mustafa kemal üniversitesi - Yükseköğretim Kurulu

T.C.

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Gamze KILIÇ

BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

HATAY HAZİRAN-2015

HATAY İLİ TRABZON HURMASI BAHÇELERİNDE AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DİPTERA: TEPHRİTİDAE)’NİN POPÜLASYON YOĞUNLUĞU ve ZARAR ORANININ BELİRLENMESİ

15.06.2015

TEZ BİLDİRİMİ

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde

edilerek sunulduğunu, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana

ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını ve tez

üzerinde Yükseköğretim Kurulu tarafından hiçbir değişiklik yapılamayacağı için tezin

bilgisayar ekranında görüntülendiğinde asıl nüsha ile aynı olması sorumluluğunun

tarafıma ait olduğunu beyan ederim.

Gamze KILIÇ

I

ÖZET

HATAY İLİ TRABZON HURMASI BAHÇELERİNDE AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DİPTERA: TEPHRİTİDAE)’NİN POPÜLASYON YOĞUNLUĞU ve ZARAR ORANININ BELİRLENMESİ

Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae),

ülkemizde Trabzon hurmasının önemli bir zararlısıdır. Çalışma 2013-2014 yıllarında Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği’nin popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma Defne (Harbiye), Antakya, Dörtyol ve Belen ilçelerinde bulunan Trabzon hurması bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmada Econex sarı tuzak + feromon (% 95 trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-methylcyclohexanecarboxylate) ve DDVP kullanılmıştır. Feromon tuzakları haftalık olarak kontrol edilmiş ve yakalanan erginler sayılmış ve temizlenmiştir. Tuzaklardaki feromonlar her 90 günde bir yenileri ile değiştirilmiştir. Hasattan önce 2013 yılında 5, 2014 yılında 7 defa olmak üzere her bahçede feromon tuzaklarının kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 300 meyve kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir.

2013 yılında feromon tuzakları tarafından 13944 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Harbiye’de 3061 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmış, bunu 25 Ağustos, 11 Ağustos-6 Ekim, 15 Eylül tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’da 2923 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 13 Ekim, 20 Ekim, 3 Kasım tarihleri takip etmiştir. Bahçe 70’de 1202 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir. Belen'de 6758 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 4 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 11 Ağustos, 18 Ağustos, 21 Temmuz tarihleri takip etmiştir.

2014 yılında feromon tuzakları tarafından 10575 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Harbiye'de 4227 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 17 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 10 Ağustos, 24 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’da 1108 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 21 Eylül'de yakalanmış, bunu 7 Eylül tarihi takip etmiştir. Bahçe 70’de 396 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 26 Ekim'de yakalanmış, bunu 2 Kasım tarihi takip etmiştir. Belen'de 4844 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmış olup, en fazla ergin 10 Ağustos’ta yakalanmış, bunu 24 Ağustos, 17 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir. 2013 yılındaki çalışmada en fazla Akdeniz meyve sineği zarar oranı 20 Ekim’de % 100 Bahçe 49’da, 13 Ekim'de % 82.7 Bahçe 70'de, 20 Ekim'de % 17.2 ile Harbiye'de, 20 Ekim'de % 3.35 ile Belen'de olmuştur. 2014 yılındaki çalışmada en fazla Akdeniz meyve sineği zarar oranı 2 Kasım'da % 95.0 ile Bahçe 49’da, 2 Kasım'da % 85.0 ile Bahçe 70’de, 2 Kasım'da % 9.62 ile Harbiye'de ve 2 Kasım'da % 2.44 ile Belen'de olmuştur. 2015, 142 sayfa Anahtar Kelimeler: Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata, Trabzon hurması, feromon tuzakları, Zarar oranı

II

ABSTRACT

DETERMINE OF POPULATION DENSITY AND DAMAGE RATES OF MEDITERRANEAN FRUIT FLY, Ceratitis capitata (Wiedemann) (DIPTERA:

TEPHRITIDAE) IN PERSIMMON ORCHARDS IN HATAY PROVINCE

Mediterranean fruit fly (Medfly), Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae), is one of the important pests of persimmon in Turkey. Studies were conducted in 2013-2014 to evaluate the population density and damage rates of Medfly at persimmon orchards in Defne (Harbiye), Antakya, Dörtyol and Belen districts of Hatay province. The study was carried out using the Econex yellow traps and pheromones (% 95 trimedlure (t-butyl 4 (or 5) chloro-2-methylcyclohexanecarboxylate) and DDVP. The pheromone traps were weekly checked and captured Medfly adults were counted and then cleaned. Pheromones in the yellow traps were replaced with the new ones in every 90 days. Damaged fruits were counted 5 times in 2013, and 7 times in 2014 by assessing 300 persimmon fruits randomly in each of the orchards, except the ones from the pheromone trap hanging tree. In 2013, a total of 13944 Medfly adults were caught by pheromone traps. A total of 3061 Medfly adults were caught by pheromone traps in Defne (Harbiye) district, and the highest number of Medfly adults caught was in 22 September, followed by 11-25 August, 6 October and 15 September. A total of 2923 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe49, and the highest number of Medfly adults caught was on 27 October, followed by 13-20 October and 3 November. A total of 1202 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe70, and the highest number of the Medfly adults caught was on 27 October, followed by 14 July, 13 October and 6 October. A total of 6758 Medfly adults were caught by pheromone traps in Belen district, and the highest number of the Medfly adults caught was on 4 August, followed by 11-18 August and 21 July.

In 2014, a total of 10575 Medfly adults were caught by pheromone traps. A total of 4227 Medfly adults were caught by pheromone traps in Defne(Harbiye) district, and the highest number of Medfly adults caught was on 17 August, followed by 10, 24 and 31 August. A total of 1108 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe49, and the highest number of Medfly adults caught were on 22 September followed by 7 September. A total of 396 Medfly adults were caught by pheromone traps in Bahçe70, and the highest number of the Medfly adults caught was on 26 October, followed by 2 November. A total of 4844 Medfly adults were caught by pheromone traps in Belen district, and the highest number of the Medfly adults caught were on 10 August, followed by 17, 24 and 31 August. In 2013, the highest ratios of Medfly damaged fruits were observed on 20 October with 100 % in Bahçe49, 13 October with 82.7 % in Bahçe70, 20 October with 17.20% in Defne (Harbiye), 20 October with 3.35 % in Belen district. In 2014, the highest ratios of Medfly damaged fruits were observed on 2 November with 95 % in Bahçe49, with 85 % in Bahçe70, with 9.62% in Defne (Harbiye) and with 2.44 % in Belen district.

2015, 142 pages Key Words: Medfly, Ceratitis capitata, persimmon, pheromone traps, damages rates

III

TEŞEKKÜR

Yüksek lisans tez çalışmamın her aşamasında büyük bir titizlik, sabır ve

özveriyle desteğini esirgemeyerek şahsıma iyi bir çalışma ortamı sağlayan değerli

danışman hocam Doç. Dr. Nihat DEMİREL’e sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca, tez çalışmalarım boyunca her türlü yardımda bulunan sevgili eşim

Mahmut KILIÇ'a ve değerli aileme teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmalarım süresince

yardımlarını esirgemeyen değerli arkadaşlarım Ece DEĞER, İrem PEKGÖZ, Gönül

İNAN, Hakan ÇARPAR, Canan DUMAN, Sevtap DOKSÖZ ve Kıvılcım SARI'ya

teşekkürlerimi sunarım.

IV

İÇİNDEKİLER

ÖZET….. .. .........................................................................................................................I ABSTRACT..................................................................................................................... II TEŞEKKÜR.................................................................................................................... III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... IV ŞEKİLLER DİZİNİ.......................................................................................................... V ÇİZELGELER DİZİNİ .................................................................................................... X 1.GİRİŞ………………. .................................................................................................... 1 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR.......................................................................................... 12 3. MATERYAL ve YÖNTEM....................................................................................... 37 3.1. MATERYAL ...................................................................................................... 37

3.1.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması......................................................................... 37 3.1.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması......................................................................... 38

3.2. YÖNTEM............................................................................................................ 38 3.2.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması........................................................................ 38 3.2.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması........................................................................ 40

3.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ................................................................ 41 3.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ..................................... 41 3.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ..................................... 44

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA .......................................................... 46 4.1. 2013 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma ....................................................... 46

4.2. 2014 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma ........................................................ 75 4.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları ................................................................ 95 4.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları...................................... 95 4.3.2. 2014 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları.................................... 115 5. SONUÇ ve ÖNERİLER........................................................................................... 129 KAYNAKLAR ............................................................................................................. 133 ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................. 142

V

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1.1. Akdeniz meyve sineğinin ergini (Thomas et al., 2010). ................. …………..6 Şekil 1.2. Akdeniz meyve sineği ergininin thorax görüntüsü (Thomas et al., 2010)........ 6 Şekil 1.3. Akdeniz meyve sineği ergininin kanat görüntüsü (Thomas et al., 2010). ........ 7 Şekil 1.4. Akdeniz meyve sineği yumurtasının toplu görüntüsü (Thomas et al., 2010). .. 7 Şekil 1.5. Akdeniz meyve sineği larvası (Thomas et al., 2010)........................................ 7 Şekil 1.6. Akdeniz meyve sineği pupası (Thomas et al., 2010). ....................................... 8 Şekil 1.7. Akdeniz meyve sineğinin dünyadaki dağılımı (FAO/IAEA, 2013) . .............. .9 Şekil 3.1. (a)Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon, (b) Econex

tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü........................... ……………39 Şekil 3.2. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından

yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri....................................................39Şekil 3.3. (a) Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon, (b) Econex

tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü..………......………………....40 Şekil 3.4. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından

yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri....................................................40Şekil 3.5. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon

hurması meyvesi........................................................................................... 41 Şekil 3.6. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b) ....................................................... 42 Şekil 3.7. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b).. ..................................................... 42 Şekil 3.8. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (b) Akdeniz meyve sineği

larvası....................................................................................................... ... .43 Şekil 3.9. (a) Vuruklu meyveye sahip Trabzon hurması ağacı, (b) Vuruklu meyvelerin toplanması....................………………………………………...43Şekil 3.10. a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ......................................................................................... .44 Şekil 3.11. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b).................................................... ..45 Şekil 3.12. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ve Akdeniz meyve sineği larvası……..45Şekil 4.1. 2013 yılında Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................46Şekil 4.2. 2013 yılında Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................47Şekil 4.3. 2013 yılında Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................48Şekil 4.4. 2013 yılında Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................49Şekil 4.5. 2013 yılında Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................50Şekil 4.6. 2013 yılında Harbiye VI’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................51Şekil 4.7. 2013 yılında Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..........................................52Şekil 4.8. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.......................................................53 Şekil 4.9. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri......54

VI

Şekil 4.10. 2013 yılında Tarla 49A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................55Şekil 4.11. 2013 yılında Tarla 49B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................55Şekil 4.12.2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..................................................................56Şekil 4.13.2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.................57Şekil 4.14. 2013 yılında Bahçe 80A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................58Şekil 4.15. 2013 yılında Bahçe 80B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................59Şekil 4.16. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri..................................................................60Şekil 4.17. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.................61Şekil 4.18. 2013 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri......................................................62 Şekil 4.19. 2013 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.........................................63Şekil 4.20.2013 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.........................................64Şekil 4.21. 2013 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................65Şekil 4.22. 2013 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................66Şekil 4.23. 2013 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................67Şekil 4.24. 2013 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................68Şekil 4.25. 2013 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................69Şekil 4.26. 2013 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.......................................70Şekil 4.27. 2013 yılında Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................71Şekil 4.28. 2013 yılında Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................72Şekil 4.29. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.....................................................73 Şekil 4.30. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....74Şekil 4.31. 2014 yılında Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri .......................................75Şekil 4.32. 2014 yılında Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri .......................................76Şekil 4.33. 2014 yılında Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................77

VII

Şekil 4.34. 2014 yılında Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................78Şekil 4.35. 2014 yılında Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................79Şekil 4.36. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................80Şekil 4.37. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....81Şekil 4.38. 2014 yılında Tarla 49'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................82Şekil 4.39. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri.....83Şekil 4.40. 2014 yılında Bahçe 80'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................83Şekil 4.41. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri....84Şekil 4.42. 2014 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................85Şekil 4.43. 2014 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................86Şekil 4.44. 2014 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................87Şekil 4.45. 2014 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................88Şekil 4.46. 2014 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................89Şekil 4.47. 2014 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................90Şekil 4.48. 2014 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................90Şekil 4.49. 2014 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................91Şekil 4.50. 2014 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri........................................92Şekil 4.51. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri.....................................................93 Şekil 4.52. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri...94 Şekil 4.53. 2013 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................96Şekil 4.54. 2013 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................97Şekil 4.55. 2013 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................97Şekil 4.56. 2013 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................98Şekil 4.57. 2013 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................99

VIII

Şekil 4.58. 2013 yıllında Harbiye VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)................................................................................................99Şekil 4.59. 2013 yıllında Harbiye VII'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................100Şekil 4.60. 2013 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................101Şekil 4.61. 2013 yıllında Tarla 49A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).............................................................................................. 102Şekil 4.62. 2013 yıllında Tarla 49B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................102Şekil 4.63. 2013 yıllında Tarla 49'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................103Şekil 4.64. 2013 yıllında Bahçe 80A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................104Şekil 4.65. 2013 yıllında Bahçe 80B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................105Şekil 4.66. 2013 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................105Şekil 4.67. 2013 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................106Şekil 4.68. 2013 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................107Şekil 4.69. 2013 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................108Şekil 4.70. 2013 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................108Şekil 4.71. 2013 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................109Şekil 4.72. 2013 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................110Şekil 4.73. 2013 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................110Şekil 4.74. 2013 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................111Şekil 4.75. 2013 yıllında Belen IX'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................112Şekil 4.76. 2013 yıllında Belen X'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................112Şekil 4.77. 2013 yıllında Belen XI'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................113Şekil 4.78. 2013 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................114Şekil 4.79. 2014 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................115Şekil 4.80. 2014 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................116Şekil 4.81. 2014 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................116

IX

Şekil 4.82. 2014 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................117Şekil 4.83. 2014 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................118Şekil 4.84. 2014 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................118Şekil 4.85. 2014 yıllında Tarla 19'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)........................................................................................... ..119Şekil 4.86. 2014 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)..............................................................................................120Şekil 4.87. 2014 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................ .121Şekil 4.88. 2014 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. 122Şekil 4.89. 2014 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).............................................................................................. 123Şekil 4.90. 2014 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................123Şekil 4.91. 2014 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)........................................................................................... ..124Şekil 4.92. 2014 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. .125Şekil 4.93. 2014 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)............................................................................................. .126Şekil 4.94. 2014 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................126Şekil 4.95. 2014 yıllında Belen IX'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................127Şekil 4.96. 2014 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%)...............................................................................................127

X

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 1.1. Trabzon hurması üretiminin ülkelere göre durumu. .................................... 3 Çizelge 1.2. Türkiye’de bölgelere göre Trabzon hurması üretim miktarları. .................. 4 Çizelge 1.3. Türkiye’de illere göre Trabzon hurması üretim miktarları. ......................... 5 Çizelge 1.4. Hatay’ın ilçelere göre Trabzon hurması ağaç sayısı ve üretim

durumu. ........................................................................................................ 5 Çizelge 3.1. Hatay ilinde 2013 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin

lokalite ve yükseklikleri........................................................................... ..37 Çizelge 3.2. Hatay ilinde 2014 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin

lokalite ve yükseklikleri............................................................................ .38

1

1. GİRİŞ

Trabzon hurması, Diospyros (Ebaneceae: Ebenales) cinsi içerisinde yer almış olup

(Sponberg, 1977; Onur, 1990; Yonemori ve ark., 2000; Anonim, 2011a) ülkemizde

yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır (Onur,1990; Kaplankıran, 2010). Diospyros

içerisinde yaklaşık olarak 400 tür bulunmaktadır (Sponberg, 1977; Yonemori ve ark.,

2000).

Trabzon hurması bir subtropik iklim meyvesi olmasına rağmen, sıcak ve ılıman

iklim şartlarına da iyi adapte olabilmesi nedeniyle 19. yüzyıl sonundan itibaren Asya

ülkelerinin dışında Brezilya, İtalya, İsrail, Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda,

Avustralya, İspanya, Gürcistan, Mısır, Türkiye, İran ve Şili gibi birçok ülkede de

tanınmaya başlanmıştır. Son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri, İtalya, Brezilya ve

İsrail’de modern Trabzon hurması bahçelerinin kurulduğu araştırıcılar tarafından

bildirilmiştir (Kitagawa ve Glucina, 1984; Mowat ve ark., 1995).

Diospyros türleri Asya, Afrika, Avustralya, Güney ve Kuzey Amerika kıtalarının

subtropik ve tropik alanlarında doğal olarak bulunmaktadır (Yonemori ve ark., 2000).

Diospyros adı Yunancada ‘Dios’ (Baştanrı, Jupiter) ve ‘pyros’ (tane) kelimelerinin

birleşmesi ile meydana gelmiş olan ‘kutsal yiyecek’ ya da ‘tanrıların yiyeceği’ anlamına

gelmektedir. Bu meyve ayrıca bazı kaynaklarda Zeus’un meyvesi olarak da

isimlendirilmiştir. Meyvelerin görünümlerinin güzelliği ve tatlarının mükemmelliğinden

dolayı bu ismi almıştır (Onur, 1990; Kaplankıran, 2010). Trabzon hurmasına ülkemizin

değişik bölgelerinde ‘Cennet elması, Hurma, Japon elması, Amme, Frenk elması,

Cennet meyvesi ve Harbiye hurması’ ismi verilmektedir. Türkiye’nin her yerinde adı

farklılaşan bu meyve aynı isim zenginliğini yabancı dillerde de göstermektedir (Onur,

1990).

Trabzon hurması meyveleri, içerik yönünden özellikle A vitamini ve

karbonhidratlarca zengin olması yanında bol miktarda vitamin ve mineraller içermesi

nedeniyle de insan sağlığına ve beslenmesine katkıda bulunabilecek nitelik

taşımaktadır. Meyvelerinde C vitamini, beta karoten ve suda eriyebilen lifler

bulunmaktadır. Yapraklarında da değişik vitamin ve mineraller, antioksidanlar ve

flavanoidler bulunmaktadır. Trabzon hurması meyveleri taze tüketimin yanında işlenmiş

ürün olara da tüketilebilir. Buruk çeşitlerin meyveleri uzak doğu ilkelerinde yaygın bir

şekilde kurutulmakta, ülkemizde üretilen kuru incir, kuru kayısı benzeri bir ürün

2

şeklinde değerlendirilmektedir. Yaprakları uzak doğu ülkelerinde tıbbi ilaç ve bitkisel

çay olarak, ünlü Japon yemeği sushinin bazı çeşitlerinin hazırlanmasında ve tanenli

çeşitlerin ham meyvelerinden elde edilen usare, boya ve ilaç sanayisinde değişik

amaçlarla kullanılmaktadır (Özcan ve Özkaraman, 1994; Şeker ve Toplu, 2003).

Trabzon hurmasının sonbaharda yaprak dökümünden hemen önce yapraklarının yeşil,

turuncu-kırmızı ve kırmızı olarak üç ayrı renge dönüşmesi ve bu renklerin gözü

yormayan dinlendirici özelliği yanında sonbahar romantizmine katkısı nedeniyle bu

bitkinin bir süs bitkisi olarak da kullanılmasına imkan vermektedir (Kaplankıran, 2010).

Trabzon hurması çeşitleri tat ve olgunluk durumuna göre tadı buruk olanlar ve

tadı buruk olmayanlar olmak üzere ikiye ayrılır (Anonim, 2011a). Trabzon hurması

çeşitleri meyve et rengi ve tat durumuna göre meyve et rengi sabit tadı buruk olan ve

tadı buruk olmayan ve meyve et rengi değişen tadı buruk olan ve tadı buruk olmayan

olmak üzere dört gruba ayrılırlar (Anonim, 2011a). Meyve et rengi kararlı olan çeşitler:

Bu gruba giren çeşitler döllendikleri zaman meyveler tohumlu olmakta, meyve et rengi

ise turuncu olarak kalmaktadır. Meyve tohumlu veya tohumsuz olsun, et rengi hiçbir

zaman değişikliğe uğramamaktadır. Meyve et rengi kararsız olan çeşitler: Bu gruba

giren çeşitlerde meyve eti, döllenmediği ya da tohumsuz olduğu zaman turuncu

renklidir. Döllenme olduğu zaman döllenme derecesine göre meyve eti az veya çok

kahverengiye dönüşür (Kitagawa ve Glucina, 1984; Onur, 1990; Yonemori ve ark.,

2000; Kaplankıran, 2010).

Trabzon hurması dünya genelinde yaygın olarak üretilmektedir. Dünya toplam

Trabzon hurması üretimi içerisinde Çin 3,300,000 ton üretimi ile ilk sırada yer alırken,

diğer üretici ülkelerden Kore 401,049 ton üretimi ile ikinci sırayı, Japonya ise 253,800

ton üretimi ile üçüncü sırayı almaktadır (Anonim, 2014a). Bu ülkeler Dünya üretiminin

yaklaşık %87.94’lik kısmını oluşturmaktadır. Uzak Doğu ülkeleri dışında Trabzon

hurması üretimi Brezilya (158,241 ton) ve Azerbaycan’da (140,082 ton) yoğunlaşırken,

diğer üretici ülkelerin özellikle Avrupa pazarlarına yakınlığı nedeniyle çok önemli

konumda bulunan İtalya (47,000 ton) ve İsrail (31,292 ton) olduğu görülmektedir

(Çizelge 1.1).

3

Çizelge 1.1. Trabzon hurması üretiminin ülkelere göre durumu (Anonim, 2014a).

Ülkeler Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Çin 3 300 000 73.39 Kore 401 049 8.91 Japonya 253 800 5.64 Brezilya 158 241 3.51 Azerbaycan 140 082 3.11 Tayvan 86 000 1.91 İtalya 47 000 1.04 Özbekistan 42 500 0.94 Türkiye 33 470 0.74 İsrail 31 292 0.69 Nepal 2 806 0.06 TOPLAM 4 496 240 100.00

Ticari olarak yetiştiriciliği yapılan Diospyros kaki türünün 1900 yılından önce

Japonya’dan Batum yoluyla ülkemize girişi bu bölgeden olmuş ve bu nedenle ‘Trabzon

hurması’ adını almıştır (Tuzcu ve Yıldırım, 2000). Trabzon hurması bir subtropik iklim

meyvesi olmasına rağmen, sıcak ve ılıman iklim şartlarına da iyi adapte olmuştur. Ağacı

kışın yaprağını döktüğü için düşük kış sıcaklıklarına diğer subtropik meyve türlerine

göre daha dayanıklıdır (Kitagawa ve Glucina, 1984). Bu nedenle Türkiye’nin birçok

bölgesine uyum sağlamış bir meyve türüdür. Trabzon hurması üretiminde bugün için

üretici ülkeler arasında önemli bir yer almayan ülkemizin iklim ve toprak koşulları

dikkate alındığında yetiştiricilik yönünden uygun bir ekolojiye sahip olduğu Onur

(1990) tarafından belirtilmiştir.

Ülkemizdeki Trabzon hurması üretimi son yıllarda dünyadaki artışa paralel olarak

artarak günümüzde 33,470 tona ulaşmıştır (Anonim, 2014b). Gerçekleştirilen toplam

üretimin yaklaşık %52.68’i Akdeniz Bölgesi'nden karşılanmaktadır. Bunu %19.32 ile

Ege, %10.86 ile Doğu Marmara, %6.77 ile Güney Doğu Anadolu, %4.97 ile Doğu

Karadeniz, %2.43 ile Batı Marmara, %2.20 ile Batı Karadeniz, %0.49 ile Orta Doğu

Anadolu ve %0.24 ile Kuzey Doğu Anadolu takip etmektedir (Çizelge 1.2).

4

Çizelge 1.2. Türkiye’de bölgelere göre Trabzon hurması üretim miktarları (Anonim, 2014b). Bölgeler Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Akdeniz 17 568 52.68 Ege 6 446 19.32 Doğu Marmara 3 623 10.86 Güney Doğu Anadolu 2 260 6.77 Doğu Karadeniz 1 658 4.97 Batı Marmara 812 2.43 Batı Karadeniz 736 2.20 Orta Doğu Anadolu 164 0.49 Kuzey Doğu Anadolu 81 0.24 TOPLAM 33 348 100.00

Trabzon hurması özellikle Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Adana (8,586 ton),

Mersin (3,532 ton) ve Hatay (3,306 ton) illerinde yoğun olarak üretilmektedir (Anonim,

2014b). Bu iller Türkiye toplam Trabzon hurması üretiminin yaklaşık %65.59’ini

karşılamaktadır. Bu illerin dışında sırasıyla Denizli (2,278 ton), Kahramanmaraş (1,514

ton) ve Adıyaman (1,348 ton) illeri Trabzon hurması üretiminde söz sahibi iller olarak

görülmektedir (Çizelge 1.3). Türkiye Trabzon hurması üretiminde üçüncü sırada

bulunan Hatay ili 3,306 ton üretim ile Türkiye üretiminin %14.06’lük kısmını

karşılamaktadır. Belen, 38,040 adet ağaç sayısı ve 1,348 ton’luk üretimle Hatay’ın en

yoğun Trabzon hurması yetiştiriciliğinin yapıldığı yerdir. Defne(29,550 ton),

Yayladağı(21,100 ton) ve İskenderun(2,960 ton) ilçeleri ise Trabzon hurması üretiminin

yapıldığı diğer önemli ilçelerdir (Çizelge 1.4) (Anonim, 2014b).

Trabzon hurması yakın gelecekte önemli bir meyve türü durumuna gelebilecek

potansiyele sahiptir. Avrupa pazarlarında bu meyvelere talebin artması nedeniyle

ülkemizde kapama Trabzon hurması bahçeleri yıldan yıla artış göstermektedir (Onur,

1990; Özcan 1994a ve 1994b). Ancak bu noktada, çeşit özelliklerinin çok büyük

farklılıklar göstermesi nedeniyle başta buruk özellik göstermeyen çeşitler olmak üzere

çekirdeksiz ve koyu turuncu – kırmızı renkli, meyve eti sert, yola ve muhafazaya

elverişli çeşitlerin üretilmesinin pazarlama açısından doğru bir tercih olacağı Tuzcu ve

Yıldırım (2000) tarafından vurgulanmaktadır.

5

Çizelge 1.3. Türkiye’de illere göre Trabzon hurması üretim miktarları (Anonim, 2014b).

