1

Siyasal katılım ve halkla ilişkiler:

Ankara merkez ilçe belediyeleri internet siteleri üzerinden bir inceleme1

Yrd. Doç. Dr. Aslı Yağmurlu2

Türkiye Orta Doğu Amme Ġdaresi Enstitüsü

Özet

Bildiri siyasal katılım ve halkla ilişkiler arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı

amaçlamaktadır. Bunun için Ankara’nın on altı merkez ilçe belediyesinin internet siteleri

üzerinden bir inceleme yapılmıştır. İnternet siteleri incelenerek, siyasal katılımı destekleyici

halkla ilişkiler faaliyetleri ortaya koyulup sınıflandırılmıştır. Siyasal katılımı sağlamaya

yönelik bilgilendirmeyi içeren oniki uygulama tanıtma başlığında değerlendirilmiştir.

Çankaya Belediyesi bu uygulamalara göre en başarılı belediye olarak ortaya çıkmaktadır.

Siyasal katılıma yönelik imkânlar sunan tanıma uygulamaları, yedi başlıkta incelenmiştir. Ne

yazık ki bu uygulamalarda tüm uygulamaları sergileyen bir belediye çıkmamıştır. Tüm

belediyelerde şikâyet-istek hattı bulunmakta ve bir belediye dışında tüm belediyelerde bilgi

edinme başvurusu internet üzerinden yapılabilmektedir. Genel olarak tanıtmaya yönelik

uygulamalar tanıma uygulamalarına göre sayısal ve uygulama düzeyi açısından daha yüksek

seviyede olmuştur. İlçe belediyelerinin uygulama farklılıkları siyasal katılım açısından

sunulan olanakları anlamamızı ve demokratik bir hak olan siyasal katılımın düzeyi hakkında

fikir edinilmesini sağlamaktadır.

Anahtar sözcükler: Halkla ilişkiler, siyasal katılım, belediyeler, e-halkla ilişkiler, internet

siteleri

Abstract

The article discusses the relationship between political participation and public relations

through the analysis of web-sites of 16 district municipalities of Ankara. The web-sites are

categorized based on public relations practices encouraging political participation. 12

applications have been identified under the “publicity” activities of informing the public to

encourage political participation. Municipality of Çankaya appears to be the most successful

municipality with regard to such applications. “Identification” activities aiming at acquiring

information from the public have been analyzed under 7 applications. Unfortunately, none of

the municipalities provide all of the applications. Every municipality has a line for

complaints- requests, while all except one provide the service for online application for

information. By and large, “publicity” applications outpace “identification” applications in

practice. Different practices of district municipalities disclose the opportunities provided for

political participation and indicate the level of political participation as a democratic right.

Key words: Public relations, political participation, municipalities, e-public relations, web-

sites

1 Makale, 26-27 Mayıs 2011 tarihinde Adıyaman‟da gerçekleĢen KAYSEM VI: Demokratikleşme ve Kamu

Yönetimi baĢlıklı Sempozyumda aynı adla sunulmuĢ bildirinin geniĢletilip düzeltilmiĢ halidir. 2 TODAĠE, 85. Cad. No: 8 Yücetepe/Ankara.

Tel: 2317360/1605

e-posta: ayagmurlu@todaie.gov.tr

2

1. Giriş

Günümüzde kentleĢme oranları bütün dünyada artmaktadır. Kentlerin yönetimini

oluĢturan belediye yönetimleri yerel yönetimler içinde en öne çıkan ve tartıĢılan yönetim

birimleri olmaktadır. Giderek büyüyen kentler, bu kentlerin karmaĢık ve büyük sorunları, kent

yönetimlerinin yerel düzeyde seçim ve temsile dayanan yapısı, bu alandaki halkla iliĢkiler

çabalarının ön plana çıkmasına yol açmıĢtır. Bu nedenle merkezi yönetimden çok daha önce

yerel yönetimlerde halkla iliĢkiler bakıĢ açısının farkındalığı oluĢmuĢ ve uygulama geliĢmiĢtir.

