Special Issue 2018 Tawen 32 Bilang 5 P10.00 IPASA NO MABASA

REBOLUSYONARYO A PAGIWARNAK TI UMILI ITI AMIANAN-LAUD A LUZON

Cordillera People’s Democratic Front

NAAN-ANAY NGA ILAKSID TI CPLA! LABANAN TI NAILIAN A PANANGIDADANES KEN

MAKIDANGADANG PARA ITI KARBENGAN ITI BUKOD-A-PANGNGEDDENG KEN DEMOKRASYA!

Ti partisipasyon dagiti umili ti Cordillera iti dangadang laban iti Diktadura nga US-Marcos ken ti partikular a pannakidangadang da laban iti nailian a panangidadanes ket inrugi ti tignayan ti nailian a minorya a kabataan-estudyante idi immuna a paset ti 1970s. Simmaruno ditoy ti aktibo a partisipasyon ti nadumaduma a tribu ti Cordillera idi 1980s, a nagturong kadagiti sustinido ken naballigi a panangirussuat kadagiti tignay masa ken mobilisasyon nga antipasista ken kontra iti nailian a panangidadanes. Nagresulta daytoy iti interamente a pannakaisardeng dagiti proyekto ti diktadura a large-scale logging, mining ken dam. Nalatak kadagitoy ti pannakaiserra iti Cellophil Resources Corporation (CRC), Batong Buhay Gold Mines, Inc. (BBGMI) ken Chico Dam.

Kasta met a nakagun-od ti umili ti Cordillera kadagiti partikular a rebolusyonaryo a balligi laban iti Cordillera People’s Liberation Army (CPLA). Nagturong dagitoy iti signipikante a panagkapsut ti CPLA nu ikumpara idi panawen a simmina daytoy iti CPP-NPA idi 1986. Ngem numampay inlaksid ti umili ti Cordillera ti CPLA, agtultuloy latta daytoy a manggulgulo gapu iti panagusar ken panangmaksimisa ti reaksyunaryo nga estado ken ti pasista nga armado a puersa iti daytoy a grupo para kadagiti kontra-umili ken kontra-rebolusyonaryo a panggep da.

Ngarud, kasapulan ti naregta a panangibutaktak iti CPLA. Tapno maaramid daytoy, masapul a nauneg a maammoan ken maagsep ti kagagalad ti CPLA – kasano a nagrugi ken apay a simmina daytoy iti PKP-BHB, ken anya dagiti kontra-rebolusyonaryo nga aramid daytoy. Kasapulan a kongkreto a mailawlawag nu kasano nga agtultuloy a maar-aramat ti CPLA kas instrumento

Babaen iti nairut a pannarabay ken panangidaulo ti Partido Komunista ti Pilipinas (PKP), ti rebolusyonaryo a tignayan iti Cordillera ket agtultuloy nga aggungun-od kadagiti signipikante a balligi. Ti kadakkelan ditoy ket ti panagabante ti gubat ti umili, iti panangiyuna ti Bagong Hukbong Bayan (BHB) a simrek idiay Ifugao idi 1971 ingga-na a simmaknap iti amin a probinsya ti Cordillera idi 1980s. Agtultuloy ti pannakitipon dagiti nailian a minorya ti Cordillera iti BHB ken aktibo nga agparpartisipar kadagiti taktikal nga opensiba a naballigi nga inpatungpal ti BHB laban kadagiti pasista nga armado a puersa.

ti reaksyunaryo a gubyerno ken iti kontra-rebolusyonaryo a plano ti pasista nga armado a puersa, kasta met iti panangpairteng iti nailian a panangidadanes laban iti umili ti Cordillera. Dagiti sumaganad nga uppat a punto ti mangpauneg kadagitoy.

Ti Dangadang ket rebolusyonaryo a pagiwarnak iti Amianan-Laud a Luzon iti tarabay ti PARTIDO KOMUNISTA ti PILIPINAS. Maipablaak ditoy dagiti damdamag kadagiti aksyon ti Bagong Hukbong Bayan ken dangadang ti umili kasta met ti panagamiris kadagiti isyu a pakaseknan ti umili.

Silulukat ti Dangadang iti aniaman a saludsod, dillaw, singasing, koresponsal ken pangkultura a parnuay tapno mapadur-as ti linaon na.

Pagtitinnulongan tayo a padur-asen ti Dangadang. Ti sangapulo a piso a presyo ti pagiwarnak ket bassit a donasyon tapno suportaran ti agtultuloy a pannakairuar na.

2 DANGADANG Special Issue 2018

1 TI INDIGENISMO, ITI PARTIKULAR, TI MICRO-SOBINISMO WENNO ETNOSENTRISMO NI CONRADO BALWEG KEN TI CPLA KAS RAMUT TI KINAKONTRA-REBOLUSYONARYO DA LABAN ITI UMILI TI CORDILLERA

Ti indigenismo a kamali a linya da Balweg ken ti CPLA ket mas konkreto a mailadawan kas micro-sobinismo wenno etnosentrismo. Pinataud ni Balweg iti sumagmamano a nailian a minorya (NM) a kadre ken Nalabaga a mannakigubat ti PKP-BHB ti aktitud ti superyoridad dagiti NM laban iti mayorya nga umili a Pilipino, ti napigsa a pananglais ken arogansya ti minorya, a nakabasar iti panagbuya a ti nailian a minorya ti Cordillera ket mas nangatngato no iti mayorya a Pilipino iti patag. Sumagmamano kadagiti nailian a minorya a kadre ken aktibista iti PKP-BHB a naallilaw ni Balweg tapno sumurot kaniana ket da Mailed Molina, Moises Linggayo, Fr. Bruno Ortega, Antonio ‘Wanas’ Ambalnog, Mildred ‘Bing’ Tao-il, Modesto ‘Jet’ Sagudang, Sweygan Pingian, Wanwan, Blante, Elias, Dimas ‘Willy’ Tebag, Bugao, ken dadduma pay.