İller Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Adana 8 586 36.51 Mersin 3 532 15.02 Hatay 3 306 14.06 Denizli 2 278 9.68 Kahramanmaraş 1 514 6.43 Adıyaman 1 348 5.73 Sakarya 994 4.22 Artvin 921 3.91 Samsun 630 2.67 Ordu 402 1.70 TOPLAM 23 511 100.00 Çizelge 1.4. Hatay’ın ilçelere göre Trabzon hurması ağaç sayısı ve üretim durumu (Anonim, 2014b).

İlçeler Ağaç Sayısı (adet) Üretim (ton) Üretimdeki Payı (%) Belen 38 040 1 348 42.23 Defne 29 550 926 29.01 Yayladağı 21 100 588 18.42 İskenderun 2 960 110 3.44 Samandağı 2 080 80 2.50 Merkez 2 620 79 2.47 Altınözü 2 200 33 1.03 Hassa 1 495 20 0.62 Kırıkhan 825 8 0.25 TOPLAM 100 870 3 192 100.00

Trabzon hurmasının önemli zararlıları olan Tetranychus cinnebarinus Boisd.

(Tetranychidae:Acarina), Tetranychus urticae Koch (Tetranychidae:Acarina),

Anacridum aegyptium L. (Acrididae:Orthoptera), Tylopsis lilifoliae F. (Tettigonidae:

Orthoptera), Ceroplastes floridensis Comstock (Coccidae:Hemiptera), Planococcus citri

Risso (Pseudococcidae:Hemiptera), Aphis gossypii Gloveri (Aphididae:Hemiptera),

Myzus persicae Sulzer (Aphididae:Hemiptera), Dialeurodes citri Ashmead

(Aleyrodidae:Hemiptera), Parabemisia myricae Kuwana (Aleyrodidae:Hemiptera),

Bemisia tabaci Gennadius (Aleyrodidae:Hemiptera), Coroebus undatus F.

(Bupresitdae:Coleoptera), Cryptoblabes gnidiealla Mill. (Pyralidae:Lepidoptera),

Ectomyelois ceratoniae Zell. (Pyralidae:Lepidoptera) ve Ceratitis capitata Wied.

(Tephritidae: Diptera), Trabzon hurmasında beslenerek önemli kayıplara neden

olabilmektedir (Uygun ve ark., 2010).

6

Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae),

önemli meyve zararlılarından birisidir (Christenson ve Foote, 1960; Demirdere, 1961;

Liquido ve ark., 1991; White ve ark., 1994; Economopoulos, 2002; Başpınar ve ark.,

2006; Demirel, 2007; Papadopoulos, 2008; USDA, 2008; Thomas ve ark., 2010; Kroder

ve Messing, 2010; Alfonso Molina ve ark., 2010; Dominiak ve Daniels, 2012; Demirel,

2014; Demirel, 2015). Akdeniz meyve sineğinin erginleri, 4,5-6mm boyunda, vücudun

genel rengi sarımsı kahverengi, baş sarı, gözleri büyük, yeşil madeni pırıltılı, kenarları

kırmızıdır (Anonim, 2011b) (Şekil 1.1). Thoraks abdomene oranla daha açık renkte olup

üst tarafında ikinci segmentin alt yarısı ile dördüncü segmentin alt kısmının üçte ikisini

kapsayan grimsi renkte 2 şerit vardır (Şekil 1.2).

Şekil 1.1. Akdeniz meyve sineğinin ergini (Thomas ve ark., 2010)

Şekil 1.2. Akdeniz meyve sineği ergininin thorax görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)

7

Kanatları geniş olup üzerinde siyah ve soluk kahverengimsi şeritler vardır (Şekil

1.3). Ayrıca kanatların kaide kısmına yakın yerde küçük nokta ve lekecikler mevcuttur.

Bacakları kırmızımsı sarı olup üzerinde sarı ve siyah kıllar bulunur. Dişilerin

abdomenlerinin sonunda kılıç şeklinde sivri yumurta bırakmaya yarayan ovipozitörleri

vardır (Anonim, 2011b). Yumurtaları mekik şeklinde ve beyaz (Şekil 1.4), larvası beyaz

ve bacaksız, vücudu 11 segmentten oluşmaktadır (Şekil 1.5) (Anonim, 2011b).

Şekil 1.3. Akdeniz meyve sineği ergininin kanat görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)

Şekil 1.4. Akdeniz meyve sineği yumurtasının toplu görüntüsü (Thomas ve ark., 2010)

Şekil 1.5. Akdeniz meyve sineği larvası (Thomas ve ark., 2010)

8

Pupa koyu kahverengi renkte olup, fıçı şeklindedir (Şekil 1.6). Zararlı kışı

toprakta pupa veya ağaç üzerinde kalan turunç meyveleri içinde larva olarak geçirir.

İklim koşullarına göre ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginler beslendikten sonra

yumurtalarını olgun meyvelerin kabuğu altına ovipozitörleri ile açtıkları deliğe

bırakırlar (Anonim, 2011b).

Şekil 1.6. Akdeniz meyve sineği pupası (Thomas ve ark., 2010)

Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin etli kısmı ile beslenerek üç

dönem geçirir ve olgunlaşınca kendisini toprağa atarak, toprağın 2-3cm derinliğinde

pupa olurlar. Larvanın gelişmesi özellikle sıcağa bağlı olup 9-18 gün arasındadır.

Pupalardan ergin çıkışı ise yazın 10-12 gündür. Çıkan erginlerin eşey olgunluğuna

erişip çiftleşmesi için 4-7 gün mantar, maya ve fumajin gibi maddelerle beslenmeleri

gerekir. Yumurtlamanın olması için sıcaklığın 16 C’nin üzerinde olması şarttır. Erginin

ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür (Anonim, 2011b).

Akdeniz meyve sineğinin dünyadaki dağılımı Weems (1981) ve White ve Elson-

Harris (1992) tarafından belirtilmiştir (Şekil 1.7).

9

Şekil 1. 7. Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann)’nin dünyadaki

dağılımı (FAO/IAEA, 2013). http://en.wikipedia.org/wiki/Ceratitis_capitata. (* SIT uygulanıyor; Kırmızı kare : AMS Var; Yeşil, beyaz ve sarı kare, : AMS yok)

Akdeniz meyve sineği polifag bir zararlıdır (Liquido ve ark., 1991; Anonim,

2011b; Thomas ve ark., 2010), dünyada 65 farklı familyaya ait 350 farklı konukçusu

mevcuttur (Weems, 1981; Liquido ve ark., 1991; Liquido ve ark., 1995; Woods ve ark.

2005; Thomas ve ark., 2010). Akdeniz meyve sineği konukçularının yüzde 40

Myrtaceae, Rosaceae, Rutaceae, Sapotaceae ve Solanaceae familyalarına aittir (Liquido

ve ark., 1991; Liquido ve ark.,1995). Bu familyaların yüzde oranları Liquido ve ark.

(1991) ve Liquido ve ark. (1995) tarafından şu şekilde sıralanmıştır; yüzde 6 oranında

Myrtaceae, yüzde 10 oranında Rosaceae, yüzde 9 oranında Rutaceae, yüzde 9 oranında

Sapotaceae ve yüzde 6 oranında Solanaceae familyasına ait bitkilerdir. Akdeniz meyve

sineğinin üremesinin gerçekleştirdiği 75 bitki türü Liquido ve ark. (1991) ve Liquido ve

ark. (1995) tarafından listelenmiştir. Ülkemizde tespit edilen en önemli konukçuları

kayısı, ayva, şeftali, incir, trabzon hurması, nar, avokado ve limon çeşitleri hariç

turunçgillerdir (Anonim, 2011b). Akdeniz meyve sineği zararı larvası tarafından yapılır

(Liquido ve ark., 1991; Liquido ve ark.,1995; Anonim, 2011b; Thomas ve ark., 2010).

Meyvenin etli kısmında beslenen larvalar, bu kısmında bir yumuşama ve çöküntü

meydana getirirler. Zarara uğrayan meyveler, vaktinden önce olgunlaşır ve dökülür

(Liquido ve ark.,1995; Anonim, 2011b; Thomas ve ark., 2010). Ülkemizde özellikle

10

ihraç edilen turunçgil, nar ve diğer ürünlerdeki zararı çok önemlidir (Anonim, 2011b).

İhraç edilen turunçgil çeşitlerindeki zararı ülke ekonomisi yönünden çok önemlidir. Bu

tür meyvelerin vuruklu ve bulaşık olması ihracata engel olmakta ve ürünün yurt dışına

çıkarılmasına izin verilmemektedir (Anonim, 2011b).

Akdeniz meyve sineğinin kontrolünde farklı mücadele yöntemleri

uygulanmaktadır. Akdeniz meyve sineği mücadelesinde kullanılan yöntemlerden bir

tanesi biyolojik kontroldur. Akdeniz meyve sineği üzerinde etkili olan önemli Braconid

türleri (Malavasi ve Zucchi, 2000), (Nakagawa ve ark., 1969), (Stark ve ark., 1992) ve

(Messing ve ark., 2000) tarafından Doryctobracon areolatus (Szépligeti, 1911), Opius

bellus (Gahan, 1930), Opius tryoni (Cameron) (Hawaii), Fopius arisanus (Sonan) ve

yumurta parazitoitleri (Hawaii), Diachasmimorpha longicaudata (Ashmead) (Hawaii,

Costa Rica), Diachasmimorpha tryoni (Cameron) (Hawaii), Diachasmimorpha

kraussii Fullaway (Hawaii), Biosteres vandenboschi (Fullaway) (Hawaii), Psytallia

incisi (Silvestri) (Hawaii) olarak belirlenmiştir. Malavasi ve Zucchi (2000) tarafından

Akdeniz meyve sineği üzerinde etkili olan Eucoilinae (Figitidae) türler, Aganaspis

nordlanderi, Aganaspis pelleranoi (Brèthes, 1924), Lopheucoila anastrephae,

Odontosema anastrephae (Borgmeier, 1935) olarak belirlenmiştir.

Dünya genelinde ve ülkemizde Akdeniz meyve sineğinin kontrolü yaygın olarak

kimyasal mücadele ile yapılmaktadır. Ancak kullanılan pestisitlerin özellikle çevre ve

yararlı böcekler üzerinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır (Leza ve ark., 2008). Bu

kapsamda Akdeniz meyve sineğinin sorun olduğu ülkelerde kimyasal mücadeleye karşı

alternatif mücadele programları yaygın olarak kullanılmaktadır. Yurtdışında ve

ülkemizde Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, konukçuları, zararı, mücadelesine yönelik

olarak kısır böcek salımı, kitlesel tuzaklama ve çiftleşmeyi önlemek amacıyla feromon

tuzaklarının kullanılması gibi önemli çalışmalar birçok araştırmacı tarafından

yapılmıştır (Demirdere, 1961; Akman ve Zümreoğlu, 1973; Zümreoğlu, 1986; Tezcan

ve Zümreoğlu, 1986; Zümreoğlu ve Akman, 1987; Ortu ve Prota, 1988; Karsavuran ve

ark., 1988; Zümreoğlu, 1990; Özkan, 1993; Avery ve ark., 1994; Heath ve ark. 1997;

Ros ve ark., 1998; Epsky ve ark. 1999; Katsoyannos ve ark., 1999a,b; Cohen ve Yuval,

2000; Miranda ve ark., 2001; Barnes ve ark. 2002; Hendrichs ve ark. 2002; Ros ve ark.,

2002; Garcia ve ark., 2003; Alemany ve ark. 2004; Toth ve ark., 2004; Katsoyannos ve

Papadopoulos, 2004; McQuate ve ark., 2005; Alemany ve ark., 2006; Başpınar ve ark.,

11

2006; Zeki ve ark.,2008; Alonso ve ark., 2009; BenJemaa ve ark., 2010). Akdeniz

meyve sineğinin görüldüğü bir çok ülkede Akdeniz meyve sineğinin yayılışı,

popülasyon yoğunluğu ve zarar oranlarının belirlenmesi ile ilgili çalışmalar yapılmıştır.

Bu çalışmada, Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis

capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin popülasyon yoğunluğu ve zarar

oranının belirlenmesi amaçlanmıştır.

12

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Leonhardt ve ark. (1989), Ceratitis capitata'nın sentetik çekicilerinden olan

trimedlureyi kontrollü salım testleri ile değerlendirmişlerdir. Çalışma Kaliforniya,

Hawaii, Mısır ve Lübnan'da yürütülmüştür. Böcek yakalamaları ve laboratuvarda

ölçülen serbest bırakma oranları ve atık miktarı, 2 gr sıvı trimedlure (yoğunluk=1.0

g/ml) için daha önceden kullanılan pamuk fitil dağıtıcıların maruz bırakılan alanda

genellikle 2-4 hafta sonra etkili olmadığını göstermiştir. Trimedlure'nin 4g dozu uzun

ömürlülüğü arttırmıştır. Çift kontrollü salım fonksiyonları, polimerik fiş (ağırlık olarak

%70 trimedlure) ve plastik laminant yaklaşık 8 hafta ile 2g trimedlurenin etkin kullanım

süresini uzatmıştır. Trimedlure (4g) ile polimer fişin 12 hafta veya daha uzun süre

etkinliği artmıştır. Laboratuvar ve alan verileri trimedlure dağıtıcıları alımında

performans kriteri olarak kullanılan artık trimedlure içeriği, salım hızı ve göreceli böcek

yakalama için kesin değerleri önerilmiştir.

McGovern ve ark. (1990), göre trimedlurenin 8 ayrı rasemik izomer ile göreceli

çekicilik testleri 4 cins izomerden biri olan TML-Ynin (tert-butil cis-5-kloro-cis-2-

metilsiklohekzan-1-karboksilat), C.capitata'ya çekici ve uzun ömürlü olduğunu

göstermiştir. Araştırmacılara göre, izomer yaklaşık %5 konsantrasyonda cis-TML'de

mevcuttur. Yaklaşık olarak eşit miktarlarda bulunan diğer 3cis-izomeri cezbedici

değildir. Dört trans izomerinin nispi çekiciliği önceden rapor edildiği gibi aynı

olmuştur.

Heath ve ark. (1990), göre izomer C, Akdeniz meyve sinekleri için en çok cazip

trimedlure izomeridir. Kristalin trimedlure-C bir pelet kalıp ile diskler haline

sıkıştırmışlar ve oluşturulan disklerin izomer C salım hızını laboratuvar koşullarında bir

uçucu toplama sistemi kullanarak tespit etmişlerdir. Sıkıştırılmış diskler saf izomer C

karşılaştıran alan yakalama testleri, pamuk fitilleri ve polimerik fişleri ticari trimedlure

yılında ticari trimedlure karışım izomeri C diskler 8 hafta için iki anda kullanılan

formülasyonlar ile çekiciliğinin rekabetçi olduğunu göstermiştir. Tuzak trimedlure

karışımdaki diğer izomerleri eklemişler ancak erkek Akdeniz meyve sineğinin

çekiciliğini azaltığını bulmuşlardır.

Okumura ve ark. (1992), Ceratitis capitata trimedluresinin 4 çeşit göreceli

çekiciliğini incelemek için bir alan araştırması yapmışlardır. Trimedlure ile Stainer yem

tuzakları C.capitata'nın sterilize edilen erginlerinin serbest bırakıldığı ABD, Hawaii

13

Eyaletleri, Hawaii adasında Macadomia'nın deneysel bahçesine yerleştirilmiştir.

Tuzaklarda yakalanan sinekler haftalık toplanmıştır. Tuzaklar yakalama alanlarının

etkisini ortadan kaldırmak için başka bir alana haftalık taşınmıştır. Sonuçlar test edilen

cezbediciler arasında karşılaştırmalı çekicilik açısından anlamlı bir farklılık olmadığını

önermiştir. Bu çalışmada kullanılan tüm cezbedicilerin meyve sineği yakalamada etkili

olduğu sonucuna varılmıştır.

Liquido ve ark. (1993), Hawaii'de, C. capitata'nın trimedlure ile ilgili yakalanan

erkekleri Jackson tuzaklarının etkinliğini arttırmak için amonyak kullanımını

araştırmışlardır. Amonyak buharını (1×10-6g/s) doymuş amonyum karbonat

solüsyonunun 2 ml ile bir fitil pamuk içeren plastik bir şişe kullanarak tuzağa ilave

etmişlerdir. Laboratuvarda yetiştirilen sinekler kullanılarak yapılan test,

Trimedlure+amonyak ile Jackson tuzaklarının trimedlureyle yakalanan tuzaklara oranla

%23 daha fazla erkek yakaladığını göstermiştir. Amonyak eklenince Trimedlure ile

Jackson tuzaklarında yakalanan yabani erkeklerin sayısında %17 artış olduğunu

gözlemişlerdir. Laboratuvarda yetiştirilen erkekler tuzakların iç ve dış duvarlarında ve

çevreleyen yeşilliğin alt tarafından ya trimedlure ya da trimedlure+amonyak çekince

yönelme davranışı sergilediğini gözlemlemişlerdir. Araştırmacılara göre, trimedlure ve

trimedlure+amonyak içeren Jackson tuzaklarında yakalanan nispeten az sayıdaki

laboratuvarda yetiştirilen dişiler, yönelen erkekler tarafından ortaya çıkarılan sonuçların

cevabı muhtemelen daha önceden hiç çiftleşmemiş dişilerdi. Araştırmacılar gözlem

dönemleri boyunca, yönelen yabani erkek ve trimedlure ya da trimedlure+amonyaklı

Jackson tuzaklarına yanıt olarak tek bir yabani dişi gözlememiştir.

Shelly ve ark. (1993), Hawaii'de meyve bahçesinde 1991 yılında Kasım-Aralık

boyunca C. capitata'nın yabani popülasyonlarının çiftleşme sisteminde trimedlure

yemlerinin etkilerini araştırmışlardır. Sayım sırasında daha yemler yerine konulduktan

önce ve sonra yapılan sistematik sayımları, meyve sinekleri ve yönelmelerin bolluğu,

erkek arama sıklığı ve çiftleşmelerinin sayısını bu 3 periyot boyunca

karşılaştırmışlardır. Yönelmeler ve yönelen erkeklerin sayısı onlar yok olduğu zaman

yemler yerlerinde iken önemli derecede daha fazla olmuştur. Araştırmacılara göre, bu

artışlar trimedlure yemlerine erkek cezbedicisinden doğrudan sonuçlanmıştır çünkü

doğal yönelmelerin sayılarının yanı sıra doğal yönelmelerde görülen erkeklerin her

birinin sayıları yemlerle etkilenilmemiştir. Ayrıca bir çoğaltma olarak, genel olarak

14

yemler yerindeyken erkek çağrı sayısında önemli bir artış kaydedilmiştir. Ancak

bunların bir tanesi trimedlure yerine yakın oluşan bir yönelmede meydana gelmiştir.

Erkeklerin toplam sayısı ve erkek çağrılarının sayısı doğal yönelmeler ve yemlerle

yakın oluşanlar arasında önemli bir farklılık yoktur. Ancak dişi/erkek oranı doğal

yönelmelerde önemli derecede daha yüksektir. Bir kontrol tekniği olarak yapay

yönelmelerin olası yararları tartışılmıştır.

Leonhardt ve ark. (1994), çalışmada sentetik 2g trimedlure içeren Jackson

tuzakları Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılmıştır. Plastik panel yüzeyi üzerinde

yapışkan bir madde veya yayıcı ile karıştırılan trimedlure içeren Panel tuzaklar

Kaliforniya’da Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılmıştır. Trimedlure ve çok çekici

bir analoğu olan ceralure’nin serbest kalmasını uzatarak kontrollü salım ve polimerik

panelleri geliştirdiği açıklanmıştır. Cezbedici paneller polietilen, biyolojik ve kimyasal

testi ile değerlendirilmiş ve sonra karton paneller üzerinde bir polimer kaplama ile

kapatılmıştır. FarmaTech ticari firması tarafından geliştirilen 12.3 ve 23.4g trimedlure

içeren panellerin Hawaii'de 134 gün boyunca Akdeniz meyve sineğine karşı çekici

olduğunu tespit etmişlerdir. Trimedlurenin nispeten yüksek dozunun daha uzun aktif

döneme sahip olduğu bulunmuştur. AgriSense firması tarafından geliştirilen 10 g

trimedlure ve 10 g ceralure içeren cezbedicilerin Akdeniz meyve sineğine karşı daha az

çekici olduğu bulunmuştur.

Avery ve ark. (1994), Ceralure, C. capitata, için yeni bir güçlü, kalıcı

cezbedicidir. Hawaii'de alanlarda ararlıyı yok etme için erkek imha hava uygulaması

yem spreyleri, hava uygulamasına alternatif olarak hizmet veren yeni bir teknikte

değerlendirilmiştir. Artık ceralure ve trimedlure içeriği, serbest bırakma oranları ve

ceralure ile kaplı paneller kullanarak C.capitata yakalamaları ve stickemde trimedlure,

erkeklerin etkili çekiciliği açısından değerlendirilmiştir. Araştırmacılara göre

cezbedici/stickem kaplı paneller 'standart' trimedlure fiş dağıtıcısıyla Jackson tuzak

yemlerinden daha etkili olabilir.

Leonhardt ve ark. (1996), göre Akdeniz meyve sineği, C. capitata, dünyada

meyve ve sebzenin önemli bir zararlısıdır ancak geniş bir yakalama programı ile ABD

kıtası, serbest kalan yerleşik popülasyona sahiptir. Bu tuzaklar erkek sineklere yüksek

derecede çekiciliğe sahip olan 2g trimedlure ile yemlendirilmiştir. Bu çalışma

trimedlurenin etkinliği ve yeni cezbedicileri, trimedlurenin bir ya da monoloğu olan

15

ceralure’ye aynı değildir. Serbest steril sinekler kullanılarak Hawaii'deki alan testleri

ceralurenin en çekici B1 izomeri, trimedlurenin en etkili C izomeri olarak mg başına

çok sinek olmak üzere 2 veya 3 kez yakalandığını göstermiştir.

Shelly ve ark. (1996), erkek C. capitata'lar (tedavi erkek) trimedlureye maruz

bırakıldığında ve erkekler trimedlure(erkek kontrolü) erişim izni verilmeyerek çiftleşme

başarısı karşılaştırılmıştır. Maruz kaldıktan hemen sonra test edildiğinde, tedavili

erkekler kontrollü erkeklerden daha sık çiftleştirilmiştir. Bu çiftleşme avantajı kısa

ömürlü olmuştur. Ancak erkekler kontrol erkekleri üzerinde maruz bırakmadan 24 saat

kadar sonra test edilmiş ve hiçbir avantajı olmadığı görülmüştür. Maruz bırakılmadan

hemen sonra test edildiğinde tedavili erkekler, kontrol erkeklerinden daha fazla feromon

salgılamıştır. Hawaii'de narenciye bahçesinde alan testlerinde daha fazla dişi, erkekleri

kontrol etmek için tedavili erkekleri çekmiştir.

Epsky ve ark. (1996), çalışmada Akdeniz meyve sineği erginlerinin

yakalanmasında farklı renkteki Jackson tuzakları ile trimedlure cezbedici kullanılmıştır.

Farklı renkteki tuzaklar ticari olarak üretilen yapışkanlı kağıt kullanılarak yapılmıştır.

Floresan turuncu, siyah ve beyaz floresan sarı, floresan ışık yeşil, koyu yeşil gibi

renklere sahip tuzaklar kullanılmıştır. Bu renkler standart beyaz renk ile

karşılaştırılmıştır. Çalışma Guatemala ve Hawaii’deki narenciye bahçeleri ve kahve

tarlalarında yapılmıştır. Çalışma sonucunda genellikle floresan renkler ile yapılan

tuzakların, floresan olmayan renkler ile yapılan tuzaklardan daha fazla sinek yakaladığı

görülmüştür. Yapılan dört farklı araştırma sonucunda, açık yeşil renkteki tuzaklar

standart beyaz renkli tuzaklardan daha yüksek sayıda Akdeniz meyve sineği ergini

yakalamıştır. Sarı veya turuncu renkli tuzaklar standart beyaz renkli tuzaklardan daha

fazla Akdeniz meyve sineği ergini yakalamıştır. Ancak siyah renkli tuzakların Akdeniz

meyve sineği için daha az çekici olduğu görülmüştür.

Gazit ve ark. (1998), Ceratitis capitata için 3 dişi cezbedici yemi ve 4 tuzak

tipinin etkinliğini araştırmıştır. Tuzak olarak Uluslararası Feromon McPhail tuzakları,

açık tabanlı silindirik tuzak, Frutect tuzak ve Ga’aton tuzaklarını kullanmışlardır. Test

ettiklerini 3 dişi cezbedicisi, amonyum asetat, putresin ve trimetilaminden oluşan 3

bileşenli besin tabanlı sentetik cezbedici ve Frutect tuzakta kullanılan özel sıvı bir

protein olan genel olarak üretilen protein hidrolizatı olan Naziman olarak

bildirmişlerdir. Tuzak ve cezbetme performansını sentetik cezbediciyle yemli IP-

16

McPhail tuzakları > özel besin ile yemli Frutect > sentetik cezbediciyle yemli silindirik

tuzak > ya sentetik cezbediciyle ya da Naziman ile yemli Naziman ve Ga’aton’la yemli

IP-McPhail tuzak olarak sıralamışlardır. Sonraki testlerde özel protein yem için sentetik

cezbedicinin değiştirilmesinin, her iki IP-McPhail tuzağında C. capitata özgünlüğünü

geliştirdiğini belirtmişlerdir. IP-McPhail tuzaklarında ve sentetik cezbedici ile yemli

Frutect tuzaklarında eşit sayıda meyve sinekleri yakalamışlardır. Ayrıca, IP-McPhail

tuzakları tarafından yakalanan sineklerin yüksek bir yüzdesinin dişi olduğunu

belirtmişlerdir. Sentetik cezbediciyle yemli IP-McPhail tuzaklarının test edilen tuzak ve

yem kombinasyonları arasında C. capitata dişilerinin çoğunu yakaladığını

gözlemlemişledir.