Yerel yönetimler içinde belediyelerin halkla iliĢkiler çabaları, halkla iliĢkiler disiplini içinde

önemli bir yer tutmuĢ, özellikle siyasal katılım, yerel demokrasi gibi kavramlarla

iliĢkilendirilerek tartıĢılmıĢtır. Bu uygulama pratiklerinin son dönemde en dikkat çekici olanı

internet üzerinden gerçekleĢen halkla iliĢkiler uygulamalarıdır. Bu faaliyetler, siyasal katılım

uygulamalarının yaygınlaĢmasını ve etkinliğinin artmasını sağlamaktadır. Demokrasinin

tezahür ettiği kabul edilen yerel yönetimlerin siyasal katılıma yönelik gerçekleĢtirdikleri

halkla iliĢkiler faaliyetleri, yerel demokrasinin düzeyini göstermesi açısından belirleyici

olmaktadır. Siyasal katılım olması için gereken koĢullara halkla iliĢkiler uygulamalarının

önemli katkıları olabilmektedir. Öncelikle, katılım faaliyetinin olabilmesi için, katılımın

gerçekleĢeceği nesne/konu/durum ile ilgili bilgi sahibi olunması gerekmektedir. Halkla

iliĢkiler uygulamalarının tanıtma amaçlı olarak gerçekleĢtirdiği etkinlikler, vatandaĢların bilgi

sahibi olmasını sağlayıcı etki yapmaktadır. Halkla iliĢkiler uygulamalarının ikinci katkısı ise,

vatandaĢların katılımının gerçekleĢebileceği ortamın oluĢturulmasıdır. Halkla iliĢkiler

uygulamalarında, kamuların istek ve Ģikâyetlerini tanımaya yönelik olarak gerçekleĢtirilen

etkinlikler bulunmaktadır. VatandaĢların istek, dilek ve Ģikâyetlerini iletebileceği

mekanizmaların oluĢturulması ve gelen taleplere göre yönetsel dönüĢüm sağlanabilmesi

siyasal katılım için vazgeçilmez bir koĢuldur.

Makale bu iliĢki üzerinde yoğunlaĢmıĢ ve siyasal katılım ile halkla iliĢkiler

arasındaki iliĢkiyi Ankara‟nın on altı merkez ilçe belediyesinin internet siteleri üzerinden, bir

inceleme ile tartıĢmaya çalıĢmıĢtır. AraĢtırma, internet uygulamaları üzerinden halkla

iliĢkilerin tanıtma ve tanıma araçlarının siyasal katılımı sağlamaya yönelik kullanım düzeyini

ortaya koymaktadır.

2. Yerel Yönetimlerde Siyasal Katılım ve Halkla İlişkiler İlişkisi

Yerel yönetimler, belediyeler, il özel idareleri ve köylerden oluĢmaktadır. Bu üçlü

içinde belediyelerin özel bir durumu bulunmakta, hem akademik hem de siyasal arenada

üzerinde en çok tartıĢılan ve eleĢtirilen baĢlığı oluĢturmaktadır. Türkiye‟de, 5393 sayılı

3

Belediye Kanunu‟na göre, belediye, “belde sakinlerinin mahalli müĢterek nitelikteki

ihtiyaçlarını karĢılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek

oluĢturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kiĢisi”dir (md. 3). 2010 TÜĠK verilerine

göre, Türkiye nüfusu, yaklaĢık 73 milyon kiĢidir ve TODAĠE Yerel Yönetimler Merkezi

verilerine göre, bu nüfusun yaklaĢık 50 milyonu, yaklaĢık 3000 belediyenin sınırları içinde

yaĢamaktadır. Belediyeler, büyükĢehir belediyeleri, büyükĢehir ilçe belediyeleri, il

belediyeleri, ilçe belediyeleri ve kasaba/bucak/belde belediyeleri olarak sınıflandırılmaktadır.

Belediye tüzel kiĢiliği üç organ tarafından temsil edilmektedir. Bunlar belediye baĢkanı,

belediye meclisi ve belediye encümenidir. Belediye hizmetleri çok uzun bir listeyi

kapsamaktadır; imar, su ve kanalizasyon, ulaĢım gibi kentsel alt yapı, çevre, çevre sağlığı,

temizlik ve katı atık, zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans, Ģehir içi trafik, defin

ve mezarlık, ağaçlandırma, park ve yeĢil alan, konut, kültür ve sanat, turizm tanıtım, gençlik

ve spor, sosyal hizmet ve yardım, evlendirme, meslek ve beceri kazandırma, ekonomi ve

ticaretin geliĢtirilmesi gibi(Tortop vd., 2008: 337-338). Belediyelerin yerel çevre için

sağladığı hizmetler ve bu kapsamda yürüttüğü iĢlem ve eylemler bölgedeki halk üzerinde

doğrudan ve günlük yaĢama etki edecek Ģekilde sonuç doğurmaktadır (Eraslan-Yayınoğlu,

2007, s.70). Bu nedenle de, belediyeler hem gündelik hayatın pek çok hizmetini karĢılamakta,

hem de pek çok eleĢtiriye maruz kalmaktadır. Kıt kaynaklarla gerçekleĢen hizmetler doğal

olarak önceliklendirilmek zorundadır ve bu öncelikler siyasal tercihlerin ürünüdür. ĠĢte bu

siyasal tercihlerin oluĢum süreci, bir takım mekanizmaların iĢlemesiyle gerçekleĢmektedir. Bu

iliĢkileri ortaya koymak için siyasal katılım, demokrasi ve halkla iliĢkilerin rolü irdelenmelidir.

