T.C.
MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Gamze KILIÇ
BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HATAY HAZİRAN-2015
HATAY İLİ TRABZON HURMASI BAHÇELERİNDE AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DİPTERA: TEPHRİTİDAE)’NİN POPÜLASYON YOĞUNLUĞU ve ZARAR ORANININ BELİRLENMESİ
T.C.
MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Gamze KILIÇ
BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HATAY HAZİRAN-2015
HATAY İLİ TRABZON HURMASI BAHÇELERİNDE AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DİPTERA: TEPHRİTİDAE)’NİN POPÜLASYON YOĞUNLUĞU ve ZARAR ORANININ BELİRLENMESİ
15.06.2015
TEZ BİLDİRİMİ
Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde
edilerek sunulduğunu, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana
ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını ve tez
üzerinde Yükseköğretim Kurulu tarafından hiçbir değişiklik yapılamayacağı için tezin
bilgisayar ekranında görüntülendiğinde asıl nüsha ile aynı olması sorumluluğunun
tarafıma ait olduğunu beyan ederim.
Gamze KILIÇ
I
ÖZET
HATAY İLİ TRABZON HURMASI BAHÇELERİNDE AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DİPTERA: TEPHRİTİDAE)’NİN POPÜLASYON YOĞUNLUĞU ve ZARAR ORANININ BELİRLENMESİ
Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae),
ülkemizde Trabzon hurmasının önemli bir zararlısıdır. Çalışma 2013-2014 yıllarında Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği’nin popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma Defne (Harbiye), Antakya, Dörtyol ve Belen ilçelerinde bulunan Trabzon hurması bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmada Econex sarı tuzak + feromon (% 95 trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-methylcyclohexanecarboxylate) ve DDVP kullanılmıştır. Feromon tuzakları haftalık olarak kontrol edilmiş ve yakalanan erginler sayılmış ve temizlenmiştir. Tuzaklardaki feromonlar her 90 günde bir yenileri ile değiştirilmiştir. Hasattan önce 2013 yılında 5, 2014 yılında 7 defa olmak üzere her bahçede feromon tuzaklarının kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 300 meyve kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir.
2013 yılında feromon tuzakları tarafından 13944 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Harbiye’de 3061 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmış, bunu 25 Ağustos, 11 Ağustos-6 Ekim, 15 Eylül tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’da 2923 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 13 Ekim, 20 Ekim, 3 Kasım tarihleri takip etmiştir. Bahçe 70’de 1202 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir. Belen'de 6758 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 4 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 11 Ağustos, 18 Ağustos, 21 Temmuz tarihleri takip etmiştir.
2014 yılında feromon tuzakları tarafından 10575 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Harbiye'de 4227 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 17 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 10 Ağustos, 24 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’da 1108 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 21 Eylül'de yakalanmış, bunu 7 Eylül tarihi takip etmiştir. Bahçe 70’de 396 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 26 Ekim'de yakalanmış, bunu 2 Kasım tarihi takip etmiştir. Belen'de 4844 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 10 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 24 Ağustos, 17 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir. 2013 yılındaki çalışmada en fazla Akdeniz meyve sineği zarar oranı 20 Ekim’de % 100 Bahçe 49’da, 13 Ekim'de % 82.7 Bahçe 70'de, 20 Ekim'de % 17.2 ile Harbiye'de, 20 Ekim'de % 3.35 ile Belen'de olmuştur. 2014 yılındaki çalışmada en fazla Akdeniz meyve sineği zarar oranı 2 Kasım'da % 95.0 ile Bahçe 49’da, 2 Kasım'da % 85.0 ile Bahçe 70’de, 2 Kasım'da % 9.62 ile Harbiye'de ve 2 Kasım'da % 2.44 ile Belen'de olmuştur. 2015, 142 sayfa Anahtar Kelimeler: Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata, Trabzon hurması, feromon tuzakları, Zarar oranı
II
ABSTRACT
DETERMINE OF POPULATION DENSITY AND DAMAGE RATES OF MEDITERRANEAN FRUIT FLY, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DIPTERA:
TEPHRITIDAE) IN PERSIMMON ORCHARDS IN HATAY PROVINCE
Mediterranean fruit fly (Medfly), Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae), is one of the important pests of persimmon in Turkey. Studies were conducted in 2013-2014 to evaluate the population density and damage rates of Medfly at persimmon orchards in Defne (Harbiye), Antakya, Dörtyol and Belen districts of Hatay province. The study was carried out using the Econex yellow traps and pheromones (% 95 trimedlure (t-butyl 4 (or 5) chloro-2-methylcyclohexanecarboxylate) and DDVP. The pheromone traps were weekly checked and captured Medfly adults were counted and then cleaned. Pheromones in the yellow traps were replaced with the new ones in every 90 days. Damaged fruits were counted 5 times in 2013, and 7 times in 2014 by assessing 300 persimmon fruits randomly in each of the orchards, except the ones from the pheromone trap hanging tree. In 2013, a total of 13944 Medfly adults were caught by pheromone traps. A total of 3061 Medfly adults were caught by pheromone traps in Defne (Harbiye) district, and the highest number of Medfly adults caught was in 22 September, followed by 11-25 August, 6 October and 15 September. A total of 2923 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe49, and the highest number of Medfly adults caught was on 27 October, followed by 13-20 October and 3 November. A total of 1202 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe70, and the highest number of the Medfly adults caught was on 27 October, followed by 14 July, 13 October and 6 October. A total of 6758 Medfly adults were caught by pheromone traps in Belen district, and the highest number of the Medfly adults caught was on 4 August, followed by 11-18 August and 21 July.
In 2014, a total of 10575 Medfly adults were caught by pheromone traps. A total of 4227 Medfly adults were caught by pheromone traps in Defne(Harbiye) district, and the highest number of Medfly adults caught was on 17 August, followed by 10, 24 and 31 August. A total of 1108 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe49, and the highest number of Medfly adults caught were on 22 September followed by 7 September. A total of 396 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe70, and the highest number of the Medfly adults caught was on 26 October, followed by 2 November. A total of 4844 Medfly adults were caught by pheromone traps in Belen district, and the highest number of the Medfly adults caught were on 10 August, followed by 17, 24 and 31 August. In 2013, the highest ratios of Medfly damaged fruits were observed on 20 October with 100 % in Bahçe49, 13 October with 82.7 % in Bahçe70, 20 October with 17.20% in Defne (Harbiye), 20 October with 3.35 % in Belen district. In 2014, the highest ratios of Medfly damaged fruits were observed on 2 November with 95 % in Bahçe49, with 85 % in Bahçe70, with 9.62% in Defne (Harbiye) and with 2.44 % in Belen district.
2015, 142 pages Key Words: Medfly, Ceratitis capitata, persimmon, pheromone traps, damages rates
III
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans tez çalışmamın her aşamasında büyük bir titizlik, sabır ve
özveriyle desteğini esirgemeyerek şahsıma iyi bir çalışma ortamı sağlayan değerli
danışman hocam Doç. Dr. Nihat DEMİREL’e sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, tez çalışmalarım boyunca her türlü yardımda bulunan sevgili eşim
Mahmut KILIÇ'a ve değerli aileme teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmalarım süresince
yardımlarını esirgemeyen değerli arkadaşlarım Ece DEĞER, İrem PEKGÖZ, Gönül
İNAN, Hakan ÇARPAR, Canan DUMAN, Sevtap DOKSÖZ ve Kıvılcım SARI'ya
teşekkürlerimi sunarım.
IV
İÇİNDEKİLER
ÖZET….. .. .........................................................................................................................I ABSTRACT..................................................................................................................... II TEŞEKKÜR.................................................................................................................... III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... IV ŞEKİLLER DİZİNİ.......................................................................................................... V ÇİZELGELER DİZİNİ .................................................................................................... X 1.GİRİŞ………………. .................................................................................................... 1 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR.......................................................................................... 12 3. MATERYAL ve YÖNTEM....................................................................................... 37 3.1. MATERYAL ...................................................................................................... 37
3.1.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması......................................................................... 37 3.1.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması......................................................................... 38
3.2. YÖNTEM............................................................................................................ 38 3.2.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması........................................................................ 38 3.2.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması........................................................................ 40
3.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ................................................................ 41 3.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ..................................... 41 3.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ..................................... 44
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA .......................................................... 46 4.1. 2013 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma ....................................................... 46
4.2. 2014 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma ........................................................ 75 4.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ................................................................ 95 4.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları...................................... 95 4.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları.................................... 115 5. SONUÇ ve ÖNERİLER........................................................................................... 129 KAYNAKLAR ............................................................................................................. 133 ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................. 142
V
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1.1. Akdeniz meyve sineğinin ergini (Thomas et al., 2010). ................. …………..6 Şekil 1.2. Akdeniz meyve sineği ergininin thorax görüntüsü (Thomas et al., 2010)........ 6 Şekil 1.3. Akdeniz meyve sineği ergininin kanat görüntüsü (Thomas et al., 2010). ........ 7 Şekil 1.4. Akdeniz meyve sineği yumurtasının toplu görüntüsü (Thomas et al., 2010). .. 7 Şekil 1.5. Akdeniz meyve sineği larvası (Thomas et al., 2010)........................................ 7 Şekil 1.6. Akdeniz meyve sineği pupası (Thomas et al., 2010). ....................................... 8 Şekil 1.7. Akdeniz meyve sineğinin dünyadaki dağılımı (FAO/IAEA, 2013) . .............. .9 Şekil 3.1. (a)Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon, (b) Econex
tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü........................... ……………39 Şekil 3.2. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından
yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri....................................................39Şekil 3.3. (a) Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon, (b) Econex
tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü..………......………………....40 Şekil 3.4. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından
yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri....................................................40Şekil 3.5. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon
hurması meyvesi........................................................................................... 41 Şekil 3.6. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b) ....................................................... 42 Şekil 3.7. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b).. ..................................................... 42 Şekil 3.8. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (b) Akdeniz meyve sineği
larvası....................................................................................................... ... .43 Şekil 3.9. (a) Vuruklu meyveye sahip Trabzon hurması ağacı, (b) Vuruklu meyvelerin toplanması....................………………………………………...43Şekil 3.10. a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ......................................................................................... .44 Şekil 3.11. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b).................................................... ..45 Şekil 3.12. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ve Akdeniz meyve sineği larvası……..45Şekil 4.1. 2013 yılında Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................46Şekil 4.2. 2013 yılında Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................47Şekil 4.3. 2013 yılında Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................48Şekil 4.4. 2013 yılında Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................49Şekil 4.5. 2013 yılında Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................50Şekil 4.6. 2013 yılında Harbiye VI’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................51Şekil 4.7. 2013 yılında Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..........................................52Şekil 4.8. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.......................................................53 Şekil 4.9. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri......54
VI
Şekil 4.10. 2013 yılında Tarla 49A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................55Şekil 4.11. 2013 yılında Tarla 49B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................55Şekil 4.12.2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..................................................................56Şekil 4.13.2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.................57Şekil 4.14. 2013 yılında Bahçe 80A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................58Şekil 4.15. 2013 yılında Bahçe 80B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................59Şekil 4.16. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..................................................................60Şekil 4.17. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.................61Şekil 4.18. 2013 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri......................................................62 Şekil 4.19. 2013 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.........................................63Şekil 4.20.2013 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.........................................64Şekil 4.21. 2013 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................65Şekil 4.22. 2013 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................66Şekil 4.23. 2013 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................67Şekil 4.24. 2013 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................68Şekil 4.25. 2013 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................69Şekil 4.26. 2013 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.......................................70Şekil 4.27. 2013 yılında Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................71Şekil 4.28. 2013 yılında Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................72Şekil 4.29. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.....................................................73 Şekil 4.30. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....74Şekil 4.31. 2014 yılında Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri .......................................75Şekil 4.32. 2014 yılında Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri .......................................76Şekil 4.33. 2014 yılında Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................77
VII
Şekil 4.34. 2014 yılında Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................78Şekil 4.35. 2014 yılında Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................79Şekil 4.36. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................80Şekil 4.37. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....81Şekil 4.38. 2014 yılında Tarla 49'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................82Şekil 4.39. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.....83Şekil 4.40. 2014 yılında Bahçe 80'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................83Şekil 4.41. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....84Şekil 4.42. 2014 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................85Şekil 4.43. 2014 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................86Şekil 4.44. 2014 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................87Şekil 4.45. 2014 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................88Şekil 4.46. 2014 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................89Şekil 4.47. 2014 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................90Şekil 4.48. 2014 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................90Şekil 4.49. 2014 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................91Şekil 4.50. 2014 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................92Şekil 4.51. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.....................................................93 Şekil 4.52. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri...94 Şekil 4.53. 2013 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................96Şekil 4.54. 2013 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................97Şekil 4.55. 2013 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................97Şekil 4.56. 2013 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................98Şekil 4.57. 2013 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................99
VIII
Şekil 4.58. 2013 yıllında Harbiye VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................99Şekil 4.59. 2013 yıllında Harbiye VII'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................100Şekil 4.60. 2013 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................101Şekil 4.61. 2013 yıllında Tarla 49A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).............................................................................................. 102Şekil 4.62. 2013 yıllında Tarla 49B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................102Şekil 4.63. 2013 yıllında Tarla 49'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................103Şekil 4.64. 2013 yıllında Bahçe 80A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................104Şekil 4.65. 2013 yıllında Bahçe 80B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................105Şekil 4.66. 2013 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................105Şekil 4.67. 2013 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................106Şekil 4.68. 2013 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................107Şekil 4.69. 2013 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................108Şekil 4.70. 2013 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................108Şekil 4.71. 2013 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................109Şekil 4.72. 2013 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................110Şekil 4.73. 2013 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................110Şekil 4.74. 2013 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................111Şekil 4.75. 2013 yıllında Belen IX'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................112Şekil 4.76. 2013 yıllında Belen X'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................112Şekil 4.77. 2013 yıllında Belen XI'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................113Şekil 4.78. 2013 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................114Şekil 4.79. 2014 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................115Şekil 4.80. 2014 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................116Şekil 4.81. 2014 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................116
IX
Şekil 4.82. 2014 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................117Şekil 4.83. 2014 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................118Şekil 4.84. 2014 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................118Şekil 4.85. 2014 yıllında Tarla 19'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)........................................................................................... ..119Şekil 4.86. 2014 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................120Şekil 4.87. 2014 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................ .121Şekil 4.88. 2014 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. 122Şekil 4.89. 2014 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).............................................................................................. 123Şekil 4.90. 2014 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................123Şekil 4.91. 2014 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)........................................................................................... ..124Şekil 4.92. 2014 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. .125Şekil 4.93. 2014 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. .126Şekil 4.94. 2014 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................126Şekil 4.95. 2014 yıllında Belen IX'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................127Şekil 4.96. 2014 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................127
X
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 1.1. Trabzon hurması üretiminin ülkelere göre durumu. .................................... 3 Çizelge 1.2. Türkiye’de bölgelere göre Trabzon hurması üretim miktarları. .................. 4 Çizelge 1.3. Türkiye’de illere göre Trabzon hurması üretim miktarları. ......................... 5 Çizelge 1.4. Hatay’ın ilçelere göre Trabzon hurması ağaç sayısı ve üretim
durumu. ........................................................................................................ 5 Çizelge 3.1. Hatay ilinde 2013 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin
lokalite ve yükseklikleri........................................................................... ..37 Çizelge 3.2. Hatay ilinde 2014 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin
lokalite ve yükseklikleri............................................................................ .38
1
1. GİRİŞ
Trabzon hurması, Diospyros (Ebaneceae: Ebenales) cinsi içerisinde yer almış olup
(Sponberg, 1977; Onur, 1990; Yonemori ve ark., 2000; Anonim, 2011a) ülkemizde
yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır (Onur,1990; Kaplankıran, 2010). Diospyros
içerisinde yaklaşık olarak 400 tür bulunmaktadır (Sponberg, 1977; Yonemori ve ark.,
2000).
Trabzon hurması bir subtropik iklim meyvesi olmasına rağmen, sıcak ve ılıman
iklim şartlarına da iyi adapte olabilmesi nedeniyle 19. yüzyıl sonundan itibaren Asya
ülkelerinin dışında Brezilya, İtalya, İsrail, Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda,
Avustralya, İspanya, Gürcistan, Mısır, Türkiye, İran ve Şili gibi birçok ülkede de
tanınmaya başlanmıştır. Son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri, İtalya, Brezilya ve
İsrail’de modern Trabzon hurması bahçelerinin kurulduğu araştırıcılar tarafından
bildirilmiştir (Kitagawa ve Glucina, 1984; Mowat ve ark., 1995).
Diospyros türleri Asya, Afrika, Avustralya, Güney ve Kuzey Amerika kıtalarının
subtropik ve tropik alanlarında doğal olarak bulunmaktadır (Yonemori ve ark., 2000).
Diospyros adı Yunancada ‘Dios’ (Baştanrı, Jupiter) ve ‘pyros’ (tane) kelimelerinin
birleşmesi ile meydana gelmiş olan ‘kutsal yiyecek’ ya da ‘tanrıların yiyeceği’ anlamına
gelmektedir. Bu meyve ayrıca bazı kaynaklarda Zeus’un meyvesi olarak da
isimlendirilmiştir. Meyvelerin görünümlerinin güzelliği ve tatlarının mükemmelliğinden
dolayı bu ismi almıştır (Onur, 1990; Kaplankıran, 2010). Trabzon hurmasına ülkemizin
değişik bölgelerinde ‘Cennet elması, Hurma, Japon elması, Amme, Frenk elması,
Cennet meyvesi ve Harbiye hurması’ ismi verilmektedir. Türkiye’nin her yerinde adı
farklılaşan bu meyve aynı isim zenginliğini yabancı dillerde de göstermektedir (Onur,
1990).
Trabzon hurması meyveleri, içerik yönünden özellikle A vitamini ve
karbonhidratlarca zengin olması yanında bol miktarda vitamin ve mineraller içermesi
nedeniyle de insan sağlığına ve beslenmesine katkıda bulunabilecek nitelik
taşımaktadır. Meyvelerinde C vitamini, beta karoten ve suda eriyebilen lifler
bulunmaktadır. Yapraklarında da değişik vitamin ve mineraller, antioksidanlar ve
flavanoidler bulunmaktadır. Trabzon hurması meyveleri taze tüketimin yanında işlenmiş
ürün olara da tüketilebilir. Buruk çeşitlerin meyveleri uzak doğu ilkelerinde yaygın bir
şekilde kurutulmakta, ülkemizde üretilen kuru incir, kuru kayısı benzeri bir ürün
2
şeklinde değerlendirilmektedir. Yaprakları uzak doğu ülkelerinde tıbbi ilaç ve bitkisel
çay olarak, ünlü Japon yemeği sushinin bazı çeşitlerinin hazırlanmasında ve tanenli
çeşitlerin ham meyvelerinden elde edilen usare, boya ve ilaç sanayisinde değişik
amaçlarla kullanılmaktadır (Özcan ve Özkaraman, 1994; Şeker ve Toplu, 2003).
Trabzon hurmasının sonbaharda yaprak dökümünden hemen önce yapraklarının yeşil,
turuncu-kırmızı ve kırmızı olarak üç ayrı renge dönüşmesi ve bu renklerin gözü
yormayan dinlendirici özelliği yanında sonbahar romantizmine katkısı nedeniyle bu
bitkinin bir süs bitkisi olarak da kullanılmasına imkan vermektedir (Kaplankıran, 2010).
Trabzon hurması çeşitleri tat ve olgunluk durumuna göre tadı buruk olanlar ve
tadı buruk olmayanlar olmak üzere ikiye ayrılır (Anonim, 2011a). Trabzon hurması
çeşitleri meyve et rengi ve tat durumuna göre meyve et rengi sabit tadı buruk olan ve
tadı buruk olmayan ve meyve et rengi değişen tadı buruk olan ve tadı buruk olmayan
olmak üzere dört gruba ayrılırlar (Anonim, 2011a). Meyve et rengi kararlı olan çeşitler:
Bu gruba giren çeşitler döllendikleri zaman meyveler tohumlu olmakta, meyve et rengi
ise turuncu olarak kalmaktadır. Meyve tohumlu veya tohumsuz olsun, et rengi hiçbir
zaman değişikliğe uğramamaktadır. Meyve et rengi kararsız olan çeşitler: Bu gruba
giren çeşitlerde meyve eti, döllenmediği ya da tohumsuz olduğu zaman turuncu
renklidir. Döllenme olduğu zaman döllenme derecesine göre meyve eti az veya çok
kahverengiye dönüşür (Kitagawa ve Glucina, 1984; Onur, 1990; Yonemori ve ark.,
2000; Kaplankıran, 2010).
Trabzon hurması dünya genelinde yaygın olarak üretilmektedir. Dünya toplam
Trabzon hurması üretimi içerisinde Çin 3,300,000 ton üretimi ile ilk sırada yer alırken,
diğer üretici ülkelerden Kore 401,049 ton üretimi ile ikinci sırayı, Japonya ise 253,800
ton üretimi ile üçüncü sırayı almaktadır (Anonim, 2014a). Bu ülkeler Dünya üretiminin
yaklaşık %87.94’lik kısmını oluşturmaktadır. Uzak Doğu ülkeleri dışında Trabzon
hurması üretimi Brezilya (158,241 ton) ve Azerbaycan’da (140,082 ton) yoğunlaşırken,
diğer üretici ülkelerin özellikle Avrupa pazarlarına yakınlığı nedeniyle çok önemli
konumda bulunan İtalya (47,000 ton) ve İsrail (31,292 ton) olduğu görülmektedir
(Çizelge 1.1).
3
Çizelge 1.1. Trabzon hurması üretiminin ülkelere göre durumu (Anonim, 2014a).
Ülkeler Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Çin 3 300 000 73.39 Kore 401 049 8.91 Japonya 253 800 5.64 Brezilya 158 241 3.51 Azerbaycan 140 082 3.11 Tayvan 86 000 1.91 İtalya 47 000 1.04 Özbekistan 42 500 0.94 Türkiye 33 470 0.74 İsrail 31 292 0.69 Nepal 2 806 0.06 TOPLAM 4 496 240 100.00
Ticari olarak yetiştiriciliği yapılan Diospyros kaki türünün 1900 yılından önce
Japonya’dan Batum yoluyla ülkemize girişi bu bölgeden olmuş ve bu nedenle ‘Trabzon
hurması’ adını almıştır (Tuzcu ve Yıldırım, 2000). Trabzon hurması bir subtropik iklim
meyvesi olmasına rağmen, sıcak ve ılıman iklim şartlarına da iyi adapte olmuştur. Ağacı
kışın yaprağını döktüğü için düşük kış sıcaklıklarına diğer subtropik meyve türlerine
göre daha dayanıklıdır (Kitagawa ve Glucina, 1984). Bu nedenle Türkiye’nin birçok
bölgesine uyum sağlamış bir meyve türüdür. Trabzon hurması üretiminde bugün için
üretici ülkeler arasında önemli bir yer almayan ülkemizin iklim ve toprak koşulları
dikkate alındığında yetiştiricilik yönünden uygun bir ekolojiye sahip olduğu Onur
(1990) tarafından belirtilmiştir.
Ülkemizdeki Trabzon hurması üretimi son yıllarda dünyadaki artışa paralel olarak
artarak günümüzde 33,470 tona ulaşmıştır (Anonim, 2014b). Gerçekleştirilen toplam
üretimin yaklaşık %52.68’i Akdeniz Bölgesi'nden karşılanmaktadır. Bunu %19.32 ile
Ege, %10.86 ile Doğu Marmara, %6.77 ile Güney Doğu Anadolu, %4.97 ile Doğu
Karadeniz, %2.43 ile Batı Marmara, %2.20 ile Batı Karadeniz, %0.49 ile Orta Doğu
Anadolu ve %0.24 ile Kuzey Doğu Anadolu takip etmektedir (Çizelge 1.2).
4
Çizelge 1.2. Türkiye’de bölgelere göre Trabzon hurması üretim miktarları (Anonim, 2014b). Bölgeler Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Akdeniz 17 568 52.68 Ege 6 446 19.32 Doğu Marmara 3 623 10.86 Güney Doğu Anadolu 2 260 6.77 Doğu Karadeniz 1 658 4.97 Batı Marmara 812 2.43 Batı Karadeniz 736 2.20 Orta Doğu Anadolu 164 0.49 Kuzey Doğu Anadolu 81 0.24 TOPLAM 33 348 100.00
Trabzon hurması özellikle Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Adana (8,586 ton),
Mersin (3,532 ton) ve Hatay (3,306 ton) illerinde yoğun olarak üretilmektedir (Anonim,
2014b). Bu iller Türkiye toplam Trabzon hurması üretiminin yaklaşık %65.59’ini
karşılamaktadır. Bu illerin dışında sırasıyla Denizli (2,278 ton), Kahramanmaraş (1,514
ton) ve Adıyaman (1,348 ton) illeri Trabzon hurması üretiminde söz sahibi iller olarak
görülmektedir (Çizelge 1.3). Türkiye Trabzon hurması üretiminde üçüncü sırada
bulunan Hatay ili 3,306 ton üretim ile Türkiye üretiminin %14.06’lük kısmını
karşılamaktadır. Belen, 38,040 adet ağaç sayısı ve 1,348 ton’luk üretimle Hatay’ın en
yoğun Trabzon hurması yetiştiriciliğinin yapıldığı yerdir. Defne(29,550 ton),
Yayladağı(21,100 ton) ve İskenderun(2,960 ton) ilçeleri ise Trabzon hurması üretiminin
yapıldığı diğer önemli ilçelerdir (Çizelge 1.4) (Anonim, 2014b).
Trabzon hurması yakın gelecekte önemli bir meyve türü durumuna gelebilecek
potansiyele sahiptir. Avrupa pazarlarında bu meyvelere talebin artması nedeniyle
ülkemizde kapama Trabzon hurması bahçeleri yıldan yıla artış göstermektedir (Onur,
1990; Özcan 1994a ve 1994b). Ancak bu noktada, çeşit özelliklerinin çok büyük
farklılıklar göstermesi nedeniyle başta buruk özellik göstermeyen çeşitler olmak üzere
çekirdeksiz ve koyu turuncu – kırmızı renkli, meyve eti sert, yola ve muhafazaya
elverişli çeşitlerin üretilmesinin pazarlama açısından doğru bir tercih olacağı Tuzcu ve
Yıldırım (2000) tarafından vurgulanmaktadır.
