Download - 10.Rahbar 1391

،شناسيوفصلنامة تحليلي ـ پژوهشي باستاند ايتاريخ هنر و مـطالعـات مـيان رشــته شناسيـتانمي دانشجويان گروه باسـمن علـانج ـجلةم

درســت مـگاه تربيــدانش 1391ماره هشتم ــ، شچهارمال ــس

تومان 7500: بها

جيرفت/ رودهليل فرهنگي ةحوز از سنگي ظرف :تصوير روي جلد ، )زيرچاپ(جلد دوم كتاب آثار جيرفت / پژوه پيشين موسسه از عكس

ميري محمدرضا آقاي و مجيدزاده يوسف دكتر آقاي از سپاس با

شهر سوخته 6705 شماره گورچشم مصنوعي :تصوير پشت جلد سپاس از دكتر سيد منصور سيدسجاديبا

شناسيانجمن علمي دانشـجويان باستان :صاحب امتياز .دانشگاه تربيت مدرس

.شكوه خسروي :و سردبير مدير مسئول .بيگيسجاد علي: مدير اجرايي

:تحريريههيأت سارا سقايي، دوآبي،موسي سبزيسعيد اميرحاجلو،

.زاد، ميثم نيكبيگيسجاد علي

: مشاوران دكتر سيدمهدي موسوي كوهپر، فرهنگ خادمي ندوشن، دكترشادروان

.دكتر عليرضا هژبري نوبرينسب، دكتر حامد وحدتي دكتر جواد نيستاني،

.بيگيسجاد علي: ويراستار .روزسعيد نيك :بخش انگليسي

:همكاران اين شماره پوريا خديش، دكتر حجت دارابي، دكتر عابد تقوي، ، نصير اسكندري

.فر، دكتر ليال مكونديعليئي، كيوان قرچه، دكتر يعقوب محمديميثم

.دفتر گرافيك بلوط نريمان جعفري، :طراحي لوگو .زهرا اميرحاجلو :طراحي جلد اين شماره

.و سارا سقايي بيگيسجاد علي :آراييصفحه .مديران: چاپ

تربيت احمد، دانشگاه تقاطع بزرگراه چمران و جالل آل تهران، :نشاني

شـناسي،گروه باسـتان دانشـــكده علوم انســاني، مدرس، شناسيانجمن علمي دانشجويان باستان

[email protected] :پست الكترونيك

توسط اعضاي هيأت داوران به ـ داوري مقاالت اين شماره بنا به موضوع، .رسيده است انجام

هاي پژوهش«الزاماً بيانگر رأي و نظر ـ آراء و نظرات مندرج در اين مجله، .مسئول مقاالت خود هستند نيست و نويسندگان،» شناسي مدرسباستان

.با ذكر منبع آزاد است ـ نقل مطالب مجله، .ـ نقد مطالب آزاد است

ر ه و مای نارا ص ی دو قاالت عل ط ارسال ش« ا تانژپو دّرسی با ی »نا در . شناسي دانشگاه تربيت مدرس استدوفصلنامة تخصصي انجمن علمي دانشجويان باستان شناسي مدرس،هاي باستانپژوهشـ

اي و تهـرشات ميانـتاريخ هنر، مطالع ناسي،ـشتانـهاي باسزمينهپژوهشي و توصيفي در تحليلي، مقاالت علمي، اين مجلّه، .به چاپ خواهند رسيد سنجيتانـباس .مقاالت ارسالي نبايد قبالً در جاي ديگري منتشر شده باشندـ .ت آزاد استهيأت داوران در پذيرش يا عدم پذيرش مقاال. تأييد هيأت داوران به چاپ خواهند رسيد ارزيابي و مقاالت پس ازـ بحث مقدمه،يده و واژگان كليدي انگليسي، چك واژگان كليدي فارسي، و) كلمه 200حداكثر (هاي چكيده مقاله بايد داراي بخشـ

.و فهرست منابع باشد) در صورت لزوم(نوشت پي گيري،نتيجه اصلي، . روش تحقيق و نتيجه اشاره شود بايد به اهداف، ،فارسي و انگليسي در بخش چكيدهـ

.گيري و قبل از فهرست منابع ذكر شوندها بايد در انتهاي مقاله، پس از نتيجهنوشتپيـ اب تمام ـبا احتس(فحه ـص 25حداكثر در ،Word 2007يا Word 2003اي و با برنامة انهـورت فايل رايـمقاله بايد به صـ

پس از تأييد اوليه .شودارسال [email protected] مجله به نشانيبه آدرس پست الكترونيك )هاي مقالهبخشدانشكده علوم دانشگاه تربيت مدرس، احمد،تقاطع بزرگراه چمران و جالل آل الزم است دو نسخه از آن به آدرس تهران، مقاله،

نام و نام خانوادگي عنوان كامل مقاله،. شناسي مدرس ارسال شودهاي باستانمجلة پژوهش شناسي،دفتر گروه باستان انساني،اي جداگانه به همراه اصل آدرس پست الكترونيكي و شماره تلفن بايد در صفحه سمت و رتبه علمي ايشان، نگارنده يا نگارندگان،

.مقاله فرستاده شودهمة .ذكر منبع تصاوير الزامي است. تهيه شوند 300با وضوح JPEGصاوير مقاالت بايد مستند و غيرتزئيني باشند و به صورت تـ

.به همراه مقاله ارسال شود) Wordخارج از برنامه (همچنين يك فايل جداگانه از تصاوير . تصاوير در پايان مقاله آورده شوند .بايد اصل مقاله و مشخصات كتابشناسي آن ارسال شود به همراه مقاالت ترجمه شده،ـ باشد و در انتهاي ) شماره صفحه: سال انتشار نام خانوادگي نويسنده،(ارجاع مقاالت بايد به شيوة درون متني و داخل پرانتز شامل ـ

. صات كامل كتابشناسي منبع ذكر شودمشخ) بر اساس نام خانوادگي نگارنده(به ترتيب حروف الفبا مقاله نيز در بخش فهرست منابع،

:روش ذكر منابع در انتهاي مقاله به صورت زير استنام مترجم يا جلد، ،عنوان كتاب ،)سال انتشار( نام و نام خانوادگي ساير نگارندگان، نام نگارنده، نام خانودگي نگارنده، :كتاب

.ناشر: محل انتشارنوبت چاپ، مصحح، شماره ،نام مجلّه ،»عنوان مقاله«، )سال انتشار( نام و نام خانوادگي ساير نگارندگان، نام نگارنده، نام خانودگي نگارنده، :مقاله .شماره صفحات مقاله در مجلّهترتيب انتشار و نوبت چاپ، مجلّه،

ت

مقاالت

1

زنـي در غارهـاي گيلـوران، كلـدر، قمـري وگزارش مقدماتي گمانه :دره خرم آباد در سنگيپارينه هايپژوهشاز سرگيري ـ ....................................................................................... بهروز بازگير :)1391تا بهار 1390زمستان (اي گر ارجنه پناهگاه صخره

