78 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division

volume 30 no.3 : July - september 2012

*วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยขอนแกน**นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยขอนแกน***รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

การพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอด โรงพยาบาลบานผอ จงหวดอดรธาน*

ฉนทนาชาวดรพย.ม.** เพชรไสวลมตระกลวท.ม.***

บทคดยอ การวจยเชงปฏบตการนศกษาสภาพการณและพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอดม2ระยะระยะแรกศกษา

สภาพการณในคลนกบรการและสถานบรการเครอขายโรงพยาบาลบานผอจำานวน21แหง เกบขอมลโดยใชแบบ

สมภาษณกงโครงสรางในกลมของบคลากรดานสาธารณสข เจาหนาทขององคการปกครองสวนทองถนและพเลยง

กำากบการกนยาสนทนากลมผปวยวณโรคปอดและอาสาสมครสาธารณสขสงเกตการปฏบตงานของเจาหนาทและ

พฤตกรรมของผปวยและพเลยงในคลนกวณโรคและแบบบนทกตางๆ โดยใชกรอบแนวคดการดแลผปวยโรคเรอรง

6องคประกอบระยะทสองพฒนาการดแลผปวยวณโรคปอดในคลนกวณโรคและสถานบรการเครอขายจำานวน5แหง

วเคราะหขอมลโดยใชการวเคราะหเชงเนอหาและสถตพรรณา

ผลการศกษาพบวาผปวยวณโรคปอดปฏบตไมถกตองเกยวกบการรกษาวณโรคการปองกนแพรกระจายเชอ

การตดตามการรกษาตามนดพเลยงกำากบการกนยาสวนใหญไมไดดแลกำากบการกนยาของผปวยอยางจรงจงอตรา

กำาลงเจาหนาทในการใหบรการในคลนกวณโรคมไมเพยงพอการประสานสงตอขอมลและแนวทางการเยยมตดตาม

ผปวยไมชดเจน จากสถานการณไดระดมสมองวางแผนพฒนาและดำาเนนการตามแผนดงน1) การสนบสนนการ

ดแลตนเองของผปวยวณโรคทมปญหาการรกษาการปองกนการแพรกระจายเชอและการมาตรวจตามนด โดยการ

ใหความรเกยวกบวณโรครายบคคลและรายกลมโดยใชสอการสอนทพฒนาขน ใหความรเกยวกบวณโรคในกลมพ

เลยงและแนะนำาเกยวกบการกำากบการกนยาและการดแลผปวย2)เพมอตรากำาลงในคลนกและปรบเปลยนวนให