Belediyeler siyasal katılım ve halkla iliĢkiler arasındaki iliĢkiyi ortaya koymak için

uygun bir ortam sunmaktadırlar. Katılım, Sosyal Bilimler Sözlüğü‟nde, “bir kararın

hazırlanması, olgunlaĢtırılması, alınması ve uygulanması aĢamalarından birine, bir kaçına

veya bütününe o karardan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenecek kiĢilerin güçleri oranında

katkıda bulunması” Ģeklinde tanımlanmaktadır (Demir ve Acar, 1992, s.202). Eroğul, genel

olarak siyasal katılımın olabilmesi için bazı koĢulların gerekliliğinden bahsetmektedir. Bunlar,

bağımsız bir devlet, yönetilenlerin can güvenliği, eğitim, yasal çerçeve, katılmayı dıĢlamayan

ideolojik bir ortam, vatandaĢların yönetimle ilgili iĢler hakkında bilgi sahibi olması ve belirli

bir iletiĢim düzeyinin var olması Ģeklinde ifade edilmektedir (Eroğlu, 1991, s.41-42). Çitçi,

aynı koĢulları daha öz bir Ģekilde sıralamıĢ, siyasal katılım olabilmesi için, biçimsel katılma

olanaklarının bulunması, yurttaĢların bu olanakları kullanması ve katılmanın kamu siyasaları

üzerinde etkisinin olması gerektiğini vurgulamıĢtır (Çitçi, 1996, s.10).

4

Çitçi, yerel yönetimler demokrasi arasındaki iliĢkiyi ortaya koymakta ve siyasal

katılımın bu iliĢki içindeki yerine vurgu yapmaktadır. Bu iliĢkinin kilit noktasını, seçim,

temsil ve katılma kurumları oluĢturmaktadır. Yerel yönetimler karar ve yürütme organlarını

yöre halkının seçimiyle belirlemekte, bu da diğer örgütlenmelerden farkını yaratmaktadır.

Yerel yönetimler aynı zamanda halkın sürekli denetimi açısından da en elveriĢli birimleri

oluĢturmaktadırlar. Yerel yönetimlerde temsil edenler ve temsil edilenler arasında mekânsal

birliktelik bulunmaktadır. Dolayısıyla temsil edicilik niteliği yüksektir. Bu mekânsal yakınlık,

yurttaĢ-temsilci/yurttaĢ-yerel yönetim iliĢkisini kolaylaĢtırarak demokratik katılım için ortam

yaratmaktadır. Tüm bu koĢullar yerel yönetimlerin demokrasi ve halk katılımı açısından ayırt

edici özelliklerini oluĢturmaktadır (Çitçi, 1996, s.5-6). Birkan Uysal bu iliĢkiyi genel olarak

yönetsel duyarlılık olarak tanımlamaktadır, “Yönetimin duyarlılığı onun kitlesi ile iliĢkilerinin

iki yönlü bir etkileĢim içinde oluĢması ve geliĢmesini, karar ve uygulamalarında halkın talep

ve beklentilerini dikkate almasını ve dahası halkın kendisini etkilemesine açık olmasını

gerektirir” (Uysal, 1996, s.59-60). Kamu yönetiminde halkla iliĢkiler iki temel ön kabule

dayanmaktadır: “demokratik bir yönetim faaliyetlerini vatandaĢlara açıklamak zorundadır ve

etkili bir kamu yönetimi vatandaĢların aktif katılım ve desteğini talep eder” (Cutlip vd., 2000,

s.491). Halkla iliĢkiler birimleri yönetenler ve yönetilenler arasında iletiĢim kanalları kurarak,

yönetilenler açısından yönetsel kararlar hakkında bilgilenmeyi ve bu kararlara katılım

mekanizmalarını ortaya çıkarıcı bir iĢlev görmektedir. Halkla iliĢkiler, demokratik ve

katılımcı bir siyasal kültürün yerleĢtiği modern toplumlar açısından bir sorun çözme ve

muhtemel sorunları önleme yöntemi olarak ön plana çıkmaktadır (Uysal, 1998, s.37).