.......................................................... قصريان محمديسيروان : پيرامون آن در دوره نوسنگي و مس و سنگبيستون و مناطق ـ 3447 ..................................................... كاميار عبدي هترجم،وتي ارلمتي: باستان شناسي و بررسي دارايي در دوران پيش از تاريخ ـ

67 ـ ؛سنگ دشت ري مس وناختي دوره ـشتانـباس هاييافتهي ـشناسگونه بندي وطبقه ـ چخمـاقمند ـبر اساس بررسـي روش

.......... .............................................................................................................. يوسفي زشك و حامد يوسفياناهللاروح :كريمرباطتپه

81 و ور كاكـا ـغفـ يرزاده،ـغـالم شـ :رقي مركز فالت ايـران ـوب شـنگي در جنـتقراري از دوره مس سـرده؛ اسـتپه خديجه م ـ

...................................................................................................................................................................................... ره محمديـمني93 ...................................................................... ا خديشاحمد پرويز و پوري:آباددر گيلوران خرم قديم گورهاي اشرافي عصر مفرغ ـ 114 ... مصطفي ده پهلوان وستا سرخوش كرتيس، ترجمه:ارتباط ميان ايران عصر هخامنشي و ساساني :هاي فرتَركَه پارسسكه ـ 129 ............................................................. علي هژبري:از دوره قاجاراي بر اساس نقشه تپه هگمتانه باروي بقاياي برج و بازيابي ـ

143 مرتضي بهرامي ترجمهي و فرانتس گرنه، ل .جاناتان ال:افغانستان يابفار يان، استاندر قولب يساسان ينقاش ازتازه شواهدي ـ

............................................................................................................................................................ نهادفر و يداهللا حيدري باباكمال..........................................................................................مهدي رهبر:در تاق بستان ،دوره ساسانيگيري شراب كارگاهكشف ـ 153162 .............................................................. حسين صبريترجمه،جرمي جانز :هفتاد سال اول :شناسي و تاريخ صدر اسالمباستان ـ 176 ............................. سعيد اميرحاجلوو سارا سقائي :اسالميگانه شهر اصفهان در دوران تحليل معمارانه استحكامات دفاعي سه ـ

كوتاه گزارش

192 محسـن: استان چهارمحال و بختياري خورده،ات زاگرس چينسنگي مياني باالقلي در ارتفاعپارينه ي از كشف محوطهگزارش ـ

..................................................................................................................................................................... حيدري و مهدي مرتضوي

............................... بيگيسجاد علي: ساساني دارد؟ شت، نشاني از يك آتشكده دورهمچم ن محوطه آيا شي گچي مكشوفه از ـ 196

معرفي ............................................................................................... شادي گنجي :خاور نزديك يسيماشناسي زميننمعرفي كتاب باستا 203

............................................................................................................................. حسين صبريشناسي، معرفي كتاب اخالق باستان 207

i چكيده انگليسي .....................................................................................................................................................................................

1391139113911391 پاييز و زمستانپاييز و زمستانپاييز و زمستانپاييز و زمستان ،،،،هشتمهشتمهشتمهشتم، شماره ، شماره ، شماره ، شماره چهارمچهارمچهارمچهارمشناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال هاي باستانهاي باستانهاي باستانهاي باستان پژوهشپژوهشپژوهشپژوهش ��

�ر�� اب �� دور� ��، � �ق ��ن ��

مهدي رهبر )سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور(

چكيده

موسـوم هشناسي محوطهاي باستانطي نخستين فصل از كاوشاي به دست آمد كـه بستان بقاياي سازه به شكارگاه خسرو در تاق

ايـن سـازه در . با استفاده از آجر و مالط گل سـاخته شـده اسـت توجـه بـه بخش مركزي ضلع شمالي محوطه واقع گرديـده و بـا

ـ پالن و يافته مال فـراوان ـهاي مكشـوفه از نزديكـي آن بـه احت هايـن سـازه بـه دور . آب انگـور اسـت هاي در رابطه با تهيـ سازه

هاي گذاري است و قابل مقايسه با ديگر كارگاهساساني قابل تاريخاست كه پيش از اين در بنديان درگز، تنگه بالغـي و گيريشراب

هـدف نگارنـده در ايـن . ه دست آمده اسـت سيرزكان فيروزآباد ب .، توصيف، مقايسه و معرفي اين سازه استهمقاله مطالع

شكارگاه خسرو، ،)چرخشت( گيريكارگاه شراب: يواژگان كليد .ساساني هتاق بستان، دور

مقدمهآثـار هشرقي چشمه و مجموعمتري جنوب 1000فاصله حدود به

خورد كه به محصوري به چشم مياي تاق بستان، محوطه صخرهشـكل اين محوطه تقريبـاً مسـتطيل . دارد شكارگاه خسرو شهرت

متر عرض دارد، و بوسـيله ديـواري 800متر طول و 1100حدود 1وير اتص( متر محصور شده است سه بيش ازعريض، با ارتفاعي

به شكارگاه خسرو، از گذاري اين محوطه قطعاً نام). 1و شكل 3تا

تاق بستان را كه ةصورت گرفته كه نقوش برجستف محققيني طر

ــده و در ــيده، دي ــم بخش ــز را تجس ــرو پروي ــكارگاهي از خس شيقيناً عـدم وجـود سـاخت و سـاز در داخـل . جستجوي آن بودند

لوار متأسفانه با احداث ب. بخشيده استمحوطة اين فرضيه را قوت وطه تخريب بستان توسط شهرداري، بخش زيادي از اين مح تاق

م مساحت محوطـه نيـز در بخـش غربـي سو گرديده و حدود يكدر . ساخت و سـازهاي مـردم، تخريـب شـده اسـت هلوار، بواسطب

لوار، با احداث مدرسه اي اخير نيز در محوطه بخش شرقي بهسالعلوم ديني با مسـاحتي چشـمگير، بـه محوطـه لطمـه وارد آورده

كـه درسـت بزرگراهـي هـاي اخيـر، پـل روگـذر و در سال. استچسبيده به بخش شمالي ديوار موسوم به شـكارگاه، ايجـاد شـده،

.تخريب منظري محوطه را تكميل نموده استشناسي محوطه موسوم بـه هاي باستان كاوش نخستفصل

بيرانوند، مدير كـل اسداهللا شكارگاه خسرو، با پيشنهاد جناب آقاي نشـاه و موافقـت ماميـراث فرهنگـي اسـتان كر هاداروقت محترم

شـروع و در تـاريخ 25/1/88شناسي، از تـاريخ پژوهشكده باستاناگر چـه بـا يـك فصـل . 1)1388رهبر، ( به پايان رسيد 15/4/88

توان درباره كاربري واقعي اين اثر مهم و نيـز تـاريخ كاوش، نميقطعي آن اظهار نظر نمود، با وجود اين اطالعات بدست آمـده، در

. اي به آن خواهم پرداخت جداگانه اينوشتهه در خور توجه بوده كاما در اينجا به بخشي از كاوش كه به كشف كارگاه مهمي تعلـق دارد كه احتماالً بـه منظـور استحصـال آب انگـور در اواخـر دوره