Manipud idi 1982, ipilpilit ni Conrado Balweg a ti panag-

organisa ti Cordillera People’s Democratic Front (CPDF) iti intar dagiti demokratiko a dasig ti NM a maiyannurot iti naindasigan a linya ket mananggudua kadagiti tribu ti Cordillera. Intakderan na a ti wagas nga unisektoral a panag-organisa ti rumbeng a wagas tapno mapagkaykaysa dagiti klan ken tribu iti Cordillera. Ti kaipapanan ti konsepto ni Balweg nga unisektoral a panag-organisa ket panang-organisa iti tribu a kas sibubukel. Sinuppiat na ti sektoral a panag-organisa segun iti naindasigan a linya iti intar dagiti mannalon, kababaihan ken kabataan iti uneg ti maysa a tribu. Iti likod ti ideya a unisektoral a panag-organisa ket ti indigenista a linya na. Ken ti ramut daytoy nga indigenista a linya ket ti biddut a panag-amiris na a ti gimong ti Cordillera ket “malakomunal ken malakolonyal” a ti kayat a saoen ket saan a nagudua-gudua dagiti tribu ti Cordillera kadagiti dasig wenno awan ti agturturay a dasig iti Cordillera. Iti esensya, ibagbaga ni Balweg nga awan ti naindasigan a panaggundaway iti intar dagiti nailian a minorya ti Cordillera. Maiyannurot iti daytoy nga indigenista a linya ken biddut a panag-amiris, ipilpilit na met laeng idi July 1984 ti kamali a kongklusyon a ti problema iti

Cordillera ket ti “panangidadanes ken panaggundaway dagiti tagapatag’ laban kadagiti NM ti Cordillera”; ken no kastoy, ket masapul nga irupir ti Cordillera nga agbalin a naisisina a “nasyon”. Isunga, idi Agosto 1984 a pulong ti sumagmamano a kadre a nailian a minorya a pinaayaban ni Balweg, insango na ti plano a mangibangon iti nasyon a Cordillera no sadino ket bodong ti agbalin a porma ti panaggubyerno.

Kadagiti munisipyo ti Tinglayan (Kalinga) ken Sadanga (Mountain Province), saan na nga inpatungpal ti panag-organisa ti CPDF ken imbes ket intakder na ti DSLA (District Secretariat for Legal Affairs) a nang-organisa ti “bodong chapters” iti intar dagiti peace-pact holders ken elders iti tukad dagiti tribu. Para kenni Balweg, dagitoy a “bodong chapters” ti bin-i ti “nasyunal a gubyerno ti Cordillera”. Pinadas na pay nga usaren ti Kalinga-Bontoc Peace Pact Holders Association (KBPPHA), a naitakder idi December 1983, ken ti Cordillera Bodong Association (CBA), a naibangon idi January 1985, para iti manangallilaw a plano na.

Sakbay ti isplit ti CPLA, intultuloy ni Balweg ti panangallilaw ken panangtraydor iti umili ti Cordillera babaen iti nalimed a panangiwarwaras iti indigenista ken kontra-patag a linya na iti sumagmamano nga NM a kadre ken puersa iti uneg dagiti pormasyon ti BHB ken panangmandar kadakuada a sikreto nga isaknap ti panawagan tapno papanawen ti amin a tagapatag iti PKP-BHB iti Cordillera. Nangisaknap isuna kadagiti parbo ken dakes a propaganda laban iti “tagapatag” ken saan nga NM a kadre nga inakusaran na a mangkonkontrol iti pamunuan ti PKP ken BHB iti Cordillera. Ken idi pay 1985

3 Special Issue 2018 DANGADANG

2 TI PANGGEP TI NAAN-ANAY NGA INTEGRASYON TI CPLA-CBAD ITI PASISTA NGA AFP KET TAPNO MAUSAR DAGITOY ITI KONTRA-REBOLUSYONARYO A PANGGEP.

inggana idi umuna a paset ti 1986, nalimed nga intultuloy na ti panangiwaras kadagiti pablaak laban iti PKP-BHB ken ti panagplano a buklen ti maysa a “liberation army”, para kano iti “komon a pagsayaatan ti umili ti Cordillera.”

Dagiti manangallilaw nga aramid ken dakes a propaganda ni Balweg laban iti PKP-BHB ket paset ti panagsagana para iti pormal a deklarasyon ti CPLA a sumina iti PKP-BHB idi Abril 7, 1986 idiay Kili, Tubo, Abra. Kalpasan ti daytoy a deklarasyon, naparang nga ipangpangas ti High Command ti CPLA (AMBLO = Ambalnog, Molina, Balweg, Linggayo ken Ortega) a ti “amin nga NM a puersa ti Lumbaya Coy ti BHB ken ti nadumaduma a distrito ti amin a probinsya ti Cordillera ket timmiponen iti CPLA.” Dinutokan ti AMBLO ti

bukod da kas High Command ti 107 a dati a kadre ken puersa ti BHB, a nangitaray ti 119 a nangato a kalibre a riple ti BHB. Babaen ditoy, nagbalinen a traydor ken kontra-rebolusyonaryo ni Conrado Balweg ken CPLA laban ti umili a nailian a minorya iti Cordillera, kasta met ti intero nga umili a Pilipino.

