Hipertensi Dan DM

30
ANALISIS STATUS GIZI DAN GAYA HIDUP SEBAGAI FAKTOR RISIKO HIPERTENSI & DM: IMPLIKASINYA PADA PENCEGAHAN MASALAH GIZI LEBIH, HIPERTENSI DAN DIABETES MELITUS Oleh: Dr.Hj.A.Supriaty Maningko

description

HT & DM

Transcript of Hipertensi Dan DM

Analisis Status Gizi dan Gaya Hidup sebagai Faktor Risiko Hipertensi & DM di Jakarta: Implikasinya pada Pencegahan Masalah Gizi Lebih, Hipertensi dan Diabetes Melitus

ANALISIS STATUS GIZI DAN GAYA HIDUP SEBAGAI FAKTOR RISIKO HIPERTENSI & DM: IMPLIKASINYA PADA PENCEGAHAN MASALAH GIZI LEBIH, HIPERTENSI DAN DIABETES MELITUS Oleh:

Dr.Hj.A.Supriaty Maningko

PENDAHULUANWHO (2003): 1 milyar orang dewasa (26 %) hipertensi dan akan meningkat menjadi 29% tahun 2025. Penderita DM 194 juta org dewasa (5,1%) dan akan meningkat menjadi 333 juta tahun 2025. Pembangunan kesehatan di Indonesia dihadapkan pada dua masalah ganda (double burden).

Hipertensi dan diabetes melitus merupakan penyakit tidak menular yang prevalensinya cukup tinggi di dunia.Hipertensi di Indonesia: Tahun 1992 (16,0%), 1995 (18,9%), 2001 (26,4%), 2007 (29,8%). (SKRT dan Riskesdas)

DM di Indonesia: Tahun 2001 (7,5%) dan 2004 (10,4%). Riskesdas 2007 menunjukkan prevalensi DM sebesar 1,1%.

Studi menganalisis faktor risiko hipertensi dan DM di tingkat daerah (provinsi) perlu dilakukan.

Tujuan umum dari penelitian ini adalah untuk menganalisis faktor risiko potensial dari komponen status gizi dan gaya hidup terhadap kejadian hipertensi dan diabetes melitus pada penduduk dewasa di DKI Jakarta.

TUJUANGAYA HIDUPPerilaku Berisiko- Konsumsi jeroan- Konsumsi makanan berlemak- Konsumsi makanan asin- Konsumsi makanan yang diawetkan- Konsumsi makanan/minuman manis- Konsumsi minuman berkafein- Gangguan mental emosional- Merokok- Konsumsi alkohol

Perilaku Protektif- Kebiasaan aktivitas fisik- Konsumsi buah dan sayurPENYAKIT DEGENERATIF- Hipertensi- Diabetes MelitusSTATUS GIZIIndeks Massa TubuhLingkar PerutDEMOGRAFI DAN SOSEK- Umur- Status sosial ekonomiGENETIKKERANGKA PENELITIANVariabel yang diteliti Variabel yang tidak ditelitiHubungan yang ditelitiHubungan yang tidak ditelitiSosial EkonomiPendidikanPekerjaan UtamaMETODE

Sumber data: Riset Kesehatan Dasar (Riskesdas) 2007

Desain: cross-sectional

Kriteria inklusi: pria dan wanita berusia > 20 tahun dan tidak sedang hamil bagi sampel wanita

