Post on 14-May-2023
The Sixth International Congress of Educational Research
VI. ULUSLARARASI EĞİTİM ARAŞTIRMALARI KONGRESİ
"Accountability and Transparency in Education:
Global Challenges & Local Realities"
5 - 8 June, 2014
Hacettepe University
Organized by Turkish Educational Research Association & Hacettepe
University In collaboration with International Association of Educators
European Educational Reesearch Association World Education Reseach Association, International Association of Qualitative Inquiry
& Ministry of National Education
2014
1084
TÜRKİYE’DE ÖNLİSANS DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN TURİZM EĞİTİMİNİN
ANALİZİ
Sami Sonat ÖZDEMİRa Eray POLATa Necdet HACIOĞLUa Meltem ÖZDEMİRb
aBalıkesir Üniversitesi, Turizm Fakültesi, BALIKESİR bMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, MUĞLA
ssonatozdemir@balikesir.edu.tr
ÖZET
Türkiye’de örgün turizm eğitimi ortaöğretim düzeyinde, önlisans düzeyinde, lisans düzeyinde ve lisansüstü düzeyde olmak üzere dört seviyede gerçekleştirilmektedir. Ortaöğretim ve önlisans düzeyinde gerçekleştirilen turizm eğitiminin, lisans ve lisansüstü düzeyde gerçekleştirilen turizm eğitime nazaran daha çok ara eleman yetiştirmeye yönelik ve uygulamaya ağırlık veren bir yapıda olması beklenmektedir. Bu çalışmada meslek yüksekokullarının ve bu okullardaki turizm bölümlerinin sayısal analizi gerçekleştirilerek; meslek yüksekokullarının sayısı, meslek yüksekokullarındaki turizme yönelik bölümler, bu bölümlerdeki öğrenci kontenjanları, öğretim elemanlarının meslek yüksekokullarına ve öğrenci kontenjanlarına göre dağılımı gibi istatistikler “2013 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYM) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu” ile söz konusu meslek yüksekokullarının internet siteleri esas alınarak detaylı olarak incelenmiştir. Son bölümde ise, turizm eğitimi veren meslek yüksekokulları arasında “Turizm Meslek Yüksekokulları” olarak nitelendirilen ve sadece turizm eğitiminin yer aldığı okulların ders programları sınıflandırılmış ve uygulamalı derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığı incelenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Turizm Eğitimi, Önlisans, Meslek Yüksekokulları.
ABSTRACT
In Turkey, formal tourism education is carried out at four levels including secondary level, the level of associate degree, undergraduate level and graduate level. Tourism education carried out at secondary level and the level of associate degree is desired to be more application-oriented according to fulfill the need for lower-level employees in tourism sector, This study detaily examines the vocational schools in the point of numerical analysis on the number of vocational schools, tourism programs in vacational schools, student quotas and number of teaching staff in vocational schools. In the final part of the study, course schedules of tourism vocational schools were classified and the weight of practical courses in all courses were evaluated.
Key Words: Tourism Education, Associate Degree, Vocational Schools.
1.GİRİŞ
Örgün turizm eğitim kurumları içerinde yükseköğretim düzeyinde turizm eğitimi veren ve amaçları
itibariyle uygulamaya yönelik eğitime devam ederek, sektörün yetişmiş eleman ihtiyacını karşılaması
beklenen meslek yüksekokullarının eğitim öğretim politikalarını hedefleri doğrultusunda belirlemeleri,
sektörel faaliyetlerde devamlılığın sağlanabilmesi açısından oldukça önemlidir.
1085
Bu çalışmada öncelikle turizm eğitimi veren meslek yüksekokullarına yönelik çeşitli veriler elde
edilerek bu verilerin sayısal analizi gerçekleştirilmiş, ardından yalnızca turizm eğitimi veren meslek
yüksekokullarının “Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik” ile “Turizm ve Seyahat Hizmetleri”
programlarına ait dersleri sınıflandırılarak incelenmiştir.
Çalışmadan elde edilen sonuçlar il, coğrafi bölge ve ülke bazında meslek yüksekokullarının sahip
olduğu kontenjanların, bu kontenjanlar doğrultusunda görev yapan öğretim elemanı sayılarının ve
ders programlarında yer alan mesleki uygulama derslerinin yeterliliklerinin değerlendirilmesi
açısından önemlidir.