Para iti PKP ken ti CPDF, ti nailian a panangidadanes laban iti NM ti Cordillera ket saan nga usapin ti panangidadanes ti mayorya a Pilipino laban iti minorya. Ti intero nga umili a Pilipino, karaman dagiti nailian a minorya ti Cordillera, ket idaddadanes ken gungundawayan ti tallo a batayan a problema – ti imperyalismo nga US, pyudalismo ken burukrata kapitalismo iti malakolonyal ken malapyudal a gimong nga iturturayan ti dadakkel a kumprador burgesya, dadakkel

nga apo’t daga ken ti imperyalista nga amo da. Malaksid pay iti tallo a batayan a problema, ti nailian a panangidadanes ket nayon a problema ti umili ti Cordillera ken dadduma pay a nailian a minorya iti Pilipinas. Daytoy ket panaglabsing ti estado iti karbengan dagiti NM iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya. Dagiti manipestasyon ti nailian a panangidadanes iti NM ti Cordillera ket makita iti (1) panaglabsing iti karbengan iti ansestral a daga; (2) militarisasyon; (3) pulitikal a misrepresentasyon ken kinaawan-respeto kadagiti nainsigudan a sosyo-pulitikal a sistema ken institusyon; (4) istorikal a panagbaybay-a ti gubyerno; (5) institusyonalisado a diskriminasyon; ken (6) misrepresentasyon ken komersyalisasyon ti nainsigudan a kultura.

Kalpasan ti panag-isplit da, sinukatan ti CPLA ken ni Balweg a “supreme commander” ti nagan ti CBA (Cordillera Bodong Association) iti CBAd (Cordillera Bodong Administration), ken dinutokan da ni Mario Yag-ao kas chairman ti CBAd gapu ta saan a makumbinsir ni Balweg ti agdama idi a CBA Chairman a ni Daniel Ngayaan tapno bumangir iti CPLA. Ti kangrunaan a panggep ni Balweg ken ti CPLA iti panagsukat iti nagan ti CBA iti CBAd ket tapno kontraen ti husto a pampulitika a linya ti PKP ken ti CPDF nga ilaban ti pudno a rehiyonal nga autonomya para iti Cordillera nga adda iti uneg ti pudno a nailian-demokratiko a gubyerno nga itakder ti umili a Pilipino kalpasan a marippuog ti agdama a reaksyunaryo a gubyerno. Iti linged ti panangitakder ti “nasyon” a Cordillera, ti CBAd ti nagbalin a pampulitika nga instrumento ni Balweg ken

CPLA para kadagiti kontra-rebolusyonaryo a panggep da

laban iti umili ti Cordillera.Iti desperado a gandat

a patalnaen ti lumawlawa a pannakidangadang ti umili ti Cordillera para iti karbengan iti bukod-a-pangngeddeng ken partikular iti pudno a rehiyonal nga autonomya, napuersa ti reaksyunaryo a Rehimen a US-Aquino (RUSA) nga idasar ti BOGUS NGA AUTONOMYA iti Cordillera. Daytoy a bogus nga autonomya ket mangkonsolida iti kontrol ti agar-ari a dasig iti

Cordillera ken agserbi laeng kas makinarya a pagdalanan ti

pananggamgam kadagiti rekurso ti Cordillera. Agserbi laeng daytoy para iti interes ti agar-ari a dasig ken dagiti imperyalista iti agdama a malakolonyal ken malapyudal a sistema ti gimong a Pilipino. Tapno magun-od daytoy a plano a mangitakder ti bogus nga autonomya a mangpakaro iti nailian a panangidadanes iti umili ti Cordillera, todo-todo nga inusar ti RUSA ti CPLA-CBAd. Nagrugi daytoy iti

naangay a “bodong” idiay Mount Data iti baet da Conrado Balweg ken Corazon Aquino idi Sept. 13, 1986. Daytoy a “bodong” ti nagrubwatan ti naan-anay nga integrasyon ti CPLA iti reaksyunaryo a gubyerno ken ti pasista nga armado a puersa daytoy.

Isunga idi July 15, 1987, pinirmaan ni Presidente Corazon Aquino ti EO 22, a nangbukel iti Cordillera Regional Assembly (CRA) ken ti Cordillera Executive

4 DANGADANG Special Issue 2018

Mt. Data “Sipat” iti baet ti CPLA ken ni Cory Aquino idi 1987

Board (CEB). Kas konsesyon ti USAR iti CPLA, naited iti grupo ni Balweg ti paset ti CEB. Nabukel ti Cordillera Administrative Region (CAR) idi Sept. 23, 1987 babaen iti Administrative Order No. 36 a nangisina kadagiti probinsya ti Cordillera iti Rehiyon 1 ken 2. Kalpasanna, binukel ni Corazon Aquino ti Cordillera Regional Consultative Commission (CRCC) idi June 1988 ken inapoyntaran dagiti kameng daytoy, a naikkan ti rebbengen nga agputar ti Organic Act tapno maitakder ti Cordillera kas maysa nga “autonomos a rehiyon”.

Kas iti namnamaen, ginammatan dagiti oportunista a pulitiko ti pannakaibangon ti CAR kas gundaway a mangkonsolida iti pampulitika ken pang-ekonomya nga interes da iti rehiyon. Isunga, ginandat dagiti repormista ken reaksyunaryo a pulitiko kas kada Gaspar Cayat ti CEB, Nestor Atitiw ken Gabino Ganggangan ti CBAd ken dadduma pay a mangituloy iti manangallilaw a “tignayan para iti kappia, panagdur-as ken autonomya” ni Fr. Conrado Balweg tapno makaala ti pondo, posisyon iti turay ken bukod a dayaw iti uneg ti agdama a korap a sistema. Ti konsepto da ti “kappia” ket kappia nga awan hustisya.

