7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
1/36
Babad Wedyadiningratan, Dutadilaga, 1938, #245
Katalog : Babad Wedyadiningratan, Dutadilaga, 1938, #245
Sambung : -
Babad Wedyadiningratan
Llampahan wiwit timur, dumugi pnsiun, llabtanipun sawatawis dhatng: karaton, babrayan, kabangsan, sarta
dhatng sanak sadhrk, mitra karuh, msi llampahan nawung raos suraos, kenging kangge ular-ular pamardi
pamarsudining gsang, dumugi kasidan jati, yasanipun panitya "Biwadhamulya".
Kaanggit sarta kapasrahakn: adn !as gabi #utadilaga
$ap-%apan sapisan ing pang%apan !ars &urakarta, taun '()* utawi '*+(
raik/
$ap-%apan sapisan ing pang%apan !ars &urakarta, taun '()* utawi '*+(.
--- 0 ---
Babad llampahan Wedyadiningratan
Babadipun dhoktr Kangjng adn 0umnggung 1edyadiningrat, pngtan llampahanipun wiwit timur dumugi
lrh pnsiun, sarta pngtan llabtanipun sawatawis dhatng karaton, babrayan, kabangsan, sarta dhatng mitra
karuh, msi llampahan ingkang nawung raos suraos, kenging kangge ular-ular pamardi pamarsudining gsang,
dumugi kasidan jati. 2asanipun panitya "biwadha mulya" dhoktr, K..0. 1edyadiningrat, kaanggit, sarta
kapasrahakn adn !as gabi #utadilaga, ing &urakarta 3diningrat, %ap-%apan sapisan taun %4ndra '()*,
sinangkala: trus, ngrasa, ngsthi, jati, utawi taun surya '*+(, sinangkala: murtining guna trusing jati. $ap-%apan
sapisan ing pang%apan: !ars, kaayoman anggr-anggr bab karangan.
--- 0 ---
5urwaka
umaos kanugrahan, kula sagd angrampungakn pandaml kula pngtan llabtan lan llampahanipun
sawatawis kiyai lurah dhoktr Kangjng adn 0umnggung 1edyadiningrat, pamatah pasrahipun panitya biwadha
mulya kula angsal pambiyantu prayagung, sanak sadhrk, mitra darmanipun ingkang pinahargya, andhanganakn
kaparng paring katrangan panyuwun kula sasrpan ingkang kula btahakn, inggih punika Kyai Lurah Kangjng
adn !as 0umnggung &umanagara, ing &ragn, dhoktr &uleman, adn gabi !angun 6usada, dhoktr
adn &umru, adn gabi 5rawiraharja, priyantun guru, sata'/sans-sansipun, langkung malih kyai lurah
http://www.sastra.org/katalog/judul?ti_id=245http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-1http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-1http://www.sastra.org/katalog/judul?ti_id=2457/25/2019 Babad Wedyadiningratan
2/36
piyambak, sarng kula aturi uninga pngtan wau, sarta kula suwun sangt-sangt mugi kaparnga ngewahi, sarta
mwahi %a%riyosaning pngtan, kaparng nglksanani nyrat tapak astanipun piyambak, lajng kula rsikakn
sratanipun, ngengre7/wau kula simpn trtip kangge la%akan ing tmbe bokmanawi wontn parlunipun, ingkang
kula aosi sangt anggnipun nythakakn dhadhasaraning llampahan ingkang parlu kangge pngtan, punika
jjripun wontn ing gsang, dados nama kridhaning gsang, llampahaning gsang, wondene babaraning kalairan
ingkang kasumrpan, kasum.../
--- 0 ---
...rpan,/ kapirng, sapanunggilanipun. 5unika namung dados an%r-an%r, jjripun wontn llampahaning gsang
wau, pramila ingkang parlu kaptha %tha, punika watak pambgan, miwah tandang tandukipun ing daml, tuwin
kridhanipun anggning ngraosakn kawontnaning llampahan ingkang kasandhang, kados ta: tekadipun ingkang
rama Kyai &utadrana, pamardi lan panggulawnthahipun, watak wantunipun nalika timur, dolanan, lan
karmnanipun dalasan rmnipun songkolan, glutan, sarng diwasa ngantos sagd tandhs anggnipun
angraosakn rkaosipun llampahaning gsang, dumugi sagd anjumbuhakn pamudharanipun kaulah kalihan
malampah. Bab pamarsudinipun srat 8awi ingkang nawung raos-suraos, pthikanipun sagd ugi ragi kkathahn,
punika kajawi wontn ingkang murih makatn, ing pangangkah sagda %tha gatranipun ingkang parlu kaparsudi,
sarta upami nndha sagda karaos tuwuk, pramila sakalangkung sangt gnging panuwun kula tanpa upami ing
panjnnganipun, sarta para paring pambiyantu wau, botn langkung pngtan llampahan lan llabtan
1edyadiningratan sawatawis wau sagda murakabi, migunani sami manggih rahayu, rahayu, rahayu.
5un: #utadilaga.
--- 1 ---
I Wiyosan sarta lluhuripun
1iyosanipun dhoktr, K..0. 1edyadiningrat, ing dintn Kmis 5aing tanggal kaping * wulan 8umadilawal, warsa Be
4ngka '(9( wuku !4ndhasiya, sinangkalan: murtining kasampurnan kasthi ing jalma, utawi surya kaping ' !i
'(* sinangkalan: nrusi puja sthining manungsa. !iyosipun wontn ing kampung Lmpuyangan, ing nagari
gayojakarta 3diningrat.
#hoktr, K..0. 1edyadiningrat punika kalrs misan kalihan dhoktr 1ahidin &udira 6usada, ing gayogyakarta
ingkang misuwur. ;bunipun dhoktr 1ahidin &udira 6usada punika kalrs mbok ayunipun nak-sanak ingkang rama
dhoktr K..0. 1edyadiningrat.
Lluhuripun dhoktr K..0. 1edyadiningrat punika manawi saking rama trahing lluhur b4ngsa Bugis. &aking ibu
b4ngsa !nadho.
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
3/36
@. Kyai &utalksana, pputra
). Kyai &utadrana, pputra
. #hoktr K..0. 1edyadiningrat, lluhur saking ingkang ibu drng sagd trang, dene lluhur saking rama
manggn wontn ing dhusun !lathi Lr. gayojakarta, ganjaran saking !antaram turun-tumurun wiwit Kyai #adu,
sarta llabtanipun ingkang rama, Krang aba nyuda kikiyataning pabarisanipun kraman: 0runajaya ngantos
kapikut.
1ontnipun ing dhusun !lathi Kyai &utadrana, punika namung dados sikp narakarya. &anadyan llampahanipun
botn rkaos sangt, nanging asring kraos karaos-raos ing manah katatangi raosipun ing luhur, ngengti lluhuripun,
gumregahing manah tangi kapurunanipun, katimbang nandhang awrating llampahan warni-warni ing kaungak-
ungakanipun rkaos angsalipun kanugrahan, kabgjan, nmpuh byat badhe mlbt Kumpni, $iptanipun: sagda
angsal kamuktn punika prlu mawi toh jiwa: wani mati awit mukti kalihan mati punika ttimbanganipun, tiyang
anggayuh mukti, botn %kap namung purun tumandang rkaos sangt, prlu gadhah tekad wani mati, punika
namung prlu kage+/sangu bontosing tekad pantog-pantoganing llampahan punika namung dumugi patining badan
utawi kawujudan, m4ngka prakawis pati punika gumantung karsaning 3llah, manungsa ma.../
--- 3 ---
...nungsa/ namung sadarmi nglampahi, nglindhung sumendhe ingkang kuwasa, mila manawi sampun wani sayktos
sendheyan tekad wani mati, punika dados pawitan agng sangt, kantun ngengt-engt tumindakipun dhadhasar
rahayu budi, ati slamt sampun ngantos dhumawah ing kanisthan, daml kapitunan, nmaha ngrisak sarta daml
ppjah. !anawi sagd kadumugn mukti, ginanjar wilujng botn ngantos dumugi mati, punika ganjaran
kanugrahaning 5angeran. !akatn dhdhasaring tkadipun Kyai &utadrana ingkang nate kangge raraosan kalihan
sanak sadhrk, sadrng sarta sasampunipun anglampahi llampahan wau.
$kakipun Kyai &utadrana nglajngakn pikajngipun dados Kumpni, wilujng ngantos angsal pnsiun, lajng
mantuk dhatng siti wutah rahipun nagari in !antaram, ggriya wontn kampung Lmpuyangan, pputra dhoktr
K..0. 1edyadiningrat, timuripun nama: ajiman, Keratabasanipun: raja iman, rajaning iman.
II Timuranipun
0imuranipun dhoktr K..0. 1edyadiningrat kapardi kagulawnthah %ara pakampungan, nglampahi gsang
sawontn-wontnipun, pamardinipun namung kalantur sapikajnganing lare, umbar-umbaran kemawon, nakalipun
kalangkung-langkung, nanging inggih nakaling lare, rmn sangt kkrngan, bilih bi.../
--- 4 ---
...lih/ botn songkolan sakdhap kemawon, kraos botn saras badanipun, botn %arm raos pangraosipun, grah
uya prasasat patagihan. anging ambg wlasan, rmn ngren%angi rare ingkang kawonan, tansah kangis-ngis,punika tamtu dipun ren%angi, botn sulap kawon tandhing, sarta ajrih ksakitan, sanadyan kadospundi kemawon,
katmah. 5urun tanpa ajrih, anggripun rren%ang krngan, ngungkuli kaajak bingah-bingah, ngantos dados
sarayaning rare kathah, sarta dipun rmni.
mn dolanan warni-warni, ingkang kraos dipun karmni piyambak: wayang, manawi sampun dolanan wayangan
snng sangt, rumaos notog, krp sangt dipun bkta ningali ringgit wa%u%al bapakipun, ing kaugi rmn sangt
dhatng ringgit, manawi tbih dhusunipun, panggnanipun ingkang ringgitan, tamtu ngantos dipun gendhong.
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-3http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-3http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-37/25/2019 Babad Wedyadiningratan
4/36
!anawi wontn ing paringgitan wau katilman, m4ngka ringgitipun kalrs paprangan sarta ddongngan ingkang
isi piwulang, tamtu lajng dipun gigah bapakipun.
Kala badhe dipun sakolahakn dipun ngandikani ingkang rama makatn, thole, yn kowe tak tinggal mati, upama
aku bisa ngrumat bandha, ora sapiraa kanggo ttinggalan marang kowe, sarta bisa ntk, yn kowe bisa anduwni
kapintran, yaiku sarana sakolah, ora bisa bakal bisa ilang. !akatn wasiyatipun ingkang rama.
--- 5 ---
&akolahipun Bagus ajiman wontn sakolahan 1alandi ingkang 4ngka kalih, 7e openbare Lagere &%hool, tumrap
ingkang rama inggih botn nthng, nanging mmpng lan mantp. hning pansiyunipun Kumpni botn kathah,
saking mantpipun gayuh kamuktning putra, kngtan dhdhasaring manah rumiyin, kasmbuh kandl raosipun
dhatng anak, kaanggp prasasat nyawanipun, mila dipun lampahi rkaos sangt. &aking anggnipun nykap-
nykapakn btah, ngantos dipun ren%angi dados jagi toko pa%inan, sabn dalu tilm ngmpr toko wontn
plstran, lmk sarta aling-aling bago amoh, bantal dhumpal. Bagus ajiman inggih asring tumut ingkang rama,
tilm ngmpr pa%inan wau. 5unika ingkang saya nyantosakakn tekadipun ingkang rama, botn ketang llampahan
ingkang kados punapa kemawon, sumanggm, tmn-tmn, ttp dipun lampahi kalayan rila lgawaning manah.
&anadyan anglampahi pandamlan katingalipun rmh makatn, botn pisan-pisan lingsm, malah mantp ing
manah, kraos sayktos ggayuhanipun dhatng kaluhuran, krp kangge rraosan, gadhah j4ngka punika kdah
wani jangkah, nglampahi punapa msthinipun, pamanahipun, pandamlan punapa kemawon, punika botn wontn
kalingsman, lan kanisthanipun, tiyang sadaya titah punika wontn papan%n, papasthn kasagdanipun piyambak-
piyambak, piyamba.../
--- 6 ---
...k-piyambak,/ botn kenging dipun singkiri, dipun selaki, malah kdah ntpi wajib, papan%n papasthnipun
punika wau. 3sor, luhur, nistha utama, punika dhadhasaring bubudn, daml pituna, ngrisak ing sans, punika nistha
lan asor, manawi tumindak ing daml, ngurupakn kasagdanipun, punika sanadyan kados punapa kemawon, botn
nama asor, mila ttp mantp anggnipun anglampahi kanthi lgawaning manah.