5
Çizelge 1.3. Türkiye’de illere göre Trabzon hurması üretim miktarları (Anonim, 2014b).
İller Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Adana 8 586 36.51 Mersin 3 532 15.02 Hatay 3 306 14.06 Denizli 2 278 9.68 Kahramanmaraş 1 514 6.43 Adıyaman 1 348 5.73 Sakarya 994 4.22 Artvin 921 3.91 Samsun 630 2.67 Ordu 402 1.70 TOPLAM 23 511 100.00 Çizelge 1.4. Hatay’ın ilçelere göre Trabzon hurması ağaç sayısı ve üretim durumu (Anonim, 2014b).
İlçeler Ağaç Sayısı (adet) Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Belen 38 040 1 348 42.23 Defne 29 550 926 29.01 Yayladağı 21 100 588 18.42 İskenderun 2 960 110 3.44 Samandağı 2 080 80 2.50 Merkez 2 620 79 2.47 Altınözü 2 200 33 1.03 Hassa 1 495 20 0.62 Kırıkhan 825 8 0.25 TOPLAM 100 870 3 192 100.00
Trabzon hurmasının önemli zararlıları olan Tetranychus cinnebarinus Boisd.
(Tetranychidae:Acarina), Tetranychus urticae Koch (Tetranychidae:Acarina),
Anacridum aegyptium L. (Acrididae:Orthoptera), Tylopsis lilifoliae F. (Tettigonidae:
Orthoptera), Ceroplastes floridensis Comstock (Coccidae:Hemiptera), Planococcus citri
Risso (Pseudococcidae:Hemiptera), Aphis gossypii Gloveri (Aphididae:Hemiptera),
Myzus persicae Sulzer (Aphididae:Hemiptera), Dialeurodes citri Ashmead
(Aleyrodidae:Hemiptera), Parabemisia myricae Kuwana (Aleyrodidae:Hemiptera),
Bemisia tabaci Gennadius (Aleyrodidae:Hemiptera), Coroebus undatus F.
(Bupresitdae:Coleoptera), Cryptoblabes gnidiealla Mill. (Pyralidae:Lepidoptera),
Ectomyelois ceratoniae Zell. (Pyralidae:Lepidoptera) ve Ceratitis capitata Wied.
(Tephritidae: Diptera), Trabzon hurmasında beslenerek önemli kayıplara neden
olabilmektedir (Uygun ve ark., 2010).
6
Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae),
önemli meyve zararlılarından birisidir (Christenson ve Foote, 1960; Demirdere, 1961;
Liquido ve ark., 1991; White ve ark., 1994; Economopoulos, 2002; Başpınar ve ark.,
2006; Demirel, 2007; Papadopoulos, 2008; USDA, 2008; Thomas ve ark., 2010; Kroder
ve Messing, 2010; Alfonso Molina ve ark., 2010; Dominiak ve Daniels, 2012; Demirel,
2014; Demirel, 2015). Akdeniz meyve sineğinin erginleri, 4,5-6mm boyunda, vücudun
genel rengi sarımsı kahverengi, baş sarı, gözleri büyük, yeşil madeni pırıltılı, kenarları
kırmızıdır (Anonim, 2011b) (Şekil 1.1). Thoraks abdomene oranla daha açık renkte olup
üst tarafında ikinci segmentin alt yarısı ile dördüncü segmentin alt kısmının üçte ikisini
kapsayan grimsi renkte 2 şerit vardır (Şekil 1.2).
Şekil 1.1. Akdeniz meyve sineğinin ergini (Thomas ve ark., 2010)
Şekil 1.2. Akdeniz meyve sineği ergininin thorax görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)
7
Kanatları geniş olup üzerinde siyah ve soluk kahverengimsi şeritler vardır (Şekil
1.3). Ayrıca kanatların kaide kısmına yakın yerde küçük nokta ve lekecikler mevcuttur.
Bacakları kırmızımsı sarı olup üzerinde sarı ve siyah kıllar bulunur. Dişilerin
abdomenlerinin sonunda kılıç şeklinde sivri yumurta bırakmaya yarayan ovipozitörleri
vardır (Anonim, 2011b). Yumurtaları mekik şeklinde ve beyaz (Şekil 1.4), larvası beyaz
ve bacaksız, vücudu 11 segmentten oluşmaktadır (Şekil 1.5) (Anonim, 2011b).
Şekil 1.3. Akdeniz meyve sineği ergininin kanat görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)
Şekil 1.4. Akdeniz meyve sineği yumurtasının toplu görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)
Şekil 1.5. Akdeniz meyve sineği larvası (Thomas ve ark., 2010)
8
Pupa koyu kahverengi renkte olup, fıçı şeklindedir (Şekil 1.6). Zararlı kışı
toprakta pupa veya ağaç üzerinde kalan turunç meyveleri içinde larva olarak geçirir.
İklim koşullarına göre ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginler beslendikten sonra
yumurtalarını olgun meyvelerin kabuğu altına ovipozitörleri ile açtıkları deliğe
bırakırlar (Anonim, 2011b).
Şekil 1.6. Akdeniz meyve sineği pupası (Thomas ve ark., 2010)
Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin etli kısmı ile beslenerek üç
dönem geçirir ve olgunlaşınca kendisini toprağa atarak, toprağın 2-3cm derinliğinde
pupa olurlar. Larvanın gelişmesi özellikle sıcağa bağlı olup 9-18 gün arasındadır.
Pupalardan ergin çıkışı ise yazın 10-12 gündür. Çıkan erginlerin eşey olgunluğuna
erişip çiftleşmesi için 4-7 gün mantar, maya ve fumajin gibi maddelerle beslenmeleri
gerekir. Yumurtlamanın olması için sıcaklığın 16 C’nin üzerinde olması şarttır. Erginin
ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür (Anonim, 2011b).
Akdeniz meyve sineğinin dünyadaki dağılımı Weems (1981) ve White ve Elson-
Harris (1992) tarafından belirtilmiştir (Şekil 1.7).
9
Şekil 1. 7. Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann)’nin dünyadaki
dağılımı (FAO/IAEA, 2013). http://en.wikipedia.org/wiki/Ceratitis_capitata. (* SIT uygulanıyor; Kırmızı kare : AMS Var; Yeşil, beyaz ve sarı kare, : AMS yok)
Akdeniz meyve sineği polifag bir zararlıdır (Liquido ve ark., 1991; Anonim,
2011b; Thomas ve ark., 2010), dünyada 65 farklı familyaya ait 350 farklı konukçusu
mevcuttur (Weems, 1981; Liquido ve ark., 1991; Liquido ve ark., 1995; Woods ve ark.
2005; Thomas ve ark., 2010). Akdeniz meyve sineği konukçularının yüzde 40
Myrtaceae, Rosaceae, Rutaceae, Sapotaceae ve Solanaceae familyalarına aittir (Liquido
ve ark., 1991; Liquido ve ark.,1995). Bu familyaların yüzde oranları Liquido ve ark.
(1991) ve Liquido ve ark. (1995) tarafından şu şekilde sıralanmıştır; yüzde 6 oranında
Myrtaceae, yüzde 10 oranında Rosaceae, yüzde 9 oranında Rutaceae, yüzde 9 oranında
Sapotaceae ve yüzde 6 oranında Solanaceae familyasına ait bitkilerdir. Akdeniz meyve
sineğinin üremesinin gerçekleştirdiği 75 bitki türü Liquido ve ark. (1991) ve Liquido ve
ark. (1995) tarafından listelenmiştir. Ülkemizde tespit edilen en önemli konukçuları
kayısı, ayva, şeftali, incir, trabzon hurması, nar, avokado ve limon çeşitleri hariç
turunçgillerdir (Anonim, 2011b). Akdeniz meyve sineği zararı larvası tarafından yapılır
(Liquido ve ark., 1991; Liquido ve ark.,1995; Anonim, 2011b; Thomas ve ark., 2010).
Meyvenin etli kısmında beslenen larvalar, bu kısmında bir yumuşama ve çöküntü
meydana getirirler. Zarara uğrayan meyveler, vaktinden önce olgunlaşır ve dökülür
(Liquido ve ark.,1995; Anonim, 2011b; Thomas ve ark., 2010). Ülkemizde özellikle
10
ihraç edilen turunçgil, nar ve diğer ürünlerdeki zararı çok önemlidir (Anonim, 2011b).
İhraç edilen turunçgil çeşitlerindeki zararı ülke ekonomisi yönünden çok önemlidir. Bu
tür meyvelerin vuruklu ve bulaşık olması ihracata engel olmakta ve ürünün yurt dışına
çıkarılmasına izin verilmemektedir (Anonim, 2011b).
Akdeniz meyve sineğinin kontrolünde farklı mücadele yöntemleri
uygulanmaktadır. Akdeniz meyve sineği mücadelesinde kullanılan yöntemlerden bir
tanesi biyolojik kontroldur. Akdeniz meyve sineği üzerinde etkili olan önemli Braconid
türleri (Malavasi ve Zucchi, 2000), (Nakagawa ve ark., 1969), (Stark ve ark., 1992) ve
(Messing ve ark., 2000) tarafından Doryctobracon areolatus (Szépligeti, 1911), Opius
bellus (Gahan, 1930), Opius tryoni (Cameron) (Hawaii), Fopius arisanus (Sonan) ve
yumurta parazitoitleri (Hawaii), Diachasmimorpha longicaudata (Ashmead) (Hawaii,
Costa Rica), Diachasmimorpha tryoni (Cameron) (Hawaii), Diachasmimorpha
kraussii Fullaway (Hawaii), Biosteres vandenboschi (Fullaway) (Hawaii), Psytallia
incisi (Silvestri) (Hawaii) olarak belirlenmiştir. Malavasi ve Zucchi (2000) tarafından
Akdeniz meyve sineği üzerinde etkili olan Eucoilinae (Figitidae) türler, Aganaspis
nordlanderi, Aganaspis pelleranoi (Brèthes, 1924), Lopheucoila anastrephae,
Odontosema anastrephae (Borgmeier, 1935) olarak belirlenmiştir.
Dünya genelinde ve ülkemizde Akdeniz meyve sineğinin kontrolü yaygın olarak
kimyasal mücadele ile yapılmaktadır. Ancak kullanılan pestisitlerin özellikle çevre ve
yararlı böcekler üzerinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır (Leza ve ark., 2008). Bu
kapsamda Akdeniz meyve sineğinin sorun olduğu ülkelerde kimyasal mücadeleye karşı
alternatif mücadele programları yaygın olarak kullanılmaktadır. Yurtdışında ve
ülkemizde Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, konukçuları, zararı, mücadelesine yönelik
olarak kısır böcek salımı, kitlesel tuzaklama ve çiftleşmeyi önlemek amacıyla feromon
tuzaklarının kullanılması gibi önemli çalışmalar birçok araştırmacı tarafından
yapılmıştır (Demirdere, 1961; Akman ve Zümreoğlu, 1973; Zümreoğlu, 1986; Tezcan
ve Zümreoğlu, 1986; Zümreoğlu ve Akman, 1987; Ortu ve Prota, 1988; Karsavuran ve
ark., 1988; Zümreoğlu, 1990; Özkan, 1993; Avery ve ark., 1994; Heath ve ark. 1997;
Ros ve ark., 1998; Epsky ve ark. 1999; Katsoyannos ve ark., 1999a,b; Cohen ve Yuval,
2000; Miranda ve ark., 2001; Barnes ve ark. 2002; Hendrichs ve ark. 2002; Ros ve ark.,
2002; Garcia ve ark., 2003; Alemany ve ark. 2004; Toth ve ark., 2004; Katsoyannos ve
Papadopoulos, 2004; McQuate ve ark., 2005; Alemany ve ark., 2006; Başpınar ve ark.,
11
2006; Zeki ve ark.,2008; Alonso ve ark., 2009; BenJemaa ve ark., 2010). Akdeniz
meyve sineğinin görüldüğü bir çok ülkede Akdeniz meyve sineğinin yayılışı,
popülasyon yoğunluğu ve zarar oranlarının belirlenmesi ile ilgili çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışmada, Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis
capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin popülasyon yoğunluğu ve zarar
oranının belirlenmesi amaçlanmıştır.
12
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Leonhardt ve ark. (1989), Ceratitis capitata'nın sentetik çekicilerinden olan
trimedlureyi kontrollü salım testleri ile değerlendirmişlerdir. Çalışma Kaliforniya,
Hawaii, Mısır ve Lübnan'da yürütülmüştür. Böcek yakalamaları ve laboratuvarda
ölçülen serbest bırakma oranları ve atık miktarı, 2 gr sıvı trimedlure (yoğunluk=1.0
g/ml) için daha önceden kullanılan pamuk fitil dağıtıcıların maruz bırakılan alanda
genellikle 2-4 hafta sonra etkili olmadığını göstermiştir. Trimedlure'nin 4g dozu uzun
ömürlülüğü arttırmıştır. Çift kontrollü salım fonksiyonları, polimerik fiş (ağırlık olarak
%70 trimedlure) ve plastik laminant yaklaşık 8 hafta ile 2g trimedlurenin etkin kullanım
süresini uzatmıştır. Trimedlure (4g) ile polimer fişin 12 hafta veya daha uzun süre
etkinliği artmıştır. Laboratuvar ve alan verileri trimedlure dağıtıcıları alımında
performans kriteri olarak kullanılan artık trimedlure içeriği, salım hızı ve göreceli böcek
yakalama için kesin değerleri önerilmiştir.
McGovern ve ark. (1990), göre trimedlurenin 8 ayrı rasemik izomer ile göreceli
çekicilik testleri 4 cins izomerden biri olan TML-Ynin (tert-butil cis-5-kloro-cis-2-
metilsiklohekzan-1-karboksilat), C.capitata'ya çekici ve uzun ömürlü olduğunu
göstermiştir. Araştırmacılara göre, izomer yaklaşık %5 konsantrasyonda cis-TML'de
mevcuttur. Yaklaşık olarak eşit miktarlarda bulunan diğer 3cis-izomeri cezbedici
değildir. Dört trans izomerinin nispi çekiciliği önceden rapor edildiği gibi aynı
olmuştur.
Heath ve ark. (1990), göre izomer C, Akdeniz meyve sinekleri için en çok cazip
trimedlure izomeridir. Kristalin trimedlure-C bir pelet kalıp ile diskler haline
sıkıştırmışlar ve oluşturulan disklerin izomer C salım hızını laboratuvar koşullarında bir
uçucu toplama sistemi kullanarak tespit etmişlerdir. Sıkıştırılmış diskler saf izomer C
karşılaştıran alan yakalama testleri, pamuk fitilleri ve polimerik fişleri ticari trimedlure
yılında ticari trimedlure karışım izomeri C diskler 8 hafta için iki anda kullanılan
formülasyonlar ile çekiciliğinin rekabetçi olduğunu göstermiştir. Tuzak trimedlure
karışımdaki diğer izomerleri eklemişler ancak erkek Akdeniz meyve sineğinin
çekiciliğini azaltığını bulmuşlardır.
Okumura ve ark. (1992), Ceratitis capitata trimedluresinin 4 çeşit göreceli
çekiciliğini incelemek için bir alan araştırması yapmışlardır. Trimedlure ile Stainer yem
tuzakları C.capitata'nın sterilize edilen erginlerinin serbest bırakıldığı ABD, Hawaii
13
Eyaletleri, Hawaii adasında Macadomia'nın deneysel bahçesine yerleştirilmiştir.
Tuzaklarda yakalanan sinekler haftalık toplanmıştır. Tuzaklar yakalama alanlarının
etkisini ortadan kaldırmak için başka bir alana haftalık taşınmıştır. Sonuçlar test edilen
cezbediciler arasında karşılaştırmalı çekicilik açısından anlamlı bir farklılık olmadığını
önermiştir. Bu çalışmada kullanılan tüm cezbedicilerin meyve sineği yakalamada etkili
olduğu sonucuna varılmıştır.
Liquido ve ark. (1993), Hawaii'de, C. capitata'nın trimedlure ile ilgili yakalanan
erkekleri Jackson tuzaklarının etkinliğini arttırmak için amonyak kullanımını
araştırmışlardır. Amonyak buharını (1×10-6g/s) doymuş amonyum karbonat
solüsyonunun 2 ml ile bir fitil pamuk içeren plastik bir şişe kullanarak tuzağa ilave
etmişlerdir. Laboratuvarda yetiştirilen sinekler kullanılarak yapılan test,
Trimedlure+amonyak ile Jackson tuzaklarının trimedlureyle yakalanan tuzaklara oranla
%23 daha fazla erkek yakaladığını göstermiştir. Amonyak eklenince Trimedlure ile
Jackson tuzaklarında yakalanan yabani erkeklerin sayısında %17 artış olduğunu
gözlemişlerdir. Laboratuvarda yetiştirilen erkekler tuzakların iç ve dış duvarlarında ve
çevreleyen yeşilliğin alt tarafından ya trimedlure ya da trimedlure+amonyak çekince
yönelme davranışı sergilediğini gözlemlemişlerdir. Araştırmacılara göre, trimedlure ve
trimedlure+amonyak içeren Jackson tuzaklarında yakalanan nispeten az sayıdaki
laboratuvarda yetiştirilen dişiler, yönelen erkekler tarafından ortaya çıkarılan sonuçların
cevabı muhtemelen daha önceden hiç çiftleşmemiş dişilerdi. Araştırmacılar gözlem
dönemleri boyunca, yönelen yabani erkek ve trimedlure ya da trimedlure+amonyaklı
Jackson tuzaklarına yanıt olarak tek bir yabani dişi gözlememiştir.
Shelly ve ark. (1993), Hawaii'de meyve bahçesinde 1991 yılında Kasım-Aralık
boyunca C. capitata'nın yabani popülasyonlarının çiftleşme sisteminde trimedlure
yemlerinin etkilerini araştırmışlardır. Sayım sırasında daha yemler yerine konulduktan
önce ve sonra yapılan sistematik sayımları, meyve sinekleri ve yönelmelerin bolluğu,
erkek arama sıklığı ve çiftleşmelerinin sayısını bu 3 periyot boyunca
karşılaştırmışlardır. Yönelmeler ve yönelen erkeklerin sayısı onlar yok olduğu zaman
yemler yerlerinde iken önemli derecede daha fazla olmuştur. Araştırmacılara göre, bu
artışlar trimedlure yemlerine erkek cezbedicisinden doğrudan sonuçlanmıştır çünkü
doğal yönelmelerin sayılarının yanı sıra doğal yönelmelerde görülen erkeklerin her
birinin sayıları yemlerle etkilenilmemiştir. Ayrıca bir çoğaltma olarak, genel olarak
14
yemler yerindeyken erkek çağrı sayısında önemli bir artış kaydedilmiştir. Ancak
bunların bir tanesi trimedlure yerine yakın oluşan bir yönelmede meydana gelmiştir.
Erkeklerin toplam sayısı ve erkek çağrılarının sayısı doğal yönelmeler ve yemlerle
yakın oluşanlar arasında önemli bir farklılık yoktur. Ancak dişi/erkek oranı doğal
yönelmelerde önemli derecede daha yüksektir. Bir kontrol tekniği olarak yapay
yönelmelerin olası yararları tartışılmıştır.
Leonhardt ve ark. (1994), çalışmada sentetik 2g trimedlure içeren Jackson
tuzakları Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılmıştır. Plastik panel yüzeyi üzerinde
yapışkan bir madde veya yayıcı ile karıştırılan trimedlure içeren Panel tuzaklar
Kaliforniya’da Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılmıştır. Trimedlure ve çok çekici
bir analoğu olan ceralure’nin serbest kalmasını uzatarak kontrollü salım ve polimerik
panelleri geliştirdiği açıklanmıştır. Cezbedici paneller polietilen, biyolojik ve kimyasal
testi ile değerlendirilmiş ve sonra karton paneller üzerinde bir polimer kaplama ile
kapatılmıştır. FarmaTech ticari firması tarafından geliştirilen 12.3 ve 23.4g trimedlure
içeren panellerin Hawaii'de 134 gün boyunca Akdeniz meyve sineğine karşı çekici
olduğunu tespit etmişlerdir. Trimedlurenin nispeten yüksek dozunun daha uzun aktif
döneme sahip olduğu bulunmuştur. AgriSense firması tarafından geliştirilen 10 g
trimedlure ve 10 g ceralure içeren cezbedicilerin Akdeniz meyve sineğine karşı daha az
çekici olduğu bulunmuştur.
Avery ve ark. (1994), Ceralure, C. capitata, için yeni bir güçlü, kalıcı
cezbedicidir. Hawaii'de alanlarda ararlıyı yok etme için erkek imha hava uygulaması
yem spreyleri, hava uygulamasına alternatif olarak hizmet veren yeni bir teknikte
değerlendirilmiştir. Artık ceralure ve trimedlure içeriği, serbest bırakma oranları ve
ceralure ile kaplı paneller kullanarak C.capitata yakalamaları ve stickemde trimedlure,
erkeklerin etkili çekiciliği açısından değerlendirilmiştir. Araştırmacılara göre
cezbedici/stickem kaplı paneller 'standart' trimedlure fiş dağıtıcısıyla Jackson tuzak
yemlerinden daha etkili olabilir.
Leonhardt ve ark. (1996), göre Akdeniz meyve sineği, C. capitata, dünyada
meyve ve sebzenin önemli bir zararlısıdır ancak geniş bir yakalama programı ile ABD
kıtası, serbest kalan yerleşik popülasyona sahiptir. Bu tuzaklar erkek sineklere yüksek
derecede çekiciliğe sahip olan 2g trimedlure ile yemlendirilmiştir. Bu çalışma
trimedlurenin etkinliği ve yeni cezbedicileri, trimedlurenin bir ya da monoloğu olan
15
ceralure’ye aynı değildir. Serbest steril sinekler kullanılarak Hawaii'deki alan testleri
ceralurenin en çekici B1 izomeri, trimedlurenin en etkili C izomeri olarak mg başına
çok sinek olmak üzere 2 veya 3 kez yakalandığını göstermiştir.
Shelly ve ark. (1996), erkek C. capitata'lar (tedavi erkek) trimedlureye maruz
bırakıldığında ve erkekler trimedlure(erkek kontrolü) erişim izni verilmeyerek çiftleşme
başarısı karşılaştırılmıştır. Maruz kaldıktan hemen sonra test edildiğinde, tedavili
erkekler kontrollü erkeklerden daha sık çiftleştirilmiştir. Bu çiftleşme avantajı kısa
ömürlü olmuştur. Ancak erkekler kontrol erkekleri üzerinde maruz bırakmadan 24 saat
kadar sonra test edilmiş ve hiçbir avantajı olmadığı görülmüştür. Maruz bırakılmadan
hemen sonra test edildiğinde tedavili erkekler, kontrol erkeklerinden daha fazla feromon
salgılamıştır. Hawaii'de narenciye bahçesinde alan testlerinde daha fazla dişi, erkekleri
kontrol etmek için tedavili erkekleri çekmiştir.
Epsky ve ark. (1996), çalışmada Akdeniz meyve sineği erginlerinin
yakalanmasında farklı renkteki Jackson tuzakları ile trimedlure cezbedici kullanılmıştır.
Farklı renkteki tuzaklar ticari olarak üretilen yapışkanlı kağıt kullanılarak yapılmıştır.
Floresan turuncu, siyah ve beyaz floresan sarı, floresan ışık yeşil, koyu yeşil gibi
renklere sahip tuzaklar kullanılmıştır. Bu renkler standart beyaz renk ile
karşılaştırılmıştır. Çalışma Guatemala ve Hawaii’deki narenciye bahçeleri ve kahve
tarlalarında yapılmıştır. Çalışma sonucunda genellikle floresan renkler ile yapılan
tuzakların, floresan olmayan renkler ile yapılan tuzaklardan daha fazla sinek yakaladığı
görülmüştür. Yapılan dört farklı araştırma sonucunda, açık yeşil renkteki tuzaklar
standart beyaz renkli tuzaklardan daha yüksek sayıda Akdeniz meyve sineği ergini
yakalamıştır. Sarı veya turuncu renkli tuzaklar standart beyaz renkli tuzaklardan daha
fazla Akdeniz meyve sineği ergini yakalamıştır. Ancak siyah renkli tuzakların Akdeniz
meyve sineği için daha az çekici olduğu görülmüştür.
Gazit ve ark. (1998), Ceratitis capitata için 3 dişi cezbedici yemi ve 4 tuzak
tipinin etkinliğini araştırmıştır. Tuzak olarak Uluslararası Feromon McPhail tuzakları,
açık tabanlı silindirik tuzak, Frutect tuzak ve Ga’aton tuzaklarını kullanmışlardır. Test
ettiklerini 3 dişi cezbedicisi, amonyum asetat, putresin ve trimetilaminden oluşan 3
bileşenli besin tabanlı sentetik cezbedici ve Frutect tuzakta kullanılan özel sıvı bir
protein olan genel olarak üretilen protein hidrolizatı olan Naziman olarak
bildirmişlerdir. Tuzak ve cezbetme performansını sentetik cezbediciyle yemli IP-
16
McPhail tuzakları > özel besin ile yemli Frutect > sentetik cezbediciyle yemli silindirik
tuzak > ya sentetik cezbediciyle ya da Naziman ile yemli Naziman ve Ga’aton’la yemli
IP-McPhail tuzak olarak sıralamışlardır. Sonraki testlerde özel protein yem için sentetik
cezbedicinin değiştirilmesinin, her iki IP-McPhail tuzağında C. capitata özgünlüğünü
geliştirdiğini belirtmişlerdir. IP-McPhail tuzaklarında ve sentetik cezbedici ile yemli
Frutect tuzaklarında eşit sayıda meyve sinekleri yakalamışlardır. Ayrıca, IP-McPhail
tuzakları tarafından yakalanan sineklerin yüksek bir yüzdesinin dişi olduğunu
belirtmişlerdir. Sentetik cezbediciyle yemli IP-McPhail tuzaklarının test edilen tuzak ve
yem kombinasyonları arasında C. capitata dişilerinin çoğunu yakaladığını
gözlemlemişledir.
