Materi Pelajaran (Drama & Surat)
-
Upload
erimahayasa -
Category
Documents
-
view
1.248 -
download
41
description
Transcript of Materi Pelajaran (Drama & Surat)
I. Materi Pelajaran
Drama inggih punika sinalih tunggil karya sastra sane ngelampahang daging cerita antuk
dialog – dialog. Drama inggih ipun susastra sane marupa sasolahan, tingkah laku
ngundukang pratingkah manusa, tur nganggen basa anggena matutur – tuturan. Drama
Bali inggih lelampahan, paigelan, sandiwara. Drama Bali wenten 2 soroh inggih ipun :
1. Drama Bali Tradisional
Drama puniki taler kaparinama drama bali klasik marupa soroh drama (lelampahan)
sane nyatuang indik puri (istana), aab gumine sane liu, tur nganggen gong,
gegendingan, miwah busana Bali.
Cirri lelampahan drama Bali purwa punika
a. Lelintihan satuane nenten nganggen sesuratan (naskah Drama)
b. Nenten wenten sutradara
c. Nganggen gamelan (gong, angklung) anggena ngrameang lelintihan lelampahan
d. Madasar antuk igel – igelan (tanjek gong)
e. Madaging gegendingan (tembang)
f. Nganggen rangki, stromking ring kalangane
g. Unteng satuane nyatuang soroh puri (istana), wayang, babad, parwa
h. Nganggen sarana topeng miwah busana Bali
i. Sang Pragina dados mareraosan ring para panonton (sang ngaksi).
Conto Drama Tradisional
Arja (Pakangraras, Cupak Grantang, Pajang Mataram)
Gambuh (Raja Lasem, Dalem Bungkut, Dalem Dimade )
Wayang Wong (Prabu Salya, Sang Prabu Parikesit)
Prembon (Mayadanawa, Utusan Patih Ularan, Puputan Badung)
Sendratari (Ramayana, Kresna Duta, Wirata Parwa)
Topeng (Topeng Panca, Topeng Pejegan, Topeng Prembon)
2. Drama Bali Modern
Drama Bali Modern (anyar) utawi sandiwara marupa soroh drama (lelampahan) sane
nyatuang indik idep sane mangkin. Idepe kadi mangkin puniki wenten masesolahan
indin sekancan ring jeroan kulawarga banjar, masyarakat, miwah indik KUD,
transmigrasi, keluarga berencana (KB) utawi anak matungkasan miwah, mademenanan
(cinta kasih). Drama Bali Modern puniki matiosan (mabinaan) pesan ring drama Bali
tradisional sareng Drama Bali anyar (modern) makeh pesan.
Cirri Drama Bali Modern punika inggih ipun :
a. Lelintihan satuane nganggen naskah (sasuratan, sewala patra)
b. Nganggen sutradara
c. Nenten nganggen gamelan, nanging nganggen iringan music (instrumentalia)
d. Tetindahane madasar sekadi polahe sujati (kenyataan), nenten madasar tanjek gong
e. Nganggen tutur (dialog) sakadi anak mareraosan ring polahe sujati (kenyataan)
f. Nganggen dekor (papayas an panggung) manut sekadi sekala (relistis) utawi
caciren (absurd)
g. Nganggen lampu mawarna – warni (tata sinar)
h. Unteng satuane nyatuang soroh idupe sekadi mangkin (sedih, liang, makasih -
kasihan)
i. Nganggen busana sekadi sekala (realistis)
j. Sang pragina kaparinama : peran tokoh, pemain tur ten dados mangraos ring para
panonton (sang ngaksi)
Srana ngwangun drama luire :
1. Sutradara
Panguruk, Palatih, pacang ngrerehang satua
2. Pemain (Pragina), wenten tiga
Pemain Inti
Pemain Utama
Pemain Pelengkap
3. Satua (Naskah Bawak)
4. Genah (Bloking)
5. Panggung (Genah masolah)
6. Panonton (sang nyingak)
7. Tata suara, tata lampu
Contoh Naskah Drama
Wacen punggelan drama rng sor
PAHALA KARMA
Ring pagehan umah made dongole (nyoreang)
Kala punika, kanten Made Dongol clapat-clapat ring pagehan ipun, sambilang ipun, cengak-
cengik masaseret, masesimbing.