บรการ 3)พฒนาแนวทางการประสานขอมลผปวยระหวางคลนกวณโรคกบแผนกตางๆ และเครอขายบรการ

4)พฒนาแนวทางการเยยมตดตามผปวยวณโรค

ผลการดำาเนนงานพบวาผปวยวณโรคปอดทเขารวมในกระบวนการศกษาจำานวน25คน ไดรบการรกษา

หายขาดรอยละ96 ในจำานวนนเปนผปวยรายใหมจำานวน7คนไดมการประสานสงตอขอมลและตดตามเยยมตาม

แนวทางครบทง7คน

คำ�สำ�คญ : การดแลผปวยวณโรคปอดวณโรคปอด

ความเปนมาและความสำาคญของปญหา วณโรคเปนโรคตดตอเรอรงทเปนปญหาสำาคญ

ทางดานสาธารณสขและเปนสาเหตของการปวยและการ

ตายในหลายประเทศทวโลกซง มแนวโนมจะทวความ

รนแรงมากขน เนองจากการแพรระบาดของโรคเอดส

และ ปญหาการดอยาวณโรคเพมมากขน1,2 จากการ

รายงานขององคการอนามยโลกระบวาป2550ประชากร

1 ใน3ของประชากรทวโลกหรอประมาณ16–20

ลานคนตดเชอวณโรคแลวและประมาณ8–10ลาน

คนเปนกลมทกำาลงแพรเชอคดเปนอตราปวย139ตอ

แสนประชากรผปวยวณโรคเสยชวตปละประมาณ1.65

ลานคนคดเปนอตราตาย25ตอแสนประชากร โดย

ประเทศไทยถกจดอยในอนดบท18จาก22ประเทศท

มอบตการณการระบาดของวณโรคอยางรนแรง1,3,4จาก

ขอมลป2551ประเทศไทยมผปวยวณโรคทวประเทศ

65,252ราย(113.51ตอแสนประชากร)เพมขนจาก

ป2550รอยละ1.85

79วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555

เปาหมายในการควบคมวณโรคขององคการ

อนามยโลกกำาหนดไว2ขอคอ1)อตราการคนหาผปวย

วณโรครายใหมเสมหะพบเชอไมตำากวารอยละ70ของ

จำานวนทคาดวาจะมและ2)อตราการรกษาหายในผปวย

วณโรครายใหมเสมหะพบเชอไมตำากวารอยละ851ใน

ดานการรกษากระทรวงสาธารณสขไดนำากลยทธDOTS

(DirectlyObservedTreatment,Shortcourse)หรอการ

รกษาดวยระบบยาระยะสนภายใตการสงเกตโดยตรงซง

องคการอนามยโลกไดมการพสจนแลววามประสทธภาพ

สามารถตดวงจรการตดตอของวณโรคอยางไดผลจงนำา

มาใชแกปญหาวณโรคในประเทศตงแตป2539ผลการ

ดำาเนนงานพบวาอตราผลสำาเรจของการรกษามแนวโนม

เพมขนตลอดมาตงแตป2544แตยงตำากวาเปาหมายท

กำาหนดคอรอยละ85โดยในป2550อตราผลสำาเรจของ

การรกษาคดเปนรอยละ81สาเหตสำาคญทประเทศไทย

ไมสามารถบรรลเปาหมายในเชงผลการรกษา เนองจาก

อตราตายทสงถงรอยละ8.6และอตราการขาดการรกษา

รอยละ56 สาเหตของการขาดยาเปนเพราะการรกษา

ตองใชระยะเวลานานทำาใหผปวยไมใหความรวมมอใน

การรกษา7กระทรวงสาธารณสขไดใชกลวธตางๆรวม

ทงDOTSทองคการอนามยโลกไดแนะนำา แตการนำา

DOTSมาปรบใชในการปฏบตจรงในประเทศไทยยงม

ความหลากหลายดานคณภาพ8

จงหวดอดรธาน มการดำาเนนงานปองกน

ควบคมวณโรค โดยนำาแนวทางการรกษาดวยระบบ

ยาระยะสนแบบมพเลยงมาใชครอบคลมทกพนทในป

2545ซงผลการดำาเนนงานระหวางป2549–2551พบ

วาอตราปวยเพมขนเลกนอยโดยมผปวยวณโรครายใหม

ขนทะเบยนรบการรกษาคดเปนอตราปวย78.3,72.4

และ74.1ตอแสนประชากรตามลำาดบผปวยวณโรคราย

ใหมเสมหะบวกคดเปนอตรา53.2,48.2,และ50.3ตอ

แสนประชากรตามลำาดบอตราผลสำาเรจในการรกษาใน

ภาพรวมแนวโนมเพมขนเลกนอยคดเปนรอยละ87.0,

87.1และ87.5ตามลำาดบ9

สำาหรบการดำาเนนงานปองกนควบคมวณโรค

อำาเภอบานผอ จงหวดอดรธานพ.ศ.2550–2552

พบวามผปวยวณโรครายใหมขนทะเบยนรบการรกษา

จำานวน74;51และ79รายคดเปนอตราปวย69.1;

47.6 และ 73.1ตอแสนประชากรตามลำาดบ มแนว

โนมลดลงแลวเพมขนอกอตราผลสำาเรจในการรกษาม

แนวโนมลดลงเรอยๆจากรอยละ87.5เปน86.9และ

79.4ตามลำาดบ เนองจากผปวยขาดการรกษาและเสย

ชวตระหวางการรกษาซงพบวาอตราการขาดการรกษา

มแนวโนมเพมขนคดเปนรอยละ4.2;9.3และ11.8

ตามลำาดบ10 ในการดำาเนนงานวณโรคทผานมาของ

โรงพยาบาลบานผอป2553พบผปวยวณโรคปอดทก

ประเภทขนทะเบยนรกษาในคลนกวณโรคตงแตเดอน

ตลาคม2552–กนยายน2553จำานวน58คนคด

เปนอตราปวย53.7ตอแสนประชากร11และเหนวาการ

ใหการดแลผปวยวณโรคของโรงพยาบาลบานผอ ยงม

ปญหาในดานการจดบรการของคลนกวณโรคการปฏบต

ตวผปวยการมสวนรวมของคนในครอบครวและชมชน

ซงวณโรคปอดถอเปนโรคตดตอเรอรงทตองไดรบการ

ดแลรกษาอยางตอเนอง

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามการนำารป

แบบการดแลผปวยโรคเรอรง12(ChronicCareModel)