Bagus ajiman gangsar pasinaonipun sakolah, dhasaripun lantip, engtan, kasmbuh srgp, tummn botn nate
kantun, trus minggah kemawon, dumugi kirang sa-klas, ingkang rama Kyai &utadrana dipun kndli anggnipun
dados jaga rumksa toko, awit tuwanipun toko prlu ngirit waragad, mila Kyai &utadrana kapksa botn sagd
ambayari sakolah, lajng rmbagan kalihan putra.
ama: le, aku ora bisa banjurake bayari sakolahmu, marga pagaweyanku disuwak, aku kapksa dilrni. Lah kapriye
manh, diangya-ayaa sing kaya ngapa, mksa ora bisa, nanging yn ora ditrusake eman bangt, wong mung kari
sa-klas, bba%utane manh, dipikir karo mlaku. 5uluh-puluh kapriye, bok rmbugan karo kakangmu dhoktr,=&udira
6usadan> yn bisa, sarta lga aku jaluk tulung, nrusake sakolahmu sataun bae.
--- ---
Bagus ajiman namung mangsuli: dipikir dhisik, wiwit titi m4ngsa punika Bagus ajiman kraos rkaos sangt
manahipun. &amantn awratipun llampahaning gsang. 5an%nipun awrat sangt sambat sbut ndha tulung
sanak sadhrk, nama botn pitados dhatng gsangipun piyambak, sarta daml rkaosing pamanahan. Botn kok
saking sasambtaning pasadhrkan, kintn-kintn angl angsalipun pitulungan, punika botn, malah anggripun
purun sambat sbut kemawon, kenging katamtokakn angsal pitulungan. ;ngkang dados awrat punika anggnipun
botn sagd mntas piyambak, nanging kaptl-ptlakn ing ngakathah, makatn punika sampun dados
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
5/36
kalimrahaning babrayan, tulung-tinulung. #angu anggnipun manah-manah, ngantos kalampahan angsal pitulungan
saking ingkang raka, &udira 6usadan. Kalajngakn sakolahipun kantun saklas.
5an%nipun, Bagus ajiman narimah badhe kndl anggnipun sakolah, ngangkah badhe magang masinis spur,
punika ingkang dipun karmni wiwit alit, anggnipun rmn dados masinis punika, anggnipun tiyang satunggal
sagd mangrh pirantos kathahipun samantn ggandhngan pintn-pintn bab, nanging lajng angsal rmbag
pitulungan anglajngakn sakolahipun andhap ngantos tamat, angsal partisara sae sangt.
--- ! ---
raik/
&isih kiwa punika gambaripun: !. ajiman nalika wontn pamulangan dhoktr jawi. ginggil, !. &uleman. ;ng
ngandhap, !. 3bdullah, sami putra &udira 6usadan. ;ng tngn: k4n%a.
--- " ---
III #a$olahipun %ho$tr
&atamatipun saking sakolahan andhap 1alandi, wontn pamanahan malih, narimah kndl lajng nyambut daml,
punapa nglajngakn sakolahipun dhatng pundi, manawi mawi waragad piyambak, botn sagd, bilih kapurih
nglajngakn sakolah sarana ndha pitulungan, daml rkaosing sanak sadhrk, awrat sangt, aluwung botn,
narimah nglampahi dhawahing llampahan ingkang kadospundi kemawon, anggripun sagd mntas awakipun
piyambak. 5inanggihing pangrmbag, nglajngakn sakolah dhatng pamulangan dhoktr 8awi ing nagari Batawi,
tanpa bayaran, manggn salbting sakolahan, malah angsal papan%n arta kangge gembolan. &asarngan untab-
untaban kemawon kalihan putra pulunanipun, putranipun ingkang raka dhoktr &udira 6usada.
5asinaonipun wontn pamulangan dhoktr 8awi lstantun tummn kados nalika wontn sakolahan andhap, malah
tambah kasrgpanipun, amargi ngngti ingkang dipun sinau saya kathah, tur awrat-awrat, nanging labting
tummn, srgp, dhasar botn kthul ing panggalih, ajaran bab punapa kemawon tamtu sagd mangrtos
sayktos, botn namung apalan, dhatng wosipun bab-bab ingkang dipun sinau, dalah ssambtanipun s.../
--- 10 ---
...sambtanipun/ kalihan bab-bab sans ingkang ggayutan, sagd %tha, trang pipilahanipun, kados ta: kawruh
alam, kawruh kodrat, kawruh pamisah, kawruh ttping petang, kawruh ukuran, bab peperanganing badan,
sasaminipun ingkang kaajarakn, saya dhatng kawruh bab gsang, nyawa, suksma, punika ingkang kalbt dipun
karmni, ngantos gmt panyinaunipun, ewadene rumaos drng sagd anjajagi dhdhasaranipun, utawi nyakup
dhatng wawadosipun, sanadyan sampun lanyah pitmbunganipun, botn kewran dhatng %ak-%akanipun
mnggahing tumindakipun ing panyambut daml, ewadene malah tansah mult manah, botn kndhat wontn ing
raos- pangraos asring sangt katuwuhan pitaknaning batos, gsang punika punapa, kadospundi lampahipun,ingkang katmbungakn pratitising patrap tumraping agsang, punika kadospundi. &ansipun bab makatn punika
wau, dhatng bab punapa kemawon ingkang sampun kasinau, punika rumaos sampun %tha sadaya wos-wosipun,
dalah ggayutanipun, ngantos dados paran pitaknanipun para k4n%a, malah ngantos kinathiking guru kapurih
biyantu padamlanipun.
#hatng kasnnganipun nalika alit, kala taksih wontn sakolahan andhap 1alandi, botn supe, malah saya rmn,
inggih punika wayang, g4ngsa, ttabuhan ingkang dipun karmni ka.../
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
6/36
--- 11 ---
...rmni/ nabuh gong, prlu ngmong k4n%a ingkang rmn tatabuhan, sarta bab jogt punika manawi nglrsi
liburan, Aa%antie, piyambakipun sarta pulunanipun dipun ajarakn abdi dalm guru jogd ing gayoja. !ain selat,
pn%ak, lagu punapa kemawon mangrtos, sarta sagd ng%akakn, bakunipun rmn krngan, songkolan,
ngantmi tiyang, punika kraos %arm, bilih ngantos sawatawis dintn botn krngan, songkolan, ngantos kraos
grah huyang, kirang saras, klowang-klawung, kosok wangsulipun manawi mntas krngan rumaos saras sangt,
%arm, marm kados mntas kalgan, nndha sgr-sgran, ngantos dados sawung sarayanipun para k4n%a,
dados tukang gpuk, sabn wontn ramn-ramn krngan kampungan, pa%inan, ingkang mangajngi tamtu &ang
aja ;man, sarhning ing jaman samantn, ingkang dados modhlipun, sport ijmnastiek dados inggih angudi,
gijmnastiek suwau ijmnastiek punika sampun dipun gulang murid-murid dhoktr 8awi, nanging lajng kaawisan,
amargi kathah kasangsaranipun. Lajng Bagus ajiman, nyuwun palilah gsanging ijmnastik wau, sarta
piyambakipun ingkang dados panuntunipun, lajng malah kaparingan guru ijmnastiek. !anawi ing Batawi
kadhatngan komidhi-komidhi kados ta: harm seton, $er%us ingkang mawi tingalan, ijmnastiek, saantukipun
ningali sanajan sampun dalu Bagus ajiman lajng nulad mainipun mainipu.../
--- 12 ---
...n/ ijmnastiek ingkang enggal. ikala jumnnganipun, 6.!. de Koningin 1ilhelmina kmpalanipun, ijmnastiek
para murid dhoktr 8awi ngdali wontn ing kbon binatang ing Batawi kastrna ning -. Bagus ajiman ingkang
dados pangajng =Aoorwerker>. 0andukipun pasrawungan, kakan%an, sakalangkung pangmongipun, saya kalihan
pulunanipun, sanadyan dipun jnggungi, kndl malah anggugujng kemawon.
1atakipun &ang aja ;man, kajawi kasnnganipun makatn wau, srgp sinau, gmi dhatng arta, satiti dhatng
sawarnining panindak, kasmbuh rmn momong, mila dados uyunaning k4n%a. 0irahani arta gembolan, dipun
%lngi, kanthil-nthil kangge jagaruna bilih wontn prlu punapa-punapa. &un dados kalimrahaning lare,
langkung malih para mahasiswa, rmn sumyak-sumyak, suka-suka parisuka. uju satunggiling dintn, kintn-kintn
tanggal spuh 1alandi, kathah ingkang sampun botn nypng ata, ?/mksa sami ajak-ajakan sopyan-sopyan. &ang
aja ;man awrat, wangsulanipun, digawe ragad apa wo
@/
wis ora padha duwe dhuwit ngene, bok uwis, jing nrimadhingin. &uleman pulunanipun, =samangke dhoktr !angun 6usada> ingkang andhadhagi, iya aku ragade, kiriman
saka bapak dhk wingi. $kakipun dados sopyan-sopyan, tabuhan, jogdan, ndha, inum-inuman, &ang aja ;man
sampun botn andugi, ngrtos watak wata.../
--- 13 ---
...k/ wantuning pulunanipun, gampilan, rmn smbranan. &ang aja ;man nuwni %elenganipun, sampun p%ah,
ngintn ingkang wanuh wani mndht tamtu namung sang &uleman, pulunanipun., wangsul dhatng papan
paramn, sajak kmba, kndl kemawon, sang pulunan &uleman mangrtos, malah sumyak-sumyak, lajng nylaki,
kalihan prtela m%ah %elenganipun, kanthi katrangan ngiras ngolok-olok anggnipun gmi ingkang paman,
tmbungipun: urip iku prlune ora mung nylngi, urip iku snng, ambabar, ambuwang. &ang aja ;man kndl
kemawon, malah msm k%ut, ing batos kapranan pitmbunganipun sang pulunan.
&aking tmn-tmning manah sinartan ing tindak, srgp ing daml, tlatos rmn sinau, kasmbuh lantip, limpad
pasanging grahita, gangsar pasinaonipun, botn nate botn minggah, tamtu minggahipun, ngantos tamat
pasinaonipun ing pamulangan dhoktr 8awa, nuju tanggal kaping 77 wulan #hesmbr: surya sangkalaning warsa:
ngsthi trus murtining bumi: '(*(.
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-4http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-5http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-4http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-57/25/2019 Babad Wedyadiningratan
7/36
Botn dangu, namung antawisipun tiga likuran dintn, lajng kattpakn dados dhoktr 8awi wontn ing nagari
Batawi, kabbahan bab prakawis potongan, amarngi tanggal kaping '? wulan 8anuari '(**, surya sangkalaning
warsa: trus gapura murtining jagad. 5adamlanipun sae, dados pangalman, tindak-tandukipun wontn ing
bbrayan, pasrawungan, pasrawung.../
--- 14 ---
...an,/ angrmnakn, gampilan, andhap asor, lgawa, sagd nuju prana. !ila kathah ingkang sami rmn.