Epsky ve ark. (1999), Yunanistan, Honduras, Mauritius, Fas, Portekiz, İspanya ve

Türkiye’de dişi hedefli cezbedicilerle yemli tuzakların birkaç çeşiti arasında Akdeniz

Meyve Sineği C.capitata‘nın yakalamalarını karşılaştırmak için alan deneyleri

yapmışlardır. Testlerini diğer C.capitata konukçularında da yapmalarına rağmen alan

denemelerinin çoğunu narenciye bahçelerinde yapmışlardır. Ceratitis capitata

popülasyon seviyelerinin, erkek hedefli trimedlure yemli Jackson tuzaklarında

yakalanan erkeklerin sayısının ortalamasına (standart sapma) göre tuzak başına günde

0.2 (0.10)’dan 54.4’a (17.49) kadar değişebildiğini bildirmişlerdir. En düşük C.capitata

dişi hedefli tuzaklama sisteminin amonyum asetatın besin tabanlı sentetik besinleri ve

sadece pütresin (2 bileşenli cezbedici) ve ıslak(suyla) veya kuru(pestisit veya yapışkan

eklemeyle) tuzaklarda test edilen trimetilamin (3 bileşenli cezbedici) ile

kombinasyonunda, özel sıvı bir protein yem ile yemli Frutect tuzakları ve C.capitata

için standart dişi hedefli tuzaklama sistemi olan NuLure ve boraksın sulu çözeltisiyle

yemli McPhail tipi tuzaklar 3 bileşenli cezbedici ile yemli tuzakları içerdiğini

açıklamışlardır. Yaptıkları on bir testin onunda Frutect tuzakları ve NuLure/boraks

çözeltisiyle yemli McPhail tipi tuzaklardan popülasyonlarının seviyeleriyle çalışmaların

üçünde, 3 bileşenli cezbediciyle yemli tuzakların trimedlure yemli Jackson tuzaklardan

daha fazla sinek yakaladıklarını belirmişlerdir. Dişi hedefli tuzaklama sisteminde

dişilerin toplam yakalamanın %43-90 ını kapsadığını bildirmişlerdir.

Shelly (1999), göre C. capitata erkekleri izleme ve yok etme programlarında

kullanılan sentetik bir cezbedici olan trimedlureye çekilmektedir. Yabani erkeklerle

önceki çalışma trimedlureye maruz kalan erkeklerin laboratuvar koşulları altında maruz

17

bırakılmayan erkekler üzerinde çiftleşme avantajına sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Araştırmacılar alan kafesli konukçu bitkilere maruz kalmayan mavi-53 erkeklerine karşı

test edildiğinde, Mavi-95 erkeklerinin çiftleşmelerinin orantısız sayıda olduğunu elde

etmişlerdir. Bununla birlikte, maruz kalmadan 1 gün sonra yapılan testlerde mavi-53

erkeklerinin, mavi-95 erkeklerinden daha sık çiftleştiğini ve 3 ve 7 gün maruz kalmadan

sonra yapılan testlerde mavi-53 erkeklerinin mavi-95 erkekleri ile aynı çiftleşme

başarısına sahip olduğunu gözlemlemişlerdir. Araştırmacılara göre ek saha çalışmaları

maruz kalan ve maruz kalmayan her iki mavi-53 erkekleri mavi-95 erkeklerinden daha

fazla feromon arama zamanı geçirdiğini ve dolayısıyla daha fazla dişi çektiğini

göstermiştir.

Katsoyannos ve ark. (1999a), Yunanistan’ın Chios adasında Steril Böcek Tekniği

(SIT) programlarının uygulanmasından sonra C. capitata popülasyonlarına yumurta

kısırlık derecesini değerlendiren bir yöntem geliştirmeye yönelik deneyler yapmışlardır.

Dişi cezbedicileriyle yemli yapay yumurtlama küreleri kullanarak alanlarda C.capitata

yumurtalarını elde etmek için yaptıkları birinci girişim başarısız olmuştur. Sonraki

deneylerde, yabani C.capitata dişilerini dişi hedefli besin tabanlı cezbediciler olan

amonyum asetat, 1,4 diaminobütan (putresin) ve trimetilaminin 3 dağıtıcısı ve suyla

yemli biraz değiştirilmiş plastik uluslararası feromonlar ‘McPhail tuzakları’kullanımı ile

canlı yakaladıklarını belirtmişlerdir. Yumurta kuluçkasının sırasıyla ortalama 91.4,

110.9 ve 75.3 olan, dişilerin %30'u ve yumurtlama yüzeyleri 90.65 olarak armut, küre

veya boş serezin balmumu kubbesi ile 15 gün boyunca tek tek kafeslendiğinde 97.9,

64.4 ve 74.2 olduğunu bildirmişlerdir. SIT uygulamasından sonra diğer böcekler veya

C. capitata’nın yabani popülasyonlarında kısırlık eğilimini ölçmede bu yöntemin

potansiyelleri ve eksikliklerini tartışmışlardır.

Katsoyannos ve ark. (1999b), Yunanista’nın Chios adasında dişi hedefli

cezbediciler ile farklı tip tuzak yemlerde Akdeniz meyve sineği’nin yakalamalarını

karşılaştırmak için tarla denemeleri yürütülmüştür. Dişi hedefli tuzak sistemleri

amonyum asetat ve putresin besin tabanlı sentetik cezbedicileri ve McPhail tipi plastik

tuzaklarda test edilen trimethylamine’li kombinasyonunu içermiştir. Ayrıca

Yunanistan’da C. capitata için standart dişi hedefli tuzak sistemleri olan Nulure ve

borax bir sulu solüsyonu ile McPhail tuzakları (IPTM) yemleri ve özel likid proteinli

Fturect tuzaklar testlenmiştir. Çalışmada üç bileşenli besinle yemli tuzaklarda diğer dişi

18

hedefli besinle yemli tuzaklardan daha fazla dişi yakalamıştır. Çalışma sonucuna göre

üç bileşenli sentetik besinle yemli tuzaklar diğer dişi hedefli tuzaklama sistemine göre

daha az hedef dışı böcek yakalamış olup bunların iki bileşenli besin ve sıvı protein

yemli tuzaklara göre daha fazla C.capitata’ya özgü olduğu kanıtlanmıştır.

DeMilo ve ark. (1999), Ceratitis capitata erkeklerinin ters-pentil 4(ve 5)-kloro-

trans-2-methylchlohexane carboxylate’ta (pentamedlure)ye cezbetmesi pamuk diş

haddeleme fitil dağıtıcısı kullanan trimedlure uygulamaları için olası alternatif olarak

pentamedlurenin uygunluğunu sağlamak amacıyla trimedlureye olan çekiciliği ile

karşılaştırılmıştır. Serbest steril C. capitata ile Hawaii'de Macadamia fındık

bahçelerinde yapılan saha testleri sonuçları pamuk diş rulo fitilleri uygulanan

pentamedlurenin, sadece terimedlureye çekiciliğiyle karşılaştırılabilir olmadığını

göstermiştir ancak daha kalıcı olmuştur. Pentomedlurenin izomer dağılımındaki toplu

farklılıkların cezbetme üzerine çok az etkisi olduğunu göstermiştir. Konsantrasyonun

sunuçları pentamedlure, 0.02 uygulanır ve fitil başına 0.16ml başlangıçta benzer

konsantrasyonlarda trimedlureden daha fazla sinek yakaladığını göstermiştir. Ayrıca,

çoğu konsantrasyonlar için pentamedlurenin ilk yakalamaları aştığını test etmiştir,

ancak çok daha yüksek bir yüke (fitil başına 2 ml) rağmen trimedlure için yakalamalar

önemli ölçüde değildir. Yabani C.capitata'nın doğal bir popülasyon içinde trimedlure

ilk yakalamaları benzer bir konsantrasyonda (fitil başına 0.2ml cezbedici) pentamedlure

yakalamalarından önemli dercede daha yüksektir. Ancak, pentamedlure ile tedavi edilen

fitiller, trimedlure ile tedavi edilen fitillerden 2 ila 3 kat daha fazla kalıcıdır.

Warthen ve ark. (1999), trimedlurenin yeni bir ticari fiş dağıtıcısı olan, erkek

Akdeniz meyve sinekleri için paraferomon geliştirmiş ve test etmişlerdir. Dağıtıcı, tüm

Akdeniz meyve sineği tespit programlarında şu andaki kullanımda, trimedlure içeren,

standart AgriSense fiş dağıtıcı ve trimedlure ile yemlendirilmiş referans pamuk

fitillerine göre yüksek etkinlik göstermiştir.

Peck ve ark. (2000), Akdeniz Meyve Sineği'nin yabani populasyonların üzerine

Malathion yerine 2 çevre dostu büyük ölçekli saha testini rapor etmişlerdir: bakteri

türevi bir toksin olan spinosad ve fitotoksik özelliğe sahip kırmızı bir boya olan

phloxineB. Toksik olmayan 8 haftalık protein yem spreyleriyle ABD (tarih

verilememiştir.) Kauai' nin Hawaii adasında Akdeniz meyve sineğinin yabani

populasyonlarıyla istilalı A1 kahve (Coffea spp.)alanı üzerinde karşılaştırma testi

19

yapmışlardır. Etkinliğini değerlendirmek için yetişkinleri mahsur bırakıp, larval istila

seviyelerini meyve koleksiyonları ile değerlendirmişlerdir. Malathion'un en etkili tedavi

olduğu bildirmişlerdir. Ancak, iki yedek kontrolün önemli seviyelerini verdiğini ve

çevre daha güvenli olduğu için meyve sineklerinin bu istilacı türlerin yeni başlayan

popülasyonunu ortadan kaldırmak için düşünülmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Yabani

sineklerin yem tüketimini sağlamak için ve alanda yem-zehir kombinasyonunun ne

kadar etkili kaldığını değerlendirmek için Kafes testleri yapmışlardır. Spinosad ve

PhloxineB bir haftaya kadar etkili olurken, Malathionun en az 2 hafta etkili kaldığını

bildirmişlerdir.

Ros ve ark. (2000), Akdeniz meyve sineği kontrolü için kitlesel tuzaklama

tekniğinin kullanımını değerlendirmek için, 1997 yılı boyunca, İspanya’da Granda’da

Custard elma meyve bahçelerinde (A.cherimola cv.fino del Jete) alan deneyleri

yapmışlardır. Yaptıkları deneyler Buminal (protein hidrolizat) (%0.8) ve

malathionun(%0.6) 9 spreyi ve 2 bileşim olarak amonyum asetat, putresin, trimetilamin

veya protein hidrolizatın (%9 NuLure) yemleriyle tuzaklamayı (Tephri tuzakları)

kapsamaktadır. Araştırmacılar kitlesel tuzaklama tekniğinin meyve bahçelerinde

Akdeniz meyve sineği kontrolü için etkili olabileceğini öne sürmüşlerdir.

Miranda ve ark. (2001), Akdeniz meyve sineğinin dişilerine karşı tuzaklama

sisteminin alan değerlendirmesi Majorca (İspanya)'da bir narenciye bahçesinde

yapılmıştır. Tuzaklar ve yemler dahil: McPhail tuzakları (IPTM) ve Tephri tuzakları, iki

ve üç bileşenli bir yiyecek bazlı sentetik çekici 3FA (putrescine, amonyum asetat ve

Trimethylamin den oluşan karışım) ile tuzaklanmıştır. Nu-lure ile McPhail (IPTM)

tuzakları ve trimedlure ile Delta tuzaklarının yanı sıra 3FA gıda tabanlı sentetik

cezbedici IPTM ve Tephri tuzaklarında ya ıslak (su içeren) ya da kuru (su içermeyen)

olarak araştırılmıştır. Birincisi sonbahar koşulları boyunca ve yüksek Akdeniz meyve

sineği seviyelerinde ve ikincisi bahar koşulları boyunca ve düşük Akdeniz meyve sineği

popülasyon seviyelerinde olmak üzere iki farklı çalışma yapılmıştır. Araştırma

sonuçlarına göre 3FA bileşiklerin Akdeniz meyve sineğinin yüksek ve düşük

popülasyon seviyelerinde dişi yakalamada etkili olduğu görülmüştür. Birinci çalışmada

en iyi performans 3FA'nın su ile kombinasyonu ile Tephri tuzak yakalamasında

görülmüştür. İkinci denemede en iyi sonuç Tephri tuzakları ve kuru olarak denemen

20

cezbedicilerde görülmüştür. Çalışmada 3FA/kuru cezbedici Tephri tuzakları tarafından

çok sayıda hedef olmayan böcek yakalanmıştır.

Papadopoulos ve ark. (2001), çalışma Kuzey Yunanistan’da karışık meyve

bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin popülasyon izlemesi amacı ile erkek bireylere

özelleşmiş paraferomon, trimedlure ile yemli Jackson tuzakları ve hedef dişiler için

amonyum asetat, putresin ve trimethylamine cezbedicileri ile McPhail tuzakları (IPTM)

kullanılarak yapılmıştır. Tuzaklar hektar başına ya 15 ya da 1.5 tuzak girdi yoğunluğu

kullanılarak, çeşitli konukçu ağaçlara asılmıştır. Çalışmada ilk dişiler 24 Haziran’da

erken olgunlaşan konukçular arasında olan kayısı ağaçlarında asılı IPTM tuzaklarında

tespit edilmiştir. Temmuz sonundan itibaren erginlere şeftalilere asılan IPTM tuzağında

rastlanmıştır. Jackson tuzaklarında ilk erkekler Ağustos ayında yakalanmıştır. Ekim

ortasına kadar Jackson tuzakları tarafından yakalanan toplam ergin sayısında önemli

artışlar gözlenmiş olup yakalanan erginlerin yaklaşık % 80’lik kısmını ise ergin dişilerin

oluşturduğu tespit edilmiştir. Ekim ayı ortalarından sonra Jackson tuzakları tarafından

daha fazla ergin birey yakalanmıştır.

Montoya ve ark. (2002), 1995-98 periyodu boyunca Meksika, Chiapas’ın

Soconusco bölgesindeki steril böcek salım alanında bulunan kahve, narenciye bahçesi

ve mango meyve bahçelerinin agrosistemlerinde, C.capitata ve diğer meyve sineği

türlerinin dişilerini yakalamada 13 cezbedici+tuzak kombinasyonunun etkinliğini

değerlendirmişlerdir. Değerlendirmelerini, trimedlure ve sıvı hidrolize edilmiş protein

gibi standart cezbedicilerle besin cezbedicilerini ile (putresin, amonyum asetat ve

trimetilamin) karşılaştırarak yapmışlardır. Tuzaklama sistemi için, kuru tuzakları

(Jackson tuzak), OBDT (açık temel kuru tuzak ) ıslak tuzaklar kadar (McPhail, Tephri

tuzak)farklı cezbedici çeşitleri ile sırasıyla test etmişlerdir. Yaptıkları çalışmanın

sonuçları tutarlı bir şekilde amonyum asetat +putresin+trimetilamin kombinasyonu

OBDT ve plastik McPhail tuzakları (IPTM) gibi tuzaklarda kullanıldığında

C.capitata’nın dişilerini yakalamada en iyi olduğunu, Anastrapha spp. için sıvı

hidrolize edilmiş protein ile yemli McPhail tuzağının hala en iyi seçenek olduğunu ve

amonyum asetat+ putresinin kombinasyonunun IPTM gibi tuzaklarda A.obliqua ve

A.ludens yakalamada hayli istikrarlı olmasına rağmen bu meyve sineği türlerinin

izlenmesi için kuru tuzak kullanmanın avantajlı olduğunu göstermiştir.

21

Gaskin ve ark. (2002), Guatemala'da yaptıkları çalışmada Akdeniz meyve

sineğinin kitle yetiştirilen ırkların dişi erkek uzun ömürlülüğü ve davranış etkileşimleri

üzerine yetişkinlerin etkisini incelemişlerdir. Erkeklerin hayatta kalmasındaki azalış;

erkek davranış etkileşimleri için erkek artışı; hayatta kalma ve çiftleşme başarısını

azaltarak erkek üreme başarısı üzerine yüksek yetişkin yoğunluğunun etkisi olduğunu

bildirmişlerdir.

Shelly ve Pahio (2002), 2000-2001 yılında Hawaii'de ABD'de trimedlure ve doğal

cezbedici α-kopaen içeren zencefil kökü yağı Akdeniz meyve sineği, C. capitata

erkeklerinin nispi çekimini karşılaştırmışlardır. Zencefil kök yağı bir hamur benzeri

matriks yerleştirilmiş ve α-kopaen konsantrasyonu doğal seviyeler boyunca 20 kat

seviyelerin üzerinde yerleştirilmiştir. Çalışma bir karışık meyve bahçeside, toplam sekiz

adet Jackson tuzakğı ile gerçekleştirilmiştir. Kullanılan tuzakların dört tanesinde

Trimedlure ve diğer dört tanesinde zencefil kökü yağı ile zenginleştirilmiş sıvı (ERGO)

mevcuttur. Tuzaklar karışık bahçeye kurulduktan sonra, Akdeniz meyve sineğine ait

500 adet erkek serbest bırakılmıştır. Çalışmada yaklaşık 40m çapındaki alanda tuzaklar

tarafından yakalanan erkek bireylerin yaklaşık 48 saat sonra sayımları yapılmıştır.

Tuzak başına kullanılan Trimedlure miktarı 1 mldir. Tuzaklarda kullanılan EGRO

içeren macun miktarı 1, 10 veya 20 damla olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre

erkek bireyler EGRO’nun her dozunu, Trimedlure tuzaklarına göre daha fazla tercih

etmişlerdir.

Ros ve ark. (2004), göre son zamanlarda, Uluslararası Atomik Enerji Ajansı

tarafından düzenlenen farklı ülkelerdeki deneylerde, polietilen dağıtıcıları düşük salım

oranlarında Akdeniz Meyve Sineği, C. capitata dişilerini putresin, amonyum asetat ve

trimetilamini cezbettiği bulunmuştur. Bu cezbediciler McPhail tuzaklarında sık sık sıvı

yerine geçmek için gereksiz olmaktadır ve bunlar meyveye giriş zamanı için etkin kalan

Akdeniz meyve sineğine maruz bırakılmıştır. Steril Böcek Tekniği’nin kullanılmadığı

yerlerde bu cezbedicilerle kitlesel tuzaklama alternatif bir ekolojik tutarlı kontrol

metodu önerebilmektedir. Meyvelerin üzerinde toksik kalıntıların sebeb olmaması ek

avantajıdır. Akdeniz meyve sineğine karşı kitlesel tuzaklama programı, 1997 ve 2001

arasında Akdeniz’de uluslararası turizm alanı olan Minorka Adası’nda yürütülmüştür.

Çalışma sonucunda Akdeniz meyve sineğinin iyi kontrolü, insektisit kalıntısı olmadan

meyveleri pazarlama ve ‘Biyosferin rezervi’ adasının çevre koruması elde edilmiştir.

22

Midgarden ve ark. (2004), Guatemala'da trimedlure içeren Jackson tuzakları ile

sentetik cezbedici (amonyum asetat, putresin ve trimetilamin) içeren silindirik açık alt

kuru tuzakların Akdeniz meyve sineği yakalama etkinliklerini karşılaştırmışlardır.

Deneme yapılan alanda doğada bulunan Akdeniz meyve sineği ergini düşük düzeyde

olmuştur ve bölgeye deneme süresince steril Akdeniz meyve sineği ergin salımları

yapılmıştır. Yapılan sayımlarda doğada ve steril olarak salımlar yapılan dişiler sentetik

cezbediciler içeren tuzaklar tarafından yakalanırken, doğada ve steril olarak salımlar

yapılan erkek Akdeniz meyve sineği erginleri ise trimedlure içeren Jackson tuzaklar

tarafından yakalanmıştır. Yapılan sayımlarda sentetik cezbediciler içeren tuzakların

trimedlure içeren Jackson tuzaklarından toplam iki kat daha fazla steril olmayan dişi +

erkek Akdeniz meyve sineği ergini yakaladığı gözlenmiş ancak istatiksel olarak bir

farklılık gözlenmemiştir. Yapılan değerlendirmede sentetik cezbediciler tarafından

yaklaşık %60 oranında doğada bulunan dişiler yakalanırken, trimedlure içeren tuzaklar

tarafından doğada bulunan dişilerden yakalanan olmamıştır. Sentetik cezbediciler içeren

tuzakların trimedlure tuzaklara göre erkek Akdeniz meyve sineği yakalama oranı steril

olanlarda 1.7:1 iken doğada bulunanlarda bu oran 6.5:1 olmuştur.

Alemany ve ark. (2004), 3FA sentetik besin dişi çekicileriyle yemli Tephri

tuzaklarını, narenciye bahçesinde Akdeniz meyve sineğinin kontrolü için kitlesel

tuzaklama deneyinde kullanmışlardır. Ancak, bunlarda ve trimedlure tuzaklarında

önemli sayıda erkek yakalamışlardır. Araştırmacılara göre, bahçe verileri Krige

Yöntemi tarafından dönüştürüldüğünde, bu tuzaklar ortaya çıkan mekansal ve zamansal

popülasyon yoğunluğu değişikliklerini yakalar. Hem dişiler hem de erkekler benzer

dağılım desenlerine sahiptirler. Bu yöntem dişi yakalama için tasarlanmış olsa bile

erkeklerin mutlak sayıları düşüktür. Erken yaz aylarında zararlı popülasyonu arttığında,

meyve sinekleri bahçe sınırları boyunca yer alan ağaçlar içinde yakalanmıştır. Bir hafta

sonra burada popülasyon yoğunluğu yüksek olmuştur. Meyve bahçesini tamamen istila

edecek kadar içe doğru yayılmaktadır. Sıcaklık düşüşü yüzünden popülasyon yoğunluğu

arsa kenarlarında tekrar çok sinek yakalanmasıyla ekim ayında azalmıştır. Ancak,

yakalanan erkeklerin yüzdesi eylül sonunda önemli ölçüde yükselmiştir.

Katsoyannos ve Papadopoulos (2004), çalışma Yunanistan’a bağlı Chios’da

bulunan narenciye meyve bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmada Akdeniz meyve

sineği erginlerini yakalamak için trimethylamine (FA-3), 1,4-diaminobütan (putresin)

23

ve amonyum asetat gibi besin cezbedicileri ile sarı renkli tuzaklar kullanılmıştır. FA-3

ile iç veya dış yemli sarı kürelerin (7.5cm çapında) yemli kürelerden erkek ve dişiler

için sırasıyla ~30 ve ~12 kat daha etkili olduğu bulunmuştur. Her iki cinsiyet için aynı

cezbedicilerin yemli plastik Mc-Phail tipi tuzaklardan 3 kat daha az cezbedici olduğu

bulunmuştur. Yem kürelerinin ya ıslak ya da kuru McPhail tuzaklarının daha fazla

Akdeniz meyve sineği dişileri için çekici olduğu gözlenmiştir.

Sobrinho ve ark. (2004), mangolarda Akdeniz meyve sineği popülasyonlarının

izlenmesi ve besinlerin en etkili karışımlarını belirlemek için Jaguaruana, Ceara,

Brezilya'da 8 haftalık bir çalışma yapmışlardır. Yakalama sisteminin NuLure (NL),

amonyum asetat(AA), Putresin(PT), Trimetilamin(TMA) propkarbuilen glikol(PG),

Amonyum bikarbonat(AB), Torula(T), BioAnastrepha, koruyucu boraks ve Triton

yüzeyi besinleriyle Platic McPhail Tuzaklarından (PMT) oluştuğunu belirtmişlerdir.

PMT+NuLureyi kapsayan PMT+AA+PT+TMA+Triton; PMT+AA+PT+TMA+PG;

PMT+AB+PT+Triton; PMT+AA+PT+Triton; PMT+Torula; ve PMT+BioAnastrepha

olmak üzere 7 tedavi olduğunu açıklamışlardır. Araştırmacılar yaptıkları çalışmanın

sonucunda C.capitata yetişkinlerinin en yüksek toplam yakalamalarını AA+PT

+TMA+Triton ve AA+PT +Triton'un kombinasyonlarından elde etmişlerdir.

C.capitata’nın yetişkin dişileri için en iyi tuzak verimliliğini, AA+PT +Triton ve

AA+PT +TMA+PG nin kombinasyonlarıyla elde etmişlerdir.

Barton ve ark. (2006), tarafından yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineği, C.

capitata (Wiedemann), için Entostat’ın 2 şeklinin yapışkanı açıklanmış ve Entostat'ın

yapışkanı Akdeniz meyve sineğinin yaşaması ve ölmesi için karşılaştırılmıştır. Akdeniz

meyve sineğinin kontrollü bulaştırılmış olanlarında, böceklerle taşınmış olduğu görülen

elektrostatik yük yüzünden yaşayan Akdeniz meyve sineklerinin ölü Akdeniz meyve

sineklerinden daha büyük miktarda Entostat'ından kazandığı gösterilmiştir. Hava

öğütücülü Entostat (7,59µm ortalama çap)'ın Akdeniz meyve sineği için havan eli ve

martar zeminli Entostat (9,17µm ortalama çap)'ından daha büyük miktarda yapışık

kaldığı belirtilmiştir. Entostat’ın farklı miktarlarına maruz bırakılmış Akdeniz meyve

sineklerinin ilk olarak yapışma miktarını etkilediği ancak her zaman toz tutma oranının

değişmediği gözlenmiştir. Hava öğütücülü Entostat ile bulaştırılmış Akdeniz meyve

sineği erkeklerinin çiftleşme boyunca dişilere düşük miktarda taşıdığı gözlenmiştir.

24

Olivero ve ark. (2006), Çalışma İspanya’da bulunan iki Navel-Late portakal

bahçelerinde yürütülmüştür. Araştırmacılar tarafından Tephri tuzakları, Multilure,

Probodelt ve Kolay tuzakları kullanılmıştır. Tuzaklarda Akdeniz meyve sineği

erginlerini çekmek amacı ile putresin (tri-pack), amonyum asetat ve trimethylamine

hidroklorid gibi cezbediciler ve yakalanan erginlerin ölmesini sağlamak üzere DDVP

tabletleri kullanılmıştır. Araştırmacılar her bahçede üç farklı tuzak tipi kullanmışlar ve

tuzaklar haftalık olarak kontrol edilmiştir. Çalışma sonucuna göre 2004 yılında tuzaklar

tarafından yakalanan erkek ve dişi bireylerin oranları arasında önemli farklılıklar

gözlenmiştir. Tuzakların en etkilisi çok cezbedici içeren Kolay tuzaklar olmuştur. Bunu

Tephri tuzakları takip etmiştir. Çalışmada en az etki olan tuzak tipi Probodelt olmuştur.

Cabrita ve Ribeiro (2006), Akdeniz meyve sineğinin (Ceratitis capitata)

narenciye istilasının kontrolü için Portekiz’de bir bel bant sarı ve altında 4 küçük delikle

bir plastik şişeden oluşan tuzak etkinliğini test etmişlerdir. 2 farklı yem test edilmiştir:

(1) ticari protein hidrolizat (endomosyl,600 g/lt) %9'un arasında bir su dilüsyonu ve (2)

ticari 3 bileşenli karışım (trimetilamin+putresin+amonyum asetat) %1'in arasında su

dilüsyonu. %1 seramik deterjan yemlere eklenmiştir. Yem2 her iki ağaca

yerleştirilirken, yem1 her ağaç başına birlik oranda yerleştirilmiştir. Yem1 her 3 ağaç

başına 1 tane yerleştirilmiştir. Parametreler test edilmiştir: yakalanan erkek ve dişi sinek

sayısı: 6 işaretli ağaçla istilalı portakal sayısı. Araştırmacılara göre, sonuçlar yöntemin

etkinliğini gösterir ve tuzakların düşük yoğunluğu zararlıları kontrol etmek için yeterli

olabilir.

