133

นปปอนมาร: สออาทตยานวตรสสงคมอาเซยน Nippon Maru: Japanizational Media to ASEAN Community

พชต ธอน1

บทคดยอ

ปพทธศกราช 2556 นบเปนปท 40 ของความสมพนธระหวางประเทศญปนและประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน การเตบโตกาวหนาเชงปฏสมพนธทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมในภมภาคนกอรางสรางจากจดเลกๆ และขยายเตบโตสความสมพนธทางมตทหลากหลายและสมพนธกนอยางเหนยวแนน ตลอดระยะเวลา 4 ทศวรรษภมภาคนไดรวมตวกนดวยรปแบบทหลากหลาย อาท การประชม การรวมกลม โครงการความรวมมอ และพธการทางการทต ทงน กจกรรมหนงทเปนจดเรมของการสรางความรวมมอในภมภาคน คอ โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยทมรฐบาลประเทศญปนเปนเจาภาพหลกในการสนบสนนและด าเนนกจกรรม อกทง มรฐบาลประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนเปนผใหการสนบสนนอยางตอเนองและจรงจง ขอคนพบจากการศกษา พบวา ความสมพนธอาเซยน-ญปน มระยะเวลาเทากบ 40 ปเชนเดยวกบโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ความสมพนธดงกลาวชใหเหนวาโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยคอกลไกแรกและกจกรรมหลกทสนองตอนโยบายการสรางความสมพนธอาเซยน-ญปน กระบวนการสอสารของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยในมมมองทางนเทศศาสตรอาจนยามไดวาโครงการดงกลาว คอ สอรปแบบหนงทท าหนาทในการสรางเสรมความสมพนธระหวางประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนกบประเทศญปน มองในทศนะผวเผนปรากฏภาพความชวยเหลอและเปนเวทแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางกนของประเทศในภมภาคน หากแตวามองในเชงปรชญา ความลมลกหรอนยยะของการด าเนนการโครงการเรอเยาวชนอาจกลาวไดวาประเทศญปนในฐานะ ผสงสารตองการสงสารทเปนวฒนธรรมและคานยม รวมถงกระบวนการสรางความศรทธาและยอมรบญปนผานชองทางการสอสารทเปนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยสงผานไปยงผรบสารทเปนประชากรในประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน มมมองเชงลกสะทอนภาพของการสอสารทมเนอหาหลกเปนอ านาจแฝงเรน (Soft Power) ภายใตการจดการทมการวางแผนและก าหนดกลยทธทรอบคอบและเปนระบบ ท าใหประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนมพฤตกรรมการบรโภคความเปนญปนสง พฒนากาวไกลถงการยอมรบและยดปฏบตในคานยมทคนญปนปลกฝงถายทอดผานวฒนธรรมญปน แทรกซมลกทกวถชองทางทมการเปดรบวฒนธรรมญปน ความหลากหลายทาง ดานเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรมของชาวอาเซยนเปนโจทยพฒนาการเผยแพรอารยะธรรมญปน ไดเปนอยางด

1 อาจารยประจ าสาขาวชานเทศศาสตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม, นกศกษาระดบปรญญาเอก

หลกสตรดษฎบณฑต สาขาวชานเทศศาสตรและนวตกรรมการจดการ คณะนเทศศาสตรและนวตกรรมการจดการ สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร

134

ดานของความคาดหวงและผลประโยชนทญปนไดรบอาจสะทอนไดไมชดเจนเพราะผเขยนมใชคนญปน มใชคนวางแผนในฝายของรฐบาลญปน แตในดานของคนในประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนผเขยนพอจะสะทอนภาวะการแพรระบาดและอทธพลของการเผยแพรสอดงกลาวไดเปนอยางด การทผเขยนไดมโอกาสไปมสวนรวมในโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ผเขยนไดศกษาและวเคราะหบรบทในมมมองของผรบสาร พบการเปลยนแปลงทางทศนคต ความคด ความเชอ และความศรทธาทมผลตอการเขารวมกจกรรม ผนวกกบการมฐานะเปนนกวชาการในแวดวงการสอสารและการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ กระแสความนยมวฒนธรรมญปน (J Pop) ท าใหเกดทศนะมมมองตอการรบวฒนธรรมญปนทงในแงบวกและแงลบ การคลงไคลในวฒนธรรมดงามของญปน ไมวาจะเปนเรองระเบยบวนย ความออนนอมถอมตน และชาตนยม เปนสงทควรสงเสรมใหเกดในสงคมประชาคมอาเซยน แตบางแงมมพบวาการรบเอาวฒนธรรมอนมาโดยลดทอนคณคาวฒนธรรมของตนเอง หรอบางครงกเพกเฉยตออตลกษณทเปนมรดกของบรรพบรษกยอมกอใหเกดความเสอมทางสงคม รวมทงการถดถอยทางวฒนธรรม โยงใยถงความไดเปรยบเสยเปรยบทางเศรษฐกจ ชองวางของการพฒนาทจะขยายชองวางใหกวางยงขน บทความนมงชใหเหนภาพทงดานหนาและดานหลงของการรบวฒนธรรมญปนของประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน เสนอแนะทศนะและแนวทางการยอมรบวฒนธรรมทรอบดานและรเทาทน หากเปรยบวาวฒนธรรมญปนเปนสาร จะพบวาเนอหาสารดงกลาวถกจดวางภายใตการวางแผนสอทหลากหลาย มทงสอทางตรงอยางสอมวลชน และสอทางออมททรงพลงอยางสอกจกรรม โดยเฉพาะสอกจกรรมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย เนอหาสารดงกลาวถกยงพงสเปาหมายทเปนประชาคมอาเซยน การตงรบทไมดกจะท าใหถกวฒนธรรมญปนกลนจนไมเหลอรองรอยความเปนอาเซยน หากตงรบดมความรอบรเทาทนกจะเปนแนวทางในการพฒนาสงคมอาเซยนใหเจรญกาวหนาอยางรวดเรวและยงยน ค าส าคญ: โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย, วฒนธรรมญปน, อาทตยานวตร, ประชาคมอาเซยน

Year 2012 is 40th of ASEAN-Japan cooperation. History of national relation of this area shows dynamic interaction in social economics and culture terms. From a small point of relation growths up to multi-relations, tighten to complicated structure. For four decades in this area was identifies in many patterns such as national meeting, project cooperation, economic group and diplomat activities. The Ship for Southeast Asian Youth Program; SSEAYP is the one planed approach of Japan to ASEAN. This program is mainly support by Japan government, also a partial support from ASEAN country members. This article finds the fact of correlation of ASEAN-Japan cooperation and the beginning of SSEAYP. SSEAYP has been work annual since 40 years ago. This show the evidence of the same starter as ASEAN-Japan cooperation. Assuming that SSEAYP might be the mechanical of ASEAN-Japan cooperation.

135

In term of communication arts, SSEAYP is media which transfers some message or content from Japan to ASEAN. In superficial, this program maybe value as cultural exchange program and building mutual understanding to ASEAN and Japan. However, in deeply or philosophy point of view SSEAYP is planed process to build image and transmit Japan culture to ASEAN member countries. This technique also call as “Soft Power” Japan now shows a new paradigm of globalization to the world. Many decades’ humans beliefs in westernization and focus on Americanization to the world. Japan changes this paradigm as Japanese culture is wide spread and value to the world. Process and prenominal of Japanese culture spread is call “Japanization” SSEAYP is a tool for Japan to reinforce and emphasize the action of Japanization. Expectancy and benefits of SSEAYP identify some angle of Japanization. Nowadays, ASEAN faces the prenominal of Japanization. Many ASEAN shows as J Pop in music, food, cartoon, etc. The well plan of give information, building attitude and belong to practice, bring to the effectives of Japanization. The craze of Japan culture has been show in both optimist and pessimist. The practices of integrity, nationalism and kindness of Japanese is the model that ASEAN must be copy and adapt to ASEAN life style. In contrary way, if ASEAN adopt all Japanization to, it might be effect to lost in our identity and harmful for our main cultural. Cultural imperialism or cultural domination is the pattern that ASEAN must be concerned and awareness. Culture literacy is the ways of ASEAN to learn and adapt. ASEAN will be growths up in sustainable with maintain ourselves culture and adaptation to world step. Culture is indicator of civilization. Nation with self-culture is understanding to exact civilization. Keywords: The Ship for Southeast Asian Youth Program (SSEAYP), Japanese Culture,

