Materi Pelajaran (Drama & Surat)

11
I. Materi Pelajaran Drama inggih punika sinalih tunggil karya sastra sane ngelampahang daging cerita antuk dialog – dialog. Drama inggih ipun susastra sane marupa sasolahan, tingkah laku ngundukang pratingkah manusa, tur nganggen basa anggena matutur – tuturan. Drama Bali inggih lelampahan, paigelan, sandiwara. Drama Bali wenten 2 soroh inggih ipun : 1. Drama Bali Tradisional Drama puniki taler kaparinama drama bali klasik marupa soroh drama (lelampahan) sane nyatuang indik puri (istana), aab gumine sane liu, tur nganggen gong, gegendingan, miwah busana Bali. Cirri lelampahan drama Bali purwa punika a. Lelintihan satuane nenten nganggen sesuratan (naskah Drama) b. Nenten wenten sutradara c. Nganggen gamelan (gong, angklung) anggena ngrameang lelintihan lelampahan d. Madasar antuk igel – igelan (tanjek gong) e. Madaging gegendingan (tembang) f. Nganggen rangki, stromking ring kalangane g. Unteng satuane nyatuang soroh puri (istana), wayang, babad, parwa h. Nganggen sarana topeng miwah busana Bali i. Sang Pragina dados mareraosan ring para panonton (sang ngaksi).

description

Drama lan surat

Transcript of Materi Pelajaran (Drama & Surat)

Page 1: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

I. Materi Pelajaran

Drama inggih punika sinalih tunggil karya sastra sane ngelampahang daging cerita antuk

dialog – dialog. Drama inggih ipun susastra sane marupa sasolahan, tingkah laku

ngundukang pratingkah manusa, tur nganggen basa anggena matutur – tuturan. Drama

Bali inggih lelampahan, paigelan, sandiwara. Drama Bali wenten 2 soroh inggih ipun :

1. Drama Bali Tradisional

Drama puniki taler kaparinama drama bali klasik marupa soroh drama (lelampahan)

sane nyatuang indik puri (istana), aab gumine sane liu, tur nganggen gong,

gegendingan, miwah busana Bali.

Cirri lelampahan drama Bali purwa punika

a. Lelintihan satuane nenten nganggen sesuratan (naskah Drama)

b. Nenten wenten sutradara

c. Nganggen gamelan (gong, angklung) anggena ngrameang lelintihan lelampahan

d. Madasar antuk igel – igelan (tanjek gong)

e. Madaging gegendingan (tembang)

f. Nganggen rangki, stromking ring kalangane

g. Unteng satuane nyatuang soroh puri (istana), wayang, babad, parwa

h. Nganggen sarana topeng miwah busana Bali

i. Sang Pragina dados mareraosan ring para panonton (sang ngaksi).

Conto Drama Tradisional

Arja (Pakangraras, Cupak Grantang, Pajang Mataram)

Gambuh (Raja Lasem, Dalem Bungkut, Dalem Dimade )

Wayang Wong (Prabu Salya, Sang Prabu Parikesit)

Prembon (Mayadanawa, Utusan Patih Ularan, Puputan Badung)

Sendratari (Ramayana, Kresna Duta, Wirata Parwa)

Topeng (Topeng Panca, Topeng Pejegan, Topeng Prembon)

2. Drama Bali Modern

Drama Bali Modern (anyar) utawi sandiwara marupa soroh drama (lelampahan) sane

nyatuang indik idep sane mangkin. Idepe kadi mangkin puniki wenten masesolahan

indin sekancan ring jeroan kulawarga banjar, masyarakat, miwah indik KUD,

transmigrasi, keluarga berencana (KB) utawi anak matungkasan miwah, mademenanan

Page 2: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

(cinta kasih). Drama Bali Modern puniki matiosan (mabinaan) pesan ring drama Bali

tradisional sareng Drama Bali anyar (modern) makeh pesan.

Cirri Drama Bali Modern punika inggih ipun :

a. Lelintihan satuane nganggen naskah (sasuratan, sewala patra)

b. Nganggen sutradara

c. Nenten nganggen gamelan, nanging nganggen iringan music (instrumentalia)

d. Tetindahane madasar sekadi polahe sujati (kenyataan), nenten madasar tanjek gong

e. Nganggen tutur (dialog) sakadi anak mareraosan ring polahe sujati (kenyataan)

f. Nganggen dekor (papayas an panggung) manut sekadi sekala (relistis) utawi

caciren (absurd)

g. Nganggen lampu mawarna – warni (tata sinar)

h. Unteng satuane nyatuang soroh idupe sekadi mangkin (sedih, liang, makasih -

kasihan)

i. Nganggen busana sekadi sekala (realistis)

j. Sang pragina kaparinama : peran tokoh, pemain tur ten dados mangraos ring para

panonton (sang ngaksi)