Epsky ve ark. (1999), Yunanistan, Honduras, Mauritius, Fas, Portekiz, İspanya ve
Türkiye’de dişi hedefli cezbedicilerle yemli tuzakların birkaç çeşiti arasında Akdeniz
Meyve Sineği C.capitata‘nın yakalamalarını karşılaştırmak için alan deneyleri
yapmışlardır. Testlerini diğer C.capitata konukçularında da yapmalarına rağmen alan
denemelerinin çoğunu narenciye bahçelerinde yapmışlardır. Ceratitis capitata
popülasyon seviyelerinin, erkek hedefli trimedlure yemli Jackson tuzaklarında
yakalanan erkeklerin sayısının ortalamasına (standart sapma) göre tuzak başına günde
0.2 (0.10)’dan 54.4’a (17.49) kadar değişebildiğini bildirmişlerdir. En düşük C.capitata
dişi hedefli tuzaklama sisteminin amonyum asetatın besin tabanlı sentetik besinleri ve
sadece pütresin (2 bileşenli cezbedici) ve ıslak(suyla) veya kuru(pestisit veya yapışkan
eklemeyle) tuzaklarda test edilen trimetilamin (3 bileşenli cezbedici) ile
kombinasyonunda, özel sıvı bir protein yem ile yemli Frutect tuzakları ve C.capitata
için standart dişi hedefli tuzaklama sistemi olan NuLure ve boraksın sulu çözeltisiyle
yemli McPhail tipi tuzaklar 3 bileşenli cezbedici ile yemli tuzakları içerdiğini
açıklamışlardır. Yaptıkları on bir testin onunda Frutect tuzakları ve NuLure/boraks
çözeltisiyle yemli McPhail tipi tuzaklardan popülasyonlarının seviyeleriyle çalışmaların
üçünde, 3 bileşenli cezbediciyle yemli tuzakların trimedlure yemli Jackson tuzaklardan
daha fazla sinek yakaladıklarını belirmişlerdir. Dişi hedefli tuzaklama sisteminde
dişilerin toplam yakalamanın %43-90 ını kapsadığını bildirmişlerdir.
Shelly (1999), göre C. capitata erkekleri izleme ve yok etme programlarında
kullanılan sentetik bir cezbedici olan trimedlureye çekilmektedir. Yabani erkeklerle
önceki çalışma trimedlureye maruz kalan erkeklerin laboratuvar koşulları altında maruz
17
bırakılmayan erkekler üzerinde çiftleşme avantajına sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Araştırmacılar alan kafesli konukçu bitkilere maruz kalmayan mavi-53 erkeklerine karşı
test edildiğinde, Mavi-95 erkeklerinin çiftleşmelerinin orantısız sayıda olduğunu elde
etmişlerdir. Bununla birlikte, maruz kalmadan 1 gün sonra yapılan testlerde mavi-53
erkeklerinin, mavi-95 erkeklerinden daha sık çiftleştiğini ve 3 ve 7 gün maruz kalmadan
sonra yapılan testlerde mavi-53 erkeklerinin mavi-95 erkekleri ile aynı çiftleşme
başarısına sahip olduğunu gözlemlemişlerdir. Araştırmacılara göre ek saha çalışmaları
maruz kalan ve maruz kalmayan her iki mavi-53 erkekleri mavi-95 erkeklerinden daha
fazla feromon arama zamanı geçirdiğini ve dolayısıyla daha fazla dişi çektiğini
göstermiştir.
Katsoyannos ve ark. (1999a), Yunanistan’ın Chios adasında Steril Böcek Tekniği
(SIT) programlarının uygulanmasından sonra C. capitata popülasyonlarına yumurta
kısırlık derecesini değerlendiren bir yöntem geliştirmeye yönelik deneyler yapmışlardır.
Dişi cezbedicileriyle yemli yapay yumurtlama küreleri kullanarak alanlarda C.capitata
yumurtalarını elde etmek için yaptıkları birinci girişim başarısız olmuştur. Sonraki
deneylerde, yabani C.capitata dişilerini dişi hedefli besin tabanlı cezbediciler olan
amonyum asetat, 1,4 diaminobütan (putresin) ve trimetilaminin 3 dağıtıcısı ve suyla
yemli biraz değiştirilmiş plastik uluslararası feromonlar ‘McPhail tuzakları’kullanımı ile
canlı yakaladıklarını belirtmişlerdir. Yumurta kuluçkasının sırasıyla ortalama 91.4,
110.9 ve 75.3 olan, dişilerin %30'u ve yumurtlama yüzeyleri 90.65 olarak armut, küre
veya boş serezin balmumu kubbesi ile 15 gün boyunca tek tek kafeslendiğinde 97.9,
64.4 ve 74.2 olduğunu bildirmişlerdir. SIT uygulamasından sonra diğer böcekler veya
C. capitata’nın yabani popülasyonlarında kısırlık eğilimini ölçmede bu yöntemin
potansiyelleri ve eksikliklerini tartışmışlardır.
Katsoyannos ve ark. (1999b), Yunanista’nın Chios adasında dişi hedefli
cezbediciler ile farklı tip tuzak yemlerde Akdeniz meyve sineği’nin yakalamalarını
karşılaştırmak için tarla denemeleri yürütülmüştür. Dişi hedefli tuzak sistemleri
amonyum asetat ve putresin besin tabanlı sentetik cezbedicileri ve McPhail tipi plastik
tuzaklarda test edilen trimethylamine’li kombinasyonunu içermiştir. Ayrıca
Yunanistan’da C. capitata için standart dişi hedefli tuzak sistemleri olan Nulure ve
borax bir sulu solüsyonu ile McPhail tuzakları (IPTM) yemleri ve özel likid proteinli
Fturect tuzaklar testlenmiştir. Çalışmada üç bileşenli besinle yemli tuzaklarda diğer dişi
18
hedefli besinle yemli tuzaklardan daha fazla dişi yakalamıştır. Çalışma sonucuna göre
üç bileşenli sentetik besinle yemli tuzaklar diğer dişi hedefli tuzaklama sistemine göre
daha az hedef dışı böcek yakalamış olup bunların iki bileşenli besin ve sıvı protein
yemli tuzaklara göre daha fazla C.capitata’ya özgü olduğu kanıtlanmıştır.
DeMilo ve ark. (1999), Ceratitis capitata erkeklerinin ters-pentil 4(ve 5)-kloro-
trans-2-methylchlohexane carboxylate’ta (pentamedlure)ye cezbetmesi pamuk diş
haddeleme fitil dağıtıcısı kullanan trimedlure uygulamaları için olası alternatif olarak
pentamedlurenin uygunluğunu sağlamak amacıyla trimedlureye olan çekiciliği ile
karşılaştırılmıştır. Serbest steril C. capitata ile Hawaii'de Macadamia fındık
bahçelerinde yapılan saha testleri sonuçları pamuk diş rulo fitilleri uygulanan
pentamedlurenin, sadece terimedlureye çekiciliğiyle karşılaştırılabilir olmadığını
göstermiştir ancak daha kalıcı olmuştur. Pentomedlurenin izomer dağılımındaki toplu
farklılıkların cezbetme üzerine çok az etkisi olduğunu göstermiştir. Konsantrasyonun
sunuçları pentamedlure, 0.02 uygulanır ve fitil başına 0.16ml başlangıçta benzer
konsantrasyonlarda trimedlureden daha fazla sinek yakaladığını göstermiştir. Ayrıca,
çoğu konsantrasyonlar için pentamedlurenin ilk yakalamaları aştığını test etmiştir,
ancak çok daha yüksek bir yüke (fitil başına 2 ml) rağmen trimedlure için yakalamalar
önemli ölçüde değildir. Yabani C.capitata'nın doğal bir popülasyon içinde trimedlure
ilk yakalamaları benzer bir konsantrasyonda (fitil başına 0.2ml cezbedici) pentamedlure
yakalamalarından önemli dercede daha yüksektir. Ancak, pentamedlure ile tedavi edilen
fitiller, trimedlure ile tedavi edilen fitillerden 2 ila 3 kat daha fazla kalıcıdır.
Warthen ve ark. (1999), trimedlurenin yeni bir ticari fiş dağıtıcısı olan, erkek
Akdeniz meyve sinekleri için paraferomon geliştirmiş ve test etmişlerdir. Dağıtıcı, tüm
Akdeniz meyve sineği tespit programlarında şu andaki kullanımda, trimedlure içeren,
standart AgriSense fiş dağıtıcı ve trimedlure ile yemlendirilmiş referans pamuk
fitillerine göre yüksek etkinlik göstermiştir.
Peck ve ark. (2000), Akdeniz Meyve Sineği'nin yabani populasyonların üzerine
Malathion yerine 2 çevre dostu büyük ölçekli saha testini rapor etmişlerdir: bakteri
türevi bir toksin olan spinosad ve fitotoksik özelliğe sahip kırmızı bir boya olan
phloxineB. Toksik olmayan 8 haftalık protein yem spreyleriyle ABD (tarih
verilememiştir.) Kauai' nin Hawaii adasında Akdeniz meyve sineğinin yabani
populasyonlarıyla istilalı A1 kahve (Coffea spp.)alanı üzerinde karşılaştırma testi
19
yapmışlardır. Etkinliğini değerlendirmek için yetişkinleri mahsur bırakıp, larval istila
seviyelerini meyve koleksiyonları ile değerlendirmişlerdir. Malathion'un en etkili tedavi
olduğu bildirmişlerdir. Ancak, iki yedek kontrolün önemli seviyelerini verdiğini ve
çevre daha güvenli olduğu için meyve sineklerinin bu istilacı türlerin yeni başlayan
popülasyonunu ortadan kaldırmak için düşünülmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Yabani
sineklerin yem tüketimini sağlamak için ve alanda yem-zehir kombinasyonunun ne
kadar etkili kaldığını değerlendirmek için Kafes testleri yapmışlardır. Spinosad ve
PhloxineB bir haftaya kadar etkili olurken, Malathionun en az 2 hafta etkili kaldığını
bildirmişlerdir.
Ros ve ark. (2000), Akdeniz meyve sineği kontrolü için kitlesel tuzaklama
tekniğinin kullanımını değerlendirmek için, 1997 yılı boyunca, İspanya’da Granda’da
Custard elma meyve bahçelerinde (A.cherimola cv.fino del Jete) alan deneyleri
yapmışlardır. Yaptıkları deneyler Buminal (protein hidrolizat) (%0.8) ve
malathionun(%0.6) 9 spreyi ve 2 bileşim olarak amonyum asetat, putresin, trimetilamin
veya protein hidrolizatın (%9 NuLure) yemleriyle tuzaklamayı (Tephri tuzakları)
kapsamaktadır. Araştırmacılar kitlesel tuzaklama tekniğinin meyve bahçelerinde
Akdeniz meyve sineği kontrolü için etkili olabileceğini öne sürmüşlerdir.
Miranda ve ark. (2001), Akdeniz meyve sineğinin dişilerine karşı tuzaklama
sisteminin alan değerlendirmesi Majorca (İspanya)'da bir narenciye bahçesinde
yapılmıştır. Tuzaklar ve yemler dahil: McPhail tuzakları (IPTM) ve Tephri tuzakları, iki
ve üç bileşenli bir yiyecek bazlı sentetik çekici 3FA (putrescine, amonyum asetat ve
Trimethylamin den oluşan karışım) ile tuzaklanmıştır. Nu-lure ile McPhail (IPTM)
tuzakları ve trimedlure ile Delta tuzaklarının yanı sıra 3FA gıda tabanlı sentetik
cezbedici IPTM ve Tephri tuzaklarında ya ıslak (su içeren) ya da kuru (su içermeyen)
olarak araştırılmıştır. Birincisi sonbahar koşulları boyunca ve yüksek Akdeniz meyve
sineği seviyelerinde ve ikincisi bahar koşulları boyunca ve düşük Akdeniz meyve sineği
popülasyon seviyelerinde olmak üzere iki farklı çalışma yapılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre 3FA bileşiklerin Akdeniz meyve sineğinin yüksek ve düşük
popülasyon seviyelerinde dişi yakalamada etkili olduğu görülmüştür. Birinci çalışmada
en iyi performans 3FA'nın su ile kombinasyonu ile Tephri tuzak yakalamasında
görülmüştür. İkinci denemede en iyi sonuç Tephri tuzakları ve kuru olarak denemen
20
cezbedicilerde görülmüştür. Çalışmada 3FA/kuru cezbedici Tephri tuzakları tarafından
çok sayıda hedef olmayan böcek yakalanmıştır.
Papadopoulos ve ark. (2001), çalışma Kuzey Yunanistan’da karışık meyve
bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin popülasyon izlemesi amacı ile erkek bireylere
özelleşmiş paraferomon, trimedlure ile yemli Jackson tuzakları ve hedef dişiler için
amonyum asetat, putresin ve trimethylamine cezbedicileri ile McPhail tuzakları (IPTM)
kullanılarak yapılmıştır. Tuzaklar hektar başına ya 15 ya da 1.5 tuzak girdi yoğunluğu
kullanılarak, çeşitli konukçu ağaçlara asılmıştır. Çalışmada ilk dişiler 24 Haziran’da
erken olgunlaşan konukçular arasında olan kayısı ağaçlarında asılı IPTM tuzaklarında
tespit edilmiştir. Temmuz sonundan itibaren erginlere şeftalilere asılan IPTM tuzağında
rastlanmıştır. Jackson tuzaklarında ilk erkekler Ağustos ayında yakalanmıştır. Ekim
ortasına kadar Jackson tuzakları tarafından yakalanan toplam ergin sayısında önemli
artışlar gözlenmiş olup yakalanan erginlerin yaklaşık % 80’lik kısmını ise ergin dişilerin
oluşturduğu tespit edilmiştir. Ekim ayı ortalarından sonra Jackson tuzakları tarafından
daha fazla ergin birey yakalanmıştır.
Montoya ve ark. (2002), 1995-98 periyodu boyunca Meksika, Chiapas’ın
Soconusco bölgesindeki steril böcek salım alanında bulunan kahve, narenciye bahçesi
ve mango meyve bahçelerinin agrosistemlerinde, C.capitata ve diğer meyve sineği
türlerinin dişilerini yakalamada 13 cezbedici+tuzak kombinasyonunun etkinliğini
değerlendirmişlerdir. Değerlendirmelerini, trimedlure ve sıvı hidrolize edilmiş protein
gibi standart cezbedicilerle besin cezbedicilerini ile (putresin, amonyum asetat ve
trimetilamin) karşılaştırarak yapmışlardır. Tuzaklama sistemi için, kuru tuzakları
(Jackson tuzak), OBDT (açık temel kuru tuzak ) ıslak tuzaklar kadar (McPhail, Tephri
tuzak)farklı cezbedici çeşitleri ile sırasıyla test etmişlerdir. Yaptıkları çalışmanın
sonuçları tutarlı bir şekilde amonyum asetat +putresin+trimetilamin kombinasyonu
OBDT ve plastik McPhail tuzakları (IPTM) gibi tuzaklarda kullanıldığında
C.capitata’nın dişilerini yakalamada en iyi olduğunu, Anastrapha spp. için sıvı
hidrolize edilmiş protein ile yemli McPhail tuzağının hala en iyi seçenek olduğunu ve
amonyum asetat+ putresinin kombinasyonunun IPTM gibi tuzaklarda A.obliqua ve
A.ludens yakalamada hayli istikrarlı olmasına rağmen bu meyve sineği türlerinin
izlenmesi için kuru tuzak kullanmanın avantajlı olduğunu göstermiştir.
21
Gaskin ve ark. (2002), Guatemala'da yaptıkları çalışmada Akdeniz meyve
sineğinin kitle yetiştirilen ırkların dişi erkek uzun ömürlülüğü ve davranış etkileşimleri
üzerine yetişkinlerin etkisini incelemişlerdir. Erkeklerin hayatta kalmasındaki azalış;
erkek davranış etkileşimleri için erkek artışı; hayatta kalma ve çiftleşme başarısını
azaltarak erkek üreme başarısı üzerine yüksek yetişkin yoğunluğunun etkisi olduğunu
bildirmişlerdir.
Shelly ve Pahio (2002), 2000-2001 yılında Hawaii'de ABD'de trimedlure ve doğal
cezbedici α-kopaen içeren zencefil kökü yağı Akdeniz meyve sineği, C. capitata
erkeklerinin nispi çekimini karşılaştırmışlardır. Zencefil kök yağı bir hamur benzeri
matriks yerleştirilmiş ve α-kopaen konsantrasyonu doğal seviyeler boyunca 20 kat
seviyelerin üzerinde yerleştirilmiştir. Çalışma bir karışık meyve bahçeside, toplam sekiz
adet Jackson tuzakğı ile gerçekleştirilmiştir. Kullanılan tuzakların dört tanesinde
Trimedlure ve diğer dört tanesinde zencefil kökü yağı ile zenginleştirilmiş sıvı (ERGO)
mevcuttur. Tuzaklar karışık bahçeye kurulduktan sonra, Akdeniz meyve sineğine ait
500 adet erkek serbest bırakılmıştır. Çalışmada yaklaşık 40m çapındaki alanda tuzaklar
tarafından yakalanan erkek bireylerin yaklaşık 48 saat sonra sayımları yapılmıştır.
Tuzak başına kullanılan Trimedlure miktarı 1 mldir. Tuzaklarda kullanılan EGRO
içeren macun miktarı 1, 10 veya 20 damla olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre
erkek bireyler EGRO’nun her dozunu, Trimedlure tuzaklarına göre daha fazla tercih
etmişlerdir.
Ros ve ark. (2004), göre son zamanlarda, Uluslararası Atomik Enerji Ajansı
tarafından düzenlenen farklı ülkelerdeki deneylerde, polietilen dağıtıcıları düşük salım
oranlarında Akdeniz Meyve Sineği, C. capitata dişilerini putresin, amonyum asetat ve
trimetilamini cezbettiği bulunmuştur. Bu cezbediciler McPhail tuzaklarında sık sık sıvı
yerine geçmek için gereksiz olmaktadır ve bunlar meyveye giriş zamanı için etkin kalan
Akdeniz meyve sineğine maruz bırakılmıştır. Steril Böcek Tekniği’nin kullanılmadığı
yerlerde bu cezbedicilerle kitlesel tuzaklama alternatif bir ekolojik tutarlı kontrol
metodu önerebilmektedir. Meyvelerin üzerinde toksik kalıntıların sebeb olmaması ek
avantajıdır. Akdeniz meyve sineğine karşı kitlesel tuzaklama programı, 1997 ve 2001
arasında Akdeniz’de uluslararası turizm alanı olan Minorka Adası’nda yürütülmüştür.
Çalışma sonucunda Akdeniz meyve sineğinin iyi kontrolü, insektisit kalıntısı olmadan
meyveleri pazarlama ve ‘Biyosferin rezervi’ adasının çevre koruması elde edilmiştir.
22
Midgarden ve ark. (2004), Guatemala'da trimedlure içeren Jackson tuzakları ile
sentetik cezbedici (amonyum asetat, putresin ve trimetilamin) içeren silindirik açık alt
kuru tuzakların Akdeniz meyve sineği yakalama etkinliklerini karşılaştırmışlardır.
Deneme yapılan alanda doğada bulunan Akdeniz meyve sineği ergini düşük düzeyde
olmuştur ve bölgeye deneme süresince steril Akdeniz meyve sineği ergin salımları
yapılmıştır. Yapılan sayımlarda doğada ve steril olarak salımlar yapılan dişiler sentetik
cezbediciler içeren tuzaklar tarafından yakalanırken, doğada ve steril olarak salımlar
yapılan erkek Akdeniz meyve sineği erginleri ise trimedlure içeren Jackson tuzaklar
tarafından yakalanmıştır. Yapılan sayımlarda sentetik cezbediciler içeren tuzakların
trimedlure içeren Jackson tuzaklarından toplam iki kat daha fazla steril olmayan dişi +
erkek Akdeniz meyve sineği ergini yakaladığı gözlenmiş ancak istatiksel olarak bir
farklılık gözlenmemiştir. Yapılan değerlendirmede sentetik cezbediciler tarafından
yaklaşık %60 oranında doğada bulunan dişiler yakalanırken, trimedlure içeren tuzaklar
tarafından doğada bulunan dişilerden yakalanan olmamıştır. Sentetik cezbediciler içeren
tuzakların trimedlure tuzaklara göre erkek Akdeniz meyve sineği yakalama oranı steril
olanlarda 1.7:1 iken doğada bulunanlarda bu oran 6.5:1 olmuştur.
Alemany ve ark. (2004), 3FA sentetik besin dişi çekicileriyle yemli Tephri
tuzaklarını, narenciye bahçesinde Akdeniz meyve sineğinin kontrolü için kitlesel
tuzaklama deneyinde kullanmışlardır. Ancak, bunlarda ve trimedlure tuzaklarında
önemli sayıda erkek yakalamışlardır. Araştırmacılara göre, bahçe verileri Krige
Yöntemi tarafından dönüştürüldüğünde, bu tuzaklar ortaya çıkan mekansal ve zamansal
popülasyon yoğunluğu değişikliklerini yakalar. Hem dişiler hem de erkekler benzer
dağılım desenlerine sahiptirler. Bu yöntem dişi yakalama için tasarlanmış olsa bile
erkeklerin mutlak sayıları düşüktür. Erken yaz aylarında zararlı popülasyonu arttığında,
meyve sinekleri bahçe sınırları boyunca yer alan ağaçlar içinde yakalanmıştır. Bir hafta
sonra burada popülasyon yoğunluğu yüksek olmuştur. Meyve bahçesini tamamen istila
edecek kadar içe doğru yayılmaktadır. Sıcaklık düşüşü yüzünden popülasyon yoğunluğu
arsa kenarlarında tekrar çok sinek yakalanmasıyla ekim ayında azalmıştır. Ancak,
yakalanan erkeklerin yüzdesi eylül sonunda önemli ölçüde yükselmiştir.
Katsoyannos ve Papadopoulos (2004), çalışma Yunanistan’a bağlı Chios’da
bulunan narenciye meyve bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmada Akdeniz meyve
sineği erginlerini yakalamak için trimethylamine (FA-3), 1,4-diaminobütan (putresin)
23
ve amonyum asetat gibi besin cezbedicileri ile sarı renkli tuzaklar kullanılmıştır. FA-3
ile iç veya dış yemli sarı kürelerin (7.5cm çapında) yemli kürelerden erkek ve dişiler
için sırasıyla ~30 ve ~12 kat daha etkili olduğu bulunmuştur. Her iki cinsiyet için aynı
cezbedicilerin yemli plastik Mc-Phail tipi tuzaklardan 3 kat daha az cezbedici olduğu
bulunmuştur. Yem kürelerinin ya ıslak ya da kuru McPhail tuzaklarının daha fazla
Akdeniz meyve sineği dişileri için çekici olduğu gözlenmiştir.
Sobrinho ve ark. (2004), mangolarda Akdeniz meyve sineği popülasyonlarının
izlenmesi ve besinlerin en etkili karışımlarını belirlemek için Jaguaruana, Ceara,
Brezilya'da 8 haftalık bir çalışma yapmışlardır. Yakalama sisteminin NuLure (NL),
amonyum asetat(AA), Putresin(PT), Trimetilamin(TMA) propkarbuilen glikol(PG),
Amonyum bikarbonat(AB), Torula(T), BioAnastrepha, koruyucu boraks ve Triton
yüzeyi besinleriyle Platic McPhail Tuzaklarından (PMT) oluştuğunu belirtmişlerdir.
PMT+NuLureyi kapsayan PMT+AA+PT+TMA+Triton; PMT+AA+PT+TMA+PG;
PMT+AB+PT+Triton; PMT+AA+PT+Triton; PMT+Torula; ve PMT+BioAnastrepha
olmak üzere 7 tedavi olduğunu açıklamışlardır. Araştırmacılar yaptıkları çalışmanın
sonucunda C.capitata yetişkinlerinin en yüksek toplam yakalamalarını AA+PT
+TMA+Triton ve AA+PT +Triton'un kombinasyonlarından elde etmişlerdir.
C.capitata’nın yetişkin dişileri için en iyi tuzak verimliliğini, AA+PT +Triton ve
AA+PT +TMA+PG nin kombinasyonlarıyla elde etmişlerdir.
Barton ve ark. (2006), tarafından yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineği, C.
capitata (Wiedemann), için Entostat’ın 2 şeklinin yapışkanı açıklanmış ve Entostat'ın
yapışkanı Akdeniz meyve sineğinin yaşaması ve ölmesi için karşılaştırılmıştır. Akdeniz
meyve sineğinin kontrollü bulaştırılmış olanlarında, böceklerle taşınmış olduğu görülen
elektrostatik yük yüzünden yaşayan Akdeniz meyve sineklerinin ölü Akdeniz meyve
sineklerinden daha büyük miktarda Entostat'ından kazandığı gösterilmiştir. Hava
öğütücülü Entostat (7,59µm ortalama çap)'ın Akdeniz meyve sineği için havan eli ve
martar zeminli Entostat (9,17µm ortalama çap)'ından daha büyük miktarda yapışık
kaldığı belirtilmiştir. Entostat’ın farklı miktarlarına maruz bırakılmış Akdeniz meyve
sineklerinin ilk olarak yapışma miktarını etkilediği ancak her zaman toz tutma oranının
değişmediği gözlenmiştir. Hava öğütücülü Entostat ile bulaştırılmış Akdeniz meyve
sineği erkeklerinin çiftleşme boyunca dişilere düşük miktarda taşıdığı gözlenmiştir.