Dongol : Liak. Namping liak dini……telah mati ubuh-ubuhane. Ngubuhin bebek mati
ngubuhin siap Bangka. Ngubuhin kucit masi tusing matuuh. Liak. Buin pidan
ja…..sekala tepukin liwat di natahe dini jeg masempal baongne.
Pisaga mapungkusan men Simping, marasa salah tampi. Raris maekin Made Dongol ring
samping pagehane
Men Simping : wih… nyen orahang Made bisa ngeliak?
Dongol : nyen merasa bisa
Men Simping : da anaka bruak-bruak mamunyi keto. Salah tampi madingehan.
Dongolan : yeh lamun tusing merasa jit belus to nguda salah tampi? Apa ke mbok
merasa bisa ngeliak
Men Simping : wih… yadiapin mbok buta roroban tusing bakat baan mbok ngalih gae
keto. Anak jelema megama tenenan tawang?mbok ngudiang ugig
nyakitin timpal ……..ngamah ubuhan pisaga.
Dongolan : lamun suba keto…ngudiang salah tampi?
Men Simping : ngudiang Made ping kuda-kuda cegak-cegik….masesimbing nyambat-
nyambat liak marep ka natahe mai? Apa ke tusing ngalih anake dini? Yeh
made gelar-gelur di rurunge gede…..mbok tusing ja salah tampi. Kadung
Made jumprat-jumprit ditu, mbok tusing ja berat.
Made dongolan sayan berangti………………………….msl
II. Materi Pelajaran
Suksman surat.
Rerepi utawi surat (sewalapatra) inggih punika sarana ngamedalang daging
pikayun majeng ring anak siosan nganggen piranti basa sasuratan
Soroh-soroh sewalapatra.
Manut dagingnyane surat punika kakepah dados tigang soroh inggih
punika.
1. Surat resmi
Surat resmi punika mangge ring sajeroning kantor pemerintahan
utawi jawatan.
2. Surat perniagaan/niaga
Surat niaga puniki kamedalan utawi kaanggen ring sajeroning
utsaha perniagaan utawi industri swasta.
3. Surat pribadi
Surat majeng ring keluarga, sawitra, semeton, lan surat tresna. Surat
pribadi punika wantah madaging indik pakenoh sang sane ngawi surat
punika (kepentingan pribadi).
Pah-pahan surat
Rikala pacang nulis surat, wenten sane patut elingang, marupa pahan surat
sane nenten dados laliang. Pah-pahan surat punika luire:
- Kepala surat (kop surat)
- Tanggal surat
- Nomor surat
- Lampiran surat
- Hal surat (tatuek daging surat)
- Alamat surat (genah sane katuju)
- Salam pembuka
- Isi surat (daging surat)
- Salam penutup
- Pengirim surat
Kawigunan soang-soang pah-pahan surat.
1. Kepala surat mawiguna nyihnayang organisasi utawi perusahaan lan
genah organisasi punika.
2. Tanggal surat punika mawiguna dados dokumentasi surat.
3. Nomor surat mawiguna mangda ngewantu ring sajeroning administrasi
punika pakaryane mamargi antar lan mangda uning akehnyane surat
sane medal lan ngranjing.
4. Lampiran mawiguna nekedang ring sang sane ngawacen seosan teken
surat wenten malih dokumen sane lian anggen nyelasang surat punika.
5. Perihal mawiguna mangda sang sane ngawacen surat punika uning napi
parindikan sane kengin katekenang ring surat punika.
6. Genah sane katuju mawiguna mangda surat punika neked ring genah
tatujone.
7. Salam pembuka punika pateh teken rikala iraga malancaran ke umah
anak iraga sapatutne ngetuk pintu dumun. Punika pateh ring sajeroning
surat mangda kesane ten kaku. Ring basa Bali conto salam pembuka
inggih punika “Om Swastyastu”.
8. Daging surat punika mawiguna mangda sang sane ngawacen uning
pariindikan napi sane kengin katekedang.
9. Salam penutup punika nyihnayang raraosan sampun puput lan
ngaturang suksma.
10. Pengirim surat punika mawiguna nyihnayang sira sane ngirimang surate
punika.
Ring sajeroning nyurat surat sumangdane nguratiang basa sane kaangge mangda tan
ngawinan salah tampi ring sang sane ngwacen. Basa sane kaanggen ring sajeroning
nyurat surat inggih punika basa Bali alus singgih, basa Bali alus madya, lan basa Bali
alus sor utawi nganutin sor singgih basa Bali.
