Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

download Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

of 42

Transcript of Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    1/42

    PENGAJARAN

    SAINS SEKOLAH

    RENDAH

    TUJUANPENGAJARAN

    SAINS

    LITERASI

    SCIENTIFIK

    PROFESIONAL

    DALAM SAINS

    PENEKANANDALAM SAINS

    SEKOLAHRENDAH

    KONSEP SAINS

    KEMAHIRAN

    SAINTIFIK DAN

    KEMAHIRAN

    BERFIKIR

    SIKAP SAINTIFIK

    DAN NILAI

    MURNI

    TOPIK1 PENGAJARAN SAINS SEKOLAH RENDAH

    SINOPSIS

    Topik ini membincankan !en!an pena"a#an $ain$ %i $eko&a' ($eko&a' #en%a')Ia

    membe#ikan penekanan kepa%a komponen k*#ik*&*m $eko&a' #en%a')

    HASIL PEMBELAJARAN

    Diak'i# !opik ini pe&a"a# akan bo&e' mencapai+

    ,) Mene#ankan ma!&ama! pena"a#an $ain$ $eko&a' #en%a')

    -) Komponen.komponen /an %i!ekankan %a&am pena"a#an k*#ik*&*m $ain$

    $eko&a'.$eko&a' #en%a')

    KERANGKA TOPIK

    1

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    2/42

    1.1 MENGAPA SAINS PERLU DIAJAR DI SEKOLAH RENDAH?

    D*a ma!&ama! *!ama pen%i%ikan $ain$ $eko&a' #en%a' a%a&a'0

    i) Un!*k mem*p*k &i!e#a$i $ain!i1ik bai membo&e'kan $e$eo#an memb*a!

    kep*!*$an /an m*na$aba' !en!an i$* (i$* $ain$ /an be#kai!an %enan

    ke'i%*pan me#eka)

    ii) Un!*k men'a$i&kan p#o1e$iona& /an kompe!en %a&am pe&baai bi%an

    $ain!i1ik)

    Li!e#a$i $ain!i1ik a%a&a' kapa$i!i a!a* ke*pa/aan *n!*k men*nakan

    pene!a'*an $ain!i1ik2 *n!*k menena&pa$!i $oa&an.$oa&an %an men'a$i&kan

    ke$imp*&an be#a$a$kan b*k!i bai !*"*an mema'ami %an memban!*

    memb*a! ke$imp*&an !en!an a&am $em*&a "a%i %an pe#*ba'an.pe#*ba'an

    /an %i&ak*kan kea!a$n/a me&a&*i ak!i3i!i man*$ia)Li!e#a$i $ain!i1ik akan

    memban!* pop*&a$i *n!*k0

    i Membina pen/e&e$aian ma$a&a' /an be#ke$an

    ii Men*k*'kan kecin!aan kepa%a a&am $em*&a "a%i

    iii Mene&akkan men"a%i man$a %oma!i$m a!a* ke$ak$*ban

    i3 Kebo&e'an men*nakan !ekno&oi.!ekno&oi ba#*)

    )

    Te#kan%*n %a&am 4a5a$an -6-6 a%a&a' caba#an bai mencapai

    ma$/a#aka! /an $ain!i1ik %an p#o#e$i12 $a!* ma$/a#aka! /an ino3a!i1 %anbe#pan%anan "a*') Caba#an "*a a%a&a' bai men'a$i&kan ma$/a#aka!

    /an b*kan $a'a"a bo&e' men*nakan !ekno&oi !e!api "*a bo&e'

    men/*mban kepa%a !ama%*n $ain!i1ik %an !ekno&oi %ima$a

    'a%apan)K*#ik*&*m pen%i%ikan $ain$ $eko&a' #en%a' ki!a %ibina $e&a#i %enan

    3i$i ini)

    2

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    3/42

    Ma!&ama! k*#ik*&*m $ain$ $eko&a' #en%a' a%a&a' bai membina mina!

    pe&a"a# %an k#ea!i3i!i me#eka me&a&*i pena&aman $e'a#ian %an pen/ia$a!an

    /an mena&akkan peme#o&e'an kema'i#an $ain!i1ik %an kema'i#an be#1iki#

    %i$ampin mem*p*k $ikap $ain!i1ik %an ni&ai.ni&ai m*#ni) K*#ik*&*m $ain$

    $eko&a' #en%a' %i#eka ben!*k bai me#an$an $i1a! inin !a'* pe&a"a# %an

    membina mina! %i$ampin membo&e'kan me#eka mempe&a"a#i i&m* be#kai!an

    %i#i me#eka $e#!a %*nia %i$eke&i&in me#eka me&a&*i ak!i3i!i.ak!i3i!i

    be#p*$a!kan pe&a"a#) Ini akan men/e%iakan pena&aman.pena&aman /an

    be#*na bai meninka!kan mina! %a&am $ain$ %an membe#i pe&*an bai

    pe&a"a# mempe#o&e'i kema'i#an $ain!i1ik %an kema'i#an be#1iki!0

    7Penekanan dalam kurikulum sains sekolah rendah adalah pembelajaran

    melalui pengalaman yang releven kepadakehidupan harian pelajar,membina

    kemahiran saintifik dan kemahiran berfikir, mengaplikasikan prinsip-prinsip

    saintifik serta memupuk sikap saintifik dan nilai-nilai murni7 89eo' P)C) : Gan

    C)M) -66; m$--

    T'e#e i$ a &o! o1 1oc*$ c*##en!&/ on !'e no!ion o1 'i'e# o#%e# !'inkin2 pa#!ic*&a#&/ in

    #e&a!ion !o !'e Mi%%&e 9ea#$ conce#n$2 1oc*$in on enain $!*%en!$ in meanin1*&

    &ea#nin) Te#m$ $*c' a$ !'e T'inkin C*##ic*&*m a#e *$e% !o %e$c#ibe a $c'oo&1oc*$ on %eepe# &e3e& i%ea$) Hi'e# o#%e# !'inkin i$ *$e% a$ a !e#m !o %e$c#ibe a

    n*mbe# o1 #e&a!e% i%ea$2 a&& e$$en!ia&&/ 'e&% !o be in con!#a$! !o #o!e &ea#nin2

    &ea#nin o1 1ac!$2 $*pe#1icia& !'inkin e!c) Sc'eme$ $*c' B&oom$ !aonom/ 'a3e

    been *$e% !o o#%e# kno5&e%e 1o#m$ in a 'ie#a#c'/2 5i!' in1o#ma!ion a! !'e bo!!om

    8B&oom ca&&e% i! kno5&e%e b*! !'e !e#m !en%$ !o 'a3e a 5i%e# meanin !'e$e %a/$

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    7/42

    Componen! , i$ a ke/ c'a#ac!e#i$!ic o1 e11ec!i3e !eac'in an% &ea#nin) I! i$ &inke%

    5i!' a n*mbe# o1 impo#!an! i%ea$ !'a! appea# in !'e $cience e%*ca!ion #e$ea#c'

    &i!e#a!*#e2 an% in c*##ic*&*m an% inno3a!ion c'ane p#o"ec!$)

    The key idea embodied in this !omponent is that real learning is an active process

    that involves students being challenged, and challenging each other, rather than

    accepting received wisdom and practicing its application) A p#e%ominan! imae

    p#o"ec!e% b/ !'i$ Componen! i$ !'*$ one o1 !'e ac!i3e2$ea#c'in min%) T'e

    *n%e#&/in &oic o1 !'i$ Componen! i$ con$i$!en! 5i!' con$!#*c!i3i$! in$i'!$

    in!o&ea#nin)

    T'i$ %oe$ no! in an/ 5a/ %imini$'2 'o5e3e#2 !'e #o&e o1 !'e !eac'e#) I1 an/!'in

    i! make$ !eac'e#$ #o&e$ mo#e comp&e an% %i11ic*&!2 in a$kin !'em !o enco*#ae

    $!*%en!$ !o ep#e$$ !'ei# i%ea$2 b*! !o main!ain a 'i' $!an%a#% o1 c'a&&ene an%a!!en!ion !o e3i%ence ba$e% on $cien!i1ic !#a%i!ion$) T'e Componen! combine$ !5o

    i%ea$ !'a! &ea#nin in3o&3e$ ac!i3i!/ an% enaemen!2 an% !'a! $cien!i1ic

    p#oce$$e$ 1*n%amen!a&&/ in3o&3e a#*men! 1#om e3i%ence) I! i$ 'a#%2 in a p#ac!i$in

    $cience c&a$$#oom $i!*a!ion2 !o $epa#a!e !'e$e no!ion$)

    Related ideas in the science education literature:

    S'a#in in!e&&ec!*a& con!#o&2 o# $!*%en! cen!#e%ne$$ T'e i%ea !'a! $!*%en!$ i%ea$

    be !#ea!e% 5i!' #e$pec! i$ 5e&& e$!ab&i$'e% in #e$ea#c' on $!*%en!$ concep!ion$ an%

    #e$ea#c' on &ea#nin in $cience) T'e Mona$' Uni3e#$i!/ E!en%e% PD ma!e#ia&$2 no5

    embe%%e% 5i!'in !'e SISPD p#o#am2 emp'a$i$e% !'i$ con!#o& a$pec!) One canno!

    epec! $!*%en!$ !o be enae% 5i!' a p#e.packae% p#o#am en!i#e&/ %ic!a!e% b/

    !eac'e#$ *n%e#$!an%in$2 an% !'i$ Componen! a$k$ !'a! !eac'e#$ !ake $ome #i$k$ in

    ackno5&e%in !'a! $!*%en!$2 i1 !'e/ a#e !o &ea#n2 m*$! be i3en a mea$*#e o1 con!#o&

    o3e# !'e i%ea$ !'a! a#e %i$c*$$e%)

    In*i#/ ba$e% &ea#nin T'i$ i$ a !e#m m*c' in 3o*e in !'e U)S)2 imp&/in !'a!

    $cience !eac'in an% &ea#nin m*$! be ba$e% on $!*%en!$ ac!i3e&/ ep&o#in an%

    in3e$!ia!in an% *e$!ionin) T'i$ i$ %i11e#en! !o %i$co3e#/ &ea#nin 5'ic'2 in i!$

    p*#e 1o#m2 imp&ie% $ome'o5 !'a! $!*%en!$ co*&% &ea#n $cience $imp&/ b/ *n%e#!akin

    app#op#ia!e p#ac!ica& in3e$!ia!ion$2 an% *n%e#.#ep#e$en!e% !'e c#i!ica& #o&e o1 !'e

    !eac'e# in $!#*c!*#in an% #e$pon%in !o $!*%en! epe#ience$) A #e&a!e% p'#a$e o1!en

    *$e% in p#ima#/ $cience e%*ca!ion i$ 'an%$.on2 min%$.on $cience) I! i$ !'e min%$.

    on pa#! !'a! i$ #e1e##e% !o b/ !'i$ Componen!)