24
Olivero ve ark. (2006), Çalışma İspanya’da bulunan iki Navel-Late portakal
bahçelerinde yürütülmüştür. Araştırmacılar tarafından Tephri tuzakları, Multilure,
Probodelt ve Kolay tuzakları kullanılmıştır. Tuzaklarda Akdeniz meyve sineği
erginlerini çekmek amacı ile putresin (tri-pack), amonyum asetat ve trimethylamine
hidroklorid gibi cezbediciler ve yakalanan erginlerin ölmesini sağlamak üzere DDVP
tabletleri kullanılmıştır. Araştırmacılar her bahçede üç farklı tuzak tipi kullanmışlar ve
tuzaklar haftalık olarak kontrol edilmiştir. Çalışma sonucuna göre 2004 yılında tuzaklar
tarafından yakalanan erkek ve dişi bireylerin oranları arasında önemli farklılıklar
gözlenmiştir. Tuzakların en etkilisi çok cezbedici içeren Kolay tuzaklar olmuştur. Bunu
Tephri tuzakları takip etmiştir. Çalışmada en az etki olan tuzak tipi Probodelt olmuştur.
Cabrita ve Ribeiro (2006), Akdeniz meyve sineğinin (Ceratitis capitata)
narenciye istilasının kontrolü için Portekiz’de bir bel bant sarı ve altında 4 küçük delikle
bir plastik şişeden oluşan tuzak etkinliğini test etmişlerdir. 2 farklı yem test edilmiştir:
(1) ticari protein hidrolizat (endomosyl,600 g/lt) %9'un arasında bir su dilüsyonu ve (2)
ticari 3 bileşenli karışım (trimetilamin+putresin+amonyum asetat) %1'in arasında su
dilüsyonu. %1 seramik deterjan yemlere eklenmiştir. Yem2 her iki ağaca
yerleştirilirken, yem1 her ağaç başına birlik oranda yerleştirilmiştir. Yem1 her 3 ağaç
başına 1 tane yerleştirilmiştir. Parametreler test edilmiştir: yakalanan erkek ve dişi sinek
sayısı: 6 işaretli ağaçla istilalı portakal sayısı. Araştırmacılara göre, sonuçlar yöntemin
etkinliğini gösterir ve tuzakların düşük yoğunluğu zararlıları kontrol etmek için yeterli
olabilir.
Martinez ve ark. (2007), yaptıkları çalışmada Guatemala’da yağmur sezonu
boyunca mayıs ayından aralık 2001’e kadar 2 tuzaklama sistemini karşılaştırmışlardır.
Sentetik 2 bileşenli yem sarı ya da yeşil plastik McPhail benzeri tuzaklardan oluşan
tuzak kombinasyonları ve koruyucu madde olarak 300mL propilen glikol antifrizi
300mL su ve torula mayası içeren geleneksel McPhail cezbedicisiyle
karşılaştırmışlardır. Her iki sistemde C. capitata Weidemann dahil olmak üzere birçok
önemli Anastrepha türü Anastrepha ludens Loew, A.obliqua, Macquart, A. serpentina
Weidemann, A.striata Schiner, A.distancta Grene, A. fraterculus Weidemann
yakalamışlardır. Buna ek olarak sentetik yem ile 13 Anastrepha türünü yakalamışlardır.
Plastik sarı yapışkan tuzak ve McPhail tuzakları A. fraterculus yakaladığını
bildirmişlerdir. Araştırmacılara göre Sentetik yemleyiciler 10 hafta boyunca sürmüştür.
25
Cinsiyet oranı her iki sistemde hemen hemen tüm yakalanan türler için dişi eğilimli
olmuştur. Ayrıca tüm tuzaklarda hedef böcek olmayan önemli sayıda böcek elde
edilmiştir; ancak sentetik cezbdici içeren tuzaklarda yakalanan sinekler bu böcekler
tarafından olumsuz etkilenmemiştir.
Ortu ve ark. (2007), Planococcus citri, A.aurantii ve C.capitata kontrolünü
geliştirmeyi amaçlayan belirli ekolojik tabanlı gözlem sonuçlarını açıklamaktadır.
Araştırmacılara göre, Planococcus spp. ve Cryptoblabes gnidiella arasındaki trafik ilişki
üzerine biyolojik bilgi; P.citri ve Planococcus ficus'un genetik özelliklerinin yanı sıra,
kendi kontrollerini hedeflemektedirler. Şubelerde A.aurantii popülasyonunun dağılımı
ve gelişimin termal toplamına dayalı geçici model, çevre uyumlu ürünler kullanılarak
jüvenil aşamaları tedavi etmek için en uygun zamanı tespit için kullanılmaktadır.
C.capitata'nın (buminal,amonyum karbonat,bikarbonat ve putresin) çeşitli dişi çekicileri
ve Kaoline veya Beauvena bassiana ırkına dayalı meyvelerde yumurtlamaya müdahale
diğer doğal ürünler ölçülmüştür.
Demirel (2007), Akdeniz meyve sineği erginlerinde kur yapma davranışı,
çiftleşme davranışı, yumurtlama davranışı, beslenme davranışı ve dinlenme davranışları
rapor edilmiştir. Kur yapma davranışı yabani erkekler için genellikle önceden bilinen bir
sekans olarak tanımlanmıştır: erkek çağrısı- dişi yaklaşımı- erkek kanat titreşimi- dişi
uçuşu- erkek kanat yelpazesi- çiftleşmedir. Çiftleşme davranışı erkekler tarafından
meyve koruma yönelme ve iki farklı taktik olarak sınıflandırılabilmektedir. Yönelme,
anal bezden feromon emilimi yapan, erkek toplumunda son bir erkekte yer alarak
tanımlanmıştır. Erkek tarafından meyve koruma, yumurta koymaya yanaşan dişiler ve
konukçu üzerine yerleşen erkeklerde alternatif çiftleşme taktiğidir. Buna ek olarak, bazı
sentetik bileşikler, örneğin, trimedlure, Akdeniz meyve sineği erkeklerinin çiftleşme
davranışlarını etkileyebilir. Yumurtlamanın esas bölümündeki davranış Akdeniz meyve
sineğinin konukçu meyvenin kabuğunun altına yumurta bırakmasıdır. Kaplama dönemi
örtü pre ve yumurtlamadan sonraki davranışı, meyve ve konukçu protein besin uyarıcı
gibi konukçu bitki içeren araştırmaların uygunluğu veya konukçu bitki çeşitliliği ve
konukçuya dayalı değişimlerdir. Ergin Akdeniz meyve sineklerinin beslenme davranışı
kuş dışkıları ve meyve çürümesinden protein, ilk olarak olgun meyve ve tatlı özsuyun
sularında beslenmesinden karbonhidrat elde etmektedir. Oysaki olgunlaşmamış
aşamalar maltoz veya yüksek nişasta konsantrasyonu içerenlerden glukoz ve sukrozun
26
yüksek konsantrasyonunu içeren diyetler daha iyi gelişmektedir. Dinlenme davranış
modeli, konukçu bitkideki konumu ve sıcaklık, dişiler ve erkekler arasında farklılık
göstermektedir. Akdeniz meyve sineği davranışı konusundaki araştırmalar bu önemli
zararlıyı kontrol etmek için farklı metodlar geliştirmede önemli kolaylıklar sağlamıştır.
Umeh ve ark. (2008), göre meyve sinekleri saldırısı Nijerya’da narenciyede
ekonomik verim kayıplarına neden olmaktadır. Son zamanlarda tatlı portakal
taleplerinin yüksek olması meyve sineği zararını azaltan ve verimini düzelten kontrol
stratejilerini geliştirme ihtiyacı gerektirmiştir. Buna önemli tatlı portakal sineklerinin
yayılışı çeşitliliği ve bolluğu belirlenerek ulaşılır. Araştırmacılar 2003 ve 2006 yılında
Nijerya’da narenciye üretilen alanlarda narenciye olgunluk dönemlerinde anketler
yapmışlardır. Örnek meyve bahçesi sahiplerinin kültürel önlemlerinin meyve sineği
bolluğu ve yayılışındaki payını görüşmüşlerdir. Meyve sineklerini amonyum asetat
emdirilmiş sarı yapışkan tuzak ve mayalı hidrolizat yemli McPhail tuzakları
kullanılarak örneklemişlerdir. Tuzakları yerden 1.8m mesafede narenciye ağaçları
üzerine asmışlardır. Ağaçlar arası mesafe 25 metredir ve tuzakları alan başına 3 kez
tekrarlamışlardır. Meyve sineklerini narenciyede Bactocera, Ceratitis, Dacus ve
Trirhithrum cinsleri olarak tanımlamışlardır. Yüksek meyve sineğini çeşitliliğini
yağmur ormanlarının ekolojik bölgesinde Edo, Ogun ve Oyo eyaletlerinde gözlerlerken
önemli cinse göre daha yüksek popülasyonu (Bactrocera ve Ceratitis) Gine Ovası' nın
ekolojik bölgesinde Benue ve Kaduna eyaletlerinde kaydetmişlerdir. İkinci örnekleme
periyodu boyunca Bactrocera türünün oluşumunun arttığını gözlemlemişlerdir.
Araştırmacılara göre bazı çiftçilerin kültürel önlemleri meyve sineği popülasyonu ve
yayılmasına katkıda bulunması muhtemel faktördür. Araştırmacılar yaptıkları çalışma
sonucunda Nijerya’da narenciyede ekonomik öneme sahip meyve sineği türlerinin
Bactrocera ve Ceratitis türlerine ait olduğunu ve bu cinslerin incelenen alanların
çoğunda gözlendiğini bildirmişlerdir.
Morávek ve ark. (2008), yaptıkları çalışmada yeni otomatik yumurta toplama
sistemi ve pupa ayırıcı cihazın Akdeniz meyve sineği kitle üretimi boyunca oldukça
emek azalttığını tanımlamıştır. Yumurta toplama sisteminin yumurta toplama eleğinde
biriktirildikten sonra kafesin yumurtlama filesinden sürekli su akışında, sürekli yumurta
bırakarak toplanması olduğunu açıklamıştır. Bu sistemin yumurtalar için uygun çevre
sağladığını, iyi oksijenli suyun ağır çıkışında sakladığını ve pupa ayırıcının yavaş
27
hareket eden eleme kemer boyunca orta emme ile pupa evresinden pupanın ayrılmasını
sağlamak için düzenlendiğini belirtmiştir. Orta pupa evresinin küçük parçalarının
dairesel eleme kemerinin altında bulunan elektrik süpürgesine benzer bir sistemle
hareket ettirildiğini, pupaların toplama kutusunda toplandığını, yumurtaların kalite
kontrol testinin toplanıldığını ve pupaların ayrıldığını açıklamıştır. Böylece sistemin ne
yumurta kalitesi ne de pupa üzerine olumsuz bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.
Staub ve ark. (2008), çalışmasını Batı Avustralya'nın turunçgil alanlarında
bulunan Valencia portakalları, Eureka limonları ve Imperial mandalinleri bahçelerinde
yürütmüştür. Portakallar ve mandalinlerin limona göre Akdeniz meyve sineğine karşı
daha elverişli olduğu tespit edilmiştir. Portakallar ve mandarinlerin Akdeniz meyve
sineğinin gelişimi için uygun olduğu ancak limonların iyi bir konukçu olmadığı
belirtmişlerdir.
Navarro-Llopis ve ark. (2008), çalışma ile kitlesel tuzaklamanın, Ceratitis
capitata (Wiedemann)’ın kontrolünde önemli yere sahip olduğunu özellikle kontrol
metodu olarak Akdeniz ülkelerinde zararlı ile mücadelede yaygın olarak kullanıldığını
belirtmişlerdir. Araştırmacılar tarafından cezedicilerin ve yeni geliştirilen tuzakların
etkinliği, kitlesel tuzaklamanın etkinliğini arttırmak için kullanılan dağıtıcıların
ömrünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada etkinlik çalışmaları tuzakların altı
farklı tipi ile, ayrıca dişi dağıtıcıların altı farklı tipi kullanılarak gerçekleşmiştir. Ayrıca,
n-methyl pyrrolidine ile yeni cezbedici dağıtıcı bileşimini kapsayan üç dişi dağıtıcının
ömrünün belirlenmesi için çalışılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre dişi cezediciler için
kullanılan tuzak tipleri arasında en iyi tuzakta yaklaşık üç kat daha fazla yakalamanın
avantajı ile önemli farklılıklar göstermektedir. Dişi dağıtıcıları ile yapılan testlerde, n-
methyl pyrrolidine bakımından cezbedici putresin ve trimethylamine arasında etkinlik
açısından önemli bir farklılık olmadığı görülmüştür. Kullanılan dağıtıcıların etkinlikleri
ve tuzakların farklı tipleri arasında önemli farklılıklar olduğu araştırma sonucunda
gözlenmiş olup, uygun dağıtıcı ve tuzak seçiminin kitlesel tuzaklama sonuçlarını
arttıracağı araştırmacılar tarafından belirtilmiştir.
Alemany ve ark. (2008), yaptıkları çalışmada genel haşere kontrol programının 2.
ve 3. yılarında C.capitata popülasyonu ve meyve istilası üzerinde azalmayı izlemeyi
amaçlamışlardır. Böcek büyüme düzenleyici madde olan lufenuron (a
phenylbenzolyüre), dişi cezbediciler (amonyum asetat, putrescine ve aminler), erkek
28
cezbedicileri trimedlure (TML) ile birlikte sentetik yemli bir Sevep cihazı içine
yerleştirmişlerdir. Toplamda 7200 cihazı, Söller Vadisi Belediyesi içinde 300 hektar
alanda, 24cihaz/ ha yoğunlukta yerleştirmişlerdir. Kimyasal sterilizasyon etkinliğini
ölçmek için, C.capitata popülasyonunu farklı yüksekliklerde bulunan 3 narenciye
bahçesine yerleştirilen ya yemli sentetik gıda cezbedicileri ya da TMLyi, Probodelt
cihazlarıyla ölçmüşlerdir. Araştırmacıların yaptıkları çalışmanın sonucu yetişkin
Akdeniz meyve sineği popülasyonunda ortalama %20 azalma (dişilerde %2.7,
erkeklerde %37.2) olduğunu göstermiştir. Ancak farklı bahçeler arasında yüksek
değişiklikler gözlemlemişlerdir. Alan1’ de yere düşen meyveleri uzaklaştırmışlardır ve
bitki sağlığı tedavisi uygulandığı yerlerde dişi yakalama oranının %63.28 azaldığını
gözlemlemişlerdir. Alan2’ de yere düşen meyveleri imha etmişlerdir ve hiçbir insektisit
uygulamamışlardır, fakat dişi yakalamasının %19.90 arttığını gözlemlemişlerdir.
Araştırmacılar Alan2’ deki C. capitata popülasyonu artışına muhtemelen çevredeki kötü
yönetilen yada hiç yönetilmeyen bahçelerin varlığının neden olduğunu öne sürmülerdir.
Araştırmacılar yaptıkları çalışmanın sonucunda Söller Vadisi' nde uygulanan
Lufenurona dayalı bu yöntemin Akdeniz meyve sineği popülasyonunu azaltmada
başarılı olduğunu fakat yakın civarda yanlış yönetilen narenciye bahçeleri kadar diğer
konukçu meyve ağaçlarının varlığının da C. capitata yönetiminin verimliliğini
azalttığını bildirmişlerdir.
Gonçalves ve ark. (2008), İncir ağacının 2 ana zararlısı olan C. capitata
(Diptera:Tephritidae) ve Lonchaea aristella (Diptera: Lonchaeidae) üzerinde bir çalışma
gerçekleştirmişlerdir. Denemelerini Tavira (Portekiz)’da 2000m2 alanı kapsayan 100
Lampa preta ve 100 Bebera branca çeşidinden oluşan 200 ağaçlık bir tarım deneme
istasyonu bahçesinde gerçekleştirmişlerdir. Her iki zararlının nüfus yoğunluğunu
sindirim çekicilerle testlendirilmiş Tephri tuzakları kullanılarak belirlemişlerdir. C.
capitata kontrolü ve izlemesi için her çeşide üçlü sindirim çekicili (putresin,
trimetilamin ve amonyum asetat) 10 Tephri tuzağı ve 1 insektisit tablet (dikloruos)
yerleştirmişlerdir. L. aristella’nın kontrolü ve izlenmesi için 8 Tephri tuzağının her
birini 4 tane üçlü sindirim çekici madde, 1 insektisit tablet, 4 tane üçlü protein hidrolizat
ve Teepol’lu su içine yerleştirmişlerdir. Tüm tuzaklar Siyah incir sineğinin çekiciliğini
arttırmak için incir ağacının 4 küçük dallarını da (~3 cm uzunluğunda) içermektedir.
Çalışmada kullanılan tuzakları tüm meyve bahçesi alanını temsil edecek şekilde rastgele
29
yerleştirmişlerdir. Tuzağa düşen böcekleri haftalık saymışlardır. L. aristella’nın çok az
sayıda bulunduğu (her iki çeşitte toplam 5) ve sadece son 2 yıl içinde olduğunu
gözlemlemişlerdir. Yakalanan C. capitata yetişkinlerinin sayısının özellikle B. branca
çeşidinde eylül 2004’te en fazla 424’e, haziran boyuncada 1-46’ya değişiklik
gösterdiğini bildirmişlerdir. Her iki zararlıda da, bu böceklerin popülasyonunda cinsiyet
oranında dişilerin erkeklerden çok olduğunu gözlemlemişlerdir. Aynı zamanda çalışılan
zararlıların her ikisi için de en verimli tuzakların protein hidrolizatı, incir dalı ve Teepol
içeren su olduğunu teyid etmişlerdir.
Alonso Muñoz ve García Marí (2009), tarafından yapılan çalışma 2006-2008
yılları arasında Ibiza adasında ergin Akdeniz meyve sineklerinin kitle yakalama
uygulaması 31 narenciye bahçelerinde yürütülmüştür. Tephri-trap tipi tuzaklar ve
cezbedici olarak Tripack ile baited düzgün standart tavsiyeleri izleyerek, 50 tuzak/ha
yoğunlukta dağıtıldı. Araştırma 30 ile 45 gün aralıklarla 110 örnekleme ve örnek başına
ortalama 102 tuzakları ile yapıldı. Tuzaklar ağının kurulması ile tuzaklar tarafından
yakalanan ergin sayısında kademeli olarak azalma görülmüştür.
Chang (2009), tarafından yapılan çalışmada çeşitli maya ve maya ürünleri yetişkin
diyetlerinde C.capitata (Wiedemann), Bactrocera dorsalis (Hendel) ve B.cucurbitae
(Coquillett) (Diptera: Tephritidae) ve B.dorsalis'in kitle üretimi için larval sıvı diyetleri
olarak test edilmiştir. Çalışmada üç hidrolize edilmiş Brewer mayaları (FNILS65,
FNI200 ve FNI210) bir glutaminle zenginleştirilmiş maya (RDA500), Kore mayası, tüm
hücre mayası ve bunların kombinasyonu değerlendirilmiştir. Çalışmada
FNI210FNI210+GSH ve RDA500 diyetleri üzerinde beslenen üç meyve sineği türünün
erginleri çok fazla sayıda yumurta üretmiştir. Larvaları için mayalar ve buğday tohum
yağı diyet birleştirildiğinde FNI200 ve FNIL65 FNI210’dan pupa döneminde önemli
ölçüde iyileşme gözlemlenirken, Kore mayaları ile beslenen larvalarda daha iyi yetişkin
uçuşu ve çiftleşme gözlenmiştir. Glutaminle zenginleştirilmiş mayanın özellikle
FNI200+GSH ve FNILS65+GSH'un uçuş performansını arttırdığı gözlenmiştir.
Shelly ve Edu (2009), çalışmada Steril böcek tekniği'ni (SIT) Akdeniz meyve
sineği, C. capitata (Wied)'nın istilalarını bastırmak ya da yok etmek için
kullanmışlardır. Bu çalışmada kitlesel yetiştirme trimedlureye erkek tepkisi, algılama ve
izleme programlarında cinsiyete özgü cezbedici kullanımının olasılığı araştırılmıştır.
Yabani sinek kolonisi ve kitle halinde yetiştirilen yabani erkek sinekler için (75m2)
30
kabinler ve (7m2) kafeslerde, üç tekerrürlü trimedlure yemi ile Jackson tuzakları
kullanılarak iki ayrı yılda çalışma yapmışlardır. İkinci yılda sadece erkeklerin gösterdiği
uçuş yeteneği kullanılırken, ilk yılda erkeklerin uçuş yeteneği bağımsız kullanılmıştır.
Tuzaklar tarafından yakalanan erginler, açık alanda salımdan 2 gün sonra sayılırken
küçük alan kafeslerinde salımdan ya 1 saat ya da 1 gün sonra sayılmıştır. Kitle
yetiştirilen erkeklere göre çok daha yabani, 1 yılda yakalanan ancak diğer bir yılda
değil, küçük alan kafeslerinde 1 gün süren çalışmalar hariç bulguların bu farklı
deneylerde tutarlı olduğu gözlenmiştir. Ayrıca yabani erkekler çalışmanın her iki yılında
da kitle yetiştirilen erkeklerden daha fazla yakalanmıştır.
Diamantidis ve ark. (2009), göre farklı yerlerde nüfus arasında karşılaştırmalar
evrim çalışmalarında önemli bir aracı temsil etmektedir. Akdeniz meyve sinekleri geçen
birkaç yüzyıl boyunca dünya çapında tropikal alanlarda ve birçok ılıman yerlerde
kolonizedir. Genel bahçe çevresinde, araştırmacılar 6.küresel bölgeden Akdeniz meyve
sineği popülasyonlarının elde edilmediğini belirtmişlerdi. (Afrika(Kenya),
Pasifik(Hawaii), Merkezi Amerika(Guatemala), Güney Amerika(Brezilya), Ekstra
Akdeniz(Portekiz) ve Akdeniz' de (Yunanistan) farklı hayatta kalma ve üreme
programları geliştirilmiştir. Oysa dişiler ya kısa ömürlü ya da uzun ömürlüdür, bir
istisnayla erkekler (Guatemala) genellikle uzun ömürlüdür. Erkekler tüm
popülasyonlarda dişilerden daha uzun yaşamalarına rağmen, uzun ömürlülükte cinsiyet
farkı son derece değişkendir. Ömür boyu doğurganlık oranları popülasyonlar boyunca
benzerdir. Bununla birlikte yaşlara özgü üreme desenlerinde büyük farklılıklar
gözlenmiştir. Erken yaşlarda kısa ömürlü popülasyonlar ve uzun ömürlü olanlara oranla
yaşamlarında üreme için çoğu araştırmanın dağılımına bakılınca erken yaşlarda
olgunlaşmaktadırlar. Popülasyonlarda dişilerin üreme sonrası ömrü Kenyan sineklerinde
belirgin segment uzunluğuyla deneyimlenmiştir. Bu nedenle, Akdeniz meyve sineği
popülasyonlarının ekolojik olarak farklı yaşam yaşayan, yerel çevre koşullarıyla başa
çıkmak için farklı yaşam öyküsü stratejileri geliştirdiği makul görünmüştür.
Wang YanPing ve ark. (2009), göre Tephritidae familyasının birçok çeşidi dünya
çapında önemli karantina zararlısıdır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
ve Uluslararası Bitki Koruma Kurultayı (IPPC) uluslararası işbirliğiyle ve uluslararası
bitki karantina standartları ile ilgili yayınlanan kontrol tekniği kurallarını meyve
sinekleri kontrolünde uygulamayı önermiştir. En önemli önlemlerden biri olarak izleme,
31
inceleme ve meyve sineği kontrolü, yemler ve tuzaklar yaygın olarak uygulanmıştır.
Ana yemler olarak protein cezbedici (PA), Methyl eugenol (ME), ceulure (CUE),
amonyum asetat (AA), amonyum tuzları (AS), trimedlure (TML), bütil heksaonat
(BuH) ve 2-metil-vinil-pirazin (MVP) yaygın olarak kabul edilmiştir. Meyve sinekleri
için dünya çapında kullanılan 3 tipe ayrılan 20'nin üzerinde tuzak vardır; kuru tuzak,
ıslak tuzak ve sinek yakalamaya dayalı kuru/ıslak tuzaklar vb. Ayrıca, Çin’de birçok
tuzak çeşitli plastik şişe tarafından üretilmektedir. Araştırmacılar yaptıkları çalışmada
yemler ve tuzakları araştırmış ve uygulamasını özetlemiştir. Meyve sinekleri için
uluslararası standartlarda yem ve tuzakların serbest bölgelerde (PRA) kurulması
gerektiğini önermiştir. Araştırmacılara göre, Çin’de yapılan birçok yem ve tuzak ürün
uluslararası pazara girmek için tarımsal üretimimizi geliştirmeye yardımcı olabilecek
uluslararası onay gerektirmektedir. Yemlerin ve tuzakların tasarımı standart ve
uluslararası uygunluğu kabul edilmiş patent ile korunmuş olmalıdır.
Kroder ve Messing (2010), farklı termal koşullar altında Fopius ceratitivorus'un
göreceli performansını ve günümüze kadar gelen yumurta parazitoiti F. arisonus ile
yeni parazitoitin etkileşimlerini ana-yumurta aşamalı tercihi tespit etmişlerdir. Her iki
türün de konukçuya eş zamanlı erişimi olduğunda genç Akdeniz meyve sineği
yumurtalarını tercih ettiklerini ancak F.ceratitivorus'un genç yumurtalar üzerinde
F.arisonus için az bir içsel takip olduğunu gözlemlemişlerdir. Genel parazitizm
oranlarının eski yumurtaların artan parazitlenmesi nedeniyle iki türün maruz kalmasının
tek türden daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Fopius ceratitivorus' un 22ºC'den
30ºC'ye kadarki sıcaklık aralığında F.arisonus' dan daha uzun ömürlü olduğunu ve
daha geniş bir sıcaklık toleransına sahip oduğunu bildirmişlerdir. Hawaii'de
F.ceratitivorus'un kuruluşunun Akdeniz meyve sineğinin eyalet çapında genel
bastırılmasını arttırabileceğini belirtmişlerdir. Geniş sıcaklık toleransı ve uzun yaşamın
F.arisonus'un olmadığı soğuk alanlarda, kolonize olmasına izin verebildiğini ve yeni
türlerin bol alternatif konukçulu Bactrocera dorsalis'in üzerinde başarıyla
üretilmediğini ve genç konukçu yumurtaları üzerinde yetersiz bir rakip olan yeni
türlerde düşük yüksekliklerde F.arisonus'un etkisiyle müdahalenin pek mümkün
olmadığını bildirmişlerdir.