Jumlah sampel sebesar 10.834

KATEGORI VARIABELVariabelKategori pengukuranUmur> 45 dan < 45Status sosial ekonomiTinggi dan rendahHipertensi. Normal, prehipertensi, hipertensi derajat 1, hipertensi derajat 2Status Gizi(1)Indeks Massa Tubuh/IMT (kurus < 18.5, normal 18.5 23.0, gemuk 23.0 27.0, dan obes > 27)(2)Lingkar perut (pria berisiko >90 cm, wanita berisiko >80cm)Konsumsi jeroan, makanan berlemak, makanan asin, awetan, makanan/minuman manis, minuman berkafeinSering(>1 kali/hari) dan jarang(15 btg dan 5 hari/minggu, dan jarang)(3)Porsi (>2 satuan dan < 2 satuan), (4)Jenis alkohol (wine dan bukan)Gangguan mental emosionalGangguan (> 6 jawaban ya) dan normal (5 porsi/hari selama 7 hari/minggu) dan tidak cukup, (2)Frekuensi (> 3 hari/minggu dan < 3 hari/minggu), (3)Porsi(> 3 porsi/hari dan < 3 porsi/hari)Aktivitas fisik(1)Cukup (aktivitas fisik berat, sedang, ringan, selama > 5 hari/minggu, dan total waktu > 150 menit/minggu)(2) tidak cukupAnalisis multiple logistic regression dan korelasi rank Spearman. Pengolahan data menggunakan Microsoft Exel 2003, SPSS versi 13.0 dan Minitab versi 14.0PENGOLAHAN & ANALISIS DATA

Analisis bivariat: menghitung nilai odds ratio (OR). Kriteria tingkat kemaknaan statistik yang digunakan p < 0.05. Analisis multivariat dilakukan untuk menarik kesimpulan akhir penelitian.

Model umum analisis regresi logistik yang akan digunakan untuk masing-masing peubah outcome (peubah dependen) adalahYk = a + b1 x1 + b2 X2 + c3 X3+ .... biXjY1= kejadian hipertensi (hipertensi = 0, lainnya = 1)Y2=kejadian diabetes melitus (diabet=0, lainnya =1)X1..Xj = peubah-peubah yang diduga seperti dalam kerangka pikir KARAKTERISTIK RESPONDENUMUR (TAHUN)JENIS KELAMINPEKERJAAN UTAMA

JENJANG PENDIDIKAN

PENGELUARAN/KAPITA/BULAN

STATUS SOSIAL EKONOMI

STATUS GIZI (IMT)STATUS GIZI (LINGKAR PERUT)

KONSUMSI MAKANAN BERISIKOGANGGUAN MENTAL EMOSIONALRIWAYAT MEROKOKJENIS ROKOK YANG DIHISAPMULAI MEROKOK TIAP HARIJUMLAH BATANG ROKOK/HARIKEBIASAAN KONSUMSI ALKOHOLJENIS MINUMAN ALKOHOLPERILAKU PROTEKTIF PENYAKIT DEGENERATIF

HASIL DAN PEMBAHASAN

Distribusi sampel yang mengalami hipertensi dan DMPeubahn%Status HipertensiNormal514347.4Prehipertensi326230.1Hipertensi Derajat 1129612.0Hipertensi Derajat 2113314.5Total10834100Status diabetes mellitusDiabetes2982.8Tidak diabetes1053697.2Total10834100.0Hubungan Faktor Risiko dengan Hipertensi dan DM (1)Faktor RisikoHipertensiDiabetesN%ORN%ORKonsumsi Makanan BerisikoJeroan682.40.96124.01.67Makanan berlemak1906.80.99227.41.09Makanan asin28010.00.983210.71.08Makanan yang diawetkan91932.70.73*7224.20.65Makanan/minuman manis873.11.0082.70.68*Minuman berkafein46616.61.123411.41.22Gabungan120.41.5631.03.45Gangguan Mental/Stres67424.01.43*9431.51.92*Riwayat merokokMerokok setiap hari2358.40.96227.40.81Merokok kadang-kadang2117.51.08279.10.93Sebelumnya pernah merokok150653.52.38*14649.02.00*Umur mulai merokok < 17 tahun26640.10.92 3659.02.04* Jumlah rokok yang dihisap > 15 batang/hari12013.71.22 1214.61.27 Rokok non putih dan non filter27731.61.85* 1720.72.04* Riwayat Konsumsi AlkoholDalam 12 bulan terakhir11796.70.9313100.00.96Dalam 1 bulan terakhir43.31.080 0.00 0.91Sering mengonsumsi alkohol1314.91.67112.51.16Porsi minum > 2 satuan403.10.9664.71.52Faktor RisikoHipertensiDiabetesN%ORN%ORJenis minumanBir3034.51.00337.53.33Whisky/vodka44.60.38 00.0 0.19Anggur/wine4349.41.79*450.01.23Minuman tradisional1011.51.35112.51.16Aktivitas fisik Tidak cukup214876.41.0023779.51.20Tingkat aktivitas fisikRingan168359.81.12*17558.71.04Sedang197370.10.85*19063.80.66*Berat48017.10.983210.70.40Durasi aktivitas fisik < 150 menit/minggu188066.81.0121572.101.30*Konsumsi buah dan sayur tidak cukup2813100.01.01298100.0-Frekuensi konsumsi buah dan sayur < 3hari/minggu45016.01.013913.11.28 Porsi konsumsi buah dan sayur < 3 porsi/hari270696.20.8828595.61.05 Umur (tahun)20-4080734.50.18*3626.90.09*41-60131462.02.78*16482.03.03*6069246.26.25*9837.44.76*Status sosial ekonomi tinggi279799.41.11* 298100.00.83 Status GiziKurus1886.70.75*206.70.73Gemuk49617.62.08*5117.11.54*Obes79328.22.70*7324.51.61*Lingkar Perut (LP) berisiko135348.12.50*16053.72.50*Hubungan Faktor Risiko dengan Hipertensi dan DM (2)Faktor-faktor Risiko HipertensiFaktor-faktor RisikoORGangguan mental/stress1.20*Merokok di masa lalu (pernah merokok)1.36*Melakukan aktivitas berat0.76*Umur > 60 tahun12.01*Status gizi gemuk1.23*Lingkar perut berisiko1.51*