ไปใชในผปวยโรคเรอรงไดอยางมประสทธภาพเนองจาก

เปนรปแบบการดแลทชวยใหผปวยมการจดการตนเอง

มทมในการดแลผปวยทเปนสหวชาชพทำาการเยยมเปน

ทมและมการจดการโรคและการจดการรายกรณ13 ซง

ม6องคประกอบไดแก1)นโยบายของชมชนแหลง

ประโยชนทรพยากรบคคลทมบทบาทและหนาทใหการ

สนบสนนการดแลรกษาผปวยวณโรค 2) นโยบาย

และเปาหมายของการดแลรกษาผปวยวณโรค 3)การ

สนบสนนการดแลตนเองทงของผปวยพเลยงและผม

สวนเกยวของเพอสงเสรมใหผปวยวณโรคและครอบครว

สามารถปฏบตตามแนวทางการรกษาวณโรคไดถกตอง

4)การออกแบบระบบการใหบรการ เพอใหเหมาะสม

กบสภาพปญหาและความตองการของผปวย 5) การ

สนบสนนการตดสนใจหรอแนวทางในการตรวจวนจฉย

โรคและรกษาวณโรค 6) ดานระบบขอมลทางคลนก

เพอการจดการขอมลทสามารถนำามาใชประโยชน และ

วเคราะหได ผวจยจงมความสนใจทนำามาพฒนาการ

ดแลผปวยวณโรคปอดเพอใหผปวยไดรบการรกษาตอ

เนองอตราผลสำาเรจของการรกษา(Successrate)และ

อตราการรกษาหาย(Curerate) เพมขนอตราการขาด

การรกษา(Defaultrate)ลดลง

80 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division

volume 30 no.3 : July - september 2012

วตถประสงคการวจย เพอศกษาสภาพการณและพฒนาการดแล

ผปวยวณโรคปอดของโรงพยาบาลบานผอ จงหวด

อดรธาน

วธดำาเนนงานวจย การวจยครงนเปนวจยเชงปฏบตการ(Action

research) เลอกพนทศกษาแบบเจาะจงไดแกคลนก

วณโรคโรงพยาบาลบานผอ และ รพ.สต. เครอขาย

โรงพยาบาลบานผอจำานวน5แหงคอรพ.สต.หนองแวง

นาลอม บานเทอม หวยศลาผาสกและรพ.สต.คำาบง

ซงเปนพนททมผปวยวณโรคปอดรายใหมขนทะเบยนรบ

การรกษาและเจาหนาทยนดเขารวมในการวจย

ผใหขอมลประกอบดวยผบรหารโรงพยาบาล

บานผอจำานวน2คนแพทยทรบผดชอบคลนกวณโรค

จำานวน 1 คน เจาหนาทชนสตรโรค จำานวน 1 คน

เจาหนาทผรบผดชอบงานวณโรคของ รพ.สต. จำานวน

21 คน กลมผปวยวณโรคทกำาลงรบการรกษาใน

คลนกวณโรคและรายใหมจำานวน25 รายและพเลยง

ผปวยวณโรคจำานวน20คนอาสาสมครสาธารณสขท

รบผดชอบผปวยวณโรคในหมบานจำานวน12คนเจา

หนาทผรบผดชอบงานวณโรคของอปท.ทมผปวยวณโรค

จำานวน13คน

ผรวมวจยประกอบดวยพยาบาลผรบผดชอบ

คลนกวณโรค1คนพยาบาลแผนกผปวยนอก 1คน

เภสชกรประจำาคลนก1คนและเจาหนาทผรบผดชอบ

งานวณโรคของรพ.สต.จำานวน10คน

เครองมอทใชในก�รวจยพฒนาจากแนวคด

รปแบบการดแลผปวยโรคเรอรง6องคประกอบ ไดแก

แบบสมภาษณกงโครงสรางในกลมของบคลากรดาน

สาธารณสขเจาหนาทขององคการปกครองสวนทองถน

และพเลยงกำากบการกนยาสนทนากลมในผปวยวณโรค

ปอดและอาสาสมครสาธารณสขสงเกตการณปฏบตงาน

ของเจาหนาท และพฤตกรรมของผปวยและพเลยงใน

คลนกวณโรคและแบบบนทกภาวะสขภาพผปวย

ก�รพทกษสทธกลมตวอย�ง การดำาเนน

การวจยครงนไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ

จรยธรรมการวจยในมนษยมหาวทยาลยขอนแกน

เลขทHE532167ณวนท4ตลาคม2553เมอผาน

การพจารณารบรองแลวผวจยจงดำาเนนการวจยทมหลก

3ประการ ไดแก หลกความเคารพในบคคลหลกผล

ประโยชนและหลกยตธรรมทกขนตอนของการวจย

ก�รดำ�เนนก�รวจยม4ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 ศกษ�สถ�นก�รณก�รดแลผปวย