Ti kaipapanan daytoy ket ti panangpuersa iti umili ti Cordillera a natulnog a sumurot kadagiti manangallilaw, managgundaway ken manangidadanes a linteg, programa ken proyekto dagiti korap, kontra-umili ken aso-aso a rehimen. Ti “kappia” kadakuada ket ti kontra-insurhensya, ti naranggas a panangikuspil kadagiti masa a mangilablaban kadagiti demokratiko a karbengan da. Ti “panagdur-as” kadakuada ket ti agtultuloy a pananggamgam dagiti dadakkel a kapitalista a korporasyon iti rekurso ti Cordillera ken pananggun-od kadagiti managimbubukod nga interes da laban iti umili

babaen kadagiti kikbak manipud kadagitoy a korporasyon ken p a n a n g k u r a k o t k a d a g i t i pampubliko a pondo.

Ngem ti NO votes ti mayorya ti umili iti naglabas a dua a plebisito – ti RA 6766 ti RUSA idi 1988 ken ti RA 8438 ti Rehimen nga US-Ramos – ket nagserbi kas pampulitika a takder ti panangilaksid ti umili ti Cordillera iti CPLA-CBAd-

CEB ken ti bogus nga autonomya ti reaksyunaryo a gubyerno. Kinaagpaysoan na, ti karbengan ti umili ti Cordillera para iti bukod-a-pangngeddeng ken ti panangibangon ti pudno nga autonomya iti Cordillera ket saan a magun-od iti uneg ti agdama a malakolonyal ken malapyudal a sistema. Anyaman nga autonomya (wenno uray nu pederal nga estado) ti maibangon para iti umili ti Cordillera iti uneg ti agdama a bulok a sistema ket agtalinaed a BOGUS gapu ta ni kaanoman ket saan nga ipalubos ti agar-ari a dasig ken ti reaksyunaryo a gubyerno ti anyaman a pudno a programa para iti panagdepensa iti ansestral a daga, biag ken rekurso ti umili ti Cordillera. Ti agdama a reaksyunaryo a gubyerno ket saan na a palubosan a maipasa ti anyaman a linteg a laban iti managgundaway ken manangidadanes nga imperyalista, dadakkel a komprador ken dakkel nga apo’t daga. Ti naipasa nga EO ti terorista a Rehimen a US-Duterte (RUSD), a nangideklara iti September 13 kas opisyal a holiday iti Cordillera, ket maysa laeng a paset ti agtultuloy a gandat dagiti agturturay a dasig a mangallilaw ken ibaw-ing ti umili ti Cordillera manipud iti laban da para iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya.

5 Special Issue 2018 DANGADANG

3TI CPLA KET MAYSA NGA AKTIBO A KONTRA-REBOLUSYONARYO NGA ARMADO A PUERSA, NGA INTERAMENTE WENNO TODO-TODO NGA AGSERSERBI KADAGITI AGTURTURAY A DASIG, KEN MAYSA A KRIMINAL A GRUPO DAGITI BANDIDO.

Kalpasan a simmina da iti PKP-BHB, adu a krimen ti inaramid ti CPLA laban iti NM ti Cordillera. Agdagup ti 41 a kadre ken puersa to PKP-BHB, aktibista ken lider masa ti pinatay ti CPLA, kas maipakita iti tsart iti baba. (Ti dadduma a detalye dagiti krimen ti CPLA, lalo ni Conrado Balweg, ket makita iti Jan-June 2000 Dangadang iti panid 12-17.

Ni Leonardo Dangoy, agdama a Mayor ti Conner, Apayao, ket maysa kadagiti puersa ti CPLA a pimmaset iti panagmasaker iti 16 a sibilyan ken panangdadael kadagiti sanikua idiay Paco Valley idi Marso 1987, ken ti panangpatay iti 2 a sibilyan ken tallo a milisya, kasta met ti panangdadael iti Banana Trading Cooperative ti umili idiay Conner idi 1987 met laeng.

Sumagmamano kadagiti personalidad a pinatay ti CPLA ket da: Daniel Ngayaan, Chairman ti CBA ken kameng ti Executive Committee ti Cordillera People’s Alliance (CPA), nga inpangpangas ni Balweg a pinatay da; Romy Gardo, maysa kadagiti organisador ti CPA idiay Abra; ken Ayangwa

Claver, anak ti dati a Chairperson ti CPA a ni Congressman William Claver. Rinames ti CPLA ti dua a medik ti BHB, da Ka Melba ken Ka Noble, idi February 1988 idiay Luba, Abra.

Intaray met laeng ti CPLA ti 119 a nangato a kalibre a riple ti PKP-BHB. Nagtakaw da ti pondo manipud kadagiti proyekto ti umili kas iti proyekto nga irigasyon idiay Kasaniyan, Tabacda, Tubo, Abra ken dadduma pay a proyekto ti dadduma a lugar. Nangdadael da kadagiti proyekto, kooperatiba ken sanikua dagiti masa idiay Tinglayan (kas iti kiskisan a paandaren ti hydropower ken ti Upper Tinglayan Cooperative Association) ken idiay Conner (kas iti Banana Trading Cooperative ken small-scale mining). Nangiyaramid da iti nasaknap a panangagaw ti daga ken squatting idiay Abra, Baguio City, Tabuk City ken Rizal idiay Kalinga, ken illegal logging idiay Benguet, Abra ken Apayao. Nasaknap met laeng ti extortion nga inaramid ti CPLA. Timmipon da kadagiti puersa ti AFP-PNP a naipauneg kadagiti sindikato idiay Abra ken Kalinga, ken iti tinawen a panagapit ti marijuana idiay Tinglayan, Kalinga. Pimmaset da kadagiti nagsasaruno a kontra-insurhensya nga operasyon ti AFP-PNP-CAFGU iti amin a probinsya ti Cordillera iti uneg ti Oplan Lambat Bitag (OLB) 1-4 ti RUSA ken RUSR; ken nangiyaramid da iti saan a mabilang a panaglabsing

ti karbengan pangtao laban kadagiti masa, lalo kadagiti adda iti benneg ti PKP-BHB ken ti CPDF. Nangted da kadagiti napapateg nga impormasyon iti AFP-PNP kasilpo iti pudno nga identidad, posisyon ken lokasyon dagiti mangidadaulo a kadre ken kameng ti PKP-BHB, kasta met iti pudno nga identidad ken aktibidad dagiti lider ken aktibista kadagiti lokalidad. Nagtultuloy ti CPLA a nagbalin nga instrumento ti reaksyunaryo nga armado ken pulis, ken nagbalin a pannakangiwat ti kontra-insurhensya a propaganda dagiti managgundaway ken manangidadanes nga agturturay a dasig.