CONTO SURAT PRIBADI
Denpasar, 7 Oktober 2009
Sane tresnain titiang
Ayu
Ring jero
Om Swastiastu
Ayu sawitran titiange sane banget tresnain tiang punapi gatra ayun emangki?
Dumogi becik kemanten nggih! Ayu, titiang nunas ampura banet nggih mawinan titiang
tan prasida rauh ring acara wanti warsa Ayuke. Nanging tiang saking kedohan
nguncarang rahajeng wanti warsa sane kaping pitulas., mugi-mugi Ayu ngancan ayu
sekadi wastane, mogi dirge yusa lan setate bagia.
Ayu sawitran tiang sane jegeg, ring patra puniki tiang nyarengun hadiah. Nanging
sampunang sungsut nggih! Mawinan hadiah niki nente je maal nanging maaji pisan ring
tiang. Domugi je kawentenan hadiah tiang puniki tale maaji ring Ayu mangda ngancan
wikan mabakti ring Hyang widhi lan rerama. Malih jebos wawu bukaka nggih sausan
ngwacen patra puniki.
Ayu, wantah asapunika dumun nggih patra tiang puniki. Benjang malih kasambung.
Nenten waneh tiang nguncarang rahajeng wanti warsa dumogi sukses nggih yuk!
Suksma.
Om Santih, Santih, Santih om
Manut Buku Sor Singgih Basa Bali Pikardin I Nengah Tinggen Basa Sor Singgih Keperang dados kalih
soroh Inggih Punika :
1. Basa Singgih Inggih Punika basa sane kaanggen nyungjungang rikala matur-atur majeng ring
(Triwangsa, Sang Ngamong Jagat, Atiti utawi Tamiu)
2. Basa Sor Inggih Punika basa andap sane mangge mababaosan marep ring : (Wangsa andapan,
sesamen wangsa jaba, Pasawitran sane luket utawi ri kala maiyegan)
1. Ring sajeroning Basa Singgih malih keperang dados 4 soroh :
a. Basa Alus Singgih
Basa Alus singgih mangge ri tatkala matur-atur majeng ring wangsa sane tegehan utawi ring
jadma sane jungjungang/singgihang. Lengkara-lengakara sane mabebaosan punika marupa
kruna-kruna sane sampun kaanutang, Upami :
Seda = Mati
Mantuk = Mulih
Ngandika = ngomong
Ngaksi = ningalin
Mireng = madingehang
b. Basa Alus Sor
Basa Alus Sor mangge ngandapang raga rikala matur-atur ring wangsa sane tegehan utawi
sane patut singgihang, Kruna-kruna sane mangge matur-atur marupa kruna-kruna sane alus
sor, Upami :
Padem = Mati
Budal = mulih
Matur = ngomong
Ngatonang = ningalin
Miragi = ningeh
Ipun = ia.
c. Basa Alus Madya
Basa Alus Madia, marupa basa Bali alus sane wirasanipun tengah-tengah, dados mangge
marep ring Wangsa tegehan, sesamen Triwangsa miwah wangsa andapan sane patut
jungjungang, Upami
Tiang = wit saking titiang = icang
Niki = wit saking puniki = ene
Nika = wit saking punika = ento
d. Basa Alus Mider
Basa Alus Mider marupa basa alus sane ngiras kagunanipun rikala mabebaosan marep ring
wangsa sane tegehan utawi sane andapan sane patut jungjungang, Upami:
Rauh = Teka
Mamargi = Majalan
Jinah = Pipis
2. Ring sajeroning Basa Sor/andap malih keperang dados 2 soroh :
a. Basa Kesamen/Kapara
Kasamen kruna lingganipun saking sami, polih pangater ka rauhing pangiring an dados
kasamian, kasandiang dados kasamen. Dados basa kasamen artinipun basa sor sane dados
anggen sareng sami saha wirasanipun tan ja nyinggihang maliha tan ja ngandapang, Upami
Cening Mara Teka ?
Conto : Madaar, gedeg, mata
b. Basa Kasar
Basa Kasar Puniki taler marupa basa sor, sane katibakang marep ring pasawitran sane luket
utawi ri kala maiyegan. Kruna-kruna sane mangge, Upami:
Leklek = daar
Memelud = Pules
Bangka = mati