    S!*%en! a*!onom/2 an% #e$pon$ibi&i!/ 1o# &ea#nin T'e$e i%ea$ emp'a$i$e bo!' !'eac!i3e an% in!en!iona& na!*#e o1 &ea#nin an% !'e p*#po$e o1 $c'oo&in in p#omo!in

    7

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    8/42

    a*!onomo*$ a%*&!$) Enaemen! i$ a p#io# con%i!ion 1o# bo!') T'e Mi%%&e 9ea#$

    conce#n 5i!' $!*%en! enaemen! 5i!' i%ea$ an% 5i!' $c'oo&in i$ a&$o &inke% !o !'i$

    Componen!) T'e Componen! $'o*&% no! be !'o*'! abo*!2 'o5e3e#2 $imp&/ in !e#m$

    o1 mo!i3a!ion o# a 5i&&inne$$ !o "oin in) I! 1oc*$e$ c&ea#&/ on i%ea$)

    Maimi$in $!*%en!.$!*%en! in!e#ac!ion A 3i%eo $!*%/ o1 ma!'ema!ic$ an% $cience

    !eac'e#$ 8C&a#k2 -66,< 1o*n% !'a! !'e ke/ %e!e#minan! o1 a #ic' &ea#nin en3i#onmen!

    5a$ !'e amo*n! o1 'i' *a&i!/ $!*%en! ( $!*%en! %ia&o*e) T'i$ co*&% be !aken a$

    one o1 !'e c#i!ica& 1ea!*#e$ o1 enaemen! 5i!' i%ea$)

    Comm*ni!/ o1 &ea#ne#$ T'i$ i%ea o1 a c&a$$ o# #o*p a$ a comm*ni!/ %e%ica!e% !o

    pa#!ic*&a# 1o#m$ o1 &ea#nin $i!$ com1o#!ab&/ 5i!' Componen! ,2 $ince enaemen!

    5i!' i%ea$ an% e3i%ence can be in!e#p#e!e% a$ a comm*na& en!e#p#i$e) Socia&

    con$!#*c!i3i$m2 o# $ocio c*&!*#a& !'eo#/2 i$ a&$o &inke% 5i!' !'i$ i%ea)

    A#*men!a!ion !'e#e i$ #o5in in!e#e$! in i%ea !'a! !'e abi&i!/ !o 1#ame an%#e$pon% !o a#*men! i$ an impo#!an! 1oc*$ 1o# $cience e%*ca!ion) Science a$ i! i$

    p#ac!i$e% in !'e comm*ni!/ i$ c'a#ac!e#ie% b/ a#*men! ba$e% on e3i%ence)

    Science p#oce$$e$ an% concep!$ o1 e3i%ence T'e !eac'in o1 $cience p#oce$$e$

    'a$ a &on 'i$!o#/ in $cience e%*ca!ion) T'e$e a#e $ome!ime$ ca&&e% $ki&&$2 b*! in

    1ac! !'e#e i$ a oo% %ea& o1 kno5&e%e a$$ocia!e% 5i!' !'in$ &ike epe#imen!a&

    %e$in2 mea$*#emen! p#incip&e$2 o# ana&/$i$) E3i%ence i$ 'an%&e% in $cience in

    pa#!ic*&a# 5a/$ 8e) p#incip&e$ o1 $amp&in2 o# 3a#iab&e con!#o&2 o# mea$*#emen!

    p#oce%*#e$< an% &ea#nin 'o5 !'i$ occ*#$ in a mo#e 1o#ma& 5a/ i$ a pa#! o1 !'i$ 1i#$!

    Componen!) T'e !eac'in an% &ea#nin 1oc*$ a$$ocia!e% 5i!' !'i$ 5o*&% inc&*%e

    bein !a*'! 'o5 !o %o !'in$ &ike $amp&e bio&oica& %a!a2 con!#o& 3a#iab&e$2 $e! *p

    !ab&e$2 %ea& 5i!' mea$*#emen! e##o# e!c) T'e$e ma/ be !a*'! ep&ici!&/2 b*! !eac'in

    1o# an *n%e#$!an%in o1 !'e 5a/ e3i%ence i$ *$e% 5o*&% imp&/ !'a! $!*%en!$ nee% !o

    &ea#n !o make %eci$ion$ abo*! %e$in2 mea$*#emen! an% ana&/$i$) Open en%e%

    in3e$!ia!ion$ 1o#m an impo#!an! en% o1 !'e p#ac!ica& 5o#k $pec!#*m)

    2. Challenging students to develop meaningful understandings

    !omponent " raises the #uestions $what does it mean to understand something in

    science%, and $what is meaningful& Nei!'e# a#e $!#ai'!1o#5a#% *e$!ion$) T'e

    !eac'e#$ 5'o 5e#e o#iina&&/ in!e#3ie5e% !o%e3e&op !'e Componen!$ !a&ke% o1

    %eepe# &e3e& *n%e#$!an%in$2 o# *n%e#$!an%in$ !'a! 5o*&% be#e3i$i!e% in %i11e#en!

    $i!*a!ion$ !o en#ic' an% c'a&&ene)

    8

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    9/42

    Related ideas in the science education literature'

    S!*%en! concep!ion$ T'e #e$ea#c' in!o $!*%en! concep!ion$ $'o5$ c&ea#&/ !'a!

    $!*%en!$ come !o an/ $cience !opic 5i!' p#io# i%ea$ !'a! 5i&& o1!en con!#a%ic! !'e$cience 3e#$ion o1 *n%e#$!an%in2 !'a! can in!e#1e#e 5i!' &ea#nin) Lea#nin2 an%

    ainin *n%e#$!an%in $'o*&% be 3ie5e% o1!en a$ a $'i1! in pe#$pec!i3e #a!'e# !'an

    $ome!'in imp&an!e% o3e# no!'in) T'e concep!*a& c'ane &i!e#a!*#e2 5'ic'

    emp'a$i$e$ p#obe$ o1 *n%e#$!an%in2 an% c'a&&ene ac!i3i!ie$2 i$ !'*$ #e&e3an! !o !'i$

    Componen!) Le$$on an% !opic $!#*c!*#e become$ impo#!an! 1o# !'e %e3e&opmen! o1

    *n%e#$!an%in)

    Me!aconi!ion T'e 5o#k o1 !'e PEEL p#o"ec! 'a$ impo#!an! &ink$ !o !'i$

    Componen!2 1oc*$in on $!*%en! &ea#nin $!#a!eie$2 an% con!#o& o3e# &ea#nin) I1

    $!*%en!$ a#e !o e$!ab&i$' %eepe# &e3e& *n%e#$!an%in$ !'e/ nee% !o be 'e&pe% !o%e3e&op oo% &ea#nin 'abi!$2 an% !o moni!o# !'e a%e*ac/ o1 !'ei# o5n

    *n%e#$!an%in$) T'e$e i%ea$ *n%e#&ie !'e !'inkin c*##ic*&*m 1oc*$ o1 $ome o1 !'e

    Mi%%&e 9ea#$ p#o"ec!$)

    Hi'e# o#%e# !'inkin Man/ 5#i!e#$ 'a3e ma%e !'e %i$!inc!ion be!5een $'a&&o5

    an% %eep2 o# &o5 an% 'i'e# o#%e# !'inkin) B&oom$ !aonom/ i%en!i1ie% 'i'e# o#%e#

    !'inkin a$ a$$ocia!e% 5i!' !'e app&ica!ion an% e3a&*a!ion o1 i%ea$) I%ea$ $*c' a$ !'e

    !'#ee $!o#/ in!e&&ec! a!!emp! a $imi&a# 'ie#a#c'/)

    Deepe# o# 5i%e# A commi!men! !o &ookin be&o5 !'e $*#1ace i$ one 5a/ o1%e$c#ibin !'i$ Componen!) Ano!'e# a$pec! o1 meanin1*& *n%e#$!an%in$ i$ !'e

    in$i'! !'a! i%ea$ a#e !oo&$ !o be app&ie% #a!'e# !'an concep!$ !o be a##i3e% a!) T'e

    abi&i!/ !o *$e an i%ea in in!e#p#e!in !'e 5o#&% i$ a c#i!ica& pa#! o1 *n%e#$!an%in)

    Di3e#en! !'inkin Pa#! o1 5'a! a meanin1*& *n%e#$!an%in $'o*&% be in3o&3e$

    !'e abi&i!/ !o *$e i! !o $o&3e *nepec!e% p#ob&em$2 o# !o ene#a!e a 3a#ie!/ o1 #e&a!e%

    i%ea$) T'e abi&i!/ !o !'ink %i3e#en!&/ o# &a!e#a&&/ i$ pa#! o1 5'a! a meanin1*&

    *n%e#$!an%in i$)

    Pe%aoica& Con!en! Kno5&e%e 8PCK< In o#%e# !o $*ppo#! $!*%en!$ in %e3e&opin*n%e#$!an%in$2 i! i$ e$$en!ia& 1o# !eac'e#$ !o be kno5&e%eab&e !'em$e&3e$ 8con!en!

    kno5&e%e

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    10/42

    Hi"*er Order '*i!&i!"

    Recen!&/ 8in ea#&/ -66>< 5e 'a3e been enae% in %e3e&opin a $e! o1 Componen!$

    o1 e11ec!i3e !eac'in an% &ea#nin in ma!'ema!ic$ an% $cience2 an% eamp&e$ !o$*ppo#! !5o componen!$ %ea&in 5i!' 'i'e# o#%e# !'inkin a#e i3en be&o5)

    3. Students are challenged to extend their understandings

    S!*%en!$ enae 5i!' concep!*a&&/ c'a&&enin con!en! $*c' !'a! !'e/ %e3e&op

    'i'e# o#%e# *n%e#$!an%in$ o1 ke/ i%ea$ an% p#oce$$e$)

    (.) *ubject matter is conceptually comple+ and intriguing, but accessible

    (." Tasks challenge students to e+plore, #uestion and reflect on key ideas

    (.( The teacher clearly signals high e+pectations for each student

    This !omponent is demonstrated when'

    S!*%en!$ a#e c'a&&ene% !o #e1&ec! on !'ei# #e$pon$e !o !a$k$

    Open *e$!ion$ a#e a$ke% !'a! ca&& 1o# in!e#p#e!i3e #e$pon$e$

    T'e !eac'e# po$e$ *e$!ion$ an% '/po!'e!ica& $i!*a!ion$ !o mo3e

    $!*%en!$ be/on% $*pe#1icia& app#oac'e$

    S!*%en!$ a#e a$ke% !o #ep#e$en! !'ei# *n%e#$!an%in$ in a 3a#ie!/

    o1 5a/$

    Inc&*%in 1#e*en! open en%e% p#ob&em$ an% ep&o#a!ion$

    T'e !eac'e# p#o3i%e$ epe#ience$ an% po$e$ *e$!ion$ !'a! c'a&&ene

    $!*%en!$ *n%e#$!an%in$2 an% enco*#ae$ !'em !o app&/ i%ea$ !o *n1ami&ia#

    $i!*a!ion$

    10

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    11/42

    S!im*&*$ ma!e#ia&$ a#e p#o3i%e% !'a! c'a&&ene $!*%en!$ i%ea$ an%

    enco*#ae %i$c*$$ion an% onoin ep&o#a!ion

    Hi$!o#ica& ca$e $!*%ie$ a#e *$e% !o ep&o#e 'o5 ma"o# $cience i%ea$

    %e3e&ope%

    Hi'e# o#%e# !a$k$ in3o&3in !'e ene#a!ion2 app&ica!ion2 ana&/$i$ an%

    $/n!'e$i$ o1 i%ea$2 a#e 5e&& #ep#e$en!e%2 1o# eamp&e2 b/ !'e !eac'e# *$in

    B&oom$ !aonom/ in p&annin)