I& 'graosa$n lbt bab gsang( tansah nandhang r$aos)
&un dados kalimrahaning ngagsang mawi jojodhoan, mila sarng sampun sakintn diwasa, lajng wontn
panantun palakrama, supados prayogi panggsanganipun, sagd tata, tntrm, botn mulatngi, kkathahn
pamanahan, ngambra-ambra, panantun palakrama wau gadhah raos sawarni pamksa. graosakn larasan
makatn wau, dhoktr ajiman karaos-raos, rumaos katotog pamanahan awrat, tuwuh panggarjitanipun: abot tmn
llakoning urip, tuwuh malih raos-pangraos ingkang sinimpn tlnging batos, urip iku apa, kapriye pratitising trap-
trapane. &aya sarng wontn dhawuhipun ingkang raka, dhoktr &udira 6usada, bilih sampun kasuwunakn
momongan putrinipun prayagung luhur ing gayogya. !rayogkakn lajng dipun lampahi, ingkang rama piyambakugi ngandika, sampun pirmbagan bab sesemahan kalihan sadhrk &udagar ing &urakarta, sampun dados
rmbagipun, amargi kajawi sampun rujuk kawontnanipun, ingkang rama kalihan badhe mals kasaenan, sampun
tamtu kemawon rmbag-rmbag rmbag-rmba.../
--- 15 ---
...g/ makatn wau saya notog sangt dhatng raos-pangraosipun dhoktr ajiman, kalangkung awrat sangt
anggnipun ngraosakn, pundi ingkang kdah dipun lampahi, miturut ingkang raka punapa miturut rama, kalih-
kalihipun sami pikangsalipun tumrap llampahaning gsang kalairan, namung lajng nama kdayan ing kawontnan
kemawon, nir daya kirang %tha jjring gsangipun piyambak, mila dhawuhipun ingkang rama, sarta ingkang raka
bab sesemahan, botn dipun tampni sadaya, badhe madosi, ngraosakn jjr, sarta kawontnaning gsang, punika
kadospundi. &arhning kawontnaning gsang punika ing smu miturut kawujudanipun punika gadhah jjr
piyambak-piyambak, mila badhe ngyktosakn kawontnan wau miturut jjripun: mribadi, nurut sasake%anipun raos
pangraosipun piyambak: urip iku snng, ambabar kahanan warna-warna. 3wit saking dhadhasaraning raos sawg
makatn punika, mila tindakipun ingkang kathah, sawg anglantur kasnngan. !iturut pangandikanipun dhoktr
ajiman piyambak, pintn-pintn: ma, punika kathah ingkang dipun lampahi, nanging kalihan karaosakn lbt,
babaya, pituna, utawi pigunanipun, ngantos sagd %tha, adhakanipun pan%n dados babaya, sambekalaning
ngagsang, dados kapathok kasirik, punika layak kemawon, bobotipun karaosakn lbt, mksa karaos, botn
bot.../
--- 16 ---
...n/ sagd angsal pamarm saking nglantur kasnngan kemawon, malah ura dhatng pamanahan, krp ura-uru.Bab sesemahan, lajng pados piyambak ingkang dipun jodhoni. #ene ingkang taksih tumanm lbt dhatng ing
raos bab rkaosing llampahan ingkang kasandhang ing gsang, mila tansah kumanthil ing raos dados pitaknan:
gsang punika punapa, pratitising patrap llampahaning gsang, punika kadospundi, rumaos drng sagd narbuka
%angkrimaning raos makatn wau ingkang ngantos marm. hning dhadhasaraning raos drng gumathok, mila
%ak-%akanipun anggning matrapakn lampahing gsang, tindak-tandukipun, inggih sawg miturut dhadhasaraning
raos ingkang dados paugran nalika nindakakn bab wau.
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
8/36
& *indhah-pindhah panggenan( ta$sih ngraosa$n lbt( r$aosipun llampahaninggsang
0umindaking padamlan, dados pangalman, saya pasrawunganipun sae, sumrambah, dhatng sintn kemawon,
kathah kasaenanipun, kathah ingkang sami rmn, sih trsna, rumaos kapotangan kasaenan, saking nthngan, lan
gampilan. ;ngkang tansah tumanm ing raos namung bab rkaosipun llampahaning gsang.
--- 1 ---
&aking Batawi kapindhah dhatng Banyumas, lajng kapindhah dhatng &amarang, bbahanipun inggih motong
malih =$hirurgis%he adeeling>, wiwit tpang kalihan: . 5rawiraharja, kandhidhat guru, jalaranipun tpang, saking
sakit dipun jampni, kaupakara sae sabarang-barangipun, awit kala samantn, kandhidhat guru punika blanjanipun
sakdhik sangt. . 5rawiraharja rumaos kapotangan kasaenan agng, botn sagd sah sinauran bandha donya,
lajng dados mitra darma sakalangkung supkt, dangu-dangu kados sadhrk sinarawdi, ngantos lajng manggn
nunggil sagriya, sagd ggosokan bajongan kawruh warni-warni, bab basa, sarta kawruh jjring gsang, salong
larasan 0eyosopi. !iturut %ariyosipun adn 5rawiraharja nalika tutunggilan punika, dhoktr ajiman sawg brangta
larasan pangudining kawruh %ara kilnan, sarta ngraosakn larasaning 0eyosopi sawatawis.
Lajng kapindhah dhatng !adiun, nunggil malih kalihan: . 5rawiraharja, wontn ing ngriku tuwuh malih raosipun
rkaosing gsang, malah saya sangt, kawwahan pawartos bngganging pasadhrkanipun ingkang rama kalihan
ingkang raka dhoktr 1ahidin bab sesemahanipun dhoktr ajiman, tmbenipun sagd supkt malih. Kawontnan
makatn punika ugi mitulungi mitulung.../
--- 1! ---
...i/ dhatng jjring gsangipun. #hoktr ajiman botn mituruti pitdahipun ingkang rama sarta ingkang raka, mila
lajng emah-emah saking kajngipun piyambak, kanthi pandugi bokmanawi bab nalar salaki rabi lajng sirp,
wasana kadadosanipun kados ing nginggil wau, kawwahah ribdipun, dene anggnipun emah-emah piyambak
botn nntrmakn anggnipun ggriya, amargi kirang supktipun bojo kalihan tiyang spuh stri, ingkang ing
wkdal samantn wontn ing !adiun tunggil sagriya, saking ppt putking manah, m4ngka sranani anggnipun
badhe angi%ali raos ingkang makatn punika kanthi nindakakn sakathahing: ma, tamtu kemawon tanpa daya, dados
glnging manah wkdal punika kados-kados ingkang sagd angluwari raos punika wau namung anyupt
llampahanipun nganyut jiwa, namung kpalang ing raos, dene nyumrpi mbokipun, kawwahan ribd malih,
dhoktr ajiman putung bahunipun kiwa, amargi tumpakanipun tumbukan kalihan kreta sans. &albtipun taksih
sakit, antawis tigang dintn lajng pisahan kalihan bojonipun. !anawi kalaras saking spnipun piwulang agami ing
kala alitipun, dados ptnging manahipun dhoktr ajiman, punika botn anh, dene tanpa %%pngan,
--- 1" ---
=gandhulan> mila namung %ipta badhe nyupt llampahan nganyut jiwa.
&I Wi+it $a+ngan ngudi $abatosan
Llampahan makatn wau nuwuhakn raos pangraos, manawi kawontnan, llampahan ingkang kasandhang punika
sambt kalihan pakarti wataking gsang, sarana pandaml saking rumagangipun pirantosing gsang, awit saking
punika saya nsgakn pangungsd: gsang punika punapa, sarta kadospundi pratitising pamatrapipun, ngantos
kawnganing raos, jjring gsang punika dede kawontnan kawujudan, sadaya wau namung kridhaning gsang,
ayang-ayangan, babaraning gsang, lajng rmbagan kalihan kir mistr !adiun, mitranipun: anggguru nglmi
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
9/36
spuh dhatng pangulu nglams, wawngkon !adiun, nama Kyai Burham, wiridanipun larasan agami, mmpr
suluk, sarta wirid, ragi sagd mngakakn ppting manah sawatawis, nanging rumaos drng %umplong,
kalajngakn pangungsdipun. 5inuju kala samantn tampi buku alit, bab rijmetselarij isinipun anggugah
manahipun dhoktr ajiman, ingkang taksih angudiC urip punika punapa sarta punapa prlunipun, prlunipu.../
--- 20 ---
...n,/ ugi ing wkdal punika dhoktr ajiman nyinau 5hilosoie sagadugipun sarta sakobripun.
#hoktr ajiman pitpangan kalihan tuwan: ;nlopn Labrton, golongan teyosopi, sarta asring rmbagan bab
kawontnaning gsang, rkaosing panandhang, angsal ular-ular katrangan miturut larasaning kawruh teyosopi,
gsang punika langgng, ngangge prabot badan wadhag, sarta badan-badan alus. 8jring manungsa, punika
gsang ingkang ngrasuk pirantos, utawi badan alus sangt. Katmbungakn: 3tma, budi, manas, utawi gsang
ngrasuk badan %ahya, =papadhang, budi> sarta pamikir. &ansipun badan wau, kalbt peranganing badan wadhag,
sami risak miturut kalamangsanipun piyambak-piyambak. 3tma, budi, manas, ing kadados jjring manungsa punika
langgng, makarti, nanm, sarta ngundhuh wohing pandamlipun. Badanipun wadhag, badan rangkpan, badan
pangraos, tuwin badan pamikir asor, punika ingkang risak, sontan-santun, miturut jjring pakarti, pangsthi, lan
kawontnanipun, makatn kawontnaning panandhang, saking pakartinipun manungsa piyambak, lajng dados
papasthn, %o%og kalihan wawaton ingkang katmbungakn: sapa nandur bakal ngundhuh.
--- 21 ---
raik/
ambar larikan ngandhap ingkang sami lnggah, saking kiwa 4ngka @, saking tngn mangiwa 4ngka C punika
dhoktr ajiman, nalika dados pambantu guru pawiyatan dhoktr, sansipun para siswa.
&II ,apindhah dhatng Bata+i dados pambantu guru asist.n lerar/
&aking !adiun, kapindhah dhatng Batawi dados pambantu guru sakolahan dhoktr, kalihan anglajngakn
pasinaon pasinao.../
--- 22 ---
...n/ ngangkah sasbutan, titel ;nlands%he arts. &aking tmn-tmn tummning pambudi, sagd kalksanan lulus
pandadaranipun dhoktr ;ndia, ;nd. 3rts wau, anggnipun dados pambantu guru %kap, %akp kapitadosing guru
agng, utawi maha guru.
1iwit saking !adiun, pindhah ing Batawi, salajngipun dumugi samangke, punika sampun kuwijn kawruh
kabatosan larasan 8awi, sarta lajng kapardi kaparsudi sayktos ngantos lbt, kalaras kalihan kawruh kabatosan,
kasuksman lan sans-sansipun. #hoktr ajiman ugi tumut marsudi sarta dados warga pakmpalan 0eyosopi.!nggah tujuning pakmpalan 0eyosopi punika 'e. pasadhrkaning kamanungsan, sih sinihan, 7e. nyinau
sawarnining agami, sagda ngrtos dhadhasaran sarta wosipun. +e. sagda angggsang, sarta migunakakn daya
kawasaning gsang ingkang taksih ginaib, kangge sarana mangun karahayon. &anadyan botn katamtokakn ing
pranatan botn kenging ndha daging, kathah para warganing pakmpalan 0eyosopi ingkang ngulinakakn %%gah,
ssirih, botn ndha ulam ambgan, namung ndha kuluban kemawon, ngantos kalimrah dados panganggping
ngakathah, pakmpalan 0eyosopi punika dhdhasaranipun botn ndha ulam ambgan namung ndha bangsaning
kuluban. &ayktosipun makatn wau lampah limrah nglaluri pusaka 8awi %gah dhahar guling, ngingirangi ndha lan
tilm, mangrh
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
10/36
--- 23 ---
hawa napsu, prihatos. !amangun marta martani, rahayuning dumadi, sapiturutipun ingkang kawarsita kawarahakn
ing srat-srat 8awi. #hoktr ajiman ugi nglampahi %%gah makatn wau, sarta madosi wawadosipun, kadospundi
dene %gah ndha lan tilm, tuwin prihatos punika asring sagd ambabarakn daya kawasa gaib. #ene kawruh
0eyosopi ingkang sagd daml pajaring pptngipun dhoktr ajiman, sawatawis inggih punika bab tumimbal
lairipun jiwaning manungsa, ein%arnatie. Kabkta saking pakaryanipun piyambak, karma. ;ng wkdal punika dhoktr
ajiman, angsal pitpangan yonyah Dehenter kalihan tuwan 1arstadr. &asarngan ngudi spiritisme. 5rasasat
sabn malm !inggu kmpalan lan nindakakn &%eans. ;ngkang dados medium nyonyah punika wau, sawijining
s%eans am%a manawi bojonipun dhoktr ajiman =kala samantn sampun emah-emah malih kalihan lare Btawi>
badhe gadhah anak wontn ing lawang. Lawang mdal stri supados dipun namakakn &tyawati.
&III ,apindhah dhatng #rag.n
3ntawisipun taun surya '*9?-'*9@, dhoktr ajiman kapindhah dhatng kitha &ragn, bawah dalm ing nagari
&urakarta 3diningrat, taksih suwita ing Kangjng uprmn. nalika samantn sawg berag-beragipun ing kawruh
0eyosopi, kasmbuh kas.../
--- 24 ---
...mbuh/ sampun ggd raos-raos larasan 8awi, dhadhasar wkl ing daml, srgp mardi marsudi ingkang dados
pangsthi, %akp-%kap ing wajib, sumarambahing kathah, kalihan ntpi tumindak ing wajib, nyambi nglbti
dhatng padhusunan, sarta pakampungan, botn ngetang rkaos lan awrat. 0andukipun ngnthngakn pitulungan,
kababar dhatng sadhengah, sampun malih dhatng para sadhrk ingkang sekeng, sanadyan dhatng para
sadhrk sugih, punapa dene ka%kapan, b4ngsa punapa kemawon, manawi botn parlu sangt, botn nate
ngrkning pabeya tumindaking kadhoktran, m4ngka tumindakipun kangge gampil, nthng nindakakn pitulungan,
dhadhasar sih sutrsna sastu, sampun layak kemawon tuwuhing sih sutrsnanipun para sadhrk, b4ngsa punapa
kemawon, lajng enggal andados. 3smanipun dhoktr ajiman lajng misuwur sae, kathah ingkang sami trsna asih
sastu. Botn namung bageyan andhap ingkang asring kaberan kadarmaning panggalih tampi pitulungan
panindaking kadhoktran, para tuwan-tuwan, para pangagng 8awi, para tuwan-tuwan siyan sing kathah ingkang
sami sih sutrsna gult guyub kata tangi ing raos dhatng rhing karahayon, kajatning gsang, marsudi kautaman,
sarana kagunan kabudayanipun piyambak, ngangkah prastyanipun dhatng pakmpalan 0eyosopi ing anggr-
anggripun satunggal: pasadhrkaning kamanungsan.