Kahyaoğlu ve Gürkan (2010), 2008-2009 yıllarında Ankara Merkez Zirai
Mücadele Araştırma Enstitüsü'nde yaptıkları bir çalışmada Y salgı mekanizmasının
32
kullanılmasıyla laboratuvar koşullarında Akdeniz meyve sineği erginlerine elde yem
formulasyonlarının aktivitesini test etmişlerdir. Bu çalışmadan sonra, pestisit
karşılaştırılması olarak 5 gelişmiş formulasyonun üçünün, (MK-T; MK1; MK-D1)
Ziray(%90.28) ve Success 0,24 CB (%90.64) ile aynı çekici aktiviteyi gösterdiğini
belirtmişlerdir. Üç formülasyonun çekici aktivitesinin sırasıyla %87.70; %93.14;
%88.70 olduğunu bildirmişlerdir. Bu 3 formulasyonun diğer çalışmaların
tamamlanmasından sonra Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılabileceği sonucuna
varmışlardır.
Alfonso ve ark. (2010), Bacillus spp. ait Entomopatojen bakterilerin Akdeniz
meyve sineği popülasyonlarını kontrol etmek için, güvenli, çevre dostu ve düşük
maliyetli araçlar olduğu araştırmacılar tarafından kanıtlanmıştır. Akdeniz meyve sineği
larvalarının ölüm oranı koşullara bağlı olarak %68 ile %94 arasında değişmiştir. Bu
çalışma ile B. pumilus Akdeniz meyve sineğinin larvaları üzerinde %15.1 ölüm oranına
sebep olduğu görülmüştür. Bacillus pumilus'un zararlının biyolojik kontrolü için güçlü
bir aday olarak kabul edilebileceğini göstermiştir.
Papanastasiou ve ark. (2011), yaşlanmanın erkek üretkenlik başarısına etkisini
araştırmak için Akdeniz meyve sineğinin yönelen türlerini kullanmışlardır.
Araştırmacılar hipotezi test etmek için tercihsiz çiftleşme testi uygulamışlar ve seçenek
sunmamışlardır. Erkeklerin çiftleşme performansı (rekabet eksikliği koşullarında
çiftleşme başarısı) veya erkeklerin çiftleşme rekabetsizliğini (genç rakiplere karşı
çiftleşme başarısı) yaşlanma etkilememektedir. Yaşlı erkeklerin çiftleşme olasılığı genç
erkeklerle karşılaştırıldığında önemli azalma vardır. Yaşlanma yavaş yavaş erkeklerin
çiftleşme performansını azaltmıştır. Ancak yaşlı erkekler rekabet eksikliği koşullarında
çiftleşme partneri olarak hala kabul edilmiştir. Bu nedenle yaşlı erkekler cinsel
performansı uygun olan dişileri çekebilme yeteneğindedirler ancak genç rakiplerin
bulunması dişiler tarafından seçilmeyi zorlaştırmaktadır. Yaşlı erkekler genç
erkeklerden daha kısa çiftleşme süresine sahiptir ve dişi, erkek yaşıyla negatif etkili
olarak çiftleşmektedir. Dişiler çiftleşme partnerlerinin yaşına aldırmayarak 2
spermathacea’da spermatozoidleri asimetrik olarak depolanmıştır. Çiftleşmiş ve
çiftleşmemiş erkekler arasında spermatozoid miktarı üzerinde çok önemli farklılıklar
gözlenmemiştir.
33
Mediouni-Ben Jemâa ve ark. (2011), yaptıkları çalışmada ile narenciye
alanlarında besin tabanlı dişi cezbedici yem olan Tri-pack ve Lufenuron böcek büyüme
düzenleyicilerinin Akdeniz meyve sineği kontrolü için kitlesel tuzaklama tekniğini
değerlendirmeyi amaçlamışlardır. Araştırmacılar bu metodları 2006 ve 2007’de
Washington navel portakal bahçelerinde Malathion ilaçlaması ile kimyasal kontrole
alternatif olarak kullanmıştır. Çalışmada Kitlesel tuzaklama Tekniği’nin etkinliğini
hasatta meyve zararına, tuzaklar tarafından yakalanan haftalık erkek sayısına ve
zararlının popülasyon yoğunluğuna göre değerlendirmişlerdir. Denemeleri hektara 20
tuzak yoğunluğu kullanarak yapmışlardır. Denenen iki farklı method ile kontol
(malathion püskürtme) arasındaki meyve zarar oranı yüzdeleri ve tuzaklar tarafından
yakalanan erkek bireyler arasında önemli farklılıklar gözlenmiştir. 2007 yılında Akdeniz
meyve sineği ekkeklerinin tuzaklar tarafından yakalanmasında Lufenuron’da %62.86
ve Tri-pack®’de %47.29 azalma görülmüştür. Zararlı meyve oranları kontrol ile
karşılaştırıldığında Tri-pack tabanlı kitlesel tuzaklamada %31.99 ve Lufenuron tabanlı
kitlesel tuzaklamada ise % 9.68 azalma gözlenmiştir.
Martinez-Ferrer ve ark. (2012), göre Akdeniz Bölgesi'nde C. capitata
(Wiedemann) (Diptera:Tephritidae) kontrolü için kitlesel tuzaklama kullanılmaktadır.
Bu teknik korudaki en yüksek sayıda yetişkinleri yakalamayı amaçlayan çekici (Ferag
CC D TM®,trimetilamin,amonyum asetat ve diaminoalkenin 3 membran dağıtıcıları) ve
bir zehirle tuzakların yüksek yoğunlukta yerleştirilmesine dayanmaktadır. 2006'dan
2008'e kadar, Akdeniz meyve sineklerine karşı etkinliğini değerlendirmek için hektar
başına 25, 50, 75 ve 100 tuzak yoğunluğu kullanılarak ticari Clementine (Citrus
reticulata Blanco)bahçelerinde saha denemeleri yapılmıştır. Ceratitis capitata'nın
saldırısından sezon ortasında çeşitleri korumak için yakalanan yetişkin sayısına göre
meyve olgunluk parametreleri ve Akdeniz meyve sineği zararı, hektar başına 25 tuzak
yoğunluğu tek başına geçerli bir yöntem olarak görülmektedir. Çünkü meyvelerin
%0.5'i hasatta zarar görmüştür. Erkenci çeşitler için (Lorentina ve Marisol) kitle
yakalama tekniği tek başına tatmin edici bir kontrol teklifi değildir. Çünkü, Akdeniz
meyve sineği popülasyonları artan 50 hektar başına 100 tuzak yoğunluğunda bile
yüksek bir yüzdede meyvelerin saldırıya uğramasına neden olan erkenci çeşit üretimi
sıcaklığın en yüksek olduğu aylarda yüksektir. Sadece koru çevresinde sıraya kimyasal
34
tedaviler ile birlikte hektar başına 50 tuzak kullanarak iyi sonuçlar vermiştir çünkü
meyvelerin ortalama %2'si hasatta hasar görmüştür.
Ioannou ve ark. (2012), çiftleşmiş dişi Akdeniz meyve sinekleri'nin çeşitli
narenciye meyvelerinin uçucu yağlarına yumurtlama yanıtlarını araştırmıştır. Çift
seçmeli deneylerde dişiler 1µL kokusuz kapakla karşılaştırıldığında tatlı portakal,
satsuma mandarini ağacı, portakal, greyfurt ve limon kabuğu yağıyla önceden delinmiş
içi boş yumurtlama kubbeleri içine çok fazla yumurta bırakabilmektdir. Seçme olmayan
testlerde uyarıcı yumurtlamada limon uçucu yağları zayıf bir etki göstermektedir. Tatlı
portakal yağına dişinin yumurtlama tepkisi doza bağlıdır. Limon tüm narenciye yağında
en bol kimyasaldır, yumurtlamayı uyarır. Oysa ki, linalol meyve sineklerinin
olgunlaşmamış aşamalarına karşı yüksek toksisiteyle ilişkili olgunlaşmamış narenciye
meyvelerinin temsilci bileşiği ve önemli bir caydırıcı etkiye sahiptir. Dişilerin limona
yaklaşık %23 daha az yumurta bıraktığı gözlenmiştir. Tatlı portakal yağına göre %93
limon artı linalol %3' e ve bunların bileşimine %60 daha az yumurta bırakmaktadır.
Yüksek linalol oranlarının narenciye yağlarına önemli maskeleme ve/veya kesinti
etkisine sahip iken sonuçlar, limon içeriğinin tatlı portakal yağında gözlenen
yumurtlama yanıtlarını büyük ölçüde açıkladığını düşündürmektedir. Bu buluşların
önemi ve pratike etkileri narenciye kimyasının Akdeniz meyve sineğinin yumurtlama
yanıtlarını nasıl etkilediğini anlamak açısından tartışılmaktadır.
Ovruski ve ark. (2012), göre Akdeniz meyve sineği kuzeybatı Arjantin'in
narenciye üreten alanlarında meyve ürünlerini etkileyen önemli zararlılardan birisidir.
Akdeniz meyve sineği popülasyonlarında Citrus paradisi, Citrus aurantium ve Citrus
sinensis gibi hemen hemen tüm yerli parazitoit türlerinin aktivitesini engellediği bilinen
büyük egzotik meyvelerde araştırmacıların çalışmaları devam etmektedir. Bu nedenle,
Akdeniz meyve sineği kontrolü için uygun bir yaklaşım Diachasmimorpha
longiceudata gibi egzotik parazitoitlerin kullanımını gerektirmektedir. Araştırmacılar bu
çalışmada parazitoit dişilerinin daha önceden test edildiği belirtilen narenciye türlerini
istila eden Akdeniz meyve sineği larvalarını bulmada yetenekli olacağını
öngörmektedir. Özellikle, parazitoit dişi tarafından tercih edilen meyve türlerindeki
varyasyonlar, Akdeniz meyve sineğini öldürmek için parazitoitlerin etkinliği ve
parazitoit performansı üzerine ana yoğunluğun etkisi belirlenmiştir. Parazitoitlere
kontrollü (laboratuvar) ve kontrolsüz(alan kafesi) çevresel koşullar altında Akdeniz
35
meyve sineği larvasıyla yapay istila edilmiş portakallar ve greyfurtlar üzerine 8 saat için
yem izni verilmiştir. Meyve seçimi ve seçim yapılmayan testler yapılmıştır. Sonuçlar
meyve içine dişi ziyaretleri ve ovipozitör eklemelerinin sayısı karşılaştırılarak parazitoit
çıkışı, parazit ve ayrıntılı ana ölüm yüzdeleri değerlendirilmiştir. Büyük meyve (ekşi
portakal ve greyfurt) ziyareti için tercih seçiminin artan meyve yüzeyi ile ilgili
olabileceğini düşünmüşlerdir. Meyvede yumurtlama aktivitesinin meyve yüzeyinin
birim larva ana yoğunluk değişimiyle etkilendiği gözlenmiştir. Tatlı portakallardan elde
edilen yüksek parazitizm oranlarının konukçu yoğunluğu ve meyve fiziksel
özelliklerinin artışının ana sonucu olacağı bildirilmiştir. Bununla birlikte, test edilen
tüm D.longicaudata narenciye türlerinde parazit konukçuların kapasitesini göstermiştir.
Başpınar ve ark. (2014), bu araştırmada, Akdeniz meyve sineği'nın savaşımı esas
olmak üzere, besin çekici amonyum asetatın tuzaklarda kitlesel tuzaklama amacıyla
kullanılma olanaklarının araştırılmasını amaçlamışlardır. Çalışmalar Aydın ve İzmir
illerinde birer adet geçci şeftali ile Satsuma mandarin ve Washington Navel portakal
bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmalarda kullanılan tuzaklar 500 ml'lik şeffaf pet
şişelere 2 giriş deliği açılarak yapılmıştır. Bu tuzakların içerisine denemeye alınacak
cezbedici eriyiklerden 300 ml konulmuştur. Araştırmalarda amonyum asetatın %5 ve
%10'luk konsantrasyonları denemeye alınmıştır. Kontrol parsellerinde pozitif kontrol
olarak %2'lik Nu Lure zehirli yem kısmi dal ilaçlaması şeklinde uygulanmış, negatif
kontrolde ise su kullanılmıştır. Denemelerde parsel büyüklüğü 1 da, tuzak sayısı da 5
tuzak/da olarak esas alınmıştır. Araştırma sonucu elde edilen veriler dikkate alındığında,
amonyum asetatın C. capitata için iyi bir cezbedici olduğu belirlenmiştir. Amonyum
asetatın denemede kullanılan her iki konsantrasyonu da oldukça etkili bulunmuştur.
Deneme süresince deneme bahçelerinde zarar gören meyve sayıları dikkate alındığında
amonyum asetatın %l0'luk konsantrasyonu en etkili bulunmuştur. Ancak, maliyetler
dikkate alındığında amonyum asetatın %5'lik konsantrasyonunun da kullanılabileceği
görülmüştür. Zararlının yüksek popülasyonlarında, 5 tuzak/da sayısının yeterli
olamayacağı dikkati çekmiştir. Bu nedenle, yüksek popülasyonlarda da etkili olacak
tuzak sayısının belirlenmesi için yeni çalışmalara gerek duyulduğu kanısına varılmıştır.
Demirel (2014), çalışma 2010-2011 yıllarında, Hatay ilindeki farklı çeşitteki nar
bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının
belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma 2010 yılında yaygın olarak yetiştiriciliği
36
yapılan 2 adet ‘Karamehmet+Katırbaşı’, 2 adet ‘Katırbaşı’, 2011 yılında bir adet
‘Katırbaşı’ ve 1 adet ‘Hicaz’ nar çeşitlerinin bulunduğu nar bahçelerinde yürütülmüştür.
Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğunu Exonex sarı tuzak + feromon (etki
süresi üç ay) kullanılarak Temmuz ve Aralık ayları arasında takip edilmiştir. Feromon
tuzakları haftalık olarak kontrol edilmiş ve yakalanan erginler her hafta sayılarak
tuzaklar temizlenmiştir. Her 90 günde bir tuzaktaki feromonlar yenileri ile
değiştirilmiştir. Hasat zamanı her bahçeden rastgele seçilen 100 meyve kontrol edilerek
vuruklu nar meyvesi sayısı kaydedilmiştir. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon
yoğunluğu örneklenen nar bahçelerine ve yıllara göre değişiklikler göstermiştir. 2010
yılında Akdeniz meyve sineği ergini tuzaklar tarafından en fazla Eylül ve Ekim
aylarında, 2011 yılında ise Ekim ve Kasım aylarında yakalanmıştır. 2010 yılında
yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı ‘Karamehmet+katırbaşı’
çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7 arasında olmuştur. 2011
yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde %43.5 ve ‘Hicaz’ nar
çeşidinde % 8 oranında olmuştur.
37
3. MATERYAL ve YÖNTEM
3.1. Materyal 3.1.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması
2013 yılındaki çalışma 22 adet Trabzon hurması bahçesinde yürütülmüştür.
Trabzon hurması bahçelerinin lokaliteleri aşağıda verilmiştir (Çizelge 3.1).
Çizelge 3.1. Hatay ilinde 2013 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin lokalite ve yükseklikleri
Örnek alınan yerler Lokaliteler (˚, ’, ’’)
Yükseklik (m)
Bahçe 70A 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E
12
Bahçe 70B 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E
12
Belen I 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E
495
Belen II 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E
495
Belen III 36˚27’39,16’’N 36˚09’51,03’’E
808
Belen IV 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen V 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen VI 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen VII 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen VIII 36˚27’41,02’’N 36˚10’22,04’’E
650
Belen IX 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E
816
Belen X 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E
816
Belen XI 36˚25’24,03’’N 36˚08’14,02’’E
760
Bahçe 49A 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E
84
Bahçe 49B 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E
84
Harbiye I 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E
65
Harbiye II 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E
65
Harbiye III 36˚08’24,31’’N 36˚08’07,20’’E
232
Harbiye IV 36˚08’24,19’’N 36˚08’13,90’’E
228
Harbiye V 36˚08’21,56’’N 36˚08’11,69’’E
228
Harbiye VI 36˚08’18,51’’N 36˚08’07,61’’E
231
Harbiye VII 36˚08’13,65’’N 36˚08’02,78’’E
237
38
3.1.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması
2014 yılındaki çalışma 16 adet Trabzon hurması bahçesinde yürütülmüştür.
Trabzon hurması bahçelerinin lokaliteleri aşağıda verilmiştir (Çizelge 3.2).
Çizelge 3.2. Hatay ilinde 2014 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin lokalite ve yükseklikleri
Örnek alınan yerler Lokaliteler (˚, ’, ’’)
Yükseklik (m)
Bahçe 70A 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E
12
Belen I 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E
495
Belen II 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E
495
Belen III 36˚27’39,16’’N 36˚09’51,03’’E
808
Belen IV 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen V 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E
516
Belen VI 36˚27’41,02’’N 36˚10’22,02’’E
650
Belen VII 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E
816
Belen VIII 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E
816
Belen IX 36˚25’24,03’’N 36˚08’14,02’’E
760
Bahçe 49A 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E
84
Harbiye I 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E
65
Harbiye II 36˚08’24,31’’N 36˚08’07,20’’E
232
Harbiye III 36˚08’22,33’’N 36˚08’10,02’’E
229
Harbiye IV 36˚08’18,51’’N 36˚08’07,61’’E
231
Harbiye V 36˚08’13,65’’N 36˚08’02,78’’E
237
3.2. Yöntem
3.2.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması
Çalışmada Econex sarı tuzak + %95 Trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-
methylcyclohexanecarboxylate) (etki süresi 90 gün) + DDVP emdirilmiş tablet
kullanılmıştır (Şekil 3.1). Tuzaklar Trabzon hurması ağacının güney doğu kısmına
yerden yaklaşık 1,5-2m yüksekliğe 29 Haziran 2013 tarihinde asıldı ve 10 Kasım 2013
tarihinde toplandı. Tuzaklar haftalık olarak kontrol edildi, yakalanan Akdeniz meyve
39
sineği erginleri sayıldı ve temizlendi (Şekil 3.2). Tuzaktaki feromonlar her 90 günde bir
yenileri ile değiştirildi.
Şekil 3. 1. (a)Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon,
(b) Econex tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü
Şekil 3. 2. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından
yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ a b
40
3.2.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması
Çalışmada Econex sarı tuzak + %95 Trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-
methylcyclohexanecarboxylate) (etki süresi 90 gün) + DDVP emdirilmiş tablet
kullanılmıştır (Şekil 3.3). Tuzaklar Trabzon hurması ağacının güney doğu kısmına
yerden yaklaşık 1,5-2m yüksekliğe 3 Ağustos 2014 tarihinde asıldı ve 9 Kasım 2014
tarihinde toplandı. Tuzaklar haftalık olarak kontrol edildi, yakalanan Akdeniz meyve
sineği erginleri sayıldı ve temizlendi (Şekil 3.4). Tuzaktaki feromonlar her 90 günde bir
yenileri ile değiştirildi.
Şekil 3. 3. (a) Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon,
(b) Econex tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü
Şekil 3. 4. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından
yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ a b
41
3.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
3.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
Hasattan önce 5 farklı zamanda olmak üzere her bahçeden feromon tuzaklarının
kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 10 ağaçtan (her ağaçtan 30 meyve) 300 Trabzon
hurması meyvesi kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir (Şekil 3.5-9).
Her bahçede bulunan yüzde vuruklu Trabzon hurması sayısı aşağıda belirtilen yöntemle
tespit edilmiştir.
Vuruklu Trabzon hurması sayısı Vuruklu Trabzon hurması yüzdesi (%) = ------------------------------------------X 100 (3.1)
Toplam Trabzon hurması sayısı
Şekil 3. 5. a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi
a b ©G.KILIÇ©G.KILIÇ
42
Şekil 3. 6. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a, b)
Şekil 3. 7. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a, b)
©G.KILIÇ
a b
a b©G.KILIÇ
©G.KILIÇ ©G.KILIÇ
43
Şekil 3. 8. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (b) Akdeniz meyve sineğinin larvası
Şekil 3. 9. (a) Vuruklu meyveye sahip Trabzon hurması ağacı,
(b) Vuruklu meyvelerin toplanması
©G.KILIÇ
©G. KILIÇ
a
a b
ba
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ
44
3.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
Hasattan önce 7 farklı zamanda olmak üzere her bahçeden feromon tuzaklarının
kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 10 ağaçtan (her ağaçtan 30 meyve) 300 Trabzon
hurması meyvesi kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir (Şekil 3.10-12).
Her bahçede bulunan yüzde vuruklu Trabzon hurması sayısı aşağıda belirtilen yöntemle
tespit edilmiştir.
Vuruklu Trabzon hurması sayısı
Vuruklu Trabzon hurması yüzdesi (%) = ----------------------------------- X 100 (3.2)
Toplam Trabzon hurması sayısı
Şekil 3. 10. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü,
(b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi
a b ©G.KILIÇ ©G.KILIÇ
45
Şekil 3. 11. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b)
Şekil 3. 12. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ve Akdeniz meyve sineği larvası
©G.KILIÇ
ba
a b
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ
©G.KILIÇ
46
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA
4.1. 2013 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma
Harbiye I’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 56
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.1). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da, en fazla ergin 14-21 Temmuz’da yakalanmıştır.
Örneklenen bahçe etrafında Akdeniz meyve sineğinin ara konukçuların olmasından
dolayı örneklemenin ilk üç haftasında diğer haftalara göre zararlı popülasyon
yoğunluğunun fazla olduğu görülmektedir. Ancak fazla olan bu yuğunluk Trabzon
hurması vurma olgunluğuna gelmemesinden dolayı önemli değildir. Trabzon hurması
vurma olgunluğuna gelmemesine rağmen üretici tarafından 22 Temmuz’da ilaçlama
yapılarak zararlı popülasyon yoğunluğu önemli ölçüde düşürülmüştür. Ayrıca zararlıya
karşı 18 Ağustos, 8 Eylül ve 6 Ekim tarihlerinden sonra kimyasal mücadele yapılmıştır.
Harbiye IErgin sayısı:56 AMS
0
2
4
6
8
10
12
14
16
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.1. 2013 yılında Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz
meyve sineği’nin popülasyon değişimleri Harbiye II’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 52
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.2). Feromon tuzakları
47
tarafından ilk erginler 14 Temmuz’da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en
fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 3-10 Kasım ve 13-20 Ekim takip etmiştir.
Örnekleme yapılan bahçede, erginler 14 Temmuz, 25 Ağustos sonra ilaçlama yapılarak
zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Ancak 6 Ekim’den sonra üretici
tarafından kimyasal uygulama yapılmadığından, zararlının popülasyon yoğunluğunda
artışlar gözlenmiştir.
Harbiye IIErgin sayısı:52 AMS
0
2
4
6
8
10
12
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.2. 2013 yılında Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye III’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 140
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.3). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir.
Trabzon hurması vurma olgunluğuna gelmemesine rağmen, zararlıya karşı ilk
ilaçlı mücadele 6 Temmuz’dan sonra yapılarak popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.
48
Zararlıya karşı ikinci ilaçlama 18 Ağustos’dan sonra yapılarak zararlının popülasyon
yoğunluğu düşürülmüştür. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğunda 6
Ekim’den sonra artışlar gözlenmiş olup 13 Ekim’den sonra zararlıya karşı üçüncü
ilaçlama yapılmıştır.
Harbiye IIIErgin sayısı:140 AMS
0
5
10
15
20
256
Tem
muz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.3. 2013 yılında Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye IV’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
213 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.4). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmıştır. 11 Ağustos’dan itibaren feromon
tuzakları tarafından yakalan birey sayısında önemli artışlar gözlenmiştir. Bir sonraki
haftada aşırı yağışlardan dolayı tuzaklar tafından Akdeniz meyve sineği ergini
yakalanmamıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğu 25 Ağustos’da artmış ve 1 Eylül’de
en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Üretici tarafından 1 Eylül’den sonra zararlıya karşı
kimyasal mücadele yapılmış ve zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli düşüş
gözlenmiştir. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğu 20 Ekim’de tekrar artış
göstermiş ve üretici tarafından kimyasal mücadele yapılarak zararlının popülasyon
yoğunluğu düşürülmüştür.
49
Harbiye IVErgin sayısı:213 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.4. 2013 yılında Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye V’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 576
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.5). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 14 Temmuz’da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Örnekleme yapılan
bahçenin etrafında Akdeniz meyve sineğinin ara konukçusu olmamasından dolayı
örnekleme yapılan ilk haftada feromon tuzakları tarafından erginler yakalanmamıştır.
Zararlının popülasyon yoğunluğunda 28 Temmuz’dan itibaren önemli artışlar gözlenmiş
ve tuzaklar tarafından en fazla ergin 11 Ağustos’ta yakalanmıştır. Bu tarihten sonra
üretici tarafından zararlıya karşı ilaçlı mücadele yapılarak zararlının popülasyon
yoğunluğu kademeli olarak düşürülmüştür. Zararlının popülasyon yoğunluğunda 29
Eylül’den itibaren artışlar görülmüş ancak 27 Ekim’de sonra zararlıya karşı yapılan
kimyasal mücadele ile zararlının popülasyon yoğunluğunda düşüş gözlenmiştir.
50
Harbiye VErgin sayısı:576 AMS
0
20
40
60
80
100
120
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.5. 2013 yılında Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye VI’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1893 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.6). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Örneklenen bahçe diğer
bahçelerle karşılaştırıldığında bakımsız olup aynı zamanda örnekleme süresince
zararlıya karşı herhangi bir kimyasal mücadele yapılmamıştır. Bu kapsamda zararlının
popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz’dan itibaren kademeli olarak artışlar gözlenmiş
olup tuzaklar tarafından en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmıştır. Daha sonra zararlının
popülasyon yoğunluğunda aşırı yağışlardan dolayı önemli düşüşler gözlenmiştir.
