรอยโรคหรอแผลบรเวณลนหรอเนอเยอ ภายในชองปากและแผลทองกบ สามารถใชยาปฏชวนะและยามวง (เยนเชยนไวโอเลต) รกษาแผลเพอปองกนการตดเชอ

4) การปองกน ฉดวคซนใหสตวปละ 2 ครง หางกน 6 เดอน สตวทอายนอยเรมฉดครง

แรกเมออาย 6 เดอนและฉดครงท 2 หลงจากครงแรก 1 เดอน จากนนฉดซ าทก 6 เดอน กรณมโรคระบาด

เกดขน ใหฉดซ าทกระยะ 4 เดอน

ภาพท 18 วการการเกดโรคปากเทาเปอย

55

4.6.2 โรคคอบวม โรคคอบวม เกดจากเชอแบคทเรยชอ Pasteurella multocida จากการส ารวจพบวาเชอนมกจะ

มอยแลวในรางกายของสตว ถาสตวมสภาพรางกายทแขงแรงสมบรณ กลไกการปองกนโรคของรางกายจะปองกนไมใหเชอนเกดความรนแรง จนสตวแสดงอาการออกมา แตถาสตวตวนนออนแอลง ไมวาจากสาเหตใดกตาม เชน ขาดอาหาร มการเคลอนยายสตวท าใหสตวเกดความเครยด ฯลฯ ท าใหระบบปองกนโรคของรางกาย ตามธรรมชาตของสตวลดลง สตวจะแสดงอาการของโรคขน และเชอกจะแพรออกมาทางน าเมอก น าลาย น าตา และสงขบถายอนๆ ได

1) การตดตอของโรค โรคนตดตอไดเมอสตวทปกตมาสมผสกบสตวทมเชอนอยหรอกนอาหาร น า ทมเชอปนเปอนอย จะท าใหเกดโรคนได การเกดโรคมกจะท าใหสตวตายอยางรวดเรว

2) อาการและวการ อาการทมกพบไดแก สตวจะมไขสง 104-107 องศาฟาเรนไฮต มน ามกน าตาไหล เยอเมอกทอวยวะเพศหรอนยนตาจะแดงเขม มการบวมรอนตาม หว คอ อก ขาหนา จงเรยกวาโรคคอบวม สวนทบวมนจะไปกดทางเดนหายใจ ท าใหหายใจมเสยงดงและสตวปวยจะตาย เนองจากหายใจไมออก ภายในหลอดลมมของเหลวปนฟองอากาศ ตบขยายใหญมเลอดคง

3) การรกษา ยาปฏชวนะทใช ไดแก ยาเพนนซลน เตตราซยคลน สเตรปโตมยซน หรอยากลมซลฟา ควรรกษาในระยะแรกๆ ทเรมปวยจะไดผลด แตถาสตวมอาการหนกการรกษาจะไมไดผล

4) การปองกน ฉดวคซนใหกบสตวตงแตอาย 4 เดอนขนไป และฉดซ าทก 1 ป รกษาสขภาพสตวใหสมบรณแขงแรง ใหอยในททมอากาศถายเทไดด ใหอาหารทมคณภาพดท าความสะอาดรางน าและรางอาหารอยเสมอ โรคนเปนโรคในพระราชบญญตโรคระบาด พ.ศ.2499 ดงนน เมอสงสยมสตวปวยหรอตายดวยโรคน ใหแจงเจาหนาทสตวแพทยทนท เพอท าการตรวจรกษา ปองกน และควบคมการแพรระบาดของโรค ถามสตวตายใหฝงหรอเผา หามน าไปบรโภค

ภาพท 19 วการการเกดโรคคอบวม

56

5.3.3 โรคกาล โรคกาล หรอโรคแอนแทรกซ เปนโรคตดตอทเปนไดในสตวเลยงลกดวยนมทกชนด รวมทงคน

เกดจากเชอแบคทเรยชอ Bacillus anthracis เชอนถาอยในรางกายสตวทตายถกท าลายโดยกระบวนการเนาเปอยของซากสตว แตถาท าการช าแหละซากสตวทตาย เชอจะสมผสกบอากาศเกดการสรางสปอร เมอเชอสรางสปอรการท าลายเชอนจะยากขนมาก โดยพบวาสปอรสามารถทนน าเดอดไดนานถง 15 นาท หรอทนอณหภม 120 องศาเซลเซยส ไดนาน 1 ชวโมง หรอสปอรอยตามพนดนสามารถอยไดถง 15-20 ป

1) อาการและวการ สตวทปวยเปนแอนแทรกซ จะมไขสงโดยจะมไขประมาณ 105-107 องศาฟาเรนไฮน ซม กลามเนอสน หายใจหอบถ หวใจเตนเรว มอาการทองผกสลบทองรวงแบบมเลอดปน ปกตแลวสตวปวยมกจะตายอยางรวดเรว เมอสตวตายจะพบเลอดสด าคล าไหลออกจากทวารตางๆ เชน จมก ปาก ทวารหนก และเลอดมกไมแขงตว ซากจะขนอดอยางรวดเรว ถาพบอาการเชนน ไมควรช าแหละซาก แตถาวนจฉยผดพลาดและท าการเปดผาซาก จะพบมากมจดเลอดออกและมการบวมน าในทกสวนของรางกาย พบของเหลวสน าเลอด ภายในชองอกและชองทอง ล าไสอกเสบ มามมขนาดใหญมากๆ และเปอยยย มเลอดออกใตผวหนง ตอมน าเหลองบวม มจดเลอดออก ถาคนกนซากสตวทเปนโรคนจะท าใหคนนนอาจตายได

2) การปองกน ฉดวคซนใหสตวตงแตอาย 14 สปดาหขนไปและฉดซ าทกปส าหรบพนทท

เคยมโรคระบาดใหฉดซ าทก 6 เดอน สตวทตายกะทนหนโดยทไมทราบสาเหต หรอสงสยเปนโรคแอน

แทรกซตองรบแจงเจาหนาทสตวแพทยในทองถน และหามช าแหละหรอเคลอนยายซากสตวกอนทสตว

แพทยจะมาถง สตวทตายดวยโรคแอนแทรกซตองท าลายซากรวมทงดนและสงของตางๆ ทเปอนเลอด

ตลอดจนสงขบถายของสตว โดยเผาหรอฝงรวมกนใหลกประมาณ 2 เมตร แลวโรยปนขาวทบกอนกลบ

สวนอปกรณตางๆ ใหเผา หรอแชน ายาฆาเชอ เชน น ายาฟอรมาลดไฮด 5-10 เปอรเซนต หรอกลเตอราลด

ไฮด 2% นานไมต ากวา 8 ชวโมง ไมลกลอบน าโค กระบอ แพะ แกะทมชวต ซากหรอเนอสตวจากชายแดน

เขามาในประเทศ

5.3.4 โรคแทงตดตอ (บรเซลโลลส) โรคแทงตดตอเกดจากเชอแบคทเรย Brucella spp. เปนโรคระบาดทสาคญของโค กระบอ แพะ

แกะสกร รวมทงคนดวย เชอบลเซลลา มหลายชนดไมเหมอนกน จะเปนชนดใดกตามแตชนดของสตว เชน เชอ B. abortus มกพบในโคกระบอ B. malitensis มกพบในแพะแกะ และ B. suis มกพบในสกร โรคแทงตดตอทาใหเกดความเสยหายคอ การผสมตดยาก เปนหมน มกแทงลกในชวงกลางและชวงทายของการตงทองหรอลกทคลอดออกมาไมแขงแรง เชอน ถาถกแสงโดยตรงจะตายภายใน 2 ชวโมง เชอจะมชวตอยในดนไดนาน 1-3 เดอน และขบวนการพาสเจอรไรสสามารถทาลายเชอนได ยาฆาเชอทสามารถท าลายเชอน ไดแก ไลซอล 1% ฟอรมาลน 2 % ครซอล 3% และฟนอล 3%

57

1) การตดตอของโรค การตดตอมกเกดจากการผสมพนธ การกนอาหาร หรอน าทมเชอปนอย การสมผสกบสงขบออกทางชองคลอดของตวเมยทเปนโรค และการรดนม โดยปกตเชอโรคแทงตดตอหลงจากเขาสรางกายโคจะไปตามกระแสเลอด แลวไปทตอมน าเหลองจากนนจงจะกระจายไปทเตานมและอวยวะสบพนธ ในแมโคตงทองจะสงผลใหแมโคแทง

2) อาการ แมโคทตงทอง ถาเปนโรคนมกจะแทงลกในเดอนท 4-7 และการแทงมกจะเกดในทองแรกหรอทองท 2 หลงจากนน แมโคจะปรบตวได ซงอาจไมพบการแทงในการคลอดครงตอๆ มา แตลกทเกดมามกออนแอ น าหนกแรกคลอดนอย หากเลยงรอดจะเปนตวแพรโรคในฝงตอไป แมโคหลงคลอดลกมกมปญหารกคาง มดลกอกเสบ ถาในโคทยงไมตงทองมกมปญหาผสมตดยาก ถาเปนในพอพนธ ลกอณฑะจะบวมอกเสบขางใดขางหนง อาจพบขออกเสบ ซงสดทายจะเปนหมน

3) การรกษา ไมแนะน าใหรกษา เนองจากมกไมไดผลดเทาทควร 4) การปองกน ควรตรวจโรคทกๆ 6 เดอน ในฝงโคทยงไมปลอดโรคและทกปในฝงท

ปลอดโรค สตวทตรวจพบวาเปนโรคควรแยกออกจากฝง คอกสตวทปวยดวยโรคนตองใชน ายาฆาเชอท าความสะอาดแลวพกคอกไว อยางนอย 1 เดอน กอนน าสตวใหมเขาคอก ท าลายลกทแทง รก น าคร า โดยการฝงหรอเผา และท าความสะอาดพนทนนดวยน ายาฆาเชอ ก าจดนก หน แมลง สนข แมว และสตวเลยงอน ทเปนตวแพรโรค สตวทน ามาเลยงใหม ตองปลอดจากเชอโรคนกอนน าเขาคอก โคพอพนธทใชตองไมเปนโรคน ควรฉดวคซนปองกนโรคนในโคเพศเมยอาย 3-8 เดอน ซงจะท าใหมภมคมกนไดนาน 6 ป

5.3.5 วณโรค (ทเบอรคโลลส) วณโรคเกดจากเชอแบคทเรยชอ Mycobacterium bovis พบไดในโคและสตวเลยงลกดวยนมทก

ชนดรวมทงคน วณโรค แบงเปน 3 ชนดคอ Human type, Bovine type และ Avian type ในโคจะเปนแบบ Bovine type ลกษณะเฉพาะของวณโรค คอ เกดฝวณโรคตามอวยวะตางๆ ลกษณะของฝจะแหงเปนมนเหลองคลายเนยแขง ซงภายในมลกษณะคลายเมดกรวดทรายแทรกอย เชอนจะทนทานตอสงแวดลอมไดด โดยจะถกท าลายไดดวยแสงอาทตยในเวลา 2 วน อยในอจจาระคนไดประมาณ 5 เดอน อยในซากสตวทเนาเปอยได 157 วน เชอนสามารถถกท าลายโดยการพาสเจอรไรส ตมในน าเดอดนาน 5-10 นาท นอกจากนน ายาฆาเชอทใชท าลายเชอนตามพนคอก ไดแก ฟนอล 2-3 % หรอยาฆาเชอในตระกลฟนอล

1) การตดตอ มกเกดจากการสมผสกนของสตวปวยและสตวปกต การผสมพนธ การกนอาหาร หรอน าทมเชอนปนอย การหายใจรดกน ซงมกพบจากการเลยงทแออด

58

2) อาการและการวนจฉย อาการของสตวแตละตวทเปนโรคนจะไมแนนอน ต าแหนงทเกดโรค แตอาการทวๆ ไป ไดแก โคจะผอม ออนเพลย ไมคอยกนอาหาร มไขเลกนอย ถาพบวาเปนวณโรคทระบบทางเดนหายใจ ตอมน าเหลองทบรเวณคอจะบวม ท าใหไปกดทางเดนหายใจ โคจะหายใจล าบาก หอบและเกดฝวณโรคในปอด ท าใหโคเกดอาการไอ เมอเคาะททางเดนหายใจจะเจบปวด ถาเปนวณโรคทเตานม ตอมน าเหลองทเตานมจะขยายใหญ เตานมจะบวมแบบเปนตมกอนเลกๆ หรอบวมแบบเปนแผนแผกระจาย จากนน น านมจะลด และโคจะหยดใหนม ซงคนหรอสตวถากนน านมจากคนทเปนวณโรคโดยไมผานการตมเพอท าลาย เชอจะตดตอได

(1) วณโรคทระบบสบพนธจะท าใหสตวเปนหมน (2) วณโรคทระบบประสาท สตวจะเปนอมพาตออนๆ หรอตนเตนผดปกต (3) วณโรคทล าไส จะมอาการทองรวงเรอรง อจจาระมมกปนออกมา ถาท าการ

ผาซากมกจะพบตมฝตามตอมน าเหลอง ตบ ปอด มาม และเยอบชองทอง ในการตรวจโรคนมกใชทเบอรคลนเทส โดยใชน ายา ทเบอรคลน 0.1 ซซ. ฉดเขาใตผวหนงบรเวณทไมคอยมขน เชน โคนหางดานลาง หรอแผงคอ ทงไว 72 ชวโมง ถาหนงตรงบรเวณทฉดเกดอาการบวมแดงแขง และความหนาของหนงเพมขนจากเดมมากกวา 4 มลลเมตร แสดงวาเปนโรค ถาบรเวณทฉดบวมแขงแตไมแดง ความหนาของหนงเพมขนจากเดมมากกวา 4 มลลเมตร ใหสงสยวาเปนโรค และท าซ าอกครงหลงจากครงแรก 90 วน

5.3.6 วณโรคเทยม (พาราทเบอรคโลสส) โรควณโรคเทยม เกดจากเชอแบคทเรย Mycobacterium para-tuberculosis โรคนพบไดในโค

กระบอ แพะ แกะ ลกษณะเชอ Mycobacterium para-tuberculosis คลายกบเชอ Mycobacterium tuberculosis ทท าใหเกดวณโรค แตตางกนเพยงเชอ Mycobacterium tuberculosis มขนาดเลกกวา และชอบอยรวมกนเปนกระจก เชอนถกท าลายไดงายดวยแสงแดดและดาง

1) การตดตอ สวนใหญตดตอกนไดโดยการกนอาหารทมเชอนปนเปอนอย เชอจะอยในล าไสของสตวปวย และถกขบออกมากบอจจาระของสตวปวย ถาสตวปกต กนอาหารทมอจจาระทมเชอปนเปอนอยจะตดโรคได

2) อาการและวการ โคแรกเกดถง 6 เดอน ตดเชอโรคนไดงาย แตจะไมแสดงอาการมกจะแสดงอาการหลงจากอาย 3 ป โคทเปนโรคน จะมอาการทองรวงเรอรง อจจาระเหลวใสเปนเนอเดยว ไมมกลนผดปกต ไมมเลอดหรอมกปน โคจะผอมแหง บรเวณขากรรไกรหรอใตคางมกบวมน า ไมมไข กนอาหารไดตามปกต แตจะผอมลงเรอยๆ ในทสดจะไมมแรง ลมลงนอนและตาย ตองท าการผาซากจะพบวาตงแตล าไสเลกถงล าไสใหญมการอกเสบ ล าไสหนาตวกวาปกต 3 ถง 4 เทา โดยเฉพาะล าไสเลกสวนปลาย (Ileum) การตรวจวนจฉย ท าไดโดยการน าอจจาระหรอซรมของโคทมอาการทองรวงไปตรวจในหองปฏบตการ

59

5.3.7 โรคพยาธทส าคญในโคเนอ 1) โรคพยาธในเลอด

(1) โรคอะนาพลาสโมสส สาเหต เชอโรคอะนาพลาสมา มารจนาเล เปนจดขนาดเลกอยทขอบเมดเลอดแดงของ

โค โรคน มสาเหตจากแมลงดดเลอดหลายชนดเปนพาหะโดยเฉพาะ เหลอบ แมลงวนคอก อาการ โคทเปนโรคอาจมอาการทงแบบรนแรงและแบบเรอรง โคทมอายมากจะมอาการ