2.TÜRKİYE’DE TURİZM EĞİTİMİ
Özellikle sanayi ve hizmet sektörünün gereksinim duyduğu nitelikli işgücünün geliştirilmesi açısından
önemli bir faktör olarak ön plana çıkan eğitim (Baltacı vd., 2012), emek-yoğun bir yapıda olması
nedeni ile turizm sektöründe de mesleki başarının mümkün hale gelmesi açısından gerekli bir
geliştirme faaliyetidir (Öncüer, 2006).
Hacıoğlu vd. (2008) turizm eğitimini, “turizm sektöründeki işletmelerin verimliliğini arttırıcı yönde
bilimsel metot ve yöntemlerin oluşturulmasının yanı sıra sektörün ihtiyaç duyacağı araştırma ve
planlama çalışmalarını geliştirmek ve bu çalışmalar doğrultusunda sektöre eleman yetiştirmek
amacıyla yapılan bir eğitim” olarak tanımlamıştır.
Turizm eğitiminin temel amaçları ise Atay ve Yıldırım (2008) tarafından, sektörde yer alacak işgücüne
temel eğitim vererek turizm bilinci ve felsefesini kazandırmak, yönetim tekniklerini öğretmek, yeni
kavram, fikir veya teknolojiyi anlayabilecek üst düzey yöneticiler yetiştirmek, teorik ile pratik
arasında ilişki kurmak, turizmin ekonomik önemini anlatmak, toplumda olumlu turizm bilinci
yaratmak, turistik işletmelerde çalışanların bilgi ve becerilerini arttırmak ve insanların turizme ilgisini
çekmek şeklinde sıralanmıştır.
Mesleki Turizm eğitimi günümüzde yaygın ve örgün eğitim olmak üzere iki şekilde
gerçekleştirilmektedir.
Mesleki turizm eğitiminde; yaygın eğitim gerek resmi kurumlar (MEB ya da KTB) gerekse de özel
kuruluşlar tarafından verilmektedir. Yaygın turizm eğitimin genel amacı; toplum bireylerinde turizm
bilincini yerleştirmek, turiste karşı eşit ve dürüst hizmet etmenin ahlak ve terbiyesini vermek, gerçek
sevgiye ve konukseverliğe dayalı davranış biçimini oluşturmaktadır (Kızılırmak, 2000).
Örgün eğitim ise MEB tarafından ortaöğretim düzeyinde Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri
aracılığıyla; YÖK tarafından önlisans düzeyinde meslek yüksekokulları (MYO), lisans düzeyinde
1086
turizm fakülteleri ya da turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulları ve lisansüstü düzeyde (yüksek
lisans/doktora) sosyal bilimler enstitüleri aracılığıyla yürütülmektedir.
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’na göre örgün eğitim sistemi içerisinde yer alan önlisans eğitimi,
belirli mesleklere yönelik nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan, iki yıllık eğitim-öğretim
sürdüren, en az dört yarıyıllık bir programı kapsayan yükseköğretimdir ve MYO’lar aracılığıyla
yürütülmektedir (mevzut.gov.tr). MYO‘ larda verilen önlisans eğitimi Pelit ve Güçer (2006); Okumuş
ve Yağcı (2008) ve Akoğlan Kozak (2009) tarafından da ifade edildiği gibi sektördeki ara eleman
ihtiyacını gidermeye yöneliktir.
Tablo 1 Türkiye’de yaygın ve örgün olarak iki şekilde gerçekleştirilen turizm eğitiminin aşamalarını
göstermektedir.
Tablo 1: Türkiye’de Turizm Eğitiminin Genel Görünümü
Ö R G Ü N
E Ğ İ T İ
M
(Diploma)
Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Bünyesinde
Lisansüstü
Lisans
Önlisans
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Bünyesinde
Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri
Y A Y G I N
E Ğ İ T İ
M
(Sertifika)
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Bünyesinde
Turem (Turizm Eğitim Merkezleri)
Mesleki Eğitim Merkezleri
Halk Eğitim Merkezleri
Meslek Lisesi Sertifika Programları
Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB) Bünyesinde
Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri
Turizm Bilinci Eğitim Programları
İşbaşı Eğitim Kursları
Vakıflar, Özel Kuruluşlar, Meslek Odaları Bünyesinde
Turizm ile İlgili Kurslar
Profesyonel Turist Rehberliği Kursları
Hacıoğlu vd (2008)’nin “Türkiye'de Turizm Eğitimi” adlı kitabından alınarak güncellenmiştir.