วณโรค จากการเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณ

และสนทนากลมขอมลทตยภมจากเอกสารทะเบยนและ

รายงานตางๆวเคราะหขอมลสถานการณการใหการดแล

ผปวยวณโรคของอำาเภอบานผอและสรปประเดนปญหา

ขนตอนท 2 ว�งแผน ตดสนใจเลอกแนวท�ง

ก�รแกไขปญห�จดเสวนากลมระหวางผวจยและผรวม

วจยนำาเสนอขอมลทไดจากขนตอนท1รวมกนกำาหนด

เปาหมายการพฒนา รวมกนวางแผนการพฒนา โดย

ผวจยเปดโอกาสใหผรวมวจยไดมสวนรวมในการตดสนใจ

และกำาหนดแนวทางการพฒนา วธการดำาเนนการ

กำาหนดบทบาทหนาททรบผดชอบกำาหนดระยะเวลาใน

การดำาเนนการ และกำาหนดการตดตามผลการดำาเนน

งานเพอใหการดำาเนนการเปนไปอยางมประสทธภาพ

ขนตอนท 3 ปฏบตง�นและสะทอนผลก�ร

ปฏบต ปฏบตกจกรรมการดแลผปวยวณโรคตามการ

วางแผนรวมสะทอนการปฏบตโดยการเสวนากลมรวม

กนระหวางผวจยและผรวมวจยตดตามการปฏบตงาน

ทกเดอนรวมกนปรกษาหารอและรบฟงความคดเหน

ปญหาอปสรรคประเมนผลขณะทปฏบตกจกรรมการ

ใหการดแลผปวยวณโรคและปรบปรงการปฏบตงาน

ขนตอนท 4 ประเมนผล ประเมนผลกระบวน

การในการปฏบตงานเปนระยะและประเมนผลลพธใน

ดานความรวมมอในการรกษาผปวยวณโรคปอดการมา

รบการรกษาตามนดอตราการรกษาหายและอตราการ

ขาดการรกษา

ก�รวเคร�ะหขอมล ขอมลเชงคณภาพเกยว

กบการใหการดแลผปวยวณโรคซงไดจากการสมภาษณ

การสนทนากลมและการสงเกตพฤตกรรมวเคราะหเชง

เนอหา(ContentAnalysis)สวนขอมลเชงปรมาณใชการ

วเคราะหขอมลโดยสถตเชงพรรณาไดแกความถรอยละ

81วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555

ผลการวจย 1. สภ�พก�รณก�รดแลผปวยวณโรคปอด

โรงพย�บ�ลบ�นผอ

1.1 ด�นทรพย�กรและนโยบ�ยของ

ชมชนโดยรพ.สต.ทมผปวยวณโรคปอดในพนทจะได

รบการประสานและสงตอขอมลผปวยจากคลนกวณโรค

ของโรงพยาบาลบานผอแลวนำาไปวางแผนเยยมบานและ

ตดตามการรกษาของผปวยรวมกบอสม.ในพนท สวน

เทศบาลตำาบลบานผอและอบต.ทง 13แหง ไมทราบ

ขอมลและปญหาการเจบปวยดวยวณโรคของคนในพนท

จงไมไดมการจดทำาแผนงานและนโยบายเกยวกบงาน

วณโรค

1.2 หนวยบรก�รสขภ�พมการวางแผน

การดำาเนนงานรวมกนระหวางโรงพยาบาลและสำานกงาน

สาธารณสขอำาเภอ โดยมการจดทำาแผนปฏบตการและ

แผนพฒนาบคลากรซงมการดำาเนนการตามแผนทวางไว

1.3 ด�นก�รสนบสนนก�รดแลตนเอง

ของผปวยวณโรค เจาหนาทคลนกวณโรคไดใหความร

และคำาแนะนำาแกผปวยในขณะทมารบการรกษาในครง

แรกและเปนการใหความรรายบคคลแตจากการศกษายง

พบวาผปวยวณโรคมการรบรและการปฏบตตวไมถกตอง

เกยวกบการรกษาคอผปวยหยดยาเองเมอเกดอาการขาง

เคยงจากการกนยาไมใสหนากากอนามยปองกนการแพร

กระจายเชอในระยะเขมขนขณะทอยทบานและไมมารบ

การตดตามการรกษาตามวนนดสวนพเลยงกำากบการ

กนยาของผปวยทเปนญาต ไมเขาใจในบทบาทและไม

ไดกำากบการกนยาของผปวยอยางจรงจงผปวยวณโรค

ทเปนผสงอายจะมพเลยงเปนผพามาตดตามการรกษา

ทคลนกวณโรค

1.4 ก�รจดบรก�รใหก�รดแลผปวย

ประกอบดวย1)การใหบรการในคลนกวณโรคเจาหนาท

ผรบผดชอบงานคลนกวณโรคทำาหนาททงเปนผให

บรการ เจาหนาททะเบยน และผประสานงานวณโรค

ทำาใหบรการผปวยไดไมเตมท ไมมแนวทางชดเจนใน

การสงตอผปวยวณโรคระหวางแผนกในโรงพยาบาล

และระหวางคลนกวณโรคกบรพ.สต.2)การใหบรการ

ในรพ.สต. เนองจากระบบการประสานขอมลผปวยไม

ชดเจนไดรบขอมลผปวยชาทำาใหการวางแผนการเยยม

ตดตามผปวยลาชาและไมเหมาะสม แนวทางการดแล

ผปวยไมชดเจนขาดความตอเนองในการเยยมบานและ

การปฏบตไมเปนแนวทางเดยวกน

1.5 ด�นก�รสนบสนนก�รตดสนใจ

เจาหนาทผรบผดชอบงานวณโรคของคลนกวณโรคและ

รพ.สต.บางคนยงไมเคยผานการอบรมตามหลกสตรการ

ดแลผปวยวณโรคมการดำาเนนงานโดยขอคำาแนะนำาจาก

เจาหนาทผรบผดชอบงานคนเดม ใชคมอแนวทางการ

ดำาเนนงานของกระทรวงสาธารณสขและปรกษาแพทย

ประจำาคลนก

1.6 ด�นระบบขอมลท�งคลนกมโปรแกรม

การบนทกขอมลอเลคทรอนกสเมอผปวยมารบการ

รกษาทสามารถนำามาวเคราะหผลการทำางานไดแตยง

ไมครอบคลมทกดานและจดทำาทะเบยนการรกษาตาม

แนวทางการขนทะเบยนรกษาวณโรคของสำานกวณโรค

ทำาใหมความซำาซอนและเสยเวลาในการลงขอมล

หลงจากนนผวจยและผรวมวจยไดนำา

ขอมลมาวเคราะหสภาพการณปญหาความตองการของ

ผปวยวณโรคและระบบการใหบรการทตองการพฒนา

2. ก�รพฒน�ก�รดแลผปวยวณโรค

2.1 ก�รสนบสนนก�รดแลตนเองของ

ผปวย

1) ด�นก�รรกษ� ผปวยวณโรค

ทเปนผสงอายรบประทานยารกษาวณโรคแลวมอาการ

เบออาหารคลนไส อาเจยนรบประทานอาหารไดนอย

เหนอยออนเพลยนำาหนกลดและหยดยาเองเจาหนาท

ของคลนกวณโรคและเจาหนาท รพ.สต.ทรวมวจย ได

ใหความรรายบคคลเกยวกบการรบประทานอาหารทสก

ใหมๆมประโยชนเชนตมปลาผกลวกและเปดโอกาส

ใหผปวยไดพดคยซกถามจนมนใจวาจะสามารถปฏบต

ได หลงจากนนไดเปดโอกาสใหผปวยไดพดคยแลก

เปลยนประสบการณและแนวทางในการแกไขปญหารวม

กนพรอมทงแจกเอกสารและคมอบนทกการกนยาของ

ผปวยทมเนอหาเกยวกบวณโรครวมกบใชสอการสอน

ภาพพลกทจดทำาขนนอกจากนไดประสานเจาหนาทรพ.สต.