    S!*%en!$ a#e p#o3i%e% 5i!' *e$!ion$ o# c'a&&ene$ a$ !'e impe!*$ 1o#

    &ea#nin an% enco*#ain an% $*ppo#!in $!*%en!$ !o con$!#*c! !'ei# o5n

    #e$pon$e$ !o $*c' *e$!ion$

    Open.en%e% p#ob&em$ o# !a$k$ a#e $e! !'a! #e*i#e %i3e#en! #e$pon$e$ an%

    p#o3i%e !'e oppo#!*ni!/ 1o# $o&*!ion$ o1 %i11e#in kin%$ !o be %e3e&ope%)

    S!*%en!$ a#e enco*#ae% !o eamine c#i!ica&&/ an% e3en c'a&&ene

    in1o#ma!ion p#o3i%e% b/ !'e !eac'e#2 a !e!book2 a ne5$pape#2 e!c)

    T'e !eac'e# $e!$ &ea#nin c'a&&ene$ !'a! #e*i#e $!*%en!$ !o ana&/$e2

    e3a&*a!e an% c#ea!e

    T'e !eac'e# *$e$ 'i'e# o#%e# !'inkin !oo&$ 5'en p&annin ac!i3i!ie$ !o

    a&&o5 1o# m*&!ip&e en!#/ poin!$ an% !o %e3e&op 'i'e# o#%e# !'inkin $ki&&$ $*c'

    a$ $/n!'e$i$2 e3a&*a!ion e!c)

    The !omponent is T demonstrated when'

    In3e$!ia!ion$ o# p#o"ec!$ #*n 5i!'o*! $ini1ican! c&a$$ %i$c*$$ion o1 !'e

    *n%e#&/in $cience)

    C&a$$ ac!i3i!ie$ 5'ic' a#e 1*n2 5i!' $*#p#i$in o*!come$2 b*! 5i!'o*! 1o&&o5

    *p o1 i%ea$ in $*b$e*en! &e$$on$2 o# 1#amin o1 !'e i%ea$ be'in% !'eac!i3i!ie$)

    Science concep!$ a#e !#ea!e% a$ !'in$ !o be &ea#n!2 emp'a$i$in 1o#ma&

    %e1ini!ion$)

    T'e#e i$ a p#e$*mp!ion !'a! i! i$ !'e !eac'e#$ #o&e !o con!#o& 5'a! i$ !o be

    &ea#n!2 an% 'o5 i! i$ !o be &ea#n!)

    C&a$$#oom 5o#k i$ con$!#aine% o# #ecipe &ike2 5i!'o*! #oom 1o# %i$c*$$ion o#

    %eba!e o1 p*#po$e o# me!'o%$

    11

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    12/42

    Le$$on p&an$ con!ain !oo m*c' ma!e#ia& !o a&&o5 $*$!aine% %i$c*$$ion$ in

    #e$pon$e !o $!*%en! *e$!ion$

    Ac!i3i!ie$ 1oc*$ on 'a3in 1*n 5i!'o*! a #ea& 1oc*$ on concep!*a&

    *n%e#$!an%in$

    . Students are encouraged to see themselves as mathematical and

    scientific thin!ers

    .) *tudents are e+plicitly supported to engage with the processes of open-

    ended investigation and problem solving

    This !omponent is demonstrated when'

    T'e !eac'e# p&an$ !o $!#a!eica&&/ b*i&% oppo#!*ni!ie$ 1o# $!*%en!$ !o %e3e&op

    '/po!'e$e$ in p#ac!ica& 5o#k2 an% !o e!en% an% *e$!ion in!e#p#e!a!ion$

    T'e !eac'e# enco*#ae$ $!*%en!$ !o #ai$e *e$!ion$ in c&a$$2 a#i$in o*! o1

    ob$e#3a!ion$2 o# epe#ience)

    S!*%en!$ a#e enco*#ae% !o make %eci$ion$ in p#ac!ica& in3e$!ia!ion$

    conce#nin '/po!'e$e$ !o be ep&o#e%2 epe#imen!a& %e$in2 mea$*#emen!

    an% #eco#%in !ec'ni*e$2 ana&/$i$ an% in!e#p#e!a!ion)

    This component is T demonstrated when'

    S!*%en!$ a#e i3en a c'oice o1 in3e$!ia!ion$ !o ca##/ o*!2 b*! 5i!'o*!

    !#ainin in app#op#ia!e epe#imen!a& !ec'ni*e$ an% 5i!' no #o*p

    commi!men! !o !'e i%ea$ bein !e$!e%)

    A c&a$$ epe#imen! 1oc*$e$ on con!#o& o1 3a#iab&e$ 81ai# !e$!in< 5i!'o*! a

    c&ea# concep!*a& p#opo$i!ion) Fo# in$!ance2 !'e pe#meabi&i!/ o1 $an%2 &oam an%

    c&a/ $oi& i$ !e$!e%2 5i!' a!!en!ion pai% !o con!#o&&in 1o# 5a!e#2 amo*n! o1 $oi&2

    !ec'ni*e2 b*! 5i!'o*! %i$c*$$in !'e p*#po$e o# !'e #ea$on$ 5'/ !'e/ mi'!

    %i11e#)

    P#ac!ica& 5o#k i$ #ecipe.&ike2 5i!'o*! #oom 1o# %i$c*$$ion an% %eba!e o1

    p*#po$e2 me!'o%$2 ana&/$i$)

    12

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    13/42

    ." *tudents engage in mathematical/scientific reasoning and argumentation

    This sub-component is demonstrated when'

    S!im*&*$ ma!e#ia&$ a#e p#o3i%e% !'a! c'a&&ene $!*%en!$ i%ea$ an%

    enco*#ain %i$c*$$ion2 $pec*&a!ion2 an% onoin ep&o#a!ion

    Time i$ a&&o5e% 1o# %i$c*$$ion$ !o a#i$e na!*#a&&/ an% be 1o&&o5e% in

    c&a$$2 an% enco*#ain in3e$!ia!ion$ !o #e$o&3e *e$!ion$

    T'e !eac'e# $'a#e$ in!e&&ec!*a& con!#o& 5i!' $!*%en!$

    T'e &ea#nin p#o#am inc&*%e$ 1#e*en! open en%e% in3e$!ia!ion$ o# $'o#!.

    !e#m open ep&o#a!ion$

    T'e !eac'e# enco*#ae$ %i$c*$$ion o1 e3i%ence2 inc&*%in %i$con1i#min

    e3i%ence $*c' a$ anoma&ie$ in epe#imen!a& 5o#k2 in !e! book ep&ana!ion$2

    in ob$e#3a!ion$2 o# in p*b&ic #epo#!$ o1 $cience

    T'e !eac'e# p#o3i%e$ $!*%en!$ 5i!' *e$!ion$ o# c'a&&ene$ a$ !'e impe!*$

    1o# &ea#nin an% enco*#ae$ an% $*ppo#!$ $!*%en!$ !o con$!#*c! !'ei# o5n

    #e$pon$e$ !o $*c' *e$!ion$

    S!*%en!$ a#e enco*#ae% !o c'a&&ene o# $*ppo#! o# amp&i1/ o!'e#$

    con!#ib*!ion$)

    The sub-component is T demonstrated when'

    T'e#e i$ a $!#on 1oc*$ on en$*#in con!en! co3e#ae2 a$ %i$!inc! 1#om

    *n%e#$!an%in

    Le$$on p&an$ a#e $!#ic!&/ 1o&&o5e%2 5i!' !oo m*c' ma!e#ia& !o be co3e#e% !oa&&o5 %i3e#en! %i$c*$$ion$ in #e$pon$e !o $!*%en! *e$!ion$ o# commen!$)

    S!*%en!$ 5o#k main&/ in%i3i%*a&&/2 5i!' no! m*c' 5'o&e.c&a$$ o# $ma&&.

    #o*p %i$c*$$ion)

    C&a$$ %i$c*$$ion i$ %omina!e% b/ !'e !eac'e#$ 3oice)

    Teac'e# *e$!ion$ a#e main&/ c&o$e%2 5i!' a pa#!ic*&a# #e$pon$e in min%)

    13

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    14/42

    T'e#e i$ a $!#on 1oc*$ on en$*#in con!en! co3e#ae2 a$ %i$!inc! 1#om

    *n%e#$!an%in)

    In!e&&ec!*a& con!#o& i$ 1i#m&/ main!aine% b/ !'e !eac'e#)

    0+amples to illustrate the !omponent'

    T'e 'i$!o#/ o1 $cience i%ea$ i$ $!#on&/ #ep#e$en!e%)

    E) A $cience !opic on %i$ea$e 1oc*$e$ on !'e 'i$!o#/ o1 o*# *n%e#$!an%in o1

    !'e bac!e#ia& na!*#e o1 in1ec!ion2 !o emp'a$i$e !'e po5e# o1 $cience in$i'!$2

    an% !'e 5a/ e3i%ence i$ *$e% !o !e$! an% 3e#i1/ !'eo#ie$ in $cience)

    A!!en!ion i$ pai% !o !'e p#oce$$e$ o1 '/po!'e$i$ ene#a!ion an%

    epe#imen!a& %e$in E) 93onne #an an anima& be'a3io*# *ni! 1o# 'e# 9ea# ,

    c&a$$) T'e/ %i$c*$$e%2 *$in ob$e#3a!ion$ o1 a c&a$$#oom pe! #a!2 !'e

    %i11e#ence be!5een ob$e#3a!ion an% in1e#ence) T'e/ &ea#n! !'e !ec'ni*e o1

    !ime $amp&in o1 anima& po$i!ion an% be'a3io*# *$in bi#%$ in a cae2 an%

    one2 !'en !5o #a!$ in an enc&o$*#e) Fo&&o5in %i$c*$$ion$ abo*! !'e $*#3i3a&

    imp&ica!ion$ o1 be'a3io*#2 !'e/ !'en eamine% c#icke!$ an% came *p 5i!' a

    c&a$$ &i$! o1 *e$!ion$ abo*! c#icke! be'a3io*#2 o# $!#*c!*#e an% 1*nc!ion) Pai#$

    o1 $!*%en!$ %e$ine%2 ca##ie% o*! an% #epo#!e% on a c'o$en *e$!ion2 *$in a

    !emp&a!e !'a! #e*i#e% p#e$en!a!ion o1 %a!a in !5o 1o#ma!$2 an% an e3a&*a!ion

    o1 !'e ene#a&i!/ o1 !'e 1in%in$) T'e 1oc*$ in !'e %i$c*$$ion con!in*a&&/

    #e1e##e% back !o !'e a%ap!i3e p*#po$e o1 pa#!ic*&a# be'a3io*#$) E) 9ea# ,6

    $!*%en!$ $!*%/in ene!ic$ in3e$!ia!e #ecen! c&aim$ !'e#e 'a$ been c#o$$.