1087
3.ÖNLİSANS DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN TURİZM EĞİTİMİNİN SAYISAL
ANALİZİ32
3.1.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin Turizm Eğitimi Veren
MYO’ların Sayısına Göre Analizi
Ülkemizde, 385.861 öğrenci kontenjanına sahip 771 MYO bulunmaktadır. En çok MYO’ya sahip iller
arasında İstanbul ili (69 MYO) ve en çok MYO’ya sahip bölgeler arasında Marmara Bölgesi (169
MYO) ön plana çıkarken; Şırnak, Kilis ve Bayburt illerinin (2 MYO) ve Güneydoğu Anadolu
Bölgesinin (54 MYO) sahip oldukları MYO sayıları bakımından en son sırada yer aldıkları
görülmektedir.
Ülkemizde önlisans düzeyinde turizm eğitimi, 15.606 öğrenci kapasitesine sahip 143’ü devlet, 17’si
vakıf üniversitesi olmak üzere 160 MYO’da toplam 201 programda verilmektedir. Turizm eğitimi alan
öğrenciler tüm MYO öğrencilerinin %4,05’ini oluştururken, turizm eğitiminin verildiği MYO sayısı,
tüm MYO sayısının %20,75’ ine tekabül etmektedir.
Tablo 2’de turizm eğitimi veren 160 MYO’nun coğrafi bölgelere göre dağılımı görülmektedir.
Tablo 2: Turizm Eğitimi Verilen MYO’ların Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı
Coğrafi Bölge n %
Marmara Bölgesi 39 24,4
Karadeniz Bölgesi 30 18,7
İç Anadolu Bölgesi 22 13,7
Ege Bölgesi 22 13,7
Akdeniz Bölgesi 20 12,5
Doğu Anadolu Bölgesi 17 10,7
Güneydoğu Anadolu Bölgesi 10 6,3
Toplam 160 100
Marmara Bölgesi %24,4 oranı ile ilk sırada yer alırken, Güneydoğu Anadolu Bölgesi %6,3 oranı ile en
az MYO’ ya sahip bölge olarak dikkat çekmektedir.
Ayrıca turizm eğitimi, “turizm ve otel işletmeciliği programı” adı altında 1 devlet (Ankara
Üniversitesi), 2 vakıf üniversitesi (Atılım ve İstanbul Aydın Üniversiteleri) bünyesinde olmak üzere, 3
üniversitede uzaktan eğitim şeklinde gerçekleştirilmektedir.
32 Bu bölümdeki sayısal analiz için kullanılan veriler “2013 ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu”ndan ve bahsi geçen MYO’ların internet sayfalarından elde edilmiştir. Analizlere ilişkin verilere internet sayfalarında yer vermeyen MYO’lardan ise gerekli bilgiler, telefon ya da e-mail yolu ile iletişime geçilerek elde edilmiştir.
1088
Turizm eğitiminin verildiği 160 MYO’ nun; 29 devlet, 1 vakıf üniversitesinde olmak üzere 30 tanesini
Sosyal Bilimler MYO’ ları, tamamı devlet üniversitesinde olmak üzere 6 tanesini ise Turizm MYO’
ları oluşturmaktadır. Söz konusu Turizm MYO’larını şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Erzincan Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
• Gaziantep Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
• Karadeniz Teknik Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
• Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO
• Mustafa Kemal Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
• Sakarya Üniversitesi Kırkpınar Turizm MYO
3.2.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin MYO’larda yer alan Turizm
Programlarının Sayısı ve Öğrenci Kontenjanlarına Göre Analizi
Turizm önlisans programları, program isimlerine göre incelendiğinde; en çok “turizm ve otel
işletmeciliği” programının (144 MYO’ da normal öğretim (NÖ), 80 MYO’ da ikinci öğretim (İÖ))
bulunduğu; ikinci olarak “turizm ve seyahat hizmetleri” programının (39 MYO’ da NÖ, ve 20 MYO’
da İÖ); üçüncü olarak “turizm rehberliği” programının (13 MYO’ da NÖ, 2 MYO’ da İÖ); dördüncü
olarak “turizm animasyonu” programının (5 MYO’ da NÖ, 1 MYO’ da İÖ); ve son olarak “ikram
hizmetleri” programının (2 MYO’ da NÖ, 1 MYO’ da İÖ) bulunduğu tespit edilmiştir. MYO
bünyelerindeki aşçılık programları, turizm eğitimi verilen programların dışında değerlendirilerek
çalışmaya dahil edilmemiştir.