Srana ngwangun drama luire :

1. Sutradara

Panguruk, Palatih, pacang ngrerehang satua

2. Pemain (Pragina), wenten tiga

Pemain Inti

Pemain Utama

Pemain Pelengkap

3. Satua (Naskah Bawak)

4. Genah (Bloking)

5. Panggung (Genah masolah)

6. Panonton (sang nyingak)

7. Tata suara, tata lampu

Contoh Naskah Drama

Wacen punggelan drama rng sor

Page 3: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

PAHALA KARMA

Ring pagehan umah made dongole (nyoreang)

Kala punika, kanten Made Dongol clapat-clapat ring pagehan ipun, sambilang ipun, cengak-

cengik masaseret, masesimbing.

Dongol : Liak. Namping liak dini……telah mati ubuh-ubuhane. Ngubuhin bebek mati

ngubuhin siap Bangka. Ngubuhin kucit masi tusing matuuh. Liak. Buin pidan

ja…..sekala tepukin liwat di natahe dini jeg masempal baongne.

Pisaga mapungkusan men Simping, marasa salah tampi. Raris maekin Made Dongol ring

samping pagehane

Men Simping : wih… nyen orahang Made bisa ngeliak?

Dongol : nyen merasa bisa

Men Simping : da anaka bruak-bruak mamunyi keto. Salah tampi madingehan.

Dongolan : yeh lamun tusing merasa jit belus to nguda salah tampi? Apa ke mbok

merasa bisa ngeliak

Men Simping : wih… yadiapin mbok buta roroban tusing bakat baan mbok ngalih gae

keto. Anak jelema megama tenenan tawang?mbok ngudiang ugig

nyakitin timpal ……..ngamah ubuhan pisaga.

Dongolan : lamun suba keto…ngudiang salah tampi?

Men Simping : ngudiang Made ping kuda-kuda cegak-cegik….masesimbing nyambat-

nyambat liak marep ka natahe mai? Apa ke tusing ngalih anake dini? Yeh

made gelar-gelur di rurunge gede…..mbok tusing ja salah tampi. Kadung

Made jumprat-jumprit ditu, mbok tusing ja berat.

Made dongolan sayan berangti………………………….msl

Page 4: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

II. Materi Pelajaran

Suksman surat.

Rerepi utawi surat (sewalapatra) inggih punika sarana ngamedalang daging

pikayun majeng ring anak siosan nganggen piranti basa sasuratan

Soroh-soroh sewalapatra.

Manut dagingnyane surat punika kakepah dados tigang soroh inggih

punika.

1. Surat resmi

Surat resmi punika mangge ring sajeroning kantor pemerintahan

utawi jawatan.

2. Surat perniagaan/niaga

Surat niaga puniki kamedalan utawi kaanggen ring sajeroning

utsaha perniagaan utawi industri swasta.

3. Surat pribadi

Surat majeng ring keluarga, sawitra, semeton, lan surat tresna. Surat

pribadi punika wantah madaging indik pakenoh sang sane ngawi surat

punika (kepentingan pribadi).

Pah-pahan surat

Rikala pacang nulis surat, wenten sane patut elingang, marupa pahan surat

sane nenten dados laliang. Pah-pahan surat punika luire:

- Kepala surat (kop surat)

- Tanggal surat

- Nomor surat

- Lampiran surat

- Hal surat (tatuek daging surat)

- Alamat surat (genah sane katuju)

- Salam pembuka

Page 5: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

- Isi surat (daging surat)

- Salam penutup

- Pengirim surat

Kawigunan soang-soang pah-pahan surat.

1. Kepala surat mawiguna nyihnayang organisasi utawi perusahaan lan

genah organisasi punika.

2. Tanggal surat punika mawiguna dados dokumentasi surat.

3. Nomor surat mawiguna mangda ngewantu ring sajeroning administrasi

punika pakaryane mamargi antar lan mangda uning akehnyane surat

sane medal lan ngranjing.

4. Lampiran mawiguna nekedang ring sang sane ngawacen seosan teken

surat wenten malih dokumen sane lian anggen nyelasang surat punika.

5. Perihal mawiguna mangda sang sane ngawacen surat punika uning napi

parindikan sane kengin katekenang ring surat punika.

6. Genah sane katuju mawiguna mangda surat punika neked ring genah

tatujone.

7. Salam pembuka punika pateh teken rikala iraga malancaran ke umah

anak iraga sapatutne ngetuk pintu dumun. Punika pateh ring sajeroning

surat mangda kesane ten kaku. Ring basa Bali conto salam pembuka

inggih punika “Om Swastyastu”.

8. Daging surat punika mawiguna mangda sang sane ngawacen uning

pariindikan napi sane kengin katekedang.

9. Salam penutup punika nyihnayang raraosan sampun puput lan

ngaturang suksma.