Kinundenar ti PKP ken CPDF ni Balweg ken CPLA kadagiti krimen nga inaramid da. Inpanawagan da ti rebolusyonaryo nga hustisya para kadagiti amin a biktima ti krimen da. Timmungpal dagiti Nalabaga a kumander ken mannakigubat ti BHB, kasta met ti umili ti Cordillera, ti daytoy a panawagan.

Iti panawen ti ceasefire iti baet ti Government of the Republic of the Philippines (GRP) ken ti National Democratic Front of the Philippines (NDFP) manipud December 1986 inggana February 1987, naangay ti CPDF Political Congress idiay Sagada, Mt. Province idi February 6-7, 1987. Dimmar-ay ditoy ti nasurok 5,000 nga umili manipud kadagiti probinsya ti Cordillera, kasta met

6 DANGADANG Special Issue 2018

dagiti representatibo ti NDFP a da Louie Jalandoni, Antonio Zumel ken dadduma pay, dagiti balangay ti CPDF manipud Baguio ken Manila, ken kadakkel-kumpanya a puersa ti milisya. Inadal ken inaprubaran ti Pulitikal a Kongreso ti 10-punto a Programa ti CPDF. Naisayangkat daytoy tapno pasingkedan ti pampulitika a linya ti rebolusyonaryo a tignayan maipanggep iti pannakidangadang ti umili ti Cordillera para iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya ken tapno kundenaren ti pasista a panagkumplot ti RUSA ken ti CPLA.

Inrusuat dagiti NM ti Cordillera ken dagiti alyado a saan nga NM dagiti tignay masa tapno ipakita ti panangilaksid iti CPLA. Kalpasan ti panag-isplit ti CPLA, dadakkel a mobilisasyon ti natipon iti nadumaduma a porum a naangay kadagiti barangay ti Tubo, Licuan-Baay, Lacub ken Malibcong idiay Abra; Sadanga idiay Mountain Province; Tinglayan, Lubuagan ken Balbalan idiay Kalinga; Conner idiay Apayao ken dadduma pay a munisipyo nu sadino nga inyebkas dagiti masa ti napigsa a panangkontra da iti CPLA.

Maysa kadagitoy a dadakkel a tignay masa, nga inatendaran ni June Keithley manipud iti ABS-CBN, ket naangay idiay Barangay Kili, Tubo, Abra idi June 1986. Ditoy a sititibker nga inbingay dagiti lider masa ti tribu ti Maeng dagiti makagapu iti panagsuppiat da iti panag-isplit ti CPLA ken pinasingkedan da a ti organisasyon da ket ti CPDF. Kalpasan na, nakaro a pinangtaan ken hinaras ti CPLA dagiti lider ken aktibista a masa (kas kada Ka Sisip ken ni Lakay Manuel), ken binurak da ti Maeng Municipal Organizing Committee (MOC) ti CPDF (nga inorganisa ti BHB) iti maikatlo a kuarto ti

1985. Kalpasan ti sangapulo ket dua a tawen, naballigi met a naangay ti Cordillera Day idiay Barangay Kili, Tubo idi April 24-25, 1998. Awan buteng a pinapanaw dagiti masa ti Kili ken dadduma pay a barangay ti Tubo ti CPLA a nanggandat a lapdan ti pannakaangay iti Cordillera Day. Natured a kinomprontar dagiti masa ti Maeng ti armado a tropa ti CPLA a nangharas ken nanggandat a manglapped kadagiti delegado ti Cordillera Day idiay Tiempo. Pinapanaw da dagiti armado a CPLA tapno makastrek dagiti delegado ken makasangpet dagitoy iti benyu.

Maysa manen a naballigi a tignay masa ti umili ti Cordillera ken dagiti saan nga NM nga

alyado ket ti Cordillera People’s Tribunal (CPT) a naisayangkat idiay St. Vincent Catholic Parish, Baguio City idi Abril 24, 1988. Ingiddan daytoy iti maika-uppat a selebrasyon ti Cordillera Day a dimmar-ayan ti nasurok 3,000 a taga-Cordillera ken dagiti alyado. Ti CPT ket naparang a panangkundenar ken pananghusga iti CPLA nga awan duadua a nagbasol kadagiti krimen laban iti umili ti Cordillera.

Ti oposisyon ti umili ti Cordillera iti CPLA ken ti pannakaibutaktak ti kinabulok ti CPLA ket nagturong iti panagamiris dagiti dati a naallilaw ti CPLA iti kinapudno a dagitoy ket kontra iti umili ti Cordillera ken kontra-rebolusyonaryo. Adu dagiti dati a kameng ti CPLA ti nagdesisyon a rumuar iti CPLA; ken ti dadduma ket nagsubli iti

uneg ti PKP-BHB. Dua kadagitoy ket naggapu iti CPLA High Command – da Antonio ‘Wanas’ Ambalnog ken Mildred ‘Bing’ Tao-il, a nagsubli iti PKP-BHB idi Agosto 1986, uppat a bulan kalpasan ti isplit ti CPLA. Sumaruno koma nga agsubli iti PKP-BHB ni Fr. Bruno Ortega ngem saan a natuloy gapu iti panangpatay ni Balweg ken dagiti puersa ti CPLA kanyana iti uneg ti headquarters da idiay Mansion House iti Baguio City. Sumagmamano kadagiti 107 a kadre ti BHB a simmurot iti CPLA a nakakita dagiti kontra-rebolusyonaryo nga aktibidad ni Balweg ket nagsubli iti BHB ngem ti kaaduan kanyada ket nagsubli iti biag ti sibilyan.