Japanization, Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) เสนหของอาเซยนทดงดดญปนเพอการกอรางสรางความสมพนธรวมกน ประชาคมอาเซยนเรมกอตวมาจากการกอตงสมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (The Association of South East Asian Nations: ASEAN) ตามปฏญญากรงเทพ (Bangkok Declaration) เมอวนท 8 สงหาคม 2510 หลงจากนนเมอวนท 7 ตลาคม 2546 ไดมการประชม สดยอดผน าอาเซยน ครงท 9 ณ ประเทศอนโดนเซย โดยทประชมมมตจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ซงประกอบดวย 3 เสาหลก คอ เสาหลกดานการเมองและความมนคง

136

เสาหลกดานสงคมและวฒนธรรม และเสาหลกดานเศรษฐกจ มการก าหนดค าขวญรวมกน คอ หนงวสยทศน หนงอตลกษณ หนงประชาคม (One Vision One Identity One Community) เปาหมายของการรวมกลมประชาคมอาเซยนก าหนดความสมบรณไวในป พ.ศ. 2558 ปรากฏการณนสรางจดแขงใหกบประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนทง 10 ประเทศเปนอยางมาก จากพนฐานทางประวตศาสตรสากลพบวาหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา สงคมโลกถกแบงเปน 2 ขางหลก คอ ขางของประเทศทพฒนาแลวกบประเทศทดอยพฒนา แตในกระบวนการตอรองทางอตลกษณประเทศดอยพฒนาสวนใหญจะไมยอมรบการขานนามประเทศกลมของตนวาประเทศดอยพฒนา เนองจากดชนชวดความพฒนามไดถกยอมรบจากประชามตโลก ขางของประเทศดอยพฒนาจงสถาปนาเรยกตนเองวาประเทศก าลงพฒนา การแบงแยกดงกลาวหากใชเปนเกณฑใน การพจารณาจะพบวาประเทศในกลมสมาชกประชาคมอาเซยนลวนเปนประเทศก าลงพฒนา ยกเวนประเทศสงคโปร แมวารอยละ 90 ของประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนจะยงไมกาวสการพฒนา แตทวาดวยศกยภาพและความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนต าแหนงพกดทาง โลจสตกสของอาเซยน ท าใหกลมอาเซยนเปนทนาจบตามองในประชาคมโลก อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของอาเซยนยงปรากฏกราฟพงสงอยางสม าเสมอและตอเนอง ประสานกบการรวมกลมเพอสรางความเขมแขงใหกบสมาชกในประชาคมยงสรางจดเดนดงดดใหกบประเทศอนสนใจประชาคมอาเซยนมากยงขน มมมองทางการแขงขนระดบสากลพบวาในคายยกษใหญทางยโรปกมการกอสรางสหภาพยโรปเพอแขงขนตอรองกบสหรฐอเมรกา ทางฝงตะวนออกดานเอเชยอาเซยนกพยายามสรางฐานอ านาจใหกบตนเองเชนกน เมอพจารณาฝงตะวนออกทเปนพนทของประเทศในทวปเอเชย โซนของเอเชยแปซฟกกจะมประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนเปนกลมใหญ และรายรอบดวยประเทศมหาอ านาจอยางประเทศจน เกาหลใต และญปน ซงในรากเหงาของวฒนธรรมจะพบวา 3 ประเทศนมความคลายคลงกนมากในดานภาษาและวฒนธรรม อยางไรกตามจดเหมอนกลบสรางความแตกตาง และการแบงแยกใหกบทง 3 ประเทศ ดวยการแขงขนอยางชดเจนทางเศรษฐกจและความขดแยงท กอรางสรางตวมายาวนานทางประวตศาสตร 3 ประเทศขางตนจงมเคยจะผกขอมอรวมกนผนกก าลงเปนปกแผนเชนสหภาพยโรปและประชาคมอาเซยน แตสงท 3 ประเทศมหาอ านาจนตองการ คอ การครอบง าและโยงใยอาเซยนใหเปนสวนหนงของชาตตน เสนหของอาเซยนคออนาคตทดจะสดใสและเจดจรสในสงคมโลก พนฐานหรอตนทนทนานาประเทศตางทมความสนใจกบอาเซยนท าให ป พ.ศ. 2558 ประวตศาสตรโลกอาจจะพลกแกน การพฒนากเปนได แนวโนมและความคาดหวงดงกลาวท าใหญปนใหความส าคญและสนใจอาเซยนเปนอยางมาก ยอนกลบสประวตศาสตรญปนจะพบวา ญปนสรางความสมพนธกบประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนมายาวนาน ชนยะ อะโอก (2554) กลาวไววา ความสมพนธระหวางไทยกบญปน มมาตงแตสมยอยธยา โดยเปนความสมพนธทางการคาทญปนเองใหความส าคญกบการคาในประเทศลมแมน าโขง (ไดแก ประเทศไทย กมพชา เวยดนาม ลาว และพมา) และความสมพนธดงกลาวกไดพฒนามาเรอยๆ ใชเวลากวา 600 ป สรางความใกลชดในทกสาขา อาท ความสมพนธ

137

ระหวางพระราชวงศ การแลกเปลยนระดบประชาชน ความสมพนธทางการเมองและเศรษฐกจ รวมถงความสมพนธทวภาคมงสอนาคต ไมวาจะเปนการเอาชนะความแตกตางทางเศรษฐกจในสงคม ปญหาสงแวดลอม และการแลกเปลยนระหวางประชาชน-วฒนธรรม ระหวางสงครามโลกครงท 2 ญปนเกดภาพลกษณในสายตาประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนทแยมาก เพราะอาเซยนสวนใหญจะมองวาญปนเปนประเทศทน ามาซ งสงครามและ ความเสยหาย สะทอนจากสอวรรณกรรมเรอง “คกรรม” ทพระเอกเปนทหารญปนและนางเอกเปนคนไทยทมความเกลยดชงทหารญปนเพราะเปนผน าความเสยหายและสงครามเขาสอาณาจกรไทย ความสมพนธทอยในภาวะย าแยนญปนทราบด และดวยเหตนท าใหญปนตองทบทวนบทบาทความสมพนธระหวางประเทศของตน จากเดมทเคยสรางความโดดเดนทางการเมองและความมนคง หลงสงครามโลกครงท 2 ญปนลดทอนบทบาทดงกลาวลงและผลกดนบทบาทตนเองทางดานเศรษฐกจ ญปนใชระยะเวลาในการฟนตวทางเศรษฐกจภายในประเทศตนเองพรอมกบการสรางฐานการคา เศรษฐกจและการลงทนในกลมประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน ญปนมองอาเซยนเปนแหลงทรพยากร ตลาดรองรบสนคา และแหลงการลงทนและการเคลอนยายทางอตสาหกรรม ในขณะทญปนประสบความส าเรจในการพฒนาตนเอง ความสมพนธทญปนผกแนนกบอาเซยน ประกอบกบความใกลชดทางภมศาสตร อาเซยนจงมองญปนวาเปนตวแบบของการพฒนา ในขณะทญปนเองกไมทอดทงอาเซยนเพราะอาเซยนคอรากฐานและก าลงตอรองกบประชาคมโลกใหกบญปน 40 ป ความสมพนธอาเซยน-ญปน ความสมพนธระหวางประเทศญปนกบประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนเกดขนครงแรก เมอปพทธศกราช 2516 (ค.ศ.1973) ณ การประชมวาดวยยางสงเคราะหญปน-อาเซยน จดเรมตนนนแมวาจะเปนจดเรมตนทางดานเศรษฐกจ แตกาวแรกของจดเรมตนนนไดสานตอผกผสานในมตตางๆ เกยวพนโยงใยสบเนองไปถงความสมพนธทางดานสงคม วฒนธรรม และการเมอง ภาพโดยกวาง ในความสมพนธระหวางประเทศอาจเขาใจวาอาเซยนกบญปนจะเปนรปแบบความสมพนธระหวางผน าของประเทศทท าหนาทเปนตวแทนในการท าขอตกลงรวมกน รวมกลมเพอวตถประสงคใดวตถประสงคหนงในระดบมหภาค ขอคนพบจากการศกษาพบวาในการรวมกลมท ากจกรรมในกลมทเปนเยาวชนคนรนใหมกมการด าเนนการเชนกน โดยเฉพาะการด าเนนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ซงจากประวตศาสตรการด าเนนโครงการนพบวาโครงการดงกลาวเรมมครงแรกพรอมกบการรเรมความสมพนธระหวางอาเซยนกบญปน โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ด าเนนการครงแรกเมอเดอนมกราคม 2517 (ค.ศ.1974) และด าเนนการเรอยมาจนถงปจจบนอยางตอเนอง ณ ป พ.ศ. 2556 นนบเปนปท 40 ของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ขอคนพบดงกลาวสรปไดว า โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยกบความสมพนธระหวางอาเซยนกบญปนเกดขนพรอมกน ความยงยนของความสมพนธนกบประวตศาสตรโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยจงยดโยงเกยวกบเสมอนวาโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยเปนหนงของกลไกหลกและกลไกตงแตเรมตนความสมพนธภายในภมภาคน นอกจากน