. پردازيم ساساني ايجاد شده، مي

١٥٤ كشف كارگاه شراب سازي دوره ساساني، در تاق بستان

�� 1391139113911391پائيز و زمستان پائيز و زمستان پائيز و زمستان پائيز و زمستان ، ، ، ، هشتمهشتمهشتمهشتم، شماره ، شماره ، شماره ، شماره چهارمچهارمچهارمچهارمشناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال هاي باستانهاي باستانهاي باستانهاي باستان پژوهشپژوهشپژوهشپژوهش

....موسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسرو ههههمحوطمحوطمحوطمحوط ....1111تصوير تصوير تصوير تصوير

شكارگاه خسرو نسبت به طاق بستانشكارگاه خسرو نسبت به طاق بستانشكارگاه خسرو نسبت به طاق بستانشكارگاه خسرو نسبت به طاق بستان ههههموقعيت محوطموقعيت محوطموقعيت محوطموقعيت محوط ....2222تصوير تصوير تصوير تصوير

....))))96969696تصوير تصوير تصوير تصوير : : : : 1376137613761376 ،،،،اشميتاشميتاشميتاشميت((((

....شكارگاه خسرو در شهر كرمانشاهشكارگاه خسرو در شهر كرمانشاهشكارگاه خسرو در شهر كرمانشاهشكارگاه خسرو در شهر كرمانشاه ههههموقعيت محوطموقعيت محوطموقعيت محوطموقعيت محوط ....3333تصوير تصوير تصوير تصوير

كشف كارگاه استحصال آب انگور در تاق بستانموسـوم بـه شـكارگاه خسـرو تنهـا هكاوش اين فصل در محوط

طي اين مدت . ع شمالي محوطه شدمحدود به بخش مركزي ضلبه كاوش در دو سوي بلوار تاق بستان كه با جهتي شمالي تهيأ

ايـن دو مكـان . گذشــت، پرداخـت جنوبي از ميان محوطه مـي 10×10 هترانشـ ناميده شد و در هر يك چهـار 2و 1هاي كارگاه

2كارگـاه D1شـه نغربي ترا در گوشه جنوب. متر كاوش گرديدشف گرديد كه اي از آجر درون ديوار خشتي ك سازه) 3و 2شكل (

آجرهاي بكار . از دو قسمت مجزا، اما مرتبط بهم بوجود آمده بود. متـر داشـتند سـانتي 30×30×7رفته در اين سازه، ابعـادي برابـر

هاي فوق كه دو حوضچه كنار هم را تـداعي سمت و سوي سازهتر كه با حـرف الـف بخش بزرگ. كند، شمالي ـ جنوبي است مي

اقـع شـده و ابعـاد آن برابـر مشخص شـده، در سـمت شـمال و ديوارهـاي ). 4شـكل ؛4و 3تصاوير (متر است سانتي 170×160

انـد، ضـعف در چيـدمان اي ساخته شده اين سازه به وضع ناشيانهكنـد كـه بپـذيريم سـازنده ايـن سـازه، ديوارها، ما را متقاعد مي

چرا كـه عـدم دقـت در . مهارت كافي در كار بنّايي نداشته استث شـده، درزهـاي آجرهـا رويهـم افتـاده، در نتيجـه از اجرا، باع

ديوار غربي با آجرهـاي ). 5تصوير ( استحكام ديوارها كاسته شودبا توجه به اينكه ضـخامت ديـوار كـم و . نيمه، ساخته شده است

بايست پشت آن بوسيله چينه مي فاقد ايستائي الزم بوده، احتماالًـ . شده است تقويت مي بسـتان، ديـواره وار تـاق متأسفانه ايجاد بل

اي احتمالي پشت آن را از بين برده، بدون اينكـه بـه ديـوار چينه .اي برسد آجري صدمه

ساخت ساخت ساخت ساخت ، محصور در ميان، محصور در ميان، محصور در ميان، محصور در ميانموسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسروموسوم به شكارگاه خسرو ههههنقشه محوطنقشه محوطنقشه محوطنقشه محوط. . . . 1111شكل شكل شكل شكل

....و سازهاي امروزيو سازهاي امروزيو سازهاي امروزيو سازهاي امروزي

رهبررهبررهبررهبر ١٥٥

�� 1391139113911391 زمستانزمستانزمستانزمستانو و و و پاييزپاييزپاييزپاييز، ، ، ، هشتمهشتمهشتمهشتم، شماره ، شماره ، شماره ، شماره چهارمچهارمچهارمچهارمشناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال شناسي مدرس، سال هاي باستانهاي باستانهاي باستانهاي باستان پژوهشپژوهشپژوهشپژوهش

....D 1 ههههو موقعيت چرخشت در ترانشو موقعيت چرخشت در ترانشو موقعيت چرخشت در ترانشو موقعيت چرخشت در ترانش 2222پالن كارگاه شماره پالن كارگاه شماره پالن كارگاه شماره پالن كارگاه شماره ....2222شكل شكل شكل شكل

....و موقعيت چرخشت در بخش سمت راست آنو موقعيت چرخشت در بخش سمت راست آنو موقعيت چرخشت در بخش سمت راست آنو موقعيت چرخشت در بخش سمت راست آن 2222برش عرضي از كارگاه شماره برش عرضي از كارگاه شماره برش عرضي از كارگاه شماره برش عرضي از كارگاه شماره ....3333شكل شكل شكل شكل

سانتيمتر بيشتر باقي 90از ارتفاع ديوار غربي، در حال حاضر اين ديوار اخير، . ديوار جنوبي نيز همين ارتفاع را دارد .نمانده است

به ايـن معنـي . چيدمان متفاوتي با ديگر ديوارهاي اين سازه دارد ر نسبت به رديف زيرين خود، حـدود يـك تـا دو كه هر رديف آج

اي در آمـده سانتيمتر عقب نشسته در نتيجه ديـوار بصـورت پلـه حاضـر ارتفـاع كمتـري ديوارهاي شرقي و شمالي، در حال . استضمناً مدركي در دسـت نـداريم تـا بـر اسـاس آن، ارتفـاع . دارند

ديوارها را مشخص كنيم و يا حدس بزنيم كه مـثالً همـه ارتفـاع اي در دست نداريم تـا عالوه بر آن، هيچ نشانه. اند يكساني داشته

اميك از ديوارهـا، قـرار مشخص كنيم، ورودي اين فضا روي كـد .ند يا خيرگاهي براي آن در نظر گرفته بودصوالً درو ا داشته است

ــي، داراي ــوبي و غرب ــوق، ديوارهــاي جن ــوار ف ــار دي از چهــدود ــاع ح ــه 90ارتف ــت ك ــانتيمتر اس ــاد س ــان ايج ــاهراً امك ظوانگهـــي بعلـــت شـــرايط . هـــا، وجـــود نـــدارددرگـــاه روي آن

ــتند ــاه نيس ــاد درگ ــراي ايج ــب ب ــري، مناس ــاي . قرارگي ديوارهدر حــال حاضـر نســبت بـه كــف، حــدود يـز، شـرقي و شــمالي ن