--- 25 ---
alika samantn ing &ragn sawg misuwur mardika kawin, gndheng-gndhing, miwah raos 8awi, ingkang
jumnng Bupati K!0 &umanagara, mantu BK56 Kusumadiningrat, kliwonipun: itawadanan. !antrinipun
kabupatn saking &urakarta, $itra 6anjayan. =suwau jajar &aragni nama Ki 2udanggni, lajng pindhah dhatng
pangrh praja wiwit pangkat alit> ingkang lajng jumnng bupati pulisi Klathn, lajng kapindhah dhatng Bayalali,
misuwur rmnipun ngayomi kawula alit. Kapnsiyun, lajng ddalm ing &ragn, dumugi seda. alika dhoktr
ajiman wontn ing &ragn, kala samantn lajng ngdgakn pakmpalan pasraseyan nama: "1edha &an%aya"
pikajngipun: dadosa paugraning papadhang, ngrmbag kawruh sarta raos 8awi, ngantos kawntar ing &ragn
dados kdhunging para gambn marsudi raos 8awi, amargi kala samantn drng patos kathah pakmpalan.
Kajawi tumut pakmpalan 1edha &an%aya, dhoktr ajiman ugi tumut angramkakn pakmpalan 0eyosopi ing
&urakarta.
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
11/36
alika samantn nagari ing praja dalm &urakarta btah dhoktr malih, dhoktripun 1alandi taksih 0uwan Eman.
#hoktr ajiman kaaturakn, ingkang jumnng 5apatih dalm, Kangjng adn 3dipati &asradiningrat kaping ;
paparab Kangjng gendraprastha. &awg karmbag, dhoktr ajiman kapindhah dhatng ing glawang,
andadosakn awrating manahipun para sadhrk ingkang sami
--- 26 ---
sih sutrsna, kapisah kalihan mitra darma prasasat sadhrk sinarawdi. #hoktr ajiman bebeja: badhe tutunggilan
malih. 5itmbungan makatn wau, sakawit namung dados pangarm-arm, wusana kanyataan sastu.
raik/
ambar sisih tngn ngadg punika dhoktr ajiman, stri ingkang lnggah kursi punika semahipun, rare alit ing
tngah punika ingkang putra patutanipun nama ara &tyawati.
--- 2 ---
I ,apindhah dhatng 'gla+ang
Kapindhah dhatng glawang punika dados dhoktr wontn ing griya sakit ewah, nanging namung sadasa wulanan,
sagd niti, sarta nanangi srnging pangudi dhatng kawruh kasuksman =5sikologi> tuwin anglajngakn marsudi
kawruh 0eyosopi babagan kabatosan, okoltis, bab ingkang gaib-gaib lan samar, mlbt ing golongan esotris,
pamarsudi gaib, rmn anglampahi ssirih, botn ndha ulam ambgan =pegetaris> sarta sansipun. &awg barg-
berag, ambabrag. &aslaning wajib, rmn nnpi, daml papan ing sa%laking griya sakit ing &umbr 5orong,
glawang, wontn pprnging rdi urutipun rdi 0nggr ngongkang lpn, apatrap ngnng ngningakn %ipta,
sagd nyatakakn w%anipun modhiyum ing Batawi kalih taunan kapngkr, sarta asring-asring s4sorah 0eyosopi
dhatng ing &urabaya ing kalanganipun para tuwan 1alandi mawi basa 1alandi, lbt panyuraosipun, rsik on%k-
on%kanipun, lajng saya katingal asmanipun.
&albtipun wontn ing glawang sadasa wulanan punika tansah sasratan anglajngakn rmbag pasuwitan ing
praja dalm &urakarta &u.../
--- 2! ---
...rakarta/ 3diningrat, ngantos rampung pangrmbagipun, kadadosan suwita wontn ing praja dalm Karaton
&urakarta, amarngi kaping 7) 3gustus '*9) kapangkat mantri nayaka jawi golongan kabupatn panumping, nama
!as gabi #hoktr !angun 6usada, kaparingan gadhuhan sabin gangsal jung, pamdalipun satngah taun wolung
atus, katambahan bal4nja wulanan, @9 sarnganipun kala samantn, dhoktr &ukarja, ugi kapangkat mantri nayaka
lbt, golongan kabupatn gdhong tngn, nama !as gabi dhoktr 1irya 6usada. #hoktr kalih wau majibi abdi
dalm lurah, bkl, jajar mangandhap. 0umrap abdi dalm r4ngga, dmang, mantri minggah dhoktripun tuwan
dhoktr 6ijmans Aan anrooij mawi kaparingan jampi, nanging taksih kaangge awis. 0umrap lurah bkl jajarmangandhap wau bab jampinipun taksih tumbas piyambak.
--- 2" ---
raik/
#hoktr ajiman nalika wiwit wontn ing &urakarta nama !as gabi dhoktr !angun 6usada.
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
12/36
Wontn ing #ura$arta diningrat
0umindakipun nyambut daml, mujudakn %tha ingkang katmbungakn antpi wajibing gsang, srgp sarta
ttpipun dhatng wan%i ngantos kados wataking kodrat, prasasat botn nate ewah,
--- 30 ---
nyambut daml enjing punika ngantos kalih rambahan, tarkadhang kaping tiga. Enjing umun-umun, bbasan tangi
tilm gregah, sampun nyambut daml, sarampungipun, lajng mlbt ing dalm, bokmanawi wedangan sakdhap,
mdal malih nyambut daml, anjampni, sarta ngrspi. Botn namung ingkang sampun kawajibakn: r4ngga,
dma,)/panwu mantri minggah dalah ingkang sans kawula dalm, ingkang lrsipun dhatng dhoktran 1alandi,
utawi dhoktr sansipun, sarng !angun 6usadan wontn, kamirngan sae tumindakipun, sarta kathah ingkang
jodho, ngantos kawartosakn asring mawi ng%akakn daya kikiyatan gaib, kathah ingkang kapilayu, prasasat
ngorgakn &urakarta, kathah sangt ingkang ndha tulung anjampkakn, ngantos kados pasar tumawon, kula
piyambak anglampahi prasasat sabn enjing anjampkakn mripat. gantos ragi siyang sawg rampung, lajng
mlbt malih, mdal sampun dandos badhe putr, tarkadhang taksih wontn ingkang dhatng sawatawis, ugi lajng
kapitulungan. &arampungipun lajng putr numpak dhokar, sairib %ikar ing tanah pasisir, tarkadhang ngusiri
piyambak, manawi botn ngusiri, tamtu maos srat-srat, apsipun srat kabar. Botn wontn wan%i ingkang botn
kapigunakakn kangge tumandang daml, kajawi wan%i ngaso, tilm, ewadene mksa kapigunakakn kangge
nglalantih matrapakn nng-ninging manah, ingkang lrm sastu namung badanipun wadhag, wa.../
--- 31 ---
...dhag,/ raos pangraos, pamikir tarkadhang budinipun, utawi %ipta, ripta, rasa, karsanipun mksa rumagang wontn
ing alam gaib, makatn wau, bilih ingkang sampun ngalami, tumrap kabtahan ngasokakn badan wadhag
pangrksaning kasarasan, sampun langkung nykapi, manawi kalrsan, badan otot bayu balung sungsum sagd
tuntum karaos sgr saras, manah aym tntrm, %arm marm, ngantos anjalari tanduking tumindak sagd pratitis,
makatn kawontnanipun ingkang katingal ing kathah nalika wntn ing &urakarta wiwitan.
I ,amayaranipun abdi dalm +ontnipun $agungan dalm panti roga
1iwit wontn ing &urakarta dhoktr ajiman !angun 6usada kaparingan manggn griya ngiras poliklinik, ing
kampung Kapatihan wetan, ngajng 5aksa 5rajan ingkang tmbenipun lajng kadalman, kasbut ing
1edyadiningratan ngantos samangke. 1ontn Kapatihan wetan ngantos dangu, lajng kadhawuhan pindhah
ambalabagi wontn ing kampung 5anumpi /sakiln sksi pulisi !angunjayan samangke, nanging sabn dintn,
manawi parlu malah enjing sontn, botnipun enjing tamtu taksih dhatng poliklinik ing kampung Kapatihan wau, awit
saya kathah ingkang dhatng. Kala samantn lajng wontn ada-ada, murih sami nthngipun, kathah para abdi
dalm ingkang asring dhatng poliklinik, po.../
--- 32 ---
...liklinik,/ sabn wulan urunan sakadaripun kangge tumbasan jampi, awit abdi dalm lurah mangandhap, dumugi
kawula dalm, punika ing pamanah kirang kuwawi katamtokakn tumbas jampi piyambak, inggih wontn ingkang
sagd, nanging namung satunggal kalih, mila ada-ada kados dene pakmpalan angwontnakn urunan tumbasan
jampi, punika kathah ingkang %ondhong tumut, tumindak ngantos sawatawis, lajng kamirngan suwargi Kangjng
adn 3dipati &astradiningrat ing Endraprastha, nagari ugi paring urunan, dangu-dangu dhoktr ajiman !angun
6usada mrayogkakn, urunan saking para ambtahakn wau kasuwak, mligi saking nagari kemawon murih
mayaring waragad, karmbag kalihan 3potekr 3kunas, sagd ka%ondhongan.
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-6http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-7http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-6http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-77/25/2019 Babad Wedyadiningratan
13/36
#angu-dangu saya agng, dhasar tumrap praja ing Karaton #alm &urakarta ugi parlu ngwontnakn pangrksaning
kasarasan, lajng wiwit ngrmbag angwontnakn panti raga, rmbag sakawit badhe wontn ing 8brs, ingkang
samangke lajng dados griya sakit sndhng, nanging kala samantn botn kadadosan, amargi angsalipun toya
taksih rkaos, pamrayoginipun dhoktr ajiman !angun 6usada: parlu angsal papan %lak toya, nagari lajng
mundhut tumbas griya loji sapapanipun ing kampung Kadipala kadadosakn 5anti aga dumugi samangke punika,
mngkrakn lpn, sumur-sumur %thk. &akawit namung
--- 33 ---
griya loji satunggal, lajng nglar-nglar saya agng dumugi samangke, smunipun taksih badhe kaagngakn
malih, pinuji kalksanan.
II Btah sagd tmbung a+i
amanipun dhoktr ajiman !angun 6usada, saya jmbar tbanipun, wontn ing golongan punapa kemawon, saya
wontn ing kjawn, ngandhap nginggil, agng alit, kasrawung. 3wit saking punika, karaos btah sagd tmbung
8awi, parlu sagda anggampilakn tumindaking kawajiban kadhoktran, awit rumaos %ingkrang sangt, m4ngka ugi
btah sangt, nanging botn sagt angsal pasinaon sayktos, kajawi rkaos angsalipun guru tmbung 8awi ingkangsagd mulang saslaning wajib, ing pangangkah sagda sampun ngantos nilar wajib, m4ngka wajib kadhoktran,
kaangkah dipun ttpi, sampun prasasat tanpa sla, sabn wan%i isi, langkung malih manawi m4ngsa sasakit, rintn
dalu dipun gobyagi andhatngi para sakit ingkang ambtahakn. 5puntonipun narimah sinau piyambak, ngangkah
ngathahakn maos srat-srat 8awi, kenging katindakakn sawan%i-wan%i saslanipun anjampni, mila manawi
nglrsi botn nindakakn wajib, kenging katamtokakn maos warni-warni, prasat(/botn nate nganggur, sadaya
wan%i kapigunakakn, mila srat-srat 8awi ingkang parlu-parlu kathah ingkang kasrambah kawaos kawao.../
--- 34 ---
...s/ ingkang mranani panggalih dipun pthiki kaapalakn ka%akup raosipun, mila kathah ingkang asring gumun,
dene ngantos anglangkungi para marsudi, bobotipun botn nate ngambah pasinaon basa 8awi, sagd dipun nyakup
nyakp raosipun srat-srat 8awi ngantos sagd nyaring pathinipun.