Martinez ve ark. (2007), yaptıkları çalışmada Guatemala’da yağmur sezonu

boyunca mayıs ayından aralık 2001’e kadar 2 tuzaklama sistemini karşılaştırmışlardır.

Sentetik 2 bileşenli yem sarı ya da yeşil plastik McPhail benzeri tuzaklardan oluşan

tuzak kombinasyonları ve koruyucu madde olarak 300mL propilen glikol antifrizi

300mL su ve torula mayası içeren geleneksel McPhail cezbedicisiyle

karşılaştırmışlardır. Her iki sistemde C. capitata Weidemann dahil olmak üzere birçok

önemli Anastrepha türü Anastrepha ludens Loew, A.obliqua, Macquart, A. serpentina

Weidemann, A.striata Schiner, A.distancta Grene, A. fraterculus Weidemann

yakalamışlardır. Buna ek olarak sentetik yem ile 13 Anastrepha türünü yakalamışlardır.

Plastik sarı yapışkan tuzak ve McPhail tuzakları A. fraterculus yakaladığını

bildirmişlerdir. Araştırmacılara göre Sentetik yemleyiciler 10 hafta boyunca sürmüştür.

25

Cinsiyet oranı her iki sistemde hemen hemen tüm yakalanan türler için dişi eğilimli

olmuştur. Ayrıca tüm tuzaklarda hedef böcek olmayan önemli sayıda böcek elde

edilmiştir; ancak sentetik cezbdici içeren tuzaklarda yakalanan sinekler bu böcekler

tarafından olumsuz etkilenmemiştir.

Ortu ve ark. (2007), Planococcus citri, A.aurantii ve C.capitata kontrolünü

geliştirmeyi amaçlayan belirli ekolojik tabanlı gözlem sonuçlarını açıklamaktadır.

Araştırmacılara göre, Planococcus spp. ve Cryptoblabes gnidiella arasındaki trafik ilişki

üzerine biyolojik bilgi; P.citri ve Planococcus ficus'un genetik özelliklerinin yanı sıra,

kendi kontrollerini hedeflemektedirler. Şubelerde A.aurantii popülasyonunun dağılımı

ve gelişimin termal toplamına dayalı geçici model, çevre uyumlu ürünler kullanılarak

jüvenil aşamaları tedavi etmek için en uygun zamanı tespit için kullanılmaktadır.

C.capitata'nın (buminal,amonyum karbonat,bikarbonat ve putresin) çeşitli dişi çekicileri

ve Kaoline veya Beauvena bassiana ırkına dayalı meyvelerde yumurtlamaya müdahale

diğer doğal ürünler ölçülmüştür.

Demirel (2007), Akdeniz meyve sineği erginlerinde kur yapma davranışı,

çiftleşme davranışı, yumurtlama davranışı, beslenme davranışı ve dinlenme davranışları

rapor edilmiştir. Kur yapma davranışı yabani erkekler için genellikle önceden bilinen bir

sekans olarak tanımlanmıştır: erkek çağrısı- dişi yaklaşımı- erkek kanat titreşimi- dişi

uçuşu- erkek kanat yelpazesi- çiftleşmedir. Çiftleşme davranışı erkekler tarafından

meyve koruma yönelme ve iki farklı taktik olarak sınıflandırılabilmektedir. Yönelme,

anal bezden feromon emilimi yapan, erkek toplumunda son bir erkekte yer alarak

tanımlanmıştır. Erkek tarafından meyve koruma, yumurta koymaya yanaşan dişiler ve

konukçu üzerine yerleşen erkeklerde alternatif çiftleşme taktiğidir. Buna ek olarak, bazı

sentetik bileşikler, örneğin, trimedlure, Akdeniz meyve sineği erkeklerinin çiftleşme

davranışlarını etkileyebilir. Yumurtlamanın esas bölümündeki davranış Akdeniz meyve

sineğinin konukçu meyvenin kabuğunun altına yumurta bırakmasıdır. Kaplama dönemi

örtü pre ve yumurtlamadan sonraki davranışı, meyve ve konukçu protein besin uyarıcı

gibi konukçu bitki içeren araştırmaların uygunluğu veya konukçu bitki çeşitliliği ve

konukçuya dayalı değişimlerdir. Ergin Akdeniz meyve sineklerinin beslenme davranışı

kuş dışkıları ve meyve çürümesinden protein, ilk olarak olgun meyve ve tatlı özsuyun

sularında beslenmesinden karbonhidrat elde etmektedir. Oysaki olgunlaşmamış

aşamalar maltoz veya yüksek nişasta konsantrasyonu içerenlerden glukoz ve sukrozun

26

yüksek konsantrasyonunu içeren diyetler daha iyi gelişmektedir. Dinlenme davranış

modeli, konukçu bitkideki konumu ve sıcaklık, dişiler ve erkekler arasında farklılık

göstermektedir. Akdeniz meyve sineği davranışı konusundaki araştırmalar bu önemli

zararlıyı kontrol etmek için farklı metodlar geliştirmede önemli kolaylıklar sağlamıştır.

Umeh ve ark. (2008), göre meyve sinekleri saldırısı Nijerya’da narenciyede

ekonomik verim kayıplarına neden olmaktadır. Son zamanlarda tatlı portakal

taleplerinin yüksek olması meyve sineği zararını azaltan ve verimini düzelten kontrol

stratejilerini geliştirme ihtiyacı gerektirmiştir. Buna önemli tatlı portakal sineklerinin

yayılışı çeşitliliği ve bolluğu belirlenerek ulaşılır. Araştırmacılar 2003 ve 2006 yılında

Nijerya’da narenciye üretilen alanlarda narenciye olgunluk dönemlerinde anketler

yapmışlardır. Örnek meyve bahçesi sahiplerinin kültürel önlemlerinin meyve sineği

bolluğu ve yayılışındaki payını görüşmüşlerdir. Meyve sineklerini amonyum asetat

emdirilmiş sarı yapışkan tuzak ve mayalı hidrolizat yemli McPhail tuzakları

kullanılarak örneklemişlerdir. Tuzakları yerden 1.8m mesafede narenciye ağaçları

üzerine asmışlardır. Ağaçlar arası mesafe 25 metredir ve tuzakları alan başına 3 kez

tekrarlamışlardır. Meyve sineklerini narenciyede Bactocera, Ceratitis, Dacus ve

Trirhithrum cinsleri olarak tanımlamışlardır. Yüksek meyve sineğini çeşitliliğini

yağmur ormanlarının ekolojik bölgesinde Edo, Ogun ve Oyo eyaletlerinde gözlerlerken

önemli cinse göre daha yüksek popülasyonu (Bactrocera ve Ceratitis) Gine Ovası' nın

ekolojik bölgesinde Benue ve Kaduna eyaletlerinde kaydetmişlerdir. İkinci örnekleme

periyodu boyunca Bactrocera türünün oluşumunun arttığını gözlemlemişlerdir.

Araştırmacılara göre bazı çiftçilerin kültürel önlemleri meyve sineği popülasyonu ve

yayılmasına katkıda bulunması muhtemel faktördür. Araştırmacılar yaptıkları çalışma

sonucunda Nijerya’da narenciyede ekonomik öneme sahip meyve sineği türlerinin

Bactrocera ve Ceratitis türlerine ait olduğunu ve bu cinslerin incelenen alanların

çoğunda gözlendiğini bildirmişlerdir.

Morávek ve ark. (2008), yaptıkları çalışmada yeni otomatik yumurta toplama

sistemi ve pupa ayırıcı cihazın Akdeniz meyve sineği kitle üretimi boyunca oldukça

emek azalttığını tanımlamıştır. Yumurta toplama sisteminin yumurta toplama eleğinde

biriktirildikten sonra kafesin yumurtlama filesinden sürekli su akışında, sürekli yumurta

bırakarak toplanması olduğunu açıklamıştır. Bu sistemin yumurtalar için uygun çevre

sağladığını, iyi oksijenli suyun ağır çıkışında sakladığını ve pupa ayırıcının yavaş

27

hareket eden eleme kemer boyunca orta emme ile pupa evresinden pupanın ayrılmasını

sağlamak için düzenlendiğini belirtmiştir. Orta pupa evresinin küçük parçalarının

dairesel eleme kemerinin altında bulunan elektrik süpürgesine benzer bir sistemle

hareket ettirildiğini, pupaların toplama kutusunda toplandığını, yumurtaların kalite

kontrol testinin toplanıldığını ve pupaların ayrıldığını açıklamıştır. Böylece sistemin ne

yumurta kalitesi ne de pupa üzerine olumsuz bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.

Staub ve ark. (2008), çalışmasını Batı Avustralya'nın turunçgil alanlarında

bulunan Valencia portakalları, Eureka limonları ve Imperial mandalinleri bahçelerinde

yürütmüştür. Portakallar ve mandalinlerin limona göre Akdeniz meyve sineğine karşı

daha elverişli olduğu tespit edilmiştir. Portakallar ve mandarinlerin Akdeniz meyve

sineğinin gelişimi için uygun olduğu ancak limonların iyi bir konukçu olmadığı

belirtmişlerdir.

Navarro-Llopis ve ark. (2008), çalışma ile kitlesel tuzaklamanın, Ceratitis

capitata (Wiedemann)’ın kontrolünde önemli yere sahip olduğunu özellikle kontrol

metodu olarak Akdeniz ülkelerinde zararlı ile mücadelede yaygın olarak kullanıldığını

belirtmişlerdir. Araştırmacılar tarafından cezedicilerin ve yeni geliştirilen tuzakların

etkinliği, kitlesel tuzaklamanın etkinliğini arttırmak için kullanılan dağıtıcıların

ömrünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada etkinlik çalışmaları tuzakların altı

farklı tipi ile, ayrıca dişi dağıtıcıların altı farklı tipi kullanılarak gerçekleşmiştir. Ayrıca,

n-methyl pyrrolidine ile yeni cezbedici dağıtıcı bileşimini kapsayan üç dişi dağıtıcının

ömrünün belirlenmesi için çalışılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre dişi cezediciler için

kullanılan tuzak tipleri arasında en iyi tuzakta yaklaşık üç kat daha fazla yakalamanın

avantajı ile önemli farklılıklar göstermektedir. Dişi dağıtıcıları ile yapılan testlerde, n-

methyl pyrrolidine bakımından cezbedici putresin ve trimethylamine arasında etkinlik

açısından önemli bir farklılık olmadığı görülmüştür. Kullanılan dağıtıcıların etkinlikleri

ve tuzakların farklı tipleri arasında önemli farklılıklar olduğu araştırma sonucunda

gözlenmiş olup, uygun dağıtıcı ve tuzak seçiminin kitlesel tuzaklama sonuçlarını

arttıracağı araştırmacılar tarafından belirtilmiştir.

Alemany ve ark. (2008), yaptıkları çalışmada genel haşere kontrol programının 2.

ve 3. yılarında C.capitata popülasyonu ve meyve istilası üzerinde azalmayı izlemeyi

amaçlamışlardır. Böcek büyüme düzenleyici madde olan lufenuron (a

phenylbenzolyüre), dişi cezbediciler (amonyum asetat, putrescine ve aminler), erkek

28

cezbedicileri trimedlure (TML) ile birlikte sentetik yemli bir Sevep cihazı içine

yerleştirmişlerdir. Toplamda 7200 cihazı, Söller Vadisi Belediyesi içinde 300 hektar

alanda, 24cihaz/ ha yoğunlukta yerleştirmişlerdir. Kimyasal sterilizasyon etkinliğini

ölçmek için, C.capitata popülasyonunu farklı yüksekliklerde bulunan 3 narenciye

bahçesine yerleştirilen ya yemli sentetik gıda cezbedicileri ya da TMLyi, Probodelt

cihazlarıyla ölçmüşlerdir. Araştırmacıların yaptıkları çalışmanın sonucu yetişkin

Akdeniz meyve sineği popülasyonunda ortalama %20 azalma (dişilerde %2.7,

erkeklerde %37.2) olduğunu göstermiştir. Ancak farklı bahçeler arasında yüksek

değişiklikler gözlemlemişlerdir. Alan1’ de yere düşen meyveleri uzaklaştırmışlardır ve

bitki sağlığı tedavisi uygulandığı yerlerde dişi yakalama oranının %63.28 azaldığını

gözlemlemişlerdir. Alan2’ de yere düşen meyveleri imha etmişlerdir ve hiçbir insektisit

uygulamamışlardır, fakat dişi yakalamasının %19.90 arttığını gözlemlemişlerdir.

Araştırmacılar Alan2’ deki C. capitata popülasyonu artışına muhtemelen çevredeki kötü

yönetilen yada hiç yönetilmeyen bahçelerin varlığının neden olduğunu öne sürmülerdir.

Araştırmacılar yaptıkları çalışmanın sonucunda Söller Vadisi' nde uygulanan

Lufenurona dayalı bu yöntemin Akdeniz meyve sineği popülasyonunu azaltmada

başarılı olduğunu fakat yakın civarda yanlış yönetilen narenciye bahçeleri kadar diğer

konukçu meyve ağaçlarının varlığının da C. capitata yönetiminin verimliliğini

azalttığını bildirmişlerdir.

Gonçalves ve ark. (2008), İncir ağacının 2 ana zararlısı olan C. capitata

(Diptera:Tephritidae) ve Lonchaea aristella (Diptera: Lonchaeidae) üzerinde bir çalışma

gerçekleştirmişlerdir. Denemelerini Tavira (Portekiz)’da 2000m2 alanı kapsayan 100

Lampa preta ve 100 Bebera branca çeşidinden oluşan 200 ağaçlık bir tarım deneme

istasyonu bahçesinde gerçekleştirmişlerdir. Her iki zararlının nüfus yoğunluğunu

sindirim çekicilerle testlendirilmiş Tephri tuzakları kullanılarak belirlemişlerdir. C.

capitata kontrolü ve izlemesi için her çeşide üçlü sindirim çekicili (putresin,

trimetilamin ve amonyum asetat) 10 Tephri tuzağı ve 1 insektisit tablet (dikloruos)

yerleştirmişlerdir. L. aristella’nın kontrolü ve izlenmesi için 8 Tephri tuzağının her

birini 4 tane üçlü sindirim çekici madde, 1 insektisit tablet, 4 tane üçlü protein hidrolizat

ve Teepol’lu su içine yerleştirmişlerdir. Tüm tuzaklar Siyah incir sineğinin çekiciliğini

arttırmak için incir ağacının 4 küçük dallarını da (~3 cm uzunluğunda) içermektedir.

Çalışmada kullanılan tuzakları tüm meyve bahçesi alanını temsil edecek şekilde rastgele

29

yerleştirmişlerdir. Tuzağa düşen böcekleri haftalık saymışlardır. L. aristella’nın çok az

sayıda bulunduğu (her iki çeşitte toplam 5) ve sadece son 2 yıl içinde olduğunu

gözlemlemişlerdir. Yakalanan C. capitata yetişkinlerinin sayısının özellikle B. branca

çeşidinde eylül 2004’te en fazla 424’e, haziran boyuncada 1-46’ya değişiklik

gösterdiğini bildirmişlerdir. Her iki zararlıda da, bu böceklerin popülasyonunda cinsiyet

oranında dişilerin erkeklerden çok olduğunu gözlemlemişlerdir. Aynı zamanda çalışılan

zararlıların her ikisi için de en verimli tuzakların protein hidrolizatı, incir dalı ve Teepol

içeren su olduğunu teyid etmişlerdir.

Alonso Muñoz ve García Marí (2009), tarafından yapılan çalışma 2006-2008

yılları arasında Ibiza adasında ergin Akdeniz meyve sineklerinin kitle yakalama

uygulaması 31 narenciye bahçelerinde yürütülmüştür. Tephri-trap tipi tuzaklar ve

cezbedici olarak Tripack ile baited düzgün standart tavsiyeleri izleyerek, 50 tuzak/ha

yoğunlukta dağıtıldı. Araştırma 30 ile 45 gün aralıklarla 110 örnekleme ve örnek başına

ortalama 102 tuzakları ile yapıldı. Tuzaklar ağının kurulması ile tuzaklar tarafından

yakalanan ergin sayısında kademeli olarak azalma görülmüştür.

Chang (2009), tarafından yapılan çalışmada çeşitli maya ve maya ürünleri yetişkin

diyetlerinde C.capitata (Wiedemann), Bactrocera dorsalis (Hendel) ve B.cucurbitae

(Coquillett) (Diptera: Tephritidae) ve B.dorsalis'in kitle üretimi için larval sıvı diyetleri

olarak test edilmiştir. Çalışmada üç hidrolize edilmiş Brewer mayaları (FNILS65,

FNI200 ve FNI210) bir glutaminle zenginleştirilmiş maya (RDA500), Kore mayası, tüm

hücre mayası ve bunların kombinasyonu değerlendirilmiştir. Çalışmada

FNI210FNI210+GSH ve RDA500 diyetleri üzerinde beslenen üç meyve sineği türünün

erginleri çok fazla sayıda yumurta üretmiştir. Larvaları için mayalar ve buğday tohum

yağı diyet birleştirildiğinde FNI200 ve FNIL65 FNI210’dan pupa döneminde önemli

ölçüde iyileşme gözlemlenirken, Kore mayaları ile beslenen larvalarda daha iyi yetişkin

uçuşu ve çiftleşme gözlenmiştir. Glutaminle zenginleştirilmiş mayanın özellikle

FNI200+GSH ve FNILS65+GSH'un uçuş performansını arttırdığı gözlenmiştir.

Shelly ve Edu (2009), çalışmada Steril böcek tekniği'ni (SIT) Akdeniz meyve

sineği, C. capitata (Wied)'nın istilalarını bastırmak ya da yok etmek için

kullanmışlardır. Bu çalışmada kitlesel yetiştirme trimedlureye erkek tepkisi, algılama ve

izleme programlarında cinsiyete özgü cezbedici kullanımının olasılığı araştırılmıştır.

Yabani sinek kolonisi ve kitle halinde yetiştirilen yabani erkek sinekler için (75m2)

30

kabinler ve (7m2) kafeslerde, üç tekerrürlü trimedlure yemi ile Jackson tuzakları

kullanılarak iki ayrı yılda çalışma yapmışlardır. İkinci yılda sadece erkeklerin gösterdiği

uçuş yeteneği kullanılırken, ilk yılda erkeklerin uçuş yeteneği bağımsız kullanılmıştır.

Tuzaklar tarafından yakalanan erginler, açık alanda salımdan 2 gün sonra sayılırken

küçük alan kafeslerinde salımdan ya 1 saat ya da 1 gün sonra sayılmıştır. Kitle

yetiştirilen erkeklere göre çok daha yabani, 1 yılda yakalanan ancak diğer bir yılda

değil, küçük alan kafeslerinde 1 gün süren çalışmalar hariç bulguların bu farklı

deneylerde tutarlı olduğu gözlenmiştir. Ayrıca yabani erkekler çalışmanın her iki yılında

da kitle yetiştirilen erkeklerden daha fazla yakalanmıştır.

Diamantidis ve ark. (2009), göre farklı yerlerde nüfus arasında karşılaştırmalar

evrim çalışmalarında önemli bir aracı temsil etmektedir. Akdeniz meyve sinekleri geçen

birkaç yüzyıl boyunca dünya çapında tropikal alanlarda ve birçok ılıman yerlerde

kolonizedir. Genel bahçe çevresinde, araştırmacılar 6.küresel bölgeden Akdeniz meyve

sineği popülasyonlarının elde edilmediğini belirtmişlerdi. (Afrika(Kenya),

Pasifik(Hawaii), Merkezi Amerika(Guatemala), Güney Amerika(Brezilya), Ekstra

Akdeniz(Portekiz) ve Akdeniz' de (Yunanistan) farklı hayatta kalma ve üreme

programları geliştirilmiştir. Oysa dişiler ya kısa ömürlü ya da uzun ömürlüdür, bir

istisnayla erkekler (Guatemala) genellikle uzun ömürlüdür. Erkekler tüm

popülasyonlarda dişilerden daha uzun yaşamalarına rağmen, uzun ömürlülükte cinsiyet

farkı son derece değişkendir. Ömür boyu doğurganlık oranları popülasyonlar boyunca

benzerdir. Bununla birlikte yaşlara özgü üreme desenlerinde büyük farklılıklar

gözlenmiştir. Erken yaşlarda kısa ömürlü popülasyonlar ve uzun ömürlü olanlara oranla

yaşamlarında üreme için çoğu araştırmanın dağılımına bakılınca erken yaşlarda

olgunlaşmaktadırlar. Popülasyonlarda dişilerin üreme sonrası ömrü Kenyan sineklerinde

belirgin segment uzunluğuyla deneyimlenmiştir. Bu nedenle, Akdeniz meyve sineği

popülasyonlarının ekolojik olarak farklı yaşam yaşayan, yerel çevre koşullarıyla başa

çıkmak için farklı yaşam öyküsü stratejileri geliştirdiği makul görünmüştür.

Wang YanPing ve ark. (2009), göre Tephritidae familyasının birçok çeşidi dünya

çapında önemli karantina zararlısıdır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)

ve Uluslararası Bitki Koruma Kurultayı (IPPC) uluslararası işbirliğiyle ve uluslararası

bitki karantina standartları ile ilgili yayınlanan kontrol tekniği kurallarını meyve

sinekleri kontrolünde uygulamayı önermiştir. En önemli önlemlerden biri olarak izleme,

31

inceleme ve meyve sineği kontrolü, yemler ve tuzaklar yaygın olarak uygulanmıştır.

Ana yemler olarak protein cezbedici (PA), Methyl eugenol (ME), ceulure (CUE),

amonyum asetat (AA), amonyum tuzları (AS), trimedlure (TML), bütil heksaonat

(BuH) ve 2-metil-vinil-pirazin (MVP) yaygın olarak kabul edilmiştir. Meyve sinekleri

için dünya çapında kullanılan 3 tipe ayrılan 20'nin üzerinde tuzak vardır; kuru tuzak,

ıslak tuzak ve sinek yakalamaya dayalı kuru/ıslak tuzaklar vb. Ayrıca, Çin’de birçok

tuzak çeşitli plastik şişe tarafından üretilmektedir. Araştırmacılar yaptıkları çalışmada

yemler ve tuzakları araştırmış ve uygulamasını özetlemiştir. Meyve sinekleri için

uluslararası standartlarda yem ve tuzakların serbest bölgelerde (PRA) kurulması

gerektiğini önermiştir. Araştırmacılara göre, Çin’de yapılan birçok yem ve tuzak ürün

uluslararası pazara girmek için tarımsal üretimimizi geliştirmeye yardımcı olabilecek

uluslararası onay gerektirmektedir. Yemlerin ve tuzakların tasarımı standart ve

uluslararası uygunluğu kabul edilmiş patent ile korunmuş olmalıdır.

Kroder ve Messing (2010), farklı termal koşullar altında Fopius ceratitivorus'un

göreceli performansını ve günümüze kadar gelen yumurta parazitoiti F. arisonus ile

yeni parazitoitin etkileşimlerini ana-yumurta aşamalı tercihi tespit etmişlerdir. Her iki

türün de konukçuya eş zamanlı erişimi olduğunda genç Akdeniz meyve sineği

yumurtalarını tercih ettiklerini ancak F.ceratitivorus'un genç yumurtalar üzerinde

F.arisonus için az bir içsel takip olduğunu gözlemlemişlerdir. Genel parazitizm

oranlarının eski yumurtaların artan parazitlenmesi nedeniyle iki türün maruz kalmasının

tek türden daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Fopius ceratitivorus' un 22ºC'den

30ºC'ye kadarki sıcaklık aralığında F.arisonus' dan daha uzun ömürlü olduğunu ve

daha geniş bir sıcaklık toleransına sahip oduğunu bildirmişlerdir. Hawaii'de

F.ceratitivorus'un kuruluşunun Akdeniz meyve sineğinin eyalet çapında genel

bastırılmasını arttırabileceğini belirtmişlerdir. Geniş sıcaklık toleransı ve uzun yaşamın

F.arisonus'un olmadığı soğuk alanlarda, kolonize olmasına izin verebildiğini ve yeni

türlerin bol alternatif konukçulu Bactrocera dorsalis'in üzerinde başarıyla

üretilmediğini ve genç konukçu yumurtaları üzerinde yetersiz bir rakip olan yeni

türlerde düşük yüksekliklerde F.arisonus'un etkisiyle müdahalenin pek mümkün

olmadığını bildirmişlerdir.

Kahyaoğlu ve Gürkan (2010), 2008-2009 yıllarında Ankara Merkez Zirai

Mücadele Araştırma Enstitüsü'nde yaptıkları bir çalışmada Y salgı mekanizmasının

32

kullanılmasıyla laboratuvar koşullarında Akdeniz meyve sineği erginlerine elde yem

formulasyonlarının aktivitesini test etmişlerdir. Bu çalışmadan sonra, pestisit

karşılaştırılması olarak 5 gelişmiş formulasyonun üçünün, (MK-T; MK1; MK-D1)

Ziray(%90.28) ve Success 0,24 CB (%90.64) ile aynı çekici aktiviteyi gösterdiğini

belirtmişlerdir. Üç formülasyonun çekici aktivitesinin sırasıyla %87.70; %93.14;

%88.70 olduğunu bildirmişlerdir. Bu 3 formulasyonun diğer çalışmaların

tamamlanmasından sonra Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılabileceği sonucuna

varmışlardır.

Alfonso ve ark. (2010), Bacillus spp. ait Entomopatojen bakterilerin Akdeniz

meyve sineği popülasyonlarını kontrol etmek için, güvenli, çevre dostu ve düşük

maliyetli araçlar olduğu araştırmacılar tarafından kanıtlanmıştır. Akdeniz meyve sineği

larvalarının ölüm oranı koşullara bağlı olarak %68 ile %94 arasında değişmiştir. Bu

çalışma ile B. pumilus Akdeniz meyve sineğinin larvaları üzerinde %15.1 ölüm oranına

sebep olduğu görülmüştür. Bacillus pumilus'un zararlının biyolojik kontrolü için güçlü

bir aday olarak kabul edilebileceğini göstermiştir.

Papanastasiou ve ark. (2011), yaşlanmanın erkek üretkenlik başarısına etkisini

araştırmak için Akdeniz meyve sineğinin yönelen türlerini kullanmışlardır.