ــدســانتي 50ـــ60 رســد روي ايــن بنظــر نمــي. متــر ارتفــاع دارنشـود كـه تصـور مـي . داشـته اسـت ديوارها نيز درگاهي وجود مي

١٥٦ كشف كارگاه شراب سازي دوره ساساني، در تاق بستان


ــدود ــاعي ح ــاالً ارتف ــز، احتم ــرقي ني ــمالي و ش ــوار ش 90دو ديبنـابراين فـرض بـر ايـن اسـت كـه ايـن . انـد متـر داشـته سانتي

ـ ـاي داشـ فضا، حالت حوضـچه ازي بـه درگـاه ورودي ـته كـه نيرغم اينكـه مـالت بكـار رفتـه جهـت سـاخت علي. نداشته است

ي در دسـت اسـت كـه سـطح هـاي س است، نشـانه ديوارها، گل رروي . همــه ديوارهــا و كــف، داراي انــدودي از گــچ بــوده اســت

كف اين فضاي حوضچه ماننـد، چنـد قطعـه سـنگ نـامنظم بـا بزرگتـرين ايـن . م خاصـي، قـرار داشـتند ابعاد متفاوت، بدون نظ

تصـوير ( متـر داشـت سـانتي 50×40×20ها، ابعـادي برابـر سنگ6 .(

. كف اين فضا از غرب به شرق، داراي شيب ماليمـي اسـت متـر، روي سانتي 22×12اي به ابعاد شرقي، حفره در گوشه جنوب

اي كـار گذاشـته شود كـه در درون آن تنبوشـه ديوار، مشاهده مياين تنبوشه كه ارتباط بين دو فضاي الف و ). 7تصوير (است شده

متـر سـانتي 200سانتيمتر قطـر و حـدود 10كند، ب را برقرار ميعبـور كـرده بـه فضـاي ب ) 1011(طول دارد كه از ديوار خشتي

براي جلوگيري از آسيب رسيدن بـه آن، ) 4شكل (شود مرتبط مي. انــد نبوشــه قــرار دادهروي ت) خَرَنــد(دو آجــر را بصــورت چاتمــه

تشخيص اينكه تمام طول مسير تنبوشه، چنين حالتي دارد يا نـه، .ميسر نگرديد

تاق بستانتاق بستانتاق بستانتاق بستانپالن و مقطع كارگاه چرخشت پالن و مقطع كارگاه چرخشت پالن و مقطع كارگاه چرخشت پالن و مقطع كارگاه چرخشت ....4444شكل شكل شكل شكل

بسازه آجري به شـكل مربـع سـاخته الفچه مانند حوضچه اگر بسازه آجري

ايـن حوضـچه . شده، اما داراي ابعاد كوچكتري نسبت به آن استبرابـر الفدر زمين كنده شده و سطح فوقاني آن، با كف حوضچه

85×85ابعاد ايـن حوضـچه در بـاالترين سـطح ). 4شكل (است اما هرچـه بـه عمـق يـا كـف حوضـچه نزديـك . متر استسانتي

كـه طـول و آن كاسته شـده، بطـوري شود، با ماليمت از ابعاد مي .رسدمتر ميسانتي 72×72عرض آن در كف به

مصالح بكار رفته در ديوارها و كف اين حوضچه نيـز آجـر و ماننـد ديـواره جنـوبي بديواره جنوبي حوضچه . مالت گل است

يعني اگر اولين رديف آجـر را در كـف . اي است ، پلهالفحوضچه سانتيمتر ال هر كدام حدود يك تا دودهيم، آجرهاي بامالك قرار

در نتيجه كف اين حوضچه نيز با بخش فوقـاني . اند عقب نشستهآيد آيـا پيش مي پرسشدر اينجا اين . باشد اختالف مي آن، داراي

بو ديوار جنوبي حوضچه الفاي بودن ديوار جنوبي حوضچه پله يك امر تصادفي است يا به داليل فني اجرا شده است؟

رهبررهبررهبررهبر ١٥٧


آنآنآنآن هههههاي دو گانهاي دو گانهاي دو گانهاي دو گاننمايي از چرخشت و حوضچهنمايي از چرخشت و حوضچهنمايي از چرخشت و حوضچهنمايي از چرخشت و حوضچه. . . . 3333تصوير تصوير تصوير تصوير

بخش ب چرخشت تاق بستانبخش ب چرخشت تاق بستانبخش ب چرخشت تاق بستانبخش ب چرخشت تاق بستان. . . . 4444تصوير تصوير تصوير تصوير

....آجرهاي آنآجرهاي آنآجرهاي آنآجرهاي آن ههههديوار چرخشت و بندهاي روي هم قرار گرفتديوار چرخشت و بندهاي روي هم قرار گرفتديوار چرخشت و بندهاي روي هم قرار گرفتديوار چرخشت و بندهاي روي هم قرار گرفت. . . . 5555تصوير تصوير تصوير تصوير

....الف چرخشت تاق بستانالف چرخشت تاق بستانالف چرخشت تاق بستانالف چرخشت تاق بستان هههههاي نامنظم درون حوضچهاي نامنظم درون حوضچهاي نامنظم درون حوضچهاي نامنظم درون حوضچسنگسنگسنگسنگ. . . . 6666تصوير تصوير تصوير تصوير

درست در وسـط نيز با آجر، فرش شده، اما بكف حوضچه 22و بلندي 45ضلعي كه قطري برابر بصورت هشت آن، چاهكي

ها و كف آجري ديواره). 8تصوير (سانتيمتر دارد، ساخته شده است

هـا بـا انـدودي از گـچ هاي حوضـچه اين چاهك نيز مانند ديوارههـا و بقاياي اين اندود گچ در جاي جاي ديواره. پوشيده شده است

.كف، قابل مشاهده استدو حوضـچه كـار گذاشـته شـده، از لبـه اي كه بين تنبوشه

سـانتيمتر جلـوتر حدود هفت تا هشـت بديواره شمالي حوضچه اند تا مـايع داخـل اين تمهيد را با اين دليل اتخاذ كرده. قرار دارد

بـر خـالف ابهـامي كـه در ). 7تصـوير (تنبوشه، روي ديوار نريزد بوجود داشت، حوضـچه الفخصوص ارتفاع ديوارهاي حوضچه

).4شكل ( سانتيمتر عمق دارد 95يقاً دق

بو الفهاي كاربري سازها مايعـات تمام شواهد بر اين داللت دارند كه دو سازه، در ارتباط ب

ي سر و كار داريم كه داراي دو بخـش در حقيقت با فضاهاي. استاند كه در دو سطح متفاوت، اما با عملكردي مكمل يا دو حوضچه

داليـل مختلفـي وجـود دارد كـه در ايـن . انـد هم، سـاخته شـده بنـابراين بايـد بـه . توانسته نقشـي ايفـا كنـد ها، آب نمي حوضچه