Nangirussuat ti BHB kadagiti taktikal nga opensiba (TO) tapno dusaen ti CPLA ken paayen ti atake dagiti pasista nga armado a puersa iti panawen dagiti operasyon a triad iti uneg ti OLB 1-4 a t o d o - g y e r a a patakaran

dagiti reaksyunaryo a rehimen da Aquino ken Ramos. Iti adu a TO a naisayangkat manipud 1987-1999 laban iti AFP-PNP-CAFGU-CPLA iti Cordillera, lima a TO ti palalo a nangkigtot ken nagburak iti moral ti CPLA. Tallo a CPLA ti natay (KIA) iti panagambus ti BHB iti tallo a jeep a nakaluganan dagiti kameng ti CPLA idiay Abra-Kalinga road idi July 13, 1987. Dagitoy a CPLA ket naggapu iti pammadakes a porum da laban iti PKP-BHB idiay Poblacion, Licuan-Baay, Abra. Natay da CPLA Coy Commander Angat (Moises Linggayo) manipud Luba, Abra; ti lider ti CPLA a ni Steve Garwinen manipud iti Sadanga, Mt. Province; ken ti platun lider ti CPLA a ni Moro manipud iti Cagaluan, Pasil, Kalinga. Maysa manen nga ambus ti nairussuat ti BHB idiay Poblacion, Sadanga,

7 Special Issue 2018 DANGADANG

4PAUNG-UNGAREN MANEN TI GUBYERNO TI CPLA, A KASAPULAN A SANGOEN TI UMILI TI CORDILLERA.

Abra Vice Governor Ronald Balao-as

Mt. Province idi Agosto 1988, a nakatayan ti maysa ken nakasugatan ti dua pay iti benneg ti CPLA. Idi Nobyembre 1992, maysa a platun ti CPLA iti panangidaulo ni Sweygan Pingian a taga-Baclingayan, Tubo, Abra ket naambus idiay Mount Saligid, Kili, Tubo nu sadino a natay ni Sweygan.

Ti kadakkelan kadagiti TO nga inrussuat ti BHB laban iti CPLA ket ti raid ti BHB laban iti detatsment ti CPLA idiay Balatoc, Pasil, Kalinga idi Setyembre 1988 nu sadino ket 15 a kameng ti CPLA ti natay ken 11 a riple ti naklining; ken ti ispesyal nga operasyon ti BHB a nangpatay kenni Conrado Balweg iti balay mismo dagiti Balweg idiay Buanao, Malibcong, Abra idi agsapa ti Disyembre 31, 1999.

Gapu iti kinakontra-rebolusyonaryo ken kinakriminal da ken iti pannakatay ni Balweg, nagtultuloy ti panagkapsut ti CPLA ken nasina-sina daytoy iti uppat a paksyon: ti paksyon a Balweg, nga isu ti kadakkelan; ti paksyon ni Mailed Molina; ti paksyon da Sugguiyao ken ti paksyon ni Rafael Wasan, nga isu ti kabassitan ken saanen a nangngegan kalpasan na. Ti paksyon a Balweg ket bukbuklen da Corazon Cortel (asawa ni Conrado Balweg), Mosling, Sawatang, Modesto ‘Jet’ Sagudang, Dangoy, Ganggangan, Fernando Bahatan,

Joel Obar, Gaspar Cayat, Nestor Atitiw ken Arsenio Humiding. Ti paksyon a Molina ket idadauloan da Mailed Molina ken Benido Balao-as. Ken ti paksyon da Sugguiyao ket bukbuklen da Miguel Sugguiyao, Andres Ngao-i, Banat ken Conrado Dieza.

Amin dagiti nadakamat a paksyon ket agkamkamakam a makaala ti pondo, posisyon ken proyekto manipud iti reaksyunaryo a gubyerno kasta met ti kikbak manipud kadagiti korporasyon. Ti dadduma iti napalabas ket adda iti turay kas kada Molina ken Ganggangan. Ti putot ni Balao-as a ni Ronald ket nakatugaw iti agdama kas Bise Gobernador ti Abra. Adu kadakuada ti naipauneg iti Philippine Army ken CAFGU idi panawen ni Gloria Macapagal Arroyo. Ti ad-adu, lalo dagiti naggapu iti paksyon a Balweg ken Sugguiyao, ket natransporma kas “pang-ekonomya a puersa” wenno forest guards idi panawen ti panagturay ni Noynoy Aquino. Iti gandat da a makaala ti pampulitika a suporta ken pondo manipud iti agdama a reaksyunaryo a rehimen, ti dadduma ket ilaslastog da ti kaadu ti kameng da. Ipangpangas ni Dieza nga adda ti 1,000 a narekrut na bayat nga ibagbaga ni Bise-Gobernador ti Abra a ni Ronald Balao-as nga adda ti 3,000 a kameng ti grupo na.

Iti agdama, ti reaksyunaryo a Rehimen a US-Duterte (RUSD) ken ti pasista nga armado a puersa iti Development Support & Security Plan – Oplan Kapayapaan (DSSP-Kapayapaan), a nakabasar iti Counter-Insurgency (COIN) Guide ti imperyalismo nga US, ket mangar-aramat ti dua a pamuspusan tapno pairtengen ti nailian a panangidadanes laban iti NM ti Cordillera. Ti umuna ket ti pangmilitar a wagas, nga isu ti Indigenous People Centric Approach (IPCA); ken ti maikadua ket ti pulitikal, babaen iti panangputar ti linteg a mangitakder iti “autonomos a rehiyon” iti Cordillera. Ti dua a wagas ket agpangpanggep a paungaren ken usaren ti CPLA ken isaknap ti pasipista a konsepto ti “kappia” iti Cordillera.