Araştırmacılar hipotezi test etmek için tercihsiz çiftleşme testi uygulamışlar ve seçenek

sunmamışlardır. Erkeklerin çiftleşme performansı (rekabet eksikliği koşullarında

çiftleşme başarısı) veya erkeklerin çiftleşme rekabetsizliğini (genç rakiplere karşı

çiftleşme başarısı) yaşlanma etkilememektedir. Yaşlı erkeklerin çiftleşme olasılığı genç

erkeklerle karşılaştırıldığında önemli azalma vardır. Yaşlanma yavaş yavaş erkeklerin

çiftleşme performansını azaltmıştır. Ancak yaşlı erkekler rekabet eksikliği koşullarında

çiftleşme partneri olarak hala kabul edilmiştir. Bu nedenle yaşlı erkekler cinsel

performansı uygun olan dişileri çekebilme yeteneğindedirler ancak genç rakiplerin

bulunması dişiler tarafından seçilmeyi zorlaştırmaktadır. Yaşlı erkekler genç

erkeklerden daha kısa çiftleşme süresine sahiptir ve dişi, erkek yaşıyla negatif etkili

olarak çiftleşmektedir. Dişiler çiftleşme partnerlerinin yaşına aldırmayarak 2

spermathacea’da spermatozoidleri asimetrik olarak depolanmıştır. Çiftleşmiş ve

çiftleşmemiş erkekler arasında spermatozoid miktarı üzerinde çok önemli farklılıklar

gözlenmemiştir.

33

Mediouni-Ben Jemâa ve ark. (2011), yaptıkları çalışmada ile narenciye

alanlarında besin tabanlı dişi cezbedici yem olan Tri-pack ve Lufenuron böcek büyüme

düzenleyicilerinin Akdeniz meyve sineği kontrolü için kitlesel tuzaklama tekniğini

değerlendirmeyi amaçlamışlardır. Araştırmacılar bu metodları 2006 ve 2007’de

Washington navel portakal bahçelerinde Malathion ilaçlaması ile kimyasal kontrole

alternatif olarak kullanmıştır. Çalışmada Kitlesel tuzaklama Tekniği’nin etkinliğini

hasatta meyve zararına, tuzaklar tarafından yakalanan haftalık erkek sayısına ve

zararlının popülasyon yoğunluğuna göre değerlendirmişlerdir. Denemeleri hektara 20

tuzak yoğunluğu kullanarak yapmışlardır. Denenen iki farklı method ile kontol

(malathion püskürtme) arasındaki meyve zarar oranı yüzdeleri ve tuzaklar tarafından

yakalanan erkek bireyler arasında önemli farklılıklar gözlenmiştir. 2007 yılında Akdeniz

meyve sineği ekkeklerinin tuzaklar tarafından yakalanmasında Lufenuron’da %62.86

ve Tri-pack®’de %47.29 azalma görülmüştür. Zararlı meyve oranları kontrol ile

karşılaştırıldığında Tri-pack tabanlı kitlesel tuzaklamada %31.99 ve Lufenuron tabanlı

kitlesel tuzaklamada ise % 9.68 azalma gözlenmiştir.

Martinez-Ferrer ve ark. (2012), göre Akdeniz Bölgesi'nde C. capitata

(Wiedemann) (Diptera:Tephritidae) kontrolü için kitlesel tuzaklama kullanılmaktadır.

Bu teknik korudaki en yüksek sayıda yetişkinleri yakalamayı amaçlayan çekici (Ferag

CC D TM®,trimetilamin,amonyum asetat ve diaminoalkenin 3 membran dağıtıcıları) ve

bir zehirle tuzakların yüksek yoğunlukta yerleştirilmesine dayanmaktadır. 2006'dan

2008'e kadar, Akdeniz meyve sineklerine karşı etkinliğini değerlendirmek için hektar

başına 25, 50, 75 ve 100 tuzak yoğunluğu kullanılarak ticari Clementine (Citrus

reticulata Blanco)bahçelerinde saha denemeleri yapılmıştır. Ceratitis capitata'nın

saldırısından sezon ortasında çeşitleri korumak için yakalanan yetişkin sayısına göre

meyve olgunluk parametreleri ve Akdeniz meyve sineği zararı, hektar başına 25 tuzak

yoğunluğu tek başına geçerli bir yöntem olarak görülmektedir. Çünkü meyvelerin

%0.5'i hasatta zarar görmüştür. Erkenci çeşitler için (Lorentina ve Marisol) kitle

yakalama tekniği tek başına tatmin edici bir kontrol teklifi değildir. Çünkü, Akdeniz

meyve sineği popülasyonları artan 50 hektar başına 100 tuzak yoğunluğunda bile

yüksek bir yüzdede meyvelerin saldırıya uğramasına neden olan erkenci çeşit üretimi

sıcaklığın en yüksek olduğu aylarda yüksektir. Sadece koru çevresinde sıraya kimyasal

34

tedaviler ile birlikte hektar başına 50 tuzak kullanarak iyi sonuçlar vermiştir çünkü

meyvelerin ortalama %2'si hasatta hasar görmüştür.

Ioannou ve ark. (2012), çiftleşmiş dişi Akdeniz meyve sinekleri'nin çeşitli

narenciye meyvelerinin uçucu yağlarına yumurtlama yanıtlarını araştırmıştır. Çift

seçmeli deneylerde dişiler 1µL kokusuz kapakla karşılaştırıldığında tatlı portakal,

satsuma mandarini ağacı, portakal, greyfurt ve limon kabuğu yağıyla önceden delinmiş

içi boş yumurtlama kubbeleri içine çok fazla yumurta bırakabilmektdir. Seçme olmayan

testlerde uyarıcı yumurtlamada limon uçucu yağları zayıf bir etki göstermektedir. Tatlı

portakal yağına dişinin yumurtlama tepkisi doza bağlıdır. Limon tüm narenciye yağında

en bol kimyasaldır, yumurtlamayı uyarır. Oysa ki, linalol meyve sineklerinin

olgunlaşmamış aşamalarına karşı yüksek toksisiteyle ilişkili olgunlaşmamış narenciye

meyvelerinin temsilci bileşiği ve önemli bir caydırıcı etkiye sahiptir. Dişilerin limona

yaklaşık %23 daha az yumurta bıraktığı gözlenmiştir. Tatlı portakal yağına göre %93

limon artı linalol %3' e ve bunların bileşimine %60 daha az yumurta bırakmaktadır.

Yüksek linalol oranlarının narenciye yağlarına önemli maskeleme ve/veya kesinti

etkisine sahip iken sonuçlar, limon içeriğinin tatlı portakal yağında gözlenen

yumurtlama yanıtlarını büyük ölçüde açıkladığını düşündürmektedir. Bu buluşların

önemi ve pratike etkileri narenciye kimyasının Akdeniz meyve sineğinin yumurtlama

yanıtlarını nasıl etkilediğini anlamak açısından tartışılmaktadır.

Ovruski ve ark. (2012), göre Akdeniz meyve sineği kuzeybatı Arjantin'in

narenciye üreten alanlarında meyve ürünlerini etkileyen önemli zararlılardan birisidir.

Akdeniz meyve sineği popülasyonlarında Citrus paradisi, Citrus aurantium ve Citrus

sinensis gibi hemen hemen tüm yerli parazitoit türlerinin aktivitesini engellediği bilinen

büyük egzotik meyvelerde araştırmacıların çalışmaları devam etmektedir. Bu nedenle,

Akdeniz meyve sineği kontrolü için uygun bir yaklaşım Diachasmimorpha

longiceudata gibi egzotik parazitoitlerin kullanımını gerektirmektedir. Araştırmacılar bu

çalışmada parazitoit dişilerinin daha önceden test edildiği belirtilen narenciye türlerini

istila eden Akdeniz meyve sineği larvalarını bulmada yetenekli olacağını

öngörmektedir. Özellikle, parazitoit dişi tarafından tercih edilen meyve türlerindeki

varyasyonlar, Akdeniz meyve sineğini öldürmek için parazitoitlerin etkinliği ve

parazitoit performansı üzerine ana yoğunluğun etkisi belirlenmiştir. Parazitoitlere

kontrollü (laboratuvar) ve kontrolsüz(alan kafesi) çevresel koşullar altında Akdeniz

35

meyve sineği larvasıyla yapay istila edilmiş portakallar ve greyfurtlar üzerine 8 saat için

yem izni verilmiştir. Meyve seçimi ve seçim yapılmayan testler yapılmıştır. Sonuçlar

meyve içine dişi ziyaretleri ve ovipozitör eklemelerinin sayısı karşılaştırılarak parazitoit

çıkışı, parazit ve ayrıntılı ana ölüm yüzdeleri değerlendirilmiştir. Büyük meyve (ekşi

portakal ve greyfurt) ziyareti için tercih seçiminin artan meyve yüzeyi ile ilgili

olabileceğini düşünmüşlerdir. Meyvede yumurtlama aktivitesinin meyve yüzeyinin

birim larva ana yoğunluk değişimiyle etkilendiği gözlenmiştir. Tatlı portakallardan elde

edilen yüksek parazitizm oranlarının konukçu yoğunluğu ve meyve fiziksel

özelliklerinin artışının ana sonucu olacağı bildirilmiştir. Bununla birlikte, test edilen

tüm D.longicaudata narenciye türlerinde parazit konukçuların kapasitesini göstermiştir.

Başpınar ve ark. (2014), bu araştırmada, Akdeniz meyve sineği'nın savaşımı esas

olmak üzere, besin çekici amonyum asetatın tuzaklarda kitlesel tuzaklama amacıyla

kullanılma olanaklarının araştırılmasını amaçlamışlardır. Çalışmalar Aydın ve İzmir

illerinde birer adet geçci şeftali ile Satsuma mandarin ve Washington Navel portakal

bahçelerinde yürütülmüştür. Çalışmalarda kullanılan tuzaklar 500 ml'lik şeffaf pet

şişelere 2 giriş deliği açılarak yapılmıştır. Bu tuzakların içerisine denemeye alınacak

cezbedici eriyiklerden 300 ml konulmuştur. Araştırmalarda amonyum asetatın %5 ve

%10'luk konsantrasyonları denemeye alınmıştır. Kontrol parsellerinde pozitif kontrol

olarak %2'lik Nu Lure zehirli yem kısmi dal ilaçlaması şeklinde uygulanmış, negatif

kontrolde ise su kullanılmıştır. Denemelerde parsel büyüklüğü 1 da, tuzak sayısı da 5

tuzak/da olarak esas alınmıştır. Araştırma sonucu elde edilen veriler dikkate alındığında,

amonyum asetatın C. capitata için iyi bir cezbedici olduğu belirlenmiştir. Amonyum

asetatın denemede kullanılan her iki konsantrasyonu da oldukça etkili bulunmuştur.

Deneme süresince deneme bahçelerinde zarar gören meyve sayıları dikkate alındığında

amonyum asetatın %l0'luk konsantrasyonu en etkili bulunmuştur. Ancak, maliyetler

dikkate alındığında amonyum asetatın %5'lik konsantrasyonunun da kullanılabileceği

görülmüştür. Zararlının yüksek popülasyonlarında, 5 tuzak/da sayısının yeterli

olamayacağı dikkati çekmiştir. Bu nedenle, yüksek popülasyonlarda da etkili olacak

tuzak sayısının belirlenmesi için yeni çalışmalara gerek duyulduğu kanısına varılmıştır.

Demirel (2014), çalışma 2010-2011 yıllarında, Hatay ilindeki farklı çeşitteki nar

bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının

belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma 2010 yılında yaygın olarak yetiştiriciliği

36

yapılan 2 adet ‘Karamehmet+Katırbaşı’, 2 adet ‘Katırbaşı’, 2011 yılında bir adet

‘Katırbaşı’ ve 1 adet ‘Hicaz’ nar çeşitlerinin bulunduğu nar bahçelerinde yürütülmüştür.

Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğunu Exonex sarı tuzak + feromon (etki

süresi üç ay) kullanılarak Temmuz ve Aralık ayları arasında takip edilmiştir. Feromon

tuzakları haftalık olarak kontrol edilmiş ve yakalanan erginler her hafta sayılarak

tuzaklar temizlenmiştir. Her 90 günde bir tuzaktaki feromonlar yenileri ile

değiştirilmiştir. Hasat zamanı her bahçeden rastgele seçilen 100 meyve kontrol edilerek

vuruklu nar meyvesi sayısı kaydedilmiştir. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon

yoğunluğu örneklenen nar bahçelerine ve yıllara göre değişiklikler göstermiştir. 2010

yılında Akdeniz meyve sineği ergini tuzaklar tarafından en fazla Eylül ve Ekim

aylarında, 2011 yılında ise Ekim ve Kasım aylarında yakalanmıştır. 2010 yılında

yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı ‘Karamehmet+katırbaşı’

çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7 arasında olmuştur. 2011

yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde %43.5 ve ‘Hicaz’ nar

çeşidinde % 8 oranında olmuştur.

37

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Materyal 3.1.1. 2013 Yılı Arazi Çalışması

2013 yılındaki çalışma 22 adet Trabzon hurması bahçesinde yürütülmüştür.

Trabzon hurması bahçelerinin lokaliteleri aşağıda verilmiştir (Çizelge 3.1).

Çizelge 3.1. Hatay ilinde 2013 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin lokalite ve yükseklikleri

Örnek alınan yerler Lokaliteler (˚, ’, ’’)

Yükseklik (m)

Bahçe 70A 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E

12

Bahçe 70B 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E

12

Belen I 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E

495

Belen II 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E

495

Belen III 36˚27’39,16’’N 36˚09’51,03’’E

808

Belen IV 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen V 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen VI 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen VII 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen VIII 36˚27’41,02’’N 36˚10’22,04’’E

650

Belen IX 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E

816

Belen X 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E

816

Belen XI 36˚25’24,03’’N 36˚08’14,02’’E

760

Bahçe 49A 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E

84

Bahçe 49B 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E

84

Harbiye I 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E

65

Harbiye II 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E

65

Harbiye III 36˚08’24,31’’N 36˚08’07,20’’E

232

Harbiye IV 36˚08’24,19’’N 36˚08’13,90’’E

228

Harbiye V 36˚08’21,56’’N 36˚08’11,69’’E

228

Harbiye VI 36˚08’18,51’’N 36˚08’07,61’’E

231

Harbiye VII 36˚08’13,65’’N 36˚08’02,78’’E

237

38

3.1.2. 2014 Yılı Arazi Çalışması

2014 yılındaki çalışma 16 adet Trabzon hurması bahçesinde yürütülmüştür.

Trabzon hurması bahçelerinin lokaliteleri aşağıda verilmiştir (Çizelge 3.2).

Çizelge 3.2. Hatay ilinde 2014 yılında örnek alınan Trabzon hurması bahçelerinin lokalite ve yükseklikleri

Örnek alınan yerler Lokaliteler (˚, ’, ’’)

Yükseklik (m)

Bahçe 70A 36˚51’6,01’’N 36˚09’58,59’’E

12

Belen I 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E

495

Belen II 36˚28’13,12’’N 36˚10’51’’E

495

Belen III 36˚27’39,16’’N 36˚09’51,03’’E

808

Belen IV 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen V 36˚27’51,12’’N 36˚10’52,11’’E

516

Belen VI 36˚27’41,02’’N 36˚10’22,02’’E

650

Belen VII 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E

816

Belen VIII 36˚25’51,11’’N 36˚08’19,01’’E

816

Belen IX 36˚25’24,03’’N 36˚08’14,02’’E

760

Bahçe 49A 36˚18’20,95’’N 36˚13’33,59’’E

84

Harbiye I 36˚10’44,16’’N 36˚08’02,36’’E

65

Harbiye II 36˚08’24,31’’N 36˚08’07,20’’E

232

Harbiye III 36˚08’22,33’’N 36˚08’10,02’’E

229

Harbiye IV 36˚08’18,51’’N 36˚08’07,61’’E

231

Harbiye V 36˚08’13,65’’N 36˚08’02,78’’E

237

3.2. Yöntem


Çalışmada Econex sarı tuzak + %95 Trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-

methylcyclohexanecarboxylate) (etki süresi 90 gün) + DDVP emdirilmiş tablet

kullanılmıştır (Şekil 3.1). Tuzaklar Trabzon hurması ağacının güney doğu kısmına

yerden yaklaşık 1,5-2m yüksekliğe 29 Haziran 2013 tarihinde asıldı ve 10 Kasım 2013

tarihinde toplandı. Tuzaklar haftalık olarak kontrol edildi, yakalanan Akdeniz meyve

39

sineği erginleri sayıldı ve temizlendi (Şekil 3.2). Tuzaktaki feromonlar her 90 günde bir

yenileri ile değiştirildi.

Şekil 3. 1. (a)Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon,

(b) Econex tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü

Şekil 3. 2. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından

yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ a b

40


Çalışmada Econex sarı tuzak + %95 Trimedlure (t-butyl 4 (veya 5)chloro-2-

methylcyclohexanecarboxylate) (etki süresi 90 gün) + DDVP emdirilmiş tablet

kullanılmıştır (Şekil 3.3). Tuzaklar Trabzon hurması ağacının güney doğu kısmına

yerden yaklaşık 1,5-2m yüksekliğe 3 Ağustos 2014 tarihinde asıldı ve 9 Kasım 2014

tarihinde toplandı. Tuzaklar haftalık olarak kontrol edildi, yakalanan Akdeniz meyve

sineği erginleri sayıldı ve temizlendi (Şekil 3.4). Tuzaktaki feromonlar her 90 günde bir

yenileri ile değiştirildi.

Şekil 3. 3. (a) Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon,

(b) Econex tuzağın kapağında bulunan feromon kapsülü

Şekil 3. 4. Trabzon hurması ağacına asılı Econex tuzak + feromon tarafından

yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ a b

41

3.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları

3.3.1. 2013 Yılı Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları

Hasattan önce 5 farklı zamanda olmak üzere her bahçeden feromon tuzaklarının

kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 10 ağaçtan (her ağaçtan 30 meyve) 300 Trabzon

hurması meyvesi kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir (Şekil 3.5-9).

Her bahçede bulunan yüzde vuruklu Trabzon hurması sayısı aşağıda belirtilen yöntemle

tespit edilmiştir.

Vuruklu Trabzon hurması sayısı Vuruklu Trabzon hurması yüzdesi (%) = ------------------------------------------X 100 (3.1)

Toplam Trabzon hurması sayısı

Şekil 3. 5. a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü, (b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi

a b ©G.KILIÇ©G.KILIÇ

42

Şekil 3. 6. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a, b)

Şekil 3. 7. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a, b)

©G.KILIÇ

a b

a b©G.KILIÇ

©G.KILIÇ ©G.KILIÇ

43

Şekil 3. 8. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (b) Akdeniz meyve sineğinin larvası

Şekil 3. 9. (a) Vuruklu meyveye sahip Trabzon hurması ağacı,

(b) Vuruklu meyvelerin toplanması

©G.KILIÇ

©G. KILIÇ

a

a b

ba

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ

44


Hasattan önce 7 farklı zamanda olmak üzere her bahçeden feromon tuzaklarının

kurulduğu ağaç hariç, rastgele seçilen 10 ağaçtan (her ağaçtan 30 meyve) 300 Trabzon

hurması meyvesi kontrol edilerek vuruklu meyve sayısı kaydedilmiştir (Şekil 3.10-12).

Her bahçede bulunan yüzde vuruklu Trabzon hurması sayısı aşağıda belirtilen yöntemle

tespit edilmiştir.

Vuruklu Trabzon hurması sayısı

Vuruklu Trabzon hurması yüzdesi (%) = ----------------------------------- X 100 (3.2)

Toplam Trabzon hurması sayısı

Şekil 3. 10. (a) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi kontrolü,

(b) Vuruklu Trabzon hurması meyvesi

a b ©G.KILIÇ ©G.KILIÇ

45

Şekil 3. 11. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi (a,b)

Şekil 3. 12. Vuruklu Trabzon hurması meyvesi ve Akdeniz meyve sineği larvası

©G.KILIÇ

ba

a b

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ

©G.KILIÇ

46

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA

4.1. 2013 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma

Harbiye I’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 56

adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.1). Feromon tuzakları

tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da, en fazla ergin 14-21 Temmuz’da yakalanmıştır.

Örneklenen bahçe etrafında Akdeniz meyve sineğinin ara konukçuların olmasından

dolayı örneklemenin ilk üç haftasında diğer haftalara göre zararlı popülasyon

yoğunluğunun fazla olduğu görülmektedir. Ancak fazla olan bu yuğunluk Trabzon

hurması vurma olgunluğuna gelmemesinden dolayı önemli değildir. Trabzon hurması

vurma olgunluğuna gelmemesine rağmen üretici tarafından 22 Temmuz’da ilaçlama

yapılarak zararlı popülasyon yoğunluğu önemli ölçüde düşürülmüştür. Ayrıca zararlıya

karşı 18 Ağustos, 8 Eylül ve 6 Ekim tarihlerinden sonra kimyasal mücadele yapılmıştır.

Harbiye IErgin sayısı:56 AMS

0

2

4

6

8

10

12

14

16

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.1. 2013 yılında Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz

meyve sineği’nin popülasyon değişimleri Harbiye II’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 52


47

tarafından ilk erginler 14 Temmuz’da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının

popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en

fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmış, bunu 3-10 Kasım ve 13-20 Ekim takip etmiştir.

Örnekleme yapılan bahçede, erginler 14 Temmuz, 25 Ağustos sonra ilaçlama yapılarak

zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Ancak 6 Ekim’den sonra üretici

tarafından kimyasal uygulama yapılmadığından, zararlının popülasyon yoğunluğunda

artışlar gözlenmiştir.

Harbiye IIErgin sayısı:52 AMS

0

2

4

6

8

10

12

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.2. 2013 yılında Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye III’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 140



popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir.

Trabzon hurması vurma olgunluğuna gelmemesine rağmen, zararlıya karşı ilk

ilaçlı mücadele 6 Temmuz’dan sonra yapılarak popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.

48

Zararlıya karşı ikinci ilaçlama 18 Ağustos’dan sonra yapılarak zararlının popülasyon

yoğunluğu düşürülmüştür. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğunda 6

Ekim’den sonra artışlar gözlenmiş olup 13 Ekim’den sonra zararlıya karşı üçüncü

ilaçlama yapılmıştır.

Harbiye IIIErgin sayısı:140 AMS

0

5

10

15

20

256

Tem

muz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.3. 2013 yılında Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye IV’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından

213 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.4). Feromon tuzakları

tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmıştır. 11 Ağustos’dan itibaren feromon

tuzakları tarafından yakalan birey sayısında önemli artışlar gözlenmiştir. Bir sonraki

haftada aşırı yağışlardan dolayı tuzaklar tafından Akdeniz meyve sineği ergini

yakalanmamıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğu 25 Ağustos’da artmış ve 1 Eylül’de

en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Üretici tarafından 1 Eylül’den sonra zararlıya karşı

kimyasal mücadele yapılmış ve zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli düşüş

gözlenmiştir. Akdeniz meyve sineğinin popülasyon yoğunluğu 20 Ekim’de tekrar artış

göstermiş ve üretici tarafından kimyasal mücadele yapılarak zararlının popülasyon

yoğunluğu düşürülmüştür.

49

Harbiye IVErgin sayısı:213 AMS

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.4. 2013 yılında Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye V’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 576



popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Örnekleme yapılan

bahçenin etrafında Akdeniz meyve sineğinin ara konukçusu olmamasından dolayı

örnekleme yapılan ilk haftada feromon tuzakları tarafından erginler yakalanmamıştır.

Zararlının popülasyon yoğunluğunda 28 Temmuz’dan itibaren önemli artışlar gözlenmiş

ve tuzaklar tarafından en fazla ergin 11 Ağustos’ta yakalanmıştır. Bu tarihten sonra

üretici tarafından zararlıya karşı ilaçlı mücadele yapılarak zararlının popülasyon

yoğunluğu kademeli olarak düşürülmüştür. Zararlının popülasyon yoğunluğunda 29

Eylül’den itibaren artışlar görülmüş ancak 27 Ekim’de sonra zararlıya karşı yapılan

kimyasal mücadele ile zararlının popülasyon yoğunluğunda düşüş gözlenmiştir.

50

Harbiye VErgin sayısı:576 AMS

0

20

40

60

80

100

120

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.5. 2013 yılında Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye VI’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından



popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Örneklenen bahçe diğer

bahçelerle karşılaştırıldığında bakımsız olup aynı zamanda örnekleme süresince

zararlıya karşı herhangi bir kimyasal mücadele yapılmamıştır. Bu kapsamda zararlının

popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz’dan itibaren kademeli olarak artışlar gözlenmiş

olup tuzaklar tarafından en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmıştır. Daha sonra zararlının

popülasyon yoğunluğunda aşırı yağışlardan dolayı önemli düşüşler gözlenmiştir.

51

Harbiye VIErgin sayısı:1893 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.6. 2013 yılında Harbiye VI’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye VII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 6 Temmuz’da yakalanmıştır. Örneklenen bahçe etrafında

zararlının ara konukçularından olan incir ve yenidünyanın bulunmasından dolayı

zararlının popülasyon yoğunluğu 21 Temmuz’dan itibaren kademeli olarak artmış ve 25

Ağustos’ta en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Zararlıya karşı 25 Ağustos’tan sonra

kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli düşüşler

gözlenmiştir.

52

Harbiye VIIErgin sayısı: 131 AMS

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.7. 2013 yılında Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış

olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 3061 adet Akdeniz meyve sineği

ergini yakalanmıştır (Şekil 4.8). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da

yakalanmıştır. Akdeniz meyve sineği popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 25

Ağustos'a kadar kademeli olarak artışlar gözlenmiştir. Bu tarihten sonra Akdeniz meyve

sineğinin popülasyon yoğunluğunda azalmalar gözlenmiş ancak 22 Eylül'de yeniden pik

yapmıştır. Bu tarihten sonra üreticiler tarafından yapılan kimyasal uygulamalarla

birlikte zararlının popülasyon yoğunluğu kademeli olarak düşmüştür. Zararlının

popülasyon yoğunlunda 6 Temmuz'dan itibaren artışlar gözlense de bu artışlar zararlının

ara konukçularından kaynaklanmaktadır ve Trabzon hurmasının vurma olgunluğuna

gelmemesinden dolayı meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu değildir.

Örnekleme yapılan bahçelerde bazı üreticiler tarafından zararlıya karşı kimyasal

uygulama yapıldığı gözlenmiştir.