รนแรงกวา โคอายนอย อาการทส าคญคอ มไขสง เยอเมอกซด เบออาหาร หายใจหอบ โคทตงทองอาจแทงลกได บางครงมอาการดซานรวมดวย อายนอยมกแสดงอาการปวยแบบเรอรง

การรกษา ออกซเตตราซยคลนชนดออกฤทธยาว ฉดเขากลามเนอในขนาด 10-20 มลลกรมตอน าหนกตวหนงกโลกรม มโซล ฉดเขาใตผวหนงหรอกลามเนอในขนาด 1 ถง 2 มลลกรมตอนาหนกตวหนงกโลกรม การใชยาอาจใชครงเดยวหรอแบงฉดเชา-เยน

การปองกน ก าจดเหบแมลงดดเลอดบนตวโค หลกเลยงการเลยงโคในบรเวณทเคยมการระบาดของโรคหรอมเหบชกชม

(2) โรคบาบซโอซส สาเหต เกดจากเชอโปรโตซวทอยในเมดเลอดแดงของโคม 2 ชนดคอ บาบเซยไบเจมนา

และบาบเซย โบวส มรปรางเปนรปลกแพรคท ามม โดยปกตมโอกาสพบเชอนในเมดเลอดแดงไดนอย แตจะพบไดมาก เมอโคใกลตายหรอตายแลว นอกจากนยงพบเชอในอวยวะอนๆ เชนสมอง หวใจ มาม ไต การตดตอมเหบโคเปนพาหนะน าเชอ เหบโคชนดนพบไดทวทกภาคของประเทศไทย

อาการ มไขสงกวา 41 องศาเซลเซยส ไมกนอาหารหายใจหอบ ในรายทตายอยางเฉยบพลน โคจะตายโดยไมทนสงเกตอาการ หรอมอาการทางประสาท เชน เดนโซเซ ชก คอแหนงบดหรอบาคลง ไลชนคน หรอโคทอยใกล ซงพบมากในการตดเชอบาบเซย โบวส ถาโคไมตาย เมดเลอดแดงจะถกท าลาย ท าใหเกดโลหตจางสงเกตไดจากเยอเมอกทปากและตาซด หายใจหอบ น าปสสาวะมสแดงหรอน าตาลในรายทเปนเรอรง จะพบอาการดซาน สงเกตไดจากเยอเมอกเปนสเหลอง

การรกษา เบเรนล ฉดเขากลามเนอในขนาด 3.5 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม หรอ อมโซล ฉดเขาใตผวหนงหรอเขากลามเนอในขนาด 1.2 มลลกรมตอน าหนกตวหนงกโลกรม หรอขนาด 1 ซ.ซ.ตอน าหนกสตว 100 กโลกรม การใหยาอาจใหครงเดยว หรอแบงฉดเชา-เยน การใชยานถาใชเกนขนาด สตวจะมอาการกลามเนอสนน าลายไหลทองอดโคทใชยานไมควรสงเขาโรงฆาภายใน 28 วน

การปองกน ก าจดเหบบนตวโค ใชยาบางชนด เชน อมโซล ขนาด 2 มลลกรมตอน าหนกตวหนงกโลกรม ฉดในสตวทน าเขามาในฝงใหม ยานจะมผลปองกนโรคไดนาน 3-12 สปดาห

60

2) โรคทรพาโนโซโมซส สาเหต เชอโปรโตซวชนดทพบในประเทศไทย คอ ทรพาโรโนโซมา อแวนซาย เชอนอย

นอกเมดเลอดแดง มแมลงดดเลอดชนดตางๆ เปนตวน าโรค แมลงทส าคญ เชน เหลอบ แมลงวนคอก อาการ โดยธรรมชาตโคเนอไมคอยแสดงอาการใหเหนเดนชด นอกจากในโคทองอาจแทง

ลก บางรายอาจมอาการทางระบบประสาท เชน เดนวน ตนตระหนกกระโดด ดราย ซม เปนอมพาต และตายในทสด

การรกษา เบเรนล ฉดเขากลามเนอในขนาด 3.5 มลลกรมตอน าหนกตวหนงกโลกรม การปองกน ก าจดแมลงดดเลอดโดยใชยาฆาแมลงพนบนตวโคบรเวณทหางโคปดไมถง

เชน ขา คอ ใตทอง ตรวจเลอดโคเพอดอตราการตดเชอในฝง และท าการรกษาเมอมการตรวจพบเชอเพอปองกนไมใหเชอโรคแพรกระจายไปยงสตวชนดอน และเมอมการน าโคเขามาในฝงใหม ตองฉดยาฆาเชอ ทรพาโรโนโซมา อแวนซาย ยาเบเรนลในขนาด 3.5 มลลกรมตอน าหนกตวหนงกโลกรม

3) โรคพยาธภายใน แบงเปน 3 กลม ไดแก พยาธตวกลม พยาธใบไม และพยาธตวแบน (1) พยาธตวกลม ในสตวเคยวเอองมมากกวา 20 ชนด พบไดทวไปในรางกายโค เชน

ปอด ล าไสเลก ล าไสใหญ ขนาดแตกตางกนออกไป ตามชนดของพยาธ อาหารทพยาธกนกตามแตชนดและต าแหนงทอยอาศยในรางกายโค เชน พยาธในปอดจะกนของเหลวในปอด แตมกมการไชทะลปอด ท าใหเกดปอดอกเสบ พยาธในกระเพาะและพยาธปากขอจะกนเลอด พยาธในล าไสกนสงตางๆ ในล าไส รวมทงอาหารทโคยอยแลวดวย

การตดตอ มหลายวธ เชน ไชผานผวหนง ผานทางสายรกไปสลก ผานทางน านมเหลอง และผานทางน านม แตทพบทวไปมกเกดจากการกนตวออนของพยาธ ทตดมากบหญาหรออาหาร จากนนพยาธจะเจรญในรางกายโคจนโตเตมวย ผสมพนธและวางไข ไขจะปนออกมากบอจจาระ และเจรญเปนตวออน ซงตวออนจะคลานออกจากกองอจจาระ และเกาะตามใบไมใบหญา เมอโคกนหญาทมตวออนของพยาธเกาะอย โคจะตดพยาธอก ซงเปนวงจรเชนนเรอยไป

อาการ ทพบโดยทวไปไดแก การซบผอม จนถงผอมแหง ทองเดน ถายเหลวเปนน า ผวหนงหยาบแหงบางครง พบอาการทองผก โลหตจาง ถาเปนพยาธทไชไปในปอด โคมกมอาการไอ หอบ ถาน าอจจาระของโคไปตรวจ โดยดจากกลองจลทรรศนจะพบไขพยาธ ซงพยาธแตละชนดลกษณะของไขจะไมเหมอนกน ท าใหสามารถท าการแยกชนดของพยาธได

การรกษา ท าไดโดยใหโคกนยาถายพยาธ ซงยากลมนทนยมใช ไดแก ไทอะเบน

ดาโซล 66 มลลกรมตอกโลกรม มเบนดาโซล 15 มลลกรมตอกโลกรม เฟนเบนดาโซล 7.5 มลลกรมตอ

กโลกรม อนเบนดาโซล 7.5 มลลกรมตอกโลกรม นอกจากน การฉดไอโวเมค เขาใตผวหนงกไดผล

61

การปองกน ท าไดโดยการถายพยาธอยางสม าเสมอ จดการปรบปรงดานสขภบาล โดยเฉพาะอยางยงการก าจดอจจาระ เพอปองกนการปนเปอนของไขหรอตวออนของพยาธมากบอาหาร และคอกหรอทงหญาทใชเลยงสตว ไมควรปลอยใหมน าขง ควรมการระบายน าทด เนองจากความชมชนจะเหมาะสม ในการเจรญของตวออนพยาธ

(2) พยาธใบไม พยาธใบไมมหลายชนด เชน พยาธใบไมในปอด พยาธใบไมในกระเพาะ พยาธ

ใบไมในล าไส พยาธใบไมในเลอด พยาธใบไมในตบ แตทส าคญซงกอใหเกดผลเสยในทางปศสตวอยางมากไดแก พยาธใบไมในตบ พยาธใบไมในตบของโคกระบอทพบมากในประเทศไทยเกดจากพยาธฟาสซโอลา ไจแกนตกา (Fasciola gigantica) เปนพยาธทมขนาดใหญ ขนาดของตวยาว 30-50 มลลเมตร กวาง 9-15 มลลเมตร รปรางคลายใบไม อาศยอยตามทอน าด และถงน าดของสตว

อาการ พบไดในโคอายตงแต 8 เดอนขนไป อาการของโคทเปนโรคพยาธใบไมในตบ จะมอาการโลหตจาง เยอเมอกตาและอวยวะเพศซด สตวจะผอมออนเพลยไมมแรงเบออาหาร อาจมอาการบวมน าใตคาง ผวหนงและขนหยาบกระดาง สตวมกทองผก อจจาระแขงเปนกอน แตเมอใกลตายจะทองเสย

การรกษา ท าไดโดยใหกนยาถายพยาธ เปนยากลมทนยมใช ไดแก ไทอะเบนดาโซล 66 มลลกรมตอกโลกรม มเบนดาโซล 15 มลลกรมตอกโลกรม เฟนเบนดาโซล 7.5 มลลกรมตอกโลกรม อนเบนดาโซล 7.5 มลลกรมตอกโลกรม นอกจากน การฉดไอโวเมค เอฟ และโทรแดรก 10 มลลกรมตอกโลกรม เขาใตผวหนงกไดผล

การปองกน ท าไดโดยมการถายพยาธอยางสม าเสมอ จดการปรบปรง สขภบาลโดยเฉพาะอยางยง หนองน าทโคใชกน ไมควรใหมหอย เนองจากเปนตวกลางทจะน าพยาธมาสโค

(3) พยาธตวแบน พยาธตวแบนทมกสรางปญหาใหแกโค ไดแก พยาธตวตด (Taenia saginata)

พยาธตวตดทพบในโคทโตแลว มกไมคอยรนแรง แตทพบในลกโคมกรนแรง จะท าใหลกโคแคระแกรน ล าตวของพยาธตวตดจะเปนปลองๆ มสวนปากยดเกาะทผนงล าไส สวนของล าตวจะรออยในล าไส ซงมกพบทล าไสเลก สวนอเลยม เมอพยาธโตเตมท จะผสมพนธและวางไข ไขจะปะปนออกมากบอจจาระ และถกตวกลาง เชน เหบ ไร กนเขาไป ไขจะเจรญเปนตวออน และพฒนาตนเองเปนถงอยในตวกลางนน เมอโคกนอาหารทมตวกลาง (ซงมไขของพยาธอยภายใน) เขาไปในล าไสเลก ตวออนจะออกจากถงและเจรญเปนพยาธเตมวยอยในล าไสตอไป

อาการ ของโคทมพยาธตวตด มกคลายคลงกบการตดพยาธทวๆ ไป ไดแก มการ

ซบผอม จนถงผอมแหง ทองเดน ถายเหลวเปนน า ผวหนงหยาบแหง บางครงพบอาการทองผก โลหตจาง

ความรนแรงมกขนกบอายของโค ถาเปนลกโคอาการมกจะรนแรงกวาโคทโตเตมไว

62

การรกษา เชนเดยวกบการรกษาพยาธตวกลม เนองจากยาปจจบน มการพฒนาจนเกอบรกษาพยาธไดทกชนด แตขนาดทใหส าหรบการรกษาพยาธตวตดมกสงกวา ซงดไดจากเอกสารก ากบยาทมากบยาชนดนนๆ เชน ไทอะเบนดาโซล มเบนดาโซล เฟนเบนดาโซล อลเบนดาโซล

การปองกน ท าไดโดยมการถายพยาธอยางสม าเสมอ จดการปรบปรงดานสขาภบาล โดยเฉพาะอยางยงการก าจดอจจาระ เพอปองกนการปนเปอนของตวกลางทมตวออนของพยาธมากบอาหาร พรอมทงก าจดเหบเหาไรซงอาจเปนตวกลางใหหมดไป

3) โรคพยาธภายนอก (1) แผลหนอนแมลงวน

สาเหต แมลงทท าใหเกดแผลหนอนในสตวตางๆ รวมทงโคมหลายชนด แตทพบบอยทสดคอ แมลง ครสซอเมย ซงแมลงตวแกจะมลกษณะคลายกบแมลงวนหวเขยว จะบนมาวางไขทแผลของสตว เชน แผลทสะดอลกโค แผลจากการตดเขา แผลจากอบตเหต แผลจากถกเหบแมลงวนคอกกด ไขจะฟกเปนตวหนอนเจรญอยในแผล 3-6 วน จากนนตวหนอนจะหลนลงดนกลายเปนดกแด และเจรญเปนตวแกตอไป หนอนแมลงวนมกจะเกดในชวงฤดฝน ซงเปนฤดทเหมาะสมในการแพรพนธ ลกโคทเกดใหมมกมแมลงวนมาวางไขทบรเวณสะดอ

อาการ อบตเหตจะเปดกวางเปอยยยสงกลนเนาเหมน อาจมเลอดออกเนองจากตวหนอนของแมลงวนชอนไช โคจะแสดงอาการเจบปวด

การรกษา โกนขนรอบบรเวณแผลใหกวางหางจากขอบแผลพอสมควร ลางแผลใหสะอาดโดยใชน ายาฆาเชอหรอน าตมสกอน ถามหนอนใหลางแผลดวยไฮโดรเจนเปอรออกไซด จากนนใชสาลเชดขดเนอตายออกใหหมด โรยผงเนกาซนลงในแผล เพอฆาตวหนอนทเหลออย ทาแผลดวยทงเจอรไอโอดน ควรโรยผงเนกาซนไวอกเพอปองกนการวางไขซ า ท าเชนนทกวนจนกวาแผลจะหายสนท

(2) เหบโค สาเหต เหบโคทพบในประเทศไทยเปน บฟลส ไมโครพลส เปนเหบโฮสตเดยว

หมายถงตงแต ตวออนเหบขนเกาะบนตวโคดดเลอดโคกนเปนอาหาร เจรญเตบโต จนกระทงเจรญเปนตวแกอยบนตวโคตวเดยว เปนพาหะทส าคญของโรคบซโอซส อะนาพลาสโมซส โดยเชอจะอยทตอมน าลาย ของเหบตวออนและออกมากบน าลายเหบเขาสกระแสโลหต

อาการ บรเวณทเหบชอบเกาะ ไดแก ใบห แผงคอ ซอกขาหนบ ใตทอง โคนหาง บรเวณทเหบตวแกกดผวหนงจะเปนแผล เมอมแมลงวนมาวางไข ท าใหเกดแผลหนอนแมลงวนโคตวหนงอาจดดเลอดไดมากถง 0.5 ซ.ซ. ท าใหโคมอาการโลหตจาง

การรกษา ยาทใชฆาเหบโคมหลายกลม ไดแก ยากลมออแกนโนฟอสเฟต เชน อาซนโทล นโอซด เนกวอน ยากลมไพรทรอยด เชน คเพกซ ซอลแพค10 ดบบลวพ ไบทรอด เอช 10 ดบบลวพ บทอกซ ยากลมอะมดน เชน อะมทราซ และยากลมไอโวเมคตน เชน ไอโวเมค

63

การปองกน การควบคมเหบในทงหญาซงมกเปนเหบตวออน ควรจดการทงหญาโดยการปลอยทงหญาทงไวนานๆ หรอใชไฟเผา ไมควรใชสารเคม หรอยาฆาเหบพนในทงหญา การควบคมเหดตามธรรมชาต ไดแก การเลยงไกพนเมองเพอกนเหบตวเมยทดดเลอดอมกอนทจะวางไขในแปลงหญา การควบคมเหบโคโดยนกทองถน เชน นกเอยง เปนตน

(3) เหาโค สาเหต เหาโคมหลายชนด ไดแก เหาสกลดามาลเนย พบไดในบรเวณทขนยาว

เชน ทหว คอ ไหล หลง พหาง สวนเหาสกลลโนงาธส และโซลโนโปเตส มกพบทบรเวณหวคอ และเหนยง เหาสกลฮมาโตไพนส มกพบทบรเวณรอบเขา ตา จมก บรเวณทพบเหามกพบไขเหาตดอยทเสนขนดวย