51
Harbiye VIErgin sayısı:1893 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.6. 2013 yılında Harbiye VI’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye VII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
131 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.7). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmıştır. Örneklenen bahçe etrafında
zararlının ara konukçularından olan incir ve yenidünyanın bulunmasından dolayı
zararlının popülasyon yoğunluğu 21 Temmuz’dan itibaren kademeli olarak artmış ve 25
Ağustos’ta en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Zararlıya karşı 25 Ağustos’tan sonra
kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli düşüşler
gözlenmiştir.
52
Harbiye VIIErgin sayısı: 131 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.7. 2013 yılında Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 3061 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır (Şekil 4.8). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da
yakalanmıştır. Akdeniz meyve sineği popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 25
Ağustos'a kadar kademeli olarak artışlar gözlenmiştir. Bu tarihten sonra Akdeniz meyve
sineğinin popülasyon yoğunluğunda azalmalar gözlenmiş ancak 22 Eylül'de yeniden pik
yapmıştır. Bu tarihten sonra üreticiler tarafından yapılan kimyasal uygulamalarla
birlikte zararlının popülasyon yoğunluğu kademeli olarak düşmüştür. Zararlının
popülasyon yoğunlunda 6 Temmuz'dan itibaren artışlar gözlense de bu artışlar zararlının
ara konukçularından kaynaklanmaktadır ve Trabzon hurmasının vurma olgunluğuna
gelmemesinden dolayı meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu değildir.
Örnekleme yapılan bahçelerde bazı üreticiler tarafından zararlıya karşı kimyasal
uygulama yapıldığı gözlenmiştir.
53
HarbiyeErgin sayısı:3061 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.8. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %36.6 ile eylül ayında yakalanmış
olup, bunu %28.1 ile ağustos, %22.7 ile ekim, %6.8 ile temmuz ve %5.9 ile kasım
ayları takip etmiştir (Şekil 4.9). Zararlı feromon tuzakları tarafından temmuz ve ağustos
aylarında yakalanmasına rağmen, bu dönemde Trabzon hurması vurma olgunluğuna
gelmediği için herhangi bir zararlanma söz konusu değildir. Zararlının popülasyon
yoğunluğu en fazla eylül ayında görülmüştür, bu dönemde Trabzon hurması vurma
olgunluğuna geldiğinden dolayı zararlıya karşı kimyasal mücadele önerilmektedir. Daha
önce farklı araştırmacılar tarafından farklı konukçular üzerinde yapılan çalışmalara
göre; Çardak ve Demirel (2014) tarafından Osmaniye ili nar bahçelerinde Akdeniz
meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacı
ile yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineği erginine rastlanan bahçelerde, tuzaklar
tarafından en fazla ergin kasım ayında yakalanmış olup bunu ekim, eylül, ağustos ve
aralık ayları takip etmiştir.
54
HarbiyeErgin sayısı:3061 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.9. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Bahçe 49A’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1341 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.10). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 1 Eylül'de yakalanmıştır. Bu tarihe kadar feromon tuzakları
tarafından Akdeniz meyve sineği erginini yakalanmamıştır. Bunun sebebi örneklenen
bahçede zararlının ara konukçusunun olmamasıdır. Feromon tuzakları tarafından ilk
erginlerin yakalanmasıyla birlikte, Trabzon hurmasının da vurma olgunluğuna
gelmesinden dolayı meyvelerde önemli zararlanmalar görülmüştür. Zararlının
popülasyon yoğunluğunda hasata kadar önemli dalgalanmalar gözlenmiştir.
Bahçe 49B’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1582 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.11). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 15 Eylül'de yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27
Ekim'de yakalanmıştır. Bahçe 49B ile Bahçe 49A'nın aynı örnekleme alanında yer
almasından dolayı zararlı popülasyon yoğunluğu Bahçe 49A ile benzerlik
göstermektedir.
55
Bahçe 49AErgin sayısı:1341 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.10. 2013 yılında Bahçe 49A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 49BErgin sayısı:1582 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.11. 2013 yılında Bahçe 49B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
56
Bahçe 49'da 2013 yılında örneklenen Trabzon hurması bahçesinde örnekleme
süresince feromon tuzakları tarafından 2923 adet Akdeniz meyve sineği ergini
yakalanmıştır (Şekil 4.12). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 1 Eylül'de
yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmıştır. Örneklenen
bahçede zararlının ara konukçusunun olmamasından dolayı feromon tuzakları tarafından
6 Temmuz'dan 1 Eylül'e kadar Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.
Bahçe 49
Ergin sayısı: 2923 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.12. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 49'da 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %69.2 ile ekim ayında yakalanmıştır.
Bunu %28.02 ile kasım, %27.4 ile eylül ayları izlemiştir. Temmuz ve ağustos aylarında
zararlının ara konukçu olmamasından dolayı tuzaklarda Akdeniz meyve sineği erginine
rastlanmamıştır (Şekil 4.13).
57
Bahçe 49Ergin sayısı:2923 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.13. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Bahçe 70A’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
350 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.14). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en
fazla ergin 27 Ekim'de yakalanmış, bunu 14 Temmuz tarihi takip etmiştir. Bahçe 70'te
zararlının çok sayıda ara konukçusu bulunmasından dolayı örneklemenin yapıldığı
bahçede 6 Temmuz'dan itibaren zararlının popülasyon yoğunda artışlar ve azalmalar
gözlenmiştir. Bu yoğunluk zararlının etrafta bulunan ara konukçulardan geldiği için,
Trabzon hurması vurma olgunluğunda olmadığından dolayı eylül ayına kadar
meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu olmamıştır.
58
Bahçe 70AErgin sayısı:350 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.14. 2013 yılında Bahçe 70A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 70A ile Bahçe 70B aynı örnekleme alanıdır. Bahçe 70B’de 2013 yılında
yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 852 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır (Şekil 4.15). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6
Temmuz'da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon
yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 14
Temmuz'da yakalanmış, bunu 27 Ekim tarihi takip etmiştir. Bahçe 70A ile Bahçe
70B'nin aynı örnekleme alanında olması ve zararlının ara konukçularının fazla
olmasından dolayı eylül ayına kadar zararlının popülasyon yoğunluğunda artmalar ve
azalmalar gözlenmiştir. Ancak Trabzon hurması vurma olgunluğuna eylül ayında
geldiği için meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu olmamıştır.
59
Bahçe 70BErgin sayısı:852 AMS
0
20
40
60
80
100
120
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.15. 2013 yılında Bahçe 70B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 70'de 2013 yılında örneklenen Trabzon hurması bahçesinde örnekleme
süresince feromon tuzakları tarafından 1202 adet Akdeniz meyve sineği ergini
yakalanmıştır (Şekil 4.16). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da
yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda
önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de
yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir.
60
Bahçe 70Ergin sayısı:1202 AMS
0
20
40
60
80
100
120
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.16. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 70'de 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %35.9 ile ekim ayında yakalanmış
olup, bunu %26 ile temmuz, %22.05 ile eylül, %9.4 ile kasım ve %6.7 ile ağustos ayları
takip etmiştir (Şekil 4.17). Feromon tuzakları Akdeniz meyve sineği erginlerini
temmuz ve ağustos aylarında yakalamasına rağmen, Trabzon hurması vurma
olgunluğuna gelmediği için meyvelerde herhangi bir zaralanma gözlenmemiştir. Daha
önce farklı araştırmacı tarafından farklı konukçu üzerinde çalışma yapılmıştır. Demirel
(2014) tarafından farklı nar çeşitleri üzerinde yapılan çalışmada, 2010 yılında Akdeniz
meyve sineği ergini tuzaklar tarafından en fazla eylül ve ekim aylarında, 2011 yılında
ise ekim ve kasım aylarında yakalanmıştır.
61
Bahçe 70Ergin sayısı:1202 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.17. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Belen I’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 54 adet
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.18). Feromon tuzakları tarafından
ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 14 Temmuz 'da yakalanmıştır. Zararlıya
karşı 14 Temmuz'dan itibaren kimyasal mücadele yapılmış ve popülasyon yoğunluğu
önemli ölçüde düşürülmüştür. Şekil 4.18.'de görüldüğü gibi 6 Temmuz'dan 1 Eylül'e
kadar zararlının popülasyon yoğunluğundaki artış ve azalmalar örneklenen bahçede
bulunan ara konukçulardan (e.g. kayısı ve şeftali) kaynaklanmıştır. Üreticiler tarafından
1 Eylül'den itibaren zararlıya karşı yoğun kimyasal uygulama yapılmasından dolayı,
zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmemiştir.
62
Belen IErgin sayısı:54 AMS
0
5
10
15
20
25
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.18. 2013 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen II’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 82
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.19). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 21 Temmuz 'da yakalanmıştır.
Zararlının 6 Temmuzdan 15 Eylül'e kadar olan popülasyon yoğunluğu bahçede bulunan
ara konukçulardan (e.g. kayısı ve şeftali) kaynaklanmış ve Trabzon hurması vurma
olgunluğuna gelmediğinden dolayı meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu
olmamıştır. Üreticiler tarafından 15 Eylül'den itibaren zararlıya karşı yoğun bir
kimyasal mücadele programı uygulanmasından dolayı zararlının popülasyon
yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmemiştir.
63
Belen IIErgin sayısı:82 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
40
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.19. 2013 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen III’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 5
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4. 20). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 14 Temmuz'da, en fazla ergin ise 11 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Örneklenen bahçede zararlının ara konukçularından şeftali bulunmasına rağmen,
üreticiler tarafından zararlıya karşı yoğun kimyasal uygulama yapılmasından dolayı
zararlının popülasyon yoğunluğunda herhangi bir artış gözlenmemiştir.
64
Belen IIIErgin sayısı:5 AMS
0
0,5
1
1,5
2
2,5
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.20. 2013 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen IV’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 52
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.21). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 27 Ekim'de yakalanmıştır.
Örneklenen bahçede zararlının ara konukçuları (e.g. kayısı ve şeftali) bulunmasından
dolayı zararlının popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 1 Eylül'e kadar artışlar ve
azalmalar gözlenmiştir. Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmemiş
olmasına rağmen üreticiler tarafından 14 Temmuz ve 25 Temmuz'da zaralıya karşı
kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğunda eylül ayında düşük
miktarda artışlar olmasına rağmen, en fazla artış ekim ve kasım aylarında olmuştur.
Bunun nedeni ekim ve kasım aylarında hasat yapılmasından dolayı zaralıya karşı
kimyasal mücadele yapılmamasıdır.
65
Belen IVErgin sayısı:52 AMS
0
2
4
6
8
10
12
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.21. 2013 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen V’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 16
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.22). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 27 Ekim'de yakalanmıştır.
Üretici tarafından Akdeniz meyve sineği erginlerine karşı 6 Temmuz'dan itibaren
kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 15
Eylül'e kadar önemsiz dalgalanmalar gözlenmiştir. Üreticiler tarafından kimyasal
uygulama fazla yapılmadığından dolayı zararlının popülasyon yoğunluğu 13 Ekim'den
itibaren kademeli olarak artmıştır.
66
Belen VErgin sayısı:16 AMS
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.22. 2013 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen VI’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 19
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.23). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 14 Temmuz'da, en fazla ergin ise 25 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Zararlıya karşı 14 Temmuz'dan sonra kimyasal mücadele uygulanmış ve popülasyon
yoğunluğu kademeli olarak düşmüştür. Zararlının 25 Ağustos'ta popülasyon yoğunluğu
yükselmiş ancak üreticiler tarafından kimyasal mücadele yapılmış ve 13 Ekim'e kadar
feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. 13
Ekim'den sonra üreticilerin kimyasal mücadele yapmamasından dolayı zararlının
popülasyon yoğunluğunda artış ve düşüşler gözlenmiş ancak zararlının popülasyon
yoğunluğu önemli derecede artmamıştır.
67
Belen VIErgin sayısı:19 AMS
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.23. 2013 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen VII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 34
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.24). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 14 Temmuz'da, en fazla ergin ise 13 Ekim'de yakalanmıştır.
Örneklenen bahçede bulunan ara konukçular (e.g. kayısı, şeftali) dolayısıyla feromon
tuzakları tarafından 14 Temmuz ile 8 Eylül tarihleri arasında Akdeniz meyve sineği
erginleri yakalanmıştır ancak Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmediği
için meyvelerde önemli zararlanmalar meydana gelmemiştir. Buna rağmen üretici
tarafından 14 Temmuz'dan itibaren zararlıya karşı kimyasal mücadele yapılmıştır.
Zararlının popülasyon yoğunluğunda 13 Ekim'de önemli artışlar kaydedilmiş ancak
üretici tarafından zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanarak zararlının popülasyon
yoğuluğu düşürülmüştür.
68
Belen VIIErgin sayısı:34 AMS
0
1
2
3
4
5
6
7
8
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.24. 2013 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen VIII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1040 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.25). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 8 Eylül'de yakalanmıştır.
Zararlının popülasyon yoğunluğunda 21 Temmuz'dan 8 Eylül'e kadar ara konukçular
(e.g. kayısı, şeftali, incir) dolayısıyla kademeli artışlar görülmüştür. Üretici tarafından
15 Eylül'den itibaren Akdeniz meyve sineğine karşı yoğun kimyasal mücadele programı
uygulanmıştır. Böylece sezon sonuna kadar Akdeniz meyve sineğinin popülasyon
yoğunluğu çok düşük seviyede seyretmiştir.
69
Belen VIIIErgin sayısı:1040 AMS
0
50
100
150
200
250
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.25. 2013 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen IX’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1558
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.26). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 21 Temmuz'da yakalanmıştır.
Zararlının popülasyon yoğunluğu zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftali
dolayısıyla 21 Temmuz'da önemli artış göstermiştir. Üretici tarafından bu tarihten sonra
zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğu 1
Eylül tarihine kadar düşmüştür. Ancak 1 Eylül'den 29 Eylül'e kadar zararlının
popülasyon yoğunluğunda kademeli olarak artışlar gözlenmiştir. Üretici tarafından 29
Eylül'den sonra zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon
yoğunluğu önemli derecede düşürülmüştür.
70
Belen IXErgin sayısı:1558 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.26. 2013 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen X’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 3580
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.27). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 4 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Örneklenen bahçenin etrafında zararlının konukçusu olan şeftali yaygın olarak
bulunduğu için zararlının popülasyon yoğunluğu 4 Ağustos'ta önemli derecede artmıştır.
Üreticiler tarafından 4 Ağustos'tan sonra zararlıya karşı yoğun bir kimyasal mücadele
programı uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğu 8 Eylül'e kadar önemli
derecede azalmıştır. Bu tarihten sonra feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve
sineği ergini yakalanmamıştır.
71
Belen XErgin sayısı:3580 AMS
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.27. 2013 yılında Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen XI’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 318
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4. 28). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 18 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Örneklenen bahçe içinde ve etrafında zararlının ara konukçusu olan kayısı ve şeftali
yaygın olarak bulunduğu için zararlının popülasyon yoğunluğu 28 Temmuz'dan 18
Ağustos'a kadar kademeli olarak yükselmiştir. Üretici tarafından 18 Ağustos'tan sonra
kimyasal mücadele uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu önemli derecede
düşürülmüştür. Örneklenen bahçede 8 Eylül'den 10 Kasım'a kadar feromon tuzakları
tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.
72
Belen XIErgin sayısı:318 AMS
0
20
40
60
80
100
120
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/tuza
k
Şekil 4.28. 2013 yılında Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 6758 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır (Şekil 4.29). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6
Temmuz'da, en fazla ergin ise 4 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan on bir
Trabzon hurması baçesinin hemen hemen hepsinde zararlının ara konukçusu olan kayısı
ve şeftali yaygın olarak bulunduğu için zararlının feromon tuzakları tarafından
yakalanan ergin sayısı 4 Ağustos'a kadar önemli derecede artmıştır. Zararlıya karşı
farklı zamanlarda üreticiler tarafından yaygın olarak uygulanan kimyasal mücadele
programları nedeniyle zararlının popülasyon yoğunluğu önemli derecede azalmıştır.
73
BelenErgin sayısı:6758 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
6 Te
mm
uz
14 T
emm
uz
21 T
emm
uz
28 T
emm
uz
4 Ağu
stos
11 Ağu
stos
18 Ağu
stos
25 Ağu
stos
1 Ey
lül
8 Ey
lül
15 E
ylül
22 E
ylül
29 E
ylül
6 Ek
im
13 E
kim
20 E
kim
27 E
kim
3 K
asım
10 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.29. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %60.7 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu %19.2 ile eylül, %14.9 ile temmuz, %4.5 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları
takip etmiştir (Şekil 4.30). Zararlının popülasyon yoğunluğu en fazla ağustos ayında
olmasına rağmen, bu dönemde Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna
gelmediği için meyvelerde zararlanma gözlenmemiştir. Trabzon hurması meyveleri
eylül ayında vurma olgunluğuna geldiği için bu dönemden önceki zararlının popülasyon
yoğunluğu önemli değildir. Ancak çalışma süresince Trabzon hurması meyveleri vurma
olgunluğuna gelmeden önce zararlıya karşı üreticiler tarafından yoğun kimyasal
mücadele programı uygulandığı gözlenmiştir.
74
BelenErgin sayısı:6758 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.30. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Daha önce farklı araştırmacı tarafından farklı konukçu üzerinde yapılan
çalışmalar mevcuttur. Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde
bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde
yürütülen çalışmada, 2011 yılında mandalina bahçesine 1 Ağustos'ta 48 adet sarı tuzak
+ feromon (dört ağaca bir tane) yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayları arasında
gözlemlenmiştir. 2012 yılında 23 adet sarı tuzak + feromonlar (sekiz ağaca bir tane) 14
Ağustos'ta yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayları arasında gözlemlenmiştir. 2011 yılında
tuzaklar tarafından toplam 8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En
fazla ergin ekim (6396 adet) ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587
adet) ve ağustos (105 adet) ayında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül
(420 adet), kasım (349 adet), ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) aylarında
yakalanmıştır.
75
4.2. 2014 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma
Harbiye I’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 113
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.31). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, en fazla ergin ise 24 Ağustos'ta
yakalanmıştır. Akdeniz meyve sineğine karşı 24 Ağustos'tan sonra yoğun bir kimyasal
mücadele programı uygulanmış ve hasat sonuna kadar feromon tuzkaları tarafından
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. Ağustos ayında görülen Akdeniz meyve
sineği erginlerinin, Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmediği için
herhangi bir zararı söz konusu değildir, bu dönemde gelen erginler bahçenin etrafında
bulunan ara konukçulardan kaynaklanmaktadır.
Harbiye IErgin sayısı:113 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.31. 2014 yılında Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan
Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri Harbiye II’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 16
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.32). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Zararlıya karşı 17 Ağustos ve 7 Eylül'den sonra kimyasal mücadele programı
uygulanmış ve popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Zararlıya karşı 28 Eylül'den sonra
76
kimyasal mücadele yapılmış ve hasat sonuna kadar feromon tuzakları tarafından
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.
Harbiye III’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1268 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.33). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 12 Ekim'de yakalanmıştır.
Örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar
gözlenmiştir. Zararlıya karşı 12 Ekim'de kimyasal mücadele yapılmış ve zararlının
popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.
Harbiye IIErgin sayısı:16 AMS
0
1
2
3
4
5
6
7
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.32. 2014 yılında Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan
Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
77
Harbiye IIIErgin sayısı:1268 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.33. 2014 yılında Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye IV’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
2644 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.34). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Zararlıya karşı 17 Ağustos'tan sonra kimyasal mücadele yapılmasıyla birlikte 7 Eylül'e
kadar zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Zararlıya karşı 31 Ağustos'tan
sonra kimyasal mücadele programı uygulanmış ve 12 Ekim'e kadar feromon tuzakları
tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. Hasata yakın kimyasal
mücadele yapılmadığı için 12 Ekim'den itibaren zararlı popülasyonunda az miktarda
artışlar gözlenmiştir.
78
Harbiye IVErgin sayısı: 2644 AMS
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.34. 2014 yılında Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye V’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 186
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.35). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Zararlıya karşı 10 Ağustos'tan itibaren yoğun bir kimyasal mücadele programı
uygulanmış ve 7 Eylül'den hasata kadar feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve
sineği ergini yakalanmamıştır.
79
Harbiye VErgin sayısı:186 AMS
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.35. 2014 yılında Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup, örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 4227 adet Akdeniz meyve
sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.36). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10
Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan
bahçelerde feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalandığı andan
itibaren, zararlıya karşı yoğun bir kimyasal mücadele programının uygulandığı
görülmüştür. Bu nedenle feromon tuzaklarında yakalanan ergin sayısı ağustos ayında
fazla iken, takip eden aylarda önemli derecede düşmüştür. Trabzon hurmasının vurma
olgunluğuna geldiği eylül ayından itibaren zararlının popülasyon yoğunluğunda artışlar
gözlenmiş, ekim ayında zararlıya karşı yapılan yoğun kimyasal uygulamalarla birlikte
hasat sonuna kadar popülasyon yoğunluğu düşürülmeye çalışılmıştır.
80
HarbiyeErgin sayısı:4227 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.36. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %66.1 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu %23.9 ile eylül, %16.3 ile ekim ve %5.0 ile kasım ayları takip etmiştir (Şekil
4.37). Üreticiler tarafından ağustos ayında zararlıya karşı yapılan yoğun kimyasal
mücadele programları ile eylül ayına kadar zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli
düşüşler görülmüştür. Trabzon hurması meyvesinin vurma olgunluğuna geldiği eylül
ayından itibaren zararlıya karşı yoğun kimyasal mücadele programı uygulanmış ve
zararlının popülasyon yoğunluğu hasata kadar düşürülmeye çalışılmıştır. Daha önce
Akyol ve Demirel (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde bulunan yedi
dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen çalışmada
2011 yılında toplam 8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En fazla
ergin ekim (6396 adet) ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587 adet)
ve ağustos (105 adet) aylarında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet Akdeniz
meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül (420 adet),
kasım (349 adet), ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) ayında yakalanmıştır.
81
HarbiyeErgin sayısı:4227 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.37. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Bahçe 49’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1108
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.38). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 21 Eylül'de yakalanmıştır.
Zararlının popülasyon yoğunluğunda 10 Ağustos'tan itibaren önemli dalgalanmalar
gözlenmiştir. Zararlıya karşı 7 Eylül, 21 Eylül ve 28 Eylül'den sonra kimyasal mücadele
programı uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.
82
Bahçe 49Ergin sayısı:1108 AMS
0
50
100
150
200
250
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.38. 2014 yılında Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Bahçe 49'da 2014 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %71.1 ile eylül ayında yakalanmış
olup, bunu %15.8 ile ağustos, %12.0 ile ekim ve %1.1 ile kasım ayları takip etmiştir
(Şekil 4.39). Trabzon hurması meyvelerinin eylül ayında vurma olgunluğuna gelmesiyle
birlikte zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmiştir.
Bahçe 70’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 396
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.40). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 26 Ekim'de yakalanmıştır. Bahçe
içinde ve etrafında zararlının alternatif konukçularının fazla olmasından dolayı,
örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar
gözlenmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 28 Eylül ve 26 Ekim'den sonra
kimyasal mücadele programları uygulanarak popülasyon yoğunluğu düşürülmeye
çalışılmıştır.
83
Bahçe 49Ergin sayısı:1108 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.39. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Bahçe 70Ergin sayısı: 396 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.40. 2014 yılında Bahçe 70'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
84
Bahçe 70'de 2014 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %32.8 ile ekim ayında yakalanmış
olup, bunu %23.7 ile eylül, %22.5 ile kasım ve %21.0 ile ağustos ayları takip etmiştir
(Şekil 4.41). Örneklenen bahçede Akdeniz meyve sineğinin ara konukçularının fazla
olmasından dolayı örnekleme süresince zararlının yüzde ergin sayısı 20'nin altına
düşmemiştir.
Bahçe 70Ergin sayısı:396 AMS
0
5
10
15
20
25
30
35
Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.41. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Daha önce Demirel (2015) tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde
bulunan nar bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve
zarar oranının belirlenmesi için yapılan çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince
feromon tuzakları tarafından 2634 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır.
Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4 Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11
Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan
Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen aylara göre önemli derece farklılık
göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %53.68 ile kasım ayında olmak
85
üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos
aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki örnekleme süresince feromon tuzakları
tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en
fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu 15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir.
Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen
aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini
%73.6 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4
ile eylül aylarında yakalanmıştır.
Belen I’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 25 adet
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.42). Feromon tuzakları tarafından
ilk erginler 31 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 12 Ekim'de yakalanmıştır. Zararlıya karşı
31 Ağustos, 14 Eylül ve 12 Ekim'den sonra kimyasal mücadele uygulanarak zararlı
popülasyonu düşürülmüştür.
Belen IErgin sayısı: 25 AMS
0
2
4
6
8
10
12
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.42. 2014 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen II’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 31
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.43). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 24 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 14 Eylül'de yakalanmıştır.
86
Zararlıya karşı 31 Ağustos, 14 Eylül ve 19 Ekim'den sonra kimyasal mücadele yapılmış
ve hasata kadar popülayon yoğunluğu düşürülmüştür.
Belen III’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 12
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.44). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 24 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 24 Ağustos, 21 Eylül ve 19
Ekim'de yakalanmıştır. Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna eylül ayında
gelmekte, bu dönemden önceki erginler bahçede bulunan ara konukçularından (e.g.
şeftali) kaynaklanmaktadır. Ara konukçular üzerinde bulunan Akdeniz meyve sineği'ne
karşı 24 Ağustos'tan önce kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlıya karşı Trabzon
hurması bahçesinde 24 Ağustos, 7 Eylül, 21 Eylül ve 19 Ekim'den sonra kimyasal
mücadele uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmeye çalışılmıştır.