1iwitanipun ingkang kangge sinau srat 3rjuna &asrabahu. 5an%nipun ingkang badhe kasinau, jarwa tgsing
pitmbunganipun, wusana mrangguli suraos ingkang mranani panggalih, kalajngakn nlasakn %a%riyosanipun,
sarta niti sasanggitaning %ariyos, dalah raos suraosipun, ngantos tamat, tgsing pitmbungan, miwah jarwanipun
namung sambn, mila dhatng pitmbungan 8awi, taksih rumaos kathah ka%ingkranganipun, nanging inggih sampun
lowung, langkung malih dhatng raos suraosing %ariyos, pathining srat-srat 8awi, ingkang ggayutan kabatosan,
kamanungsan, kasuksman, kajiwan, jjring gsang, punika ka%akup ka%akp sadaya, mnggah isining srat
3rjunasasra ingkang mranani panggalih wau bab ginmipun 5atih 5rahastha kalihan 5rabu ahwana atu
pulunanipun, saka soripun kalihan prabu 3rjuna &asra kagldhg rodhaning kareta titihanipun, m4ngka suwau
sampun kinawasa kinari lan ing dewa saking tapabratanipun, kawnangakn mnang kalihan sadaya titah, wusana
nmahi kasor kawirang-wirangakn kangge pangewan-ewan kasrt kareta, lajng kawlhakn kawlh.../
--- 35 ---
...akn/ ingkang paman 5atih 5rahastha, pitmbunganipun makatn:
&inom
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-8http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-8http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-8http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-87/25/2019 Babad Wedyadiningratan
14/36
&ang 5rabu 3rjuna &asra F gdhg tan arsa nauri F ature 5atih 5rahastha F mila marase tan sipi F anarka dn patni F
nanging kabatinanipun F iki ratu utama F lan ingsun wus angaturi F nuwunakn apura ing #asamukaFF
saykti lamun apura F ing dosa ratu utami F sigra nolih #asamuka F 5rahastha kyana 5atih F lah ta pundi kang
sisip F gyan kawula darbe atur F sampun wani nglawan prang F lawan 5rabu !aspati F pan ing mangke tan wontn
luput sak%apFF
sira ratu punggung mudha F tan amrih tpa palupi F mring ratu kang gunatama F patitis prawira skti F &ang 5rabu
!aspati F ttp prawira dibya nung F nora pants dn mngsah F kinawulan pants ykti F malah-malah katuladan
prawiraFF
ngamungakn %iya-%iya F ngandlakn sihing uni F ing &ang 6yang 8agad pratingkah F m4ngsa kna ati nagih F ala
kalawan b%ik F mung awak dhewe kang mandum F iya ingkang rumksa F sanadyan wus wahyu uni F lamun ala
tingkahe wahyune sirnaFF
!nggahing raos suraosipun, ing panglaras: prlu anjjrakn gsangipun sajati piyambak. 1ahyu, kasktn,
punika sagdipun dados sarana pangrksa karaharjaning bawana, parlu linambaran rahayu, sanadyan m4ndraguna,
sura skti, digdaya, prawira ing yuda, winahyu, nanging manawi watak tindak tandukipun tandu.../
--- 36 ---
...kipun/ awon, ngrisakakn bawana, wahyunipun lajng i%al, guna sktinipun botn dados, lajng nmahi aps
kados &ang #asamuka. 3sring dados pitaknan, ingkang !aha Kawasa, #ewa, ;swara sapanunggilanipun, manawi
wontn ingkang msu pujabrata, nyuwun sakti mantra mandraguna, nadyan kasuwun sagda ngasorakn 6yang
1isesa pisan, tamtu dipun pituruti, mnggah katranganipun, &ang 6yang 1isesa, ingkang winnang, punika
paparingipun punapa-punapa, tandukipun beda kalihan jalma manungsa, sarana lung-lungan tangan, sayktosipun
namung ntpi kawasanipun wau sarwa-sarwi maringi, ingkang dados baku jjripun, punika pribadinipun piyambak-
piyambak, punapa pangsthinipun, sapintn kadayanipun, tamtu kalksanan, dipun pituruti, sinamun ing smu
katmbungakn: awon sae, punika saking pribadinipun piyambak, ingkang andum, ingkang rumksa. 1usana
namung kasumanggakakn.
III #inau $adho$tran inggil
3rts.
3wit saking tmn, tummn nindakakn wajib, msu brata, ssirih, prihatos, manthng pangsthinipun, saya dangu
saya misuwur, png-pngan, sumrambahing sadhengah b4ngsa, golongan, kathah ingkang nganggp, kdhp,
madhp, ngantos dados kmbang
--- 3 ---
lambe sae. alika samantn &urakarta sawg rame ngrmbag KurGan 8awi damlanipun ngulama Kyai Bagus
garpah, ingkang dipun adani para marsudi kanamakakn pakmpalan 1ara #arma, suwau namung karmbag
wontn srat kabar 8awi, ingkang nukarta pnsiyunan jaksa . !. &uleman, wungsal-wangsul ngantos dados
rmbag agng-agngan, dipun ajangi wontn ing 3bipraya dipun dhatngi b4ngsa, golongan warni-warni, jjl uyl-
uylan, ppt pipit bntt dumugi radinan agng. Kala samantn KurGan kasantunan basa sans, punika raosipun
taksih kathah ingkang drng rila. Bagus garpah kawastanan ngewahi, m4ngka KurGan kajawkakn,
kalandkakn, punika sampun wontn dangu, nanging mksa wontn raos sajak sling srp. mbagipun adn
!as 8aksa &uleman kathah-kathah, smu srng, Bagus garpah botn anjawab, sarng sajak badhe dados kirang
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
15/36
prayogi, dhoktr ajiman !angun 6usada manngah miyak sadhrk kathah ngantos rkaos, sarng sampun
mapan, lajng mdhar sabda panyapih, kadhapur pitakenan, mrayogkakn madosi wigatosipun, jjring rmbag,
anggnipun 8awkakn KurGan punika nawung pikajngan punapaH Katranganipun badhe mn%arakn sagda
kathah ingkang ngrtos suraos lan raosipun, manawi makatn, rhning drng atul tamtu wontn ku%iwanipun,
drng marmakn, mila wajib dipun maklumi. Kaaksama, Kaaksa.../
--- 3! ---
...ma,/ ngantos dadosakn panarimahipun para sadhrk, i%al raosipun sngling */srp. 3nanging rhning Bagus
garpah botn anjawab punapa-punapa, ing raos kaanggp kawon, KurGan ingkang sampun kajawkakn rampung,
ka%apakn sampun angsal wolung buku, lajng botn kalajngakn, kathah ingkang sami ngraos eman, tujunipun
samangke wontn ingkang nglajngakn anjawkakn KurGan, ka%ithak ngantos dumugi, sagd kasumrpan ing
kathah, nambahi pn%aripun agami ;slam sumrambah ing pundi-pundi, kathah ingkang kapranan, lajng ngrasuk
;slam.
0aun surya '*9( sabibaripun paprangan 8pang ngawonakn uslan, nnangi para sadhrk ;ndhonesiah
ngwontnakn pakmpalan, ngangkah kaluhuran, kamulyan lair batos, sagd dados, nama pakmpalan: Budi
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
16/36
kadhoktran ingkang kawdharakn 0uwan $hrli%h amratelakakn manawi wontn jalaran saking 8awi, =kados ta:
ba%terie> =lumbt ing jasatipun manungsa, lajng gandhng kalihan prabotipun badan ingkang tmbe lajng
nuwuhakn sasakit, punika 0uwan $hrli%h namakakn, eran kerung> gandhngipun, ba%terie kalihan prabot badan
=%el>, nanging 0uwan $hrli%h botn nrangakn sababipun sagd gandhng. 5angangkahipun dhoktr ajiman,
pan%nipun sarampungipun saking Brlin badhe puruhita dhatng 0uwan $hrli%h wau ngudi nalaripun nalar ing
nginggil wau miturut %aranipun kawruh. =1etens%happelijk> drngipun manah ingkang makatn wau kadaya sakingungl-unglanipun b4ngsa 8awi makatn: "
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
17/36
&asampunipun pakmpalan Budi
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
18/36
--- 4 ---
kkadang F aja katkan bilahi F bilahi gagawa bala FF
'?. ah ah adhuh kadangku tuwa saykti F pa gene ta: wuta: F tuli-tuli tanpa tali F mung ala katula-tula FF
'@. lagi tumon wong kudu ndya bilahi F gampang tanpa srana F malah kdah dn karpi F jr basuki mawa beya FF
5ada pungkasan 4ngka '@ punika kalaras, kawontnan ingkang anjalari bilahi, botn mawi sarana, malah kdah
dipun lampahi kemawon, inggih punika klu kapilayu anjurungi hawa napsu, klut kalimput luput muput, tansah
ngangkah suka-suka parisuka e%a lan sake%a, botn ngengti sasami, jjring gsang, babrayan, sungkaning
rkaos, sapiturutipun, beda ngangkah karaharjan, kautaman, kaluhuran, karahayon, punika parlu dhadhasar sura
sudira, purun rkaos, babasan tekad pati, anggayuh mukti, awit mukti lan mati punika ggandhngan dipun lampahi.
;nggih punika ingkang dipun pikajngakn, katmbungakn: jr basuki mawa beya.
alika prang donya agng taun '*'?, panjnnganipun dhoktr ajiman jumnng makili pangarsa pangrh agng
Budi , ngrmbag pitakenan manawi nagari 1alandi sarta ;ndonesie kadhatngan mngsah, kadospundi
trajangipun tiyang siti, punapa tumut jagi siti wutah rahipun sasarngan kalihan pamarentah 1alandi punapa botn,
pungkasaning rmbag, wiyar sarta dangu, anelakakn manawi tiyang siti nadyan purun ambiyantu ing paprangan,
botn sagd anglampahi, amargi botn gadhah kasagdan, salajngipun pakmpalan Budi
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
19/36
&albtipun dados warga rad kawula, pamit dhatng edrlan, sinau bab prakawis -stralen =tahoen '*'*-'*79>
rikala dados Lid, olks-raad mh kemawon dados oorIitter, saking pamilihipun, olks-raad bab ingkang gntosi
AoorIitter. &akawit, stemipoen dhatng !r. &%huurman kalihan dhoktr ajiman: sami, lajng pilihan malih,
=herstemming> dhoktr ajiman kawon tigang stem. ;ng taun '*7+ andhrkakn usti Kangjng 5angeran 3rya
Kusumayuda, dados utusan dalm dhatng nagari 1alandi marngi wiwahan agung, nyaosakn kasugngan, saha
bkti sungkm dhatng &ri !aharaja 5utri 1ilhlminah, rikala ri.../
--- 50 ---
...kala/ ngaturakn pisungsung panganggenipun utusan dalm Kraton &urakarta prajuritan, .B.K.5.6. Kusumayuda
kalihan dhoktr ajiman kadhawuhan dhrk dhahar &ang aja 5utri =Lun%h> namung wontn priyagung kawan
wlasan, pilihan para luhur =6odhouding>.
;ng nalika taun '*'7 kautus dhatng nagari 1alandi mthuk putra dalm, usti Bandara adn !as awawi, amargi
grahn, kondur lajng kajumnngakn pangeran, asma usti Bandara Kangjng 5angeran #mang 0anpa
angkil, lajng seda drng palakrama.
3nggnipun dhatng Eropah dhoktr ajiman punika wongsal-wangsul ngantos kaping sadasa, sabn-sabn nyinaukawruh maligi ingkang kabtahakn.
--- 51 ---
Kangjng adn 0umnggung dhoktr 1edyadiningrat, =#hoktr ajiman>
raik/
;. !angagm basahan, songkokan.
raik/
;;. !angagm kanigaran.
--- 52 ---
& %ados bupati dho$tr
3wit saking sampun dumugi ing wan%i, sarta kathah llabtanipun, kapangkat bupati dhoktr, asma: adn
0umnggung 1edyadiningrat, dumugi angsal sasbutan Kangjng, kaparingan bintang warni-warni, ngantos ingkang
kantun piyambak, bintang &ri Kabadya. Kangjng uprmn ugi nngri bintang, opisiring Jrdh Jrany asao.
3da-adanipun babagan kasarasan: warni-warni, kados ta: dhukun bayi pangajaran, bong: pangajaran, %a%ar lan
sansipun, Kabupatnipun dhoktr nama Kawadanan Kridha irmala. 3smanipun saya kawntar, misuwur ngbgi
bawana, sadhengah b4ngsa, spuh anm prasasat sami sumrp, sintn: dhoktr ajiman punika, sarta kadospundi
kawontnanipun.