อาการ โคทมเหามกจะแสดงอาการคนอยางเหนไดชด โคจะเลยทมเหากดเหาจะดดกนเลอดโค ท าใหโลหตจางออนเพลย

การรกษา ยาทใชก าจดเหบทกชนดสามารถใชควบคมเหาไดดแตควรใชตดตอกน 2 ครง หางกน 2 อาทตย เพอฆาตวออนของเหาทเพงจะออกจากไข

(4) โรคขเรอน สาเหต ไรขเรอนทส าคญของโคม 2 ชนด คอ ไรขเรอนขมขน เกดจากไรชนดดโม

เดกซ พบไดบอยในโคไรขเรอนชนดโครออบตก เกดจากไรชนดโครออบเทส อาการ ไรขเรอนขมขนมกเปนแบบเฉพาะทขนจะหกหรอขนรวงหลดเปนวงๆ

ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 2-5 เซนตเมตร เมออยใกลๆ จะเหนเปนรอยนนคลายเปนตมเลกๆ ไรขเรอนชนดโครออบตกจะพบรอยโรคทบรเวณโคนหาง รอบกน หลง และเตานม โดยอาจจะเกดตมพองหรอรงแค หรอรอยโรคทเปนลกษณะของการระคายเคอง หนงบรเวณนนจะหยาบ ยน สกปรก ขนรวง

การรกษา ไรขเรอนแบบเฉพาะทอาจไมจ าเปนตองรกษา เพราะโรคมกไมแพรกระจาย แตถาโคเปนทวตวควรจ าหนายออก เพราะรกษายากมาก ยกเวนในรายทเปนไมมาก อาจใชยาชาเฉพาะท เชน ยากลมออแกนโนฟอสเฟต หรออะมทราซ การรกษาไรขเรอน ชนดไรขเรอนชนดโครออบตก ท าไดไมยากเนองจากไรชนดน จะไมฝงตวลงไปในผวหนง การใชยาทเปนยาฆาเหบและไรทกชนดในขนาดทแนะน าสามารถใชได แตตองพจารณาถงความเหมาะสมประหยด ปลอดภย และพษตกคาง ยาอนๆ ทปลอดภย เชน ปนขาวผสมกามะถนในอตราสวนกามะถน 2.5 กโลกรม ปนขาว 1 กโลกรมนา 20 ลตร ผสมใหเขากนตงทงไว 24 ชวโมง และเตมน าจนครบ 200 ลตร ใชพนตวโค หรอชบดวยผาหรอฟองน าเชดบรเวณทเปนทก 10 วน

64

บทท 5

นโยบำยทเกยวของ ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม กวาครงหนงของประชากรไทยมอาชพเกษตรกรรม สงผล

ใหประเทศไทยมจ านวนประชากรในภาคเกษตรไมนอยกวาสามสบลานคน ดงนน การพฒนาการเกษตรจง

เปนการพฒนาทมความส าคญเปนอยางมาก เพราะจะสงผลใหประชากรสวนใหญของประเทศมรายได

สงขนและมความเปนอยทดขน การผลตพชเปนกจกรรมทางการเกษตรทใหผลผลตทใชเปนสนคาสงออกท

ส าคญ และสามารถสรางรายไดใหกบประเทศจ านวนมากในแตละป เชน ยางพารา ขาว ทเรยน มงคด

ล าไย เปนตน ขณะทดานปศสตวกมการผลตสตวเศรษฐกจทส าคญเพอการบรโภคภายในประเทศ และการ

สงออกสรางรายไดไมนอยไปกวาดานพช เชน โคเนอ สกร ไก แพะ และผลตภณฑ เปนตน แตในอดตท

ผานมา ภาคการเกษตรของไทยตกอยในภาวะทนาเปนหวงอยางยง เนองจากเมอพจารณาถงขอมลพนท

การเกษตรและจ านวนเกษตรกร จะพบวาจ านวนเกษตรกรรายยอยลดลง คนจนจากภาคเกษตรกรรมจะ

ทยอยเปลยนอาชพ หนเขาสภาคอตสาหกรรมและบรการมากขนเรอยๆ ปญหาทส าคญ เชน ปญหาดาน

การผลต ผลผลตไมไดคณภาพ ตนทนการผลตสง ท าใหไมคมทน ปญหาดานการตลาด ราคาผลผลตตกต า

ไมมตลาดรบซอ รวมถงปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศโลก เปนตน

รฐบาลทกยคทกสมย ไดใหความส าคญในการพฒนาภาคเกษตรมาตลอด โดยดแลเกษตรกรใหมรายไดทเหมาะสมดวยวธการตางๆ เชน การลดตนทนการผลต การชวยเหลอในเรองปจจยการผลตอยางทวถง การชวยเหลอเกษตรกรรายยอย ตลอดจนถงการใชกลไกตลาดดแลราคาสนคาเกษตรประเภททราคาต าผดปกตใหสงขนตามสมควร ลดอปสรรคในการสงออกเพอใหเกดความคลองตว เชน ปรบปรงวธการตรวจรบรองมาตรฐานสนคา และมาตรฐานการผลตระดบไรนา เปนตน ใหสะดวกรวดเรวขน ตลอดจนลดขนตอนของกระบวนการดานธรการและเอกสารอนๆ ทจะชวยใหระบบการสงสนคาเรวขน แตในสภาพความเปนจรง เกษตรกรของไทยยงคงประสบปญหาหลากหลาย รฐบาลจงไดมอบหมายใหกระทรวงเกษตรและสหกรณด าเนนการแกปญหาใหกบเกษตรกร โดยมนโยบายทส าคญ ดงน

65

5.1 นโยบำยกระทรวงเกษตรและสหกรณ 5.1.1 นโยบำยกำรบรหำรจดกำรพนทเกษตรกรรมของประเทศ (Zoning) ควำมเปนมำของนโยบำย

รฐบาลไดมนโยบายในการจดการใชประโยชนทดนของประเทศใหเกดประโยชนสงสดโดยเฉพาะ

พนทเกษตรกรรม ซงมเปาหมายเพอใหเกษตรกรไดปลกพช เลยงสตว และท าการประมงในพนทท

เหมาะสมเพอเปนการเพมประสทธภาพการผลต การลดตนทนการผลต การจดการดานการตลาด การ

แปรรปและการเพมมลคา โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมประกาศเขตเหมาะสม ส าหรบพช สตว

ประมง รวม 5 ฉบบ จ านวน 20 ชนดสนคา ไดแก พช 13 ชนด ปศสตว 5 ชนด ประมง 2 ชนด โดย

หลกการของการบรหารจดการพนทเกษตรกรรม เปาหมายทส าคญ คอ ตองการปรบสมดลของอปสงค

(Demand) และอปทาน (Supply) ของสนคาเกษตรในแตละพนท ซงการประกาศเขตเหมาะสมในการ

ปลกพช ปศสตว และประมงจะอาศยขอมลทางวชาการ ศกยภาพ กายภาพในพนท ซงเปนการรวบรวม

ขอมลเกยวกบภมอากาศ ดน น า ความชน แสงแดด สภาพแวดลอมดานตางๆ น ามาประกอบกบขอมลพช

สตว ประมง ในแตละชนด รวมทงวเคราะหรวมกบความตองการของตลาด เพอหาความเหมาะสมของการ

ท าการเกษตรในแตละพนท ท าใหเกดประสทธภาพในการผลตสง ซงจะท าใหเกษตรกรมผลก าไรทสงกวา

การท าการเกษตรในพนททไมเหมาะสม โดยรฐบาลมมาตรการสนบสนน จงใจ ใหขอมลและค าแนะน าทาง

วชาการแกเกษตรกรในการปรบเปลยนการท าการเกษตร ภายใตเงอนไขวาตองเปนความสมครใจและ

ความพงพอใจของเกษตรกรเปนหลก และมประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ ดงน

1) ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง เขตเหมาะสมส าหรบการปลกพช ขาว

ยางพารา ปาลมน ามน มนส าปะหลง ออยโรงงาน และขาวโพดเลยงสตว ลงวนท 5 กมภาพนธ 2556

จ านวน 6 ชนด

2) ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง เขตเหมาะสมส าหรบการเลยง โคเนอ โคนม

สกร ไกเนอ และไกไข ลงวนท 7 มนาคม 2556 จ านวน 5 ชนด

3) ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง เขตเหมาะสมส าหรบปลก สบปะรดโรงงาน และล าไย ลงวนท 25 เมษายน 2556 จ านวน 2 ชนด

4) ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง เขตเหมาะสมส าหรบการเพาะเลยงสตวน า (การเพาะเลยงกงทะเล และการเพาะเลยงสตวน าจด เชน กงกามกราม ปลานล และสตวน าจดเศรษฐกจอนๆ) ลงวนท 9 พฤษภาคม 2556

5) ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง เขตเหมาะสมส าหรบการปลก เงาะ ทเรยน มงคด มะพราว และกาแฟ ลงวนท 2 กรกฎาคม 2556 จ านวน 5 ชนด

66

ตารางท 12 เขตความเหมาะสมส าหรบการปลกพช เลยงสตว และเพาะเลยงสตวน า

ประกำศกระทรวงเกษตรและสหกรณ จงหวดนครศรธรรมรำช

ขาว ยางพารา ปาลมน ามน มนส าปะหลง ออยโรงงาน และขาวโพดเลยงสตว (ลงวนท 5 กมภาพนธ 2556)

ขาว ยางพารา ปาลมน ามน

โคเนอ โคนม สกร ไกเนอ ไกไข (ลงวนท 7 มนาคม 2556)

โคเนอ โคนม สกร ไกเนอ และไกไข

สบปะรดโรงงาน และล าไย (ลงวนท 25 เมษายน 2556)

-

การเพาะเลยงกงทะเล และการเพาะเลยงสตวน าจด (ลงวนท 9 พฤษภาคม 2556)

กงขาว และปลานล

เงาะ ทเรยน มงคด มะพราว และกาแฟ (ลงวนท 2 กรกฎาคม 2556)

เงาะ ทเรยน มงคด มะพราว และกาแฟ

รวม 20 ชนดสนคำ รวม 15 ชนดสนคำ

ทมา กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2556

เปำหมำยกำรพฒนำ 1) การขบเคลอนยทธศาสตรประเทศของกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนไปอยางม

ประสทธภาพและบรรลผลตามเปาหมายของรฐบาล เพอรวมผลกดนการพฒนาประเทศตามวสยทศน “ประเทศมขดความสามารถในการแขงขน คนไทยอยดกนด มความเสมอภาคและเปนธรรม” ตามทรฐบาลก าหนด

2) เกษตรกรท าการผลตทางการเกษตรอยางเหมาะสม โดยเกษตรกรมการปรบเปลยนชนดสนคาและรปแบบการผลตในเขตพนททมความเหมาะสมนอยหรอไมเหมาะสม และเพมประสทธภาพการผลตในเขตพนททมความเหมาะสม เพอการลดตนทนและเพมรายไดแกเกษตรกร ซงจะสงผลใหเกษตรกรมคณภาพชวตทดขนตอไป

67

3) การบรหารจดการดานการเกษตรและสหกรณในจงหวดมประสทธภาพ โดยจงหวดมกลไกการพฒนาเกษตรกรและสหกรณของจงหวดทเหมาะสม ทงการบรหารจดการพนทและทรพยากร มการผลตสนคาเกษตรทส าคญของจงหวดโดยค านงถงความตองการของตลาด และการพฒนาเกษตรกรตามศกยภาพของแตละกลม เปนตน และมการก าหนดมาตรการ โครงการ กจกรรม มความเหมาะสมส าหรบการพฒนาดานการเกษตรและสหกรณของจงหวด โดยค านงถงความสอดคลองกบขอมลขอเทจจรงในพนท สอดคลองตามกรอบแนวคด Zoning= Area + Commodity + Human Resource ซงจะสงผลตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของจงหวดโดยมเปาหมายเพอให GPP ภาคการเกษตรเพมขน

4) กระทรวงเกษตรและสหกรณมการท างานอยางบรณาการทงภายในกระทรวงและขยายผลความรวมมอกบภาคเครอขายจากภายนอกใหมากขน ในการรวมกนพฒนาระบบและกลไกตางๆ ในการขบเคลอนนโยบายดงกลาว การเพมประสทธภาพการบรหารจดการพนทเกษตรกรรมของประเทศใหเกดประสทธผลสงสด

การขบเคลอนนโยบาย Zoning ทผานมา กระทรวงเกษตรและสหกรณไดมประกาศเขตเหมาะสมตอการปลกพช ปศสตว และประมง ในระหวางวนท 5 กมภาพนธ-2 กรกฎาคม 2556 พรอมจดท าแผนทประกอบ ทง 20 ชนดสนคา คอ พช 13 ชนด (ขาว มนส าปะหลง ยางพารา ปาลมน ามน ออยโรงงาน ขาวโพดเลยงสตว สบปะรดโรงงาน ล าไย เงาะ ทเรยน มงคด มะพราว และกาแฟ) ปศสตว 5 ชนด (โคเนอ โคนม สกร ไกเนอ และไกไข) และประมง 2 ชนด (กงทะเล และสตวน าจด)

กรอบแนวคดและหลกกำรส ำคญของนโยบำย Zoning กรอบแนวคด zoning = area+commodity+human resource มสาระส าคญ คอ การ

ขบเคลอนนโยบายการบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning) ในพนทหนงใหประสบความ ส าเรจตองอาศยความพรอมของปจจยหลก 3 ดาน ในการขบเคลอน ประกอบดวย การบรหารจดการพนทและทรพยากรทเหมาะสม ผลตสนคาไดตรงตามความตองการของตลาด รวมทงการมบคลากรดานการเกษตรทงเกษตรกรและเจาหนาททจะท าหนาทบรหารจดการการผลตทางการเกษตรตลอดหวงโซคณคาไดอยางมประสทธภาพ แตอยางไรกตาม พบวาขอมลขอเทจจรงเกยวกบปจจยทง 3 ดานทเกดขนในพนทตางๆ นน มความแตกตางกน โดยในบางพนทมความพรอมส าหรบการพฒนา เชน พนทมความเหมาะสมและโครงสรางพนฐานเอออ านวย สนคาหลกในพนทมราคาด มตลาดรองรบ มบคลากรทง Smart Farmer และ Smart Officer ทมความพรอม ในการบรหารจดการการผลตทางการเกษตรตลอดหวงโซคณคาของสนคาเกษตรตางๆ ในพนทนน เปนตน แตในบางพนทอยในเขตยงขาดความพรอมในบางเรอง หรอมปญหาทตองเรงแกไขกอน การพฒนาในแตละพนทจงไมสามารถใชรปแบบ วธการเหมอนกนได หนวยงานในพนทและคณะกรรมการระดบจงหวดจะตองก าหนดมาตรการ โครงการและกจกรรมในการพฒนาทเหมาะสมและสอดคลองกบกลมเปาหมาย พนทและสนคาโดยค านงถงขอมลขอเทจจรงจากปจจยทง 3 ดาน ทด าเนนการส ารวจ รวบรวม ตรวจสอบขอมลตางๆ ทเกยวของมาแลวเปนส าคญ

68

ส าหรบชนดของขอมลทเปนองคประกอบส าคญในปจจยหลกทง 3 ดาน ไดประมวลไวเปน

ตวอยางตามภาพดานลาง ซงหนวยงานทงในสวนกลางและจงหวดจ าเปนตองทราบเพอน ามาพจารณา

ก าหนดแนวทางการพฒนาหรอตดสนใจในการแนะน าและสงเสรมแกเกษตรกรอยางเหมาะสม

ภาพท 20 กรอบแนวคด Zoning

แผนทกำรบรหำรจดกำรพนทเกษตรกรรม (Zoning by Agri-Map) Agri-Map เปนแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก โดยบรณาการขอมลพนฐาน

ดานการเกษตรจากทกหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ส าหรบใชเปนเครองมอบรหารจดการการเกษตรไทยอยางมประสทธภาพครอบคลมทกพนท มการปรบขอมลใหทนสมย และพฒนา เพมความสะดวกการใชงาน ใหเกดการเขาถงขอมลโดยงาย พรอมกบสามารถตดตามขอมลความเปลยนแปลง ทเกดขนไดอยางถกตอง รอบดาน ครอบคลมการน าไปใชประโยชนทกดาน ทส าคญเปนการน าเทคโนโลยเขามาประยกตใชกบขอมลดานการเกษตร ซงสามารถตอบโจทยการชวยเหลอและแกปญหาใหกบเกษตรกรไทย ในรายพนทไดเปนอยางด