Belen IIErgin sayısı:31 AMS
0
2
4
6
8
10
12
14
16
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.43. 2014 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
87
Belen IIIErgin sayısı:12 AMS
0
0,5
1
1,5
2
2,5
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.44. 2014 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen IV’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 549
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.45). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos'ta yakalanmıştır. Bu
dönemde yakalanan erginler zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftalilerden
kaynaklanmaktadır. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 31 Ağustos, 21 Eylül ve 26 Ekim'den
sonra kimyasal mücadele uygulanmıştır.
88
Belen IVErgin sayısı:549 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.45. 2014 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen V’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1094
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.46). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 31 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Ağustos ayında görülen popülasyon yoğunluğu zararlının ara konukçularından olan
kayısı ve şeftalilerden kaynaklanmıştır. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 31 Ağustos ve 28
Eylül ve 26 Ekim'den sonra kimyasal mücadele uygulanarak zararlı popülasyonu
düşürülmüştür.
89
Belen VErgin sayısı:1094 AMS
0
50
100
150
200
250
300
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.46. 2014 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen VI’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 822
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.47). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos'ta yakalanmıştır. Bu
dönemde görülen erginler zararlının ara konukçularından olan şeftalilerden
kaynaklanmıştır. Üretici zararlıya karşı 17 Ağustos, 31 Ağustos, 21 Eylül ve 12
Ekim'den sonra kimyasal mücadele yaparak hasata kadar popülasyon yoğunluğunu
düşürmüştür.
Belen VII’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 451
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.48). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Ağustos ayında görülen Akdeniz meyve sineği, zararlının ara konukçusu olan şeftaliden
gelmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 21 Eylül ve 12 Ekim'den sonra
kimyasal mücadele yapılmış, zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.
90
Belen VIErgin sayısı:822 AMS
0
50
100
150
200
250
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.47. 2014 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen VIIErgin sayısı:451 AMS
0
50
100
150
200
250
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.48. 2014 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
91
Belen VIII’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından
1008 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.49). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Ağustos ayında yakalanan erginler zararlının ara konukçularından (e.g. şeftali)
gelmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 21 Eylül ve 12 Ekim tarihinden sonra
kimyasal mücadele uygulanmış böylece hasata kadar popülasyon yoğunluğu
düşürülmüştür.
Belen VIIIErgin sayısı:1008 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.49. 2014 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen IX’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 852
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.50). Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.
Tuzaklar tarafından ağustos ayında yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri
örneklenen bahçede bulunan zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftalilerden
kaynaklanmaktadır. Üretici tarafından zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 7 Eylül
ve 28 Eylül'den sonra yoğun kimyasal mücadele programı uygulanarak zararlının
popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.
92
Belen IXErgin sayısı:852 AMS
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
/ tuz
ak
Şekil 4.50. 2014 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 4844 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır (Şekil 4.51). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10
Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan
bahçelerde feromon tuzaklarında zararlının ilk ergini görüldükten sonra zararlıya karşı
yoğun bir kimyasal mücadele programı uygulanmıştır. Feromon tuzaklarında yakalanan
ergin sayısı ağustos ayında fazla iken, takip eden aylarda popülasyon yoğunluğu önemli
derecede düşmüştür. Trabzon hurmasının vurma olgunluğuna geldiği eylül ayından
itibaren zararlının popülasyon yoğunluğunda artışlar olmuştur. Ekim ayında zararlıya
karşı yapılan yoğun kimyasal uygulamalarla birlikte hasat sonuna kadar popülasyon
yoğunluğu düşürülmüştür.
93
BelenErgin sayısı:4844 AMS
0
50
100
150
200
250
300
10 Ağu
stos
17 Ağu
stos
24 Ağu
stos
31 Ağu
stos
7 Ey
lül
14 E
ylül
21 E
ylül
28 E
ylül
12 E
kim
19 E
kim
26 E
kim
2 K
asım
9 K
asım
Zaman
Ort.
Erg
in sa
yısı
/tuz
ak (±
SE)
Şekil 4.51. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri
Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %79.3 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu %17.2 ile eylül, %2.9 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları takip etmiştir (Şekil
4.52). Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna eylül ayında gelmesine rağmen
en fazla Akdeniz meyve sineği ergininin ağustos ayında görülmesinin nedeni
örneklenen bahçelerde zararlının ara konukçularının bulunmasıdır. Zararlıya karşı farklı
zamanlara kimyasal mücadele yapılarak zararlı popülasyonu düşürülmüştür. Trabzon
hurmasında görülen Akdeniz meyve sineğine karşı kimyasal mücadele uygulamaları
eylül ayından sonra yapılmalıdır.
94
BelenErgin sayısı:4844 AMS
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Ağustos Eylül Ekim Kasım
Zaman
Ergi
n sa
yısı
(%)
Şekil 4.52. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri
Daha önce Akyol (2014) 2011–2012 tarafından yıllarında Hatay ilinde bulunan
yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen
çalışma ile 2011 yılında Mandalina bahçesine 48 adet sarı tuzak + feromon (dört ağaca
bir tane) 1 Ağustos'ta yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayıları arasında gözlemlenmiştir.
2012 yılında 23 adet sarı tuzak + feromonlar (sekiz ağaca bir tane) 14 Ağustos'ta
yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayıları arasında gözlemlenmiştir. 2011 yılında toplam
8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En fazla ergin ekim (6396 adet)
ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587 adet) ve ağustos (105 adet)
aylarında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet Akdeniz meyve sineği ergini
yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül (420 adet), kasım (349 adet),
ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) aylarında yakalanmıştır. Demirel (2015)
tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz
meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için
yapılan çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2634
adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4
95
Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11 Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip
etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı
örneklenen aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve
sineği ergini % 53.68 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile
eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki
örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu
15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan
Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen aylara göre önemli derece farklılık
göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %73.6 ile kasım ayında olmak
üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4 ile eylül aylarında
yakalanmıştır.
4.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
4.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %5.0 ile 22
Eylül’de olurken, bunu %4.0 ile 13-20 Ekim, %2.7 ile 29 Eylül ve %1.7 ile 6 Ekim
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.53).
96
Harbiye I
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zar
ar o
ranı
(%)
Şekil 4.53. 2013 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar
oranı (%). Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %7.0 ile 13-
20 Ekim’de olurken, bunu %6.0 ile 6 Ekim, %5.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.54).
Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %7.5 ile 20
Ekim’de olurken, bunu %7.0 ile 13 Ekim, %5.7 ile 6 Ekim, %3.7 ile 29 Eylül ve %1.3
ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.55).
97
Harbiye II
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.54. 2013 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye III
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.55. 2013 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
98
Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %4.0 ile 13-
20 Ekim’de olurken, bunu %3.0 ile 6 Ekim, %2.7 ile 29 Eylül ve %0.7 ile 22 Eylül
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.56).
Harbiye IV
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.56. 2013 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %3.0 ile 13-
20 Ekim’de olurken, bunu %2.0 ile 6 Ekim, %1.7 ile 29 Eylül ve %1.3 ile 22 Eylül
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.57).
Harbiye VI’daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %92.5 ile 20
Ekim’de olurken, bunu %85.0 ile 13 Ekim, %82.7 ile 6 Ekim, %77.7 ile 29 Eylül ve
%67.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.58).
99
Harbiye V
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.57. 2013 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye VI
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.58. 2013 yıllında Harbiye VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
100
Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 13-
20 Ekim’de olurken, bunu %1.3 ile 29 Eylül, %1.0 ile 6 Ekim, ve %0.7 ile 22 Eylül
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.59).
Harbiye VII
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.59. 2013 yıllında Harbiye VII'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye'de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %17.20 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %16.0 ile
13 Ekim, % 14.59 ile 6 Ekim, %13.64 ile 29 Eylül ve %11.0 ile 22 Eylül tarihleri takip
etmiştir (Şekil 4.60). Daha önce Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay
ilinde bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde
yürütülen çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91 ve 2012
yılında %8.56 oranında olmuştur. Demirel (2014) tarafından farklı nar çeşitleri
üzerinde, 2010 yılında yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı
‘Karamehmet+katırbaşı’ çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7
101
arasında olmuştur. 2011 yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde
%43.5 ve ‘Hicaz’ nar çeşidinde %8 oranında olmuştur.
Harbiye
0
5
10
15
20
25
30
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Ort.
zar
ar o
ranı
(%)
Şekil 4.60. 2013 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Bahçe 49A'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %100.0 ile
20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile 29 Eylül ve
%5.0 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.61).
Bahçe 49B'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %100.0 ile
20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile 29 Eylül ve
%5.0 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.62).
102
Bahçe 49A
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.61. 2013 yıllında Tarla 49A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Bahçe 49B
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.62. 2013 yıllında Tarla 49B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
103
Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %100.0 ile 20
Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile 29 Eylül ve
%5.0 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.63).
Bahçe 49
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Ort.
zar
ar o
ranı
(%)
Şekil 4.63. 2013 yıllında Tarla 49'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Bahçe 70A'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %82.7 ile 13
Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 20 Ekim, %77.7 ile 6 Ekim, %45.0 ile 29 Eylül ve
%37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.64).
104
Bahçe 70A
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.64. 2013 yıllında Bahçe 80A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Bahçe 70B'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %82.7 ile 13
Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 20 Ekim, %77.7 ile 6 Ekim, %45.0 ile 29 Eylül ve
%37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.65).
Bahçe 70'de 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %82.7 ile 13 Ekim'de olurken bunu %80.0 ile 20
Ekim, %77.7 ile 6 Ekim, %45 ile 29 Eylül ve %37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir
(Şekil 4.66).
105
Bahçe 70B
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.65. 2013 yıllında Bahçe 80B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Bahçe 70
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Ort.
zar
ar o
ranı
(%)
Şekil 4.66. 2013 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20
106
Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir
(Şekil 4.67).
Belen I
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.67. 2013 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20
Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir
(Şekil 4.68).
107
Belen II
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.68. 2013 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 29
Eylül’de olurken, bunu %0.7 ile 6-13-20 Ekim ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip
etmiştir (Şekil 4.69).
Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20
Ekim’de olurken, bunu %0.3 ile 29 Eylül olur iken, 22 Eylül’de zarar gözlenmemiştir
(Şekil 4.70).
108
Belen III
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.69. 2013 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen IV
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.70. 2013 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20
109
Ekim’de olurken, bunu %0.3 ile 29 Eylül olur iken, 22 Eylül’de zarar gözlenmemiştir
(Şekil 4.71).
Belen V
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.71. 2013 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen VI'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20
Ekim’de olurken, bunu %0.3 ile 29 Eylül olur iken, 22 Eylül’de zarar gözlenmemiştir
(Şekil 4.72).
Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 29 Eylül-
6-13-20 Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 22 Eylül tarihi takip etmiştir (Şekil 4.73).
Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.7 ile 29
Eylül'de olurken, bunu %1.0 ile 6-13-20 Ekim'de olur iken, 22 Eylül’de zarar
gözlenmemiştir (Şekil 4.74).
110
Belen VI
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.72. 2013 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen VII
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.73. 2013 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
111
Belen VIII
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.74. 2013 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %27.7 ile 20
Ekim'de olurken, bunu %7.7 ile 13 Ekim, %6.0 ile 29 Eylül-6 Ekim ve %3.0 ile 22
Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.75).
Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 6-13
Ekim'de olurken, bunu %1.7 ile 29 Eylül, %1.0 ile 22 Eylül ve %0.7 ile 20 Ekim
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.76).
Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 6-13
Ekim'de olurken, bunu %1.7 ile 29 Eylül, %1.0 ile 22 Eylül ve %0.7 ile 20 Ekim
tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.77).
112
Belen IX
0
5
10
15
20
25
30
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.75. 2013 yıllında Belen IX'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen X
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.76. 2013 yıllında Belen X'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
113
Belen XI
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.77. 2013 yıllında Belen XI'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %3.35 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %1.76 ile
13 Ekim, %1.61 ile 6 Ekim, %1.40 ile 29 Eylül ve %0.60 ile 22 Eylül tarihleri takip
etmiştir (Şekil 4.78).
114
Belen
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim
Zaman
Ort.
zar
ar o
ranı
(%)
Şekil 4.78. 2013 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Daha önce Çardak ve Demirel (2014) tarafından Osmaniye ili nar bahçelerinde
Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının
belirlenmesi amacı ile yapılan çalışmada, Akdeniz meyve sineği erginine rastlanan
bahçelerdeki zarar oran %5,6 ile %7,3 arasında tespit edilmiştir. Demirel (2015)
tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz
meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için
yapılan çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranında örneklenen bahçelere ve
nar çeşidine göre önemli derecede farklılık gözlenmiştir. 2012 yılında en fazla zarar
%14 ile Bahçe II’ de gözlenmiş olup, bunu %12 ile Bahçe VI, %11 ile Bahçe I, %9 ile
Bahçe IV, %7 ile Bahçe III ve Bahçe V takip etmiştir. 2014 yılında en fazla zarar %25
ile Bahçe IV (Katırbaşı çeşidi)’de gözlenmiş olup, bunu %22 ile Bahçe III (Katırbaşı
çeşidi), %15 ile Bahçe II (Hicaz çeşidi), %12 ile Bahçe I (Hicaz çeşidi) takip etmiştir.
115
4.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları
Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %3.7 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %3.0 ile 19-26 Ekim, %2.7 ile 12 Ekim, %0.7 ile 28 Eylül,
%0.3 ile 21 eylül olur iken, 14 Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.79).
Harbiye I
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.79. 2014 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %17.7 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %7.7 ile 26 Ekim, %5.0 ile 19 Ekim'de, %1.3 ile 12 Ekim, %1
ile 28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.80).
Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %17.7 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %12.7 ile 26 Ekim, %9.0 ile 19 Ekim'de, %6.0 ile 12 Ekim,
%2.7 ile 28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil
4.81).
116
Harbiye II
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.80. 2014 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye III
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.81. 2014 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
117
Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %9.0 ile 19
Ekim'de olurken, bunu %8.0 ile 26 Ekim, %7.7 ile 2 Kasım, %5.0 ile 12 Ekim, %1.7 ile
28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.82).
Harbiye IV
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.82. 2014 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.3 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %1 ile 12-19-26 Ekim, %0.7 ile 28 Eylül, %0.3 ile 21 eylül olur
iken, 14 Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.83).
Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %9.62 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %6.48 ile
26 Ekim, %5.4 ile 19 Ekim, %3.2 ile 12 Ekim, %1.36 ile 28 Eylül, %0.54 ile 21 Eylül
ve %0.18 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.84).
118
Harbiye V
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.83. 2014 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Harbiye
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Ort.
Zar
ar O
ranı
(%)
Şekil 4.84. 2014 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
119
Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %95.0 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %92 ile 26 Ekim, %90.0 ile 19 Ekim'de, %82.3 ile 12 Ekim,
%75.0 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %30.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir
(Şekil 4.85). Daha önce Akyol (2014) tarafından yapılan çalışma, 2011–2012 yıllarında
Hatay ilinde bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil
bahçesinde yürütülmüştür. Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91
ve 2012 yılında %8.56 oranında olmuştur.
Bahçe 49
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.85. 2014 yıllında Tarla 19'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar
oranı (%).
Bahçe 70'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %85.0 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %82.0 ile 26 Ekim, %80.0 ile 19 Ekim'de, %77.7 ile 12 Ekim,
%72.3 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %60.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir
(Şekil 4.86).
120
Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %4.7 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %3.3 ile 26 Ekim, %3.0 ile 19 Ekim'de, %1.7 ile 12 Ekim,
%0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.87).
Bahçe 70
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.86. 2014 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
121
Belen I
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.87. 2014 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %4.7 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %3.3 ile 26 Ekim, %3.0 ile 19 Ekim'de, %1.7 ile 12 Ekim,
%0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.88).
122
Belen II
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.88. 2014 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 26 Ekim-
2 Kasım'da olurken, bunu %0.7 ile 12-19 Ekim, %0.3 ile 28 Eylül olur iken, 14-21
eylül tarihlerinde zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.89).
Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 26 Ekim-
2 Kasım'da olurken, bunu %1.7 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14
Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.90).
123
Belen III
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.89. 2014 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen IV
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.90. 2014 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
124
Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 26 Ekim-
2 Kasım'da olurken, bunu %1.7 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14
Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.91).
Belen V
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.91. 2014 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen VI'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1 ile 12-19
Ekim'de olurken, bunu %0.7 ile 28 Eylül, %0.3 ile 21 Eylül'de olur iken, 14 Eylül’de
zarar oranı gözlenmemiştir (Şekil 4.92).
125
Belen VI
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.92. 2014 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %5.0 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %4.0 ile 19-26 Ekim, %2.0 ile 12 Ekim, %1.0 ile 28 Eylül ve
%0.7 ile 14-21 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.93).
Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda
zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.3 ile 26
Ekim-2 Kasım'da olurken, bunu %1 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül olur iken, 14
Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.94).
Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar
oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 19 Ekim-
26 Ekim-2 Kasım'da olurken, bunu %0.7 ile 12 Ekim, %0.3 ile 28 Eylül takip etmiştir,
ancak 14-21 Eylül tarihlerinde zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.95).
Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %2.44 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %2.02 ile
126
26 Ekim, %1.90 ile 19 Ekim, %1.36 ile 12 Ekim, %0.64 ile 28 Eylül, %0.50 ile 21 Eylül
ve %0.21 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.96).
Belen VII
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.93. 2014 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen VIII
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.94. 2014 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
127
Belen IX
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Zara
r ora
nı (%
)
Şekil 4.95. 2014 yıllında Belen IX'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
Belen
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım
Zaman
Ort.
Zar
ar O
ranı
(%)
Şekil 4.96. 2014 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).
128
Daha önce Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde bulunan
yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen
çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91 ve 2012 yılında
%8.56 oranında olmuştur. Demirel (2014) tarafından farklı nar çeşitleri üzerinde
yapılan çalışmada, 2010 yılında yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı
‘Karamehmet+katırbaşı’ çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7
arasında olmuştur. 2011 yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde
%43.5 ve ‘Hicaz’ nar çeşidinde % 8 oranında olmuştur. Demirel (2015) tarafından
2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz meyve
sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için yürütülen
çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2634 adet
Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4
Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11 Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip
etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı
örneklenen aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve
sineği ergini %53.68 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile
eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki
örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu
15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan
Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen aylara göre önemli derece farklılık
göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %73.6 ile kasım ayında olmak
üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4 ile eylül aylarında
yakalanmıştır.
129
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Çalışma 2013-2014 yıllarında Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz
meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin popülasyon
yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma Hatay iline bağlı
Harbiye (Defne), Antakya, Belen ve Dörtyol ilçelerinde bulunan Trabzon hurması
bahçelerinde yürütülmüştür.
Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 3061 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış
olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli
dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmış,
bunu 25 Ağustos, 11 Ağustos-6 Ekim, 15 Eylül tarihleri takip etmiştir.
Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %36.6 ile eylül ayında yakalanmış
olup, bunu %28.1 ile ağustos, %22.7 ile ekim, %6.8 ile temmuz ve %5.9 ile kasım
ayları takip etmiştir.
Bahçe 49'da (Antakya) 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde örnekleme
yapılmış olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2923 adet Akdeniz
meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 1 Eylül'de
yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda
önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de
yakalanmış, bunu 13 Ekim, 20 Ekim, 3 Kasım tarihleri takip etmiştir.
Bahçe 49'da 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %69.2 ile ekim ayında yakalanmış
olup, bunu %28.02 ile kasım, %27.4 ile eylül iken, temmuz ve ağustos aylarında
yakalanmamıştır.
Bahçe 70'de (Dörtyol) 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde örnekleme
yapılmış olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1202 adet Akdeniz
meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6
Temmuz'da yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon
130
yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27
Ekim’de yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir.
Bahçe 70'de 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %35.9 ile ekim ayında yakalanmış
olup, bunu %26 ile temmuz, %22.05 ile eylül, %9.4 ile kasım ve %6.7 ile ağustos ayları
takip etmiştir.
Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 6758 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış
olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli
dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4 Ağustos’ta yakalanmış,
bunu 11 Ağustos, 18 Ağustos, 21 Temmuz tarihleri takip etmiştir.
Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %60.7 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu %19.2 ile eylül, %14.9 ile temmuz, %4.5 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları
takip etmiştir.
Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 4227 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış
olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli
dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 17 Ağustos’ta
yakalanmış, bunu 10 Ağustos, 24 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir.
Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %66.1 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu %23.9 ile eylül, %16.3 ile ekim ve %5.0 ile kasım ayları takip etmiştir.
2014 yılında Bahçe 49’da (Antakya) yapılan örneklemede feromon tuzakları
tarafından 1108 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en
fazla ergin 21 Eylül'de yakalanmış, bunu 7 Eylül tarihi takip etmiştir.
131
Bahçe 49'da 2014 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %71.1 ile eylül ayında yakalanmış
olup, bunu %15.8 ile ağustos, %12.0 ile ekim ve %1.1 ile kasım ayları takip etmiştir.
2014 yılında Bahçe 70’de (Dörtyol) yapılan örneklemede feromon tuzakları
tarafından 396 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları
tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının
popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en
fazla ergin 26 Ekim'de yakalanmış, bunu 2 Kasım tarihi takip etmiştir.
Bahçe 70'de 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %32.8 ile ekim ayında yakalanmış
olup, bunu %23.7 ile eylül, %22.5 ile kasım ve %21.0 ile ağustos ayları takip etmiştir.
Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış
olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 4844 adet Akdeniz meyve sineği
ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış
olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli
dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 10 Ağustos’ta
yakalanmış, bunu 24 Ağustos, 17 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir.
Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları
tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini % 79.3 ile ağustos ayında yakalanmış
olup, bunu % 17.2 ile eylül, % 2.9 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları takip etmiştir.
2013 yılında örneklenen bütün Trabzon hurması bahçelerinde beş kez zarar oranı
tespit edilmiştir. Harbiye'de yedi trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %17.20 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %16.0
ile 13 Ekim, %14.59 ile 6 Ekim, %13.64 ile 29 Eylül ve %11.0 ile 22 Eylül tarihleri
takip etmiştir. Bahçe 49’daki (Antakya) Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı
%100.0 ile 20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile
29 Eylül ve %5.0 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.
Bahçe 70'de (Dörtyol) Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna
göre en fazla zarar oranı %82.7 yüzde ile 13 Ekim'de olurken bunu %80.0 ile 20 Ekim,
%77.7 ile 6 Ekim, %45.0 ile 29 Eylül ve %37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.
132
Belen'de on bir Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna göre en
fazla zarar oranı %3.35 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %1.76 ile 13 Ekim, %1.61
ile 6 Ekim, %1.40 ile 29 Eylül ve %0.60 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.
2014 yılında örneklenen bütün Trabzon hurması bahçelerinde yedi kez zarar oranı
tespit edilmiştir. Harbiye'de beş Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme
sonucuna göre en fazla zarar oranı %9.62 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %6.48 ile
26 Ekim, %5.4 ile 19 Ekim, %3.2 ile 12 Ekim, %1.36 ile 28 Eylül, %0.54 ile 21 Eylül
ve %0.18 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’daki Akdeniz meyve sineği’nin
en fazla zarar oranı %95.0 ile 2 Kasım'da olurken, bunu %92 ile 26 Ekim, %90.0 ile 19
Ekim'de, %82.3 ile 12 Ekim, %75.0 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %30.0 ile 14
Eylül tarihleri takip etmiştir.
Bahçe 70’deki Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %85.0 ile 2
Kasım'da olurken, bunu %82.0 ile 26 Ekim, %80.0 ile 19 Ekim'de, %77.7 ile 12 Ekim,
%72.3 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %60.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir.
Belen'de dokuz Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna göre en
fazla zarar oranı %2.44 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %2.02 ile 26 Ekim, %1.9
ile 19 Ekim, %1.36 ile 12 Ekim, %0.64 ile 28 Eylül, %0.50 ile 21 Eylül ve %0.21 ile 14
Eylül tarihleri takip etmiştir.
Akdeniz meyve sineği Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde önemli zarara
sebep olmaktadır. Zararlının zarar oranını azaltmak için kurulmuş veya yeni kurulacak
Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin alternatif konukçularının
olmamasına özen gösterilmelidir. Akdeniz meyve sineği ile bulaşık Trabzon hurması
meyvelerin bahçeden toplanıp ihma edilmesi ve Trabzon hurması bahçelerinde derin
olmamak üzere toprak işlemesi yapılarak zararlının hayat döngüsünün bozulması
sağlanmalıdır. Zararlının popülasyon yoğunluğu feromon tuzakları veya çezbedici
besin tuzakları ile takip edilerek gerekli görüldüğünde kimyasal ilaçlama yapılmalıdır.
Ayrıca zararlının kitlesel tuzaklama yöntemi ile kontrolü sağlanmasına çalışılmalıdır.
Sonuç olarak Akdeniz meyve sineği ile etkili mücadele yapılabilmesi için enteğre
mücadele programlarının uygulanması önerilmektedir.
133
KAYNAKLAR
Anonim, 2011a. Trabzon hurması yetiştiriciliği. Bahçecilik. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 46 s.
Anonim, 2011b. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Zirai Mücadele Teknik Talimatları, Cilt:5., Ankara.
Anonim, 2014a. En fazla Trabzon Hurması üretilen on ülke. http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/persimmon-producing-countries.html. Erişim tarihi: 15.05.2015
Anonim, 2014b. http://www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 15.05.2015 Alonso Muñoz, A.; García Marí, F., 2009. Factors which influence the efficacy of
mass-trapping to control the medfly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae). Boletín de Sanidad Vegetal, Plagas 35 (3): 401-41.
Alfonso Molina, C.; Caña-Roca, J. F.; Osuna, A.; Vilchez, S., 2010. Selection of a Bacillus pumilus strain highly active against Ceratitis capitata (Wiedemann) larvae. Applied and Environmental Microbiology. 76 (5): 1320-1327.
Alemany, A., González, A., Juan, A., Tur, C., 2008. Evaluation of a chemosterilization strategy against Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Mallorca island (Spain). Journal of Applied Entomology. 132(9-10): 746-752.