Halkla iliĢkiler ve yerel yönetim arasında, toplumsal, siyasal ve yönetsel gereklilikler

ve dinamikler açısından benzerlikler bulunmaktadır. Her ikisi de yönetsel duyarlılık açısından

önemlidir. Her ikisi de halkın gündelik yaĢamını etkileyen hizmetler ve bunlara iliĢkin

politika ve süreçlerle ilgilidir. Her ikisi de halkın demokrasi eğitiminde, biri siyasal-yönetsel

bir birim, diğeri, yönetsel-siyasal bir iĢlev olarak hem kendi alanında hem de toplumun tümü

için önemli bir araç niteliği taĢımaktadır (Uysal-Sezer, 1987, s.22).

Geleneksel olarak yerel yönetimlerin halkla iliĢkiler uygulaması olarak

değerlendirebileceğimiz ve katılmayı sağlamaya yönelik pek çok uygulaması bulunmaktadır.

Yalçındağ, bu uygulamaları, hemĢehri toplantıları, halk günleri, mahalle toplantıları, muhtar

toplantıları, gruplarla iliĢkiler, mahalle ve semt danıĢma merkezleri, toplumsal kampanyalar

ve toplumsal projeler olarak sıralamıĢtır (Yalçındağ, 1996, s.141-146). Ertekin, bu

uygulamaların, vatandaĢların kiĢisel baĢvuruları, danıĢma, örgütlenmiĢ gruplarla iliĢkiler,

kamuoyu araĢtırmaları ve referandum Ģeklinde olduğunu ifade etmiĢtir (Ertekin, 1995, s.103-

5

105). KeleĢ, 5393 sayılı Belediye Kanunu çerçevesinde bu baĢlıktaki uygulamaları ortaya

koymuĢtur. Bunlardan ilki, belediyelerin belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görüĢ

ve düĢüncelerini tespit etmek amacıyla gerçekleĢtirebilecekleri kamuoyu yoklaması ve

araĢtırmasıdır. Ġkinci olarak, herkesin, kenttaĢ olarak, belediyenin karar ve hizmetlerine

katılmaya, belediye çalıĢmaları hakkında bilgi edinmeye, yardımlarından yararlanmaya hakkı

olmasıdır. Üçüncü olarak da kent konseyi adı verilen konsey içinde hemĢehrilerin oy verme,

seçilme, katılma ve yararlanma hakkı bulunmaktadır. Son olarak halkın belediye hizmetlerine

gönüllü katılımı bulunduğuna yönelik bir düzenleme bulunmaktadır (KeleĢ, 2009, s.276-277).

Belediye Kanunu bunlar ve benzeri iletiĢim faaliyetleri için bir halkla iliĢkiler birimi

öngörmemiĢtir. Ancak pek çok belediye böyle bir birim örgütlenmesine gitmiĢtir. Katılmayı

sağlayabilecek iletiĢim uygulamaları yüz yüze iletiĢimden, basılı materyallere kadar çeĢitlilik

göstermektedir. Günümüz koĢullarında teknolojik geliĢmeler bu uygulamalara pek çok

yeniliği eklemiĢtir. Bu uygulamaların en dikkat çekici olanı, internet siteleri olarak

değerlendirilmektedir.

3. Belediyelerin Halkla İlişkiler Uygulamalarında İnternet Sitelerinin Kullanımı

Halkla iliĢkiler uygulamalarının kamu yönetimi açısından iki boyutu bulunmaktadır;

tanıtma ve tanıma. Tanıtma denilen alan en eski halkla iliĢkiler etkinliklerini içermekte,

örgütü çevresine tanıtmayı hedefleyen, onunla, mal veya hizmetleriyle ilgili olumlu izlenim

yaratmaya yönelik iletiĢim etkinliklerini kapsamaktadır. Kısaca yönetilene bilgi aktarma

çabası olarak tanımlanmaktadır (Kazancı, 1978, s.35). Kurumun amaçları, politikaları,

faaliyetleri, mal ve hizmetleri gibi bilgileri vatandaĢlara sunması, yönetimde açıklık ilkesinin

bir sonucudur. Açıklık, „bilgili vatandaĢı‟ ortaya çıkartmaktadır.