กระทรวงเกษตรและสหกรณมวตถประสงคในการจดท า Agri-Map คอเพอเปนแผนทส าหรบบรหารจดการเกษตรไทย โดยขอมลทน าเขาประกอบดวย ขอมลดานการเกษตร ดานการพาณชย ซงมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา การวเคราะหจ าเปนตองค านงถงสมดลของทรพยากรการผลต (ดน น า พช) ผลผลต อปสงค และอปทาน รวมทงปจจยการผลต จงจะท าใหสามารถบรหารจดการสนคาเกษตรสอดคลองกบสถานการณปจจบนและสามารถคาดการณอนาคตได โดยเฉพาะหากเกษตรกรมการเปลยนแปลงการปลกพชทเปลยนแปลงไปตามสถานการณนนๆ โดยมกรอบแนวคดแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก คอ

69

(1) เปนแผนทส าหรบบรหารจดการการเกษตรรายจงหวด ใหสอดคลองกบสถานการณปจจบนและในอนาคต ในมตของปจจยการผลต อปสงคและอปทาน

(2) ม 2 ระดบ คอ ระดบจงหวด (นโยบายและการขบเคลอน) และระดบศนยเรยนร เพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร 882 ศนย (ปฏบตการ) 2) หลกการด าเนนงาน แบงเปน 2 แนวทาง (1) แผนทส าหรบบรหารจดการเกษตรส าหรบภาคราชการและประชาชนทวไป Agri-Map ทจดท าขนนทางกระทรวงเกษตรและสหกรณมการเพมขอมลทเปนประโยชนตลอดเวลา เนองจากในธรรมชาตจะเกดการเปลยนแปลงตามกาลเวลา โดยเบองตนตงเปาหมายปรบปรงขอมลใหทนสมยทเกดขนในทกๆ ป เพอใหเปนเครองมอทสามารถใชในการบรหารจดการดานการเกษตรไทยไดอยางตอเนองในอนาคตได ทงน หนวยงานราชการ เกษตรกร และประชาชนทวไป สามารถเขาถงแหลงขอมลในรปแผนทส าหรบบรหารจดการการเกษตรรายจงหวดเพอประกอบการตดสนใจในการผลตสนคาเกษตร ผานระบบออนไลน ไดท http://agri-map-online.moac.go.th/ หรอคนหาค าวา “Agri-Map” ใน Google แลวเลอกพมพชอจงหวดทตองการคนหาขอมล เพยงแคน สามารถใชงานไดทนท

ภาพท 21 การใชงาน Agri-Map

70

ทงน เนอหาในแผนทดงกลาว ประกอบดวย 1. หมวดการบรหารจดการเชงรก

1.1 ขอมลพนฐาน (1) ขอบเขตจงหวด (2) ขอบเขตการปกครอง (3) การใชทดน (4) พนทปา (5) พนทเพาะปลกพชเศรษฐกจ (6) ทรพยากรดน (7) ดนปญหา

1.2 พนทเพาะปลกในชนความเหมาะสมตางๆ (นาขาว ปาลมน ามน ยางพารา กาแฟ มะพราว และทเรยนเงาะมงคด)

1.3 ชนความเหมาะสมของทดนส าหรบเพาะปลก (นาขาว สบปะรด ปาลมน ามน ยางพารา กาแฟ มะพราว ล าไย และทเรยนเงาะมงคด)

1.4 ชนความเหมาะสมของทดนส าหรบสมนไพร (กระชายด า ขมนชน บวบก ไพล) 1.5 เขตความเหมาะสมส าหรบการเพาะเลยงสตวน า (สตวน าจด กงทะเล) 1.6 แหลงน า (ผวดน ใตดน) 1.7 ทตงโรงงานและแหลงรบซอ (แหลงรบซอและสหกรณการเกษตร ทตงโรงงาน

ดานการเกษตร) 1.8 ขอมลเกษตรกร (ครวเรอนเกษตรกร รายได-หนสนภาคเกษตร และลกษณะการ

ถอครองทดน)

ภาพท 22 ขอมลหมวดการบรหารจดการเชงรก

71

2. หมวดเกษตรกรรมทดแทน 2.1 เลอกพชเพาะปลกปจจบน

2.2 เลอกเกษตรกรรมทดแทน

ภาพท 23 ขอมลหมวดเกษตรกรรมทดแทน

3. หมวดอนๆ

2.1 สถานโทรมาตร 2.2 แหลงน า 2.3 ปา 2.4 ต าแหนงและเสนทาง 2.5 โรงงานและแหลงรบซอ 2.6 สหกรณ 2.7 ดน 2.8 พนทเพาะปลกพช 2.9 พนทและต าแหนงฟารมเพาะเลยงสตวน า 2.10 พนทเหมาะสมเลยงปศสตว 2.11 เขตปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม 2.12 ขอมลเกษตรกร 2.13 เสนขอบเขต (จงหวด อ าเภอ ต าบล)

72

(2) แผนทส าหรบบรหารจดการการเกษตรส าหรบสวนราชการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ มนโยบายด าเนนงานบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning by Agri-Map) ดวยการใชแผนทส าหรบบรหารจดการเกษตรไทย โดยค านงถงสมดลของทรพยากรการผลต (ดน น า พช) ผลผลต อปสงค และอปทาน รวมทงปจจยการผลต โดยมอบหมายใหหนวยงานสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณลงพนทถงระดบต าบลหรอหมบานเพอหาเกษตรกรเขารวมโครงการ

ภาพท 24 แผนทความเหมาะสมส าหรบเลยงโคเนอ

73

5.1.2 นโยบำยตลำดน ำกำรผลต รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดก าหนดนโยบายตลาดน าการผลต และแนวทาง

การด าเนนงานการตลาดน าการผลตไปปฏบตใหเปนรปธรรมเพอน าไปใชในการบรหารงานการเกษตรกรรมในพนทเพอใหเกษตรกรมรายไดแนนอนและมความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยมขอสงการในวาระตางๆ สรปได ดงน 1) ขอสงการจากการประชมสมมนาการขบเคลอนนโยบายกระทรวงเกษตรและสหกรณในระดบพนท สการปฏบต ระหวางเดอนมกราคม-กมภาพนธ 2561 ใหยดหลกตลาดน าการผลต เนนประสานสรางความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของในจงหวด สนบสนนขอมลพนฐานและสภาพปญหาในพนทเพอใชใน การวเคราะหก าหนดเปนแผนปฏบตการ แนวทาง และวธปฏบตใหชดเจน 2) ขอสงการ เรองการด าเนนงานส าคญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เมอวนท 8 กมภาพนธ 2561 โดยมประเดนทเกยวของกบนโยบายตลาดน าการผลต ดงน (1) นโยบายระบบสงเสรมเกษตรแบบแปลงใหญไดเรมด าเนนการตงแตป 2559 จนถงปจจบน มมากกวา 4,000 แปลงทวประเทศ ทผานมามการประกวดแปลงเพอคดเลอกแปลงทมศกยภาพ ในป 2561 ควรประเมนและจดเกรดคณภาพของแปลงใหญทงหมด เพอใชเปนขอมลในการพฒนาและสงเสรมการท าเกษตรแปลงใหญใหไดคณภาพและประสบความส าเรจ (2) ปจจบนภาครฐสงเสรมใหเกษตรกรรวมกลมและด าเนนการในรปแบบสหกรณเพมมากขน เพอเพมอ านาจตอรอง สรางความเขมแขง และรายไดทเพมมากขน โดยควรมการประเมนความส า เรจในการด าเนนงานของสหกรณการเกษตร พรอมทงจดเกรดคณภาพ โดยสหกรณเกรด A ควรนามาก าหนดแนวทางในการพฒนาตอยอดใหเปนรปแบบบรษท ส าหรบสหกรณเกรดอนๆ ควรก าหนดแนวทางในการพฒนาใหเปนสหกรณเกรด A เพมมากขนตอไป 3) ขอสงการ เรองแนวทางการด าเนนงานการตลาดน าการผลตไปปฏบตใหเปนรปธรรม เมอวนท 13 มนาคม 2561 เพอใหการด าเนนงานตามแนวทางการตลาดน าการผลตดงกลาวเกดผลในทางปฏบตทเปนรปธรรม จงใหด าเนนการ ดงน (1) มอบหมายใหคณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณจงหวด ซงมส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดเปนเลขานการ จดประชมคณะอนกรรมการจากทกภาคสวนทเกยวของในจงหวดนน เพอมอบหมายและก าหนดขนตอนการท างานตามหลกการตลาดน าการผลต ดงน (1.1) ใหส านกงานเกษตรจงหวดและอ าเภอ รวมทงส านกงานสหกรณจงหวด ประสานธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรในพนทดวย เพอรวมกนคดเลอกผลผลตการเกษตรในพนทจากโครงการตามนโยบายส าคญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เชน เกษตรแปลงใหญ เกษตรผสมผสาน เกษตรปลอดสารพษ เกษตรอนทรย กลมเกษตรกรรนใหม (smart farmers & young smart farmers) ฯลฯ หรอผลผลตจากกลมเกษตรกร วสาหกจชมชน สหกรณการเกษตรทเขมแขง เพอใหส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดน าไปเปนขอมลประสานงานหาผรบซอผลผลตจากพนทโดยตรง

74

(1.2) ใหส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดประสานงานกบส านกงานพาณชยจงหวด ส านกงานอตสาหกรรมจงหวด และภาคเอกชนในจงหวดทประกอบธรกจการซอขายผลผลตทางการเกษตร เชน หอการคาจงหวด สภาอตสาหกรรม บรษทประชารฐรกสามคค จ ากด จงหวดหรอรานคาตางๆ เพอตดตอกบเกษตรกรหรอกลมเกษตรกรหรอสถาบนเกษตรกรในพนทโดยตรง ทงน ใหประสานงานกบส านกงานเกษตรจงหวด/อ าเภอดวย (1.3) ใหส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดรวบรวมขอมลผลผลตทางการเกษตรดงกลาวตามขอ 1.2) พรอมรายละเอยดชองทางการตดตอซอขายผลผลตจากเกษตรกรหรอกลมเกษตรกรหรอสถาบนเกษตรกรในจงหวด สงใหส านกงานเศรษฐกจการเกษตรเพอจดท าเปนขอมลประกอบการท าเวบไซต (website) ตอไป (2) ใหส านกงานเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณจดท าเวบไซต (website) และขอมลส าคญ (big data) เกยวกบผลผลตการเกษตรทไดรบรายงานจากส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดทวประเทศ มาจดท าใหเปนขอมลทเปนปจจบนเพอเปนชองทางใหผสนใจสามารถตดตอแหลงซอขายสนคาการเกษตรโดยตรงจากพนทตางๆ รวมทงการจดท าระบบซอขายผานระบบ e-commerce โดยใหประสานขอเชอมโยงเวบไซตของหนวยงานภาครฐและเอกชนอนๆ ทเกยวของกบการซอขายผลผลตการเกษตรเขามาดวย เพอสะดวกในการคนหาหรอตดตอชองทางคาขายสนคาเกษตร (3) ใหส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณแตงตงคณะท างานดานการประสานการตลาดประจ ากระทรวง เพอท าหนาทตดตอประสานงานกบหนวยงานภาครฐและเอกชนในสวนกลาง เชน กระทรวงพาณชย หอการคาไทย สภาหอการคาแหงประเทศไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย สมาพนธ SMEs ไทย ฯลฯ ในการประสานงานซอขายสนคาเกษตรกรรมจากเกษตรกรหรอกลมเกษตรกรหรอสถาบนเกษตรกรโดยตรงในจงหวดตางๆ (4) ใหอครราชทตฝายการเกษตร อครราชทตทปรกษาฝายการเกษตร ทปรกษาฝายการเกษตร ประจ าสถานกงสลใหญ เลขานการเอกฝายการเกษตร ไดประสานงานกบหนวยงานภาครฐ และเอกชนในประเทศนนๆ เพอน าเสนอขอมลสนคาการเกษตรของประเทศไทย โดยเฉพาะขอมลสนคาการเกษตรตามขอ 2 รวมทงตดตามภาวะตลาดการคาขายสนคาเกษตรในตางประเทศเพอแจงใหส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณทราบ

(5) ใหปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมทงผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณทกเขตท าหนาทแนะน าและตดตาม (coaching & monitoring) การด าเนนงานตามขนตอนตางๆ ดงกลาวขางตน

75

(6) ใหจดท าแผนปฏบตงานตามขนตอนตางๆ โดยก าหนดระยะเวลาทแลวเสรจอยางชดเจนภายใน 15 วน และรายงานผลการด าเนนงานใหรฐมนตรชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมทง รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณทราบทกเดอน ระดบกระทรวง การก าหนดภารกจและหนาทของหนวยงาน ขอใหพจารณาจดกลมงานและมอบหมายภารกจใหสวนราชการระดบกรม รฐวสาหกจ และองคการมหาชนในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ใหสอดคลองเชอมโยงกบภารกจงานในพนท เพอใหกระทรวงเกษตรและสหกรณท าหนาทเปนหนวยงานอ านวยการและสนบสนนการท างานในระดบพนทใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ โดยใหพจารณาแบงหนวยงานและบคลากรในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณเปน 2 กลมงาน คอ 1) การวางแผน สงเสรม สนบสนน และรายงานสถานการณการผลตทางการเกษตรใหมอบหมายกรมสงเสรมการเกษตร กรมปศสตว กรมประมง กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) กรมวชาการเกษตร ฯลฯ รวมทงรฐวสาหกจ องคการมหาชน ในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณท าหนาทอ านวยการวางแผน สงเสรม สนบสนน และรายงานสถานการณการผลต (Supply) ของประเทศใหสอดคลองกบความตองการ (Demand) ของตลาดในประเทศและตลาดตางประเทศ

(1) การประสานกบหนวยงานภาครฐและเอกชน ใหมอบหมายส านกงานปลดกระทรวงกระทรวงเกษตรและสหกรณ กรมสงเสรมสหกรณ กรมตรวจบญชสหกรณ ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต ส านกงานทปรกษาการเกษตรตางประเทศ รวมทงรฐวสาหกจและองคการมหาชนในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ รวบรวมขอมล วเคราะห แนวโนมราคาและความตองการสนคาเกษตรของตลาดทงในและตางประเทศ และประสานงานกบหนวยงานภาครฐและเอกชนทงในและตางประเทศ อาท กระทรวงพาณชย กระทรวงอตสาหกรรม กลมสานพลงประชารฐ หอการคาไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย สมาคมผคาสนคาเกษตรหรออาหารเกษตร ฯลฯ เพอประสานการเจรจาการรบซอผลผลตจากเกษตรกรและหรอกลมเกษตรกรโดยตรงในราคาทเปนธรรม โดยมอบหมายส านกงานเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และกรมสงเสรมสหกรณเปนหนวยงานหลกในการประสานงานกบหนวยงานภาครฐและเอกชน โดยรวบรวมรายชอภาคเอกชนรวบรวมขอมล วเคราะห แนวโนมราคาและความตองการสนคาเกษตรของตลาดทงในและตางประเทศ (Demand) เพอใชเปนขอมลในการประสานความรวมมอการเปนแหลงรบซอผลผลตทางการเกษตร และมอบหมายส านกงานเศรษฐกจการเกษตรท 1-12 ลงพนทเกบขอมล วเคราะห และคาดการณสถานการณการผลตสนคาเกษตร และจดสงขอมลปรมาณ

76

(2) ใหส านกงานทปรกษาการเกษตรตางประเทศจดท าขอมลความตองการและสถานการณสนคาเกษตรในตางประเทศและขอมลทเกยวของกบสนคาเกษตรในตางประเทศ และด าเนนการเชอมโยง/ขยายตลาดสนคาเกษตร พรอมทงประสานทตพาณชยในการสงเสรมการขายสนคาเกษตรในตางประเทศ

(3) ขอมอบหมายใหผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณทกเขต ไดไปแนะน าและตดตาม (coaching & monitoring) การด าเนนงานของหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณในพนท

(4) ขอใหปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหวหนาสวนราชการด าเนนการวางแผนเพอตดตามและประเมนผลการด าเนนงานและเกบรวบรวมขอมลทงสวนกลางและสวนภมภาคในพนทตางๆ และพฒนาตวชวดความส าเรจทเหมาะสมในแตละพนท พรอมระบหนวยงานทรบผดชอบในภารกจและหนาทนนๆ โดยขอใหคณะท างานในระดบจงหวด และกลมงานในระดบสวนกลาง รายงานความกาวหนาและสถานการณการผลตและการตลาดในสวนทรบผดชอบตอปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณและขอใหส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนศนยกลางการรวบรวมขอมล โดยก าหนดรปแบบการรายงานผลและการจดเกบขอมล และระบบการตดตามรายงานความกาวหนาและสถานการณการผลตและการตลาด พรอมแจงหนวยงานทเกยวของในสวนกลางและในจงหวดรบทราบและด า เนนการเพอใหสามารถใชขอมลประกอบการตดสนใจเชงนโยบายไดอยางทนทวงท

ระดบจงหวด การด าเนนงานของจงหวดใหส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวด และส านกงานเกษตรจงหวดน า

เรยนแนวทางการท างานตามภารกจและบทบาทของหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณตอผวาราชการจงหวด เพอเปนขอมลในการพจารณาสนบสนนแนวทางการด าเนนงาน และเพอใหการปฏบตงานของหนวยงานกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในจงหวดไดรบความรวมมอจากหนวยงานภาครฐและเอกชนในจงหวด รวมทง การสนบสนนงบประมาณพฒนาจงหวดหรอกลมจงหวดแบบบรณาการและ/หรอจากองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) โดยใหใชคณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณระดบจงหวด (อ.พ.ก.) เปนองคกรหลกในการขบเคลอนงานดานเกษตรกรรมตามนโยบายการตลาดนาการผลต ท าหนาทบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐและเอกชนในพนท โดยใหพจารณาภารกจในการสงเสรมพฒนาการผลต และประสานงานเพอจ าหนายผลผลตใหแกเกษตรกร เสนอในการประชม คณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณระดบจงหวด (อ.พ.ก.) เพอหารอรวมกนในการจดกลมงานและมอบหมายภารกจใหหนวยงานตางๆ น าไปปฏบตในรปคณะท างานเฉพาะกจ (Task Force) ดงน

(1) คณะท างานการประสานงานดานการตลาดหรอหาแหลงรบซอผลผลต (Demand Side) ใหส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวด ส านกงานสหกรณจงหวด และส านกงานเศรษฐกจการเกษตร 12 เขต เปนหนวยงานหลกในการประสานขอมลดานการตลาดหรอจดหาแหลงรบซอผลผลตกบหนวยงานภาครฐและเอกชนในพนท ไดแก ส านกงานพาณชยจงหวด ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) บรษทประชารฐรกสามคคจงหวด ส านกงานสาธารณสขจงหวด เรอนจ าและทณฑสถาน

77

สถาบนการศกษา กองก าลงรกษาความสงบเรยบรอย หอการคาจงหวด สภาอตสาหกรรมจงหวด หางสรรพสนคา (Modern Trade) หรอศนยกระจายสนคา (Distribution Center DC) นคมอตสาหกรรม และโรงงาน เพอใหไดขอมลความตองการของตลาดสนคาเกษตรในระดบพนท และใหมการประสานงานกบเกษตรจงหวด ปศสตวจงหวด ประมงจงหวด ในเรองขอมลปรมาณผลผลตทางการเกษตร สนคาเกษตรแตละชนดมปญหาในการขายหรอไม แมไมมปญหาการขาย กควรพจารณาแหลงตลาดทมนคง ซงเจาหนาทจะตองมขอมลสนคาเกษตรในจงหวดทครบถวนชดเจน (ชนด ปรมาณผลผลต และราคา) เพอใชในการเจรจาเพมชองทางตลาดใหแกเกษตรกร เชน ในกรณการเชอมโยงตลาดกบส านกงานสาธารณสขจงหวด/โรงพยาบาลทวประเทศรบซอผกหรอผลผลตทางการเกษตรจากเกษตรกรโดยตรง หรอในกรณทเกษตรกรมการรวมกลมและมก าลงผลตมาก ใหแนะน าหรอประสานงานกบภาคเอกชน ใหเขามาตงโรงงานรบซอผลผลต โรงงานแปรรป หรอโรงถนอมอาหารภาย ในพนท และประสานงานกบ ธกส. ในพนทเพอพจารณาสนบสนนทนเงนกใหกลมเกษตรกร นอกจากน ในจงหวดทมแหลงรบซอสนคาทส าคญ เชน เขตนคมอตสาหกรรม คายทหาร และโรงงาน โดยเฉพาะ Modern Trade เชน Big C Tesco Lotus ซงมจ านวนเพมขนอยางตอเนอง และบางจงหวดมศนยรวบรวมและกระจายสนคา (Distribution Center) ควรประสานงานกบหนวยงานและผจดการหางรานตางๆ ในการเปนแหลงรบซอผลผลตทางการเกษตร โดยอาจท าในรปแบบ MOU และมการพาลงไปดแปลงเพาะปลกเพอสรางความมนใจในการรบซอผลผลตกบเกษตรกร/กลมเกษตรกรโดยตรง (2) คณะท างานการสงเสรมสนบสนนการผลตและจดท าขอมลดานการผลต (Supply Side) ใหส านกงานเกษตรจงหวด ส านกงานปศสตวจงหวด และส านกงานประมงจงหวดเปนหนวยงานหลก โดยม โครงการชลประทานจงหวด สถานพฒนาทดนจงหวด ปฏรปทดนจงหวด และผอ านวยการศนย/สถานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหนวยงานสนบสนน ในการสงเสรมสนบสนนการผลตและการจดท าขอมลดานการผลต (Supply Side) โดยจดท าแผนการผลตตามความตองการของตลาด (Demand Driven) หรอผลตใหไดตามคณสมบตทผรบซอก าหนด ใหครอบคลมกระบวนการผลตทางการเกษตร ตงแตการปรบเปลยนแผนการผลตทางการเกษตรของพนททไมเหมาะสม ไปใชพนทใหสอดคลองกบแผนทเกษตร (Agri-Map) วธการท าการเกษตรกรรมทเหมาะสม เชน เกษตรปลอดภย (GAP) เกษตรอนทรย (Organic) รวมทงในกรณทผซอ/ตลาดตองการสนคาเกษตรจ านวนมากและตกลงทาสญญารบซอระยะยาว อาจสนบสนนใหเกษตรกรรวมกลมท าการเกษตรในรปวสาหกจเกษตรแปลงใหญ (Mega Farm Enterprise) หรอใชเครองจกรกล/เครองมอทางเทคโนโลยททาเกษตรแมนย า เขามาใชในกลมวสาหกจเกษตรแปลงใหญเพอเปนการลดตนทนการผลต นอกจากน เพอเปนการสงเสรมการด าเนนงานใหมประสทธภาพ ควรมการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ

78

(2.1) ใหเกษตรจงหวดแนะน าและประสานงานใหสมาชกกลมเกษตรกรสมยใหม (Young Smart Farmers) ทเปนบตรหลานของเกษตรกรในพนทและผานการอบรมจากส านกงานเกษตรจงหวดแลว เขามามบทบาทรวมในการท าหนาททงฝายสงเสรมการผลตและฝายประสานงานระหวางกลมเกษตรกรกบหนวยงานรฐหรอภาคเอกชนทเขามารบซอผลผลตในพนทดวย

(2.2) ใหสหกรณจงหวดใหการสนบสนนสงเสรมกลมเกษตรกรทมความเขมแขงหรอมผลผลตเปนทตองการของตลาด ใหสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรรวมกลมจดทะเบยนเปนสหกรณการเกษตรหรอวสาหกจชมชนเพอใหมตวแทนของกลมเกษตรกรเขามาท าหนาทในการตดตอขายผลผลตกบภาคเอกชนโดยตรงแทนหนวยงานรฐ ซงจะเปนการพฒนาระบบการผลตทางการเกษตรในพนทใหสอดคลองหรอสนองตอบตอนโยบาย “การตลาดน าการผลต” และน ามาขยายผลหรอตอยอดโครงการและแผนงานดานการเกษตรทส าคญๆ เพอใหการด าเนนงานมความตอเนองและเกดการขยายผล โดยขอใหรายงานสถานการณ การผลตสนคาเกษตรพรอมคาดการณปรมาณผลผลตทจะออกสตลาดในพนทแตละชวงเวลาอยางตอเนอง

(2.3) ใหน าขอมลดานการผลตและการตลาด (Supply Side และ Demand Side) จากคณะท างานทง 2 ชด น าเสนอคณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณระดบจงหวด (อ.พ.ก.) เพอใชประกอบการประเมนสถานการณและปญหาการเกษตรของพนท พจารณาปรบเปลยนแผนการผลตทางการเกษตรของพนทการเกษตรใหมความเหมาะสม สอดคลองกบแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก (Agri-Map) โดยอาจลดพนทในการท าการเกษตรเชงเดยวไปท าการเกษตรแบบผสมผสานหรอเกษตรทฤษฎใหมตามแนวพระราชด าร หรอลดพนทในการท าสนคาเกษตรชนดเดมไปผลตสนคาเกษตรชนดใหมตามความตองการของตลาด เพอลดปญหาสนคาเกษตรลนตลาด (Over Supply) เชน ปลกกลวยหอม กาแฟ หรอพชผก แซมในพนทสวนยางพาราหรอสวนปาลมนามน หรอลดพนทการท านาปรง ดวยการปลกพชตระกลถวหรอขาวโพดเลยงสตว หรอพชชนดอนตามความตองการของตลาด เปนตน รวมทงควรมการรวบรวมผลการด าเนนงานและศกษาปจจยทสงผลใหเกดความส าเรจจากกรณตวอยางของจงหวดทมการประสานกบโรงพยาบาลในการรบซอผลผลตทางการเกษตร เพอน าไปขยายผลด าเนนการในพนทอนๆ ตอไป ทงน ขอใหทกหนวยงานเรมปฏบตงานตามโครงสรางการท างานใหมตงแตเดอนพฤษภาคม 2562 เนองจากเปนเดอนมหามงคลของปวงชนชาวไทย โดยจะมพระราชพธบรมราชาภเษกและพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ซงมความส าคญตอภาคเกษตรกรรมเปนอยางยง

79

5.1.3 นโยบำยแปลงใหญ เกษตรแปลงใหญ คอ วธการหนงในการเพมความไดเปรยบทางการแขงขนของหนวยผลตดวยการ

ค านวณทางเศรษฐศาสตรเพอวเคราะหปรมาณการผลตทมประสทธภาพสงสด หรออกนยหนงคอการบรหารความสมพนธทเหมาะสมระหวางตนทนการผลตกบปรมาณการผลต/ขนาดการผลต เพอใหเกดการประหยดตอขนาด (Economies of Scale) ซงจะเกดขนไดโดยการผลกดนใหเกษตรกรรวมกลมการผลต การจดหาปจจยการผลตทมคณภาพด (พนธพช ปย เครองจกรกลทางการเกษตร และเทคโนโลยสมยใหม) การจดการดานการตลาดและหวงโซอปทาน รวมทง มการบรหารจดการฟารมทด เพอใหบรรลเปาหมายของธรกจ ดงน (1) การเพมขดความสามารถในการสรางก าไร (ประสทธภาพ และผลตภาพทเพมขน/ผลประกอบการ)

(2) ความมนคงของกจการและการเตบโต (การขยายกจการ (ปรมาณและมลคา) การพฒนาผลผลต/ผลตภณฑเพอตอบสนองความตองการของตลาดอยางไมสนสด)

(3) ความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม (การรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร และคณคาทางโภชนาการ)

แนวทำงกำรด ำเนนงำนระบบสงเสรมกำรเกษตรแปลงใหญ 1) แนวปฏบตของเจาหนาทรฐ

1.1) เปนทปรกษาและรวมด าเนนการกบเกษตรกร เพอวเคราะหบรบททางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมเพอก าหนดทศทางการพฒนา เชน วเคราะหปรมาณการผลต/ขนาดการผลตทมประสทธภาพสงสด เพอใหเกดการประหยดตอขนาด (Economies of Scale) เพอวางแผนการผลตและแผนการตลาด โดยยดเกษตรกรเปนศนยกลาง รวมทง สงเสรม/สรางความเขมแขงใหกลมทจดตงขน

1.2) สงเสรมการเพมประสทธภาพการผลตใหเกษตรกร เชน การแนะน าการบ ารงดนเพอการเพาะปลก จดหาพนธพช/สตวทเหมาะสมกบพนท การพฒนาแหลงน าระบบสงน าเพอการท าการเกษตรในพนทแปลงใหญ การถายทอดองคความร ตงแตขนตอนการจดการปจจยการผลต การเตรยมดน การดแลรกษา การเกบเกยว ตลอดจนการขนสงผลผลต เปนตน

1.3) จดหาแหลงเงนทนเพอสนบสนนเกษตรกรทเขารวมท าการเกษตรในระบบแปลงใหญ

1.4) สนบสนนเทคโนโลย/เครองจกรกล/วทยาการการเกษตรสมยใหมเพอใชบรหารจดการในพนทแปลงใหญ

1.5) ท าหนาทเปนผจดการแปลง บรหารจดการ และบรณาการหนวยงานทเกยวของ เพอสนบสนน เกษตรกรแนะน า สงเสรม รวมทง ตดตาม/ประเมนผลส าเรจของระบบสงเสรมเกษตรแปลงใหญ

80

2) แนวปฏบตของเกษตรกรแปลงใหญ 2.1) เกษตรกรสมครใจเขารวมกลมแปลงใหญ พรอมทจะพฒนาการผลตและการตลาด

รวมกนโดยเขามามสวนรวมตลอดกระบวนการพฒนา เชน วเคราะหปรมาณการผลต/ขนาดการผลตทมประสทธภาพสงสด เพอใหเกดการประหยดตอขนาด (Economies of Scale) เพอวางแผนการผลตและแผนการตลาด การวเคราะห ก าหนดเปาหมายการผลตและการตลาด การก าหนดการใชปจจยการผลตและเทคโนโลยตางๆ การพฒนาคณภาพมาตรฐานสนคา และการก าหนดแผนปฏบตการและด าเนนการตามแผน เปนตน

2.2) เกษตรกรรวมตวในรปแบบกลม องคกร วสาหกจชมชนหรอสหกรณทมความเขมแขงในการบรหารจดการ

2.3) มพนทการท าเกษตรกรรมรายสนคาชนดเดยวกน เปนสนคาทมศกยภาพทางเศรษฐกจและสอดคลองกบขอมล Agri-Map โดยแปลงของเกษตรกรไมจ าเปนตองตดตอกนแตควรตงอยภายในชมชนทใกลเคยงกน

2.4) เกษตรกรทเขารวมแปลงใหญด าเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานในดานการจดการดนและน า และสามารถเขาถงแหลงเงนทนเพอใชในการพฒนาการผลตและสรางความเขมแขงใหแกกลม/องคกรทจดตงขนเพอบรหารจดการแปลงใหญ พรอมทงไดรบการถายทอดองคความรและการบรการตางๆ ตามความตองการของเกษตรกรจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

ในสวนของจงหวดนครศรธรรมราชมแปลงใหญโคเนอ จ านวน 2 แปลง ใน 2 อ าเภอ รายละเอยดดงตารางท 13

ตารางท 13 แปลงใหญโคเนอ จงหวดนครศรธรรมราช

ต ำบล อ ำเภอ รำยละเอยด

ต าบลทงใส อ าเภอสชล เกษตรกร 226 ราย โคเนอ 6,012 ตว ปศสตวอ าเภอสชล เปน

ผจดการแปลง

ต าบลควนพง อ าเภอรอนพบลย เกษตรกร 60 ราย โคเนอ 1,020 ตว ปศสตวอ าเภอรอนพบลย

เปนผจดการแปลง

ทมา : ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช, 2563

81

5.1.4 ศนยเรยนรกำรเพมประสทธภำพกำรผลตสนคำเกษตร (ศพก.) ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) คอ วธการจดการความรอยางหนง