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz Meslek Yüksekokulu, adı
geçen programlardan “turizm rehberliği” haricindeki diğer dört programda da eğitim-öğretim
yaptığından en çok turizm programına sahip olan MYO olarak dikkat çekmektedir. Turizm eğitimi
veren MYO’ lar kontenjan bazında değerlendirildiğinde ise, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler
MYO’nun 340 kontenjan ile en fazla; Okan Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi’ne bağlı meslek
yüksekokullarının ise 20 kontenjan ile en az kontenjana sahip MYO’lar olduğu tespit edilmiştir.
3.3.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin MYO’ların Sahip Olduğu Öğretim
Elemanı Sayısına Göre Analizi
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’ nda öğretim elemanı; “yükseköğretim kurumlarında görevli
öğretim üyeleri, öğretim görevlileri, okutmanlar ile öğretim yardımcılarıdır” şeklinde; öğretim üyesi
“yükseköğretim kurumlarında görevli profesör, doçent ve yardımcı doçentlerdir” şeklinde; öğretim
yardımcısı ise “yükseköğretim kurumlarında, belirli süreler için görevlendirilen, araştırma görevlileri,
1089
uzmanlar, çeviriciler ve eğitim - öğretim planlamacılarıdır” şeklinde tanımlanmaktadır
(mevzut.gov.tr).
Turizm programlarında toplam 541 öğretim elemanı görev yaparken, bunların 498’ i devlet, 43’ ü ise
vakıf MYO’larında görev yapmaktadır. Tablo 3’de Nisan 2014 itibariyle MYO’ların turizm
programlarında bulunan 541 öğretim elemanının akademik ünvana göre dağılımı görülmektedir.
Tablo 3: Nisan 2014 İtibariyle MYO’ların Turizm Programlarında Görev Yapan Öğretim
Elemanlarının Akademik Ünvana Göre Dağılımları
N %
Prof. Dr. 5 0,9
Doç. Dr. 4 0,6
Yrd. Doç. Dr. 58 10,7
Öğr. Gör. Dr. 13 2,4
Öğr. Gör. 453 81,7
Arş. Gör. 1 0,15
Uzman 2 0,3
Okutman 19 3,3
Toplam 541 100
Turizm programlarının görev yapan öğretim elemanları arasında en yüksek oranda (%81,7) Öğr. Gör.
ünvanına sahip olan öğretim elemanları bulunurken, Uzman (%0,3) ünvanına sahip olan öğretim
elemanları ise MYO kadrolarında en düşük oranda bulunan öğretim elemanları olarak görülmektedir.
Turizm programlarında en çok öğretim elemanına sahip MYO; 18 öğretim elemanı (17 öğretim
görevlisi - 1 okutman) ile Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz
MYO iken; 1 öğretim elemanına sahip olan Uşak Üniversitesi Ulubey MYO, Namık Kemal
Üniversitesi Marmara Ereğlisi MYO, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO, Akdeniz Üniversitesi
Finike MYO ve Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bucak Hikmet Tolunay MYO en az öğretim
elemanına sahip MYO’lar olarak göze çarpmaktadır.
Ayrıca öğretim üyesi bakımından; Kocaeli Üniversitesi Derbent MYO (1 Prof. Dr., 3 Yrd. Doç. Dr.)
ve Balıkesir Üniversitesi Balıkesir MYO (4 Yrd. Doç. Dr.) 4 öğretim üyesi ile en çok öğretim üyesine
sahip üniversiteler olarak ortaya çıkmaktadır.