در . كه در ارتباط با مايعـاتي بـه جـز آب باشـد انديشيدكارگاهي هاي ت كارگاهها كه در حقيق فرهنگ دهخدا، به اين گونه حوضچه .داده شـده اسـت » چرُخشت«استحصال آب انگور هستند، عنوان ي كه انگـور در آن ريزنـد و هاي در توضيح آن گفته شده، حوضچه

: 1388فرهنـگ دهخـدا، (با پاي بكوبند تا آب انگور گرفته شـود ).ذيل چرخشت

شت به ّضم ثالـت و سـكون خوانيم چرُخ در برهان قاطع مياي قرشت چرخي باشد كه بـدان شـيره انگـور و سين با نقطه و ت

نيشكر گيرند و حوضي كه در آن انگور ريزند و لگد كنند تا شـيره 1371(جهان اسـالم هدر دانشنام). 1391برهان قاطع، ( آن برآيد

ـ هاي شراب ذيل باده، از شيوه) دومجزوه ميـان ه سـازي سـخن برا به شـيوه هاي چوبي كم عمق كه انگور آمده، از آن جمله تشت

ــي ــديمي در آن لگــدمال م ــد ق ــن تشــت. كردن هــا را معصــره ايبديهي است، استحصال آب انگور، بـا ايـن شـكل، در . ناميدند مي

هاي كم عمق، جنبه استفاده خانگي و شخصي داشته، اما در تشتهـاي هاي بزرگ، همچـون حوضـچه توليد انبوه، قطعاً از حوضچه

كـه طوريهمان. شده است ده ميكشف شده در تاق بستان، استفاتـاق بسـتان بـا توجـه بـه عملكـرد الفقبالً گفته شد، حوضچه

انگور يا بصورت مسـتقيم، . تر ساخته شده استمتفاوت آن، بزرگهـا، آب شد و سپس با لگدكردن خوشه ريخته مي الفدر حوضچه

كه حجم كمتري نياز دارد، جمع بآن بوسيله تنبوشه در حوضچه ي ريخته و سر آن را هاي يا اينكه، انگور را داخل كيسهو گرديدمي

١٥٨ كشف كارگاه شراب سازي دوره ساساني، در تاق بستان


بر روي كيسه، مانند با لگدكردن يا فشار جسم سنگين. بستند ميديده شد، آب خالص الفي كه در داخل حوضچه هاي همين سنگ

نشـين شـدن لـژد، جمع گرديده پـس از تـه بانگور در حوضچه شـد و جهـت طـي ها ريختـه مـي انگور نسبتاً صاف، در خمره آب

.گرديد كردن مراحل تخمير، به انبار حمل مي

....تنبوشه ميان دو حوضچه براي انتقال آب انگورتنبوشه ميان دو حوضچه براي انتقال آب انگورتنبوشه ميان دو حوضچه براي انتقال آب انگورتنبوشه ميان دو حوضچه براي انتقال آب انگور. . . . 7777تصوير تصوير تصوير تصوير

....فرو رفتگي و گودي كوچك كف حوضچه بفرو رفتگي و گودي كوچك كف حوضچه بفرو رفتگي و گودي كوچك كف حوضچه بفرو رفتگي و گودي كوچك كف حوضچه ب. . . . 8888تصوير تصوير تصوير تصوير

هـاي مختلـف الزم به توضيح است، قبل از اينكـه دسـتگاه ايـران، برقي در زندگي مردم وارد شده باشند، در بيشتر شهرهاي

ــاه ــرادي در كارگ ــاياف ــا، عصــاري ي همچــون آســيابه ــ ه ا و هي مانند كرچك، كنجد و نيـز آب هاي ها، تهيه آرد، روغن چرخشت

در . شـراب را بعهـده داشـتند انگور، بمنظور تهيه شيره، سركه يـا ها، عمده محصـول كشـاورزي را تشـكيل ي كه تاكستانشهرهاي

ي كـه بـه هـاي ا بـه كارگـاه مازاد محصول خود رداد، باغداران، ميبردنـد و بـا پرداخـت مبلغـي بـه همين منظور ايجاد شده بود، مي

عنوان دستمزد، انگورها را كه آب آن گرفتـه شـده بـود، تحويـل در سـمنان بـه . ها، نام محلي داشتنداغلب اين كارگاه. گرفتند مي

واضـح اسـت . شد گفته مي) Chelesh(ها ِچلش اين گونه كارگاه

چلش از چالندن، و فشار دادن، اخذ شده كه در عين حال كه واژهناظر بر عملي است كه بر روي انگور يا هر ميوه ديگـري صـورت

.گيرد ميگيري، چرخشـت هاي آب انگـور در ادبيات فارسي به كارگاه

:شد، چنانكه رودكي گويد گفته مي

ردنداين كارد نه از بهر ستمكاران ك به چرخشتانگور نه از بهر نبيز است

ي را هـاي هـا و كـوزه ، قطعـاتي از خمـره در كنار حوضچه بو 9وير اتصـ ( بايست در ارتباط با آن باشند ايم كه قاعدتاً مي يافته

گوشه يا چاهكي كه در كف حوضچه ب وجـود گودي هشت ).10. كـرده اسـت دارد، برداشت آخرين بقاياي آب انگور را تسهيل مي

ها، از كـف حوضـچه و نظافـت آن، آوري تفاله در عين حال جمع ).8تصوير (گرفته است براحتي صورت مي

....هاي مكشوفه از مجاورت چرخشتهاي مكشوفه از مجاورت چرخشتهاي مكشوفه از مجاورت چرخشتهاي مكشوفه از مجاورت چرخشتايي از خمرهايي از خمرهايي از خمرهايي از خمرهنمونهنمونهنمونهنمونه. . . . 9999تصوير تصوير تصوير تصوير

هاي مكشوفه از مجاورت هاي مكشوفه از مجاورت هاي مكشوفه از مجاورت هاي مكشوفه از مجاورت هايي از كف خمرههايي از كف خمرههايي از كف خمرههايي از كف خمرهنمونهنمونهنمونهنمونه. . . . 10101010تصوير تصوير تصوير تصوير

....چرخشت تاق بستانچرخشت تاق بستانچرخشت تاق بستانچرخشت تاق بستان

رهبررهبررهبررهبر ١٥٩


و ) 1387رهبر، (شده در بنديان درگز هم در چرخشت كشف .Kaim et al., 2007: fig( تنـگ بالغـي هم در چرخشـت

تصـوير : ك.ن(، كشـف شـده اسـت يچنين گودي يا چاهك) 24م كه اين چاهك، هميشه در حوضچه دوم كن خاطر نشان مي .)13

ي كـه بـا هـا يـا جـاي اينگونه چاهك، در حوضچهوجود . قرار داردحتـي بـراي . اي نيسـت مايعات سـرو كـار دارنـد، موضـوع تـازه

ي كـه هـاي هاي منازل، در كف آن گودي ضچهحو آوري لجن جمع .گرديددر مواردي فقط به اندازه يك كاسه متوسط بود، ايجاد مي

شت تاق بستانگذاري چرُختاريخ

گونـه در محوطه موسوم به شكارگاه خسرو، هنگام كـاوش، هـيچ از ساسـاني پـس اي از وجود سفال يا اشياء مربوط بـه دوره نشانه