เพอใหเกษตรกรทตองการความร ไดรบความรและเรยนรทจะปรบตวใหพรอมรบการเกษตรสมยใหม ซงประกอบดวยกระบวนการจดการความร และกระบวนการบรหารการเปลยนแปลง โดยใชสถานททเปนทตงของแปลงเกษตร/ฟารมซงเกษตรกรทเปนเจาของมความรความสามารถในการผลตในระดบทเปนตวอยางใหเกษตรกรรอบบรเวณไดเรยนรแลกเปลยนประสบการณ (Knowledge Center) มแนวทางการด าเนนงานศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) เกษตรกรเจาของ ศพก. และเจาหนาท กษ. มภารกจและบทบาทหนาทรวมกน ดงน

1) จดใหมการจดการความร : (1) บงชความรและวเคราะหประเมนความรทชมชนตองการและจ าเปนตองมเพอการ

บรรลการกาวขามไปสเกษตรสมยใหมและยงยน เชน สนคาทผลตเหมาะสมกบภมสงคมและตลาด วธการผลตและการตลาดในปจจบนดพอ? ประสทธภาพและกาไรสทธดพอ? และความรอะไรทจะตอบโจทย

(2) สรางองคความรของชมชน โดยการแลกเปลยนประสบการณตรงระหวางเกษตรกร การจดบนทกความรของเกษตรกร (เจาของพนท ศพก.) และอธบายดวยหลกวทยาศาสตรเพอใชเปนแหลงความรตอไปในรปแบบ สอสงพมพ สอ Social Media

(3) รวบรวมชดความรทางวทยาศาสตรทเหมาะสมในการแกไขปญหา/พฒนาคณภาพผลผลตและผลผลตภณฑของชมชน และการแลกเปลยนเรยนรระหวางเกษตรกรและเจาหนาทหลงจากลงมอปฏบต เชน เทคนควทยาการกอน ระหวาง และหลงการเกบเกยว

(4) วเคราะหและประเมนขอมลทกษะและสมรรถนะของเกษตรกรเพอเปนขอมลประกอบการพฒนาศกยภาพการศกษาเรยนรของเกษตรกรเปาหมาย

(5) การพฒนาคร และ ผสอนงาน (Coach) ทสามารถตอบสนองความสามารถของเกษตรกรทแตกตาง การพฒนาหลกสตรการเรยนรตลอดชวต เพอนาไปสทกษะทก าหนด

(6) จดใหมกจกรรมพฒนาและเสรมสรางทกษะและความแตกฉาน เชน การอบรม การศกษา การดงาน การฝกงาน การเรยนรประสบการณใหม การแลกเปลยนแนวคด การมสวนรวมของเกษตรกรในการออกแบบบทเรยน (Active Lerner) การเรยนรจากเหตการณเชงประจกษรอบตวเกษตรกรและในไรนา (Phenomenon Based Learning) การสอนงานและใหค าแนะน า (Coaching and Mentoring) ฯลฯ

82

2) จดใหมการบรหารการเปลยนแปลง : (1) สรางความรสกเรงดวนและเรยนรความเรงดวน ขนแรกของกระบวนการ

เปลยนแปลงคอ ท าใหเกษตรกรในชมชนจ านวนมากพอรสกถงความจ าเปนเรงดวนทจะตองเปลยนแปลงหากเกษตรกรปราศจากความรสกนแลว การเปลยนแปลงอยางขนาดใหญจะไมมวนเกดขน มพฤตกรรมทขดขวางมใหเกษตรกรเกดความรสกวาจ าเปนจะตองลงมอเปลยนแปลงอยางเรงดวน คอ การยดตดกบความส าเรจในอดต ทดาเนนการผลตตามความเคยชนและไมใชหลกวชาการ หรอยดตดคนชนสภาพตลาดทถกบดเบอนดานตนทนและราคาสนคาจากนโยบายปกปองคมครองเกษตรกรรม/มาตรการอดหนนจากรฐ ทไมไดสะทอนหรอรบทราบ

(2) ตนทนทแทจรงของการผลตในหนวยผลตของตนเอง หรอเกษตรกรไมมไมเกดวกฤตหรอเหตการณใหเหนอยางชดเจนจากภาวะโลกรอนและความเสยงทางดานโรคระบาดทเพมขน รวมทงปราศจากการชนา บอกเลาจากบคคลภายนอกครอบครว

(3) การสรางความเชอมนความส าเรจของการเปลยนแปลง โดยการเผยแพรผลประกอบการสทธของหนวยผลต (ศพก.) อยางตอเนอง ซงเปนผลความส าเรจจากการบรหารการผลตทใชองคความรและการจดการความรภายในชมชน เพอนาไปสการเปลยนแปลงปรบกระบวนทศนสสงคมเกษตรแหงการเรยนรและปญญาปรบวธคด (Reset Mindset) เปลยนวธทาการเกษตร (Paradigm Shift)

(4) ประเมนขอมลทกษะและสมรรถนะของเกษตรกรเพอเปนขอมลประกอบการพฒนาศกยภาพการศกษาเรยนรของเกษตรกรตลอดชวต

ทงน จงหวดนครศรธรรมราชมศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) จ านวน 23 ศนย รายละเอยดดงตารางท 14

83

ตารางท 14 ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร จงหวดนครศรธรรมราช

ล ำดบ เกษตรกรตนแบบ(ค ำ

น ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ(เกษตรกร

ตนแบบ) ต ำบลทตงศนย อ ำเภอ จงหวด สนคำหลก จดเดนของศนย

(ระบจดเดนทสดเพยง

เรองเดยว)

เจำหนำทต ำบล

(ค ำน ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ

(เจำหนำทต ำบล)

1 นายสาคร ทองปาน 083-6918656 ไสหมาก เชยรใหญ นครศรธรรมราช ขาว ลดตนทนการผลตขาว น.ส.อารยา นาคแกว 081-3682943

2 นายสมตร ศรวสทธ 095-4209106 คลองเส ถ าพรรณรา นครศรธรรมราช ยางพารา การปลกยาง และ พช

รวมยาง

นางกนกอร ตรไวย 086-9699227

3 นายอมรอน แสงวมาน 083-1030831 คลองนอย ปากพนง นครศรธรรมราช สมโอ การผลตและขยายเชอรา

ไตรโคเดอรมา

นายปรเมศวร วลดาว 084-6765913

4 นายจ าเนยร พรหมเรอง 085-0685305 หวไทร หวไทร นครศรธรรมราช ขาว ขาวปลอดภย นายธนกฤต พรหมทอง 081-0968789

5 นางวาสนา จงจตร 087-8897300 ละอาย ฉวาง นครศรธรรมราช มงคด ลดตนทนการผลตมงคด นายพมลศกด วงศเทพ 081-5397995

6 นายลม แปนแสง 087-3899963 ทางพน เฉลมพระ

เกยรต

นครศรธรรมราช ปาลมน ามน การลดตนทนการผลต นายภาณวตร เพชรทวง 086-9591192

7 นายพงศพฒน เทพทอง 084-8515842 ตลงชน ทาศาลา นครศรธรรมราช ทเรยนนอก

ฤด

การผลตทเรยนนอกฤด นายณฐวตร นวลรอด 099-4844419

8 นางพรศร โชตพนธ 084-6258422 บานเกาะ พรหมคร นครศรธรรมราช มงคด การผลตมงคดคณภาพ นางภคศจ ด ากง 080-1453889

9 นายประวทย เดชารตน 093-6834380 วงหน บางขน นครศรธรรมราช ยางพารา การจดการดนและปยใน

สวนยางพารา

น.ส. เพชรรตน แสงทอง 098-6869342

84

ตารางท 14 (ตอ)

ล ำดบ เกษตรกรตนแบบ(ค ำ

น ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ(เกษตรกร

ตนแบบ) ต ำบลทตงศนย อ ำเภอ จงหวด สนคำหลก จดเดนของศนย

(ระบจดเดนทสดเพยง

เรองเดยว)

เจำหนำทต ำบล

(ค ำน ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ

(เจำหนำทต ำบล)

10 นายธรรมนญ โกกฬะ 098-2689311 ทายส าเภา พระพรหม นครศรธรรมราช มงคด การผลตมงคดนอก

ฤดกาล

น.ส. ชญาพมพ พรหม

จนทร

092-2692623

11 นายสทนยา ชมณ 094-5606507 ปรก ทงใหญ นครศรธรรมราช ปาลมน ามน การผลตปยอนทรย-

ชวภาพ เพอลดตนทน

การผลต

น.ส. โสเพญ เสรมผล 085-7949408

12 นายประพนธ แดงพรม 082-2724267 ต.กรงชง นบพต า นครศรธรรมราช ทเรยน การผลตทเรยนนอก

ฤดกาล

นายยทธพล ดลยไพร 064-9517679

13 นายวเชยรรตน มชฌกะ 087-2737455 ลานสกา ลานสกา นครศรธรรมราช มงคด การใชปยตามคา

วเคราะหดน เพอลด

ตนทนการผลต

นายไชยพงค ทะนนชย 089-8260370

14 นายสมโชค บญวงศ 080-6900095 ควนพง รอนพบลย นครศรธรรมราช ขาว การผลตขาวปลอดภย

จากสารพษ

น.ส.วรรณา สทธพทกษ 086-0423475

15 นายเจรยง สขอนนต 086-5946801 นาบอน นาบอน นครศรธรรมราช ยางพารา การลดตนทนการผลต

ยางพารา

น.ส.สมฤทย ใจกลา 085-3561546

16 นายจรญ บญวก 089-6481704 ทาไร เมอง นครศรธรรมราช ขาว การลดตนทนการผลต

ขาว

นายธรพงศ จนทรเรอง 085-8880464

85

ตารางท 14 ตอ

ล ำดบ เกษตรกรตนแบบ(ค ำ

น ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ(เกษตรกร

ตนแบบ) ต ำบลทตงศนย อ ำเภอ จงหวด สนคำหลก จดเดนของศนย

(ระบจดเดนทสดเพยง

เรองเดยว)

เจำหนำทต ำบล

(ค ำน ำหนำ ชอ นำมสกล) เบอรมอถอ

(เจำหนำทต ำบล)

17 นายวระ ศรรตน 093-7725571 เขาขาว ทงสง นครศรธรรมราช ยางพารา การลดตนทนการผลต

ยางพารา

น.ส.สธษา จนทรปร 087-2761879

18 นายวรช ดานวรยะกล 081-0772683 ทงใส สชล นครศรธรรมราช ปาลมน ามน ลดตนทน เพมผลผลต

และพฒนาคณภาพ

ผลผลต

วาทร.ต.จตรงค พนาศรม 081-8918307

19 นายด ารงค สนแดง 089-8221035 ขนอม ขนอม นครศรธรรมราช ปาลมน ามน การเพมประสทธภาพ

การผลตปาลมน ามน

นายชยวฒน บญพฒน 081-0807645

20 นางนนทา ศกยโกสทธ 081-2700295 ยางคอม พปน นครศรธรรมราช มงคด ลดตนทนการผลตมงคด น.ส.ศรวรรณ ลมพนธ 093-5741285

21 นายเสนอ ไชยสวรรณ 080-0725504 ควนหนองควา จฬาภรณ นครศรธรรมราช ปาลมน ามน การลดตนทนและเพม

ประสทธภาพการผลต

ปาลมน ามน

นายวรวทย คงเรอง 081-9569262

22 นายเฉลม ศรแฉลม 086-2668635 สวนขน ชางกลาง นครศรธรรมราช มงคด การผลตมงคดคณภาพ น.ส. นทาภรณ กลบแกว 086-2838520

23 นายวโรจน บญวงศ 089-4919498 ทาเสมด ชะอวด นครศรธรรมราช มงคด การผลตมงคดคณภาพ นายสชาต ทองมาก 081-4811554

ทมา ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช, พฤษภาคม 2562

86

บทท 6

ขอมลพนฐำนของจงหวดนครศรธรรมรำช

การวางแผนพฒนาดานการเกษตรและสหกรณของจงหวดนครศรธรรมราช จ าเปนจะตองศกษาขอมลพนฐานของจงหวด เพอจะไดทราบถงสภาพทวไปของจงหวด เชน สภาพภมประเทศ ภมอากาศ ประชากร โครงสรางพนฐานตางๆ และน ามาใชวเคราะห วางแผน และพฒนา ไดตรงกบบรบทของพนท โดยมรายละเอยดขอมลพนฐานของจงหวด ในสวนทเกยวของ ดงน 6.1 จดยนกำรพฒนำของจงหวด

จากขอมลการวเคราะหศกยภาพของจงหวด และก าหนดทศทางการพฒนายทธศาสตรในภาพรวมของจงหวดนครศรธรรมราช ไดก าหนดจดยนการพฒนาของจงหวด 3 ประเดน ดงน 1) เมองสบสานศลปวฒนธรรม สงบสข นาเทยว 2) เมองเกษตรนวตกรรม และอตสาหกรรมสเขยว 3) ศนยกลางการคมนาคมขนสง และกระจายสนคาของภาคใต เปำหมำยกำรพฒนำ 1) เพมรายไดจากการเกษตร อตสาหกรรมและการทองเทยว ยกระดบมาตรฐานคณภาพ 2) เพมรายไดจาการทองเทยว 3) ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดรบการจดการอยางมประสทธภาพและยงยน 4) ประชาชนยดหลกธรรมะในการด าเนนชวต และมคณภาพชวตทดขน

5) ศลปวฒนธรรม และประเพณมการสบสานอยางตอเนอง ประเดนกำรพฒนำ 1) การบรหารจดการเกษตรและอตสาหกรรมสมาตรฐานครบวงจรและเปนมตรกบสงแวดลอม

2) การพฒนาการทองเทยวบนพนฐานธรรมะ ธรรมชาต และศลปวฒนธรรม 3) การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน 4) การพฒนาคน ชมชน และสงคมใหนาอย เขมแขงตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 5) การรกษาความมนคงและความสงบเรยบรอย 6) การสงเสรมศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม

87

6.2 สภำพทวไปของจงหวดนครศรธรรมรำช 6.2.1 ทตงของจงหวด

จงหวดนครศรธรรมราช ตงอยทางตอนกลางของภาคใต หางจากกรงเทพมหานคร 780 กโลเมตร มเนอท 9,942.502 ตารางกโลเมตรหรอ 6,214,064 ไร มพนทมากเปนอนดบท 16 ของประเทศหรอประมาณรอยละ 1.98 ของพนททงประเทศ ทตงของตวจงหวดตงอยประมาณละตจด 9 องศาเหนอ และลองตจด 100 องศาตะวนออก มอาณาเขต ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบกบจงหวดสราษฎรธานและอาวไทย ทศตะวนออก ตดตอกบตดตอกบอาวไทย เปนชายฝงทะเลยาวตงแตตอนเหนอของ

อ าเภอขนอมลงไปทางใตของอ าเภอหวไทรประมาณ 225 กโลเมตร ทศใต ตดตอกบ ตดตอกบอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

อ าเภอหวยยอด จงหวดตรง ทศตะวนตก ตดตอกบจงหวดสราษฎรธานและจงหวดกระบ

จงหวดนครศรธรรมราช ไดก าหนดยทธศาสตรการพฒนาจงหวด มวสยทศนวา “นครแหงอารยธรรม นาอยนาเทยว การเกษตรและอตสาหกรรมยงยน” โดยทค าวา การเกษตรและอตสาหกรรมยงยน หมายถง จงหวดนครศรธรรมราชมฐานเศรษฐกจเขมแขงจากภายในจงหวด เปนแหลงการผลตทางการเกษตรทมความสมดลของระบบนเวศ และสภาพแวดลอม มงเนนการผลตทมคณภาพ ปลอดภย มมาตรฐาน และเพมมลคา ตรงตามความตองการของผบรโภค และน านวตกรรม เทคโนโลยอนทนสมยมาประยกตใช สงผลใหเกษตรกร ประชาชนชาวจงหวดนครศรธรรมราช มงาน อาชพ รายได การบรหารจดการดานโครงสรางพนฐานการผลตทางการเกษตรทมประสทธภาพสงสดในเรอง ดน น า และระบบชลประทาน รวมทงการจดสรรทดนท ากน เปนเมองทเนนการจดการดานการสงเสรมการผลตพช สตว ประมง การพฒนาศกยภาพเกษตรกรส Smart Farmer การพฒนาองคกรเกษตรกร ใหเขมแขงการบรหารจดการฟารมส Smart Farm ระบบการวางแผนการผลต เพอการสรางมลคาผานการแปรรปและการพฒนาตลาดสนคาเกษตร ทมความยงยนและเชอมโยงเครอขายดานการตลาดทงภายในและภายนอกประเทศ มการแปรรปเพมคณคา มลคาสนคาเกษตรสรางผลตอบแทนเชงเศรษฐกจ และการประยกตใชนวตกรรมดานการเกษตรคขนานภมปญญาทองถน เศรษฐกจเตบโตจากการทองเทยว เปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมและธรรมชาต นเวศนปาเขา และทางทะเล และการทองเทยวทางพทธศาสนา เศรษฐกจจากฐานการคา การลงทน การบรการ และอตสาหกรรมทเปนมตรกบสงแวดลอม ทเตบโต และแขงขนได

88

6.2.2 ลกษณะภมอำกำศ 1) ฤดกาล จงหวดนครศรธรรมราชม 2 ฤดกาล คอ 1.1) ฤดรอน ชวงระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน มอากาศรอนตลอดฤดกาล 1.2) ฤดฝน แบงเปน 2 ชวงไดแก

1.2.1) เดอนพฤษภาคม-ตลาคม เปนชวงทไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต แตเนองจากมเทอกเขานครศรธรรมราชทสงชน เปนแนวกนทศทางลมจงมฝนตกไมมาก

1.2.2) เดอนพฤศจกายน-มกราคมเปนชวงรบอทธพลลมมรสมตะวน ออกเฉยงเหนอ ชวงนฝนตกหนาแนน

2) ปรมาณน าฝน ในจงหวดนครศรธรรมราช ชวง 10 ป ทผานมา มจ านวนวนฝนตกมากทสดเมอป 2544 จ านวน 196 วน และมจ านวนวนฝนตกนอยทสดเมอป 2555 จ านวน 152 วน ขณะทปรมาณน าฝนสงสด เมอป 2560 จ านวน 4,452.10 มม. และปรมาณน าฝนนอยสดเมอป 2552 จ านวน 2,007.40 มม. รายละเอยดดงตาราง

ตารางท 15 ปรมาณน าฝน และวนฝนตก ป 2553-2562 ป จ านวนวนฝนตก (วน) ปรมาณน าฝน ( มม.)