Faktor-faktor Risiko DM

Faktor-faktor RisikoORGangguan mental/stress1.58*Umur mulai merokok pertama kali < 17 tahun1.88Rokok non putih atau non filter0.82Umur > 60 tahun 15.93*Lingkar perut berisiko2.17*KESIMPULAN & SARAN

Faktor risiko utama kejadian hipertensi di DKI Jakarta adalah umur (>60 tahun), lingkar perut (>80 cm bagi wanita dan >90 cm bagi pria), status gizi gemuk (IMT>25.0), pernah merokok, melakukan aktivitas berat, dan gangguan stress masing-masing dengan Odd Ratio (OR) 12.0, 1.5, 1.2, 1.4, 0.8 dan 1.2.

Faktor risiko utama kejadian diabetes melitus (DM) di DKI Jakarta adalah umur (>60 tahun), lingkar perut (>80 cm bagi wanita dan >90 cm bagi pria) dan gangguan stress, masing-masing dengan Odd Ratio (OR) 15.9, 2.2 dan 1.6

KESIMPULANTemuan ini berimplikasi pada pentingnya mencegah kejadian hipertensi dan DM sedini mungkin (sejak usia dini), pencegahan kegemukan, terutama mencegah agar lingkar perut tidak lebih dari 80 cm bagi wanita dan 90 cm bagi pria, pencegahan merokok, meminimalkan stress dan meningkatkan alokasi waktu untuk aktifitas berat (olahraga dan fitnes).

Pemda DKI Jakarta perlu membuat panduan sederhana pencegahan kegemukan dan promosi hidup sehat terutama melalui sistem dan kelembagaan pendidikan sejak usia dini.SARAN

TERIMA KASIH Chart340.239.859.860.2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet1MISKINTIDAK MISKINPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2RENDAHTINGGIPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2

Sheet1

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet3

Chart240.239.859.860.2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet1MISKINTIDAK MISKINPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2RENDAHTINGGIPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2

Sheet1

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet3

Chart418.544.981.555.1

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet1MISKINTIDAK MISKINPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2RENDAHTINGGIPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2BERISIKOTIDAK BERISIKOPRIA (%)18.581.5WANITA (%)44.955.1OBES GABUNGANPRIA (%)18.5WANITA (%)44.9

Sheet140.239.859.860.2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet240.239.859.860.2

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet30000

PRIA (%)WANITA (%)