และอสม.ในการตดตามเยยมบานผลการประเมนพบวา

ผปวยวณโรคทง4รายรบประทานอาหารไดมนำาหนกเพมขน

อยางตอเนอง รบประทานยาสมำาเสมอและตอเนองจน

82 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division

volume 30 no.3 : July - september 2012

สนสดการรกษาจำานวน3รายผปวยหนงรายเสยชวต

ดวยโรคความดนโลหตสงขณะรบประทานยาในเดอนท5

2) ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ย

เชอผปวยวณโรคเสยงตอการแพรกระจายเชอเนองจาก

การปฏบตตวไมถกตองจากการสงเกตของนกวจยและ

ผรวมวจยพบวาผปวยไมสวมหนากากอนามยในระยะ

เขมขนของการรกษาทงทโรงพยาบาลและทบาน จาก

การสอบถามผปวยบอกวารสกอดอดไมสบายทตองใส

หนากากอนามยเจาหนาทผรบผดชอบคลนกวณโรคและ

รพ.สต.ไดใหความรใหคำาแนะนำาปรกษาเพอสรางความ

ตระหนกใหแกผปวยวณโรคเนนใหเหนถงผลกระทบทจะ

เกดกบผปวยและครอบครวทกครงทมาตดตามการรกษา

และตดตามเยยมบานแนะนำาใหพเลยงผปวยคอยเตอน

ผลการประเมนพบวาผปวยสวนใหญมการใสหนากาก

อนามยมผาเชดหนาปดปากเวลาไอหรอจามจากการ

ตรวจคดกรองหาเชอวณโรคของผสมผสรวมบานของ

ผปวยจำานวนทงหมด49รายไมพบการตดเชอ

3) ก�รตดต�มผ ป วยท ไมม�

ตดต�มก�รรกษ�ต�มนด จากการใหบรการในคลนก

พบวามผปวยผดนดรอยละ 20 เนองจาก มยาเหลอ

ผสงอายไมมคนพามาลมวนนดจากเดมมการโทรศพท

ตดตามผปวยโดยตรง ถาตดตอไมไดจงจะแจงให

เจาหนาทรพ.สต.ตดตามในการนจงไดปรบใหมการจาย

ยาใหครบตามจำานวนวนนดเมอถงวนนดยาจะหมดพอด

กำาชบผปวยและพเลยงเรองการมาตดตามใหตรงวนนด

เขยนวนนดในดานหนาของสมดนดปรบวนใหบรการ

จากวนศกรเปนวนพฤหสบด จากการประเมนพบวา

ผปวยมาตดตามการรกษาตรงตามวนนดเพมมากขนแต

ยงคงมผปวยไมมาตามวนนด1คนเนองจากตดภารกจ

ทจำาเปนจงไดนดใหมารบบรการในวนศกร

2.2 ปรบเปลยนก�รดแลผปวยวณโรค

ปอดในคลนกวณโรคโดยการเพมอตรากำาลงเจาหนาท

ในคลนกวณโรคทำาใหเจาหนาทมเวลาใหบรการ คำา

แนะนำาแกผปวยและพเลยงไดครอบคลมมากขนรวมทง

ไดปรบเปลยนวนใหบรการของคลนกวณโรคจากวนศกร

เปนวนพฤหสบดเพอใหผปวยทไมมาตามวนนดใหไดมา

รบบรการในวนศกรผลการดำาเนนกจกรรมผปวยทง25คน

มาตดตามการรกษาตามนดเพมขน จากการสงเกต

พยาบาลผใหบรการตดตามการรกษามเวลาพดคยซกถาม

และประเมนปญหาความตองการของผปวยและญาต

เพมขนพยาบาลพงพอใจกบระบบการใหบรการทมการ

ประสานและแบงหนาทกนในคลนก ผปวยมความพง

พอใจกบการใหความรเพราะมโอกาสไดซกถามและพด

คยกบผปวยและญาตคนอนๆ

2.3 พฒน�แนวท�งก�รประส�นขอมล

ผวจยและผรวมวจยไดจดทำาแนวทางสงตอขอมลผปวย

ระหวางคลนกวณโรคกบแผนกทเกยวของและ รพ.สต.

โดยกำาหนดวนเวลา และชองทางการประสานขอมลท

ชดเจน เจาหนาทคลนกวณโรคเปนผแจงประสานขอมล

ผปวยทงทางโทรศพทและทางจดหมายอเลกทรอนกส

เมอ รพ.สต. ไดรบขอมลแลวใหมการตอบกลบขอมลให

กบคลนกวณโรคทกครงพบวายงมปญหาเกยวกบระบบ

สญญาณโทรศพทและอนเตอรเนตแกไขโดยเพมจำานวน

ผทจะรบการประสานขอมลทางโทรศพทของรพ.สต.อก

1คน ในกรณตดตอเจาหนาทผรบผดชอบงานไมไดและ

นำาแนวทางททำาการปรบปรงแลวนไปใชกบผปวยรายใหม

จำานวน7คนการประสานขอมลในโรงพยาบาลและรพ.สต.