138

เมอน าหลกฐานขอมลทไดจากการศกษาเอกสารทเกยวของ พบวา ขนาดของความสมพนธ จ านวนประเทศสมาชกทเขารวมประชาคมอาเวยนกบจ านวนสมาชกทเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยมความสมพนธกนอยางสอดคลอง ปรากฏตามตารางท 1 ดงน ตารางท 1 ความสมพนธของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยกบการรวมกลมประชาคมอาเซยน

ป พ.ศ. (ค.ศ.) ประเทศสมาชกทเขารวมโครงการ

เรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ประเทศสมาชกทเขารวม

ประชาคมอาเซยน 2510 (1967) -

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย 2517 (1974)

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย และญปน

2527 (1984) อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย บรไน และญปน

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย และบรไน

2538 (1995) อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส

สงคโปร ไทย บรไน เวยดนาม และญปน

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย บรไน และเวยดนาม

2540 (1997) อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย บรไน เวยดนาม กมพชา ลาว พมา และญปน

อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย บรไน เวยดนาม

ลาว และพมา

2542 (1999) อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร ไทย บรไน เวยดนาม

ลาว พมา และกมพชา

โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย : สออนทรงพลงของญปนทใชในการแพรกระจายวฒนธรรมญปน เสนทางความสมพนธระหวางอาเซยน-ญปนกบโครงการเรอเยาวชนมจดชดเจนถงระยะเวลาเรมตนเดยวกน แตกระนนกตาม นบตงแตจดเรมตนของความสมพนธระดบมหภาคจะเนนกลมเปาหมายทเปนผน าประเทศหรอชนชนสวนบนของสงคม แตส าหรบโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยนนก าหนดกลม เปาหมายท เปนเยาวชน นนหมายความวานโยบายการเสรมสรางความสมพนธกบอาเซยนของรฐบาลญปนมไดมองเพยงระยะสนทจะมงเนนใหผน าประเทศหรอชนชนปกครองมความรสกดกบญปน แนวทางทญปนใชในรปแบบการด าเนนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ญปนลงทนงบประมาณจ านวนมหาศาลในแตละปเพอใหตวแทนเยาวชนในแตละประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนไดมโอกาสเขารวมโครงการดงกลาว การใชกลมเยาวชนคนรนใหมเขาสกระบวนการสอสารของญปนนบวาเปนนโยบายระยะยาวเปนการคาดหวงผลทอาศยเวลาแตยงยน ตวแทนเยาวชนแตละประเทศทจะสามารถเขารวมโครงการไดจะตองผานการคดเลอกจากรฐบาลประเทศนนๆ ในกรณประเทศไทยแบงโควตาการคดเลอกตวแทนเยาวชนเปน 2 สวนหลก คอสวนกลางและสวนภมภาค สวนกลางนนจะจดสอบภาษาองกฤษทเปนขอสอบปรนย วดความสามารถ

139

ดานภาษาองกฤษในทกษะการพด การอาน และหลกไวยากรณ และมขอสอบอตนยทใหเขยนเรยงความภาษาองกฤษ ผทสอบผานรอบนจะเขาสรอบสมภาษณซงเปนรอบสดทายของการคดเลอก ส าหรบการคดเลอกในสวนภมภาคนน รฐบาลก าหนดใหหนวยงานระดบจงหวดเปนผท าการคดเลอกตวแทนจงหวด โดยวธการคดเลอกขนอยกบวาแตละจงหวดจะก าหนดเกณฑในการคดเลอกอยางไร เมอทางจงหวดสงตวแทนมายงสวนกลาง ตวแทนดงกลาวจะตองเขารบการสอบรอบสมภาษณพรอมกบผทผานการคดเลอกจากสวนกลาง การสอบสมภาษณจะเนนทกษะการพดภาษาตางประเทศทเปนภาษาทใชในการสอสารในประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน (ภาษาองกฤษและหรอภาษาญปน) ทงน ในรอบสมภาษณนยงมการวดความสามารถในดานการแสดงศลปวฒนธรรมไทย ในแตละปมเยาวชนทใหความสนใจสมครเขารวมโครงการนอยในหลกพน แตผทจะผานการคดเลอกใหเปนตวแทนเยาวชนไทยทจะเขารวมโครงการก าหนดไวทจ านวน 20-30 คน ตามทรฐบาลญปนก าหนดโควตาให ดงนนสดสวนการแขงขนจงอยทประมาณ 10-20 คนตอ 1 คน หรอมากกวานน ดงนน จงท าใหโครงการนไดเยาวชนทเขารวมโครงการเปนผทมความสามารถในระดบสง และมโอกาสในการกาวหนาทางอาชพการงานในอนาคต เนองจากมความสามารถและทกษะการสอสารภาษาตางประเทศด กลมเยาวชนกลมนจงเปนเสมอนอนาคตของชาตดวยเชนกน แรงดงดดอกประการทท าใหเยาวชนทมความสามารถสงแขงขนกนเพอเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยดวยเหตทวาโครงการนใหโอกาส ใหประสบการณ และใหเครดตทางสงคม อไร สมารธรรม (2545) กลาวถงจตวทยาวยรนวา เปนชวงทก าลงเปลยนถายจากวยเดกทไมรจกความรบผดชอบสวยผใหญ ชวงวยรนจงมความสบสนหลายดาน ทงความสบสนทางกายภาพ อารมณ และทศนคตความคด วยรนจะเปนวยทอยากลองเรยนร และทาทายในสงแปลกๆ ใหมๆ จดเปลยนของการเปนผใหญทดหรอไมดนน วยรนเปนจดเรมตนแรกเสมอ ทงน จากแนวคดจตวทยาวยรนวเคราะหกบขอคนพบในงานเขยนน จะพบวาวยรนกคอเยาวชน เยาวชนชวงวยนถกญปนวางหมากใหเขาสกระบวนการของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยดวยการมโอกาสไดไปเทยวตางประเทศ ลองเรอส าราญ ไดพบปะเพอนตางชาต ถกยกยองใหเปนตวแทนระดบประเทศรวมกจกรรมระดบชาต อกทงยงไมตองรบภาระดานคาใชจายใดๆ ทงสน ขณะทเยาวชนทเขารวมโครงการมองผลประโยชนจากการเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยดวยผลประโยชนสวนบคคล มองในความคดทเปนพนฐานความคดของวยรน เยาวชนศกยภาพสงเหลานกจะถกดงดดเขาสกระบวนการหลอหลอมของรฐบาลญปน ในทศทางตรงกนขามหากมองในดานของรฐบาลญปนกอาจพเคราะหไดวาการทรฐบาลญปนลงทนงบประมาณทเปนเงนภาษของคนญปนเพอใหเยาวชนอาเซยนมาลองเรอส าราญเลน พกผอน มาเทยว กน นอนแบบไมมคาใชจายทญปน ประเดนนคงไมใชเปาหมายของคนญปนเปนแน คนญปนมกจะมองอยางมวสยทศนและลมลกในการวางแผน แมวาในวตถประสงคของโครงการเรอเยาวชนจะระบวาเปนการเปดโอกาสใหเยาวชนทเขารวมโครงการไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณ ความร และวฒนธรรมระหวางกน รวมทงเปนการเสรมสรางความสมพนธอนดรวมกนระหวางอาเซยนและญปน แตกระนนลมลกทางความคาดหวงญปนยอมคาดหวงสงสมพนธกบการลงทนในงบประมาณทสงเชนกน การลงทนทใชโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยเปนสอกลางการรบผลประโยชนและเปนตวกลางในการสอสาร