10. Pengirim surat punika mawiguna nyihnayang sira sane ngirimang surate

punika.

Ring sajeroning nyurat surat sumangdane nguratiang basa sane kaangge mangda tan

ngawinan salah tampi ring sang sane ngwacen. Basa sane kaanggen ring sajeroning

nyurat surat inggih punika basa Bali alus singgih, basa Bali alus madya, lan basa Bali

alus sor utawi nganutin sor singgih basa Bali.

Page 6: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

CONTO SURAT PRIBADI

Denpasar, 7 Oktober 2009

Sane tresnain titiang

Ayu

Ring jero

Om Swastiastu

Ayu sawitran titiange sane banget tresnain tiang punapi gatra ayun emangki?

Dumogi becik kemanten nggih! Ayu, titiang nunas ampura banet nggih mawinan titiang

tan prasida rauh ring acara wanti warsa Ayuke. Nanging tiang saking kedohan

nguncarang rahajeng wanti warsa sane kaping pitulas., mugi-mugi Ayu ngancan ayu

sekadi wastane, mogi dirge yusa lan setate bagia.

Ayu sawitran tiang sane jegeg, ring patra puniki tiang nyarengun hadiah. Nanging

sampunang sungsut nggih! Mawinan hadiah niki nente je maal nanging maaji pisan ring

tiang. Domugi je kawentenan hadiah tiang puniki tale maaji ring Ayu mangda ngancan

wikan mabakti ring Hyang widhi lan rerama. Malih jebos wawu bukaka nggih sausan

ngwacen patra puniki.

Ayu, wantah asapunika dumun nggih patra tiang puniki. Benjang malih kasambung.

Nenten waneh tiang nguncarang rahajeng wanti warsa dumogi sukses nggih yuk!

Suksma.

Om Santih, Santih, Santih om

Page 7: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

Manut Buku Sor Singgih Basa Bali Pikardin I Nengah Tinggen Basa Sor Singgih Keperang dados kalih

soroh Inggih Punika :

1. Basa Singgih Inggih Punika basa sane kaanggen nyungjungang rikala matur-atur majeng ring

(Triwangsa, Sang Ngamong Jagat, Atiti utawi Tamiu)

2. Basa Sor Inggih Punika basa andap sane mangge mababaosan marep ring : (Wangsa andapan,

sesamen wangsa jaba, Pasawitran sane luket utawi ri kala maiyegan)

1. Ring sajeroning Basa Singgih malih keperang dados 4 soroh :

a. Basa Alus Singgih

Basa Alus singgih mangge ri tatkala matur-atur majeng ring wangsa sane tegehan utawi ring

jadma sane jungjungang/singgihang. Lengkara-lengakara sane mabebaosan punika marupa

kruna-kruna sane sampun kaanutang, Upami :

Seda = Mati

Mantuk = Mulih

Ngandika = ngomong

Ngaksi = ningalin

Mireng = madingehang

b. Basa Alus Sor

Basa Alus Sor mangge ngandapang raga rikala matur-atur ring wangsa sane tegehan utawi

sane patut singgihang, Kruna-kruna sane mangge matur-atur marupa kruna-kruna sane alus

sor, Upami :

Padem = Mati

Budal = mulih

Matur = ngomong

Ngatonang = ningalin

Miragi = ningeh

Ipun = ia.

Page 8: Materi Pelajaran (Drama & Surat)

c. Basa Alus Madya

Basa Alus Madia, marupa basa Bali alus sane wirasanipun tengah-tengah, dados mangge

marep ring Wangsa tegehan, sesamen Triwangsa miwah wangsa andapan sane patut

jungjungang, Upami

Tiang = wit saking titiang = icang

Niki = wit saking puniki = ene

Nika = wit saking punika = ento

d. Basa Alus Mider

Basa Alus Mider marupa basa alus sane ngiras kagunanipun rikala mabebaosan marep ring

wangsa sane tegehan utawi sane andapan sane patut jungjungang, Upami:

Rauh = Teka

Mamargi = Majalan

Jinah = Pipis

2. Ring sajeroning Basa Sor/andap malih keperang dados 2 soroh :

a. Basa Kesamen/Kapara

Kasamen kruna lingganipun saking sami, polih pangater ka rauhing pangiring an dados

kasamian, kasandiang dados kasamen. Dados basa kasamen artinipun basa sor sane dados

anggen sareng sami saha wirasanipun tan ja nyinggihang maliha tan ja ngandapang, Upami

Cening Mara Teka ?

Conto : Madaar, gedeg, mata

b. Basa Kasar

Basa Kasar Puniki taler marupa basa sor, sane katibakang marep ring pasawitran sane luket

utawi ri kala maiyegan. Kruna-kruna sane mangge, Upami:

Leklek = daar

Memelud = Pules

Bangka = mati