    b#ee%in o1 ene!ica&&/ mo%i1ie% $o/ in!o &oca& c#op$) T'e/ &ook a! !'e

    $*e$!e% mec'ani$m 1o# c#o$$.po&&ina!ion2 an% $!*%/ ene!ic !ec'ni*e$2 !o

    come *p 5i!' $*e$!ion$ abo*! 5'a! con!#o&$ $'o*&% be in p&ace)

    P&annin i$ 1&eib&e eno*' $o !'a! $!*%en! i%ea$ an% *e$!ion$ can been*ine&/ 1o&&o5e% *p2 pe#'ap$ b/ 1*#!'e# in3e$!ia!ion) E) J*&ie$ 9ea# >

    c&a$$ #ai$e% !'e *e$!ion abo*! 'o5 &on a ba&&poin! pen 5o*&% &a$!) T'e/

    %i$c*$$e% 'o5 /o* 5o*&% 1in% o*!2 !'en a##ane% a compa#a!i3e in3e$!ia!ion

    5i!' %i11e#en! b#an%$2 mea$*#in !'e &en!' o1 &ine 5i!' app#op#ia!e con!#o&$)

    E) D*#in a ene!ic$ *ni!2 !'e *e$!ion o1 ene!ica&&/ mo%i1ie% 1oo% cap!*#e$

    $!*%en! in!e#e$! an% &ea%$ !o a %eba!e in1o#me% b/ in%epen%en! #e$ea#c'

    *$in !'e 5eb)

    14

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    15/42

    Anoma&o*$ #e$*&!$ 1#om epe#imen!$ a#e %i$c*$$e% open&/ in !'e c&a$$) E)

    C#ai$ 9ea# @ c&a$$ 1o*n% an epe#imen! c*&!*#in bac!e#ia a3e anoma&o*$

    #e$*&!$) Be1o#e 'an%in !'e c*&!*#e$ back !o #o*p$ 'e %i$p&a/e% !'em2 !'en

    &e% a %i$c*$$ion in 5'ic' !'e/ %i$c*$$e% !'e $*#p#i$e #e$*&!$ !o come *p 5i!'

    $ome po$$ib&e #ea$on$ an% an e3a&*a!ion o1 !'e a%e*ac/ o1 !'e con!#o&$ !'e/'a% p*! in p&ace) E) A c&a$$ *$e$ %e Bono$ !'inkin 'a!$ !ec'ni*e !o 1*&&/

    ep&o#e !'e #een'o*$e e11ec!) E) A *ni! i$ p&anne% *$in !'e in!e#ac!i3e

    app#oac'2 5'e#eb/ $!*%en!$ *e$!ion$ a#e %i$c*$$e% an% #e1ine% !o 1o#m !'e

    ba$i$ o1 in3e$!ia!ion$ 1o#min !'e co#e o1 !'e *ni!)

    C*##en! i$$*e$ a#e %i$c*$$e% in c&a$$2 5'ic' enco*#ae $!*%en!$ !o #ai$e

    *e$!ion$ abo*! e3i%ence2 o# !'e i%ea$ *n%e#&/in $*c' i$$*e$) E) Me!'o%$

    o1 #e$pon%in !o a con!empo#a#/ o*!b#eak o1 1oo! an% mo*!' a#e %i$c*$$e%

    an% %eba!e%2 *$in ne5$pape# ana&/$e$) E) T'e n*!#i!iona& 3a&*e o1

    c'i&%#en$ &*nc'e$ i$ %i$c*$$e%2 *$in e3i%ence 1#om a #e$o*#ce book on

    %ie!a#/ p#incip&e$) E) In a *ni! on #oa% $a1e!/2 e3i%ence #e&a!e% !o !'e 5ea#in

    o1 $ea! be&!$2 o# o1 bic/c&e 'e&me!$2 i$ %eba!e% in !'e con!e! o1 p*b&ic po&ic/)

    Open.en%e% !a$k$ a#e $e! !'a! enco*#ae %i3e#en!2 c#ea!i3e !'inkin E)

    S!*%en!$ a#e a$ke% !o *$e !'ei# $cience *n%e#$!an%in$ !o %e$in a $/$!em2

    o# !ec'no&oica& %e3ice2 $*c' a$ an a*!oma!e% p&an! n*#$e#/2 o# me!'o% o1

    ana&/$in !'e mo3emen! o1 a ne!ba&& p&a/e#) E) S!*%en!$ a#e c'a&&ene%

    *$in 5'a! 5o*&% 'appen i1)) *e$!ion$ 8I1 #a3i!/ on ea#!' 5a$ $!#one#2 i1 5eco*&% c&one %ino$a*#$

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    16/42

    5. MComa% 1667

    T'i$ a#!ic&e a%%#e$$e$ an% a!!emp!$ !o #e1*!e $e3e#a& o1 !'e mo$! 5i%e$p#ea% an%

    en%*#in mi$concep!ion$ 'e&% b/ $!*%en!$ #ea#%in !'e en!e#p#i$e o1 $cience) T'e!en m/!'$ %i$c*$$e% inc&*%e !'e common no!ion$ !'a! !'eo#ie$ become &a5$2 !'a!

    '/po!'e$e$ a#e be$! c'a#ac!e#ie% a$ e%*ca!e% *e$$e$2 an% !'a! !'e#e i$ a

    common&/.app&ie% $cien!i1ic me!'o%) In a%%i!ion2 !'e a#!ic&e inc&*%e$ %i$c*$$ion o1

    o!'e# inco##ec! i%ea$ $*c' a$ !'e 3ie5 !'a! e3i%ence &ea%$ !o $*#e kno5&e%e2 !'a!

    $cience an% i!$ me!'o%$ p#o3i%e ab$o&*!e p#oo12 an% !'a! $cience i$ no! a c#ea!i3e

    en%ea3o#) Fina&&/2 !'e m/!'$ !'a! $cien!i$!$ a#e ob"ec!i3e2 !'a! epe#imen!$ a#e !'e

    $o&e #o*!e !o $cien!i1ic kno5&e%e an% !'a! $cien!i1ic conc&*$ion$ a#e con!in*a&&/

    #e3ie5e% conc&*%e !'i$ p#e$en!a!ion) T'e pape# en%$ 5i!' a p&ea !'a! in$!#*c!ion in

    an% oppo#!*ni!ie$ !o epe#ience !'e na!*#e o1 $cience a#e 3i!a& in p#e$e#3ice an%

    in$e#3ice !eac'e# e%*ca!ion p#o#am$ !o 'e&p *n$ea! !'e m/!'$ o1 $cience) M/!'$

    a#e !/pica&&/ %e1ine% a$ !#a%i!iona& 3ie5$2 1ab&e$2 &een%$ o# $!o#ie$) A$ $*c'2 m/!'$

    can be en!e#!ainin an% e3en e%*ca!iona& $ince !'e/ 'e&p peop&e make $en$e o1 !'e

    5o#&%) In 1ac!2 !'e ep&ana!o#/ #o&e o1 m/!'$ mo$! &ike&/ acco*n!$ 1o# !'ei#

    %e3e&opmen!2 $p#ea% an% pe#$i$!ence) Ho5e3e#2 5'en 1ac! an% 1ic!ion b&*#2 m/!'$

    &o$e !'ei# en!e#!ainmen! 3a&*e an% $e#3e on&/ !o b&ock 1*&& *n%e#$!an%in) S*c' i$ !'e

    ca$e 5i!' !'e m/!'$ o1 $cience) Sc'o&a# Jo$ep' Campbe&& 8,@< 'a$ p#opo$e% !'a!

    !'e $imi&a#i!/ amon man/ 1o&k m/!'$ 5o#&%5i%e i$ %*e !o a $*bcon$cio*$ &ink

    be!5een a&& peop&e$2 b*! no $*c' &ink can ep&ain !'e m/!'$ o1 $cience)

    Mi$concep!ion$ abo*! $cience a#e mo$! &ike&/ %*e !o !'e &ack o1 p'i&o$op'/ o1$cience con!en! in !eac'e# e%*ca!ion p#o#am$2 !'e 1ai&*#e o1 $*c' p#o#am$ !o

    p#o3i%e an% #e*i#e a*!'en!ic $cience epe#ience$ 1o# p#e$e#3ice !eac'e#$ an% !'e

    ene#a&&/ $'a&&o5 !#ea!men! o1 !'e na!*#e o1 $cience in !'e p#eco&&ee !e!book$ !o

    5'ic' !eac'e#$ mi'! !*#n 1o# *i%ance) A$ S!e3en Ja/ Go*&% poin!$ o*! in T'e Ca$e

    o1 !'e C#eepin Fo Te##ie# C&one 8,@@

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    17/42

    'a3e $*e$!e% a%%i!iona& mi$concep!ion$ 5o#!'/ o1 con$i%e#a!ion) Ho5e3e#2 /ea#$

    o1 $cience !eac'in an% !'e #e3ie5 o1 co*n!&e$$ !e!$ 'a$ $*b$!an!ia!e% !'e 3a&i%i!/ o1

    !'e in3en!o#/ p#e$en!e% 'e#e)

    "yth 1: #ypotheses $ecome theories which $ecome laws

    T'i$ m/!' %ea&$ 5i!' !'e ene#a& be&ie1 !'a! 5i!' inc#ea$e% e3i%ence !'e#e i$ a

    %e3e&opmen!a& $e*ence !'#o*' 5'ic' $cien!i1ic i%ea$ pa$$ on !'ei# 5a/ !o 1ina&

    accep!ance) Man/ be&ie3e !'a! $cien!i1ic i%ea$ pa$$ !'#o*' !'e '/po!'e$i$ an%

    !'eo#/ $!ae$ an% 1ina&&/ ma!*#e a$ &a5$) A 1o#me# U)S) p#e$i%en! $'o5e% 'i$

    mi$*n%e#$!an%in o1 $cience b/ $a/in !'a! 'e 5a$ no! !#o*b&e% b/ !'e i%ea o1

    e3o&*!ion beca*$e i! 5a$ "*$! a !'eo#/) T'e p#e$i%en!$ mi$$!a!emen! i$ !'e e$$ence

    o1 !'i$ m/!'0 !'a! an i%ea i$ no! 5o#!'/ o1 con$i%e#a!ion *n!i& &a5ne$$ 'a$ been

    be$!o5e% *pon i!) T'e p#ob&em c#ea!e% b/ !'e 1a&$e 'ie#a#c'ica& na!*#e in'e#en! in!'i$ m/!' i$ !'a! !'eo#ie$ an% &a5$ a#e 3e#/ %i11e#en! kin%$ o1 kno5&e%e) O1 co*#$e

    !'e#e i$ a #e&a!ion$'ip be!5een &a5$ an% !'eo#ie$2 b*! one $imp&/ %oe$ no! become

    !'e o!'e#..no ma!!e# 'o5 m*c' empi#ica& e3i%ence i$ ama$$e%) La5$ a#e

    ene#a&ia!ion$2 p#incip&e$ o# pa!!e#n$ in na!*#e an% !'eo#ie$ a#e !'e ep&ana!ion$ o1

    !'o$e ene#a&ia!ion$ 8R'o%e$ : Sc'aib&e2 ,@0 Home# : R*bba2 ,0 Campbe&&2

    ,Q;

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    18/42

    !/pica&&/ a$$e#!2 !'e *e$!ion #emain$2 an e%*ca!e% *e$$ abo*! 5'a! T'e be$!

    an$5e# 1o# !'i$ *e$!ion m*$! be2 !'a! 5i!'o*! a c&ea# 3ie5 o1 !'e con!e! in 5'ic' !'e

    !e#m i$ *$e%2 i! i$ impo$$ib&e !o !e&&) T'e !e#m '/po!'e$i$ 'a$ a! &ea$! !'#ee

    %e1ini!ion$2 an% 1o# !'a! #ea$on2 $'o*&% be aban%one%2 o# a!