هـاي سـنگي مربـوط بـه يغهاگر چه تعدادي ت. بدست نيامده استهـاي اسـتفاده شـده در الي خشتهسنگ، كه از الب و دوره مس

كارم سـجاد ـهمـ ـت آمـده و توسـط ارگاه بدسـ ـساخت ديوار شكتوان گفت، اند، اما با قاطعيت مي بيگي مورد مطالعه قرار گرفتهعلي

سنگي استفاده از خاك يك محوطـه دليل وجودي اين مصنوعاتزنـي پيش از تاريخي، در حول و حوش اين مكان، جهـت خشـت

گذاري، چرخشت بنابراين مداركي كه فعالً جهت تاريخ. بوده استتاق بستان، در دست داريم، ظروف و قطعاتي از سفال و نيز چنـد

كـه از كـاوش كـروي خمـره چند پايه نـيم . باشد قطعه شيشه ميتـر از دوره بدست آمده، احتماالً بايد كمي قديمي 2شماره كارگاه بنابراين، .)10تصوير ( گذاري شوند، تاريخ)اشكاني؟ هدور( ساساني

ـ هرسد، محوطبه نظر مي ه موسوم بـه شـكارگاه خسـرو را بايـد بگذاري كرد، كه در دوره ساسـاني، حدود، اواخر دوره اشكاني تاريخ

يك بديهي است كه با . رار گرفته استبا تغييراتي مورد استفاده ق. رسـد گذاري، عجوالنه بنظر ميفصل كاوش، اظهار نظر در تاريخ

گذاري ايـن محوطـه را هاي فصول آينده، تاريخ بنابراين تا كاوشماننـدي كـه در فضاي سـالن . ان پيش فرض تلقي نمودبايد بعنوــه ــاي ترانش ــ D1و D2ه ــوار 2اه كارگ ــي دي ــه داخل در جبهشمالي كشف گرديـد، از جملـه سـاخت و سـازهاي هكنندمحصور

، از كف اين سالن عالوه بر قطعـات )2شكل ( دوره ساساني استاي اي از يـك پيالـه شيشـه سفال مربوط به دوره ساسـاني، نيمـه

ايم كه در ساساني بودن آن، هيچگونه ترديدي وجـود نـدارد يافته ).5شكل و 11تصوير (

از گيـري چرخشت يا كارگاه شـراب اي كه به عنوان اما سازهچرا كه . تعلق دارديعني دوره ساساني ،آن نام برديم، به فاز آخري

بوجود آمده، ديگـر ) 1006لوكوس ( با بريدن ديواري ها، اين سازه

ت به كف سـالن اينكه شالوده آن بر روي آواري قرار دارد كه نسباي كـه بايـد بـه آن نكتـه .سانتيمتر بلندتر است 30مذكور، حدود

اشاره نمود، آجرهاي استفاده شـده در بنـاي چرخشـت اسـت كـه همين الً از يك بناي تخريب شده اشكاني ـ ساساني نزديكاحتما

.محل، استفاده مجدد شده است

....ساسانيساسانيساسانيساساني ههههاي متعلق به دوراي متعلق به دوراي متعلق به دوراي متعلق به دورشيشهشيشهشيشهشيشه ههههپيالپيالپيالپيال. . . . 11111111تصوير تصوير تصوير تصوير

رترترترتمجاومجاومجاومجاوساساني مكشوفه از ساساني مكشوفه از ساساني مكشوفه از ساساني مكشوفه از ههههاي دوراي دوراي دوراي دورشيشهشيشهشيشهشيشه پيالهپيالهپيالهپياله. . . . 5555شكل شكل شكل شكل

....گيري تاق بستانگيري تاق بستانگيري تاق بستانگيري تاق بستانكارگاه شرابكارگاه شرابكارگاه شرابكارگاه شراب

شده دوره ساسانيهاي كشف چرخُشت

شت بنديان درگزچرُخهاي ها يا كارگاه چرخشتگونه گزارشي از كشف تا اين اواخر، هيچ

در فصــل يــازدهم . دوره ساســاني در دســت نبــود گيــريشــراب، چندين كارگاه، Cشناسي، بنديان درگز، در تپه هاي باستان كاوش

هايي كه مخصوص خرد هاي ذوب فلزات و كارگاهجمله كارگاهاز كـه بود و نيز كارگـاه تهيـه آب انگـور )دست آس(كردن غالت

مجموعـه كارگـاهي بودنـد، كشـف گرديـد همگي متعلق به يك ).1385رهبر، (

١٦٠ كشف كارگاه شراب سازي دوره ساساني، در تاق بستان


آن بدليل دخل ي است كه طولكارگاه اخير كه شامل فضايدر دوره معاصر، نامشخص است، اما عرضي و تصرفات كشاورزان

كـف ايـن كارگـاه بـا شـيبي بطـرف . متـر دارد سانتي 420حدود متـر عمـق دارد، سانتي 85متر قطر و سانتي 80چاهكي كه حدود

ايسـت امـا يـك سه طرف چاهـك داراي ديـواره . شود هدايت ميدر . سمت آن باز است تا آب انگور را به داخل چاهك هدايت كند

متر كـار سانتي 65اين چاهك تشتي از جنس سفال، به قطر كف 35بدنـه ايـن تشـت عمـودي اسـت و بلنـدي آن . گذاشته بودند

شواهد اندكي كه از اين سازه باقي مانـده، نشـان . متر استسانتي. اندود بوده اسـت ديوارها و كف و نيز بدنه چاهك گچدهد كه مي

ايـن كارگـاه بوسـيله اي متأسفانه بخش اعظـم ديوارهـاي چينـه كه به زحمت، پالن آن تهيـه طوريهكشاورزان تخريب گرديده، ب

در نزديكي چاهك، روي سطح، يك ). 6شكل ؛12تصوير ( گرديدخمره متوسط كار گذاشته شده بود كه هنگام كاوش، فقط بخـش

اكنون محصـول عمـده كشـاورزان درگـز، . زيرين آن بدست آمد . آيد اي اين شهر بدست ميه انگور است كه از تاكستان

توان تصور نمود كـه كشـت مـو، در ايـن شـهر، سـابقه ميبا توجه Cهاي بنديان، در تپه مجتمع كارگاه. طوالني داشته است

اي كه از زمان خسروپرويز بدست آمـده و نيـز بـا كشـف به سكهگـل ديـوار، نوشـته شـده اي كـه بـا مركـب بـر روي سـيم كتيبهها، در محل كه اين كارگاه بايد اشاره كنم. گذاري شده است تاريخ

هـا، يك كاخ حكومتي، زمان خسرو اول كه احتماالً توسط هپتاليما عالوه بر معماري يك كاخ . اند تخريب گرديده بود، بوجود آمده

با تأسيسات وسيع، اشياء مختلفي از جمله سفال، يك سـكه و دو نظـر انـدازه و نيـز مهره تخته نرد از جنس استخوان كه دقيقـاً از