53

HarbiyeErgin sayısı:3061 AMS

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.8. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları

tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %36.6 ile eylül ayında yakalanmış

olup, bunu %28.1 ile ağustos, %22.7 ile ekim, %6.8 ile temmuz ve %5.9 ile kasım

ayları takip etmiştir (Şekil 4.9). Zararlı feromon tuzakları tarafından temmuz ve ağustos

aylarında yakalanmasına rağmen, bu dönemde Trabzon hurması vurma olgunluğuna

gelmediği için herhangi bir zararlanma söz konusu değildir. Zararlının popülasyon

yoğunluğu en fazla eylül ayında görülmüştür, bu dönemde Trabzon hurması vurma

olgunluğuna geldiğinden dolayı zararlıya karşı kimyasal mücadele önerilmektedir. Daha

önce farklı araştırmacılar tarafından farklı konukçular üzerinde yapılan çalışmalara

göre; Çardak ve Demirel (2014) tarafından Osmaniye ili nar bahçelerinde Akdeniz

meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacı

ile yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineği erginine rastlanan bahçelerde, tuzaklar

tarafından en fazla ergin kasım ayında yakalanmış olup bunu ekim, eylül, ağustos ve

aralık ayları takip etmiştir.

54


0

5

10

15

20

25

30

35

40

Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.9. 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Bahçe 49A’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 1 Eylül'de yakalanmıştır. Bu tarihe kadar feromon tuzakları

tarafından Akdeniz meyve sineği erginini yakalanmamıştır. Bunun sebebi örneklenen

bahçede zararlının ara konukçusunun olmamasıdır. Feromon tuzakları tarafından ilk

erginlerin yakalanmasıyla birlikte, Trabzon hurmasının da vurma olgunluğuna

gelmesinden dolayı meyvelerde önemli zararlanmalar görülmüştür. Zararlının

popülasyon yoğunluğunda hasata kadar önemli dalgalanmalar gözlenmiştir.

Bahçe 49B’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 15 Eylül'de yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27

Ekim'de yakalanmıştır. Bahçe 49B ile Bahçe 49A'nın aynı örnekleme alanında yer

almasından dolayı zararlı popülasyon yoğunluğu Bahçe 49A ile benzerlik

göstermektedir.

55

Bahçe 49AErgin sayısı:1341 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.10. 2013 yılında Bahçe 49A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 49BErgin sayısı:1582 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.11. 2013 yılında Bahçe 49B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

56

Bahçe 49'da 2013 yılında örneklenen Trabzon hurması bahçesinde örnekleme

süresince feromon tuzakları tarafından 2923 adet Akdeniz meyve sineği ergini

yakalanmıştır (Şekil 4.12). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 1 Eylül'de

yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de yakalanmıştır. Örneklenen

bahçede zararlının ara konukçusunun olmamasından dolayı feromon tuzakları tarafından

6 Temmuz'dan 1 Eylül'e kadar Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.

Bahçe 49

Ergin sayısı: 2923 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.12. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 49'da 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları

tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %69.2 ile ekim ayında yakalanmıştır.

Bunu %28.02 ile kasım, %27.4 ile eylül ayları izlemiştir. Temmuz ve ağustos aylarında

zararlının ara konukçu olmamasından dolayı tuzaklarda Akdeniz meyve sineği erginine

rastlanmamıştır (Şekil 4.13).

57

Bahçe 49Ergin sayısı:2923 AMS

0

10

20

30

40

50

60

70

80


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.13. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Bahçe 70A’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının


fazla ergin 27 Ekim'de yakalanmış, bunu 14 Temmuz tarihi takip etmiştir. Bahçe 70'te

zararlının çok sayıda ara konukçusu bulunmasından dolayı örneklemenin yapıldığı

bahçede 6 Temmuz'dan itibaren zararlının popülasyon yoğunda artışlar ve azalmalar

gözlenmiştir. Bu yoğunluk zararlının etrafta bulunan ara konukçulardan geldiği için,

Trabzon hurması vurma olgunluğunda olmadığından dolayı eylül ayına kadar

meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu olmamıştır.

58

Bahçe 70AErgin sayısı:350 AMS

0

10

20

30

40

50

60

70

80

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.14. 2013 yılında Bahçe 70A’daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 70A ile Bahçe 70B aynı örnekleme alanıdır. Bahçe 70B’de 2013 yılında

yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 852 adet Akdeniz meyve sineği

ergini yakalanmıştır (Şekil 4.15). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6

Temmuz'da yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon

yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 14

Temmuz'da yakalanmış, bunu 27 Ekim tarihi takip etmiştir. Bahçe 70A ile Bahçe

70B'nin aynı örnekleme alanında olması ve zararlının ara konukçularının fazla

olmasından dolayı eylül ayına kadar zararlının popülasyon yoğunluğunda artmalar ve

azalmalar gözlenmiştir. Ancak Trabzon hurması vurma olgunluğuna eylül ayında

geldiği için meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu olmamıştır.

59

Bahçe 70BErgin sayısı:852 AMS

0

20

40

60

80

100

120

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.15. 2013 yılında Bahçe 70B’deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 70'de 2013 yılında örneklenen Trabzon hurması bahçesinde örnekleme

süresince feromon tuzakları tarafından 1202 adet Akdeniz meyve sineği ergini

yakalanmıştır (Şekil 4.16). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da

yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda

önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de

yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir.

60


0

20

40

60

80

100

120

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.16. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 70'de 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları

tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %35.9 ile ekim ayında yakalanmış

olup, bunu %26 ile temmuz, %22.05 ile eylül, %9.4 ile kasım ve %6.7 ile ağustos ayları

takip etmiştir (Şekil 4.17). Feromon tuzakları Akdeniz meyve sineği erginlerini

temmuz ve ağustos aylarında yakalamasına rağmen, Trabzon hurması vurma

olgunluğuna gelmediği için meyvelerde herhangi bir zaralanma gözlenmemiştir. Daha

önce farklı araştırmacı tarafından farklı konukçu üzerinde çalışma yapılmıştır. Demirel

(2014) tarafından farklı nar çeşitleri üzerinde yapılan çalışmada, 2010 yılında Akdeniz

meyve sineği ergini tuzaklar tarafından en fazla eylül ve ekim aylarında, 2011 yılında

ise ekim ve kasım aylarında yakalanmıştır.

61


0

5

10

15

20

25

30

35

40


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.17. 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Belen I’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 54 adet

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.18). Feromon tuzakları tarafından

ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 14 Temmuz 'da yakalanmıştır. Zararlıya

karşı 14 Temmuz'dan itibaren kimyasal mücadele yapılmış ve popülasyon yoğunluğu

önemli ölçüde düşürülmüştür. Şekil 4.18.'de görüldüğü gibi 6 Temmuz'dan 1 Eylül'e

kadar zararlının popülasyon yoğunluğundaki artış ve azalmalar örneklenen bahçede

bulunan ara konukçulardan (e.g. kayısı ve şeftali) kaynaklanmıştır. Üreticiler tarafından

1 Eylül'den itibaren zararlıya karşı yoğun kimyasal uygulama yapılmasından dolayı,

zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmemiştir.

62

Belen IErgin sayısı:54 AMS

0

5

10

15

20

25

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.18. 2013 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen II’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 82


tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 21 Temmuz 'da yakalanmıştır.

Zararlının 6 Temmuzdan 15 Eylül'e kadar olan popülasyon yoğunluğu bahçede bulunan

ara konukçulardan (e.g. kayısı ve şeftali) kaynaklanmış ve Trabzon hurması vurma

olgunluğuna gelmediğinden dolayı meyvelerde herhangi bir zararlanma söz konusu

olmamıştır. Üreticiler tarafından 15 Eylül'den itibaren zararlıya karşı yoğun bir

kimyasal mücadele programı uygulanmasından dolayı zararlının popülasyon

yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmemiştir.

63

Belen IIErgin sayısı:82 AMS

0

5

10

15

20

25

30

35

40

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.19. 2013 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen III’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 5

adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4. 20). Feromon tuzakları

tarafından ilk erginler 14 Temmuz'da, en fazla ergin ise 11 Ağustos'ta yakalanmıştır.

Örneklenen bahçede zararlının ara konukçularından şeftali bulunmasına rağmen,

üreticiler tarafından zararlıya karşı yoğun kimyasal uygulama yapılmasından dolayı

zararlının popülasyon yoğunluğunda herhangi bir artış gözlenmemiştir.

64

Belen IIIErgin sayısı:5 AMS

0

0,5

1

1,5

2

2,5

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.20. 2013 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen IV’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 52


tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da, en fazla ergin ise 27 Ekim'de yakalanmıştır.

Örneklenen bahçede zararlının ara konukçuları (e.g. kayısı ve şeftali) bulunmasından

dolayı zararlının popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 1 Eylül'e kadar artışlar ve

azalmalar gözlenmiştir. Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmemiş

olmasına rağmen üreticiler tarafından 14 Temmuz ve 25 Temmuz'da zaralıya karşı

kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğunda eylül ayında düşük

miktarda artışlar olmasına rağmen, en fazla artış ekim ve kasım aylarında olmuştur.

Bunun nedeni ekim ve kasım aylarında hasat yapılmasından dolayı zaralıya karşı

kimyasal mücadele yapılmamasıdır.

65

Belen IVErgin sayısı:52 AMS

0

2

4

6

8

10

12

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.21. 2013 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen V’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 16



Üretici tarafından Akdeniz meyve sineği erginlerine karşı 6 Temmuz'dan itibaren

kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlının popülasyon yoğunluğunda 6 Temmuz'dan 15

Eylül'e kadar önemsiz dalgalanmalar gözlenmiştir. Üreticiler tarafından kimyasal

uygulama fazla yapılmadığından dolayı zararlının popülasyon yoğunluğu 13 Ekim'den

itibaren kademeli olarak artmıştır.

66

Belen VErgin sayısı:16 AMS

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.22. 2013 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen VI’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 19



Zararlıya karşı 14 Temmuz'dan sonra kimyasal mücadele uygulanmış ve popülasyon

yoğunluğu kademeli olarak düşmüştür. Zararlının 25 Ağustos'ta popülasyon yoğunluğu

yükselmiş ancak üreticiler tarafından kimyasal mücadele yapılmış ve 13 Ekim'e kadar

feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. 13

Ekim'den sonra üreticilerin kimyasal mücadele yapmamasından dolayı zararlının

popülasyon yoğunluğunda artış ve düşüşler gözlenmiş ancak zararlının popülasyon

yoğunluğu önemli derecede artmamıştır.

67

Belen VIErgin sayısı:19 AMS

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.23. 2013 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen VII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 34



Örneklenen bahçede bulunan ara konukçular (e.g. kayısı, şeftali) dolayısıyla feromon

tuzakları tarafından 14 Temmuz ile 8 Eylül tarihleri arasında Akdeniz meyve sineği

erginleri yakalanmıştır ancak Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmediği

için meyvelerde önemli zararlanmalar meydana gelmemiştir. Buna rağmen üretici

tarafından 14 Temmuz'dan itibaren zararlıya karşı kimyasal mücadele yapılmıştır.

Zararlının popülasyon yoğunluğunda 13 Ekim'de önemli artışlar kaydedilmiş ancak

üretici tarafından zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanarak zararlının popülasyon

yoğuluğu düşürülmüştür.

68

Belen VIIErgin sayısı:34 AMS

0

1

2

3

4

5

6

7

8

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.24. 2013 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen VIII’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 8 Eylül'de yakalanmıştır.

Zararlının popülasyon yoğunluğunda 21 Temmuz'dan 8 Eylül'e kadar ara konukçular

(e.g. kayısı, şeftali, incir) dolayısıyla kademeli artışlar görülmüştür. Üretici tarafından

15 Eylül'den itibaren Akdeniz meyve sineğine karşı yoğun kimyasal mücadele programı

uygulanmıştır. Böylece sezon sonuna kadar Akdeniz meyve sineğinin popülasyon

yoğunluğu çok düşük seviyede seyretmiştir.

69

Belen VIIIErgin sayısı:1040 AMS

0

50

100

150

200

250

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.25. 2013 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen IX’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1558


tarafından ilk erginler 21 Temmuz'da, en fazla ergin ise 21 Temmuz'da yakalanmıştır.

Zararlının popülasyon yoğunluğu zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftali

dolayısıyla 21 Temmuz'da önemli artış göstermiştir. Üretici tarafından bu tarihten sonra

zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğu 1

Eylül tarihine kadar düşmüştür. Ancak 1 Eylül'den 29 Eylül'e kadar zararlının

popülasyon yoğunluğunda kademeli olarak artışlar gözlenmiştir. Üretici tarafından 29

Eylül'den sonra zararlıya karşı kimyasal mücadele uygulanmış ve zararlının popülasyon

yoğunluğu önemli derecede düşürülmüştür.

70

Belen IXErgin sayısı:1558 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.26. 2013 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen X’da 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 3580



Örneklenen bahçenin etrafında zararlının konukçusu olan şeftali yaygın olarak

bulunduğu için zararlının popülasyon yoğunluğu 4 Ağustos'ta önemli derecede artmıştır.

Üreticiler tarafından 4 Ağustos'tan sonra zararlıya karşı yoğun bir kimyasal mücadele

programı uygulanmış ve zararlının popülasyon yoğunluğu 8 Eylül'e kadar önemli

derecede azalmıştır. Bu tarihten sonra feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve

sineği ergini yakalanmamıştır.

71

Belen XErgin sayısı:3580 AMS

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.27. 2013 yılında Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen XI’de 2013 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 318

adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4. 28). Feromon tuzakları


Örneklenen bahçe içinde ve etrafında zararlının ara konukçusu olan kayısı ve şeftali

yaygın olarak bulunduğu için zararlının popülasyon yoğunluğu 28 Temmuz'dan 18

Ağustos'a kadar kademeli olarak yükselmiştir. Üretici tarafından 18 Ağustos'tan sonra

kimyasal mücadele uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu önemli derecede

düşürülmüştür. Örneklenen bahçede 8 Eylül'den 10 Kasım'a kadar feromon tuzakları

tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.

72

Belen XIErgin sayısı:318 AMS

0

20

40

60

80

100

120

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/tuza

k

Şekil 4.28. 2013 yılında Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış



Temmuz'da, en fazla ergin ise 4 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan on bir

Trabzon hurması baçesinin hemen hemen hepsinde zararlının ara konukçusu olan kayısı

ve şeftali yaygın olarak bulunduğu için zararlının feromon tuzakları tarafından

yakalanan ergin sayısı 4 Ağustos'a kadar önemli derecede artmıştır. Zararlıya karşı

farklı zamanlarda üreticiler tarafından yaygın olarak uygulanan kimyasal mücadele

programları nedeniyle zararlının popülasyon yoğunluğu önemli derecede azalmıştır.

73

BelenErgin sayısı:6758 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

6 Te

mm

uz

14 T

emm

uz

21 T

emm

uz

28 T

emm

uz

4 Ağu

stos

11 Ağu

stos

18 Ağu

stos

25 Ağu

stos

1 Ey

lül

8 Ey

lül

15 E

ylül

22 E

ylül

29 E

ylül

6 Ek

im

13 E

kim

20 E

kim

27 E

kim

3 K

asım

10 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.29. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları

tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %60.7 ile ağustos ayında yakalanmış

olup, bunu %19.2 ile eylül, %14.9 ile temmuz, %4.5 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları

takip etmiştir (Şekil 4.30). Zararlının popülasyon yoğunluğu en fazla ağustos ayında

olmasına rağmen, bu dönemde Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna

gelmediği için meyvelerde zararlanma gözlenmemiştir. Trabzon hurması meyveleri

eylül ayında vurma olgunluğuna geldiği için bu dönemden önceki zararlının popülasyon

yoğunluğu önemli değildir. Ancak çalışma süresince Trabzon hurması meyveleri vurma

olgunluğuna gelmeden önce zararlıya karşı üreticiler tarafından yoğun kimyasal

mücadele programı uygulandığı gözlenmiştir.

74


0

10

20

30

40

50

60

70


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.30. 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Daha önce farklı araştırmacı tarafından farklı konukçu üzerinde yapılan

çalışmalar mevcuttur. Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde

bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde

yürütülen çalışmada, 2011 yılında mandalina bahçesine 1 Ağustos'ta 48 adet sarı tuzak

+ feromon (dört ağaca bir tane) yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayları arasında

gözlemlenmiştir. 2012 yılında 23 adet sarı tuzak + feromonlar (sekiz ağaca bir tane) 14

Ağustos'ta yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayları arasında gözlemlenmiştir. 2011 yılında

tuzaklar tarafından toplam 8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En

fazla ergin ekim (6396 adet) ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587

adet) ve ağustos (105 adet) ayında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül

(420 adet), kasım (349 adet), ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) aylarında

yakalanmıştır.

75

4.2. 2014 Yılı Araştırma Bulguları ve Tartışma

Harbiye I’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 113


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, en fazla ergin ise 24 Ağustos'ta

yakalanmıştır. Akdeniz meyve sineğine karşı 24 Ağustos'tan sonra yoğun bir kimyasal

mücadele programı uygulanmış ve hasat sonuna kadar feromon tuzkaları tarafından

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. Ağustos ayında görülen Akdeniz meyve

sineği erginlerinin, Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna gelmediği için

herhangi bir zararı söz konusu değildir, bu dönemde gelen erginler bahçenin etrafında

bulunan ara konukçulardan kaynaklanmaktadır.

Harbiye IErgin sayısı:113 AMS

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.31. 2014 yılında Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan

Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri Harbiye II’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 16


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos'ta yakalanmıştır.

Zararlıya karşı 17 Ağustos ve 7 Eylül'den sonra kimyasal mücadele programı

uygulanmış ve popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Zararlıya karşı 28 Eylül'den sonra

76

kimyasal mücadele yapılmış ve hasat sonuna kadar feromon tuzakları tarafından

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır.

Harbiye III’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 12 Ekim'de yakalanmıştır.

Örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar

gözlenmiştir. Zararlıya karşı 12 Ekim'de kimyasal mücadele yapılmış ve zararlının

popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.

Harbiye IIErgin sayısı:16 AMS

0

1

2

3

4

5

6

7

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.32. 2014 yılında Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan

Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

77

Harbiye IIIErgin sayısı:1268 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.33. 2014 yılında Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye IV’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından



Zararlıya karşı 17 Ağustos'tan sonra kimyasal mücadele yapılmasıyla birlikte 7 Eylül'e

kadar zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür. Zararlıya karşı 31 Ağustos'tan

sonra kimyasal mücadele programı uygulanmış ve 12 Ekim'e kadar feromon tuzakları

tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmamıştır. Hasata yakın kimyasal

mücadele yapılmadığı için 12 Ekim'den itibaren zararlı popülasyonunda az miktarda

artışlar gözlenmiştir.

78

Harbiye IVErgin sayısı: 2644 AMS

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.34. 2014 yılında Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye V’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 186



Zararlıya karşı 10 Ağustos'tan itibaren yoğun bir kimyasal mücadele programı

uygulanmış ve 7 Eylül'den hasata kadar feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve

sineği ergini yakalanmamıştır.

79

Harbiye VErgin sayısı:186 AMS

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.35. 2014 yılında Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış

olup, örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 4227 adet Akdeniz meyve

sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.36). Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10

Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan

bahçelerde feromon tuzakları tarafından Akdeniz meyve sineği ergini yakalandığı andan

itibaren, zararlıya karşı yoğun bir kimyasal mücadele programının uygulandığı

görülmüştür. Bu nedenle feromon tuzaklarında yakalanan ergin sayısı ağustos ayında

fazla iken, takip eden aylarda önemli derecede düşmüştür. Trabzon hurmasının vurma

olgunluğuna geldiği eylül ayından itibaren zararlının popülasyon yoğunluğunda artışlar

gözlenmiş, ekim ayında zararlıya karşı yapılan yoğun kimyasal uygulamalarla birlikte

hasat sonuna kadar popülasyon yoğunluğu düşürülmeye çalışılmıştır.

80


0

50

100

150

200

250

300

350

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.36. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %23.9 ile eylül, %16.3 ile ekim ve %5.0 ile kasım ayları takip etmiştir (Şekil

4.37). Üreticiler tarafından ağustos ayında zararlıya karşı yapılan yoğun kimyasal

mücadele programları ile eylül ayına kadar zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli

düşüşler görülmüştür. Trabzon hurması meyvesinin vurma olgunluğuna geldiği eylül

ayından itibaren zararlıya karşı yoğun kimyasal mücadele programı uygulanmış ve

zararlının popülasyon yoğunluğu hasata kadar düşürülmeye çalışılmıştır. Daha önce

Akyol ve Demirel (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde bulunan yedi

dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen çalışmada

2011 yılında toplam 8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En fazla

ergin ekim (6396 adet) ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587 adet)

ve ağustos (105 adet) aylarında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet Akdeniz

meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül (420 adet),

kasım (349 adet), ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) ayında yakalanmıştır.

81


0

10

20

30

40

50

60

70

Ağustos Eylül Ekim Kasım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.37. 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Bahçe 49’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1108


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 21 Eylül'de yakalanmıştır.

Zararlının popülasyon yoğunluğunda 10 Ağustos'tan itibaren önemli dalgalanmalar

gözlenmiştir. Zararlıya karşı 7 Eylül, 21 Eylül ve 28 Eylül'den sonra kimyasal mücadele

programı uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.

82


0

50

100

150

200

250

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.38. 2014 yılında Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Bahçe 49'da 2014 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %15.8 ile ağustos, %12.0 ile ekim ve %1.1 ile kasım ayları takip etmiştir

(Şekil 4.39). Trabzon hurması meyvelerinin eylül ayında vurma olgunluğuna gelmesiyle

birlikte zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli artışlar gözlenmiştir.

Bahçe 70’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 396


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 26 Ekim'de yakalanmıştır. Bahçe

içinde ve etrafında zararlının alternatif konukçularının fazla olmasından dolayı,

örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli dalgalanmalar

gözlenmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 28 Eylül ve 26 Ekim'den sonra

kimyasal mücadele programları uygulanarak popülasyon yoğunluğu düşürülmeye

çalışılmıştır.

83


0

10

20

30

40

50

60

70

80


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.39. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Bahçe 70Ergin sayısı: 396 AMS

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.40. 2014 yılında Bahçe 70'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

84

Bahçe 70'de 2014 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %23.7 ile eylül, %22.5 ile kasım ve %21.0 ile ağustos ayları takip etmiştir

(Şekil 4.41). Örneklenen bahçede Akdeniz meyve sineğinin ara konukçularının fazla

olmasından dolayı örnekleme süresince zararlının yüzde ergin sayısı 20'nin altına

düşmemiştir.


0

5

10

15

20

25

30

35


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.41. 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Daha önce Demirel (2015) tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde

bulunan nar bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve

zarar oranının belirlenmesi için yapılan çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince

feromon tuzakları tarafından 2634 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır.

Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4 Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11

Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan

Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen aylara göre önemli derece farklılık

göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini %53.68 ile kasım ayında olmak

85

üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos

aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki örnekleme süresince feromon tuzakları

tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en

fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu 15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir.

Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı örneklenen

aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve sineği ergini

%73.6 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4

ile eylül aylarında yakalanmıştır.

Belen I’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 25 adet

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır (Şekil 4.42). Feromon tuzakları tarafından

ilk erginler 31 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 12 Ekim'de yakalanmıştır. Zararlıya karşı

31 Ağustos, 14 Eylül ve 12 Ekim'den sonra kimyasal mücadele uygulanarak zararlı

popülasyonu düşürülmüştür.

Belen IErgin sayısı: 25 AMS

0

2

4

6

8

10

12

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.42. 2014 yılında Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen II’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 31


tarafından ilk erginler 24 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 14 Eylül'de yakalanmıştır.

86

Zararlıya karşı 31 Ağustos, 14 Eylül ve 19 Ekim'den sonra kimyasal mücadele yapılmış

ve hasata kadar popülayon yoğunluğu düşürülmüştür.

Belen III’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 12


tarafından ilk erginler 24 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 24 Ağustos, 21 Eylül ve 19

Ekim'de yakalanmıştır. Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna eylül ayında

gelmekte, bu dönemden önceki erginler bahçede bulunan ara konukçularından (e.g.

şeftali) kaynaklanmaktadır. Ara konukçular üzerinde bulunan Akdeniz meyve sineği'ne

karşı 24 Ağustos'tan önce kimyasal mücadele yapılmıştır. Zararlıya karşı Trabzon

hurması bahçesinde 24 Ağustos, 7 Eylül, 21 Eylül ve 19 Ekim'den sonra kimyasal

mücadele uygulanarak zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmeye çalışılmıştır.

Belen IIErgin sayısı:31 AMS

0

2

4

6

8

10

12

14

16

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.43. 2014 yılında Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

87

Belen IIIErgin sayısı:12 AMS

0

0,5

1

1,5

2

2,5

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.44. 2014 yılında Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen IV’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 549


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos'ta yakalanmıştır. Bu

dönemde yakalanan erginler zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftalilerden

kaynaklanmaktadır. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 31 Ağustos, 21 Eylül ve 26 Ekim'den

sonra kimyasal mücadele uygulanmıştır.

88

Belen IVErgin sayısı:549 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.45. 2014 yılında Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen V’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 1094



Ağustos ayında görülen popülasyon yoğunluğu zararlının ara konukçularından olan

kayısı ve şeftalilerden kaynaklanmıştır. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 31 Ağustos ve 28

Eylül ve 26 Ekim'den sonra kimyasal mücadele uygulanarak zararlı popülasyonu

düşürülmüştür.

89

Belen VErgin sayısı:1094 AMS

0

50

100

150

200

250

300

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.46. 2014 yılında Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen VI’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 822


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin ise 17 Ağustos'ta yakalanmıştır. Bu

dönemde görülen erginler zararlının ara konukçularından olan şeftalilerden

kaynaklanmıştır. Üretici zararlıya karşı 17 Ağustos, 31 Ağustos, 21 Eylül ve 12

Ekim'den sonra kimyasal mücadele yaparak hasata kadar popülasyon yoğunluğunu

düşürmüştür.

Belen VII’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 451


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.

Ağustos ayında görülen Akdeniz meyve sineği, zararlının ara konukçusu olan şeftaliden

gelmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 21 Eylül ve 12 Ekim'den sonra

kimyasal mücadele yapılmış, zararlının popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.

90

Belen VIErgin sayısı:822 AMS

0

50

100

150

200

250

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.47. 2014 yılında Belen VI'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen VIIErgin sayısı:451 AMS

0

50

100

150

200

250

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.48. 2014 yılında Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

91

Belen VIII’de 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından


tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta, en fazla ergin 10 Ağustos'ta yakalanmıştır.

Ağustos ayında yakalanan erginler zararlının ara konukçularından (e.g. şeftali)

gelmiştir. Zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 21 Eylül ve 12 Ekim tarihinden sonra

kimyasal mücadele uygulanmış böylece hasata kadar popülasyon yoğunluğu

düşürülmüştür.