Manipud 2017, ti kangrunaan a panggep ti IPCA iti Cordillera ket usaren dagiti IP iti kontra-insurhensya a kampanya ti reaksyunaryo a gubyerno laban iti PKP-BHB. Ti kangrunaan a linalaon daytoy ket ti panangpaadu ti bilang dagiti marekrut iti pasista nga AFP-PNP ken CAFGU manipud kadagiti IP, ti panangpaungar iti CPLA kas paramilitar a puersa ken ti panangpairteng iti pananglapped a makarekrut ti BHB. Maysa pay a panggep ti IPCA ket ti panangnyutralisa ken pananglapped iti aniaman nga oposisyon dagiti IP laban iti gubyerno ken proyekto a pinondoan ti gangannaet iti Cordillera; ken tapno protektaran ken bantayan dagiti ahensya ti gubyerno ken gangannaet a kumpanya iti panangipatungpal kadagiti plano ti gubyerno iti Cordillera.

Nalawag a saan a ti pang-ekonomya nga interes wenno sosyo-pulitikal a pag-imbagan ti umili ti panggep ti IPCA iti Cordillera. Ti IPCA ket instrumento tapno pagtalinaeden ken iporsar ti malapyudal ken malakolonyal a sistema ken nailian a panangidadanes, nga imanmanehar ti agar-ari a dasig a dadakkel nga apo’t daga ken dakkel a kumprador burgesya iti uneg ti panagturay ni Duterte, a dikdiktaran ti imperyalismo nga US. Ken toi CPLA ket agbalin a nayon nga instrumento iti panangipatungpal ditoy.

Iti agdama, ti dua a paksyon a karaman iti

8 DANGADANG Special Issue 2018

KASANO A LABANAN TI UMILI TI CORDILLERA TI NAILIAN A PANANGIDADANES KEN MAKIDANGADANG PARA ITI KARBENGAN ITI BUKOD-A-PANGNGEDDENG KEN

DEMOKRASYA?

panangpaungar iti CPLA ket da Bise Gobernador Ronald Balao-as ti Abra ken Conrado Dieza. Us-usaren ni Balao-as ti intelligence fund ti Abra tapno pondoan ti CPLA. Iti maysa a bangir, ni Dieza ket napeklan a kameng ti MIG (ti makinarya iti intelligence ti Philippine Army) ken us-usaren na ti bodong tapno pagsisinaen dagiti tribu ti Kalinga. Agrekrekrut isuna manipud iti kabataan ti Kalinga; ken ipangpangas na a nakaited da ti mano a batch ti pangmilitar a panagsanay iti 1,000 a narekrut, a mabukel kas Cordillera Indigenous People’s Army (CIPA). Iti maysa a bangir, agpada a kinundenar ti LGU/PPOC ti Kalinga ken Benguet ti rekrutment ti

CPLA kadagiti probinsya da. Iti tay-ak ti pulitika, nangipasa dagiti maka-

Duterte a pulitiko ti singasing a linteg tapno maputar ti linteg a mangitakder ti “autonomos a rehiyon” iti Cordillera – ti Senate Bill 1678 ken maysa pay a singasing a linteg ni Zubiri iti House of Representatives. Kas nailawlawag iti umuna a paset, dagitoy a linteg, nu maaprobaran, ket agturong iti panangitakder ti BOGUS NGA AUTONOMYA gapu ta ti pudno nga autonomya ket saan a magun-od ti umili ti Cordillera iti uneg ti agdama a malakolonyal ken malapyudal a sistema.

Maipanggep ditoy, naangay ti dayalogo iti baet da Balao-as, Presidential Peace Adviser Jesus Dureza ken AFP-Peace Process Office Chief Brig. Gen. Raniel Ramiro idi napalabas a Marso 21, 2018. Agpada a pinasingkedan da Dureza ken Ramiro ti panangbigbig a ti CPLA ti agbalin a “Peace and Development Force” (PDF) nu maitakderen ti “autonomos a rehiyon” iti Cordillera. Ti maysa a “peace and development force” ket kaipapanan na ti panang-aramat iti CPLA iti kampanya a kontra-insurhensya tapno waknitan ti dalan para iti pananggamrud ti reaksyunaryo a gubyerno ken dadakkel a kapitalista a kumpanya iti ansestral a teritoryo ti umili ti Cordillera. Isunga, ti panangibangon iti bogus nga autonomya ket agresulta laeng iti panangitultuloy ken panangpakaro iti nailian a panangidadanes, a kanayon nga ar-aramiden ti terorista a RUSD ken ti pasista nga armado a puersa na tapno ikuspil ti pannakidangadang ti umili ti Cordillera para iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya.

Gaspar Cayat, dati a dadaulo ti Cordillera Executive Board, ken ni Jovencio Balweg

Ti naan-anay a panangilaksid iti CPLA ket maaramid laeng ti umili ti Cordillera babaen iti pananglaban iti nailian a panangidadanes ken pannakidangadang para iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya. Maaramid laeng daytoy nu itultuloy ti umili ti Cordillera ti aktibo a partisipasyon iti panangiyabante ti nailian-demokratiko a rebolusyon (NDR) babaen iti gubat ti umili inggana a magun-od ti nailian a balligi ken mairugi ti sosyalista a konstruksyon. Babaen laeng ditoy a magibusan ti nailian a panangidadanes iti NM ti Cordillera, mabigbig ti karbengan ti umili ti Cordillera iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya, ken maitakder ti pudno a rehiyonal nga autonomiya para iti umili ti Cordillera.