Tanıma ise örgütün çevresini, taleplerini, eğilimlerini anlamaya yönelik iletiĢim

faaliyetlerini içermektedir. Tanıma faaliyetleri halkla iliĢkilerin ikinci boyutunu

oluĢturmaktadır. Tanıma ile vatandaĢların dilek ve Ģikâyetlerini iletebileceği, merak ettiklerini

öğrenebileceği mekanizmalar ortaya koyulmaktadır. Bu sayede yönetim karar almada bilgi

eksikliğini giderir, çevreyi tanır, yönetilenlerle kimi konularda sorumluluğu bölüĢür ve

değiĢen koĢullar ve onlarla iliĢkili halk isteklerini öğrenir (Kazancı, 1978, s.67). Bu çalıĢmalar

„ilgili vatandaĢı‟ ortaya çıkarmaktadır. Özellikle örgütsüz kesimlerin istek ve talepleri için

halkla iliĢkiler uygulamaları büyük önem taĢımaktadır. Ortaya çıkan istek ve taleplerini

iletebilmesi katılım olgusuyla iliĢkilidir ve bu istek ve taleplerin değerlendirilmesi kamu

yönetimi açısından sorun odaklarının ortaya çıkmasını sağlayarak örgütsel etkinliği arttırıcı

bir etki oluĢturmaktadır.

6

Siyasal katılım için kamu yönetiminin hem tanıtma, hem de tanıma faaliyetlerini

gerçekleĢtirmesi gerekmektedir. Yerel yönetimler açısından halkla iliĢkiler, halkın yönetime

sesini duyurabilmesini sağlamak, yerel yönetiminin denetimini, halkın talepleri ile yerel

yönetimin olanakları ve iĢin gerekleri arasında uzlaĢmayı, halkı bilgilendirerek destek

sağlamayı ve tüm bunların düzenli, sürekli ve planlı bir Ģekilde yapılmasını amaçlamaktadır

(Uysal, 1996, s.60).

Son dönemdeki teknolojik geliĢmeler halkla iliĢkiler faaliyetlerine yeni olanaklar

sunmaktadır. Ġnternet teknolojisinin yaygınlaĢması, halkla iliĢkilerin yazılı araçlar ağırlıklı

faaliyetlerini dönüĢtürmüĢtür. Ġnternet üzerinden gerçekleĢen halkla iliĢkiler faaliyetleri en

önemli uygulama alanını oluĢturmaya baĢlamıĢtır. Tüm kamu yönetimi bu geliĢmelerden

etkilenmiĢtir. Ġnternet, baĢlangıçta sınırlı etkiye sahip diye düĢünülse de, günümüzde, Türkiye

için bu sav geçerliliğini yitirmiĢ durumdadır. Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK), Hane Halkı

BiliĢim Teknolojileri Kullanım AraĢtırmasına göre, Nisan 2009 tarihinde hanelerin % 30‟u

internet eriĢim imkânına sahipken, Nisan 2010 sonuçlarına göre hanelerin % 41,6‟sı Ġnternet

eriĢim imkânına sahip hale gelmiĢtir. Teknolojik altyapı ve kullanım oranları hızla

yükselmektedir. Ġnternet kullanıcıları kamu yönetimiyle iletiĢiminde de bu aracı kullanmaya

baĢlamıĢlardır. Türkiye‟de internet kullanıcılarının yaklaĢık dörtte biri kamu kurumlarıyla

iletiĢimlerinde interneti kullanmaktadır (TÜĠK, 2011). Bu da kamu kurumlarının internet

sitelerine yönelik talebi göstermektedir. Kamu kurumları hem merkezi hem de yerel yönetim

olarak internet siteleri oluĢturarak, çeĢitli halkla iliĢkiler uygulamalarını gerçekleĢtirmektedir.

Bu sürecin hızlanmasında 2004 tarihinde yürürlüğe giren Bilgi Edinme Kanunu‟nun itici ve

zorlayıcı etkisi olmuĢtur. BaĢvurular çerçevesinde, kurumlar kendilerini tanıtmak, belge ve

bilgilerini kamuoyuyla paylaĢmak ile yükümlüdürler. Bu durum internet sitelerinin içerik

olarak zenginleĢmesini bir zorunluluk haline getirmiĢtir. Yapılan araĢtırmalar bilgi edinme

baĢvurularının neredeyse tümünün internet üzerinden gerçekleĢtiğini göstermektedir

(Yağmurlu, 2010, s.76; Özüpek ve Aksoy, 2010, s.58). Bu durum internet sitelerinde ciddi bir

geliĢme yaĢanmasına sebep olmuĢ, baĢlangıçta ortaya çıkan sorunlar zaman içinde çözülerek

uygulamalar daha etkin hale getirilmiĢtir.