2553 164 2,480.60 2554 196 4,201.60 2555 152 2,771.50 2556 155 2,421.90 2557 171 2,166.70 2558 156 2,370.20 2559 157 2,707.30 2560 188 4,452.10 2561 174 2,778.30 2562 151 1,893.60

ทมำ : สถานอตนยมวทยานครศรธรรมราช (บางจาก) หมำยเหต : ปรมาณน าฝน เปนขอมลรวมทงป

89

3) อณหภมและความชนสมพทธ ในจงหวดนครศรธรรมราชชวง 10 ป ทผานมา มอณหภมสงสดเมอป 2555 เทากบ 35.10 0C และต าสด เมอป 2555 เทากบ 21.53 0C ความชนสมพทธสงสด เมอป 2558 เทากบ 96.98 และต าสด เมอป 2555 เทากบ 60.66 รายละเอยดดงตาราง

ตารางท 16 อณหภมและความชนสมพทธสงสด - ต าสด ป 2553 – 2562

ป อณหภม ( 0C) ความชนสมพทธ (%)

สงสด ต าสด เฉลยทงป สงสด ต าสด เฉลยทงป 2553 32.53 23.59 28.06 96.75 66.67 81.83 2554 32.19 22.90 27.07 94.76 64.47 82.64 2555 35.10 21.53 28.31 93.92 60.66 77.29 2556 32.35 24.03 28.19 95.68 68.44 82.06 2557 32.59 23.70 28.19 96.37 65.82 81.12 2558 32.48 23.86 28.17 96.98 67.46 82.19 2559 32.98 24.28 27.83 96.76 66.10 84.90 2560 32.38 24.23 28.33 76.74 68.88 82.69 2561 32.53 23.81 27.37 95.50 64.05 83.06 2562 33.30 23.90 28.00 96.40 64.80 80.60

ทมา : สถานอตนยมวทยานครศรธรรมราช (บางจาก)

90

6.2.3 ดำนกำรปกครอง

จงหวดนครศรธรรมราช แบงเขตการปกครองตามลกษณะพนทออกเปน 23 อ าเภอ 165 ต าบล

1,552 หมบาน องคกรปกครองสวนทองถน จ านวน 185 แหง ประกอบดวย องคการบรหารสวนจงหวด

1 แหง เทศบาล 53 แหง (แยกเปนเทศบาลนคร 1 แหง เทศบาลเมอง 3 แหง และเทศบาลต าบล 49 แหง)

และองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) 130 แหง โดยแบงเปน อบต.ขนาดใหญ 12 แหง คอ อบต.ทาศาลา

ทาเรอ นาเคยน ชางกลาง เขาขาว ทายส าเภา บานล านาว บางขน ชางซาย รอนพบลย หนตก และอบต.

ทงปรง อบต.ขนาดกลาง 117 แหง อบต.ขนาดเลก 1 แหง คอ อบต.พปน รายละเอยดดงตาราง

ตารางท 17 การแบงเขตการปกครองของจงหวด

อ าเภอ พนท รอยละ

ทวาการอ าเภอหางจากศาลา

กลางจงหวด (กม.)

จ านวน

ต าบล หมบาน เทศบาลนคร/เมอง/ต าบล

อบต. ชมชน

เมอง 617.447 6.21 10 13 115 1 1 5 10 95

เชยรใหญ 227.116 2.28 52 10 97 - - 2 8 13

ปากพนง 422.454 4.25 36 17 141 - 1 3 13 22

ชะอวด 870.276 8.75 71 11 87 - - 2 10 14

ทงสง 1041.999 10.48 56 12 124 - 1 3 8 20

ทาศาลา 363.891 3.66 30 10 110 - - 1 10 -

รอนพบลย 298.222 3.00 32 6 57 - - 3 5 -

สชล 703.105 7.07 66 9 110 - - 2 8 10

ลานสกา 342.898 3.45 23 5 44 - - 2 4 -

พปน 363.753 3.66 93 5 42 - - 4 2 17

หวไทร 417.733 4.20 62 11 99 - - 3 9 -

ทงใหญ 603.287 6.07 102 7 63 - - 2 6 7

ฉวาง 530.536 5.34 70 10 86 - - 4 8 12

ขนอม 433.926 4.36 100 3 34 - - 3 1 6

นาบอน 192.899 1.94 77 3 34 - - 1 3 -

พรหมคร 321.499 3.23 21 5 39 - - 3 4 28

บางขน 601.662 6.05 96 4 60 - - - 4 -

จฬาภรณ 192.670 1.94 62 6 30 - - - 5 -

ถ าพรรณรา 165.000 1.66 111 3 29 - - - 3 -

91

ตารางท 17 (ตอ)

อ าเภอ พนท รอยละ

ทวาการอ าเภอหางจากศาลา

กลางจงหวด (กม.)

จ านวน

ต าบล หมบาน เทศบาลนคร/เมอง/ต าบล

อบต. ชมชน

พระพรหม 147.963 1.49 15 4 40 - - 1 3 -

เฉลมพระเกยรต

129.680 1.30 22 4 37 - - 2 2 -

นบพต า 720.156 7.24 52 4 38 - - 1 3 -

ชางกลาง 234.330 2.36 50 3 36 - - 2 1 -

รวม 9942.502 100 - 165 1552 1 3 49 130 244

ทมำ : ทท าการปกครองจงหวดนครศรธรรมราช 2562 ส านกงานสงเสรมการปกครองทองถนจงหวดนครศรธรรมราช ณ เม.ย. 2562

92

6.2.4 ดำนประชำกร

จงหวดนครศรธรรมราช มประชากรทงสน 1,561,927 แบงเปน เพศชาย 771,735 คน เพศหญง

790,192 คน ครวเรอน รวม 573,215 คน รายละเอยดดงตาราง

ตารางท 18 จ านวนประชากรของจงหวดนครศรธรรมราช อ ำเภอ ชำย (คน) หญง (คน) รวม (คน) ครวเรอน

1. เมอง 132,698 139,412 272,110 110,423 2. เชยรใหญ 21,577 21,487 43,064 14,899 3. ปากพนง 49,569 49,101 98,670 33,338 4. ชะอวด 42,683 43,629 86,312 31,063 5. ทงสง 81,150 80,937 162,087 64,009 6. ทาศาลา 57,116 60,997 118,113 36,720 7. รอนพบลย 40,891 41,574 82,465 27,120 8. สชล 44,148 45,011 89,159 32,009 9. ลานสกา 19,930 21,019 40,949 15,218 10. พปน 14,319 14,707 29,026 11,607 11. หวไทร 32,953 32,981 65,934 24,182 12. ทงใหญ 37,171 37,733 74,904 26,818 13. ฉวาง 32,509 34,453 66,962 25,618 14. ขนอม 15,065 15,328 30,393 14,878 15. นาบอน 13,127 13,489 26,616 9,524 16. พรหมคร 18,499 18,970 37,469 12,458 17. บางขน 23,940 23,507 47,447 16,337 18. จฬาภรณ 15,605 16,015 31,620 10,493 19. ถ าพรรณรา 9,652 9,686 19,338 7,307 20. พระพรหม 21,896 22,492 44,388 15,968 21. เฉลมพระเกยรต 15,846 15,772 31,618 10,614 22. นบพต า 16,788 16,745 33,533 11,769 23. ชางกลาง 14,603 15,147 29,750 10,843

รวม 771,735 790,192 1,561,927 573,215

ทมำ : ประชากร, ทท าการปกครองจงหวด ณ ธนวาคม 2562

93

6.2.5 ดำนทรพยำกรธรรมชำต

ทรพยากรปาไม จงหวดนครศรธรรมราช ม พนทปาสงวนแหงชาต 69 ปา เนอทประมาณ

1,924,654.25 ไร พนทปาเลนอนรกษ ประมาณ 146.11 ตร.กม. หรอ 91,370 ไร พนทอทยานแหงชาต

(5 แหง) ประมาณ 1,645.84 ตร.กม. หรอ 1,028,650 ไร พนทเขตรกษาพนธสตวปา (1 แหง) ประมาณ

166.40 ตร.กม. หรอ 104,000 ไร พนทเขตหามลาสตวปา (2 แหง) ประมาณ 421.64 ตร.กม. หรอ

263,526 ไร สถานพฒนาและสงเสรมการอนรกษสตวปา (1 แหง) ประมาณ 11.23 ตร.กม. หรอ 7 ,018

ไร 7,018 ไร (ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดนครศรธรรมราช, รายงานประจ าป

2561, 2562)

6.2.6 ดำนกำรใชประโยชนทดน

กรมพฒนาทดนไดส ารวจสภาพการใชทดนจงหวดนครศรธรรมราช มพนทรวม 6,214,064 ไร

แบงการใชทดนออกเปน 8 ประเภท คอ (1) พนทชมชนและสงปลกสราง 363,244 ไร หรอรอยละ 5.83

(2) พนทเกษตรกรรม 4,152,703 ไร หรอรอยละ 66.82 (พนทนา 365,863 ไร หรอรอยละ 5.89 พชไร

22,087 ไร หรอรอยละ 0.35 ไมยนตน 3,225,383 ไร หรอรอยละ 51.90 ไมผล 384,564 ไร หรอรอยละ

6.19 พชสวน พชผก ไมดอกไมประดบ 9,386 ไร หรอรอยละ 0.15) (3) ทงหญาเลยงสตวและโรงเรอน

เลยงสตว 7,188 ไร หรอรอยละ 0.11 (4) พชน า 28 ไร (5) สถานทเพาะเลยงสตวน า 138,204 ไร หรอ

รอยละ 2.23 (6) พนทปาไม 1,366,008 ไร หรอรอยละ 21.98 (7) พนทน า 107,408 ไร หรอรอยละ 1.74

และ (8) พนทเบดเตลด 224,701 ไร หรอรอยละ 3.63

6.2.7 ดำนสงคมและวฒนธรรม 1) กำรศำสนำ จงหวดนครศรธรรมราช มวด 622 แหง (มหานกาย 540 แหง ธรรมยต 82 แหง) ทพกสงฆ

154 แหง มสยด 122 แหง โบสถครตต 38 แหง มหาวทยาลยสงฆ 2 แหง โรงเรยนปรยตธรรม แผนกสามญ 5 แหง ศนยอบรมศาสนาอสลามและจรยธรรมประจ ามสยด 101 แหง ศนยปฏบตการพระพทธศาสนาวนอาทตย 12 แหง ม พระภกษรวม 3,280 รป สามเณร 808 รป จ านวนประชากรนบถอศาสนาพทธ รอยละ 93 นบถอศาสนาอสลาม รอยละ 6 นบถอศาสนาครสตและอน รอยละ 1 (แผนพฒนาจงหวดนครศรธรรมราช, 2561)

94

2) ขอมลควำมจ ำเปนพนฐำน (จปฐ) ป 2562

ผลการจดเกบขอมลความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) ป 2562 ซงไดด าเนนการส ารวจคณภาพ

ชวตคนจงหวดนครศรธรรมราช โดยจดเกบขอมลรอบปทผานมา (ป 2561) ของครวเรอนทอาศยอยจรงใน

พนทเกน 6 เดอน ทงทมเลขทบาน และไมมเลขทบาน จ านวน 323,309 ครวเรอน จาก 23 อ าเภอ 162

ต าบล 25 อปท. 1,802 หมบาน/ชมชน ประชากรทงหมด 904,493 คน แยกเปน เพศชาย 443,174 คน

คดเปนรอยละ 49.00 เพศหญง 462,319 คน คดเปนรอยละ 51.00 มผลสรป ดงน

ตามตวชวด ขอมล จปฐ. จ านวน 5 หมวด 31 ตวชวด จากขอมลพบวา ประชากรในจงหวด

นครศรธรรมราช ไมผานเกณฑมากทสด คอตวชวดท 23 ครวเรอนมการออมเงน ตกเกณฑคดเปนรอยละ

27.47 รองลงมาคอ ตวชวดท 18 คนในครวเรอนทจบการศกษาภาคบงคบ 9 ป ทไมไดเรยนตอ และยงไม

มงานท าไดรบการฝกอบรมดานอาชพ ตกเกณฑรอยละ 13.18 ตวชวดท 6 คนอาย 35 ปขนไป ไดรบการ

ตรวจสขภาพประจ าป ตกเกณฑรอยละ 11.59 ตวชวดท 16 เดกอาย 6-14 ป ไดรบการศกษาภาคบงคบ 9

ป ตกเกณฑรอยละ 10.60 และตวชวดท 25 คนในครวเรอนไมสบบหร ตกเกณฑรอยละ 10.24 (ส านกงาน

พฒนาชมชนจงหวดนครศรธรรมราช, 2562)

95

6.2.8 ดำนกำรเกษตรทส ำคญของจงหวด 1) ครวเรอนเกษตรกรและแรงงำนภำคเกษตร จงหวดนครศรธรรมราชมครวเรอนประชากร 573,215 ครวเรอน ครวเรอนเกษตรกร

170,751 ครวเรอน แรงงานภาคเกษตร 443,953 ราย ดงตาราง

ตารางท 19 จ านวนครวเรอนเกษตรกรและจ านวนแรงงานภาคเกษตรของจงหวดนครศรธรรมราช

อ าเภอ ครวเรอนประชากร ครวเรอนเกษตรกร จ านวนแรงงาน

ภาคเกษตร (ราย)

รอยละครวเรอนเกษตร/ครวเรอน

ทงหมด 1. เมอง 110,423 24,248 91,657 21.96 2. เชยรใหญ 14,899 12,062 45,594 80.96 3. ปากพนง 33,338 18,075 68,324 54.22 4. ชะอวด 31,063 23,064 87,182 74.25 5. ทงสง 64,009 25,259 95,479 39.46 6. ทาศาลา 36,720 22,368 84,551 60.92 7. รอนพบลย 27,120 17,342 65,553 63.95 8. สชล 32,009 23,685 89,529 73.99 9. ลานสกา 15,218 9,904 37,437 65.08 10. พปน 11,607 8,712 32,931 75.06 11. หวไทร 24,182 14,952 56,519 61.83 12. ทงใหญ 26,818 17,136 64,774 63.90 13. ฉวาง 25,618 18,010 68,078 70.30 14. ขนอม 14,878 6,906 26,105 46.42 15. นาบอน 9,524 6,361 24,045 66.79 16. พรหมคร 12,458 9,475 35,816 76.06 17. บางขน 16,337 12,944 48,928 79.23 18. จฬาภรณ 10,493 10,193 38,530 97.14 19. ถ าพรรณรา 7,307 5,387 20,363 73.72 20. พระพรหม 15,968 11,255 42,544 70.48 21. เฉลมพระเกยรต 10,614 7,820 29,560 73.68 22. นบพต า 11,769 11,043 41,743 93.83 23. ชางกลาง 10,843 6,976 26,369 64.34

รวม 573,215 323,177 1,221,609 56.38

ทมา : ประชากร, ทท าการปกครองจงหวด ณ ธนวาคม 2562 ครวเรอนเกษตรกร, ทะเบยนเกษตรกร ป 2563

จ านวนแรงงาน ค านวณจากครวเรอนเกษตร* 3.78 (จ านวนแรงงานเฉลยของ สศก.)