Tablo 4’de ise Turizm Eğitimi Veren MYO’larda öğretim elemanı başına düşen öğrenci oranları
görülmektedir.
1090
Tablo 4: MYO’lardaki Öğrenci Kontenjanlarının Öğretim Elemanları Sayısına Oranı
Öğrenci Sayısı Öğretim Elemanı Sayısı Oran
Toplam 15 606 541 29
Devlet Üniversitesi
14 785 498 30
Vakıf Üniversitesi
821 43 19
Tablodaki verilere göre; devlet ve vakıf üniversitelerin toplamında öğretim elemanı başına düşen
öğrenci sayısı 29 iken, bu sayısının devlet üniversitelerinde 30, vakıf üniversitelerinde ise 19 olarak
gerçekleştiği görülmektedir. Ayrıca üniversite bazında yapılan incelemeye göre Maltepe Üniversitesi
öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısında 7,3 ile (22 öğrenci ve 3 öğretim elemanı) en düşük
orana sahipken; Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bucak Hikmet Tolunay MYO ise öğretim elemanı
başına 120 öğrenci ile en yüksek orana sahiptir
3.4.Turizm Meslek Yüksekokulları Ders Programlarının Analizi
Çalışmanın önceki kısımlarında değinildiği gibi ülkemizde 6 adet Turizm MYO bulunmaktadır. Bu
bölümde; Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO haricindeki turizm MYO’larda yer
alan “Turizm ve Otel İşletmeciliği” ile “Turizm ve Seyahat Hizmetleri” programlarına yönelik dersler
sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO’nun bu analize
dahil edilmeme sebebi, adı geçen MYO’da yalnızca “Turizm Rehberliği” ve “Turizm Animasyonu”
programlarının yer alması ve bu programlarda yer alan derslerin diğer programlarda yer alan derslere
göre oldukça farklı içerikte olması olarak açıklanabilir. Analize dahil edilen MYO’lar ve bölümleri ise
şu şekildedir:
• Erzincan Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı
• Gaziantep Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı
• Karadeniz Teknik Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı
• Mustafa Kemal Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO
Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı
• Sakarya Üniversitesi Kırkpınar Turizm MYO
Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı
1091
Yapılan inceleme sonucunda bahsi geçen beş turizm MYO’da birinci ve ikinci sınıfta olmak üzere 72
farklı dersin yer aldığı görülmüştür. Bu dersler “genel disipliner dersler, mesleki dersler, uygulamaya
yönelik dersler, otomasyona yönelik dersler ve sosyal iletişime yönelik dersler” olarak beş gruba
ayrılmıştır. Genel disipliner dersler, turizm ile doğrudan bağlantısı olmayan ve daha çok işletme,
iktisat, hukuk disiplinleri ile ilgili dersler; mesleki dersler, doğrudan doğruya turizmi konu alan
dersler; uygulamaya yönelik dersler, teoride görülen derslerin pratikte uygulanabilmesi için
öğrencilerin fiziksel çabasıyla yürütülen aktivitelerden oluşan dersler; otomasyona yönelik dersler,
genel anlamda bilgi teknolojileri ve öğrencilerin turizm işletmelerinde kullanacakları otomasyon
programları ile ilgili dersler; sosyal iletişime yönelik dersler ise öğrencilere davranış kurallarını
öğrenme, insanlarla iletişime geçme ve protokol kurallarına uygun hareket etme gibi bilgilerin
verildiği derslerdir. Tablo 5’de söz konusu derslere yönelik gruplandırma gösterilmiştir:
Tablo 5: Turizm MYO’larında Yer Alan Derslerin Gruplandırılması
Genel Disipliner Dersler