TÜĠK 2005 yılı Belediye Web Siteleri AraĢtırması‟na göre, nüfusu 10.000‟den fazla

olan 662 belediyenin % 64‟ü internet sitesine sahiptir ve internet sitesine sahip olmayan

belediyelerin % 24‟ü bir yıl içinde sahip olmayı planlamaktadır. Ġnternet siteleri üzerinde

gerçekleĢtirdikleri incelemede ise, belediyelerin internet sitelerinde sunulan ilk beĢ hizmet Ģu

Ģekildedir, iletiĢim adresi, belediyelerin yapılan/yapılacak çalıĢmaları, sosyal aktiviteler,

halkla iliĢkiler odaklı uygulamalar ve ihale duyuruları (TÜĠK, 2006).

7

Ġnternetin yarattığı zaman ve mekân sıkıĢması sayesinde dünyanın her yanındaki

kullanıcılar, birbirleriyle iletiĢime girebilmekte ve dünyanın her yanındaki bilgi ve belgelere

ulaĢabilmektedirler. Bir kitle iletiĢim aracı olmasına rağmen yüz yüze iletiĢime benzer,

karĢılıklı ileti alıĢveriĢi gerçekleĢtirebilecekleri bir niteliği bulunmaktadır (Timisi, 2003, s.132;

Esrock ve Leichty, 2000, s.328). Bu durum internet üzerinden gerçekleĢen uygulamaların

demokrasi ile iliĢkilendirilmesine yol açmaktadır. Demokrasinin önemli bir halkasını

oluĢturan bireysel katılım için çok önemli bir araç olarak kullanım potansiyelini bünyesinde

barındırmaktadır.

“Güçlü demokrasi yandaĢları internetten çok Ģey beklerken, gerçekten internetin demokratik

bir alternatif olup olmayacağını sorgulamıyor da değildir. Bir yandan internetle birlikte, Eski Yunan‟da

Atina‟da Polis‟e özgü doğrudan demokrasinin diriltilebileceği umulurken, diğer yandan internetin

sunduğu simetrik iletiĢim biçiminin kamusal alanı, tüm yurttaĢlara açık olan bir meclis demokrasisi

idealine yaklaĢtırabileceğine değinilmektedir” (Tokgöz, 2008, s.295).

Bu beklentinin bir kısmı internet üzerinden gerçekleĢen halkla iliĢkiler

uygulamalarıyla gerçekleĢmiĢ görünmektedir. Ġnternet kurumlar açısından dört temel fayda

sağlamaktadır. Bunlar, kurumsal imajı geliĢtirmek, kamuoyunun düĢüncelerini öğrenip

değerlendirmek, kamuoyu beklentileri doğrultusunda kurumsal gündemi belirlemek, kurumsal

sorumluluğu arttırmak Ģeklinde sıralanmaktadır (Sayımer, 2006, s.166). Ġnternet siteleri,

halkla iliĢkilerin tanıma ve tanıtma iĢlevini gerçekleĢtirdiği önemli bir mecrayı

oluĢturmaktadır. Kamu yönetimi açısından bu uygulamalar aynı zamanda siyasal katılım için

de yeni kanallar oluĢturmuĢtur.

4. Ankara İlçe Belediyeleri İnternet Siteleri Üzerine Bir İnceleme

4.1. Yöntem

ÇalıĢmanın amacı, Ankara merkez ilçe belediyelerinde, internet siteleri üzerinden

halkla iliĢkiler uygulamalarını siyasal katılım açısından değerlendirmektedir. Bu amaç

doğrultusunda araĢtırmanın evrenini, ilçe belediyeleri, örneklemini ise Ankara ilçe

belediyeleri oluĢturmaktadır. Ġlçe belediyelerinin araĢtırmaya konu olmasının en önemli

nedeni, farklı büyüklük ve olanaklara sahip olmaları sebebiyle farklı uygulamalar

sergileyecekleri düĢüncesidir. Sundukları halkla iliĢkiler ve katılım olanaklarının farklılığının

ortaya çıkması yerel yönetimler açısından bir kestirim sunarak, halkla iliĢkilerin sunduğu

demokratik pratikler hakkında bir döküm yapılmasını sağlayacaktır. Siyasal katılım

olanaklarının geniĢliği açıktır ki, Türkiye‟deki demokrasi seviyesinin düzeyini ortaya

koyacaktır. AraĢtırmanın örneklemini oluĢturan Ankara ili merkez ilçe belediyeleri, Akyurt,

8

Altındağ, AyaĢ, Bala, Çankaya, Çubuk, Elmadağ, Etimesgut, GölbaĢı, Kalecik, Kazan,

Keçiören, Mamak, Pursaklar, Sincan ve Yenimahalle‟dir. AĢağıda ilçe belediyelerinin nüfus

ve yüzölçümü ve nüfus yoğunluklarının dağılımları verilmiĢtir (Ankara Valiliği, 2011).