دارند ح آنها، كه حكم اعداد يك تا ششدوايره كنده شده بر سطو .ايم باشند، كشف كرده هاي امروزي قابل مقايسه مي كامالً با مهره

....چرخشت بنديان درگزچرخشت بنديان درگزچرخشت بنديان درگزچرخشت بنديان درگز. . . . 12121212تصوير تصوير تصوير تصوير

....ساساني در بنديان درگزساساني در بنديان درگزساساني در بنديان درگزساساني در بنديان درگز ههههگيري دورگيري دورگيري دورگيري دورشرابشرابشرابشراب كارگاهكارگاهكارگاهكارگاه. . . . 6666شكل شكل شكل شكل

شت تنگ بالغيچرُخ

بخشي تنگ هاي نجات يران و لهستان، در كاوشهيأت مشترك ارگاه استحصال آب انگـور، جهـت بالغي، موفق به كشف يك كا

در دوره ساساني، شده است كـه كـامالً بـا چرخشـت گيري شراب Kaim( باشد تان، قابل مقايسه ميـاق بسـرو در تـشكارگاه خس

et al., 2007: 137, fig. 24.( ايـن كارگـاه ماننـد كارگـاهتوسـط . بستان، از دو حوضچه تشكيل شده است تاقگيري ابشر

اي آب انگـوري كـه در اثـر لگـدكردن حاصـل شـده، بـه تنبوشهشـود تري قـرار دارد، ريختـه مـي حوضچه دوم كه در عمق پائين

ابعاد اين كارگاه، بـر اسـاس گـزارش كاوشـگر آن، .)13تصوير (طـر ق چـاهكي بـه در كف حوضـچه دوم، . متر است 30/4×56/2كـه طـوري اين چاهـك، همـان . ساخته شده استسانتيمتر 5/49

، آخرين بقاياي آب انگور و نيـز هكنندقبالً گفتيم، در حقيقت جمعانـد تصور كـرده و همكارانش كئيم باربارا . هاي مربوطه است تفاله

كاربري اين چاهك به منظور قـرار دادن خمـره زيـر تنبوشـه كه ).Kaim et al. 2007( ر شودگور پبايست از آب ان است كه مي

رهبررهبررهبررهبر ١٦١


گيري تنگ بالغيگيري تنگ بالغيگيري تنگ بالغيگيري تنگ بالغيرابرابرابرابكارگاه شكارگاه شكارگاه شكارگاه ش. . . . 13131313تصوير تصوير تصوير تصوير

))))Kaim et al. 2007: 90, Fig. 15((((....

شت تنگاب فيروزآبادچرُخگيـري ي كه نام برديم، اخيراً كارگاه شـراب هاي عالوه بر چرخشت

سيرزكان در فيروزآباد فـارس هديگري، از دوره ساساني در محوطتنگ هاين سازه مشابه با نمون). 1388 ،توفيقيان( كشف شده است

سيساتي قرار گرفته كه همگـي و در كنار مجموعه تأبالغي است . ط گچ ساخته شده استسنگ و در مواردي مالبا استفاده از الشه

گيري مكشوفه در كاوش سد تنگاب فيروزآباد فضاي كارگاه شراباسـت كـه دار فـرش شـده و شـيب گمستطيل شكلي با كفي سن

در جوار اين اتاق فضايي با نام فضاي . ي در ميان ديوار داردمجرايبر روي كـف . يك كاوش شد كه در ارتباط با اين فضاست هشمارشـكل پلكـاني يـك، فضـاي مسـتطيل هفرش فضاي شمارسنگ

در قسمت پائين اين فضا يك لگن سـفالي . ي شدمتداخل شناسايهـاي ق مجاور نيز خمـره در اتا. در محل اصلي خود كشف گرديد

هـاي بزرگ ذخيره مايعات و قطعات شكسـته دسـداس و آسـياب ).همان( دستي كشف گرديد

سخن پايانيموسـوم بـه شـكارگاه هطـ ساسـاني در محو هكشف چرخشت دور

ـ خسرو در تاق آب هبستان مدارك جالب توجهي از چگـونگي تهي . دهدساساني در اختيار قرار مي هدر دور) شراب( انگور

با توجه به مطالب فوق، اگر چه به كمك برخي تصاوير بجاكـه بـر ديـوار مانده از دوره ساساني، از جمله تصويري از ضيافت

هـا تدر ضـياف آگـاهي داريـم كـه اجرا شده تاالر آتشكده بنديانـ كـرده، ا مـي ـراب نقشي ايفـمعموالً ش هـاي اره كارگـاه ـامـا درب

ي اسـت، هـاي چرخشت، اطالعات ما منحصر به كشف گيريشرابهاي دوره اشكاني و ساساني، اشخاص، در ضيافت. كه بر شمرديم

دادند و به بـاده معموالً روي تختي كه چندين متكا داشت، لم مي

شايد اين رسم از دوره سلوكي در ايران رايـج . پرداختند نوشي ميدسـت دارد و نقش هركول در بيستون كـه جـامي در . شده باشد

هـاي دوره توانسته الگوي ضيافت روي پوست شيري لم داده، ميجالـب اسـت كـه اگـر چـه واژه بـزم، بمعنـي جشـن و . بعد باشد

دريـايي، ( دهـد شادماني است اما به زبان ارمني لميدن معني مـي ملـه شـراب و زرتشت، استفاده از هـر مسـكري از ج ). 27: 1383

سكرات، بتدريج توسـط نيم كه اين مدا، اما ميهئومه را منع كردهانـد، بـه ديـن كنندگان مراسم آئيني در ايـران بـوده مغان كه اجرا

گونه كـه قربـاني كـردن و قـرار همان. زرتشت تحميل شده استدادن جسد در مقابل الشخورها و نيز ازدواج بـا محـارم بـه ديـن

. زرتشت تحميل شد

:نوشتپيبيگي و مجتبي چرمچيان كه همكارانم سجاد عليدانم از در اينجا الزم مي. 1

و با دقت و وسـواس بود بعهده ايشان 2و 1هاي به ترتيب سرپرستي كارگاه .فراوان كار كاوش را به انجام رساندند، سپاسگزاري نمايم

كتابنامه

فارسي) الف

-برگردانِ آرمان شيشه ايران، پرواز بر فراز شهرهاي باستاني. 1376اشميت، -

).پژوهشگاه( سازمان ميراث فرهنگي كشور: گر، تهران

، به اهتمام محمد معين، برهان قاطع .1391، تبريزي، محمدحسين بن خلف - .اميركبير: چاپ هفتم، تهران

ـ «. 1388توفيقيان، حسين، - تنگـاب هآثـار معمـاري بدسـت آمـده از محوط .125 -106: 45، شماره اثر، »فيروزآباد

زير نظر مصطفي جزوه دوم، ،»ذيل واژه باده« .1371 ،دانشنامه جهان اسالم - .بنياد دائره المعارف اسالمي: ميرسليم، تهران