Ti panangiyabante ti umili ti Cordillera iti NDR ket ti panangipatungpal iti 10-punto a programa ti CPDF ken panangpatibker ti CPDF iti nadumaduma a tukad kas rebolusyonaryo nga alyansa dagiti rebolusyonaryo nga organisasyon masa manipud iti basaran ken nangatngato a tukad; ken ti pannakitipon iti BHB ken ti milisyang bayan tapno

9 Special Issue 2018 DANGADANG

aktibo a maiyabante ti naunday a gubat ti umili iti nangatngato a tukad babaen iti panangibangon kadagiti organo ti bileg pampulitika, panangiyabante iti agraryo a rebolusyon, ken panangirussuat kadagiti taktikal nga opensiba laban iti kabusor ti umili.

Ti sumaganad ti 10-punto a programa ti CPDF:

1 Makikaykaysa ti nailian a minorya ti Cordillera iti intero nga umili a Pilipino iti panangrebbek iti manangidadanes ken managgundaway a turay ti imperyalismo nga US ken lokal a reaksyunaryo, ken aktibo a makipartisipar iti panangitakder ti Demokratiko a Republika ti Umili iti Pilipinas.

2 Ilaban ti karbengan para iti bukod-a-pangngeddeng ken demokrasya, ken labanan ti amin a porma ken pakakitaan ti nailian a panangidadanes.

3 Rebolusyonaryo a Fetad! Gubat ti umili para iti panangwayawaya ti Cordillera ken intero a Pilipinas!

4 Lumaban para iti karbengan ti umili ti Cordillera para iti ansestral a daga. Salakniban ti daga ken rekurso a pagbiagan laban iti panangagaw, pananggamgam ken panangdadael dagiti imperyalista, lokal nga agturturay a dasig ken ti reaksyunaryo nga estado.

5 Ipatungpal ti umannatop a programa para iti agraryo a rebolusyon. Ilaban ti karbengan dagiti agsuksukay, iyabante ti panangpadur-as iti produksyon, itakder ti progresibo a komersyo, ken itandudo ti kabuklan a pang-ekonomya a pagimbagan ti umili.

6 Inasyonalisa dagiti istratehiko ken basaran nga industriya iti Cordillera, ken ipatungpal ti programa para iti umannatop nga industriyalisasyon agturong iti pangkabuklan a pang-ekonomya a panagdur-as.

7 Iyabante ti kumprehensibo ken progresibo a programa para iti panggimong a serbisyo a mangsungbat kadagiti basaran a kasapulan ken mangitandudo iti pagimbagan ti umili.

8 Iyabante ti panangwayawaya ken pannakapatas ti kababaihan; ti panangwayawaya kadagiti lesbyana, bakla, transgender laban iti sobinismo ken diskriminasyon, ken salakniban ti karbengan ken pagimbagan ti ubbing.

9 Itandudo ken padur-asen ti positibo nga aspeto ti nainsigudan a kultura ti Cordillera bayat a padpadur-asen ti nailian, siyentipiko ken pangmasa a kultura.

10 Patibkeren ti napigsa a panagkaykaysa iti intar dagiti progresibo nga organisasyon, nainsigudan nga umili ken anti-imperyalista a puersa iti uneg ken ruar ti pagilian, ken agpataud ti suporta para iti rebolusyonaryo a pannakidangadang ti Cordillera ken ti intero nga umili a Pilipino bayat a supsuportaran ti rebolusyonaryo ken progresibo a dangadang ti umili iti ruar ti pagilian.

Bayat nga iyab-abante ti dangadang para iti karbengan iti bukod-a-pangngeddeng, masapul nga aktibo tayo a makipaset iti tignayan masa laban iti imperyalismo, pyudalismo, pasismo ken nailian a panangidadanes. Masapul nga aktibo a makipartisipar iti panagbukel ti base a masa ken iti agraryo a rebolusyon. Ken kasapulan a tumipon iti BHB tapno maipangato ti gubat ti umili iti nangatngato a tukad inggana a magun-od ti naan-anay a balligi!

SUMAGMAMANO A TERMINO:

ETNOSENTRISMO - nalabes a panangipateg iti bukod nga etniko a grupo; pananglalais ken pananggura iti dadduma nga etniko a grupo

INDIGENISMO - ti pammati a dagiti nainsigudan nga umili, ti kultura ken wagas ti pan-agbiag ket mas nangatngato ken pananggura kadagiti saan a nainsigudan nga umili (ex. tagapatag)

SOBINISMO - nakaro a panangitag-ay iti bukod a grupo, kasarian wenno pammati, ken panangtagibassit wenno pananggura iti dadduma (ex. sobinismo a Kristyano, sobinismo ti lallaki iti kababaihan)

KULTURA

Panawen inggana ’85 naragsak ti gerilya Dumurdur-as ti trabaho da para kadagiti masa No panggep iti labanan awan pay nakaabakan Gapu ta nainkalintegan ti intay ilablaban Umuna a pangkitaan iti tiempo ti gipitan Ti masa impakita da panangtalek iti kakadua Ti masa nagsakripisyo da kabuhayan naguurnong da Tapno laeng biagen da marigrigatan a kakadua Idi April 1986 CPLA ket immisplit Ti masa ket nailaw-an da ta awan pannakikaykaysa da Ket uray pay no kasta umili nagobserbar da Nagsinnumbangir a pwersa no ania ti soldados da CPLA ibagbagda da isuda’t pang Cordillera Nalawag ti turongen da makikadua da’t pasista Di tay’ koma a malipatan problema ti kaaduan No pudno nga ilablaban, intay’ ngarud itakderan

Saan a ti pagturongan ket sumilpu iti kalaban Ta saan a maiyaw-awan ti intay’ nagrigrigatan Ta saan a maiyaw-awan prinsipyo a nainsigudan

DITAY KOMA MALIPATAN

*Nakompos kalpasan ti isplit ti CPLA idi 1986