96

2) แหลงน ำเพอกำรเกษตร

(1) พนทชลประทำนและระบบชลประทำน การพฒนาแหลงน าในจงหวดนครศรธรรมราช ในระบบชลประทานมพนทชลประทาน

903,758 ไร พนทชลประทาน และพนทรบประโยชน 521,840 ไร แยกไดดงน (1.1) แหลงน าขนาดใหญ จ านวน 3 โครงการ คอ ปรมาณน าเกบกก 80.00 ลาน

ลกบาศกเมตร พนทชลประทาน 588,623 ไร พนทรบประโยชน 293,527 ไร (1.2) แหลงน าขนาดกลาง จ านวน 16 โครงการ ปรมาณน าเกบกก 201.00 ลาน

ลกบาศกเมตร พนทชลประทาน 207,546 ไร พนทรบประโยชน 51,500 ไร (1.3) แหลงน าขนาดเลก สบน าดวยไฟฟา และแกมลง มจ านวน 214 โครงการ ปรมาณ

น าเกบกก 5,947 ลาน ลกบาศกเมตร พนทชลประทาน 107,589 ไร พนทรบประโยชน 176,813 ไร (2) แหลงน ำอนๆ

(2.1) แหลงน าในไรนา ม 691 บอ ไดแก อ าเภอเมอง 26 บอ เชยรใหญ 16 บอ ปากพนง 80 บอ ชะอวด 15 บอ ทงสง 77 บอ ทาศาลา 38 บอ รอนพบลย 18 บอ สชล 54 บอ พปน 2 บอ หวไทร 22 บอ ทงใหญ 100 บอ ฉวาง 19 บอ ขนอม 25 บอ นาบอน 9 บอ พรหมคร 42 บอ บางขน 47 บอ จฬาภรณ 13 บอ ถ าพรรณรา 15 บอ พระพรหม 32 บอ เฉลมพระเกยรต 29 บอ และนบพต า 12 บอ (สถานพฒนาทดนนครศรธรรมราช, เมษายน 2562) รายละเอยดดงตารางท 12

(2.2) แหลงน าขนาดเลก นอกเขตชลประทาน ในจงหวดนครศรธรรมราช มแหลงน าขนาดเลกนอกเขตชลประทาน ของกรมพฒนาทดน ตงแตป 2554-2561 รวม 37 แหลง

(2.3) แหลงน าใตดน ในจงหวดนครศรธรรมราช มบอบาดาล รวม 1,928 บอ แบงเปน อ าเภอเมอง 183 บอเชยรใหญ 57 บอ ปากพนง 86 บอ ชะอวด 143 บอ ทงสง 175 บอ ทาศาลา 154 บอ รอนพบลย 121 บอ สชล 181 บอ ลานสกา 56 บอ พปน 62 บอ หวไทร 48 บอ ทงใหญ 143 บอ ฉวาง 88 บอ ขนอม 33 บอ นาบอน 42 บอ พรหมคร 67 บอ บางขน 39 บอ จฬาภรณ 66 บอ ถ าพรรณรา 25 บอ พระพรหม 27 บอ เฉลมพระเกยรต 27 บอ นบพต า 76 บอ และชางกลาง 29 บอ

97

3) ดำนกำรปลกพชเศรษฐกจของจงหวด

จงหวดนครศรธรรมราช มการผลตพชเศรษฐกจทส าคญ จ าแนกตามพนทเกบเกยว อนดบแรกคอ

ยางพารา รองลงมาคอ ปาลมน ามน ขาว มงคด ทเรยน ลองกอง เงาะ สมโอทบทมสยาม

ตารางท 20 การผลตพชเศรษฐกจของจงหวด

สนคา/ป 2563 เกษตรกร (ครวเรอน)

เนอทเพาะปลก (ไร)

เนอทเกบเกยว (ไร)

ผลผลตทเกบเกยวได

(ตน)

ผลผลตเฉลย/เนอทเกบเกยว

(กโลกรม)

ราคาทเกษตรกรขายไดเฉลย (บาท/

กโลกรม)

ยางพารา 177,992 N/A 1,552,741 406818 262 40.96

ปาลมน ามน 55,518 601,327 578,923 1769767 3,057 2.60

ขาวนาป 2561/62 15,450 163,128 162,873 78,016 479 7.81

ขาวนาปรง 2562 874 11,606 11,605 4,618 398 7.77

มงคด (คละ) 25,903 77,440 75,882 44,466 586 29.02

ทเรยน 14,467 57,673 47,580 43,250 909 99.86

เงาะ 4,364 8,822 8,218 4,256 518 24.22

ลองกอง 9,383 15,012 14,838 4,970 335 35.34

สมโอทบทมสยาม 682 3,102.19 2,892.26 9,306,570 (620,438

ลก)

ขนาดต ากวา 1.5 กก. ราคา 150 บาท/ผล

ขนาดต ากวา 1.5

กก. ราคา 200

บาท/ผล

ขนาด 1.5-1.8

กก. ราคา

170 บาท/ผล

ขนาด 1.5-1.8 กก.

ราคา 300 บาท/ผล

ขนาดสงกวา 1.8 กก. ราคา 200 บาท/ผล

ขนาดสงกวา 1.8

กก. ราคา 350

บาท/ผล

ทมา คณะท างานพฒนาขอมลดานพชภาคใต, 2563

สมโอทบทมสยาม, ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช 1 พ.ค. 63

http://www.farmerone.org, 8 ม.ย.63

98

4) กำรปศสตวจงหวด

จงหวดนครศรธรรมราช มการผลตปศสตวเศรษฐกจทส าคญ ไดแก โคพนเมอง โคเนอ

(ลกผสม) โคเนอ กระบอ (ขน) สกร (ขน) ไกพนเมอง ไกเนอ เปดเทศ และแพะเนอ

ตารางท 21 การผลตปศสตวจงหวด

ชนดสตว เกษตรกร

(ราย)

จ านวนสตว

(ตว)

ขอมลผลผลต ราคาเฉลย

(บาท/กก.)

มลคาผลผลต

(บาท) ตว กก.

โคพนเมอง 32,204 154,202 30,840 12,336,000 15,000 462,600,000

โคเนอ (ขน) 218 772 772 308,800 88.64 27,372,032

โคเนอ (ลกผสม) 3,826 15,136 15,136 6,054,400 88.80 537,630,720

กระบอ 218 2,430 121 3,630 93.71 340,167

สกร (ขน) 6,127 155,945 155,945 14,035,050 57.43 806,032,922

ไกพนเมอง 72,298 2,563,329 512,666 922,798 82.15 75,807,892

ไกเนอ 1,025 2,150,212 2,150,212 4,300,424 40.22 172,963,053

เปดเทศ 9,751 266,336 266,336 532,672 80.35 42,800,195

แพะเนอ 1,670 31,356 31,356 940,680 125.67 118,215,256

ทมา ส านกงานปศสตวจงหวดนครศรธรรมราช, มกราคม 2563

99

5) กำรประมงของจงหวด

จงหวดนครศรธรรมราชมการผลตสตวน าเศรษฐกจทส าคญ ไดแก กงขาว ปลานล ปลาดก

ปทะเล และกบ

ตารางท 22 ดานการประมงของจงหวด

ชนดสตว

จ านวน

เกษตรกร

(ราย)

พนทการเลยง

ผลผลต (ตน) ราคาเฉลย

(บาท/กก.)

มลคาการผลต

(บาท) จ านวนพนท

(ไร)

จ านวนบอ

(บอ)

กงขาว 1,867 13,602.00 3,986 25,569 143 3,656,367,000

ปลานล 5,953 10,764.00 16,325 9,589 48 460,272,000

ปลาดก 2,312 1,471.70 57,707 2400 42 100,800,000

ปทะเล 2,552 10,158.19 5,909 192 450 86,400,000

กบ 251 31.20 2,019 480 60 28,800,000

ทมา ส านกงานประมงจงหวดนครศรธรรมราช, 2562

100

6) จ ำนวนอำสำสมครเกษตร

ตารางท 23 จ านวนอาสาเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช

อ ำเภอ

อาสาสมครเกษตร (คน) รวมสาขา (นบซ า)

รวมบคคล (ไมนบซ า)

ครบญชอาสา

หมอดน

อาสา

ประมงอาสา

เศรษฐกจการเกษตร

อาสา

ครยาง อาสาสมคร

ปฏรปทดน อาสาสมคร

เกษตรและ

สหกรณ

อาสา

ปศสตว อาสา

ฝน

หลวง

อาสาสมคร

สหกรณ อาสาสมคร

ชลประทาน ชาวนา

อาสา เกษตรหมบาน

สารวตร

เกษตร ไหม

อาสา Q

อาสา

เมอง 2 128 7 1 5 0 0 18 5 3 8 5 207 22 0 1 412 358 เชยรใหญ 11 107 4 1 0 0 0 8 3 3 8 4 121 2 1 0 273 245 ปากพนง 9 172 2 0 0 0 0 8 4 3 13 1 167 20 0 0 399 337 ชะอวด 7 111 3 2 11 8 0 4 5 9 21 0 133 2 0 0 316 267 ทงสง 8 142 4 1 28 0 0 11 5 2 0 0 152 2 0 0 355 310 ทาศาลา 11 151 0 1 14 3 0 29 4 5 7 0 145 2 0 0 372 311 รอนพบลย 11 64 0 1 6 0 0 4 2 5 0 4 65 1 0 0 163 148 สชล 10 133 6 1 9 3 0 51 7 3 4 0 110 2 0 0 339 300 ลานสกา 8 50 0 1 5 0 0 12 4 2 0 0 46 2 0 0 130 114 พปน 8 48 0 1 6 0 0 12 4 7 3 0 52 1 0 0 142 120 หวไทร 13 101 4 1 2 0 0 4 5 4 21 22 127 2 0 0 306 273 ทงใหญ 6 69 0 1 13 2 0 1 3 1 1 0 75 0 0 0 172 162 ฉวาง 7 88 2 1 18 3 0 14 7 14 1 0 119 2 0 0 276 249 ขนอม 11 44 4 0 3 0 0 5 4 11 0 0 45 2 0 0 129 111 นาบอน 5 39 0 1 6 0 0 6 5 0 0 0 49 1 0 0 112 104 พรหมคร 9 47 1 1 5 0 0 8 3 1 1 0 42 2 0 0 120 107 บางขน 10 65 0 1 14 2 0 6 4 1 0 0 90 1 0 0 194 169

101

ตารางท 23 (ตอ)

อ ำเภอ

อาสาสมครเกษตร (คน) รวมสาขา (นบซ า)

รวมบคคล (ไมนบซ า)

ครบญชอาสา

หมอดน

อาสา

ประมงอาสา

เศรษฐกจการเกษตร

อาสา

ครยาง อาสาสมคร

ปฏรปทดน อาสาสมคร

เกษตรและ

สหกรณ

อาสา

ปศสตว อาสา

ฝน

หลวง

อาสาสมคร

สหกรณ อาสาสมคร

ชลประทา

น

ชาวนา

อาสา เกษตรหมบาน

สารวตร

เกษตร ไหม

อาสา Q

อาสา

จฬาภรณ 6 41 1 1 10 0 0 31 3 0 0 2 38 1 0 0 134 115 ถ าพรรณรา 7 34 0 1 2 0 0 26 3 3 0 0 39 1 0 0 116 93 พระพรหม 7 45 1 1 0 0 0 3 3 3 3 0 61 1 0 0 128 108 เฉลมพระเกยรต

10 41 1 1 0 0 0 16 4 10 10 0 47 0 0 0 140 117

นบพต า 12 47 0 1 4 0 0 40 4 5 0 0 53 2 0 0 168 155 ชางกลาง 10 41 0 1 6 2 0 17 2 13 0 0 41 1 0 0 134 121

ทมา ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช

102

7) จ ำนวนปรำชญชำวบำนของจงหวดภำยใตโครงกำรเกษตรตำมแนวทฤษฎใหม โดยยด

ปรชญำเศรษฐกจพอเพยง

ตารางท 24 จ านวนปราชญชาวบานแยกรายอ าเภอ

อ ำเภอ/ชอศนย จ ำนวน (รำย)

1. นาบอน/ ศนยถายทอดเทคโนโลยเกษตรธรรมชาตไทย 1

2. นบพต า/ ศนยเรยนรคมตาหนย 1

3. เมอง/ ศนยกสกรรมธรรมชาตวดปายาง 1

4. ทงสง/ ศนยกสกรรมธรรมชาตทงสง 1

5. ลานสกา/ ศนยกสกรรมเพอสงแวดลอมชมชนครวง 1

ทมา ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช, 2562

103

บรรณำนกรม

กรมปศสตว. (2561). (ราง) ยทธศาสตรโคเนอ 5 ป พ.ศ.2561 – 2565. หนา 2 กรมสงเสรมสหกรณ, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2562). โครงการเพมประสทธภาพการผลตโคเนอ

เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน. http://office.cpd.go.th/supportcoop/images/FTA/2562/11-01-62-02.pdf

กรมปศสตว.(2563). จ านวนเกษตรกรผเลยงโคเนอและจ านวนโคเนอ. คนเมอวนท 30 มนาคม 2563 จาก http://ict.dld.go.th/webnew/index.php/th/service-ict/report/340-report-thailand-livestock/reportservey2563/1460-2563-month

กรมปศสตว. (2559). แผนยทธศาสตรโคเนอ, คนเมอวนท 14 เมษายน 2563 จาก http://extension.dld.go.th/th1/images/stories/article/ThaicattleStrategy55-59.pdf

คณะท างาน โครงการการเพมศกยภาพการผลตโคเนอจากการจดการองคความรและเทคโนโลย. (2562). การเพมศกยภาพการผลตโคเนอ จากการจดการองคความร และเทคโนโลย. (พมพครงท 2). โรงพมพสมศกดการพมพ, จงหวดเชยงใหม.

คณะท างานพฒนาขอมลดานพชภาคใต. (2563). การผลตพชเศรษฐกจของจงหวด. ทท าการปกครองจงหวดนครศรธรรมราช. (2562). จ านวนประชากรของจงหวดนครศรธรรมราช สถานอตนยมวทยานครศรธรรมราช (บางจาก). (2563). ปรมาณน าฝน และวนฝนตก ป 2553-2562. สถานอตนยมวทยานครศรธรรมราช (บางจาก). (2562). อณหภมและความชนสมพทธ ป 2553 – 2562 ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช. (2562). จ านวนครวเรอนเกษตรกร. ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช. (2563). แปลงใหญโคเนอ จงหวดนครศรธรรมราช.

ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช. (2563). ปราชญชาวบาน.

ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช. (2563). สมโอทบทมสยาม. ส านกงานเกษตรจงหวดนครศรธรรมราช. (2563). อาสาสมครเกษตร

ส านกงานจงหวดนครศรธรรมราช (2562). สภาพทวไปของจงหวดนครศรธรรมราช, แผนพฒนาจงหวด. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2562). สถานการณสนคาเกษตรทส าคญและแนวโนม ป 2563,

ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร, กรงเทพมหานคร. หนา 177-185. ส านกงานสงเสรมการปกครองทองถนจงหวดนครศรธรรมราช. (2562). การแบงเขตการปกครอง

ของจงหวด.

104

105