    &ea$! *$e% 5i!' ca*!ion) Fo# in$!ance2 5'en Ne5!on $ai% !'a! 'e 1#ame% no

    '/po!'e$i$ a$ !o !'e ca*$e o1 #a3i!/ 'e 5a$ $a/in !'a! 'e 'a% no $pec*&a!ion abo*!

    an ep&ana!ion o1 5'/ !'e &a5 o1 #a3i!/ ope#a!e$ a$ i! %oe$) In !'i$ ca$e2 Ne5!on

    *$e% !'e !e#m '/po!'e$i$ !o #ep#e$en! an imma!*#e !'eo#/) A$ a $o&*!ion !o !'e

    '/po!'e$i$ p#ob&em2 Son&ei!ne# 8,@< $*e$!e% !'a! !en!a!i3e o# !#ia& &a5$ be ca&&e%

    ene#a&iin '/po!'e$e$ 5i!' p#o3i$iona& !'eo#ie$ #e1e##e% !o a$ ep&ana!o#/

    '/po!'e$e$) Ano!'e# app#oac' 5o*&% be !o aban%on !'e 5o#% '/po!'e$i$ a&!oe!'e#

    in 1a3o# o1 !e#m$ $*c' a$ $pec*&a!i3e &a5 o# $pec*&a!i3e !'eo#/) 4i!' e3i%ence2

    ene#a&iin '/po!'e$e$ ma/ become &a5$ an% $pec*&a!i3e !'eo#ie$ become

    !'eo#ie$2 b*! *n%e# no ci#c*m$!ance$ %o !'eo#ie$ become &a5$) Fina&&/2 5'en$!*%en!$ a#e a$ke% !o p#opo$e a '/po!'e$i$ %*#in a &abo#a!o#/ epe#ience2 !'e !e#m

    no5 mean$ a p#e%ic!ion) A$ 1o# !'o$e '/po!'e$e$ !'a! a#e #ea&&/ 1o#eca$!$2 pe#'ap$

    !'e/ $'o*&% $imp&/ be ca&&e% 5'a! !'e/ a#e2 p#e%ic!ion$)

    "yth 3: % general and universal scientific method exists

    T'e no!ion !'a! a common $e#ie$ o1 $!ep$ i$ 1o&&o5e% b/ a&& #e$ea#c' $cien!i$!$ m*$!

    be amon !'e mo$! pe#3a$i3e m/!'$ o1 $cience i3en !'e appea#ance o1 $*c' a &i$!

    in !'e in!#o%*c!o#/ c'ap!e#$ o1 man/ p#eco&&ee $cience !e!$) T'i$ m/!' 'a$ been

    pa#! o1 !'e 1o&k&o#e o1 $c'oo& $cience e3e# $ince i!$ p#opo$a& b/ $!a!i$!ician Ka#&

    Pea#$on 8,;

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    19/42

    !'e $ame me!'o%$ *$e% b/ a&& p#ob&em.$o&3e#$) T'e &e$$on !o be &ea#ne% i$ !'a!

    $cience i$ no %i11e#en! 1#om o!'e# '*man en%ea3o#$ 5'en p*&e$ a#e in3e$!ia!e%)

    Fo#!*na!e&/2 !'i$ i$ one m/!' !'a! ma/ e3en!*a&&/ be %i$p&ace% $ince man/ ne5e#

    !e!$ a#e aban%onin o# a*men!in !'e &i$! in 1a3o# o1 %i$c*$$ion$ o1 me!'o%$ o1

    $cience)

    "yth &: Evidence accumulated carefully will result in sure !nowledge

    A&& in3e$!ia!o#$2 inc&*%in $cien!i$!$2 co&&ec! an% in!e#p#e! empi#ica& e3i%ence !'#o*'

    !'e p#oce$$ ca&&e% in%*c!ion) T'i$ i$ a !ec'ni*e b/ 5'ic' in%i3i%*a& piece$ o1

    e3i%ence a#e co&&ec!e% an% eamine% *n!i& a &a5 i$ %i$co3e#e% o# a !'eo#/ i$

    in3en!e%) U$e1*& a$ !'i$ !ec'ni*e i$2 e3en a p#epon%e#ance o1 e3i%ence %oe$ no!

    *a#an!ee !'e p#o%*c!ion o1 3a&i% kno5&e%e beca*$e o1 5'a! i$ ca&&e% !'e p#ob&em

    o1 in%*c!ion) In%*c!ion 5a$ 1i#$! 1o#ma&ie% b/ F#ance$ Bacon in !'e ,!' cen!*#/) In'i$ book2 No3*m O#an*m 8,-6= ,Q-

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    20/42

    T'e ene#a& $*cce$$ o1 !'e $cien!i1ic en%ea3o# $*e$!$ !'a! i!$ p#o%*c!$ m*$! be

    3a&i%) Ho5e3e#2 a 'a&&ma#k o1 $cien!i1ic kno5&e%e i$ !'a! i! i$ $*b"ec! !o #e3i$ion

    5'en ne5 in1o#ma!ion i$ p#e$en!e%) Ten!a!i3ene$$ i$ one o1 !'e poin!$ !'a!

    %i11e#en!ia!e$ $cience 1#om o!'e# 1o#m$ o1 kno5&e%e) Acc*m*&a!e% e3i%ence can

    p#o3i%e $*ppo#!2 3a&i%a!ion an% $*b$!an!ia!ion 1o# a &a5 o# !'eo#/2 b*! 5i&& ne3e# p#o3e!'o$e &a5$ an% !'eo#ie$ !o be !#*e) T'i$ i%ea 'a$ been a%%#e$$e% b/ Home# an%

    R*bba 8,@< an% Lopn$'in$k/ 8,;

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    21/42

    8,6< S'ie&a Tobia$ a#*e$ !'a! man/ capab&e an% c&e3e# $!*%en!$ #e"ec! $cience a$

    a ca#ee# beca*$e !'e/ a#e no! i3en an oppo#!*ni!/ !o $ee i! a$ an eci!in an%

    c#ea!i3e p*#$*i!) T'e mo#a& in Tobia$ !'e$i$ i$ !'a! $cience i!$e&1 ma/ be

    impo3e#i$'e% 5'en $!*%en!$ 5'o 1ee& a nee% 1o# a c#ea!i3e o*!&e! e&imina!e i! a$ a

    po!en!ia& ca#ee# beca*$e o1 !'e 5a/ i! i$ !a*'!)

    "yth (: Science and its methods can answer all )uestions.

    P'i&o$op'e#$ o1 $cience 'a3e 1o*n% i! *$e1*& !o #e1e# !o !'e 5o#k o1 Ka#& Poppe#

    8,@< an% 'i$ p#incip&e o1 1a&$i1iabi&i!/ !o p#o3i%e an ope#a!iona& %e1ini!ion o1 $cience)

    Poppe# be&ie3e% !'a! on&/ !'o$e i%ea$ !'a! a#e po!en!ia&&/ 1a&$i1iab&e a#e $cien!i1ic

    i%ea$) Fo# in$!ance2 !'e &a5 o1 #a3i!/ $!a!e$ !'a! mo#e ma$$i3e ob"ec!$ ee#! a

    $!#one# #a3i!a!iona& a!!#ac!ion !'an %o ob"ec!$ 5i!' &e$$ ma$$ 5'en %i$!ance i$ 'e&%

    con$!an!) T'i$ i$ a $cien!i1ic &a5 beca*$e i! co*&% be 1a&$i1ie% i1 ne5&/.%i$co3e#e%ob"ec!$ ope#a!e %i11e#en!&/ 5i!' #e$pec! !o #a3i!a!iona& a!!#ac!ion) In con!#a$!2 !'e

    co#e i%ea amon c#ea!ioni$!$ i$ !'a! $pecie$ 5e#e p&ace on ea#!' 1*&&/.1o#me% b/

    $ome $*pe#na!*#a& en!i!/) Ob3io*$&/2 !'e#e i$ no $cien!i1ic me!'o% b/ 5'ic' $*c' a

    be&ie1 co*&% be $'o5n !o be 1a&$e) Since !'i$ $pecia& c#ea!ion 3ie5 i$ impo$$ib&e !o

    1a&$i1/2 i! i$ no! $cience a! a&& an% !'e !e#m c#ea!ion $cience i$ an o/mo#on) C#ea!ion

    $cience i$ a #e&iio*$ be&ie1 an% a$ $*c'2 %oe$ no! #e*i#e !'a! i! be 1a&$i1iab&e)

    H*n%#e%$ o1 /ea#$ ao !'o*'!1*& !'eo&oian$ an% $cien!i$!$ ca#3e% o*! !'ei# $p'e#e$

    o1 in1&*ence an% 'a3e $ince coei$!e% 5i!' &i!!&e ac#imon/) To%a/2 on&/ !'o$e 5'o 1ai&

    !o *n%e#$!an% !'e %i$!inc!ion be!5een $cience an% #e&iion con1*$e !'e #*&e$2 #o&e$2an% &imi!a!ion$ o1 !'e$e !5o impo#!an! 5o#&% 3ie5$) I! $'o*&% no5 be c&ea# !'a! $ome

    *e$!ion$ $imp&/ m*$! no! be a$ke% o1 $cien!i$!$) D*#in a #ecen! c#ea!ion $cience

    !#ia& 1o# in$!ance2 Nobe& &a*#ea!e$ 5e#e a$ke% !o $in a $!a!emen! abo*! !'e na!*#e o1

    $cience !o p#o3i%e $ome *i%ance !o !'e co*#!) T'e$e 1amo*$ $cien!i$!$ #e$pon%e%

    #e$o*n%in&/ !o $*ppo#! $*c' a $!a!emen!0 a1!e# a&& !'e/ 5e#e epe#!$ in !'e #ea&m o1

    $cience 8K&a/man2 S&ocombe2 Le'man2 : Ka*1man2 ,@

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    22/42

    con!#ib*!ion$ 1#om bo!' !'e p'i&o$op'/ o1 $cience an% p$/c'o&o/ #e3ea& !'a! !'e#e

    a#e a! &ea$! !'#ee ma"o# #ea$on$ !'a! make comp&e!e ob"ec!i3i!/ impo$$ib&e)

    Man/ p'i&o$op'e#$ o1 $cience $*ppo#! Poppe#$ 8,;< 3ie5 !'a! $cience can

    a%3ance on&/ !'#o*' a $!#in o1 5'a! 'e ca&&e% con"ec!*#e$ an% #e1*!a!ion$) In o!'e#

    5o#%$2 $cien!i$!$ $'o*&% p#opo$e &a5$ an% !'eo#ie$ a$ con"ec!*#e$ an% !'en ac!i3e&/

    5o#k !o %i$p#o3e o# #e1*!e !'o$e i%ea$) Poppe# $*e$!$ !'a! !'e ab$ence o1

    con!#a#/ e3i%ence2 %emon$!#a!e% !'#o*' an ac!i3e p#o#am o1 #e1*!a!ion2 5i&& p#o3i%e

    !'e be$! $*ppo#! a3ai&ab&e) I! ma/ $eem &ike a $!#ane 5a/ o1 !'inkin abo*!