ทมผปวยจำานวน5แหงเปนไปตามแนวทางทวางไวและ

มการตอบรบขอมลครบทกแหง ผรบขอมลทงสองฝาย

พงพอใจกบแนวทางนและมการดำาเนนงานอยางตอเนอง

2.4 พฒน�แนวท�งก�รเยยมตดต�มผ

ปวยวณโรค แนวทางการเยยมตดตามผปวยนนเดมได

กำาหนดเกณฑการเยยมตดตามผปวยทบานในระยะเขม

ขนไวสปดาหละ1ครงไดปรบการเยยมตดตามผปวยท

บานทก2สปดาหและคลนกวณโรคนดตดตามผปวยทก

2สปดาหใน2 เดอนแรกหลงจาก2 เดอนแลวถาไมม

ภาวะแทรกซอนหรอไมมอาการผดปกตจงนดทก1เดอน

แนวทางการเยยมตดตามผปวยนนำาไปใชเยยมตดตาม

ผปวยจำานวน7รายตามเกณฑการเยยมทวางไวคอระยะ

เขมขนตดตามเยยมโดยรพ.สต.4ครงคลนกวณโรค

4ครง ระยะตอเนอง รพ.สต.และคลนกวณโรค เยยม

เดอนละ1ครงรวม8ครงโดยในครงแรกมการประเมน

สภาพแวดลอมโดยทวไปและทกครงทเยยมบานจะตอง

ประเมนสภาพและอาการของผปวยประเมนความรการ

ปฏบตตวของผปวยพเลยงใหคำาแนะนำาเรองวณโรคการ

รกษายาทรกษาความสำาคญของการมพเลยงกำากบการ

83วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555

ปฏบตตวไมถกตองเกยวกบการการรกษาการปองกนการ

แพรกระจายเชอและไมมารบการตดตามการรกษาตามวน

นดเจาหนาทผรบผดชอบในคลนกวณโรคและรพ.สต.ได

สนบสนนการดแลตนเอง ใหกำาลงใจ ใหความรกบผปวย

รายบคคลและรายกลม เนองจากความเปนอยและการ

ดำาเนนชวตทแตกตางกนและผสงอายมขอจำากดในเรอง

การรบขอมลขาวสารรวมทงการดแลตนเองในดานตางๆ

เชน ไมไดเปนผประกอบอาหารเอง จงใหความสำาคญ

กบพเลยงในการกำากบดแลเรองการรบประทานอาหาร

การรบประทานยาอยางตอเนองทำาใหผปวยวณโรคและ

พเลยงมความรความเขาใจเกยวกบโรควณโรคเพมมากขน

สามารถปฏบตตวไดถกตองเหมาะสมเกยวกบการรกษา

การปองกนการแพรกระจายเชอ การตดตามการรกษา

ตามนดมอตราการรกษาสำาเรจเพมขน14,15,16

2. ก�รปรบเปลยนก�รดแลผปวยวณโรค

ปอดในคลนกวณโรค จากสถานการณ การใหบรการ

ในคลนกวณโรค เจาหนาทผรบผดชอบเพยงคนเดยว

มกจกรรมใหบรการผปวยวณโรคในคลนกหลายอยาง

ทำาใหบรการไดไมครอบคลมไดเพมอตรากำาลงเจาหนาท

ใหบรการในคลนกวณโรคและเปลยนวนใหบรการจาก

วนศกรเปนวนพฤหสบดทำาใหผปวยไดรบบรการอยาง

ครอบคลมทงดานการรกษาปองกนและสงเสรมสขภาพ

และไมมผปวยขาดการตดตามการรกษา เพอใหการ

บรการไดตรงตามปญหาและความตองการของผปวยจง

ตองมการเปลยนแปลงดานโครงสรางบรการการสราง

ทมงานดแลผปวยทมการแบงงานกนอยางชดเจนและ

การนดตรวจตดตามอยางเหมาะสม17

3. ก�รพฒน�ระบบก�รสงตอขอมลผปวย

และการเยยมตดตามการรกษา ไมมแนวทางชดเจนใน

การสงตอผปวยวณโรคระหวางแผนกในโรงพยาบาลและ

ระหวางคลนกวณโรคกบ รพ.สต.จากการกำาหนดระบบ

การสงตอรวมกนของทมผรวมวจยผลการดำาเนนกจกรรม

ตามแนวทางการสงตอผปวยไดมการประสานขอมลผปวย

รายใหม ทงระหวางแผนกในโรงพยาบาลคลนกวณโรค

และรพ.สต. เปนไปตามแนวทางทกำาหนดไว จำานวน

ทงหมด7คนมการตอบกลบขอมลครบทกแหงรพ.สต.

สามารถนำาขอมลไปวางแผนใหการดแลผปวยไดตอเนอง

และรวดเรวเนองจากการมแนวทางการประสานงานสงตอ

กนยาการสงเกตอาการขางเคยงจากยาการบนทกการกน

ยาการเกบรกษายาการปองกนการแพรกระจายเชอการ

นดตดตามการรกษากจกรรมการเยยมบานตอเนองโดย

การประเมนสภาพและอาการของผปวยประเมนความ

รการปฏบตตวของผปวยและพเลยงเจาหนาทรพ.สต.