Alemany, A., Miranda, M.A., Alonso, R., and Escorza, C.M., 2006. Changes in the spatial and temporal population density of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) in a citrus orchard. Span. J. Agric. Res. 4:161.
Alemany, A., Alonso, D., ve Miranda, M.A., 2004. Evaluation of improved Mediterranean fruit fly attractants and retention systems in the Balearic Islands (Spain). In: Proceedings of the 6th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. Ed. by Barnes BN, Isteg Scientific Publications, Centurion. 355–359.
Akyol, E. ve Demirel, N., 2014. Hatay İli Turunçgil Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi ile Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nin Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014.
Akyol, E., 2014. Hatay İli Mandalina Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi ile Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nin Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 51 pp.
Akman, K., A. Zümreoğlu, 1973. Ege Turunçgillerinde Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata Wiedman)’ nin surveyi. Zirai Müc. Araş. Yıllığı 7: 200.
Avery, J.W., Chambers, D.L., Cunningham, R.T., and Leonhardt, B.A., 1994. Use of ceralure and trimedlure in Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) mass-trapping tests. J. Entomol. Sci. 29(4):543-556.
Barnes, B.N., Eyles, D.K., Franz, G., 2002. South Africa’s fruit fly SIT programme – the Hex River Valley Pilot Project and beyond. In: Proceedings of the 6th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. Ed. by Barnes BN, Isteg Scientific Publications, Centurion. 131–141.
Barton, L., Armsworth, C., Baxter, I., Poppy, G. M., Gaunt L., Nansen, C., 2006. Adhesive powder uptake and transfer by Mediterranean fruit flies, Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae). Journal of Applied Entomology. 130(5): 257-262.
134
Başpınar, H., Çakmak, İ., Başpınar, N., Koçlu, T., 2006. Aydın ili Meyve Bahçelerinde Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae)’ nin Biyo-Ekolojisi, Populasyon Dalgalanmaları, Doğal Düşmanları ve Zararı Üzerinde Çalışmalar. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 27-29 Ağustos 2007, Isparta.
Başpınar, H., Karsavuran, Y., Başpınar, N., Apak, F. A., Güneyi, P., 2014. Aydın ve İzmir illeri meyve bahçelerinde Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nın savaşımında besin çekici tuzakların kullanılma olanaklarının araştırılması. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat, Antalya.
Ben Jemâa, J. M., Bachrouch, O., El-Allimi, ve Dhouibi, M. H., 2010. Field evaluation of Mediterranean fruit fly mass trapping with Tripack® alternative to malathion bait-spraying in citrus orchards. Spanish Journal of Agricultural Research. 8(2): 400-408.
Cabrita, C., Ribeiro, J. R., 2006. Alternative methods for mass trapping of Medfly, C. capitata (Diptera: Tephritidae), in Algarve. Bulletin OILB/SROP. 29(3): 99.
Chang, C. L., 2009. Evaluation of yeasts and yeast products in larval and adult diets for the oriental fruit fly, Bactrocera dorsalis, and adult diets for the medfly, Ceratitis capitata, and the melon fly, Bactrocera curcurbitae. US National Library of MedicineNational Institutes of Health. 9:23.
Christenson, L.D ve Foote, R,H., 1960. Biology of fruit flies. Annual Review of Entomology 5:171-192.
Cohen, H., ve Yuval, B., 2000. Suppressing medfly populations by using the mass trapping strategy in apple orchards located at the northern region of Israel. Alon Hanotea. 54:212-216.
Çardak, M. ve Demirel, N., 2014. Osmaniye İli Nar Bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin Yayılışı, Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi. 3-5 Şubat 2014, Antalya.
DeMilo, A. B., Cunningham, R. T., McGovern, T. P., 1999. tert-Pentyl 4 (and 5)-chloro-trans-2-methylcyclohexanecarboxylate, a highly effective and persistent male specific attractant for the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Entomological Science. 34(1): 119-125.
Demirdere, A., 1961. Çukurova Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata Wiedman)’ nin biyolojisi ve mücadelesi üzerinde çalışmalar. Tarım Bakanlığı, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Um. Müd., Ankara, 118 s.
Demirel, N., 2007. Behavior paradigms in the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Weidemann). Journal of Entomology. 4(2): 129-135.
Demirel, N., 2014. Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Farklı Çeşitteki Nar Bahçelerinde Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya.
Demirel, N., 2015. Hatay ili Nar bahçelerinde Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin yayılışı, populasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi. 9380 Nolu Munferit projesi sonuç raporu. pp. 49.
Diamantidis, A. D., Papadopoulos, N. T., Nakas, C. T., Wu, S., Müller, H.G., Carey, J. R., 2009. Life history evolution in a globally invading tephritid: patterns of survival and reproduction in medflies from six world regions. Biological Journal of the Linnean Society. 91(1): 106-117.
135
Dominiak, B. C. ve Daniels, D., 2012. Review of the past and present distribution of Mediterranean fruit fly (Ceratitis capitata Wiedemann) and Queensland fruit fly ( Bactrocera tryoni Froggatt) in Australia. Australian Journal of Entomology. 51 (2):104-115.
Economopoulos, A.P., 2002. Mediterranean fruit fly; Attraction/trapping for detection, monitoring and control. Phytoparasitica. 30 (2): 115-118.
Epsky, N. D., Heath, R. R., Uchida, G., Guzman, A., Rizzo, J., Vargas, R., Jeronimo, F., 1996. Capture of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) using color inserts in trimedlure-baited Jackson traps. Environmental Entomology. 25(2): 256-260.
Epsky, N.D., Hendrichs, J., Katsoyannos, B.I., Vasquez, L.A., Ros, J.P., Zumreoglu, A., Pereira, R., Bakri, A., Seewooruthun, S.I. ve Heath, R.R., 1999. Field evaluation of femaletargeted trapping systems for Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in seven countries. J. Econ. Entomol. 92(1). 156–164.
FAO/IAEA, 2013. Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann), dünyadaki dağılımı. http://en.wikipedia.org/wiki/Ceratitis_capitata. Erişim tarihi: 15.05.2015
Garcia, G., Wong, E., Marquez, A.L., Garcia, S., Olivero, J. ve Garcia Mari, F., 2003. Evaluation and comparison of mass-trapping methods for the control of Ceratitis capitata Wied. in citrus orchards. Bull. OILB SROP. 26:85.
Gaskin, T., Futerman, P., Chapman, T., 2002. Increased density and male-male interactions reduce male longevity in the medfly, Ceratitis capitata. Animal Behaviour. 63(1): 121-129.
Gazit, Y., Rössler, Y., Epsky, N. D., Heath, R. R., 1998. Trapping females of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) in Israel: comparison of lures and trap type. Journal of Economic Entomology. 91(6): 1355-1359.
Gonçalves, M. A., Andrade, L., Almeida, L., Pica, M. C., 2008. Study of Ceratitis capitata and Lonchaea aristella on fig trees. Acta Horticulturae. (798): 263-268.
Heath, R. R., Chambers, D. L., Tumlinson, J., Landolt, P. J., 1990. Controlled release of trimedlure isomer C from a compressed disk and the evaluation of its attractiveness to the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 83(3): 819-822.
Heath, R.R., Epsky, N.D., Dueben, B.D., Rizzo, J. ve Jeronimo, F., 1997. Adding methyl-substituted ammonia derivatives to food-based synthetic attractants on capture of the Mediterranean and Mexican fruit flies (Diptera: Tephritidae). J. Econ. Entomol. 90: 1584–1589.
Hendrichs, J., Robinson, A.S., Cayol, J.P., Enkerlin, W., 2002. Medfly area wide sterile insect technique programmes for prevention, suppression and eradication: the importance of matting behaviour studies. Fl. Entomol. 85: 1–13.
Ioannou, C. S., Papadopoulos, N. T., Kouloussıs, N. A., Tananakı, C. I., Katsoyannos, B. I., 2012. Essential oils of citrus fruit stimulate oviposition in the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae). Physiological Entomology. 37(4): 330-339.
Kahyaoğlu, M. ve Gürkan, M. O., 2010. Devolopment of new bait formulations for Mediterrian fruit fly [Ceratitis capitata Wiedemann,1824 (Diptera:Tephritidae)]. Türk. entomol. derg. 35(3): 485-494.
136
Kaplankıran, M., 2010. Subtropik Meyveler II (Ders Notları). Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Hatay (Yayımlanmamış).
Karsavuran, Y., Karsavuran, H. ve Zümreoğlu, A., 1988. Yapay besi ortamının pH değerlerinin Ceratitis capitata (Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın bazı biyolojik özelliklerine etkileri üzerinde araştırmalar. Türk. Entomol. Derg. 12 (3): 161-170.
Katsoyannos, B. I., Papadopoulos, N. T., Kouloussis, N. A., Heath, R., Hendrichs, J., 1999a. Method of assessing the fertility of wild Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) females for use in sterile insect technique programs. Journal of Economic Entomology. 92(3): 590-597.
Katsoyannos, B.I., Papadopoulos, N.T., Heath, R.R., Hendrichs, J., and Kouloussis, N.A., 1999b. Evaluation of synthetic food-based attractants for female Mediterranean fruit flies (Dipt., Tephritidae) in McPhail type traps. J. Appl. Entomol. 123:607-612.
Katsoyannos, B.I., Papadopoulos, N.T., 2004. Evaluation of synthetic female attractants against Ceratitis capitata (Diptera:Tephritidae) in sticky coated spheres and McPhail type traps. Journal of Economic Entomology. 97(1): 21-26.
Kitagawa, H. and Glucina, P.G., 1984. Persimmon Culture in New Zeland. DSIR Information Series No. 159, Science Information Publishing Centre, Wellington, 74s.
Kroder, S.; Messing, R. H., 2010. A new parasitoid from Kenya, Fopius ceratitivorus, complements the extant parasitoid guild attacking Mediterranean fruit fly in Hawaii. Biological Control. 53 (2): 223-229.
Leza, M. M., Juan, A., Capllonch, M., ve Alemany, A., 2008. Female-biased mass trapping vs. bait application techniques against the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae). Journal of Applied Entomology. 132(9-10):753–761.
Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Chambers, D. L., Avery, J. W., Harte, E. M., 1994. Controlled-release panel traps for the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 87(5): 1217-1223.
Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Avery, J. W., DeMilo, A. B., Warthen, J. D., Jr., 1996. Comparison of ceralure and trimedlure attractants for the male Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Entomological Science. 31(2): 183-190.
Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Rice, R. E., Harte, E. M., Hendrichs, J., 1989. Design, effectiveness, and performance criteria of dispenser formulations of trimedlure, an attractant of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 82(3): 860-867.
Liquido, N. J., Teranishi, R., Kint, S., 1993. Increasing the efficiency of catching Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) males in trimedlure-baited traps with ammonia. Journal of Economic Entomology. 86(6): 1700-1705.
Liquido, N.J, Shinoda, L.A, Cunningham, R.T., 1991. Host Plants of the Mediterranean Fruit Fly (Diptera Tephritidae): An Annotated World Review. Entomological Society of America. Miscellaneous Publications, No. 77.
Liquido, N.J., Barr, P.G. and Cunningham, R.T., 1995. Anencyclopedic bibliography of the host plants of the Mediterranean fruit flly, Ceratitis capitata (Wiedemann). Software.
137
Malavasi, A. ve Zucchi, R.A., 2000. Moscas-das-frutas de importancia economica no Brasil. Conhecimento basico e aplicado. 327 pp.
Martinez, A. J., Salinas, E. J., Rendon, P., 2007. Capture of Anastrepha species (Diptera: Tephritidae) with multilure traps and biolure attractants in Guatemala. Florida Entomologist. 90(1): 258-263.
Martinez-Ferrer, M. T., Campos, J. M. ve Fibla, J. M., 2012. Field efficacy of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) mass trapping technique on clementine groves in Spain. Journal of Applied Entomology. 136 (3):181-190.
McGovern, T. P., Warthen, J. D., Jr.. Cunningham, R. T., 1990. Relative attraction of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) to the eight isomers of trimedlure. Journal of Economic Entomology. 83(4): 1350-1354.
McQuate, G.T., Sylva, C.D. ve Jane, E.B., 2005. Mediterranean fruit fly (Dipt., Tephritidae) suppression in persimmon through bait sprays in adjacent coffe plantings. Journal of Applied Entomology. 129: 110-117.
Mediouni-Ben Jemâa, J., Olfa, B., Skillman, S. ve Kerber, E., 2011. Mass trapping for the control of the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata in citrus orchards in Tunisia. Journal IOBC/WPRS Bulletin. 62: 221-227.
Messing, R.H. ve Ramadan, M.M., 2000. Host range and reproductive output of Diachasmimorpha kraussii (Hymenoptera: Braconidae), a parasitoid of tephritid fruit flies newly imported to Hawaii. In: K.H. Tan (ed.). Area-wide control of fruit flies and other pests. Penerbit Universiti Sians Malaysia, Penang. pp. 713-718.
Midgarden, D., Ovalle, O., Epsky, N. D., Puche, H., Kendra, P. E., Rendon, P., Heath, R. R., 2004. Capture of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) in dry traps baited with a food-based attractant and Jackson traps baited with trimedlure during sterile male release in Guatemala. Journal of Economic Entomology. 97(6): 2137-2143.
Miranda, M. A., Alonso, R. ve Alemany, A., 2001. Field evaluation of Medfly (Dipt., Tephritidae) female attractants in a Mediterranean agrosystem (Balearic Islands, Spain). Journal of Applied Entomology. 125(6): 333- 339.
Montoya, P., Celedonio, H., Miranda, H., Paxtian, J., Orozco, D., 2002. Attractants and trapping systems evaluation for female capture of Ceratitis capitata (Wied.) and other fruit flies (Diptera: Tephritidae) in the Soconusco region of Chiapas. / Evaluación de sistemas de trampeo y atrayentes para la captura de hembras de Ceratitis capitata (Wied.) y otras moscas de la fruta (Diptera: Tephritidae) en la región del Soconusco, Chiapas. Folia Entomológica Mexicana. 41(3): 359-374.
Morávek, I., Kozánek, M., Vidlicka, L., Krumpálová, Z., Eyles, D. K., 2008. Automated egg-collecting and pupa-separator system for medfly mass-rearing facilities. Entomologia Experimentalis et Applicata. 128(3): 364-368.
Mowat, A.D., George, A.P. and Collins, R.J., 1995. The cultivation of persimmon (Diospyros kaki L) under tropical conditions. ISHS Symposium on Temperate Zone Fruits in the Tropics and Subtopics, 22-26 May, p: 11, Cairo, Egypt.
Nagakawa, S., Cunningham, R.T. ve Farias, G.J., 1969. Differentiation of parasitized and unparasitized pupae of the melon fly and oriental and Mediterranean fruit fly. Journal of Economic Entomology. 62: 970-971.
138
Navarro-Llopis, V., Alfaro, F., Domínguez, J., Sanchis, J. ve Primo, J., 2008. Evaluation of traps and lures for mass trapping of Mediterranean fruit fly in citrus groves. Journal of Economical Entomology.101(1):126-31.
Okumura, M., Kohatsu, A., Katsumata, H., 1992. A comparative study on the attractancy of four kinds of trimedlure to the medfly (Diptera: Tephritidae) in Hawaii. Research Bulletin of the Plant Protection Service, Japan. (28): 51-54.
Olivero, J., Wong, E., Márquez, A. L., García, E., 2006. Compared efficacy assay of different systems for trapping Ceratitis capitata Wied. adults. IOBC wprs Bulletin. 29(3): 231-236.
Onur, C., 1990. Trabzon hurması . Derim (Özel Sayısı), 7(1):4-47. Ortu, S. ve Prota, R., 1988. Biotechnical control means adopted against Ceratitis
capitata Wied in clementine groves. Bulletin SROP. 11:14-19. Ortu, S., Lentini, A., Cocco, A., 2007. Ceratitis capitata. / Lotta eco-compatibile a
Planococcus citri, Aonidiella aurantii e Ceratitis capitata. Italus Hortus. 14:(6). 113-115.
Ovruski, S., Van Nieuwenhove, G., Bezdjian, L., Albornoz-Medina, P., Schliserman, P., 2012. Evaluation of Diachasmimorpha longicaudata (Hymenoptera: Braconidae) as a mortality factor of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) infesting Citrus species under laboratory and field-cage conditions. Biocontrol Science & Technology. 22(2): 187-202.
Özcan, M. ve Özkaraman, F., 1994. Trabzon hurmasının olgunlaştırılması üzerine çalışma. Derim, 11(2): 50-58.
Özcan, M., 1994a. Karadeniz Bölgesinin Trabzon hurması üretim potansiyeli. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 9(3): 133-147
Özcan, M., 1994b. Trabzon hurması yetiştiriciliği. I. Uluslararsı Trabzon Hurması Yetiştiriciliği, İhracatı ve Sorunları Paneli, 2 Kasım 1994, Ünye, Ordu, 18s. Özkan, C., 1993. Doğu Akdeniz Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği Ceratitis capitata
(Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın konukçu değişimi üzerinde araştırmalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 54 s.
Papadopoulos, N.T., 2008. Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae). pp. 2318-2322. In Encyclopedia of Entomology Vol. 3. Capinera JL. (editor). Springer, Heidelberg.
Papadopoulos, N. T., Katsoyannos, B. I., Kouloussis, N. A., Hendrichs, J., Carey, J. R., ve Heath, R. R., 2001. Early detection and population monitoring of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in a mixed-fruit orchard in Northern Greece. Journal of Economic Entomology. 94 (4): 971-978.
Papanastasiou, S. A., Diamantidis, A. D., Nakas, C. T., Carey, J. R., Papadopoulos, N. T., 2011. Dual reproductive cost of aging in male medflies: Dramatic decrease in mating competitiveness and gradual reduction in mating performance. Journal of Insect Physiology. 57(10): 1368-1374.
Peck, S. L., McQuate, G. T., 2000. Field tests in environmental friendly malathion replacements to suppress wild Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) populations. Journal of Economic Entomology. 93(2): 280-289.
139
Ros, J. P., Escobar, I., Garcia-Tapia, F. J., Aranda, G. ve Tan, K. H., 1998. Pilot experiment to control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) using mass trapping technique in a custard apple (Annona cherimola Mill.) orchard. Area wide control of fruit flies and other insect pests . Joint proceedings of the international conference on area wide control of insect pests, 28-May-2-June, 1998-and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang,-Malaysia. 639-643.
Ros, J. P., Escobar, I., Garcia Tapia, F. J., Aranda, G., 2000. Pilot experiment to control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) using mass trapping technique in a custard apple (Annona cherimola Mill.) orchard. Area-wide control of fruit flies and other insect pests. Joint proceedings of the international conference on area-wide control of insect pests, 28 May-2 June, 1998 and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang, Malaysia, 1-5 June, 1998. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia. 639-643.
Ros, J. P., Gomila, J., Reurer, M., Pons, P., Castillo, E., 2004. The use of mass-trapping against Medfly (Ceratitis capitata (Wied.)) in a sustainable agriculture system on Minorca Island, Spain. Proceedings of the 6th International Symposium on fruit flies of economic importance, Stellenbosch, South Africa. 361-364.
Ros, J.P., Wong, E., Olivero, J. ve Castillo, E., 2002. Improvements of traps,attractants and killing agents against Ceratitis capitata Wied. How to do the mass trapping technique a good way to control this pest. Bol. Sanidad Vegetal, Plagas. 28:591-597.
Shelly, T. E., Pahio, E., 2002. Relative attractiveness of enriched ginger root oil and trimedlure to male Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae). Florida Entomologist. 85(4): 545-551.
Shelly, T. E., Edu, J., 2009. Capture of mass-reared vs. wild-like males of Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae) in trimedlure-baited traps. Journal of Applied Entomology. 133(8): 640-646.
Shelly, T. E., 1999. Trimedlure and the mating competitiveness of irradiated male Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae). Environmental Entomology. 28(5): 780-786.
Shelly, T. E., Whittier, T. S., Kaneshiro, K. Y., 1993. Behavioral responses of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) to trimedlure baits: can leks be created artificially?. Annals of the Entomological Society of America. 86(3): 341-351.
Shelly, T. E., Whittier, T. S., Villalobos, E. M., 1996. Trimedlure affects mating success and mate attention in male Mediterranean fruit flies. Entomologia Experimentalis et Applicata. 78(2): 181-185.
Sobrinho, R. B., Mesquita, A. L. M., Peixoto, M. J. A., Hoeflick, W. R. E., 2004. Development of fruit fly attractant systems for mango. ISHS Acta Horticulturae. (645): 475-480.
Sponberg, S.A., 1977. Ebenecaea Hardy In Temperate North America (Q.W. Ruscoe, SIPC, DISR).
Stark, J.D., Vargas, R.I., Messing, R.H. ve Purcell, M., 1992. Effects of cyromazine and diazinon on three economically important Hawaiian Tephritid fruit flies (Diptera: Tephritidae) and their endoparasites (Hymenoptera: Braconidae). Journal of Economic Entomology. 85 (5):1687-1694.
140
Staub, C. G., De Lima, F., Majer, J. D., 2008. Determination of host status of citrus fruits against the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera:Tephritidae). Australian Journal of Entomology. 47 (3): 184-187.
Şeker, M. ve Toplu, C., 2003. Trabzon Hurması. Ekin, 7(23): 33-37. Toth, M., Nobili, P., Tabilio, R., Ujvary, I., 2004. Interference between male targeted
and female targated lures of the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Italy. J. Appl. Ent. 128, 64-69.
Thomas, M. C.; Heppner, J. B.; Woodruff, R. E.; Weems, H. V.; Steck, G. J; Fasulo, T. R., 2010. Mediterranean Fruit Fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Insecta: Diptera: Tephritidae). University of Florida, IFAS Extension. EENY-214.
Tezcan, H. ve Zümreoğlu, A., 1986. Laboratuvar koşullarında üretilen Ceratitis capitata (Wiedman) (Diptera: Tephritidae) populasyonlarındaki kalite parametreleri üzerinde araştırmalar. Türk. Bitki Kor. Derg., 10 (4): 237-243.
Tuzcu, Ö. ve Yıldırım, B., 2000. Trabzon Hurması (Diospyros kaki L.) ve Yetiştiriciliği. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi Yayınları, Adana, 24s.
USDA, 2008. Fruit Fly Information, Quarantine Areas and Action Plans. Plant Health. http://www.aphis.usda.gov/plant_health/plant_pest_info/fruit_flies/index.shtml. Erişim tarihi: 15.05.2015
Umeh, V., Garcia, L. E., De Meyer, M., 2008. Fruit flies of sweet oranges in Nigeria: species diversity, relative abundance and spread in major producing areas. Fruits (Paris). 63(3): 145-153.
Uygun, N., Ulusoy, M.R., Karaca, İ., Satar, S., 2010. Trabzon Hurması Zararlıları. Meyve ve Bağ Zararlıları. 112-113s.
Wang YanPing, Wang XingJian, Zhang RunZhi, Wang YuXi, Wang FuXiang., 2009. Baits and traps of fruit flies. Acta Entomologica Sinica. 52(6): 699-706.
Warthen, J. D., Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Rice, R. E., Harte, E. M., Cook, J. M., 1999. A new trimedlure plug dispenser for the attraction of male Mediterranean fruit flies. Journal of Environmental Science and Health. Part A, Environmental Science and Engineering & Toxic and Hazardous Substance Control. 34(3): 557-565.
Weems, H.V. Jr., 1981. Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) Entomology Circular no 230. Fla. Dept. Agric. and Consumer Services. Division of Plant Industry. 8 pp.
White, I.M. ve Elson-Harris, M., 1992. Fruit flies of economic importance: their identification and bionomics. CAB International, Wallingford, U.K. 601 pp.
White, I. M. ve Elson-Harris, M. E., 1994. Fruit Flies of Economic Significance: Their Identification and Bionomics. CAB International, Wallingford Oxon OX10 8DE, UK, 601 pp.
Woods, B., Lacey, I. B., Brockway, C. A., Johnstone, C. P., 2005. Hosts of Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) from Broome and the Broome Peninsula, Western Australia. Australian Journal of Entomology. 44(4): 437–441.
Yonemori, K., Sugiura, A. and Yamada, M., 2000. Persimmon genetics and breeding. Plant Breeding Reviews. 19(6): 191-225.
141
Zeki, C., H. Er, Özdem, A. ve Bozkurt, V., 2008. Distribution and infestation of Mediterranean fruit fly(Ceratitis capitata Wied.)(Diptera: Tephritidae) on pome and stone fruits in İaparta and Burdur Provinces(Turkey). MUNIS Entomology & Zoology. 3 (1): 231-238.
Zümreoğlu, A., 1986. İzmir ve civarında turunçgil ve meyve ağaçlarında zarar yapan Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata Wied.)’nin önemi ve populasyon dalgalanmasına etki eden faktörler. Ege Ünv. Zir. Fak. Derg. 23 (2): 65-79.
Zümreoğlu, A. ve Akman, K., 1987. Gamma irradiation of Mediterranean fruit fly (Ceratitis capitata Wied.): Emergence, longevity, sterility and sexual competitiveness after treatment in air and partial nitrogen. International Symposium on Modern Insect Control: Nuclear Tecniques on Biotechnology, Vienna, 16-20 November. 293-298.
Zümreoğlu, A., 1990. Standardization of Medfly (Ceratitis capitata Wied.) trapping for use in sterile insect tecnique programmes: Two year investigations on the efficiency of various Medfly trapping systems in Western part of Turkey. Türk. Entomol. Derg. 14 (3): 155-166.
142
ÖZGEÇMİŞ
Yazar, 1989 yılında Alanya’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Başöğretmen
Atatürk İlköğretim Okulu’nda, lise öğrenimini Hacı Dudu Mehmet Gebizli Lisesi’nde tamamladı. 2008 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ziraat Mühendisliği lisans eğitimine başladı ve 2012 yılında lisansını tamamlayarak Ziraat Mühendisi ünvanıyla mezun oldu.
2012 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda yüksek lisans eğitimime başladı. Aynı yılda Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaya başladı. Hala Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaktadır.
Top Related