    3e#i1ica!ion2 b*! !'e ab$ence o1 %i$p#oo1 i$ con$i%e#e% $*ppo#!) T'e#e i$ one ma"o#

    p#ob&em 5i!' !'e i%ea o1 con"ec!*#e an% #e1*!a!ion) Poppe# $eem$ !o 'a3e p#opo$e%

    i! a$ a #ecommen%a!ion 1o# $cien!i$!$2 no! a$ a %e$c#ip!ion o1 5'a! $cien!i$!$ %o)

    F#om a p'i&o$op'ica& pe#$pec!i3e !'e i%ea i$ $o*n%2 b*! !'e#e a#e no in%ica!ion$ !'a!

    $cien!i$!$ ac!i3e&/ p#ac!ice p#o#am$ !o $ea#c' 1o# %i$con1i#min e3i%ence) Ano!'e#

    a$pec! o1 !'e inabi&i!/ o1 $cien!i$!$ !o be ob"ec!i3e i$ 1o*n% in !'eo#/.&a%enob$e#3a!ion2 a p$/c'o&oica& no!ion 8Ho%$on2 ,@

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    23/42

    A&!'o*' !'e pa#a%im p#o3i%e$ %i#ec!ion !o !'e #e$ea#c' i! ma/ a&$o $!i1&e o#

    &imi! in3e$!ia!ion) An/!'in !'a! con1ine$ !'e #e$ea#c' en%ea3o# nece$$a#i&/ &imi!$

    ob"ec!i3i!/) 4'i&e !'e#e i$ no con$cio*$ %e$i#e on !'e pa#! o1 $cien!i$!$ !o &imi!

    %i$c*$$ion2 i! i$ &ike&/ !'a! $ome ne5 i%ea$ in $cience a#e #e"ec!e% beca*$e o1 !'e

    pa#a%im i$$*e) 4'en #e$ea#c' #epo#!$ a#e $*bmi!!e% 1o# p*b&ica!ion !'e/ a#e#e3ie5e% b/ o!'e# membe#$ o1 !'e %i$cip&ine) I%ea$ 1#om o*!$i%e !'e pa#a%im a#e

    &iab&e !o be e&imina!e% 1#om con$i%e#a!ion a$ c#ackpo! o# poo# $cience an% !'*$ %o

    no! appea# in p#in!) Eamp&e$ o1 $cien!i1ic i%ea$ !'a! 5e#e o#iina&&/ #e"ec!e%

    beca*$e !'e/ 1e&& o*!$i%e !'e accep!e% pa#a%im inc&*%e !'e $*n.cen!e#e% $o&a#

    $/$!em2 5a#m.b&oo%e%ne$$ in %ino$a*#$2 !'e e#m.!'eo#/ o1 %i$ea$e2 an%

    con!inen!a& %#i1!)

    4'en 1i#$! p#opo$e% ea#&/ in !'i$ cen!*#/ b/ A&1#e% 4eene#2 !'e i%ea o1

    mo3in con!inen!$2 1o# eamp&e2 5a$ 3io#o*$&/ #e"ec!e%) Scien!i$!$ 5e#e no! #ea%/

    !o emb#ace a no!ion $o con!#a#/ !o !'e !#a%i!iona& !eac'in$ o1 !'ei# %i$cip&ine)

    Con!inen!a& %#i1! 5a$ 1ina&&/ accep!e% in !'e ,6$ 5i!' !'e p#opo$a& o1 a mec'ani$m

    o# !'eo#/ !o ep&ain 'o5 con!inen!a& p&a!e$ mo3e 8Ha&&am2 ,Q an% Mena#%2 ,@

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    24/42

    ca#ee# 5i!' an in3e$!ia!o#/ #eime mo#e $imi&a# !o *a&i!a!i3e !ec'ni*e$ *$e% in !'e

    $ocia& $cience$ !'an !'e epe#imen!a& !ec'ni*e$ common&/ a$$ocia!e% 5i!' !'e

    na!*#a& $cience$)

    Fo# 'i$ mo$! #e3o&*!iona#/ %i$co3e#ie$2 Da#5in #eco#%e% 'i$ e!en$i3e

    ob$e#3a!ion$ in no!ebook$ anno!a!e% b/ $pec*&a!ion$ an% !'o*'!$ abo*! !'o$e

    ob$e#3a!ion$) A&!'o*' Da#5in $*ppo#!e% !'e in%*c!i3e me!'o% p#opo$e% b/ Bacon2

    'e 5a$ a5a#e !'a! ob$e#3a!ion 5i!'o*! $pec*&a!ion o# p#io# *n%e#$!an%in 5a$ bo!'

    ine11ec!i3e an% impo$$ib&e) T'e !ec'ni*e$ a%3ance% b/ Da#5in 'a3e been 5i%e&/

    *$e% b/ $cien!i$!$ Goo%a&& an% No$$e/ in !'ei# p#ima!e $!*%ie$) Scien!i1ic kno5&e%e

    i$ aine% in a 3a#ie!/ o1 5a/$ inc&*%in ob$e#3a!ion2 ana&/$i$2 $pec*&a!ion2 &ib#a#/

    in3e$!ia!ion an% epe#imen!a!ion)

    "yth 1-: %ll wor! in science is reviewed to !eep the process honest.

    F#e*en!&/2 !'e 1ina& $!ep in !'e !#a%i!iona& $cien!i1ic me!'o% i$ !'a! #e$ea#c'e#$comm*nica!e !'ei# #e$*&!$ $o !'a! o!'e#$ ma/ &ea#n 1#om an% e3a&*a!e !'ei# #e$ea#c')

    4'en comp&e!in &abo#a!o#/ #epo#!$2 $!*%en!$ a#e 1#e*en!&/ !o&% !o p#e$en! !'ei#

    me!'o%$ $ec!ion $o c&ea#&/ !'a! o!'e#$ co*&% #epea! !'e ac!i3i!/) T'e conc&*$ion !'a!

    $!*%en!$ 5i&& &ike&/ %#a5 1#om !'i$ #e*e$! i$ !'a! p#o1e$$iona& $cien!i$!$ a#e a&$o

    con$!an!&/ #e3ie5in eac' o!'e#$ epe#imen!$ !o c'eck *p on eac' o!'e#)

    Un1o#!*na!e&/2 5'i&e $*c' a c'eck an% ba&ance $/$!em 5o*&% be *$e1*&2 !'e n*mbe#

    o1 1in%in$ 1#om one $cien!i$! c'ecke% b/ o!'e#$ i$ 3ani$'in&/ $ma&&) In #ea&i!/2 mo$!

    $cien!i$!$ a#e $imp&/ !oo b*$/ an% #e$ea#c' 1*n%$ !oo &imi!e% 1o# !'i$ !/pe o1 #e3ie5)

    T'e #e$*&! o1 !'e &ack o1 o3e#$i'! 'a$ #ecen!&/ p*! $cience i!$e&1 *n%e# $*$picion)4i!' !'e p#e$$*#e$ o1 aca%emic !en*#e2 pe#$ona& compe!i!ion an% 1*n%in2 i! i$ no!

    $*#p#i$in !'a! in$!ance$ o1 o*!#i'! $cien!i1ic 1#a*% %o occ*#) Ho5e3e#2 e3en 5i!'o*!

    1#a*%2 !'e eno#mo*$ amo*n! o1 o#iina& $cien!i1ic #e$ea#c' p*b&i$'e%2 an% !'e

    p#e$$*#e !o p#o%*ce ne5 in1o#ma!ion #a!'e# !'an #ep#o%*ce o!'e#$ 5o#k %#ama!ica&&/

    inc#ea$e$ !'e c'ance !'a! e##o#$ 5i&& o *nno!ice%) An in!e#e$!in co#o&&a#/ !o !'i$

    m/!' i$ !'a! $cien!i$!$ #a#e&/ #epo#! 3a&i%2 b*! nea!i3e #e$*&!$) 4'i&e !'i$ i$

    *n%e#$!an%ab&e i3en !'e $pace &imi!a!ion$ in $cien!i1ic "o*#na&$2 !'e 1ai&*#e !o #epo#!

    5'a! %i% no! 5o#k i$ a p#ob&em) On&/ 5'en !'o$e 5o#kin in a pa#!ic*&a# $cien!i1ic

    %i$cip&ine 'a3e acce$$ !o a&& o1 !'e in1o#ma!ion #ea#%in a p'enomenon .. bo!'

    po$i!i3e an% nea!i3e ( can !'e %i$cip&ine p#o#e$$)

    Co!l(%io!%

    I12 in 1ac!2 $!*%en!$ an% man/ o1 !'ei# !eac'e#$ 'o&% !'e$e m/!'$ !o be !#*e2 5e 'a3e

    $!#on $*ppo#! 1o# a #ene5e% 1oc*$ on $cience i!$e&1 #a!'e# !'an "*$! i!$ 1ac!$ an%

    p#incip&e$ in $cience !eac'in an% $cience !eac'e# e%*ca!ion) T'i$ i$ one o1 !'e

    cen!#a& me$$ae$ in bo!' o1 !'e ne5 $cience e%*ca!ion p#o"ec!$) Benc'ma#k$ 1o#

    Science Li!e#ac/ 8AAAS2 ,;< an% !'e Na!iona& Science E%*ca!ion S!an%a#%$

    8Na!iona& Re$ea#c' Co*nci&2 ,>< p#o"ec! bo!' $!#on&/ $*e$! !'a! $c'oo& $cience

    m*$! i3e $!*%en!$ an oppo#!*ni!/ !o epe#ience $cience a*!'en!ica&&/2 1#ee o1 !'e

    &een%$2 mi$concep!ion$ an% i%ea&ia!ion$ in'e#en! in !'e m/!'$ abo*! !'e na!*#e o1

    24

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    25/42

    !'e $cien!i1ic en!e#p#i$e) T'e#e m*$! be inc#ea$e% oppo#!*ni!/ 1o# bo!' p#e$e#3ice an%

    in$e#3ice !eac'e#$ !o &ea#n abo*! an% app&/ !'e #ea& #*&e$ o1 !'e ame o1 $cience

    accompanie% b/ ca#e1*& #e3ie5 o1 !e!book$ !o #emo3e !'e c#eepin 1o !e##ie#$ !'a!