1iwit alit sampun wontn titikanipun linangkung, dados uyunaning lare, min4ngka pangayoman tumindak sawnang-
wnang lare nakal sapiturutipun, sarng diwasa saya katingal kalangkunganipun, sarta srgp ing daml, ttp ing
wajib, satiti ing samukawis, gmi, pratitis nindakakn kabtahan, susila, parikrama, prasaja, anoraga, botn
nggung-gungakn, bkti sungkm ing yayah rena, ngaosi para spuh, stya ing kasaenan, botn nate ngraosi
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
20/36
nyantn awoning sans, manawi parlu nrangakn kangge ggambaran, tutuladan, nyariyosakn ingkang sampun
dipun lampahi piyambak, pi.../
--- 53 ---
...yambak,/ kanthi dipun mangrtosi watak wantunipun, sarana kapurunan, mila sagd amratelakakn, ttela sadaya
papa%uh punika kathah nyatanipun. #ipun lampahi, punapa dipun singkiri, punika namung kasarahakn, sasampuna
sami pariksa pituna lan pigunanipun, bilih nrak papa%uh, punika badhe rapuh, rkaos, sakit, nanging angsal kawruh.
gestokakn wawarah badhe bingah, %tha wela-wela, ma: lima punika dados p4n%abaya, ambawur p4n%adriya.
5augranipun: kabatosan, jjring gsang. 1arah kabatosan kathah ingkang kaambah, langkung malih wawarah
8awi, ngluhurakn para puj4ngga, nyakp-nyakup wosing %ariyos dalah raos-suraosipun, asring ngandharakn
pitmbungan: suradira 8ayaningrat, lbur dening pangastuti, pikajnganipun, kasuran, kadiran, 8aya kawijayan,
punika sirna dening pangastuti. #aya kawasaning kodrat, punika sagd karh sarana dipun sumrpi watak
wantunipun, wontnipun palwa udara, baita silm, sasaminipun, punika saking nyumrpi watakipun daya
kawasaning kodrat. ;ngkang nama pangastuti sajati, punika namung ambabar jjripun kajatning gsang,
mamangun kasaenan, kautaman, karahayon. 1tahipun ungl-unglan wau makatn:
jagra angkara winangun F sarjana marjayng wsthi F puwara kasub kawasa F warsita jro wedha muni F sura dira
jayaningrat F lbur dening de.../
--- 54 ---
...ning/ pangastuti FF
!iturut ddongnganing sbat witaradya makatn:
Ka%ariyos, 5angeran 3dipati 3nom adn $itrasoma, putranipun 5rabu 3jipamasa, ing praja 5ngging witaradya
gandrung yai 5amkas, semahing wadana punggawa, nama 0umnggung &aralathi ingkang nm piyambak,
karan yai 5amkas, warninipun ayu endah, prasasat widadari dharat, sarng kpanggih piyambakan, kaengtakn,
tindakipun sang 5angeran wau nama tilar Kautaman, paugraning kamanungsan, ngrisak pagr ayu semahing abdi,
botn kirang knya sansipun ingkang nglangkungi endahing &uwarni, prayogi kasandkakn karsanipun, botn
sagah nglksanani, ngantpi kautamaning pawstri. &ang 5angeran saya adrng, badhe paripaksa, lajng sinanggi
krami, amargi manawi dipun puguhi malah dados kirang prayogi. yai 5amkas nyuwun dhatng &ang 5angeran,
nyirpi para panjagi, sasampunipun sami tilm, &ang 5angeran badhe andumugkakn karsanapun,')/yai
5amkas ngengtakn, bilih sang 5angeran, sarta piyambakipun drng tilm, langkung malih &ang 6yang !anon,
pangrksaning bawana punika botn sare. &ang 5angeran engt, manawi wontn ingkang !aha Kawasa, misesa
rumksa bawana, sarta ugi lajng kraos, bilih para satriya punika ugi dados pangrksaning bawana, langkung malih
5anjnnganipun, kapksa anyandkakn karsanipun, karsani.../
--- 55 ---
...pun,/ sarta paring panarimah, lajng kondur. ;nggih tandukipun yai 5amkas makatn punika ingkang
katmbungakn pangastuti, sagd nyirnakakn angkara, jagra, jaga angkara winangun, tumrap tindak-tanduk
sansipun, tamtu wontn lampahipun malih.
ate ngangge pasaksn &rat !enak, ugi anggitanipun adn gabi 2asadipura tus 5ajang, puj4ngga agng ing
Karaton dalm &urakarta 3diningrat, wawan sabdanipun &ang 3mir 6ambyah kalihan 5rabu ulangge ing grokam,
nalika drng sumrp wujudipun, kawastanan, tiyang 3gung punika pantsipun agng inggil anglangkungi tiyang
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-16http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-16http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-167/25/2019 Babad Wedyadiningratan
21/36
limrah, sarng sampun ajng-ajngan, sumrp warninipun, limrah kemawon, ewadene sagd ngasorakn para raja
agng-agng, punapa kadibdyanipun. &ang &urayng jagad, tiyang 3gung !enak 8ayng !urti mratelakakn, bilih
namung dados saraya, sarananipun ingkang !aha Kawasa, punika sampun malih jalma manungsa, titah ingkang
linangkung, nadyan kewan asor, lmut punapa smut, sagd angntasi daml, awit namung dados lantaran
kemawon, wosipun, jjripun, punika ingkang !aha Kawasa, ungl-unglanipun &rat !enak kapthik, unglipun
makatn:
ambuh
praptng papan wus pangguh F &ri ulangge amnng andulu F attanya: sapa wong 3rab kang prapti F pidksa nora
gng luhur F nanging %ahyamu man%orong FF
sumaur aja tambuh F
--- 56 ---
&ri ulangge apan iya ingsun F prajurit kang kasub rat surayng bumi F 5rabu ulangge angrungu F slh gadane
nng pangkon FF
sidhakp astanipun F rajng rokam samana anjtung F nora kaya kang agawe bumi langit F lamun akarya llakun F tan
mantra kna ginayoh FF
%%ngklungn ragngsun F yayah brangta marang ing #yah 3yu F %iptaningsun amrih nuwuki ing jurit F anutug
sakayun-kayun F ing ngayuda singa kasor FF
kaduga suwitngsun, kasubing rat bubudnirki, paramarta sihing dasih lair batin, nanging sun nyana wong 3gung,
gdhemu nora samono.
kaya priye tingkahmu F sira numpsi ditya gung-agung F ingkang padha sadaya pangawak wukir F duk prang wukir
napsirku F liwat saking karya gawok FF
msm dnnya sumaur F angndlkn ing turangganipun F kadya gajah jajagongan lawan kambing F hh &ang 5rabu
&ira mau F ngu%ap takdiring 6yang !anon FF
pan wus tinitah ingsun F anirnakkn dnawa lan diyu F aja mungguh manungsa kang kaya mami F sanadyan rupaa
smut F yn kinarsakkn 6yang !anon FF
m4ngsa wurunga iku F lamun kinarya ilapat F tuhu smut bisa anggmpura gunung wsi F kadigdayanira smut F
kawasa lamun kinongkon FF
5rabu ulangge guguk F padha krasa sararasanapun F'/pangwasane sapele manungsa iki F luwih karsane kalimput F
apadudon dadi liron FF
priye pamisahipun F iya wadhag kalawan kang alus F yn awta a.../
--- 5 ---
...wta/ ttunggalan masthi sirik F wit ning pinisaha iku F siya-siya wong jjodhon FF ...
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-17http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-17http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-177/25/2019 Babad Wedyadiningratan
22/36
wontn malih &rat ingkang krp kapthik kangge sosorah, inggih punika &rat 3rjuna 1iwaha, limrahipun nama
&rat !intaraga, botn namung dipun pthik kemawon, malah mligi kasorahakn, katrangakn sarta dipun karang
kalbtakn Kalawarti 1landi tngah wulanan, ngt-ngtan: Kalawarti 0imbul. !nggah anggnipun mthiki
punika miturut kawontnanipun ingkang kasorahakn, nanging turut bab-babipun, mila kenging kangge niti, nglaras
beda-bedaning jaman lan kawontnanipun dhotr'(/ajiman piyambak. &akawit ingkang krp dipun pthiki, sarta
kangge rmbagan, sual jawabipun si 5adya makatn: lingira malih &ang 5adya, robaya gon sun ningali.
Kinanthi
ing 2ogabratanirku F puniki sampun lstari F iya ing paningalingwang F 2oganira iku ugi F kaya ta nora sumlang F
nanging mngko ingsun iki FF
tka kandhg kithal ingsun F sakarone kandhg ugi F ro baya paningalingwang F sayktine sira iki F robaya pan
kawoworan F panggawe paknirki FF
kaworan paknirku F panggawe walaka nnggih F lire lamun paknira F kawoworan panggawki F panggawening
wong walaka F dening paknira maksih FF
ggaman ppatih iku F ro baya paknirki F ika wontn paknira F punika ingsun tingali F kawa%a ka.../
--- 5! ---
...wa%a/ kalawan laras F muwah sanjata %umawis FF
wontning tangkulakipun F punika kula tingali F eman tmn paknira F robaya paningal mami F yn tan putus
kalpasan F tanpa gawe asmadi FF
&ang 5adya malih lingipun F h robaya wruhananki F manah rahayu punika F kalamun sampun patitis F tingal kang
pinlng uga F maring kamuksanirki FF
yn uga ngsthia iku F ya kang maring lumkasing F kang sasartingal punika F ing hata kitaki iki F boyana kang
katingalan F pnt miwah awonki FF
&ang 5adya malih amuwus F h robaya pan saykti F tingal mring kamuksan uga F kayun ingawaskn ykti F lawan
sarta tinungkulan F tan kna sinambi-sambi FF
tang kna kala kalku F kalamt kala boyki F lawan kala amt sawarga F boya kni mangkonki F iku manggih %a%at
uga F tmahe paknirki FF
robaya inggih puniku F rn%anng p4n%adriyki F dmi wus angradon uga F inggih kap4n%a driyki F yn iku wus
angradona F angl dnira ngulapi FF
yn tan ngambilan puniku F kang p4n%adriya saykti F awt wulangun yktinya F apan ambibingung ati F ykti ngalap
ing paningal F kang maring ing ayu ugi FF
apan takalingan iku F dening rogawi sayki F angu%ap malih &ang 5adya F hrobaya wruhanki F panggawe
p4n%adriyka F kadyanggan ningali ringgit FF
ana kang anangis iku F ana kasakl ka.../
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-18http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-187/25/2019 Babad Wedyadiningratan
23/36
--- 5" ---
...sakl/ ningali F ana kang gumuyu suka F wruha yn iku ugi F walulang ingkang kinarya F ngukir pinolahkn jalmi FF
ewamangkana puniku F akh kapen%at ningali F iya iku pangrn%ana F ing p4n%adriya saykti F iku awor ing seluman F
kang nganggp mangkono ugi FF
mangkana wuwusnya wau F &ang 5adya mring sang 5artki F nhr sumaur &ang 5arta F pukulun &ang !aha si F
tulus raharja kang sabda F &ang si dnnya sung wangsit FF
nanging ta saestunipun F mila manira puniki F maksih andarbni laras F lawan kawa%a puniki F muwah ta: ingkang
sanjata F taha sun gamana pati FF
pan boya sayktinipun F kewala kang dosa ugi F apanta: sampun ulahnya F mungguh satriya puniki F ulah yasa lan
kawiryan F m4ngsa ta supea malih FF
dhatng kalpasanipun F pukulun &ang !aha si F ring wong apnt punika F m4ngsa ta supe ya ugi F mnggah
jatining ngagsang F puniku ingkang kaliling FF
ing wuwus ulun puniku F yn ta: jatining ngaurip F boya yn dorakna pisan F patitis pati puniki F amungta: maksiha ulah
F kawiryan puniki mangkin FF
ya ulah kang mangkonku F min4ngka pangati-ati F ning pati kewala uga F kasukan kawibawaning F punika manira
karya F pangamng-amngan ugi FF
mangkana malih lingipun F &ang 5adya mring &ang 5artki F h robaya wruhanira F ring wong kasngsm bogki F
awon tmahe punika F kaya wong kasngsm ugi FF
dahat dening katonipun kato.../
--- 60 ---
...nipun/ F kaya upamane ugi F ing wong tuwa buru ika F tan ana karyane malih F mung amting buron ika F dadya
ma%an lamun mati FF
de spta bdhagan iku F muwah wong tuwa rawki F tan ana karyaning liyan F mung ngupaya ulam warih F dalu siyang
ngambil ulam F iku benjang lamun mati FF
iku dadi buwaya gung F w%aning pati-patitis F inggih ta sapanggaweyan F robaya awon pinanggih F kalamun si
kasngsma F panggawe punika sirik FF
... sambtipun makatn:
ya ta &ang 5arta sumaur F tan apanjang saurnki F mangkana ta saurira F lah pukulun &ang !aharsi F tulusing kang
pangandika F nanging ta ulun puniki FF
botn kni sstunipun F anut ing kamuksan mami F karana manira tapa F kawilting trsna mami F robaya trsna
manira F inggih dhatng ibu mami FF
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
24/36
lawan w4ngsa-w4ngsa ulun F darma w4ngsa namanki F kang ulun tapakkn ika F kadigdayaning ngajurit F digdaya
wijaya ika F ing ngayuda ywa kalindhih FF
... lajngipun:
&ang 5arta malih winuwus F pukulun ing atur mami F karan manira atapa F kang manira tdha ugi F inggih marang ing
bathara F kasantikaning ngajurit FF
kalayan manira ayun F amayu jagad puniki F angrksa kang parahita F tgse prahita nnggih F ange%ani manah ing
lyan F wong: sanagara puniki FF
5anglaras, tgsipun pitmbangan wau, si 5adya botn smang-smang, bilih &ang 3rjuna matrapakn
2ogabrata, inggih ing.../
--- 61 ---
...gih/ punika lampah panunggal, ngangkah manunggal, anggayuh kamulyan kasampurnaning gsang, punika
sampun lrs, namung wontn mangu-mangunipun sakdhik, smunipun &ang 3rjuna taksih kawoworan pikajnganlimrah, pandaml walaka, anggayuh kadonyan, tandhanipun taksih ggaman pati, ngangkah mjahi, awit nyandhing
dadaml, jmparing gandhewa, miwah prabot pirantosing prang, eman-eman, manawi ngantos botn putusing
kalpasan, tanpa daml anggnipun smadi. si 5adya nrangakn, bilih sampun patitis sayktos ingkang
kaplng mligi dhatng kamuksan, tamtu manahipun rahayu, namung nyipta lan nindakakn kasaenan. !anawi ta
kitaki, matrapakn tapabrata taksih nyarup awon-sae, saenipun kaworan awon, punika nama kasasar, utawi sasar,
mangro %ipta lan lampah. &ayktosipun, ngangkah kamuksan, kamulyan, kasampurnan, matrapakn lampah
manunggal, punika kdah mantp madhp satunggal, nyawijkakn sipat satunggal, botn nampik awon, lan botn
milih sae, awit sampun botn wontn awon sae, sampun sawiji sawujud, langkung malih nyarup awon sae, saya
botn babar pisan, kdah mligi sawiji, tata, titi, ttp, atul awas eling, botn kenging kasambi, namung kala-kala
anggnipun matrapakn, kdah mlng mandhng sampun ngantos maln%ng anggayuh sans, sanadyan
ngangkah suwarga, inggih ing.../
--- 62 ---
...gih/ sampun ngantos, awit punika nama kenging rn%ananing 54n%adriya, badhe manggih sakit, sangsara. Bilih
rn%ananing 54n%adriya punika ngrdon, ngrda, ngambra-ambra, angl anggnipun ngi%ali. !anawi 54n%adriya
punika botn katiti, katata, namung kaumbar kemawon, tamtu babaranipun dados rubeda, awt wulangun, linglung,
lng-lng ing kahanan, kadonyan, ambibingung manah, ngalap paningal, nyilp tuju rahayu, kalimput ing raga
wisaya, wisayaning raga, kados upaminipun ningali ringgit wa%u%al, wontn ingkang angguyu, miwah nangis,
m4ngka mangrtos, ringgit punika ingkang kadaml lulang tinatah, kasolahakn dhalang. !akatn ugi
kawontnaning llampahan, donya, wontn nglampahakn, sontan-santun kawontnanipun, gk wontn, gk i%al,
ewadene mksa kathah ingkang klut kalimput, punika pangrn%ananing 54n%adriya, tamtu kasasar 2ogabratanipun.