Belen VIIIErgin sayısı:1008 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.49. 2014 yılında Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen IX’da 2014 yılında yapılan örneklemede feromon tuzakları tarafından 852



Tuzaklar tarafından ağustos ayında yakalanan Akdeniz meyve sineği erginleri

örneklenen bahçede bulunan zararlının ara konukçularından olan kayısı ve şeftalilerden

kaynaklanmaktadır. Üretici tarafından zararlıya karşı 10 Ağustos, 24 Ağustos, 7 Eylül

ve 28 Eylül'den sonra yoğun kimyasal mücadele programı uygulanarak zararlının

popülasyon yoğunluğu düşürülmüştür.

92

Belen IXErgin sayısı:852 AMS

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ergi

n sa

yısı

/ tuz

ak

Şekil 4.50. 2014 yılında Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış



Ağustos'ta, en fazla ergin ise 10 Ağustos’ta yakalanmıştır. Örnekleme yapılan

bahçelerde feromon tuzaklarında zararlının ilk ergini görüldükten sonra zararlıya karşı

yoğun bir kimyasal mücadele programı uygulanmıştır. Feromon tuzaklarında yakalanan

ergin sayısı ağustos ayında fazla iken, takip eden aylarda popülasyon yoğunluğu önemli

derecede düşmüştür. Trabzon hurmasının vurma olgunluğuna geldiği eylül ayından

itibaren zararlının popülasyon yoğunluğunda artışlar olmuştur. Ekim ayında zararlıya

karşı yapılan yoğun kimyasal uygulamalarla birlikte hasat sonuna kadar popülasyon

yoğunluğu düşürülmüştür.

93


0

50

100

150

200

250

300

10 Ağu

stos

17 Ağu

stos

24 Ağu

stos

31 Ağu

stos

7 Ey

lül

14 E

ylül

21 E

ylül

28 E

ylül

12 E

kim

19 E

kim

26 E

kim

2 K

asım

9 K

asım

Zaman

Ort.

Erg

in sa

yısı

/tuz

ak (±

SE)

Şekil 4.51. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin popülasyon değişimleri

Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %17.2 ile eylül, %2.9 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları takip etmiştir (Şekil

4.52). Trabzon hurması meyveleri vurma olgunluğuna eylül ayında gelmesine rağmen

en fazla Akdeniz meyve sineği ergininin ağustos ayında görülmesinin nedeni

örneklenen bahçelerde zararlının ara konukçularının bulunmasıdır. Zararlıya karşı farklı

zamanlara kimyasal mücadele yapılarak zararlı popülasyonu düşürülmüştür. Trabzon

hurmasında görülen Akdeniz meyve sineğine karşı kimyasal mücadele uygulamaları

eylül ayından sonra yapılmalıdır.

94


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90


Zaman

Ergi

n sa

yısı

(%)

Şekil 4.52. 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde bulunan Akdeniz meyve sineği’nin örnekleme yapılan aylara göre popülasyon değişimleri

Daha önce Akyol (2014) 2011–2012 tarafından yıllarında Hatay ilinde bulunan

yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen

çalışma ile 2011 yılında Mandalina bahçesine 48 adet sarı tuzak + feromon (dört ağaca

bir tane) 1 Ağustos'ta yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayıları arasında gözlemlenmiştir.

2012 yılında 23 adet sarı tuzak + feromonlar (sekiz ağaca bir tane) 14 Ağustos'ta

yerleştirilmiş ve ağustos-aralık ayıları arasında gözlemlenmiştir. 2011 yılında toplam

8968 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. En fazla ergin ekim (6396 adet)

ayında olmak üzere sırasıyla, kasım (909 adet), eylül (587 adet) ve ağustos (105 adet)

aylarında yakalanmıştır. 2012 yılında toplam 1307 adet Akdeniz meyve sineği ergini

yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin eylül (420 adet), kasım (349 adet),

ekim (214 adet) ve ağustos (48 adet) aylarında yakalanmıştır. Demirel (2015)

tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz

meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için

yapılan çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2634

adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4

95

Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11 Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip

etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı

örneklenen aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve

sineği ergini % 53.68 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile

eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki

örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği

ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu

15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan



üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4 ile eylül aylarında

yakalanmıştır.

4.3. Akdeniz Meyve Sineği Zarar Oranları


Harbiye I’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %5.0 ile 22

Eylül’de olurken, bunu %4.0 ile 13-20 Ekim, %2.7 ile 29 Eylül ve %1.7 ile 6 Ekim

tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.53).

96

Harbiye I

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22 Eylül 29 Eylül 6 Ekim 13 Ekim 20 Ekim

Zaman

Zar

ar o

ranı

(%)

Şekil 4.53. 2013 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar

oranı (%). Harbiye II’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda

zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %7.0 ile 13-

20 Ekim’de olurken, bunu %6.0 ile 6 Ekim, %5.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül


Harbiye III’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda

zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %7.5 ile 20

Ekim’de olurken, bunu %7.0 ile 13 Ekim, %5.7 ile 6 Ekim, %3.7 ile 29 Eylül ve %1.3

ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.55).

97

Harbiye II

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.54. 2013 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye III

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.55. 2013 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

98

Harbiye IV’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda




Harbiye IV

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.56. 2013 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye V’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda




Harbiye VI’daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda


Ekim’de olurken, bunu %85.0 ile 13 Ekim, %82.7 ile 6 Ekim, %77.7 ile 29 Eylül ve

%67.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.58).

99

Harbiye V

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.57. 2013 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye VI

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.58. 2013 yıllında Harbiye VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

100

Harbiye VII’deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda


20 Ekim’de olurken, bunu %1.3 ile 29 Eylül, %1.0 ile 6 Ekim, ve %0.7 ile 22 Eylül


Harbiye VII

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.59. 2013 yıllında Harbiye VII'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye'de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme

sonucuna göre en fazla zarar oranı %17.20 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %16.0 ile

13 Ekim, % 14.59 ile 6 Ekim, %13.64 ile 29 Eylül ve %11.0 ile 22 Eylül tarihleri takip

etmiştir (Şekil 4.60). Daha önce Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay

ilinde bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde

yürütülen çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91 ve 2012

yılında %8.56 oranında olmuştur. Demirel (2014) tarafından farklı nar çeşitleri

üzerinde, 2010 yılında yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı

‘Karamehmet+katırbaşı’ çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7

101

arasında olmuştur. 2011 yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde

%43.5 ve ‘Hicaz’ nar çeşidinde %8 oranında olmuştur.

Harbiye

0

5

10

15

20

25

30


Zaman

Ort.

zar

ar o

ranı

(%)

Şekil 4.60. 2013 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Bahçe 49A'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda

zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %100.0 ile

20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile 29 Eylül ve


Bahçe 49B'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda

zarar oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %100.0 ile

20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile 29 Eylül ve


102

Bahçe 49A

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.61. 2013 yıllında Tarla 49A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Bahçe 49B

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.62. 2013 yıllında Tarla 49B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

103

Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar




Bahçe 49

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Ort.

zar

ar o

ranı

(%)

Şekil 4.63. 2013 yıllında Tarla 49'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Bahçe 70A'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda




104

Bahçe 70A

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.64. 2013 yıllında Bahçe 80A'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Bahçe 70B'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda




Bahçe 70'de 2013 yılında iki Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme

sonucuna göre en fazla zarar oranı %82.7 ile 13 Ekim'de olurken bunu %80.0 ile 20

Ekim, %77.7 ile 6 Ekim, %45 ile 29 Eylül ve %37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir

(Şekil 4.66).

105

Bahçe 70B

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.65. 2013 yıllında Bahçe 80B'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Bahçe 70

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Ort.

zar

ar o

ranı

(%)

Şekil 4.66. 2013 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 6-13-20

106

Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir

(Şekil 4.67).

Belen I

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.67. 2013 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar


Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 29 Eylül ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir

(Şekil 4.68).

107

Belen II

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.68. 2013 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar


Eylül’de olurken, bunu %0.7 ile 6-13-20 Ekim ve %0.3 ile 22 Eylül tarihleri takip

etmiştir (Şekil 4.69).

Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar


Ekim’de olurken, bunu %0.3 ile 29 Eylül olur iken, 22 Eylül’de zarar gözlenmemiştir

(Şekil 4.70).

108

Belen III

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.69. 2013 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen IV

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.70. 2013 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar


109


(Şekil 4.71).

Belen V

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.71. 2013 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen VI'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar



(Şekil 4.72).

Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 29 Eylül-

6-13-20 Ekim’de olurken, bunu %0.7 ile 22 Eylül tarihi takip etmiştir (Şekil 4.73).

Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda


Eylül'de olurken, bunu %1.0 ile 6-13-20 Ekim'de olur iken, 22 Eylül’de zarar

gözlenmemiştir (Şekil 4.74).

110

Belen VI

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.72. 2013 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen VII

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.73. 2013 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

111

Belen VIII

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.74. 2013 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar


Ekim'de olurken, bunu %7.7 ile 13 Ekim, %6.0 ile 29 Eylül-6 Ekim ve %3.0 ile 22

Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.75).

Belen X'daki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 6-13

Ekim'de olurken, bunu %1.7 ile 29 Eylül, %1.0 ile 22 Eylül ve %0.7 ile 20 Ekim


Belen XI'deki Trabzon hurması bahçesinde 2013 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %2.0 ile 6-13

Ekim'de olurken, bunu %1.7 ile 29 Eylül, %1.0 ile 22 Eylül ve %0.7 ile 20 Ekim


112

Belen IX

0

5

10

15

20

25

30


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.75. 2013 yıllında Belen IX'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen X

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.76. 2013 yıllında Belen X'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

113

Belen XI

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.77. 2013 yıllında Belen XI'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme

sonucuna göre en fazla zarar oranı %3.35 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %1.76 ile

13 Ekim, %1.61 ile 6 Ekim, %1.40 ile 29 Eylül ve %0.60 ile 22 Eylül tarihleri takip

etmiştir (Şekil 4.78).

114

Belen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Ort.

zar

ar o

ranı

(%)

Şekil 4.78. 2013 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Daha önce Çardak ve Demirel (2014) tarafından Osmaniye ili nar bahçelerinde

Akdeniz meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının

belirlenmesi amacı ile yapılan çalışmada, Akdeniz meyve sineği erginine rastlanan

bahçelerdeki zarar oran %5,6 ile %7,3 arasında tespit edilmiştir. Demirel (2015)

tarafından 2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz

meyve sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için

yapılan çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranında örneklenen bahçelere ve

nar çeşidine göre önemli derecede farklılık gözlenmiştir. 2012 yılında en fazla zarar

%14 ile Bahçe II’ de gözlenmiş olup, bunu %12 ile Bahçe VI, %11 ile Bahçe I, %9 ile

Bahçe IV, %7 ile Bahçe III ve Bahçe V takip etmiştir. 2014 yılında en fazla zarar %25

ile Bahçe IV (Katırbaşı çeşidi)’de gözlenmiş olup, bunu %22 ile Bahçe III (Katırbaşı

çeşidi), %15 ile Bahçe II (Hicaz çeşidi), %12 ile Bahçe I (Hicaz çeşidi) takip etmiştir.

115


Harbiye I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


Kasım'da olurken, bunu %3.0 ile 19-26 Ekim, %2.7 ile 12 Ekim, %0.7 ile 28 Eylül,

%0.3 ile 21 eylül olur iken, 14 Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.79).

Harbiye I

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

14 Eylül 21 Eylül 28 Eylül 12 Ekim 19 Ekim 26 Ekim 2 Kasım

Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.79. 2014 yıllında Harbiye I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda


Kasım'da olurken, bunu %7.7 ile 26 Ekim, %5.0 ile 19 Ekim'de, %1.3 ile 12 Ekim, %1

ile 28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.80).

Harbiye III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda


Kasım'da olurken, bunu %12.7 ile 26 Ekim, %9.0 ile 19 Ekim'de, %6.0 ile 12 Ekim,

%2.7 ile 28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil

4.81).

116

Harbiye II

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.80. 2014 yıllında Harbiye II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye III

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.81. 2014 yıllında Harbiye III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

117

Harbiye IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda


Ekim'de olurken, bunu %8.0 ile 26 Ekim, %7.7 ile 2 Kasım, %5.0 ile 12 Ekim, %1.7 ile

28 Eylül, %0.7 ile 21 eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.82).

Harbiye IV

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.82. 2014 yıllında Harbiye IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda


Kasım'da olurken, bunu %1 ile 12-19-26 Ekim, %0.7 ile 28 Eylül, %0.3 ile 21 eylül olur

iken, 14 Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.83).

Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme

sonucuna göre en fazla zarar oranı %9.62 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %6.48 ile

26 Ekim, %5.4 ile 19 Ekim, %3.2 ile 12 Ekim, %1.36 ile 28 Eylül, %0.54 ile 21 Eylül

ve %0.18 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.84).

118

Harbiye V

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.83. 2014 yıllında Harbiye V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Harbiye

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Ort.

Zar

ar O

ranı

(%)

Şekil 4.84. 2014 yıllında Harbiye'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

119

Bahçe 49'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


Kasım'da olurken, bunu %92 ile 26 Ekim, %90.0 ile 19 Ekim'de, %82.3 ile 12 Ekim,

%75.0 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %30.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir

(Şekil 4.85). Daha önce Akyol (2014) tarafından yapılan çalışma, 2011–2012 yıllarında

Hatay ilinde bulunan yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil

bahçesinde yürütülmüştür. Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91

ve 2012 yılında %8.56 oranında olmuştur.

Bahçe 49

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.85. 2014 yıllında Tarla 19'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar

oranı (%).

Bahçe 70'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar



%72.3 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %60.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir

(Şekil 4.86).

120

Belen I'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar



%0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.87).

Bahçe 70

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.86. 2014 yıllında Bahçe 80'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

121

Belen I

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.87. 2014 yıllında Belen I'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen II'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar



%0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.88).

122

Belen II

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.88. 2014 yıllında Belen II'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen III'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1.0 ile 26 Ekim-

2 Kasım'da olurken, bunu %0.7 ile 12-19 Ekim, %0.3 ile 28 Eylül olur iken, 14-21

eylül tarihlerinde zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.89).

Belen IV'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


2 Kasım'da olurken, bunu %1.7 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14


123

Belen III

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.89. 2014 yıllında Belen III'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen IV

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.90. 2014 yıllında Belen IV'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

124

Belen V'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


2 Kasım'da olurken, bunu %1.7 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül ve %0.3 ile 14


Belen V

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.91. 2014 yıllında Belen V'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen VI'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar

oranı tespit edilmiştir. Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %1 ile 12-19

Ekim'de olurken, bunu %0.7 ile 28 Eylül, %0.3 ile 21 Eylül'de olur iken, 14 Eylül’de

zarar oranı gözlenmemiştir (Şekil 4.92).

125

Belen VI

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.92. 2014 yıllında Belen VI'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen VII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


Kasım'da olurken, bunu %4.0 ile 19-26 Ekim, %2.0 ile 12 Ekim, %1.0 ile 28 Eylül ve

%0.7 ile 14-21 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.93).

Belen VIII'deki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda


Ekim-2 Kasım'da olurken, bunu %1 ile 12-19 Ekim, %0.7 ile 21-28 Eylül olur iken, 14

Eylül’de zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.94).

Belen IX'daki Trabzon hurması bahçesinde 2014 yılında beş farklı zamanda zarar


26 Ekim-2 Kasım'da olurken, bunu %0.7 ile 12 Ekim, %0.3 ile 28 Eylül takip etmiştir,

ancak 14-21 Eylül tarihlerinde zarar gözlenmemiştir (Şekil 4.95).

Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme


126


ve %0.21 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir (Şekil 4.96).

Belen VII

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.93. 2014 yıllında Belen VII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen VIII

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.94. 2014 yıllında Belen VIII'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

127

Belen IX

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Zara

r ora

nı (%

)

Şekil 4.95. 2014 yıllında Belen IX'da bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

Belen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


Zaman

Ort.

Zar

ar O

ranı

(%)

Şekil 4.96. 2014 yıllında Belen'de bulunan Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı (%).

128

Daha önce Akyol (2014) tarafından 2011–2012 yıllarında Hatay ilinde bulunan

yedi dönümlük Satsuma mandalina çeşidine sahip turunçgil bahçesinde yürütülen

çalışmada, Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı 2011 yılında %10.91 ve 2012 yılında

%8.56 oranında olmuştur. Demirel (2014) tarafından farklı nar çeşitleri üzerinde

yapılan çalışmada, 2010 yılında yapılan çalışmada Akdeniz meyve sineğinin zarar oranı

‘Karamehmet+katırbaşı’ çeşitlerinde %37-42 arasında, ‘Katırbaşı’ çeşitinde %3-7

arasında olmuştur. 2011 yılında yapılan çalışmada zarar oranı ‘Katırbaşı’ nar çeşidinde

%43.5 ve ‘Hicaz’ nar çeşidinde % 8 oranında olmuştur. Demirel (2015) tarafından

2012 ve 2014 yıllarında Hatay ilinde bulunan nar bahçelerinde Akdeniz meyve

sineğinin yayılışı, popülasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi için yürütülen

çalışmada, 2012 yılında örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2634 adet

Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4

Kasım’da yakalanmış, bunu 28 Ekim, 18 Kasım, 11 Kasım ve 14 Ekim tarihleri takip

etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan Akdeniz meyve sineği ergin sayısı

örneklenen aylara göre önemli derece farklılık göstermiş olup, en fazla Akdeniz meyve

sineği ergini %53.68 ile kasım ayında olmak üzere sırasıyla, %44.2 ile ekim, %1.1 ile

eylül, %0.91 ile aralık ve %0,11 ile ağustos aylarında yakalanmıştır. 2014 yılındaki

örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1325 adet Akdeniz meyve sineği

ergini yakalanmıştır. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 8 Kasım’da yakalanmış, bunu

15 Kasım ve 1 Kasım tarihleri takip etmiştir. Feromon tuzakları tarafından yakalanan



üzere sırasıyla, %22.2 ile ekim, %2.8 ile aralık ve %1,4 ile eylül aylarında

yakalanmıştır.

129

5. SONUÇ ve ÖNERİLER

Çalışma 2013-2014 yıllarında Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz

meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin popülasyon

yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma Hatay iline bağlı

Harbiye (Defne), Antakya, Belen ve Dörtyol ilçelerinde bulunan Trabzon hurması

bahçelerinde yürütülmüştür.

Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış


ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış

olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda önemli

dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 22 Eylül’de yakalanmış,

bunu 25 Ağustos, 11 Ağustos-6 Ekim, 15 Eylül tarihleri takip etmiştir.

Harbiye’de 2013 yılında yedi Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %28.1 ile ağustos, %22.7 ile ekim, %6.8 ile temmuz ve %5.9 ile kasım

ayları takip etmiştir.

Bahçe 49'da (Antakya) 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde örnekleme

yapılmış olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 2923 adet Akdeniz

meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 1 Eylül'de

yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon yoğunluğunda

önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27 Ekim’de

yakalanmış, bunu 13 Ekim, 20 Ekim, 3 Kasım tarihleri takip etmiştir.



olup, bunu %28.02 ile kasım, %27.4 ile eylül iken, temmuz ve ağustos aylarında

yakalanmamıştır.

Bahçe 70'de (Dörtyol) 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde örnekleme

yapılmış olup örnekleme süresince feromon tuzakları tarafından 1202 adet Akdeniz

meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6

Temmuz'da yakalanmış olup, ancak örnekleme süresince zararlının popülasyon

130

yoğunluğunda önemli dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 27

Ekim’de yakalanmış, bunu 14 Temmuz, 13 Ekim, 6 Ekim tarihleri takip etmiştir.

Bahçe 70'de 2013 yılında Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %26 ile temmuz, %22.05 ile eylül, %9.4 ile kasım ve %6.7 ile ağustos ayları

takip etmiştir.

Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış


ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 6 Temmuz'da yakalanmış


dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 4 Ağustos’ta yakalanmış,

bunu 11 Ağustos, 18 Ağustos, 21 Temmuz tarihleri takip etmiştir.

Belen'de 2013 yılında on bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %19.2 ile eylül, %14.9 ile temmuz, %4.5 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları

takip etmiştir.

Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış


ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış


dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 17 Ağustos’ta

yakalanmış, bunu 10 Ağustos, 24 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir.

Harbiye'de 2014 yılında beş Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %23.9 ile eylül, %16.3 ile ekim ve %5.0 ile kasım ayları takip etmiştir.

2014 yılında Bahçe 49’da (Antakya) yapılan örneklemede feromon tuzakları

tarafından 1108 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları

tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının


fazla ergin 21 Eylül'de yakalanmış, bunu 7 Eylül tarihi takip etmiştir.

131



olup, bunu %15.8 ile ağustos, %12.0 ile ekim ve %1.1 ile kasım ayları takip etmiştir.

2014 yılında Bahçe 70’de (Dörtyol) yapılan örneklemede feromon tuzakları

tarafından 396 adet Akdeniz meyve sineği ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları

tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış, ancak örnekleme süresince zararlının


fazla ergin 26 Ekim'de yakalanmış, bunu 2 Kasım tarihi takip etmiştir.

Bahçe 70'de 2014 yılında bir Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları


olup, bunu %23.7 ile eylül, %22.5 ile kasım ve %21.0 ile ağustos ayları takip etmiştir.

Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde örnekleme yapılmış


ergini yakalanmıştır. Feromon tuzakları tarafından ilk erginler 10 Ağustos'ta yakalanmış


dalgalanmalar gözlenmiştir. Tuzaklar tarafından en fazla ergin 10 Ağustos’ta

yakalanmış, bunu 24 Ağustos, 17 Ağustos, 31 Ağustos tarihleri takip etmiştir.

Belen'de 2014 yılında dokuz Trabzon hurması bahçesinde feromon tuzakları

tarafından en fazla Akdeniz meyve sineği ergini % 79.3 ile ağustos ayında yakalanmış

olup, bunu % 17.2 ile eylül, % 2.9 ile ekim ve %0.7 ile kasım ayları takip etmiştir.

2013 yılında örneklenen bütün Trabzon hurması bahçelerinde beş kez zarar oranı

tespit edilmiştir. Harbiye'de yedi trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme

sonucuna göre en fazla zarar oranı %17.20 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %16.0

ile 13 Ekim, %14.59 ile 6 Ekim, %13.64 ile 29 Eylül ve %11.0 ile 22 Eylül tarihleri

takip etmiştir. Bahçe 49’daki (Antakya) Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı

%100.0 ile 20 Ekim’de olurken, bunu %80.0 ile 13 Ekim, %70.0 ile 6 Ekim, %60.0 ile

29 Eylül ve %5.0 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.

Bahçe 70'de (Dörtyol) Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna

göre en fazla zarar oranı %82.7 yüzde ile 13 Ekim'de olurken bunu %80.0 ile 20 Ekim,

%77.7 ile 6 Ekim, %45.0 ile 29 Eylül ve %37.7 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.

132

Belen'de on bir Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna göre en

fazla zarar oranı %3.35 yüzde ile 20 Ekim'de olurken bunu %1.76 ile 13 Ekim, %1.61

ile 6 Ekim, %1.40 ile 29 Eylül ve %0.60 ile 22 Eylül tarihleri takip etmiştir.

2014 yılında örneklenen bütün Trabzon hurması bahçelerinde yedi kez zarar oranı

tespit edilmiştir. Harbiye'de beş Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme



ve %0.18 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir. Bahçe 49’daki Akdeniz meyve sineği’nin

en fazla zarar oranı %95.0 ile 2 Kasım'da olurken, bunu %92 ile 26 Ekim, %90.0 ile 19

Ekim'de, %82.3 ile 12 Ekim, %75.0 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %30.0 ile 14

Eylül tarihleri takip etmiştir.

Bahçe 70’deki Akdeniz meyve sineği’nin en fazla zarar oranı %85.0 ile 2


%72.3 ile 28 Eylül, %65.0 ile 21 eylül ve %60.0 ile 14 Eylül tarihleri takip etmiştir.

Belen'de dokuz Trabzon hurması bahçesinde yapılan örnekleme sonucuna göre en

fazla zarar oranı %2.44 yüzde ile 2 Kasım'da olurken bunu %2.02 ile 26 Ekim, %1.9

ile 19 Ekim, %1.36 ile 12 Ekim, %0.64 ile 28 Eylül, %0.50 ile 21 Eylül ve %0.21 ile 14

Eylül tarihleri takip etmiştir.

Akdeniz meyve sineği Hatay ili Trabzon hurması bahçelerinde önemli zarara

sebep olmaktadır. Zararlının zarar oranını azaltmak için kurulmuş veya yeni kurulacak

Trabzon hurması bahçelerinde Akdeniz meyve sineğinin alternatif konukçularının

olmamasına özen gösterilmelidir. Akdeniz meyve sineği ile bulaşık Trabzon hurması

meyvelerin bahçeden toplanıp ihma edilmesi ve Trabzon hurması bahçelerinde derin

olmamak üzere toprak işlemesi yapılarak zararlının hayat döngüsünün bozulması

sağlanmalıdır. Zararlının popülasyon yoğunluğu feromon tuzakları veya çezbedici

besin tuzakları ile takip edilerek gerekli görüldüğünde kimyasal ilaçlama yapılmalıdır.

Ayrıca zararlının kitlesel tuzaklama yöntemi ile kontrolü sağlanmasına çalışılmalıdır.

Sonuç olarak Akdeniz meyve sineği ile etkili mücadele yapılabilmesi için enteğre

mücadele programlarının uygulanması önerilmektedir.

133

KAYNAKLAR

Anonim, 2011a. Trabzon hurması yetiştiriciliği. Bahçecilik. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 46 s.

Anonim, 2011b. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Zirai Mücadele Teknik Talimatları, Cilt:5., Ankara.

Anonim, 2014a. En fazla Trabzon Hurması üretilen on ülke. http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/persimmon-producing-countries.html. Erişim tarihi: 15.05.2015

Anonim, 2014b. http://www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 15.05.2015 Alonso Muñoz, A.; García Marí, F., 2009. Factors which influence the efficacy of

mass-trapping to control the medfly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae). Boletín de Sanidad Vegetal, Plagas 35 (3): 401-41.

Alfonso Molina, C.; Caña-Roca, J. F.; Osuna, A.; Vilchez, S., 2010. Selection of a Bacillus pumilus strain highly active against Ceratitis capitata (Wiedemann) larvae. Applied and Environmental Microbiology. 76 (5): 1320-1327.