    'a3e 'e&pe% p#o3i%e an inacc*#a!e 3ie5 o1 !'e na!*#e o1 $cience) On&/ b/ c&ea#in

    a5a/ !'e mi$! o1 'a&1.!#*!'$ an% #e3ea&in $cience in i!$ 1*&& &i'!2 5i!' kno5&e%e o1bo!' i!$ $!#en!'$ an% &imi!a!ion$2 5i&& &ea#ne#$ become enamo#e% o1 !'e !#*e paean!

    o1 $cience an% be ab&e 1ai#&/ !o "*%e i!$ p#oce$$e$ an% p#o%*c!$) No!e+ 4i&&iam

    McComa$ a%%#e$$ i$ Sc'oo& o1 E%*ca!ion.4PH ,66,E2 Uni3e#$i!/ o1 So*!'e#n

    Ca&i1o#nia2 Lo$ Ane&e$2 CA [email protected];,)

    TOPIK , PEMEROLEHAN KEMAHIRAN MANUPULATI3

    Jeni$ %an *ni! *k*#an

    Pen*naan %an penen%a&ian pe#a&a!an $ain$

    Me&*ki$ amba# #a"a' %an pe#a&a!an $ain$ %enan

    !epa!

    SINOPSIS

    25

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    26/42

    Topik ini membo&e'kan pe&a"a# *n!*k men*a$ai kema'i#an manip*&a!i1 %a&am

    pen/ia$a!an $ain!i1ik) Kema'i#an p$ikomo!o# ini membo&e'kan pe&a"a# *n!*k

    men*a$ai+

    ,) Jeni$ %an *ni! pen*k*#an-) Men*na %an menen%a&i a&a!an $ain$;) Me&*ki$ amba#a"a' %an a&a!an %enan !epa!

    Ha%il em)ela#ara!

    Pa%a ak'i# !opik ini pe&a"a# %apa!+

    ,) Mene#ankan kema'i#an manip*&ai1 $ebaai p#o$e$ p$ikomo!o# /an pe#&*

    %ikembankan me&a&*i pen/ia$a!an $ain!i1ik

    ,. Mene#ankan kema'i#an manip*&a!i1 %a&am pen/ia$a!an $ain!i1ik

    !e#ma$*k2

    a< Jeni$ %an *ni! pen*k*#an

    b< Pen*naan %an penen%a&ian a&a!an $ain$

    c< Me&*ki$ amba#a"a' %an a&a!an %enan !epa!

    %< Penen%a&ian $pe$imen %enan ca#a /an be!*&

    %an ce#ma!

    e< Membe#$i'kan pe#a&a!an $ain$ %enan be!*&

    1< Pen/impanan a&a!an $ain$ %an ba'an makma&

    %enan be!*& %an $e&ama!

    KERANGKA TOPIK

    26

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    27/42

    KEMAHIRANMANIPULATIF

    Jeni$ %an *ni!pen*k*#an

    Men*na %anmenen%a&i pe#a&a!an$ain$

    Me&*ki$ #a"a' %an a&a!an %enan

    !epa!

    Menen%a&i $pe$imen$ %enanbe!*& %an ce#ma!

    Membe#$i'kan pe#a&a!an $ain$%enan be!*&

    Men/impan pe#a&a!an $ain$ ba'an %enan be!*& %an$e&ama! co##ec!&/ an% $a1e&/)

    Ra#a* , 2 Ri!"&a%a! I%iela#ara!

    ,.8 KEMAHIRAN MANIPULATI3

    Sain$ menekankan ink*i#i %an pen/e&e$aian ma$a&a') Da&am p#o$e$ ink*i#i %an

    pen/e&e$aian ma$a&a' kema'i#an $ain!i1ik %an kema'i#an be#1iki# %i *nakan)

    Kema'i#an $ain!i1ik a%a&a' pen!in %a&am $eba#an pen/ia$a!an $ain!i1ik $ape#!i

    men"a&ankan ek$pe#imen %an p#o"ek) Kema'i#an $ain!i1ik me#ank*mi kema'i#an

    p#o$e$ $ain$ %an kema'i#an manip*&a!i1)

    Apaka' %ia kema'i#an manip*&a!i3eManip*&a!i1 be#mak$*% mena5a& a!a*

    kebo&e'an men*nakan $e$*a!* %enan ma'i#)O&e' i!* kema'i#an man*p*&a!i1

    27

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    28/42

    a%a&a' kema'i#an p$ikomo!o# /an membo&e'kan ki!a *n!*k me&ak$anakan ke#"a.

    ke#"a ama&i /an me&iba!kan pe#kembanan koo#%ina$i ma!a.!anan %an kebo&e'an

    menen%a&ikan p#o"ek)Sebaai con!o' $eo#an pe&a"a# men*nakan $epa$an

    !5eee#))%an kan!a pembe$a# *n!*k menama!i o#an %a&aman !*mb*'an be#b*na)

    Kema'i#an manip*&a!i1 %i %a&am pen/ia$a!an $ain!i1ik a%a&a' kema'i#an p$ikomo!o#

    /an membo&e'kan pe&a"a# men*a$ai +

    a< Jeni$ %an *ni! pen*k*#an

    b< Pen*anaan %an penen%a&ian a&a!an $ain$

    c< Me&*ki$ amba#a"a' %an a&a!an %enan !epa!

    %< Penen%a&ian $pecimen %enan ca#a /an be!*& %an

    ce#ma!

    e< Pembe#$i'kan pe#a&a!an $ain$ %enan be!*&

    1< Pen/impanan a&a!an $ain$ %an ba'an makmak %enan

    be!*& %an $e&ama!

    Denan men*a$ai kema'i#an manip*&a!i1 pa#a $ain!i$ mamp* men%apa!kan

    kep*!*$an /an $a')Ia "*a akan men'in%a#kan kema&anan %an

    ,) L*ki$ %an namakan pe#a&a!an /an pe#na' an%a *nakan *n!*kpena"a#an $ain$ $eko&a' #en%a'

    -) Te#ankan baaimana an%a men*nakan pe#a&a!an !e#$eb*!%enan be!*&)

    Bi&a men*nakan kema'i#an manip*&a!i1 pe&a"a# pe#&* menambi& ki#a ke$e&ama!an

    %i#i %an #akan.#akan)Lanka'.&anka' /an pe#&* %iambi& !e#ma$*k $ema$a

    men*nakkan a&a!an /an peca' 2!i%ak menc*c*k ba'an /an !a"am %an pana$

    kepa%a #akan.#akan 2 mene&akkan $pecimen /an !a"am2$e#ana /an be#bi$a

    %an memakan ba'an /an be#ac*n $eca#a !i%ak $ena"a) Me&a!i' $ikap

    !an*n"a5ab !e#'a%ap ke$e&ama!an %i#i %an o#an &ain a%a&a' $ikap /an baik %an

    m*#ni)

    28

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    29/42

    Denan men*nakan pen*#*$an #a1ik /an $e$*ai2bina $a!* pe!a

    kon$ep !en!an kepen!inan men*a$ai kema'i#an manip*&a!i1 bai

    pe&a"a#)

    ,.1 JENIS DAN UNIT PENGUKURAN

    ,.1.1 PENGUKURAN PANJANG

    Un!*k men*k*# pan"an2 ki!a bo&e' men*nakan pemba#i$ a!a* pi!a *k*#) Uk*#an

    !e#keci& pa%a pemba#i$ me!e# a%a&a' 6), cm) Pemba#i$ me!e# 'an/a bo&e' men*k*#

    pan"an %enan !epa! $e'ina 6), cm)

    ,) H*#aikan ca#a /an be!*& baaimana *n!*k membaca $ka&apa%a pemba#i$ *n!*k mene&akkan #a&a! pa#a&&ak

    )-) H*#aikan baaimana %iame!e# $ebi"i bo&a pin pon bo&e'

    %i*k*# %enan men*nakan pemba#i$ me!e# %an $epa$an$e! $*a#e

    Ank*p 3e#nie# %an mic#ome!e# $c#e5 a*e a%a&a' a&a! /an bia$a %i*nakan

    %i%a&am makma& %an in%*$!#/) Ank*p 3e#nie# $e$*ai *n!*k men*k*# pan"an

    ob"ek2 %iame!e# &*a# 8OD< ob"ek be#ben!*k $1e#a a!a* $i&in%e#2 %iame!e# %a&am 8ID) ian/a a%a&a' pen!in *n!*k men/amb*nkan amme!e# %enan ca#a /an

    be!*& *n!*k mene&akkan ke#o$akan bi&a "a#*m pen*n"*k be#e#ak %a&am a#a'

    /an $a&a') Te#mina& po$i!i1 amme!e# pe#&* %i$amb*nkan kepa%a !e#mina&

    po$i!i1 ba!e#i a!a* p*nca k*a$a)Bei!* "*a %enan !e#mina& nea!i1 amme!e#)

    Q) $ebe&*m men*nakan amme!e# pa$!ikan "a#*m amme!e# be#a%a pa%a

    ke%*%*kan $i1a#) Ini bo&e' %i&ak*kan %enan me&a#a$kan pe&a#a$ $i1a#

    %iba5a' "a#*m !e#$eb*!)

    =OLTMETER

    Bea ke*pa/aan me#en!a$i - !i!ik %a&am $e$*a!* &i!a# bo&e' %i*k*# %enan

    men*nakan 3o&!me!e#)o&!me!e# pe#&* %i$amb*nkan $eca#a $e&a#i me#en!a$i

    komponen /an %i *k*#) Lanka'.&anka' be#"aa."aa $ama $ape#!i pen*naan

    amme!e#)

    33

    m*&!ime!e# a%a&a' me!e# e&ek!#ik

    pe&baai 1*n$i)

    Bincankan apa /an bo&e' %i*k*#

    %an baaimana men*nakann/a

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    34/42

    ,.,. PENGGUNAAN DAN PENGENDALIAN ALATAN SAINS

    ,.,.1 Mi&ro%&o

    Mi&ro%&o a*a;a ( keban/akan mo%*& /an %i*nakan %i $eko&a' men*nakan

    kan!a %an ca'a/a *n!*k membe$a#kan ob"ek) Kan!a /an %i*nakan membia$kan

    ca'a/a *n!*k memb*a!kan ob"ek nampak &ebi' %eka!)