Ticari Matematik, İnsan Kaynakları Yönetimi, Toplam Kalite Yönetimi, Kalite Yönetim Sistemleri, Genel İşletme, İşletme Yönetimi, Halkla İlişkiler, Araştırma Teknikleri, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Maliyet Muhasebesi, Anadolu Uygarlıkları, Arkeoloji, Türkiye Fiziki Coğrafyası, Genel Ekonomi, Genel Muhasebe, Pazarlama İlkeleri, Girişimcilik, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Türk Kültür Varlıkları ve Müzeler/Türk Halk Oyunları, Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği, Dekorasyon/Mobilya ve Oda Tasarımı, Endüstriyel Yiyecek Üretimi
Mesleki Dersler
Genel Turizm, Otel İşletmeciliği, Turizm Pazarlaması, Tur Operatörlüğü ve Seyahat Acentacılığı, Önbüro Hizmetleri, Kat Hizmetleri, Meslek Etiği/Genel ve Mesleki Etik, Turizm Ekonomisi, Turizm Mevzuatı/Turizm İşletmelerinde Hukuksal İşlemler, Seyahat Acentalarında Reklamasyon, Acenta Muhasebesi/Turizm İşletmelerinde Muhasebe/Konaklama Muhasebesi, Rehberlik Hizmetleri, Tur Programları/Tur Planlaması ve Yönetimi, Konaklama İşletmeciliği, Mutfak Hizmetleri Yönetimi, Seyahat İşletmelerinde Örgütsel İletişim, Turizm Sosyolojisi, Ağırlama Hizmetlerinde Kalite Sistemleri, Turizm Coğrafyası, Rekreasyon ve Animasyon
Uygulamaya Yönelik Dersler
Dosyalama ve Arşivleme, Beslenme İlkeleri ve Menü Planlama, Konuk Giriş Çıkış İşlemleri, Önbüro Vardiya İşlemleri, Kat Hizmetleri Temizlik İşlemleri/Temizlik Ürünleri Kullanımı ve Denetimi, Envanter İşlemleri, Yiyecek-İçecek Servisi, Oda Servisi, Barda Servis, Kat Kontrolü, Çamaşırhane Kontrolü, İlkyardım, Kongre ve Seminer Organizasyonu, Ziyafet ve İkram Hizmetleri Yönetimi, Genel Alan Kontrolü, İş Organizasyonu
Otomasyona Yönelik Dersler
Otelcilik Otomasyon Sistemleri, Önbüroda Oda İşlemleri, Önbüroda Raporlama İşlemleri, Biletleme Otomasyonu, Karşılayıcı Acenta Otomasyonu/Seyahat Acentaları Otomasyonu, Merkezi Rezervasyon Sistemleri, Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı, Yiyecek-İçecek Otomasyonu
Sosyal İletişime Yönelik Dersler
Konukla İletişim/Turizm İşletmelerinde Misafir İlişkileri, Çevre Koruma, İşe Hazırlık Yapma ve Kişisel Bakım, Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, İletişim Becerileri, Toplumsal Duyarlılık Projesi
Tablo 5 incelendiğinde; MYO’larda verilen derslerin %30,5’ inin (n: 22) genel disipliner dersler,
%27,8’ inin (n: 20) mesleki dersler, %22,3’ sinin (n: 16) uygulamaya yönelik dersler, %11,1’ inin (n:
8) otomasyona yönelik dersler ve %8,3’ ünün (n: 6) sosyal iletişime yönelik dersler, olduğu
görülmektedir.
1092
Tablo 6: Turizm MYO’larında Yer Alan Derslerin Ders Yılına Göre Gruplandırılması
1. YIL 2. YIL
Genel Disipliner Dersler
Ticari Matematik, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Genel Muhasebe, Kalite Yönetim Sistemleri, Anadolu Uygarlıkları, Genel İşletme, Genel Ekonomi, Halkla İlişkiler, Türk Kültür Varlıkları ve Müzeler/Türk Halk Oyunları, Türkiye Fiziki Coğrafyası, Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Pazarlama İlkeleri, İşletme Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Girişimcilik, Dekorasyon/Mobilya ve Oda Tasarımı, Endüstriyel Yiyecek Üretimi, Toplam Kalite Yönetimi, Araştırma Teknikleri, Arkeoloji
Mesleki Dersler
Genel Turizm, Önbüro Hizmetleri, Meslek Etiği/Genel ve Mesleki Etik, Otel İşletmeciliği, Turizm Ekonomisi, Turizm Coğrafyası, Acenta Muhasebesi/Turizm İşletmelerinde Muhasebe/Konaklama Muhasebesi, Konaklama İşletmeciliği, Mutfak Hizmetleri Yönetimi
Seyahat Acentalarında Reklamasyon, Tur Operatörlüğü ve Seyahat Acentacılığı, Turizm Pazarlaması, Tur Programları/Tur Planlaması ve Yönetimi, Rehberlik Hizmetleri, Rekreasyon ve Animasyon, Turizm Sosyolojisi, Ağırlama Hizmetlerinde Kalite Sistemleri, Seyahat İşletmelerinde Örgütsel İletişim, Kat Hizmetleri, Turizm Mevzuatı/Turizm İşletmelerinde Hukuksal İşlemler