Alemany, A., González, A., Juan, A., Tur, C., 2008. Evaluation of a chemosterilization strategy against Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Mallorca island (Spain). Journal of Applied Entomology. 132(9-10): 746-752.

Alemany, A., Miranda, M.A., Alonso, R., and Escorza, C.M., 2006. Changes in the spatial and temporal population density of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) in a citrus orchard. Span. J. Agric. Res. 4:161.

Alemany, A., Alonso, D., ve Miranda, M.A., 2004. Evaluation of improved Mediterranean fruit fly attractants and retention systems in the Balearic Islands (Spain). In: Proceedings of the 6th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. Ed. by Barnes BN, Isteg Scientific Publications, Centurion. 355–359.

Akyol, E. ve Demirel, N., 2014. Hatay İli Turunçgil Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi ile Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nin Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014.

Akyol, E., 2014. Hatay İli Mandalina Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi ile Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nin Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 51 pp.

Akman, K., A. Zümreoğlu, 1973. Ege Turunçgillerinde Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata Wiedman)’ nin surveyi. Zirai Müc. Araş. Yıllığı 7: 200.

Avery, J.W., Chambers, D.L., Cunningham, R.T., and Leonhardt, B.A., 1994. Use of ceralure and trimedlure in Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) mass-trapping tests. J. Entomol. Sci. 29(4):543-556.

Barnes, B.N., Eyles, D.K., Franz, G., 2002. South Africa’s fruit fly SIT programme – the Hex River Valley Pilot Project and beyond. In: Proceedings of the 6th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. Ed. by Barnes BN, Isteg Scientific Publications, Centurion. 131–141.

Barton, L., Armsworth, C., Baxter, I., Poppy, G. M., Gaunt L., Nansen, C., 2006. Adhesive powder uptake and transfer by Mediterranean fruit flies, Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae). Journal of Applied Entomology. 130(5): 257-262.

134

Başpınar, H., Çakmak, İ., Başpınar, N., Koçlu, T., 2006. Aydın ili Meyve Bahçelerinde Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae)’ nin Biyo-Ekolojisi, Populasyon Dalgalanmaları, Doğal Düşmanları ve Zararı Üzerinde Çalışmalar. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 27-29 Ağustos 2007, Isparta.

Başpınar, H., Karsavuran, Y., Başpınar, N., Apak, F. A., Güneyi, P., 2014. Aydın ve İzmir illeri meyve bahçelerinde Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)'nın savaşımında besin çekici tuzakların kullanılma olanaklarının araştırılması. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat, Antalya.

Ben Jemâa, J. M., Bachrouch, O., El-Allimi, ve Dhouibi, M. H., 2010. Field evaluation of Mediterranean fruit fly mass trapping with Tripack® alternative to malathion bait-spraying in citrus orchards. Spanish Journal of Agricultural Research. 8(2): 400-408.

Cabrita, C., Ribeiro, J. R., 2006. Alternative methods for mass trapping of Medfly, C. capitata (Diptera: Tephritidae), in Algarve. Bulletin OILB/SROP. 29(3): 99.

Chang, C. L., 2009. Evaluation of yeasts and yeast products in larval and adult diets for the oriental fruit fly, Bactrocera dorsalis, and adult diets for the medfly, Ceratitis capitata, and the melon fly, Bactrocera curcurbitae. US National Library of MedicineNational Institutes of Health. 9:23.

Christenson, L.D ve Foote, R,H., 1960. Biology of fruit flies. Annual Review of Entomology 5:171-192.

Cohen, H., ve Yuval, B., 2000. Suppressing medfly populations by using the mass trapping strategy in apple orchards located at the northern region of Israel. Alon Hanotea. 54:212-216.

Çardak, M. ve Demirel, N., 2014. Osmaniye İli Nar Bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin Yayılışı, Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi. 3-5 Şubat 2014, Antalya.

DeMilo, A. B., Cunningham, R. T., McGovern, T. P., 1999. tert-Pentyl 4 (and 5)-chloro-trans-2-methylcyclohexanecarboxylate, a highly effective and persistent male specific attractant for the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Entomological Science. 34(1): 119-125.

Demirdere, A., 1961. Çukurova Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata Wiedman)’ nin biyolojisi ve mücadelesi üzerinde çalışmalar. Tarım Bakanlığı, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Um. Müd., Ankara, 118 s.

Demirel, N., 2007. Behavior paradigms in the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Weidemann). Journal of Entomology. 4(2): 129-135.

Demirel, N., 2014. Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Farklı Çeşitteki Nar Bahçelerinde Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya.

Demirel, N., 2015. Hatay ili Nar bahçelerinde Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin yayılışı, populasyon yoğunluğu ve zarar oranının belirlenmesi. 9380 Nolu Munferit projesi sonuç raporu. pp. 49.

Diamantidis, A. D., Papadopoulos, N. T., Nakas, C. T., Wu, S., Müller, H.G., Carey, J. R., 2009. Life history evolution in a globally invading tephritid: patterns of survival and reproduction in medflies from six world regions. Biological Journal of the Linnean Society. 91(1): 106-117.

135

Dominiak, B. C. ve Daniels, D., 2012. Review of the past and present distribution of Mediterranean fruit fly (Ceratitis capitata Wiedemann) and Queensland fruit fly ( Bactrocera tryoni Froggatt) in Australia. Australian Journal of Entomology. 51 (2):104-115.

Economopoulos, A.P., 2002. Mediterranean fruit fly; Attraction/trapping for detection, monitoring and control. Phytoparasitica. 30 (2): 115-118.

Epsky, N. D., Heath, R. R., Uchida, G., Guzman, A., Rizzo, J., Vargas, R., Jeronimo, F., 1996. Capture of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) using color inserts in trimedlure-baited Jackson traps. Environmental Entomology. 25(2): 256-260.

Epsky, N.D., Hendrichs, J., Katsoyannos, B.I., Vasquez, L.A., Ros, J.P., Zumreoglu, A., Pereira, R., Bakri, A., Seewooruthun, S.I. ve Heath, R.R., 1999. Field evaluation of femaletargeted trapping systems for Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in seven countries. J. Econ. Entomol. 92(1). 156–164.

FAO/IAEA, 2013. Akdeniz meyve sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann), dünyadaki dağılımı. http://en.wikipedia.org/wiki/Ceratitis_capitata. Erişim tarihi: 15.05.2015

Garcia, G., Wong, E., Marquez, A.L., Garcia, S., Olivero, J. ve Garcia Mari, F., 2003. Evaluation and comparison of mass-trapping methods for the control of Ceratitis capitata Wied. in citrus orchards. Bull. OILB SROP. 26:85.

Gaskin, T., Futerman, P., Chapman, T., 2002. Increased density and male-male interactions reduce male longevity in the medfly, Ceratitis capitata. Animal Behaviour. 63(1): 121-129.

Gazit, Y., Rössler, Y., Epsky, N. D., Heath, R. R., 1998. Trapping females of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) in Israel: comparison of lures and trap type. Journal of Economic Entomology. 91(6): 1355-1359.

Gonçalves, M. A., Andrade, L., Almeida, L., Pica, M. C., 2008. Study of Ceratitis capitata and Lonchaea aristella on fig trees. Acta Horticulturae. (798): 263-268.

Heath, R. R., Chambers, D. L., Tumlinson, J., Landolt, P. J., 1990. Controlled release of trimedlure isomer C from a compressed disk and the evaluation of its attractiveness to the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 83(3): 819-822.

Heath, R.R., Epsky, N.D., Dueben, B.D., Rizzo, J. ve Jeronimo, F., 1997. Adding methyl-substituted ammonia derivatives to food-based synthetic attractants on capture of the Mediterranean and Mexican fruit flies (Diptera: Tephritidae). J. Econ. Entomol. 90: 1584–1589.

Hendrichs, J., Robinson, A.S., Cayol, J.P., Enkerlin, W., 2002. Medfly area wide sterile insect technique programmes for prevention, suppression and eradication: the importance of matting behaviour studies. Fl. Entomol. 85: 1–13.

Ioannou, C. S., Papadopoulos, N. T., Kouloussıs, N. A., Tananakı, C. I., Katsoyannos, B. I., 2012. Essential oils of citrus fruit stimulate oviposition in the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae). Physiological Entomology. 37(4): 330-339.

Kahyaoğlu, M. ve Gürkan, M. O., 2010. Devolopment of new bait formulations for Mediterrian fruit fly [Ceratitis capitata Wiedemann,1824 (Diptera:Tephritidae)]. Türk. entomol. derg. 35(3): 485-494.

136

Kaplankıran, M., 2010. Subtropik Meyveler II (Ders Notları). Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Hatay (Yayımlanmamış).

Karsavuran, Y., Karsavuran, H. ve Zümreoğlu, A., 1988. Yapay besi ortamının pH değerlerinin Ceratitis capitata (Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın bazı biyolojik özelliklerine etkileri üzerinde araştırmalar. Türk. Entomol. Derg. 12 (3): 161-170.

Katsoyannos, B. I., Papadopoulos, N. T., Kouloussis, N. A., Heath, R., Hendrichs, J., 1999a. Method of assessing the fertility of wild Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) females for use in sterile insect technique programs. Journal of Economic Entomology. 92(3): 590-597.

Katsoyannos, B.I., Papadopoulos, N.T., Heath, R.R., Hendrichs, J., and Kouloussis, N.A., 1999b. Evaluation of synthetic food-based attractants for female Mediterranean fruit flies (Dipt., Tephritidae) in McPhail type traps. J. Appl. Entomol. 123:607-612.

Katsoyannos, B.I., Papadopoulos, N.T., 2004. Evaluation of synthetic female attractants against Ceratitis capitata (Diptera:Tephritidae) in sticky coated spheres and McPhail type traps. Journal of Economic Entomology. 97(1): 21-26.

Kitagawa, H. and Glucina, P.G., 1984. Persimmon Culture in New Zeland. DSIR Information Series No. 159, Science Information Publishing Centre, Wellington, 74s.

Kroder, S.; Messing, R. H., 2010. A new parasitoid from Kenya, Fopius ceratitivorus, complements the extant parasitoid guild attacking Mediterranean fruit fly in Hawaii. Biological Control. 53 (2): 223-229.

Leza, M. M., Juan, A., Capllonch, M., ve Alemany, A., 2008. Female-biased mass trapping vs. bait application techniques against the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae). Journal of Applied Entomology. 132(9-10):753–761.

Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Chambers, D. L., Avery, J. W., Harte, E. M., 1994. Controlled-release panel traps for the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 87(5): 1217-1223.

Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Avery, J. W., DeMilo, A. B., Warthen, J. D., Jr., 1996. Comparison of ceralure and trimedlure attractants for the male Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Entomological Science. 31(2): 183-190.

Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Rice, R. E., Harte, E. M., Hendrichs, J., 1989. Design, effectiveness, and performance criteria of dispenser formulations of trimedlure, an attractant of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae). Journal of Economic Entomology. 82(3): 860-867.

Liquido, N. J., Teranishi, R., Kint, S., 1993. Increasing the efficiency of catching Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) males in trimedlure-baited traps with ammonia. Journal of Economic Entomology. 86(6): 1700-1705.

Liquido, N.J, Shinoda, L.A, Cunningham, R.T., 1991. Host Plants of the Mediterranean Fruit Fly (Diptera Tephritidae): An Annotated World Review. Entomological Society of America. Miscellaneous Publications, No. 77.

Liquido, N.J., Barr, P.G. and Cunningham, R.T., 1995. Anencyclopedic bibliography of the host plants of the Mediterranean fruit flly, Ceratitis capitata (Wiedemann). Software.

137

Malavasi, A. ve Zucchi, R.A., 2000. Moscas-das-frutas de importancia economica no Brasil. Conhecimento basico e aplicado. 327 pp.

Martinez, A. J., Salinas, E. J., Rendon, P., 2007. Capture of Anastrepha species (Diptera: Tephritidae) with multilure traps and biolure attractants in Guatemala. Florida Entomologist. 90(1): 258-263.

Martinez-Ferrer, M. T., Campos, J. M. ve Fibla, J. M., 2012. Field efficacy of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) mass trapping technique on clementine groves in Spain. Journal of Applied Entomology. 136 (3):181-190.

McGovern, T. P., Warthen, J. D., Jr.. Cunningham, R. T., 1990. Relative attraction of the Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) to the eight isomers of trimedlure. Journal of Economic Entomology. 83(4): 1350-1354.

McQuate, G.T., Sylva, C.D. ve Jane, E.B., 2005. Mediterranean fruit fly (Dipt., Tephritidae) suppression in persimmon through bait sprays in adjacent coffe plantings. Journal of Applied Entomology. 129: 110-117.

Mediouni-Ben Jemâa, J., Olfa, B., Skillman, S. ve Kerber, E., 2011. Mass trapping for the control of the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata in citrus orchards in Tunisia. Journal IOBC/WPRS Bulletin. 62: 221-227.

Messing, R.H. ve Ramadan, M.M., 2000. Host range and reproductive output of Diachasmimorpha kraussii (Hymenoptera: Braconidae), a parasitoid of tephritid fruit flies newly imported to Hawaii. In: K.H. Tan (ed.). Area-wide control of fruit flies and other pests. Penerbit Universiti Sians Malaysia, Penang. pp. 713-718.

Midgarden, D., Ovalle, O., Epsky, N. D., Puche, H., Kendra, P. E., Rendon, P., Heath, R. R., 2004. Capture of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) in dry traps baited with a food-based attractant and Jackson traps baited with trimedlure during sterile male release in Guatemala. Journal of Economic Entomology. 97(6): 2137-2143.

Miranda, M. A., Alonso, R. ve Alemany, A., 2001. Field evaluation of Medfly (Dipt., Tephritidae) female attractants in a Mediterranean agrosystem (Balearic Islands, Spain). Journal of Applied Entomology. 125(6): 333- 339.

Montoya, P., Celedonio, H., Miranda, H., Paxtian, J., Orozco, D., 2002. Attractants and trapping systems evaluation for female capture of Ceratitis capitata (Wied.) and other fruit flies (Diptera: Tephritidae) in the Soconusco region of Chiapas. / Evaluación de sistemas de trampeo y atrayentes para la captura de hembras de Ceratitis capitata (Wied.) y otras moscas de la fruta (Diptera: Tephritidae) en la región del Soconusco, Chiapas. Folia Entomológica Mexicana. 41(3): 359-374.

Morávek, I., Kozánek, M., Vidlicka, L., Krumpálová, Z., Eyles, D. K., 2008. Automated egg-collecting and pupa-separator system for medfly mass-rearing facilities. Entomologia Experimentalis et Applicata. 128(3): 364-368.

Mowat, A.D., George, A.P. and Collins, R.J., 1995. The cultivation of persimmon (Diospyros kaki L) under tropical conditions. ISHS Symposium on Temperate Zone Fruits in the Tropics and Subtopics, 22-26 May, p: 11, Cairo, Egypt.

Nagakawa, S., Cunningham, R.T. ve Farias, G.J., 1969. Differentiation of parasitized and unparasitized pupae of the melon fly and oriental and Mediterranean fruit fly. Journal of Economic Entomology. 62: 970-971.

138

Navarro-Llopis, V., Alfaro, F., Domínguez, J., Sanchis, J. ve Primo, J., 2008. Evaluation of traps and lures for mass trapping of Mediterranean fruit fly in citrus groves. Journal of Economical Entomology.101(1):126-31.

Okumura, M., Kohatsu, A., Katsumata, H., 1992. A comparative study on the attractancy of four kinds of trimedlure to the medfly (Diptera: Tephritidae) in Hawaii. Research Bulletin of the Plant Protection Service, Japan. (28): 51-54.

Olivero, J., Wong, E., Márquez, A. L., García, E., 2006. Compared efficacy assay of different systems for trapping Ceratitis capitata Wied. adults. IOBC wprs Bulletin. 29(3): 231-236.

Onur, C., 1990. Trabzon hurması . Derim (Özel Sayısı), 7(1):4-47. Ortu, S. ve Prota, R., 1988. Biotechnical control means adopted against Ceratitis

capitata Wied in clementine groves. Bulletin SROP. 11:14-19. Ortu, S., Lentini, A., Cocco, A., 2007. Ceratitis capitata. / Lotta eco-compatibile a

Planococcus citri, Aonidiella aurantii e Ceratitis capitata. Italus Hortus. 14:(6). 113-115.

Ovruski, S., Van Nieuwenhove, G., Bezdjian, L., Albornoz-Medina, P., Schliserman, P., 2012. Evaluation of Diachasmimorpha longicaudata (Hymenoptera: Braconidae) as a mortality factor of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) infesting Citrus species under laboratory and field-cage conditions. Biocontrol Science & Technology. 22(2): 187-202.

Özcan, M. ve Özkaraman, F., 1994. Trabzon hurmasının olgunlaştırılması üzerine çalışma. Derim, 11(2): 50-58.

Özcan, M., 1994a. Karadeniz Bölgesinin Trabzon hurması üretim potansiyeli. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 9(3): 133-147

Özcan, M., 1994b. Trabzon hurması yetiştiriciliği. I. Uluslararsı Trabzon Hurması Yetiştiriciliği, İhracatı ve Sorunları Paneli, 2 Kasım 1994, Ünye, Ordu, 18s. Özkan, C., 1993. Doğu Akdeniz Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği Ceratitis capitata

(Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın konukçu değişimi üzerinde araştırmalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 54 s.

Papadopoulos, N.T., 2008. Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae). pp. 2318-2322. In Encyclopedia of Entomology Vol. 3. Capinera JL. (editor). Springer, Heidelberg.

Papadopoulos, N. T., Katsoyannos, B. I., Kouloussis, N. A., Hendrichs, J., Carey, J. R., ve Heath, R. R., 2001. Early detection and population monitoring of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in a mixed-fruit orchard in Northern Greece. Journal of Economic Entomology. 94 (4): 971-978.

Papanastasiou, S. A., Diamantidis, A. D., Nakas, C. T., Carey, J. R., Papadopoulos, N. T., 2011. Dual reproductive cost of aging in male medflies: Dramatic decrease in mating competitiveness and gradual reduction in mating performance. Journal of Insect Physiology. 57(10): 1368-1374.

Peck, S. L., McQuate, G. T., 2000. Field tests in environmental friendly malathion replacements to suppress wild Mediterranean fruit fly (Diptera: Tephritidae) populations. Journal of Economic Entomology. 93(2): 280-289.

139

Ros, J. P., Escobar, I., Garcia-Tapia, F. J., Aranda, G. ve Tan, K. H., 1998. Pilot experiment to control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) using mass trapping technique in a custard apple (Annona cherimola Mill.) orchard. Area wide control of fruit flies and other insect pests . Joint proceedings of the international conference on area wide control of insect pests, 28-May-2-June, 1998-and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang,-Malaysia. 639-643.

Ros, J. P., Escobar, I., Garcia Tapia, F. J., Aranda, G., 2000. Pilot experiment to control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) using mass trapping technique in a custard apple (Annona cherimola Mill.) orchard. Area-wide control of fruit flies and other insect pests. Joint proceedings of the international conference on area-wide control of insect pests, 28 May-2 June, 1998 and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang, Malaysia, 1-5 June, 1998. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia. 639-643.

Ros, J. P., Gomila, J., Reurer, M., Pons, P., Castillo, E., 2004. The use of mass-trapping against Medfly (Ceratitis capitata (Wied.)) in a sustainable agriculture system on Minorca Island, Spain. Proceedings of the 6th International Symposium on fruit flies of economic importance, Stellenbosch, South Africa. 361-364.

Ros, J.P., Wong, E., Olivero, J. ve Castillo, E., 2002. Improvements of traps,attractants and killing agents against Ceratitis capitata Wied. How to do the mass trapping technique a good way to control this pest. Bol. Sanidad Vegetal, Plagas. 28:591-597.

Shelly, T. E., Pahio, E., 2002. Relative attractiveness of enriched ginger root oil and trimedlure to male Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae). Florida Entomologist. 85(4): 545-551.

Shelly, T. E., Edu, J., 2009. Capture of mass-reared vs. wild-like males of Ceratitis capitata (Dipt., Tephritidae) in trimedlure-baited traps. Journal of Applied Entomology. 133(8): 640-646.

Shelly, T. E., 1999. Trimedlure and the mating competitiveness of irradiated male Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae). Environmental Entomology. 28(5): 780-786.

Shelly, T. E., Whittier, T. S., Kaneshiro, K. Y., 1993. Behavioral responses of Mediterranean fruit flies (Diptera: Tephritidae) to trimedlure baits: can leks be created artificially?. Annals of the Entomological Society of America. 86(3): 341-351.

Shelly, T. E., Whittier, T. S., Villalobos, E. M., 1996. Trimedlure affects mating success and mate attention in male Mediterranean fruit flies. Entomologia Experimentalis et Applicata. 78(2): 181-185.

Sobrinho, R. B., Mesquita, A. L. M., Peixoto, M. J. A., Hoeflick, W. R. E., 2004. Development of fruit fly attractant systems for mango. ISHS Acta Horticulturae. (645): 475-480.

Sponberg, S.A., 1977. Ebenecaea Hardy In Temperate North America (Q.W. Ruscoe, SIPC, DISR).

Stark, J.D., Vargas, R.I., Messing, R.H. ve Purcell, M., 1992. Effects of cyromazine and diazinon on three economically important Hawaiian Tephritid fruit flies (Diptera: Tephritidae) and their endoparasites (Hymenoptera: Braconidae). Journal of Economic Entomology. 85 (5):1687-1694.

140

Staub, C. G., De Lima, F., Majer, J. D., 2008. Determination of host status of citrus fruits against the Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera:Tephritidae). Australian Journal of Entomology. 47 (3): 184-187.

Şeker, M. ve Toplu, C., 2003. Trabzon Hurması. Ekin, 7(23): 33-37. Toth, M., Nobili, P., Tabilio, R., Ujvary, I., 2004. Interference between male targeted

and female targated lures of the Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Italy. J. Appl. Ent. 128, 64-69.

Thomas, M. C.; Heppner, J. B.; Woodruff, R. E.; Weems, H. V.; Steck, G. J; Fasulo, T. R., 2010. Mediterranean Fruit Fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Insecta: Diptera: Tephritidae). University of Florida, IFAS Extension. EENY-214.

Tezcan, H. ve Zümreoğlu, A., 1986. Laboratuvar koşullarında üretilen Ceratitis capitata (Wiedman) (Diptera: Tephritidae) populasyonlarındaki kalite parametreleri üzerinde araştırmalar. Türk. Bitki Kor. Derg., 10 (4): 237-243.

Tuzcu, Ö. ve Yıldırım, B., 2000. Trabzon Hurması (Diospyros kaki L.) ve Yetiştiriciliği. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu, Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi Yayınları, Adana, 24s.

USDA, 2008. Fruit Fly Information, Quarantine Areas and Action Plans. Plant Health. http://www.aphis.usda.gov/plant_health/plant_pest_info/fruit_flies/index.shtml. Erişim tarihi: 15.05.2015

Umeh, V., Garcia, L. E., De Meyer, M., 2008. Fruit flies of sweet oranges in Nigeria: species diversity, relative abundance and spread in major producing areas. Fruits (Paris). 63(3): 145-153.

Uygun, N., Ulusoy, M.R., Karaca, İ., Satar, S., 2010. Trabzon Hurması Zararlıları. Meyve ve Bağ Zararlıları. 112-113s.

Wang YanPing, Wang XingJian, Zhang RunZhi, Wang YuXi, Wang FuXiang., 2009. Baits and traps of fruit flies. Acta Entomologica Sinica. 52(6): 699-706.

Warthen, J. D., Leonhardt, B. A., Cunningham, R. T., Rice, R. E., Harte, E. M., Cook, J. M., 1999. A new trimedlure plug dispenser for the attraction of male Mediterranean fruit flies. Journal of Environmental Science and Health. Part A, Environmental Science and Engineering & Toxic and Hazardous Substance Control. 34(3): 557-565.

Weems, H.V. Jr., 1981. Mediterranean fruit fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) Entomology Circular no 230. Fla. Dept. Agric. and Consumer Services. Division of Plant Industry. 8 pp.

White, I.M. ve Elson-Harris, M., 1992. Fruit flies of economic importance: their identification and bionomics. CAB International, Wallingford, U.K. 601 pp.

White, I. M. ve Elson-Harris, M. E., 1994. Fruit Flies of Economic Significance: Their Identification and Bionomics. CAB International, Wallingford Oxon OX10 8DE, UK, 601 pp.

Woods, B., Lacey, I. B., Brockway, C. A., Johnstone, C. P., 2005. Hosts of Mediterranean fruit fly Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) from Broome and the Broome Peninsula, Western Australia. Australian Journal of Entomology. 44(4): 437–441.

Yonemori, K., Sugiura, A. and Yamada, M., 2000. Persimmon genetics and breeding. Plant Breeding Reviews. 19(6): 191-225.

141

Zeki, C., H. Er, Özdem, A. ve Bozkurt, V., 2008. Distribution and infestation of Mediterranean fruit fly(Ceratitis capitata Wied.)(Diptera: Tephritidae) on pome and stone fruits in İaparta and Burdur Provinces(Turkey). MUNIS Entomology & Zoology. 3 (1): 231-238.

Zümreoğlu, A., 1986. İzmir ve civarında turunçgil ve meyve ağaçlarında zarar yapan Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata Wied.)’nin önemi ve populasyon dalgalanmasına etki eden faktörler. Ege Ünv. Zir. Fak. Derg. 23 (2): 65-79.

Zümreoğlu, A. ve Akman, K., 1987. Gamma irradiation of Mediterranean fruit fly (Ceratitis capitata Wied.): Emergence, longevity, sterility and sexual competitiveness after treatment in air and partial nitrogen. International Symposium on Modern Insect Control: Nuclear Tecniques on Biotechnology, Vienna, 16-20 November. 293-298.

Zümreoğlu, A., 1990. Standardization of Medfly (Ceratitis capitata Wied.) trapping for use in sterile insect tecnique programmes: Two year investigations on the efficiency of various Medfly trapping systems in Western part of Turkey. Türk. Entomol. Derg. 14 (3): 155-166.

142

ÖZGEÇMİŞ

Yazar, 1989 yılında Alanya’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Başöğretmen

Atatürk İlköğretim Okulu’nda, lise öğrenimini Hacı Dudu Mehmet Gebizli Lisesi’nde tamamladı. 2008 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ziraat Mühendisliği lisans eğitimine başladı ve 2012 yılında lisansını tamamlayarak Ziraat Mühendisi ünvanıyla mezun oldu.

2012 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda yüksek lisans eğitimime başladı. Aynı yılda Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaya başladı. Hala Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaktadır.

mustafa kemal üniversitesi - Yükseköğretim Kurulu

Documents

Transcript of mustafa kemal üniversitesi - Yükseköğretim Kurulu