    S'ereo%&o > mik#o$kop ini membena#kan pen&i'a!an binoc*&a# *n!*k me&i'a!

    ob"ek /an &ebi' be$a#)

    1.,., PENGGUNAAN DAN PENGENDALIAN BAHAN KIMIA

    Janan memana$kan pe&a#*! /an m*%a' !e#baka# %enan api

    Pe&a#*! /an !i%ak %i *nakan pe#&* %i$impan $em*&a %i%a&am $!o# pe&a#*!a!a* %i &*p*$kan !anpa penan*'an)

    E&akkan !*mpa'an %an ba$*' !anan $ee#a %enan $ab*n %an ai# "ika

    be#&ak* $en!*'an))

    Camp*#kan ba'an kimia ke%a&am ai# %an !i%ak $eba&ikn/a G*nakan $pa!*&a

    /an be#&ainan *n!*k ba'an kimia /an be#bea

    Ha%kan pen*naan "*m&a' ba'an kimia /an %i*nakan %a&am makma&)

    PENGGUNAAN DAN PENGENDALIAN ALATAN ELEKTRIK

    Pa$!ikan $em*a kab&e e&ek!#ik %a&am keaa%aan /an baik)

    34

    Bincankan p#o$e%*# *m*m baaimana men*nakan %anmenen%a&ikan mik#o$kop)

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    35/42

    Pa$!ikan &i!a# !i%ak me&ampa*i beban) Pen/amb*nan /an %ib*a! pe#&* be!*&)

    Janan $en!*' pe#a&a!an e&ek!#ik /an %i$amb*nkan pa%a p*nca %enan

    !anan /an ba$a')

    Janan *nakan ba'an.ba'an &oam a!a* ba#anan kema$ bi&a beke#"a

    %enan a&a!an e&ek!#ik)

    Ambi& &anka'.&anka' pencea'an *n!*k mene&akkan !*mpa'an kea!a$

    a&a!an e&ek!#ik)

    MELUKIS RAJAH DAN ALATAN DENGAN TEPAT

    Di$ini !e#%apa! bebe#apa !ip *n!*k me&*ki$ $pecimen)

    ,) *nakan ke#!a$ ko$on /an memp*n/ai ban/ak #*an )

    -) *nakan pen$i& /an !a"am))

    ;) &*ki$ apa /an an%a Nampak $a'a"a)

    >) &aka# #a"a' /an be$a# %an m*%a')

    Q) &*ki$ %enan men*nakan $ka&a /an be!*& %an $e$*ai)

    ) "anan me&o#ek a!a* me5a#nakan #a"a') ) U$e $!ipp&in !o in%ica!e a

    %a#ke# a#ea

    ) *nakan pemba#i$ *n!*k me&*ki$ a#i$an)"anan me#in!ani a#i$

    /an be#&abe&)

    @) &abe&kan ba'aian.ba'aian ob"ek)

    35

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    36/42

    ) be#ikan !a"*k *n!*k &*ki$an an%a)

    Ak$e$ in!e#ne! *n!*k men*mp*& mak&*ma! !en!an makma& ma/a)

    Baaimanaka' ian/a be#bea %enan bi&ik makma& $ain$ bia$a

    TOPIK 9 PENGENDALIAN SPESIMEN DENGAN BETUL DAN BERHATIHATI

    36

    L*ki$ %an namakan a&a!an /an bia$a %i*nakan %a&am pena"a#an

    $ain$ $eko&a' #en%a')

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    37/42

    SINOPSIS

    Topik ini membo&e'kan pe&a"a# *n!*k men*a$ai kema'i#an manip*&a!i1 %a&ampen/ia$a!an $ain!i1ik) Kema'i#an p$ikomo!o# ini membo&e'kan pe&a"a# *n!*k

    men*a$ai+

    ,) Men*na %an menen%a&i a&a!an $ain$-) Me&*ki$ amba#a"a' %an a&a!an %enan !epa!;) Penen%a&ian $pecimen %enan ca#a /an be!*& %an ce#ma!>) Membe#$i'kan pe#a&a!an $ain$ %enan be!*&Q) Men/impan a&a!an $ain$ %an ba'an kimia %enan be!*& %an $e&ama!

    Ha%il em)ela#ara!

    Pa%a ak'i# !opik ini pe&a"a# %apa!+

    ,) Mene#ankan kema'i#an manip*&ai1 $ebaai p#o$e$ p$ikomo!o# /an pe#&*

    %ikembankan me&a&*i pen/ia$a!an $ain!i1ik

    ,. Mene#ankan kema'i#an manip*&a!i1 %a&am pen/ia$a!an $ain!i1ik !e#ma$*k2

    a< Pen*naan %an penen%a&ian a&a!an $ain$

    b< Penen%a&ian $pe$imen %enan ca#a /an be!*&

    %an ce#ma!

    c< Membe#$i'kan pe#a&a!an $ain$ %enan be!*&

    %< Pen/impanan a&a!an $ain$ %an ba'an makma&

    %enan be!*& %an $e&ama!

    KERANGKA TOPIK

    37

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    38/42

    KEMAHIRANMANIPULATIF

    Men*na %an menen%a&i pe#a&a!an $ain$

    Menen%a&i $pe$imen$ %enan be!*& %an

    ce#ma!

    Membe#$i'kan pe#a&a!an $ain$ %enan be!*&

    Men/impan pe#a&a!an $ain$ ba'an %enan be!*& %an $e&ama!

    Ben%a 'i%*p /an %iba5a ke bi&ik %a#"a' pe#&* %i "aa *n!*k !empo' ma$a /an pen%ek a!a*

    pan"an)O&e' /an %emikian ian/a meme#&*kan ke%iaman /an k'*$*$ %an pen"aaan /an

    be#ka&a)Jika bo&e' bina $*a!* ka5a$an &apanan %i &*a# bi&ik %a#"a' )an%a pe#&* menambi&

    &anka'.&anka' ke$e&ama!an apabi&a menen%a&ikan $pecimen)

    Kebe#$i'an %an ke$e&ama!an apabi&a menen%a&ikan $pecimen pe#&* %ibe#ikan pe#'a!ian

    /an &ebi')pa$!ikan pe&a"a# memba$*' !anan me#eka %ena $ab*n %an ai# $e&epa$

    menen%a&ikan $pecimen 'i%*p) Pen"aaan /an &ebi' pe#&* %ibe#ikan apabi&a $pecimen i!*

    memp*n/a*i ci##i.ci#i /an bo&e' memba'a/akan pe&a"a#8 e) kak!*$ /an memp*n/ai %*#i

    /an !a"am2$e#ana /an m*nkin men/ena! a!a* menii! a!a*/an bo&e'

    men/ebabkan i##i!a$i< ) ina!kan pe&a"a# $*pa/a !i%ak me#a$a a!a* mema$*kkan apa "*ake%a&am m*&*! me#eka)

    38

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    39/42

    A&'i0i'i1 2 Bi#i Kaa!" Hi#a(

    ,) Se%iakan !ia &emba#an &api$an kapa$ %ia!a$ kepinan !ai& /an be#bea)

    -) Le!akkan &ima bi"i kacan 'i"a* ke a!a$ $e!iap $a!* &api$an kapa$);) Tina&kan ke#in &api$an kapa$ /an pe#!ama)ba$a'kan &api$an kapa$ /an ke%*a

    %enan &ima $*%* ai# %an &api$an ke!ia %enan -6 $*%* ai#)>) Si#am &api$an ke%*a %an ke!ia %enan i$ipa%* ai# /an $ama $e&ama &ima 'a#i)$. Pe#'a!ikan !*mbe$a#an anak beni' %an #eko%kan ke!inian %an bi&anan %a*n

    $e!iap 'a#i)

    A&'i0i'i , 2 I&a! da! Cia&

    ,) Se%iakan $a!* ak*a#i*m %enan ikan %an cicak) Pe#'a!ikan 'ai5an !e#$eb*!)-) Kena&pa$!i %an ban%inkan ci##i.ci#i ke%*a 'ai5an !e#$eb*!)

    a< Apakan ci#i /an bia$a 'ai5an !e#$eb*!b< Apaka' ci#i /an be#bea

    9.,. PENGENDALIAN BAHANBAHAN BIOLOGI

    Sem*a ak!i3i!i /an me&iba!kan !anan ke m*&*! pe#&* %ie&akkan

    Se#ana %an 'ai5an keci& 'a#*$ %i&e!akkan %i %a&am $anka# a!a* ak*a#i*m)

    Kece%e#aan /an %i$ebabkan o&e' 'ai5an /an %ika"i 'en%ak&a' %i #a5a!

    %enan men*nakan an!i$ep!ic %an #a5a!an $e&an"*! pe#&* %ibe#ikan)

    L*ka pe#&* $emb*' $epen*'n/a $ebe&*m m*&a beke#"a) Pe#!imbankan

    pen*naan 1i&em23i%eo$ %an comp*!e# *n!*k ak!i3i!i %i$$ec!ion))

    A&a!an kaca %an $&ai% mik#o$kop pe#&* %i ba$mi k*man %an %i*nakan

    $em*&a)

    Seba#an !*mpa'an a!a* kema&anan pe#&* %i#eko%kan 5a&a*p*n !ia%a

    kece%e#aan)

    39

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    40/42

    T(m)(*a!

    Lak*kan peme#'a!ian %i &apanan

    P*&ankan $em*&a $pecimen %i &apanan

    Janan b*an $pecimen ke%a&am !on $ampa'

    Janan ken%a&ikan !*mb*'an /an be#ac*n

    Bi!a'a!"

    Pe#'a!ikan$e#ana /an 'i%*p %i%a&am pi#in pe!#i /an !e#!*!*p)

    Lepa$kan $e#ana $e&epa$ ak!i3i!i)

    Un!*k pa$!ikan ke$e&ama!an $ebe&*m mem*&akan ke#"a ba&*! $em*a

    &*ka)

    Tanan pe#&* %iba$*' %enan $ab*n)

    Jika %iii! #a5a! &*ka %enan an!i$ep!ic)

    9.9. MEMBERSIH ALATAN SAINS DENGAN BETUL

    Be#$i'kan a&a!an kaca %enan men*nakan ba'an c*ci2bi&a$ %enan ai# %an

    ke#inkan)

    Un!*k pene#inan bia#kan a&a!an kaca be#%i#i2%ian!*n a!a* %ibia#kan

    ke#in %ia!a$ #ak a!a* papan pene#in)

    40

  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    41/42

    Se&epa$ men*nakan $eba#an a&a! pa$!ikan ian/a be#$i' $ebe&*m

    %i$impan)

    9.:. MENIMPAN ALATAN SAINS DAN BAHAN DENGAN BETUL DAN

    SELAMAT

    A&a!an /an be$a# %an beka$ ba'an kimia /an be$a# $e'a#*$n/a %i$impan

    pa%a #ak /an ba5a')

    Ba'an pe#&* %i$impan pa%a $*'* /an $e$*ai)

    Janan &e!akkan ba'an /an ba'a/a %a&am beka$ /an !i%ak $!abi&)

    Rac*n pe#&* %ik*nci %a&am cabine!)

    Simpan $em*a ba'an kimia /an ak!i1 %a&am beka$ /an e&ap

    A$i% %an ba'an /an menkaki$ pe#&* %i$impan %a&am cabine! b*kan &oam

    %an be#&*ban)

    41

    T*&i$kan no!a #inka$ !en!an ca#a penen%a&ian2pembe#$i'an %an #a

    $impanan a&a!an $ain$)

    )

    www.biologycorner.com

    www.ehow.com

    www.wikihow.com

    www.sciencekit.com

    http://www.biologycorner.com/http://www.biologycorner.com/http://www.ehow.com/http://www.wikihow.com/http://www.sciencekit.com/http://www.biologycorner.com/http://www.ehow.com/http://www.wikihow.com/http://www.sciencekit.com/
  • 7/24/2019 Modul Berfikir dan Bekerja Secara Saintifik

    42/42