บนทกการเยยมบานผปวยทกครงในสมดประจำาตวผปวย

แฟมประวตครอบครวผปวยและทะเบยนการเยยมบาน

ของรพ.สต.พบวาผปวยและครอบครวพอใจและยนด

ใหมเจาหนาทมาเยยมบานผปวยไดรบการเยยมตดตาม

จากเจาหนาทจนครบกำาหนดการรกษาตามเกณฑ เมอ

ครบกำาหนดการรกษาพบวาผปวยวณโรครบการรกษา

ครบทง7รายไมมผปวยขาดยา

3. ก�รประเมนผล พบวา1) บคคลากร

ดานสาธารณสขทมสวนเกยวของสนบสนนและใหความ

รวมมอเปนอยางดในทกขนตอน2)ผปวยและพเลยง

กำากบการกนยามความสนใจและใหความรวมมอใน

กระบวนการพฒนามความรความเขาใจเกยวกบโรค

การรกษา การปองกนการแพรกระจายเชอเพมขน

เกดความตระหนกในการดแลตนเองและมพฤตกรรมในการ

ดแลเองทถกตองเหมาะสมจากการสงเกตการมาตดตาม

การรกษาของผปวยพบวาผปวยมารบการรกษาตรงตาม

นดเพมขนมผปวยทไมมารบการรกษาตามนดเจาหนาท

สามารถตดตามมารบการรกษาไดครบทกราย3)อาสา

สมครสาธารณสขมสวนรวมในการใหขอมล การเสนอ

แนะและรวมดำาเนนงานทกครงทขอความรวมมอ4)การ

ประเมนผลลพธผปวยทขนทะเบยนรบการรกษาระหวาง

วนท1ตลาคม2553ถง30เมษายน2554ทสมครใจ

เขารวมโครงการวจยจำานวน25คนเมอสนสดการรกษา

ระยะเวลา6เดอนผปวยรบการรกษาจนหายขาดจำานวน

24คนคดเปนอตราการรกษาสำาเรจรอยละ96ผปวย

เสยชวต จำานวน1คนเปนผสงอาย ไมมผปวยขาดยา

ผปวยรายใหมททำาการศกษาในระยะดำาเนนกจกรรม

จำานวน 7 คนพบวา เมอรบการรกษาครบ 2 เดอน

มผลเสมหะในระยะConversionrateเปนลบทง7คน

การอภปรายผล 1. ก�รสนบสนนก�รดแลตนเองของผปวย

วณโรค จากสถานการณผปวยวณโรคมการรบรและการ

84 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division

volume 30 no.3 : July - september 2012

2. WorldHealthOrganization.GlobalTuberculosis

Control:WHOReport.Geneva:TheOrganization;

2007.

3. National Health Security Office (NHSO),

Thailand. Integratedmanagement of TB in

National Health System fiscal year 2007.

[databaseontheInternet].2007[cited2009Oct

24].Available from:http://www.searo.who.

int/LinkFiles/CDS_Full_reportTB_July07.pdf.

4. WorldHealthOrganization.GlobalTuberculosis

Control:WHOReport.Geneva:TheOrganization;

2009.

5. Bureau of Policy and Strategy Office of

PermanentSecretary.ThaiSocietyFirstquarter

fiscal year 2007.[ database on the Internet].

2007 [cited2009Sep20]. Available from:

http://www.thaigcd.ddc.moph.go.th

6. BureauofTuberculosisDepartmentofDisease

ControlMinistry of PublicHealth.Guide for

health ormunicipal authorities : Participation

ofcommunities inTBcontrol .Bangkok:The

AgriculturalCo-operativeFederationofThailand

Printing;2008.

7. LimtrakulP,PanichacheewakulP,Charoenchai

A, Srisaenpang P, Srisaenpang S. Situation

AnalysisTuberculosisControl:DOTSStrategy.

(Research report). KhonKaen: Faculty of

Nursing,KhonKaenUniversity;2002.

8. RattanasuwanP.Directly-ObservedTreatment

(DOT)workingbygiveresponsibilitytoprovider

whoisnotpatientconsil:ModelofTuberculosis

centerRegion11.Nakhonsethammarat, fiscal

year1999–2001.SongklanakarinMedical

Jernal2001;20(2):69-71.

9. DepartmentofTuberculosisandAIDS,Udonthani

Provincial Health Office. Annul Report.

Udonthani:Office;2008.

ขอมลทชดเจนทงการใชโทรศพทและอนเตอรเนตทำาใหม

การประสานงานทเปนระบบและชดเจนไดรบขอมลครบ

ถวนทำาใหสามารถนำาขอมลทไดรบไปสการวางแผนการ

ตดตามเยยมผปวยใหไดรบบรการทมมาตรฐานเดยวกน

และผปวยเกดความพงพอใจ17,18,19

4. พฒน�แนวท�งก�รเยยมตดต�มผปวย

วณโรค มการตดตามเยยมผปวยไดครบถวนตามเกณฑ

การเยยม เปนผลจากการเพมสมพนธภาพระหวางผให

บรการกบผปวยครอบครวและชมชนการมสมพนธภาพ

ทดมผลใหผปวยใหความรวมมอในการรกษาสอดคลอง

กบคำากลาวทวาการจดทใหบรการเพมเกยวกบการจด

กลมใหความร ใหเจาหนาทผตดตามการรกษาทผให

บรการใสใจตอการใหบรการจะสงผลตอความรวมมอ

ในการรกษาทมคณภาพ20,21

ขอเสนอแนะ จากการศกษาสภาพการณพบวาบคลากร

ผใหการดแลผปวยวณโรคไดรบการอบรมตามหลกสตร

การดแลผปวยวณโรคยงไมครอบคลมโดยเฉพาะเจา

หนาททเขาปฏบตงานใหมจงควรจะใหไดรบการฝก

อบรมกอนใหการดแลผปวยและมการอบรมฟนฟทกป

และนอกจากนองคกรในชมชน ไดแก อสม.ควรไดรบ

การสนบสนนและฝกใหสามารถดแลผปวยในชมชนได

ดวยความมนใจ

กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณ รศ.ดร.สมจต แดนสแกว

ดร.เกษรแถวโนนงวผทรงคณวฒและนายแพทยสนนท

แมนเมองผอำานวยการโรงพยาบาลบานผอ เจาหนาท

โรงพยาบาลบานผอและรพ.สต.เครอขายผปวยวณโรค

และพ เลยงผปวยวณโรค ทมสวนรวมและใหการ

สนบสนน

References1. BureauofTuberculosisDepartmentofDisease

ControlMinistryofPublicHealth.Guidelinesfor

theimplementationoftheNationalTBControl.

Bangkok: The Agricultural Co-operative

FederationofThailandPrinting;2008.

85วารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ปท 30 ฉบบท 3 : กรกฎาคม - กนยายน 2555

10. BanphueHospital.AnnulReport.Udonthani.

Hospital;2009.

11.BanphueHospital.AnnulReport.Udonthani.

Hospital;2010.

12. Bodenheimer,T.,&Grumbach,K.Improving

PrimaryCare:StrategiesandToolsforaBetter

Practice.NewYork:McGraw-Hill;2007.