140

ผานผเขารวมโครงการทเปนกลมเปาหมายหรอผรบสาร เนนย าวาเปนกลมเปาหมายทใหผลยงยน และเปนกลมเปาหมายทมคณภาพดงทกลาวไวขางตนวาตวแทนเยาวชนแตละประเทศทเขารวมโครงการไดรบการคดสรรมาเปนอยางด ลวนเปนเยาวชนทมศกยภาพสง เมอกลมเยาวชนกลมนไดรบการบมเพาะจากญปน ความคด คานยม และพฤตกรรมของเยาวชนกลมนกจะฝงรากลก และเมอตอไปในอนาคตมโอกาสในการเปนผน าหรอผบรหารประเทศยอมสงถายความคด คานยม และทศนคตทดตอญปนทงหมดใหกบคนอน ๆ ตอไป แพรกระจายแทรกซมอยางทรฐบาลญปนตองการและหวงผล การวางแผนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยเพอบรรลความส าเรจ เยาวชนทเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยในแตละป ประกอบดวยตวแทนจากเยาวชนแตละประเทศ ประเทศละ 28 คน (บางประเทศหรอบางปจ านวนอาจจะเพมลดตามสดสวนทรฐบาลญปนก าหนดและขนอยกบรายชอตวแทนเยาวชนทแตละประเทศสงเชนกน) ส าหรบตวแทนเยาวชนญปนทเขารวมโครงการแตละปจะมประมาณ 30-50 คน จากเอกสารรายงานผลการด าเนนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ป พ.ศ. 2555 พบวามผทเคยเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยมาแลว 39 รน รวมเปนจ านวน 11,892 คนสงทรฐบาลญปนก าหนดส าหรบผเขารวมโครงการนคอจะตองเปนเยาวชนทไดรบการคดเลอกจากรฐบาลของแตละประเทศเทานน และใหมสดสวนเพศชายและหญงอยางละเทากน ทงน ใหแตละประเทศมผน าประเทศ 1 คน (National Leader : NL) ผน าคณะเยาวชน 1 คน (Youth Leader : YL) และรองผน าคณะเยาวชน 1 คน (Assistant Youth Leader : AYL) นอกนนใหเปนเยาวชนทเขารวมโครงการ (Participant Youth : PY) นอกจากน ในการเรยกชอประเทศในภาษาองกฤษจะไมใชค าวา “Country” หรอ “Nation” ดวยความแตกตางทางระบบการเมองการปกครอง ทางโครงการจงก าหนดใหมการใชค าภาษาองกฤษทแทนความหมายค าวา “ประเทศ” เปน “Contingent” การด าเนนงานโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยจะใชระยะเวลาประมาณ 2 เดอนโดยเฉลยในแตละป กจกรรมหลกของโครงการประกอบไปดวย กจกรรมระหวางทอยบนเรอ เชน กจกรรมแลกเปลยนความคดเหน กจกรรมอภปรายทางวชาการตามหวขอทก าหนด กจกรรมแลกเปลยนทางวฒนธรรม กจกรรมกฬาและกจกรรมนนทนาการ และกจกรรมชมรมตางๆ นอกจากนยงมกจกรรมระหวางพ านกในประเทศตางๆ เชน กจกรรมการเขาเยยมคารวะบคคลส าคญ กจกรรมงานเลยงตอนรบ กจกรรมการฟงบรรยายทางวชาการในหวขอทเกยวของกบปญหาระหวางประเทศ กจกรรมการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม กจกรรมการจดเลยงรบรองบนเรอ กจกรรมการพบปะกบเยาวชนทองถน กจกรรมการเยยมชมสถานทส าคญตางๆ กจกรรมการพกกบครอบครวเจาภาพ และกจกรรมการเปดเรอใหเขาชม ขางตนพบวากจกรรมระหวางทโครงการด าเนนอยมหลากหลาย การออกแบบการเขากลม และกระจายการเขารวมกจกรรม รฐบาลญปนเองจะก าหนดใหมการแบงกลมลวงหนากอนทเยาวชนจะเขารวมโครงการ เชน การแบงกลมเพอหลอมละลายพฤตกรรมระหวางเยาวชนประเทศตางๆ จะ

141

ก าหนดใหแตละประเทศแบงเยาวชนของตนเองเปน 11 กลม แยกเปนกลมตามตวอกษรภาษาองกฤษ ไดแก A, B, C, D, E, F, G, H, I, J และ K การแบงกลมลกษณะนเรยกวาการแบงกลมตาม SG (Sodality Group) และเมอเยาวชนแตละประเทศกระจายกลมตาม SG จะไดกลม SG ทงหมด 11 กลม แตละกลม SG จะมเยาวชนจากทกประเทศทเขารวมโครงการในสดสวนทเทากน การแบงกลม SG จะท าใหเกดการกระจายความสมพนธและเกดกระบวนการหลอมพฤตกรรมไมแบงวาใครมาจากไหน ประเทศอะไร กลม SG มกจะใชในการท ากจกรรมนนทนาการและการกฬา การเดนทาง และการจดหองพก อกประเภทหนงของการแบงกลมของเยาวชนทเขารวมโครงการ คอการแบงกลมตามหวขอการอภปรายทางวชาการ (Discussion Group: DG) การแบงกลม DG นน เปนการแบงกลมเพอสนองตอกจกรรมแลกเปลยนความคดเหน กจกรรมอภปรายทางวชาการตามหวขอทก าหนด กจกรรมการฟงบรรยายทางวชาการในหวขอทเกยวของกบปญหาระหวางประเทศ และกจกรรมการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ทงน ในแตละปรฐบาลญปนจะมการก าหนดหวขอหลกในการอภปรายทางวชาการ โดยจะมประมาณ 8-10 หวขอ ในป พ.ศ.2555 มหวขอการบรรยายทางวชาการ 8 หวขอ ไดแก หวขอการท ากจกรรมเพอสงคม หวขอการสงเสรมความเขาใจระหวางวฒนธรรม หวขอสงแวดลอม หวขอการใหการศกษาดานโภชนาการ หวขอการศกษาดานสขภาพ (โรคเอดส) หวขอความสมพนธระหวางประเทศ (อาเซยน-ญปน) หวขอการศกษาในระบบ และหวขอการพฒนาเยาวชน การแบงกลม DG นถอไดวาเปนหวใจส าคญของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย เพราะสาระแนวคดทไดจากการแลกเปลยนความคดเหนคอฐานขอมลของเยาวชนหวกระทแตละประเทศทระดมความคดเหนรวมกน อกทง หากพจารณาในประเดนหวขอการอภปรายทางวชาการแลว บางหวขอพบวาเปนการแสวงหาความรวมมอทจะน าสการรวมประเทศญปนกบอาเซยน เชน หวขอความสมพนธระหวางประเทศ (อาเซยน-ญปน) นอกจากนการวางแผนในสวนของการด าเนนงานพบวาโครงการดงกลาวมการด าเนนงานทเปนระบบและชดเจน เนองจากมการด าเนนงานอยางตอเนองและด าเนนการเปนระยะเวลายาวนานแบบแผนจงชดเจนและเปนระบบ ทงน โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยจะจดเปนประจ าทกปประมาณเดอนตลาคม-ธนวาคม การด าเนนงานชวงแรกจะเปนการประชมเตรยมการ ครงท 1 จะจดประมาณเดอนมถนายน โดยมตวแทนรฐบาลแตละประเทศเขารวมประชมกบรฐบาลญปนทประเทศญปน การประชม ครงท 2 จะจดประมาณเดอนกรกฎาคม เปนการประชมวทยากรทจะมาอ านวยความสะดวกในการอภปรายหวขอทางวชาการ การประชม ครงท 3 จะจดประมาณเดอนกนยายน เปนการประชมผน าประเทศ ตอจากนนจะเปนชวงการด าเนนงานโครงการ ซงจะอยประมาณเดอนตลาคม-ธนวาคม และการประชม ครงท 4 ประมาณเดอนมนาคม ของปถดไป เปนการประชมชแจงผลการประเมน ทงน การประชมแตละครงจะจดทประเทศญปน โดยรฐบาลญปนเปนผรบผดชอบคาใชจายทงหมด สวนของการบรหารงานโครงการประกอบไปดวย 3 สวนหลก ไดแก สวนของฝายบรหารจดการโครงการ ซงจะเปนเจาหนาทของรฐบาลญปน สวนของวทยากรทจะมารวมอภปรายในหวขอทางวชาการจะคดเลอกโดยเปดโอกาสใหเยาวชนทเคยเขารวมโครงการและมประสบการณหรอความรในหวขอวชาการนนๆ สมครและเขารบการคดเลอกเปนวทยากรจดการการอภปรายกลมยอยของ DG