&ang 3rjuna anjawab, kasinggihan sabdanipun sang si 5adya. anging sayktosipun, anggnipun &ang 3rjuna
sikp dadaml, gandhewa miwah jmparing, prabot pirantosing prang, punika botn namung kangge mjahi
kemawon, ingkang sakalangkung wigatos, punika kangge rumksa, nadyan sagd amjahi, namung tumrap ingkang
dosa, punika watak wantu, ulah miwah pandaml, wajib, darmanipun satriya, ulah
--- 63 ---
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
25/36
yasa tiyasa, prawira, sudira, lan kawiryan, nanging kdah botn supe dhatng kalpasan, kasampurnan kamulyaning
gsang, kajatning gsang, punika ingkang kaplng. 0umraping satriya ... bab patitising pati, kalpasan, punika
dados dhadhasaran, ngidhp, madhp, mantp, ttp, nanging prayoginipun taksih ulah kawiryan, sampun ngantos
tilar kaprawiran, kasudiran, tiyasa, lan yasa, wigatosipun, kangge pangulah, pangllr, pangatos-atos,
kasambadaning pati-patitis. Kasukan miwah kawibawan, punika namung kangge amng-amngan, dolanan, kangge
nglantih
'*/
matrapakn patitising lampah ntpi wajibing satriya.
si 5adya nyual malih, bilih katranganipun &ang 3rjuna makatn punika, ttp adaml smang-smang, wt
anggnipun ntpakn yogabratanipun, dene taksih anjurungi kajngipun 54n%adriya, dados nama kasngsm,
krm, punika awon, upaminipun: karm ttdhan, bingah-bingah, krm ing pandaml punapa kemawon, kados ta:
tuwa buru, bbdhag, punika manawi pjah dados sima. !akatn ugi tuwa rawa, juru misaya buron toya, punika
manawi pjah dados baya agng, awit miturut w%a, wiridan bab patitising pati, punika wosipun wontn ing
pandaml, pakarti, sngsm, lan krmipun, punika ingkang anjalari botn kadadosan, utawi kalksananing
ggayuhan.
--- 64 ---
&akala &ang 5arta lajng engt dhawuhing eyang &ang Bagawan #ipayana, maharsi 1iyasa: badhe kadhatngan
pandhita marah kamuksan, ngenggokakn lampah darma wajibing satriya, mila &ang 5arta lajng anjawab,
anggnipun tapabrata punika ntpi kasatriyan, ngsthi, nunuwun ing #ewa kasantikaning ngayuda, ngangkah
mamayu hayuning jagad, mamangun menaki tyasing sasama: rumksa bawana ntpi wajibing satriya. Bilih drng
pinarng ing #ewa, botn sdya mantuk.
Katranganipun &ang 5arta makatn punika, andadosakn pirnanipun si 5adya, lajng babar Bathara Endra
ngandikakakn, para 1idadari ingkang sami ngrn%ana, punika utusanipun, supados ngawonakn kasantosanipun
&ang 5arta nanangi 54n%adriya, nanging %abar sadaya, lajng dhawuh ttpa santosa anggnipun smadi,
ngntosana rawuhipun &ang 6yang udra.
Bantahipun si 5adya kalihan si $ipta 6ning wau msi wawarah bab kasampurnan, sarta lampah kasatriyan,
tgsipun, sarana pandaml, punika wosipun: sampun ngantos karm, krm, sagda namung ambabarakn
kawontnan, kasagdanipun piyambak-piyambak, awit karm, krming pandaml, punika ingkang jalari %abaring
ggayuhan, katmahan dados kados ingkang dipun karmi. Lajng krm, wawaton anggr-anggr dumadi.
Larasan makatn punika, %o%ok kalihan kawontnanipun kawontna.../
--- 65 ---
...nipun/ dhoktr ajiman kala samantn. 1usana sum4ngga.
#hoktr Kanjng adn 0umnggung 1edyadiningrat
raik/
!angagm %ara 1alandi
raik/
5rajuritan tumindak pasisiran maos dhawuh
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-19http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-19http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-197/25/2019 Babad Wedyadiningratan
26/36
&I %umugi *.nsiun
5anjnnganipun dhoktr ajiman, K0. 1edyadiningrat anggnipun wongsal-wangsul dhatng Eropah punika
kathah angsal-angsalipun, 3rts angsal pasinaon kawruh mligi bab padhoktran warni-warni kados ingkang
kapratelakakn ing nginggil, sarta sagd nyakp-nyakup wos-wosipun larasaning
--- 66 ---
kawruh dalah pangudinipun, kanyataan sagd nyakup kawruh mligi warni-warni. #hatng Eropah ingkang kantun
piyambak, punika saya mantp pamanggihipun, bilih kawruh kalairan ingkang gumlar ing Eropah punika namung
dumugi lpasing pamikir, ambabar dados arda ngambra-ambra, tangh sagd dipun maluyakakn donya, mila lajng
nglokro kndho dhatng pangudining kalairan, pangulahing pamikir, saya mantp pitadosipun ing batos, kalihan
malampah ngangkah ngudi kabatosan, sapikantukipun, pan%nipun gadhah pamanggih prmati bab tumularing
sasakit, wawaton kabatosan sarta kalairan, nanging drng samkta sadaya, pamanggih wau beda kalihan wawaton
ingkang sampun kaandharakn para sagd, wosipun sabab-sabab panularing sasakit ingkang saking ing 8awi,
punika namung ngrosakakn kemawon, jjring sabab, punika saking nglbt, batos, raos, dumugi gsangipun
sajati, nanging rumaos sampun botn ka%onggah, amargi sampun spuh, sarta gadhah sasakit rematik, balung
sungsum, bilih pinuju kimat, manawi kangge mlampah rkaos, kangge nglampahi pandamlan wajib kemawon
sampun awrat, malah sampun anggalih nyuwun lrh pnsiyun, kalihan ngntosi wan%i, madik papan palrman ing
0rts, mundhut pasitn kangge tatann, panggalihipun pan%n kalbt dhatng tatann, miturut dhadhasaran
kawontnaning lair batos.
--- 6 ---
aos dumugi gsangipun b4ngsa ;ndhonesiah, prlu sangt katatangi raos-pangraosipun tatann, ngolah siti, botn
namung kangge panggsanganing lair, sandhang tdha sagda mntas madg piyambak, ugi tumraping batosipun,
raos-pangraos, dumugi gsangipun. 5amanggih makatn wau ugi asring kawdharakn wontn pakmpalan agng
Budi botn
kabage tumrap para sadhrk piyambak-piyambak, =;ndhipidhuwil>.
Kajawi ingkang sampun kasbut wau, angsal-angsal saking Eropah ingkang sakalangkung karaos kawigatosakn
sastu punika bab antpipun dhatng kabatosan, awit kawruh kalairan, nadyan sampun bablasipun samantn, sagd
migunakakn daya kikiyataning kodrat, sagd ngawontnakn pirantos kangge ngambah awang-awang, silm ing
toya, gandhng swara warni-warni, mksa drng sagd dados sarana ambabarakn kamanungsan 8awi mamayu
rahayu, tata tntrming bawana, malah katingal ura, aru-ara, saking buyaring 54n%adriya, dados arda ngambra-
ambra. 3wit saking punika saya mantp pamarsudinipun dhatng kabatosan, kalam4ngsa ngwontnakn
papanggihan kalihan para sadhrk sawatawis, tarkadhang piyambakan, ngrmbag srat-srat 8awi, #ewaru%i,
1iwaha, 1iwa.../
--- 6! ---
...ha,/ 1itaradya, santun panglarasipun, saya langkung nythakakn bab kabatosan, mnggah pangrmbagipun
srat-srat wau makatn.