13. Kane,R.,Priester,R.,&Totten,A.Meetingthe

ChallengeofChronicIllness.TheJohnsHopkins

UniversityPress:printedintheUnitedStatesof

Americaonacid-freepaper.2005.

14. Tipaht P, Suggaravetsiri P. FactorsAssociated

WithSuccessofTreatmentAmongNewSmear-

PositivePulmonaryTuberculosisPatientsinUrban

andAuralAreainChaiyaphumProvince(Thesis).

KhonKaen:KhonKaenUniversity;2008.

15. AudthawateS. PrototypePublications tohelp

TBpatientscompletethetreatmentwithDOTS

byCentralChestInstituteofThailand.(Thesis)

Bangkok:KasetsartUniversity;1998.

16. IntarasupS,SangkajantaranonT.Healtheducation

intensifiedThe relativeswere involved in the

group treatmentwithDOTS in Tuberculosis

CenterRegion5NakhonRatchasima.Journal

ofCommunicableDiseaseControl,Region5

NakhonRatchasima1995;1(2),14-21.

17. OuysawatM, Limtrakul P. Development of

ParticipatoryPracticeGuidelineforTuberculosis

ControlatSoongnernDistrict,NakhonRatchasima

Province,JournalofNursesAssociationofThailand,

North-EasternDivision2009;27(1):53-60.

18. KingmaneeJ,KongtalnO.Improvingcontinuing

carefortuberculosisbycommunityhospital.(Study

Report)KhonKaen:KhonKaenUniversity;2009.

19. TasanauiemP, AonchushomT, TuanyeeS.

NetworkDevelopment ofNewbornNursing

CareinSakonNakhonHospitalandItsNeighbor

Hospitls. Journal of Nurses Association of

Thailand,North-EasternDivision2011;29(3):

35-42.

20. Jiamjarasrangsi W. Chronic care model.

[databaseon the Internet].2007 [cited2009

Sep 20]. Available from: http://www.hsri.

or.th/th/publication/index.php

21. Wagner,H.,Austin, T.,Davis,Hindmarsh,

Schaefer,andBonomi.ImprovingChronicIllness

Care:TranslatingEvidenceIntoAction.Medline

&Chronicillness2001;20(6):64-78.

86 Journal of nurses’ association of thailand, north-eastern division

volume 30 no.3 : July - september 2012

Development of a Pulmonary tuberculosis health care in Banphue hospital Udonthani Province*

ChantanaChaodornM.N.S.** PetchsawaiLimtrakulM.Sc.***

Abstract ThisActionresearchaimedtoanalyzethecaresituationandtodevelopaTBhealthcareforboththe

BanphuehospitalTBclinicandthe21collaboratinghealthPromotingHospitalofBanphuehospital.TheChronic

CareModel(CCM)wasusedtoguidethefirstphaseofthestudyinassessingtheexistingconditionsofTBhealth

careandanalyzingobstaclesfaced.Datawerecollectedthroughsemi-structureinterviewsofhealthcare-related

administrators,healthcarepersonnelresponsibleinprovidingTBhealthcareinboththeTBclinicandthehealth

PromotingHospital,relevantofficersfromtheTambonAdministrativeOrganizations(TAO),andDOTwatchers,

focusgroupdiscussionsamongTBpatientsandvillagehealthvolunteer,behavioralobservationsofthehealth

personnelatworkandthepatients’andtheirDOTwatchers’behaviorsattheclinic,andpatients’medicalrecords.

ThesecondphasewasthenundertakentodevelopthecomprehensiveTBhealthcareinBanphuehospitalTB

clinicand5network.Acontentanalysiswasusedtoexaminequalitativeinformation.Quantitativedatawas

analyzedtoobtaindescriptivestatistic.

AsituationalanalysisoftheexistingTBhealthcareservicesrevealedthat:TBpatientspossessedincorrect

practiceandunconcerningtowardthetreatmentregimen,preventionofTBtransmission,andfollow-upvisits.

TheDOTwatchersdidnotconsistentlyobservethepatients’medicationtakings.TheTBclinicwasunderstaffed

andTheprotocolforcollaborationandreferralofpatients’ informationwerenotclearlydefined.Asaresult,

projectparticipantsbrainstormedtodeveloptheTBhealthcareserviceandimplementthefollowingactivities:1)

Promotionofthepatients’self-careforTBpatientswhopossessedincorrectpracticeHealthpersonnelalsoused

theteachingmediadevelopedinthisprojecttoadvicetheDOTwatchersaboutTB-relatedknowledge,medication

adherenceandbasicpatientcare.2)ImprovementofTBhealthcareservicebyincreasingthenumberTBclinic

staffsandreschedulingtheclinicdaytobettersuitwithpatientloads.3)Developmentofareferralguideline

betweentheTBclinicandallcollaboratinghealthcenters.4)CreatingaTBhomevisitguideline.

Aftertheprojectimplementation,25TBpatientsparticipatedinthisproject.24patients(96%)were

completelycured.AllnewTBcases(7patients)wereproperlyreferredfromtheTBclinictoresponsiblehealth

centersandvisitedathomeaccordingtothehomevisitcriteria.

Keywords: pulmonarytuberculosis(TB)healthcare,TB

* Thesis for Master of Science in Nursing, Faculty of Nursing, Khon Kaen University. ** Student of Master of Science in Nursing in Community Health Nurse Practitioner, Faculty of Nursing, Khon Kaen University*** Associate Professor and Director of Research and Training Center for Enhancing Quality of Life of Working Age People, Faculty of Nursing, Khon Kaen University