142

และสวนส าคญสดทายของการบรหารจดการโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยคอ สวนสมาคมเยาวชนเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยของแตละประเทศสมาชกท เขารวมโครงการ สวนนทางรฐบาลญปนจะเปดโอกาสใหแตละสมาคมทเปนสมาคมอดตผเขารวมโครงการน สงรายชอตวแทนเขารวมกจกรรมบนเรออกครงเพอตดตามและประสานการกอสรางเครอขายใหเหนยวแนนและมความตอเนอง ซงผทเปนตวแทนสมาคมเขารวมท ากจกรรมบนเรออกครงเรยกวา (On Board the Ship Committee: OBSC) ดงทไดเสนอขอมลขางตน กระบวนการท างาน การบรหารจดการ และการออกแบบวางแผนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยมความซบซอน รอบคอบ และชดเจน มหลายภาคสวนทเปนองคประกอบในความส าเรจ นอกเหนอจากทไดกลาวมาแลวยงมภาคความรวมมอจากรฐบาลประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนทท าหนาทในการชวยประสานงาน จดการตอนรบและกจกรรมระหวางทเรอแลนมาแวะจอดตามประเทศตางๆ วเคราะหสรปไดวาเปนการด าเนนงานตามการวางแผนและออกแบบเปนอยางด องคประกอบความส าเรจเหลานสงผลใหโครงการดงกลาวประสบความส าเรจและสามารถยนหยดด าเนนการอยางตอเนองเปนประจ าทกป สงสมจนเปนประวตศาสตรกวา 4 ทศวรรษ นปปอนมารกบอาทตยานวตร สญลกษณของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย คอ เรอส าราญทใชเปนยานพาหนะในการเดนทาง และใชเปนสถานทในการท ากจกรรมรวมกนของเยาวชนทเขารวมโครงการ ตลอดระยะเวลา 40 ป ของโครงการน รฐบาลญปนใชเรอส าราญส าหรบโครงการนเพยง 2 ล า ไดแก เรอนปปอนมารและเรอฟจมาร จากขอคนพบชใหเหนวาเรอนปปอนมารมการน ามาใชตงแตเรมตนโครงการจนถงป พ.ศ. 2550 เรอนปปอนมารตองบรณะซอมแซมใหญ จงมการน าเรอฟจมารมาใชในป พ.ศ. 2551–2555 และในป พ.ศ. 2556 รฐบาลญปนไดน าเรอนปปอนมารมาใชในโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยอกครง เรอนปปอนมารเปนเรอส าราญความสง 8 ชน น าหนกรวม 21,903 ตน มหองพกจ านวน 184 หอง รวมทงหองอ านวยความสะดวกตางๆ อาท หองโถง หองซกลาง หองรบแขก หองประชม หองสมด สนามกฬากลางแจง สระวายน า หองซกผา หองออกก าลงกาย โรงภาพยนตร และหองอาหาร บรรยากาศการตกแตงลวนเปนสไตลญปน อนง การใชเรอส าราญเปนสถานทจดกจกรรมและเปนพาหนะในการเดนทาง เนองดวยประเทศญปนมภมประเทศสวนใหญเปนเกาะ อตลกษณของญปนจงเปนภาพของการประมง เรอ และอาหารทะเล การใชเรอเปนสญลกษณของโครงการวเคราะหไดวาเปนการสรางสญลกษณหรอ อตลกษณของโครงการใหสอดคลองกบอตลกษณของญปน ในมมมองทางนเทศศาสตรถอไดวาเปนการสรางสญญะอยางหนงทตองการสอสารสงผานประชาคมอาเซยน

143

Iwabushi (2545) ไดกลาวถงกระบวนการ Japanization วาเปนอทธพลของการสงผานแนวคดดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมสสงคมประเทศอน เชนเดยวกบ อรรถจกร สตยานรกษ (2548) ทกลาวถงกระบวนการ Japanization หรออาทตยานวตร วาเปนมตการถายทอดและแพรทางวฒนธรรมญปนสสงคมไทย ในรปแบบตางๆ เชน ศลปะ อาหารการกน ดนตร การตน พธกรรม และการแตงกาย เปนตน อนง ในการเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยของตวแทนเยาวชนประเทศตางๆ ระยะเวลาประมาณ 2 เดอนกวา เยาวชนทเขารวมโครงการดงกลาวจะถกกระบวนการอาทตยานวตรหลอหลอมตงแตกอนเขารวมโครงการ โดยการศกษาขอมลเกยวกบประเทศญปน ศกษาโจทยวตถประสงคการเขารวมโครงการ ศกษาภาษาและวฒนธรรมญปนเบองตน เมอเดนทางไปถงประเทศญปน ไดพกกบครอบครวญปน เยาวชนกจะไดเรยนรความเปนอย วถชวต และไดศกษาสภาพสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมของประเทศญปน เมออยบนเรอกไดเสพวฒนธรรมญปนตลอด 24 ชวโมง ทงเรองการบรหารจดการเวลา การประชม การท ากจกรรม รวมถงไดเรยนรวฒนธรรม การกนอาหารแบบญปน เขาใจในวถทางวฒนธรรมโดยเจาของวฒนธรรม ระยะเวลา 24 ชวโมงของจ านวนวนประมาณ 2 เดอน เยาวชนทเขารวมโครงการไดซมลกถงสงดงามของวฒนธรรมญปน คานยมความเชอและศรทธายอมเกด อกยงตอกย าดวยความสขและประสบการณทไดรบจากการใชชวตบนเรอส าราญขนาดใหญ ความทรงจ ายอมฝงลก ดงพดทกลาวกนมากในกลมเยาวชนทเขารวมโครงการวา “Once a PY, Forever a PY” (ครงหนงแตตลอดไป) นอกจากน สญลกษณของเรอนปปอนมารและความทรงจ าบนเรอจะสรางมโนภาพและความทรงจ าใหกบเยาวชนทเขารวมโครงการ ดวยประวตศาสตรโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยทยาวนานเยาวชนทเคยรวมโครงการกไดสรางเครองมอในการสานปฏสมพนธและระลกถงความทรงจ ารวมกน โดยแตงเปนเพลงเผยแพรสงผานจนเปนมรดกทางวฒนธรรมรวมกน มการน าภาพและเสยงทเกยวของกบโครงการนเผยแพรผานสอสงคมออนไลนหลายลานหนวย (หนวยการนบคอจ านวนการโพสต จ านวนการกดไลค และจ านวนการแชร)

“Nippon Maru , sailing the blue , blue ocean. Riding the waves over the deep blue sea. Can you tell me how much you can cover a day? Can you tell me how long you have gone with the purpose of bringing together young heart and mind?

Nippon Maru , sailing the blue , blue ocean chasing the wind over the deep blue sea. Can you take me with you to the ports of the world with the message of love and peace? Can you take me to the nations where caring is only a word to say?

144

If you carry us over and out to the world There's a chance we can speak to them all. There's a chance we can tell them the world's but home and all people's family.

เครอขายสมาคมเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย: กลไกการพฒนาสเปาหมายอาทตยานวตร นอกเหนอจากการสรางสญญะและกระบวนการการปลกฝงทางวฒนธรรมญปนในรปแบบทเรยกวา “อาทตยานวตร” แลวสงทเปนกลยทธการสอสารเพอด ารงเครอขายคอการกอตงสมาคมของแตละประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน หลงจากทตวแทนเยาวชนแตละประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนไดรวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยเสรจแลว เมอกลบมาสประเทศของตนจะไดรบ การเชญใหเขารวมสมาคมอตตผเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ทงน แตละประเทศจะมชอเรยกแตกตางกนออกไป เชน ประเทศไทย มสมาคมเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยแหงประเทศไทย ประเทศบรไน ม SSEAYP International Brunei และประเทศสงคโปร ม SSEAYP International Singapore เปนตน ขอคนพบจากการศกษาเอกสารพบวาการกอตงสมาคมดงกลาวมไดมาจากขอบงคบหรอการวางแผนจากรฐบาลญปน แตเปนการรวมตวกนเองของสมาชกทเคยเขารวมโครงการแตละประเทศทจะกอตงสมาคมเพอรวมกลมบคคลทมสถานภาพเดยวกน ธ ารงไวซงความสมพนธและร าลกถงความทรงจ าครงหนงของชวต มผเขารวมโครงการหลายคนกลาวไววา “การไดเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยเปนสดยอดของประสบการณชวต” ตามหลกทฤษฎทางนเทศศาสตรเรองการสอสารเครอขายพบวาเครอขายสมาคมเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยนนถอไดวาเปนเครอขายทมความเขมแขงมาก เพราะกอรางสรางตวมาจากความตองการของสมาชกมไดมาจากบงคบหรอก าหนดมาจากภาครฐหรอหนวยงานทมอทธพลเหนอกวา อกทงในกระบวนการสอสารเครอขายภายในพบวามชองทางในการสรางปฏสมพนธกนบอยมาก ความถนอยสดคอปละครง ขณะเดยวกนรฐบาลญปนกบผบรหารโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยกใหความส าคญและสงเสรมใหเครอขายดงกลาวมประสทธภาพยงขน กจกรรมทรฐบาลญปนสงเสรมเครอขาย คอ การเปดชองวางการมสวนรวมกบโครงการ อาท การก าหนดใหวทยากรทจะบรรยายอภปรายหวขอทางวชาการบนเรอระหวางท ากจกรรมตองเปนสมาชกของสมาคมและเปนอดตผเขารวมโครงการเทานน นอกจากนยงมชวงระยะเวลาทใกลสนสดโครงการรฐบาลญปนจะใหสมาคมสงตวแทนเขารวมกจกรรมพบปะกบเยาวชนทเขารวมโครงการในปนน นอกจากนขณะทเรอแวะพ านกในประเทศตางๆ ชวงเวลาทเยาวชนทเขารวมโครงการไปพ านกกบครอบครวอาสาสมคร เรอทจอดพกอยกจะมการจดงานเลยงส าหรบอดตผเขารวมโครงการในประเทศนน (Reunion on Board: ROB) การวางแผนทค านงถงความตอเนองและตอกย าความถท าใหผทเคยเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยมความรสกวาตนเองไดใกลชดกบโครงการนตลอดเวลานบตงแตเขารวมโครงการครงแรกจนถงตลอดไป แตละปทมงานเลยงอดตผเขารวมโครงการททาเรอจอดจะมการสงสรรคพบปะกนระหวางผเขารวมโครงการปตาง ๆ

145

ภาพของการเปนสมาชกแตละรนจะถกหลอหลอมดวยกจกรรมและการแสดงจนท าใหกลมสมาชกเครอขายมความรสกวาตนเองมใชเยาวชนเรอเอเชยอาคเนย รน 34 รน 36 หรอรน 40 แตทกคนเปนเยาวชนเรอเอเชยอาคเนย เรยกกนสนๆ โดยยอวา “เดกเรอฯ” นอกจากน ภายในสมาคมแตละสมาคมเองกมการสรางปฏสมพนธรวมกน มการจดท าสอวารสารประจ าป จดหมายขาว จดท าสงคมออนไลน เวปไซต เพอใชเปนชองทางสอสารระหวางกน โดยเฉพาะสมาคมเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยแหงประเทศไทย จะมกจกรรมประชมรวมกน ท ากจกรรมเพอสงคมรวมกน รวมทงชวยเหลองานของรฐบาลไทย เชน การสงตวแทนสมาคมเพอไปรวมเปนกรรมการคดเลอกตวแทนเยาวชนเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย รวมเปนเจาภาพใน การจดงานเลยงรบรองตอนรบ การเขาไปมสวนรวมในการอบรมใหความรเตรยมความพรอมใหกบเยาวชนทไดรบการคดเลอกเขารวมโครงการกอนเดนทางไปเขารวมโครงการ ประเดนสดทายของหนาทสมาคมทโดดเดน คอ การจดงานเลยงสงสรรคประจ าปส าหรบเยาวชนทเคยเขารวมโครงการจากประเทศสมาชกตางๆ ทรวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย เรยกสนๆ วา SIGA งานนจะเปนการจดเลยงฉลองและประชมประจ าปของสมาชกสมาคมแตละประเทศ เวยนกนเปนเจาภาพจดงานในแตละป โดยจะไมอยในชวงทเรอแวะพกในประเทศนนตามชวงเวลาการด าเนนงานโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย กจกรรมทหลากหลาย รปแบบการสรางปฏสมพนธในเครอขายทแตกตางและมความถประจ าตอเนอง กลไกเหลานสรางเครอขายกลมนใหมความเขมแขงและสามารถธ ารงไวอยางยงยน ขณะทเครอขายแขงแรงความสมพนธดงกลาวยอมสงผลตอความรก ความศรทธา และทศนคตของผทเคยเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยกบประเทศญปน ตราบใดทเครอขายนยงคงอยและยงมนคงกระแสอาทตยานวตรกยงคงไหลผานตามธารกระแสนไดอยางด ประเดนส าคญคอทกปทมการด าเนนงานโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย จ านวนสมาชกกเพมมากยงขน เครอขายกขยายในเชงสมพนธกน กระบวนทศนหรอแนวคดอาทตยานวตรยอมแพรกระจายเชอมโยงกนเปนกระแสคลนทสมพนธกนอยางตอเนอง มมมองการสอสารทางวฒนธรรมระหวางอาทตยานวตรกบวฒนธรรมอาเซยน แนวคดหรอกระบวนทศนแบบอาทตยานวตร (Japanization) เปนการแพรกระจายวฒนธรรมญปนทมใชเพยงการกระจายของมตดานวฒนธรรม แตครอบคลมและสงอทธพลถงมตทางดานการเมอง สงคม และเศรษฐกจ รวมเรยกวา อ านาจแฝงเรนทางการแพรวฒนธรรม (Soft Power) ในโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยจดส าคญหลกของเปาประสงคโครงการคอการเสรมสรางความเขาใจอนดระหวางอาเซยนและญปน เปนเวทแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางกน แตเนองดวยวฒนธรรมอาเซยนมความหลากหลาย อกทงประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนยงมต าแหนงในระดบความมงคงทางเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลยนอยกวาประเทศญปน สงผลใหภาพรวมประเทศญปนมความโดดเดนและเปนเสมอนภาพสงคมอดมคตใหกบประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน

146

วฒนธรรมญปนยอมไดรบความสนใจและหลายประเทศในอาเซยนตองการทจะลอกเลยนแบบหรอยอมรบน ามาใชเปนแบบอยาง รปแบบการไหลบาทางวฒนธรรมระหวางวฒนธรรมอาเซยนกบวฒนธรรมญปนจงออกมาในรปแบบการไหลจากวฒนธรรมญปนสวฒนธรรมอาเซยน กจกรรมตางๆ ของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย สวนใหญสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนทางวฒนธรรม และพจารณาจากสดสวนการด าเนนกจกรรมจะพบวา รอยละ 30 เปนกจกรรมทด าเนนการในประเทศญปน รอยละ 50 เปนกจกรรมทด าเนนการบนเรอของญปน และเพยงรอยละ 20 ทเปนกจกรรมในประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน (ระหวางทเรอแวะพกเยยมประเทศตางๆ) การจดใหเยาวชนอาเซยนไปพกกบครอบครวญปน การแลกเปลยนซมซบวฒนธรรมญปนยอมเกดขน ทส าคญการจดครอบครวอาสาสมครของญปนมไดกระจกตวเฉพาะจดศนยกลางทมการจดกจกรรมแตจะกระจายไปตามพนทตางๆ ทวประเทศ นอกจากนแลวยงมกจกรรมนทรรศการแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางอาเซยนและญปน และกจกรรมเยยมชมสถานทส าคญตางๆ ในประเทศญปน ในขณะทกจกรรมบนเรอกจะเนนใหมกจกรรมแลกเปลยนวฒนธรรม ท ากจกรรมนนทนาการและอภปรายรวมกนในประเดนปญหาสงคมทรฐบาลญปนก าหนด ขณะทเรอแวะจอดตามประเทศตางๆ ในจดจอดของประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน เยาวชนทเขารวมโครงการรวมทงเยาวชนญปนกจะไดเขาพกกบครอบครวอาสาสมครประเทศนนๆ วฒนธรรมญปนทสอดแทรกระหวางโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยปรากฏทงการแสดงทางศลปวฒนธรรมญปน ภาษา การเรยนรวถชวตความเปนอย ดนตร ภาพยนตร การแตงกาย อาหารการกน เครองดม และระเบยบวนย รวมถงแนวคดและอดมการณของคนญปน วฒนธรรมเหลานสรางความประทบใจใหแกเยาวชนทเขารวมโครงการเปนอยางมาก สวนใหญเยาวชนทเขารวมโครงการจะยกใหเปนประสบการณชวตทดทสดและน าไปเปนแบบอยางในการด ารงชวตประจ าวนของตน ขณะทเปนกจกรรมในประเทศอาเซยน ญปนกพยายามน าวฒนธรรมของตนตดไปเผยแพรใหกบประชาชนในประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน การแพรกระจายทมจดกระจายหลายจดนสงผลสมทบซงกนและกนจนเปนประสทธภาพหลกของการกระจายทางวฒนธรรม ประเดนส าคญของจดกระจายวฒนธรรมญปนผานโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย คอ การใชกลมเปาหมายทเปนเยาวชนอนจะเปนอนาคตของชาต และทส าคญเยาวชนทสามารถเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยไดนนจะตองมความสามารถสง เปนบคคลากรทมประสทธภาพ มอนาคตของการเปนผน าประเทศตอไป การปลกฝงคานยมและทศนคตทดกบกลมคนเหลานใหมความศรทธาและจงรกภกดตอประเทศญปน ยอมเปนการวางรากฐานทมนคงในการสรางการยอมรบญปนในกลมประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนในอนาคตและเปนการสรางทยงยนและถาวร ขณะทกลยทธการสรางหนวยกระจายวฒนธรรมญปนของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยด าเนนการอย กระแสการไหลบาทางวฒนธรรมของญปนในมมอนกหลงไหลเขาสประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนดวยเชนกน ไมวาจะเปน ดนตรแนว J POP การแตงกายแตงหนาแบบญปน การรบประทานอาหารญปนซงสงคมอาเซยนสวนใหญมองวาเปนเมนทหรหราและดสงสง