&rat #ewaru%i, sabn-sabn kangge sraseyan wontn ing 1edyadiningratan, salr wetaning pojok lr wetan dalm
Kapatihan, kalihan para sadhrk mitra darma, miturut &rat $bolk, anggitanipun adn gabi 2asadipura tus
5ajang, puj4ngga agng ing nagari &urakarta 3diningrat, ka%ariyos kala jaman Kartasura para 5rayagung, sarta para
marsudi, sampun wontn ingkang migatosakn raos-suraosipun &rat Bimasu%i, utawi #ewa u%i, sarta &rat 3rjuna
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
27/36
1iwaha. 1ontn ing pasraseyan 1edyadiningratan nate kasuraos, &ang Bimasena, 1rkodhara punika kados
pasmon drnging pikajngan, karp, karsa. Kadumugning pikajngan, ggayuhan, punika inggih manawi
lampahipun kados &ang Bima anggnipun madosi tirta pawitra kapanggih &ang #ewa u%i wau, botn lmpr
kappr, botn kndhak-kandhak sintn kemawon, mlng ngsthi sawiji ingkang kasdya kagayuh. &un tanpa
wang-wang dhatng pringgabayaning margi, botn lirip kaloropakn kapanggih rksa saruk muka, ukmakala,
malah dipun pjahi, badhar dados #ewa &ang 6yang Endra, lan &ang 6yang Bayu: paring wawarah, lajnganggbyar sagantn kagubt naga, kasirnakakn, ngantos kapanggih &ang #ewa u%i, kawjang jatining
kasunyatan, kasu.../
--- 6" ---
...nyatan,/ tan gatra, tan sat mata, tan kna kinaya ngapa, ingkang taksih kenging kanalar ngantos mmt,
karaosakn ngantos kandhas ing raos pangraos pisan, inggih mksa dede jatining kasunyatan namung nama
nyataning pamikir, lan pangraos kemawon, ungl-unglanipun makatn:
#handhanggula
anauri aris #ewa u%i F iku dudu ingkang sira sdya F kang mumpuni ambg kabh F tan kna sira dulu F tanpa rupadatan pawarni F tan gatra tan sat mata F iya tanpa dunung F mung dumunung mring kang awas F sasmitane anng
jagad ampki F dinumuk datan kna FF
datan kna iku yn sira prih F lan kahanan kang samata-mata F gampang angl pirantine ...
nora kna lamun dn rasani F lan sasama-samaning manungsa F yn ora lan nugrahane F ... aywa ngadkkn sarira F
lan ywa krakt marang wisayaning urip F balik sikpn uga FF
kawisayan ingkang makripati F dn kaasta pamandhnging %ipka F 79/rupa ingkang sabnre F sinngkr bawanku F
urip datan ana nguripi F datan rasa rum4ngsa F ing kahananipun F uwis ana ing sarira F tuhu tunggal sasana lawan
sirki F tan kna pinisaha FF ...
ananging sumurup pasirki F kabh-kabh iku mung bkakas F ora langgng salawase F awit urip puniku F kawngku
ring ingkang nguripi F ingkang nguripi uga F ya isih kawngku F dening ingkang karya gsang F kang karya gsang tan
kna dn d.../
--- 0 ---
...n/ tingali, lawane 0rakapala FF
atanapi paningaling budi F muhung kna lamun tiningalan F lan paningaling uripe F kang wus lagnyana suwung F
tgse wus tanpa piranti F dadi lamun mangkana F kna linakon mung F sapisan nanging kalawan F awani
anjumnngakn sawiji F marma angelingana FF
... luwih gngnya kalpasan iki F lawan jagad agng kalpasan F kamuksan luwih lmbute F salmbutaning banyu F
isih lmbut kamuksan iki F langkung alit kamuksan F saaliting tngu F pan isih alit kamuksan F liring luwih amasesa ing
sakalir F liring lmbut alitnya FF
bisa nukma ing agal lan alit F kalimputan sagung kang rumangkang F gumrmt uga tan pae F kaluwihan satuhu F
luwih dening ingkang nampani F tan kna ngandlna F ing warah lan wuruk F dn sangt pangudinira F raganira
wasuhn pragnyana ngungkih F wruha rungsit ttingkah FF
http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-20http://www.sastra.org/kisah-cerita-dan-kronikal/41-riwayat-dan-perjalanan/190-babad-wedyadiningratan-dutadilaga-1938-245#foot-note-207/25/2019 Babad Wedyadiningratan
28/36
... lamun uwis wi%aksana F tingalira sirnakna hananirki F dadi tingaling suksma FF
rupa lawan swaranira nuli F ulihna mring kang duwe swara F jr sira mungakn bae F ssulih kang satuhu F nanging
aywa darbe sirki F pakarman lyanira F saka ing 6yang 3gung F dadi sarira pangeran F obah osikira wus dadi sawiji F
ywa loro anggpira FF
lamun dadi anggpira pasthi F yn ngrasa roro misih was-uwas F kna ing rngu yktine F yn wus siji sawujud F
sakarntg ing tyas saykti F apa sindya ana F kang %inipta rawuh F wus kawngku anng sira F ing sajagat sa.../
--- 1 ---
...jagat/ jr sira ingkang kinardi F ggnti dn asagah FF
1ontn ingkang nyuraos dados pasmoning patrap msu smadi, makatn punika namung kasumanggakakn.
5anglaras 1edyadiningratan, &rat 3rjuna 1iwaha, kalihan &rat #ewa u%i, punika gandhng, makatn ugi sang
3rjuna kalihan &ang Bima &ena, punika ugi dados wanda sawujut, &ang 1rkodara punika wujudipun drnging
pikajngan, ttp santosa,&ang 3rjuna punika jjring $ipta 6ning, nng-ning, mila anggnipun anglaras &rat
3rjuna 1iwaha punika wongsal-wangsul, dangu-dangu saya lbt. 5anglaras &rat 3rjuna 1iwaha ingkang kantunpiyambak, punika kasorhakn wontn ing &anabudaya, ing wulan !art, taun &urya '*+ sasampunipun pnsiun,
lajng dadalm wontn ing 0rts, ingkang katrangakn panmbahipun &ang 3rjuna dhatng &ang 6yang &iwah
makatn:
#handhanggula
&ang 3rjuna angastuti malih F bya pi byapaka tgse ika F byapi wisesa tgse F byapaka tgsipun F kang misesa
punika nnggih F ingkang pada bathara F karan mangkonku F dening ta pada bathara F sarining %ipta amisesa saykti
F inggih pada bathara FF
datan aganal kalamun pinrih F pada bathara tan moring agal F miwah ing ala ayune F karana mangkonku F dening
pada bathara ugi F langgng ingkang akarya F jagade puniku F apan patine uripnya F lan langgnge orane o.../
--- 2 ---
...rane/ manungsa iki F apan anng ing karsa FF
karsane pada bathara nnggih F apan manungsa puniki uga F sangkane miwah ulihe F mangke ing tmbenipun F
saking pada bathara ugi F pinangkane duk ora F manungsa puniku F ngastuti malih &ang 5arta F dhuh pukulun pama
manungsa puniki F yn arsa ngawasna FF
ing pada bathara ingkang ykti F upama kadi angganing wulan F mimba 5adyaning wiyate F wontn gatha ttlu F
wadhah tiga punika ugi F satunggal isi toya F awning klangkung F wadhah kang satunggalira F isi toya altuh
toyanirki F wadhah kaping tiganya FF
kang tanpa isi toya satunggil F sami kadulu dhatng kang wulan F ykti wayangan wulane F yn tumiba puniku F ing
wawadhah ingkang aisi F toya wning punika F nyata yn dinulu F ttela rupaning wulan F kang tumiba ing wawadhah
ingkang isi F toya ltuh punika FF
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
29/36
wwayanganing wulan kaksi F ingkang tumiba anng wawadhah F ingkang altuh toyane F sami katingalipun F
wawayangan wulan annggih F nanging datan ttela F sabab toya ltuh F wondene ingkang tumiba F ing wawadhah
ingkang tanpa isi warih F tan wontn katingalan FF
saking botn wontnipun nnggih F wawayanganing wulan punika F dening wawadhah suwunge F tanpa isi toyku F
m4ngka ing dumadi puniki F ingkang minangka nyata F ananing suksmku F ingkang tumiba wawadhah F toya wning
tgse ingkang sujanmi F rahajng manah ira FF
kang ttp puji bktinirki b.../
--- 3 ---
...ktinirki/ F ing bathara dene kang tumiba F wawadhah ltuh toyane F manungsa kang puniku F ingkang rago
manahirki F kang arp ora-ora F mring pnt puniku F wondene ingkang tumiba F ing wawadhah ingkang tanpa isi
warih F manungsa kang mangkana FF
ingkang mungkur batharanirki F kang ngarpakn margi pangan F kang aja kurang turune F ywa towong sahwatipun
F nyandhang nganggo ywa kurang malih F wong kang mangkono uga F sasat sato tuhu F satomani namanira F tgsingsatomani puniku ugi F sato wnang pinangan FF
karantne manungsa puniki F botn kadi sami angulaha F maring ing yoga bratane F yata malih amuwus F &ang 3rjuna
malih ngastuti F pun 5arta dhatng pada F bathara satuhu F katmu dening manungsa F yn pada bathara kang
nmokkn ugi F punika sayktinya FF
kang mnang lawan kaidhpnki F pada bathara dening manungsa F yn bathara sayktine F kang mnangakn
tuhu F lan kaidhp tgse nnggih F pukulun pan tan ana F pangawasanipun F ingkang kawula punika F tarln saking
jng pada bathara ugi F pinangkane punika FF ...
8arwanipun: wisesa, punika wontn ingkang misesa, kawasa wontn ingkang ngawasani, inggih punika 6yang
1isesa, inggih 6yang pada bathara, botn nunggil ing agal, wadhag, utawi botn sipat, awon sae, namung langgng
kawontnanipun, inggih punika ingkang andumadosakn jagad saisinipun sai.../
--- 4 ---
...sinipun/ punika, pjah gsanging manungsa, langgng lan botnipun punika dumunung karsaning bathara.
&angkan paraning manungsa, saking botn wontn ngantos wontn, lajng botn wontn malih, punika saking
karsaning dewa.
!anungsa ingkang ngawasakn kajatning dewa, punapa dene drajat, utawi kawontnaning manungsa, punika
kaupamkakn bathok bolu tiga, isi toya wning, isi toya buthg, sarta kothong. Kajatning bathara punika
kaupamkakn surya, bathok tiga wau manungsa, ingkang isi toya bning, sagd katingal %tha ggambaraning
surya, ingkang isi toya buthg, ggambaraning surya inggih burng, makatn malih ingkang kothong,
ggambaraning surya botn katingal babar pisan, inggih makatn punika pipindhanipun kawontnaning manungsa,
mila manungsa punika parlu sangt ngolah yoga brata.
Lampah manunggaling kawula usti F miturut marginipun piyambak-piyambak FF
Kajawi punika nglaras lampahipun &ang 3rjuna wontn ing hima himantaka, kanthi tna &upraba, punika kenging
kalaras patraping smadi, ngambah alam kaalusan, ;ma-ima, tgs pptng. 0aka, pjah. !ila kanthi &upraba,
7/25/2019 Babad Wedyadiningratan
30/36
tgsipun: papadhang linangkung, mjahi iwata Kawa%a, punika ngra%ut kawadhagan, utawi ngruntutakn
kawadhagan, ngantos angsal kanugrahaning dewa, makatn wau ugi namung kasumanggakakn.
--- 5 ---
&rat 3jipamasa ugi asring kapangandikakakn, kajawi ingkang sampun kapthik, wontn malih makatn:
5o%ung
wruhanamu F ing samngko kaki 5rabu F sira wus kalilan F among misesa ing bumi F sawawngkon wngkunn
kawikana FF
iya iku F lire sira aja tungkul F dn amrih utama F tumrah ing wadya sami F amimbaa wimbaning kang karaharjan FF
dn lumintu F karya warsanng rahayu F yuwananing sdya F supadya padha basuki F isining rat ykti darbking
narendra FF
paran lamun F kongsia niring pamngku F ku%iwa ing jagad F %ina%ading jawata di F babasane kainan ykti katunan FF
sang aprabu F miyarsa nmbah andhku F alon aturira F dhuh pukulun ingkang mugi F asagd mimba ing rh sang
bathara FF
ngandika rum F &ang 6yang aradha pitutur F h ta yoganingwang F dene ingkang %undhamani F yn pinsu ing budi
dadi warastra FF
luwih agung F iku pangabaranipun F saking %iptanira F sarana muja smadi F aja ingkang sudibyaning agnisara FF
nadyan kawruh F lamun pinarsudng kalbu F ykti nora kewran F wruh ingkang awigati F tan rkasa dadi ing
sakarsanira FF
milanipun F lstariya &ang gaprabu F kadarmanirng tyas F kang ngamarta maratani F ing bawana &ang ata matur
sandika FF
!iturut wawarahipun !aharsi aradha wau, 5rabu 3jipamasa sampun kalilan ambawani bawana jumnng ratu
binathara, mardi utama, andadosakn karaharjan, karahayoning bawana, ba.../
--- 6 ---
...wana,/ ambabar marta martani. 5anunggilanipun malih makatn:
suradira 8ayaningrat F kang wirota mirut dening tyas ning F sarta awas lawan emut F sanityasng pamudya F yn
anmn kautaman kang tinmu F nampani parmaning dewa F luwange ing nguni-uni FF
;ngkang manitra krp dipun ngandikani warni-warni, inggih radi sagd %tha isinipun srat-srat 8awi ingkang
wigatos, suwau namung radi kraos iktaning ukara sae, ingkang isi yatmaka, sasaminipun, sarng radi ngrtos
isinipun ingkang wigatos, saya sngsm ngraosakn srat 8awi, upaminipun &rat ama. &rat !enak, punika
isinipun ingkang wigatos, dede dodongnganipun ingkang sawarni nglmpara, sayktosipun sasanggitaning
llampahan, sarta anggnipun matrapakn wawaton nistha, madya, utama, tuwin wawarahipun ingkang isi raos
lbt, saking kaprananing manah, tuwin gng