Uygulamaya Yönelik Dersler
Kat Hizmetleri Temizlik İşlemleri/Temizlik Ürünleri Kullanımı ve Denetimi, Kongre ve Seminer Organizasyonu, Konuk Giriş Çıkış İşlemleri, Beslenme İlkeleri ve Menü Planlama, Dosyalama ve Arşivleme, Oda Servisi, Yiyecek-İçecek Servisi, Çamaşırhane Kontrolü
İlkyardım, İş Organizasyonu, Ziyafet ve İkram Hizmetleri Yönetimi, Kat Kontrolü, Önbüro Vardiya İşlemleri, Envanter İşlemleri, Barda Servis, Genel Alan Kontrolü
Otomasyona Yönelik Dersler
Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı, Karşılayıcı Acenta Otomasyonu/Seyahat Acentaları Otomasyonu, Merkezi Rezervasyon Sistemleri, Önbüroda Oda İşlemleri
Otelcilik Otomasyon Sistemleri, Biletleme Otomasyonu, Yiyecek-İçecek Otomasyonu, Önbüroda Raporlama İşlemleri
Sosyal iletişime Yönelik Dersler
Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, İletişim/İletişim Becerileri, Toplumsal Duyarlılık Projesi
Konukla İletişim/Turizm İşletmelerinde Misafir İlişkileri, Çevre Koruma, İşe Hazırlık Yapma ve Kişisel Bakım
Tablo 6’daki bulgulara göre ise; toplam 72 dersin %48,6 oranında (n:35) 1. yılda, %51,4 oranında
(n:37) 2. yılda verildiği görülmektedir.
22 genel disipliner dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği; 20 mesleki dersin %45 (n:9) oranında
1. yılda, %55 (n:11) oranında 2. yılda verildiği; 16 uygulamaya yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2.
yılda verildiği; 8 otomasyona yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği; 6 sosyal iletişime
yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği görülmektedir.
4.SONUÇ
Çalışma’da elde edilen verilerin analiz edilmesi sonucunda, Türkiye’de “Turizm İşletmeciliği ve
Otelcilik”, “Turizm ve Seyahat Hizmetleri”, “Turizm Rehberliği”, “Turizm Animasyonu” ve “İkram
1093
Hizmetleri” programlarından en az birine sahip 160 meslek yüksekokulunda önlisans düzeyinde
turizm eğitimi yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Türkiye’nin sahip olduğu turistik arz potansiyeli düşünüldüğünde turizm eğitimi veren meslek
yüksekokullarının sayısının yanı sıra bu okullarda yeterli sayıda öğretim elemanı olup olmadığının
bilinmesi de oldukça önemlidir. Ayrıca bu okullarda verilen uygulamalı eğitimin oranı meslek
yüksekokullarının ara eleman yetiştirme misyonuna uygun olarak faaliyet gösterip göstermediklerinin
anlaşılmasında kritik rol oynayan bir diğer belirleyici olarak görülebilir.
Bu tespitler doğrultusunda çalışmada ilk olarak Türkiye genelinde turizm eğitimi veren meslek
yüksekokullarının sayısı ve turizm potansiyeli nispeten yüksek olan bölgelere yönelik ara eleman
yetiştirme konusunda yeterli kontenjanlara sahip olup olmadıkları belirlenmeye çalışılmıştır.
Yakın gelecekte turist ağırlama potansiyeli nispeten düşük olarak değerlendirilebilecek bölgelerde
gerek turizm eğitimi veren MYO’ların gerekse de turizm eğitimine yönelik öğrenci kontenjanlarının
diğer bölgelere oranla az sayıda olduğu görülmüştür. Bununla birlikte kitle turizmi açısından önemli
turizm destinasyonlarını bünyesinde barındıran Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nin MYO sayısı bakımından
İç Anadolu ve Karadeniz gibi nispeten düşük turistik arz potansiyeline sahip bölgelerin gerisinde
kalması, MYO’ların kuruluşu esnasında yaşanan bir planlama eksikliğinin göstergesi olarak
değerlendirilebilir.