147

นอกจากนยงรวมไปถงความคลงไคลในภาพยนตรญปน การตนญปน และการเรยนรภาษาญปนเพอตอบสนองความกาวหนาทางวชาชพ ปรากฏการณทหลงไหลมาจากทกดานท าใหสงคมอาเซยนบางจดเกดการรบวฒนธรรมญปนทมากจนเกนไป บางแหงสงผลตอวฒนธรรมดงเดมของตน รปแบบดงกลาวสะทอนออกมาในรปแบบการครอบง าทางวฒนธรรม และการกลนทางวฒนธรรม ปรากฏการณเหลานมกจะเกดสงในสงคมเมองและในกลมวยรนทมวฒภาวะไมเพยงพอ แมวาวฒนธรรมญปนจะเปนวฒนธรรมทมคณคาและสวนใหญจะเปนวฒนธรรมดานบวก แตในองคประกอบของวฒนธรรมคอสงแวดลอมและบรบททางสงคม วฒนธรรมทดของญปนอาจจะไมเหมาะสมกบสงคมอาเซยน การรบและน าไปใชไดดควรมการประยกตและเลอกท จะรบน าไปใช สงทจะเปนประเดนปญหาส าหรบการรบวฒนธรรมอยางรเทาไมถงการณอาจท าใหขดตอขนบของสงคม และการแตกแยกทางสงคมได เยาวชนหรอวยรนทรบวฒนธรรมตางชาตงายตองไดรบการอบรมและใหความรสง เพราะเปนกลมทมความเสยงสงอกยงเปนอนาคตของชาตในการก าหนดทศทางของการพฒนาประเทศ ประเดนส าคญประการหนง คอ รปแบบของการใชวฒนธรรมเพอการพาณชย หลายสงคมบนโลกพยายามสรางความเขมแขงใหกบวฒนธรรมตนเองแลวแพรกระจายวฒนธรรมดงกลาว สสงคมอน พฒนาวฒนธรรมใหเปนสนคา ใชแลกเปลยนตอรองและดงดดทรพยากรธรรมชาตจากสงคมอน มมมองของวธการเชนน หากวเคราะหถงการรบวฒนธรรมญปนอยางไมมวจารณญาณจะท าใหเกดความหลงใหลคลงไคล คนอาเซยนกอยากบรโภคปลาดบทมาจากญปนทเปนตนต ารบ อานหนงสอการตนทผลตจากญปน ฟงดนตรและคอนเสรตจากศลปนญปน ใชเครองส าอางคแตงหนาจากประเทศญปน เสยเงนในการไปเรยนภาษาญปน เรยนจดดอกไม เรยนรการชงชา รวมไปถงใชสนคาอตสาหกรรมยหอญปน อยางเชน ฮอนดา โซน และมซบช เปนตน เมอทศทางการบรโภควฒนธรรมญปนมากยงขนเทากบวาสงคมอาเซยนตองจายเงนใหกบญปน ขณะท ญปนกซอทรพยากรธรรมชาตดบจากอาเซยนไปแปรรปเปนสนคาวฒนธรรมหรอสนคาเทคโนโลยแลวกลบน ามาขายใหมใหกบอาเซยน รายไดจากสวนตางการแปรรปกตกอยทญปน เมอญปนสามารถสรางรายไดมาก ขยายอทธพลมาก การพฒนาของญปนจงกาวกระโดดแบบทงหางอาเซยน รปแบบการพงพาจงเปนแนวทางของการสรางชองวางทางสงคมและเศรษฐกจ สงคมทร ารวยกสามารถตกตวงรายไดเขากระเปาตนเองไดมากขน สงคมทยากจนกตองซอบรโภคสนคาจากสงคมร ารวย เมอสงคมร ารวยกพงทะยานรายได สงคมยากจนกถดถอยทางรายได ชองวางสองสงคมจงเกดขน แนวคดนสะทอนใหสงคมอาเซยนตองปรบตวและรอบรเทาทนการไหลบาทางวฒนธรรม วฒนธรรมเปนสงทสรางขนดวยมนษย ดงนนการจะเพมขยายหรอลดทอนกยอมอยทการบงการของมนษยดวยเชนกน การคดวเคราะหในกระแสการแพรกระจายวฒนธรรม พงรอบร รอบดาน และรอบคอบเพอทจะด ารงไวซงวฒนธรรมของตนทเปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษ

148

ขอสรปและขอเสนอแนะ ความสมพนธระหวางประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนกบประเทศญปนเรมตนพรอมกบจดเรมตนโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย ระยะเวลากวา 40 ปทผานมา 2 ปรากฏการณนไดกาวยางควบคกนมาโดยตลอดอยางตอเนองและสม าเสมอ จากวธการวางแผน กลยทธ และผลของการด าเนนการ รวมทงการขยายผลตอยอดการท ากจกรรมท าใหความสมพนธของทงสองเปนไปในทศทางทด แมวาสงทประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนจะไดรบจากญปนคอการพงพงทางเทคโนโลย การถายทอดองคความร และความชวยเหลอในหลากหลายมต ในมมมองอกดานหนงญปนกไดรบผลประโยชนดวยเชนกน ไมวาจะเปนตลาดบรโภคสนคาอตสาหกรรมทส าคญ เปนแหลงทรพยากร ธรรมชาตทเลยงปากทองคนญปน รวมทงเปนฐานการผลตสนคาอตสาหกรรมของญปนทจะผลตสนคาใหกบตลาดโลก ในขณะเดยวกนมมมองดานวฒนธรรมพบวาปรากฏการณทงหมดลวนสงผลตอการเคลอนยายและแพรกระจายทางวฒนธรรม เม อญป นเปนประเทศทมความเหนอกวาทางดานเศรษฐกจและเทคโนโลย ท าใหอาเซยนมองญปนวาเปนแบบจ าลองความส าเรจในการพฒนา ประเทศ ยกยองใหเปนตนแบบ ดงนน วฒนธรรมของสงคมทมวลชนทวไปเหนวาดงามแลวนน จงแพรกระจายครอบง าวฒนธรรมมวลชนทดอยกวา เกดกระบวนการยอมรบทางวฒนธรรมดวยเกณฑของค าวา “ดกวา” วฒนธรรมญปนหรอแนวคดของอาทตยานวตรจงเปนตนแบบของอาเซยน การใชชวตแบบญปน อดมการณแบบอาทตยานวตร บรโภควฒนธรรมญปนเปนการบรโภคหรอ วถชวตของ ผทเจรญแลว สงทเกดขนเหลานเปนผลตอเนองมาจากการผกความสมพนธอาเซยน-ญปน และผลของการด าเนนการโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย โครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยใชเทคนคกลยทธสรางสญลกษณของโครงการดวย การเดนทางทางเรอซงสอดคลองกบอตลกษณความเปนชาตของญปน และเรอทใชตองเปนเรอขนาดใหญ มสงอ านวยความสะดวกสบายและเทคโนโลยครบครน และดวยความหรหราและยงใหญของเรอนนแสดงศกยภาพและอ านาจทแฝงในนยยะของความยงใหญและเปนประเทศมหาอ านาจของญปน รปแบบการด าเนนการโครงการนน รฐบาลญปนเปนผสนบสนนคาใชจายสวนใหญแตยงคง ใหความส าคญกบประเทศสมาชกทเขารวมโครงการหรอประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนในการสนบสนนและสรางการมสวนรวมในการอ านวยความสะดวกและตอนรบคณะเยาวชนทเขารวมโครงการระหวางทเรอแวะพกตามประเทศตางๆ พธกรรมตางๆ ระหวางโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนยด าเนนการแสดงออกถงความรวมมอและเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนกบญปน กจกรรมทเปนพธการระดบชาตหรองานเลยงรบรองก าหนดใหเปนพธการระดบชาต ใหความส าคญกบเยาวชนทเขารวมโครงการ ในขณะเดยวกนกมกจกรรมพกกบครอบครวอาสาสมครทจะท าใหเกดการคลกคลกบวถชวตญปนและวถชวตอาเซยน นอกจากนแลวยงมกจกรรมทเปนสาระทางวชาการซงเปนการอภปรายพดคยในประเดนปญหาส าคญตางๆ กจกรรมนจะไดแนวคดและเปนเวทแลกเปลยนความคดเหนของเยาวชนแตละประเทศและยงเปนการขยายวสยทศนของเยาวชนอกดวย