Tablo 1. Ankara‟nın Ġlçeleri Nüfus, Yüzölçümü, Nüfus Yoğunluğu Dağılımları

Ankara İlçeleri:

İlçe Nüfus Yüzölçümü Nüfus Yoğunluğu

KEÇĠÖREN 796.646 139 km² 5.690

ÇANKAYA 794.299 268 km² 2.964

YENĠMAHALLE 625.826 274 km² 2.284

MAMAK 532.873 471 km² 1.131

SĠNCAN 445.330 344 km² 1.295

ALTINDAĞ 367.340 167 km² 2.120

ETĠMESGUT 347.267 49 km² 7.087

PURSAKLAR 100.732 152 km² 663

GÖLBAġI 86.749 735 km² 120

ÇUBUK 75.937 1.248 km² 65

ELMADAĞ 42.493 568 km² 7.087

KAZAN 38.964 408 km² 96

AKYURT 25.401 212 km² 120

BALA 23.822 2.530 km² 9

KALECĠK 15.142 1.340 km² 11

AYAġ 14.057 1.108 km² 13

AraĢtırma yöntemi olarak içerik analizi yöntemi kullanılmıĢtır. Genel olarak kitle

iletiĢim araçları için kullanılan bu yöntemden belediyeler internet sitelerini incelemek için

yararlanılmıĢtır. Ġçerik analizi, belediyelerin internet sitelerini bir iletiĢim metni olarak

değerlendirmektedir. Siteler incelendiği zaman siyasal katılım için zemin oluĢturacağı

düĢünülen, tanıtma ve tanımaya yönelik bazı uygulamaları yaygın olarak kullandıkları tespit

edilmiĢtir. Yapılan araĢtırmalar bu araçlarla ilgili genel bir döküm yapmaktadır (Özipek, 2010,

s.196-205; Tarhan, 2007, s.75-95). ÇalıĢmalar derlenerek ve internet teknolojisinin sunduğu

yeni olanaklar da eklenerek kategoriler oluĢturulmuĢtur.

Kategoriler iki baĢlıkta, siyasal katılımı destekleyen tanıtma ve tanıma faaliyetleri

olarak gruplandırılmıĢtır. Halka iliĢkiler faaliyetleri açısından ilk grubu örgütü, çalıĢanlarını,

ürettiği mal ve hizmetlerini kamularına tanıtmaya yönelik olarak gerçekleĢtirilen uygulamalar

oluĢturmaktadır. Temel olarak bilgi vermeyi amaçlayan bu ilk grup vatandaĢların neye

katılacaklarına yönelik bir donanım vermektedir. Ġnternet sitelerinden gerçekleĢen bu

uygulamaların tanıtıcı nitelikte olanları aĢağıdaki Ģekilde sıralanmaktadır:

Belediye BaĢkanı: Bu çerçevede belediye baĢkanı ile ilgili bilgiler ve mesajlar

verilmektedir. BaĢkanın özgeçmiĢi, fotoğrafları, mesajı, iletiĢim bilgileri,

baĢkana mesaj gibi içeriklerle bu baĢlıkta değerlendirilmiĢtir.

9

Belediye Yönetimi: Belediye Meclisi, Komisyonlar, Encümen, Muhtarlar ile

bilgiler bu çerçevede vatandaĢlarla paylaĢılmakta, internet siteleri içinde

bulunmaktadır.

Müdürlükler: Belediyenin alt birimleri olan müdürlükler, müdür ve personel ve

iletiĢim bilgileriyle yer almaktadır.

Hizmetlere ĠliĢkin Duyurular: Yapılan çalıĢmaların duyurulmasını içeren

uygulamalardır.

Kültürel ve Sosyal Etkinlikler: Belediyeler pek çok farklı alanlarda hizmet

vermekle yükümlüdürler. Kültürel ve sosyal etkinlikler belediyelerin halkla

yönelik gerçekleĢtirdiği etkinlikler olması ve pek çok kiĢiyi etkilemesi

sebebiyle bir baĢlık olarak ele alınmaktadır.