00

OBES GABUNGANOBESITAS GABUNGAN

Sheet1PriaWanita5132570247.40%52.60%Umur (20-40)Umur (40-60)Umur (>60)PRIA30041601527WANITA33621779561Tidak KerjaSekolahIRTPegawaiWiraswastaPetaniLainnyaWANITA8.21.75713.4143.52.3PRIA13.12.1031.830.6175.9Tidak PernahTidak SDSDSLTPSLTAPTWANITA6.39.521.920.332.79.4PRIA2.55.916.318.245.211.9Pengeluaran per kapita/bulan> Rp 175.324< Rp 175.324PRIA (%)99.550.45WANITA (%)99.630.37STATUS SOSIALTINGGIRENDAHPRIA (%)99.550.45WANITA (%)99.630.37STATUS GIZIKURUSNORMALGEMUKOBESPRIA (%)1163.511.813.7WANITA (%)1055.213.821.1KONSUMSIBERLEMAKJEROANASINAWETMANISKAFEINPRIA (%)46.99.84.235.422.5WANITA (%)1.16.710.43.730.29.1KESEHATAN MENTAL EMOSIONALGANGGUANNORMALPRIA (%)14.885.2WANITA (%)2476RIWAYAT MEROKOKSETIAP HARIKADANG-KADANGPERNAHTIDAKPRIA (%)50.31310.326.4WANITA (%)2.62.71.593.2UMUR MULAI MEROKOK> 17 tahun< 17 tahunPRIA (%)57.342.7WANITA (%)76.223.8JUMLAH ROKOK YANG DIHISAP> 15 batang< 15 batangPRIA (%)12.687.4WANITA (%)595JENIS ROKOK YANG DIHISAPKRETEK NO FILTERROKOK FILTERROKOK PUTIHROKOK LINTINGCANGKLONGCERUTUTEMBAKAUPRIA (%)33.571.111.72.62.21.31.3WANITA (%)1860.7235.70.34.74.7KEBIASAAN KONSUMSI ALKOHOL12 BULAN TERAKHIRSATU BULAN TERAKHIRFREKUENSI MINUM SERINGPORSI MINUM > 2 SATUANPRIA (%)33.571.111.72.6WANITA (%)1860.7235.7JENIS MINUMAN ALKOHOLBIRWHISKY/VODKAANGGUR/WINEMINUMAN TRADISIONALPRIA (%)37.79.841.411.1WANITA (%)42.923.833.30PERILAKU PROTEKTIF PENYAKIT DEGENERATIF123456PRIA (%)76.81007.192.98416WANITA (%)75.91006.393.783.516.5Keterangan :1. Aktifitas Fisik Tidak Cukup2. Porsi Konsumsi Buah dan Sayur >= 3 porsi/hari3. Frekuensi Konsumsi Buah dan Sayur >= 3 hari/minggu

Sheet10000

Sheet2000

PRIA

Sheet3000

WANITA

0000000

PRIA

000000

PRIA

0000000

WANITA

000000

WANITA

0000

PRIA (%)WANITA (%)

0000

PRIA (%)WANITA (%)

000000000000

PRIA (%)WANITA (%)

00000000

PRIA (%)WANITA (%)

0000

PRIA (%)WANITA (%)

00000000

PRIA (%)WANITA (%)

0000

PRIA (%)WANITA (%)

0000

PRIA (%)WANITA (%)

00000000000000

PRIA (%)WANITA (%)

00000000

PRIA (%)WANITA (%)

00000000

PRIA (%)WANITA (%)

000000000000

PRIA (%)WANITA (%)

Chart876.875.944.38285.5

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet1MISKINTIDAK MISKINPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2RENDAHTINGGIPRIA (%)40.259.8WANITA (%)39.860.2BERISIKOTIDAK BERISIKOPRIA (%)18.581.5WANITA (%)44.955.1OBES GABUNGANPRIA (%)18.5WANITA (%)44.9SERINGJARANGPRIA (%)0.599.5WANITA (%)0.299.8123PRIA (%)76.84.082.0WANITA (%)75.94.385.52=PORSI3=FREKUENSI

Sheet10000

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet20000

PRIA (%)WANITA (%)

Sheet30000

PRIA (%)WANITA (%)

00

OBES GABUNGAN

0000

PRIA (%)WANITA (%)

000000

PRIA (%)WANITA (%)