149

อกหนงกจกรรมทส าคญคอการใหความส าคญกบเยาวชนทเคยรวมโครงการ เชน งานเลยงรบรองอดตสมาชก (Reunion on Board: ROB) การจดตงสมาคมทเปนเครอขายสมาชกทเคยเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย และการจดงานประชมประจ าปของอดตเยาวชนทเคยเขารวมโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย (SIGA) การจดการบรหารงานเครอขายเชนนท าใหเกดปฏสมพนธระหวางเครอขาย สงเสรมใหเครอขายมความแขงแรงและสามารถเปนจดตอรองกบสงคม อกทงเปนการรวมกลมเพอท างานจตสาธารณะอกดวย จากกระบวนการความส าเรจของโครงการเรอเยาวชนเอเชยอาคเนย สงทไดรบส าหรบประเทศสมาชกทเขารวมโครงการนอกจากจะเปนความสมพนธทแนบแนนระดบมหภาคแลวในระดบปจเจกทเปนตวเยาวชนเองกไดรบประโยชนทงทางดานวชาการความร ตลอดจนประสบการณชวต ทหาไดไมงายในเวทกจกรรมอนๆ ส าหรบมมมองทางดานวฒนธรรมพบวากระบวนการเชนน สงผลตอการกระจายทางวฒนธรรมและการยอมรบนวตกรรม วฒนธรรมญปนเปนวฒนธรรมเดน ในทศนะของกลมประเทศสมาชกประชาคมอาเซยน ดงนน รปแบบการไหลบาทางวฒนธรรมยอมเปนไปในทศทางทวฒนธรรมญปนกระจายสวฒนธรรมอาเซยน ซงการกระจายของวฒนธรรมญปนนนมไดกระจายเฉพาะในสวนของวฒนธรรมทเปนระเบยบ ธรรมเนยม ประเพณ แตยงขยายขอบเขตถงมตเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ซงรปแบบนเรยกวา อ านาจแฝงเรนทางการแพรวฒนธรรม (Soft Power) วฒนธรรมญปนหรอแนวคดแบบอาทตยานวตรกระจายสประเทศสมาชกประชาคมอาเซยนในรปแบบทหลากหลาย เชน ศลปะการแสดง ภาพยนตร ดนตร ศลปะการจดดอกไม อาหารการกน เครองดม การตน และการแตงกาย รวมไปถงความสะอาด ตรงตอเวลา และระเบยบวนยของคนญปน การกระจายของวฒนธรรมญปนสงผลตอวถชวตและแนวปฏบตของคนอาเซยนสง บางจดของสงคมอาเซยนโดยเฉพาะสงคมเมองมการบรโภควฒนธรรมญปนสงจนกลายเปนการครอบง าทางวฒนธรรม สงทอาจจะกลายเปนปญหาสงคมไดคอการหลงลมตวตน มงสนใจและใชชวตแบบวฒนธรรมญปนจนหลงลมบรบทของสงคมวาบางเรองอาจจะไมมความเหมาะสม การทสงคมไมรเทาทนการกระจายวฒนธรรมอนอาจสงผลตอการไดเปรยบเสยเปรยบทางเศรษฐกจ กลาวคอ เมอมการยดมนในวฒนธรรมอนมากจนเกนไป กจะมการบรโภควฒนธรรมเหลานน ซงปจจบนสงคมโลกไดใชวฒนธรรมใหเปนสนคา กอใหเกดรายไดกบเจาของวฒนธรรม กระบวนการคาขายวฒนธรรมเชนนจะท าใหเกดรายไดและความเหลอมล าทางเศรษฐกจได ประเทศเจาของวฒนธรรมกจะมรายไดจากการแพรกระจายวฒนธรรมตนเองขณะทประเทศทหลงใหลในวฒนธรรมอนกตองใชทรพยากร ธรรมชาตของตนแลกกบสงทเปนนามธรรมอยางวฒนธรรม การกระจายทรพยากรธรรมชาตกจะกระจกตว ปญหาสงคมกพงเกดกบสงคมทดอยเศรษฐกจ ดงนน การรบแนวคดอาทตยานวตรของชาตอาเซยนจงควรมความรอบรและเทาทนอทธพลของวฒนธรรมอาทตยานวตร

150

บรรณานกรม

ชนยะ อะโอก. (2554). ความสมพนธไทย-ญปน ความใกลชดของความสมพนธทวภาค กวา 600 ป. เอกสารหลงการประชมวชาการระดบชาต เครอขายญปนศกษาในประเทศไทย ครงท 4.

เพญศร กาญจโนมย. (2554). สงคมและวฒนธรรมญปน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วชรา สยะรา. (2556). กระบวนการ Japanization ในกลมวยรนชาวไทย: กรณศกษาการบรโภควฒนธรรมปอปญปนของนกศกษาวชาเอกภาษาญปน. เอกสารหลงการประชมวชาการระดบชาต เครอขายญปนศกษาในประเทศไทย ครงท 6.

วารสารจากญปน ฉบบท 3/2556. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.th.emb-japan.go.jp/th/ สบคนขอมลเมอวนท 2 พฤศจกายน 2556.

ศรพร วชชวลค. (2544). ญปนกบเอเชนตะวนออกเฉยงใต. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมศกด ด ารงสทรชย. (2549). Japanatomy: ยทธศาสตรความคด วถชวตญปน. กรงเทพมหานคร: น าอกษรการพมพ.

ส านกสงเสรมและพทกษเยาวชน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.opp.go.th. สบคนขอมลเมอวนท 2 พฤศจกายน 2556.

องคความรประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community). [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.thai-aec.com. สบคนขอมลเมอวนท 2 พฤศจกายน 2556.

อรรถจกร สตยานรกษ. (2548). Japanization. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเพนบค. อรไท โสภารตน. (2554). รฐสมาชกอาเซยนกบความเปนประชาธปไตยภายใตการสงเสรม

โดยญปนยคหลงสงครามเยน. เอกสารหลงการประชมวชาการระดบชาต เครอขายญปนศกษาในประเทศไทย ครงท 4.

อไร สมารธรรม. (2545). จตวทยาวยรน. กรงเทพมหานคร: คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Everett M. Rogers. (2003). Diffusion of Innovations. Free Press. 5th Edition. International Youth Exchange 2012-Report- The 39th Ship for Southeast Asian

Youth Program. (2013). Cabinet Office, Government of Japan. International Youth Exchange 2007-Report- The 34th Ship for Southeast Asian

Youth Program. (2008). Cabinet Office, Government of Japan. Iwabushi, Koichi. (2002). Recentering Globalization. The United Staes: Duke University

Press.