Turizm eğitimi veren MYO’ların isimlendirilmelerinde ortaya çıkan kavram karmaşası da çalışmada
sonucunda ortaya çıkan bir diğer tespittir. Turizm Eğitimi veren MYO’lardan Turizm MYO’lar diğer
MYO’lar içerinde oldukça az sayıda yer almakta ve önlisans düzeyinde turizm eğitimi bunların yanı
sıra Sosyal Bilimler MYO’lar ile özel olarak isimlendirilmeyen diğer MYO’larda
gerçekleştirilmektedir.
Diğer yandan meslek yüksekokullarında turizm eğitimi veren kadrolu öğretim elemanlarının sayısına
bakıldığında, devlet MYO’larında ortalama her 30 öğrenciye 1; vakıf MYO’larında ortalama her 19
öğrenciye 1 ve toplamda ise ortalama her 29 öğrenciye 1 öğretim elemanı düştüğü anlaşılmaktadır. Bu
durum genel olarak önlisans düzeyinde verilen turizm eğitimine yönelik olarak yeterli kadrolu öğretim
elemanının olduğu şeklinde yorumlanabilir.
Çalışmanın son bölümünde, turizm meslek yüksekokulları ders programları sınıflandırılarak
uygulamaya yönelik derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığı belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen
sonuçlar, uygulamaya yönelik derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığının %22,3’ lük bir orana sahip
olduğunu ortaya koymaktadır. MYO’ların temel işlevinin sektörlere ara eleman yetiştirmek olduğu ve
öğrencilerin daha çok pratiğe dönük bilgi ve beceriler ile donatılması gerektiği düşünüldüğünde;
1094
%22,3’ lük oranın oldukça düşük olduğu ve MYO’lar bünyesinde gerçekleştirilen turizm eğitiminin
amacına ulaşma konusunda yetersiz kaldığı sonucuna ulaşılabilir.
Ayrıca turizm eğitimi veren MYO’ların ders programlarında yer alan “kalite yönetim sistemleri”,
“maliyet muhasebesi”, “ticari matematik”, “araştırma teknikleri” ve benzeri derslerin lisans eğitimine
yönelik dersler olarak değerlendirilebileceği; ders programlarında yer almaları sonucunda MYO’ların
ara eleman yetiştirmeye yönelik amaçlarına hizmet etmekten uzak olarak görülebileceği bir başka
tartışma konusu olarak göze çarpmaktadır.
KAYNAKLAR
Akoğlan Kozak, M. (2009). Akademik Turizm Eğitimi Üzerine Bir Durum Analizi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22.
Baltaci, F., Üngüren, E., Avsalli, H., & Demirel, O. N. (2012). Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitim Memnuniyetlerinin ve Geleceğe Yönelik Bakış Açıların Belirlemesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 4(1).
Hacıoğlu, N., Kaşlı, M., Şahin, S. Tetik, N. (2008). Türkiye'de Turizm Eğitimi, Ankara: Detay Yayıncılık.
Kızılırmak, İ. (2000). Meslek yüksek okulları turizm ve otelcilik programlarının günümüz turizm sektörünün beklentileri doğrultusunda değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 147, 54-60.
Okumus, F., & Yagci, O. (2006). Tourism higher education in Turkey. Journal of Teaching In Travel & Tourism, 5(1-2), 89-116.
Öncüer, M. E. (2006). Avrupa Birliği Eğitim Politikasında Mesleki Turizm Eğitimi Yaklaşımı ve Türk Turizm Eğitimine Uygulanabilirliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.
Pelit, E., & Güçer, E. (2006). Turizm alanında öğretmenlik eğitimi alan öğrencilerin turizm işletmelerinde yaptıkları stajları değerlendirmeleri üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 139-164.
http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KONT%20KILAVUZU%20YEN%C4%B0%20(24%2006%202013).pdf (E.T. 11.04.2014).
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2914.pdf (E.T. 01.05.2014).