: فر، تهـران ، ترجمه مرتضي ثاقبشاهنشاهي ساساني .1383دريايي، تورج، - .ققنوس

.دانشگاه تهران :، تهراندهخدا هناملغت .1388 ،اكبردهخدا، علي -

، آرشيو شناسي بنديان هاي باستان كاوشفصل يازدهم .1385 ،رهبر، مهدي - ).منتشر نشده( شناسيپژوهشكده باستان

شناسي در محوطه موسوم هاي باستان فصل اول كاوش، 1388، ــــــــــــ -منتشـر ( ، آرشيو پژوهشكده باستان شناسـي بستان به شكارگاه خسرو در تاق

).نشده

فارسيغير) ب- Kaim, B.; A. Asadi & R. Heidari, 2007. "Irano- Polish

Excavation at site No. 64 at Tang–e Boulaghi", in Archaeological Reports 7(2), on the Occasion of The 9th

Annual Symposium on Iranian Archaeology, Tehran: Research center for ICHHTO 69–96.

iv Abstracts

Modares Archeological Research, Vol. 4, No. 8, 2013

A Sassanid Period Wine Making Installation at Taqe Bostan Mehdi Rahbar

During the first season of archaeological excavation at the site called Shekargah-e Khosrow at Taq-e Bostan, remains of a brick structure was revealed in which clay was used as mortar. This installation is situated in the northern part of the site and based on the plan and its contextual material most probably belonged to a wine making installation. The structure could be dated back to the Sassanid period and is comparable to the other wine making facilities formerly excavated in Bandiyan in Dareh Gaz, Tang-e Bolaghi and Sirzakan in Firouzabad. In the present paper the author will try to introduce the installation and also try to compare its structure with the other similar function installations found in Iran.

Keywords: wine making installation, Shekargah- e Khosrwo, Taq- e Bostan, Sassanid period.

Architectural analysis for triple defensive buildings of Isfahan city in Islamic Period Sara Saghaee* & Saeed Amirhajloo 7 Conflicts and wars were increased because of the formation of social classes, beginning of urbanization, formation of local governments, increasing human populations and migrations. Defensive buildings and fortifications were built due to these wars. The fortifications were most needed, because of the position of Isfahan in the center of Iran. In this article, first, have been studied the structure and the main and sub-functions of Tabarak (or Sarooyeh), Atashgah (Marbin) and Shahdezh. Information has been collected through authors’ archaeological surveys, historical books and new research. Then, the style and pattern of these fortifications is explained. Architectural structures of this castles, materials and functions have been compared and the similarities and differences in Isfahan’s fortifications architecture are explained.

Keywords: fortifications and castles, Tabarak in Isfahan, Sarooyeh, Atashgah, Marbin, Shahdezh.

7* [email protected]

CONTENTS

Articles:

- Resuming Paleolithic Research in Khorramabad Valley: Test Excavaitons at Gilvaran, Kaldar and Ghamari Caves and Gar Arjeneh Rock shelter Behrouz Bazgir…………………………………………………………......……........................................………...

1

- Bisotun and Nearby areas in the Neolithic and Chalcolithic periods Sirvan Mohammadi Qasrian… .......................................................... ..........................................................….

34

- Archaeology, Property, and Prehistory T. Earle, Persian Translate by: Kamyar Abdi………………..…………………………….…………….….………

47

- Typological Classification of Archaeological Findings of Chalcolithic Period of Rey Plain Based on Systematic Survey of Chakhmaq Tepe Rohollah Yousefi Zoshk & Hamed Yousefian……………………………………….…………………….…………

67

- Khadijeh Mordeh; a Settlement from Chalcolithic Period in Southeastern parts of the Central Iranian Plateau Gholam Shirzadeh, Ghafoor Kaka & Monireh Mohammadi……..……...…...………............................………

81

- The Elite Early Bronze Age Graves at Gilvaran Khoram Abad Ahmad Parviz & Porya Khadish………….………………………………………………..……………………….…

93

- The Frataraka Coins of Persis: Bridging the Gap between Achaemanid and Sasanian Persia V. S. Curtis, Persian Translate by: Mostafa Dehpahlavan ……….……………………………...………..………

114

- The Restoration of Ecbatana Rampart and Fortification Based on a Qajarid Map Ali Hozhabri……………………………………..…………………………………………..…………….…..……...…

129

- New Light on the Sasanid Paintingat Gulbiyan, Faryab Provinve, Afghanistan L. J. Lee & F. Grenet, Persian Translate by: Morteza Bahrami Nahadfar & Yadollah Heydari Babakamal

143

- A Sassanid Period Wine Making Installation at Taq-e Bostan Mehdi Rahbar………………………………….………………………....………………..……………...….…….……

153

- Archaeology and the History of Early Islam: The First Seventy Years J. Jones, Persian Translate by: Hosein Sabri ……………………………….………...……………..……………

162

- Architectural analysis for triple defensive buildings of Isfahan city in Islamic Period Sara Saghaee & Saeed Amirhajloo………………………..………….…………………...…....…….………………

176

Short Report:

- Report of Discovery of Middle Paleolithic Site of Balagholi in Zagros high altitude, in Chahar Mahal and Bakhtiary Province Mohsen Heidary & Mahdi Mortazavi…………….…………………...………………………………….……..……

192

- Is the plaster Object Unearthed in Cham-e Nemesht Evidence for a Sassanid Fire Temple? Sajjad Alibaigi…………………………………….…………………………………………………….……………….. 158

- Book Review: Archaeological Landscapes of The Near East ………………………………….…….…...… 203

- Book Review: The Ethics of Archaeology ………………………..………………………………….…………. 207

- English Summaries of Persian Articles ……………………………………………….…….….……………….. i

Modares Archeological Research

Semiannual Journal of Archaeology, Art

History and Interdisciplinary Studies

Journal of Scientific Union of Archeology

University of Tarbiat Modares (TMU)

Vol. 4, No. 8, 2013

In the Name of God

License Holder: Scientific Union of Archaeology, Tarbiat Modares University (TMU) Director-in-Charge & Editor-in-Chief: Shokouh Khosravi. Assistant Director: Sajjad Alibaigi. Adviser Board: Sajjad Alibaigi, Saeed Amirhajloo, Meisam Nikzad, Mousa Sabzi Do’abi, Sara Saghaee. Advisors of this volume: Dr. Alireza Hojhabri Nobari, Dr. Farhang Khademi Nadooshan, Dr. Seyyed Mehdi Mousavi Kohpar, Dr. Javad Neyestani, Dr. Hamed Vahdati Nasab. Literary Editor: Sajjad Alibaigi. Cooperators of this volume: M. Aliee, Dr. H. Darabi, N. Eskandari, P. Khadish, Dr. L. Makvandi, Dr. Y. Mohammadifar, K. Qarcheh, Dr. A. Taqavi. Logo Designer: Nariman Ja'fari. Cover Designer of this volume: Zahra Amirhajloo. Layout: Sajjad Alibaigi & Sara Saghaee. Printed by: Modiran. Address: Scientific Union of Archaeology, Faculty of Humanities, University of Tarbiat Modares (TMU), Chamran Highway with Al-Ahmad Crossroades, Tehran, Iran. Email: [email protected]