Basından Haberler: Belediye ve/veya yöre ile ilgili basında çıkan haberlerin

derlendiği bir bölüm internet sitelerinde yer almaktadır.

Örgüt ġeması: Organizasyon veya teĢkilat Ģeması olarak da adlandırılabilen,

örgütü iĢlevlerine göre sınıflandıran bu Ģema internet sayfalarında yer

almaktadır.

Ġlçe Bilgileri: Yörenin tarihi, coğrafi özellikleri, kent bilgileri gibi baĢlıkların

yer aldığı kentlilik bilincini geliĢtirmeye yönelik uygulamalardır.

Kurumsal Haberler: Belediyenin hem çalıĢmaları hem de çalıĢanları ile ilgili

faaliyet ve geliĢmelerin aktarıldığı bir baĢlıktır.

Sıkça Sorulan Sorular: Halkın sıkça sorduğu soruların derlenmesiyle hazırlanan

ve onların hızlı bir Ģekilde yanıta ulaĢmasını sağlayan bir uygulamadır.

RSS uygulaması: Sitede yapılan her değiĢikliğin üyelere iletilmesine yönelik

bir uygulamadır. Bu sayede yeni veri giriĢinden üye olanların anında haberdar

olması sağlanır.

PaylaĢım seçenekleri: Son dönemde sosyal medyanın önemi ve yaygınlığı

artmıĢtır. Bunu fark eden pek çok belediye Facebook ve Twitter‟da paylaĢım

olanağı sunmaktadır. Bu uygulamalar internet sitesindeki duyuruların

yayılmasını sağlamaktadır.

Ġkinci baĢlıkta değerlendirilen uygulamalar tanıma uygulamalarıdır. Yerel yönetimler

açısından halkın talep ve isteklerini öğrenmeye yönelik olarak gerçekleĢtirilen uygulamaları

içermektedirler. Ġnternet iki yönlü iletiĢime izin veren doğasıyla simetrik halkla iliĢkilerin

gerçekleĢebileceği bir mecrayı oluĢturmaktadır. Bu uygulamalar Ģöyle sıralanmıĢtır:

Basın ve Halkla ĠliĢkiler Birimi: Birimin varlığı halkla iliĢkiler faaliyetinin bir

sistem içinde gerçekleĢmesi açısından önem taĢımaktadır. Genel olarak büyük

ölçekli belediyeler iletiĢim faaliyetlerini yönetmek için müdürlük Ģeklinde bir

birim kurmaktadırlar. Özellikle tanımaya yönelik uygulamaların yönetsel bir

dönüĢüm yapabilmesi birim örgütlenmesinin varlığıyla iliĢkilendirilmektedir.

ĠletiĢim Bilgileri: VatandaĢların yöneticilere ulaĢabileceği kanalların açık

olması gereklidir. Bu çerçevede günümüz yeni iletiĢim teknolojileriyle birlikte,

telefon, faks, e-posta ve adres, Google harita gibi pek çok bilgi

paylaĢılmaktadır.

Bilgi Edinme BaĢvurusu: Bilgi edinme baĢvurusu yasal zorunluluk olarak

internet sitelerinde bulunması gereken bir baĢlığı oluĢturmaktadır. Bu

baĢvurular genel olarak internet sitelerinden derlenmektedir. Gelen

baĢvuruların derlenerek, yönetsel dönüĢüm yaratması bu uygulamanın temel

amacını oluĢturmaktadır.

10

BĠMER: BaĢbakanlık ĠletiĢim Merkezi‟ne link vermek Ģeklinde vatandaĢların

dilek ve Ģikâyetlerini iletebilecekleri bu merkezin hem tanıtımı yapılmakta,

hem de belediye ile ilgili sorunların iletilebileceği bir baĢka yol sunulmaktadır.

Ġstek ve Ģikâyet hattı: Pek çok belediye özel numaralarla halka 7 gün 24 saat

hizmet veren merkezler kurmuĢtur. Bu danıĢma merkezlerine, Ģahsen yüz yüze

baĢvuru dıĢında, telefon ve internet kanalıyla da ulaĢılmaktadır.

Anket: Pek çok alanda, vatandaĢların, tutum, düĢünce ve eğilimlerini öğrenmek

amacıyla anket uygulaması yapılmakta, değerlendirme sonuçları da internet

üzerinden takip edilebilmektedir.

Ziyaretçi defteri: Forum uygulamasının atasını oluĢturan ziyaretçi defteri

uygulamasıyla halk katılımı gerçekleĢmekte, internet sitelerinde ayrılan

alanlara paylaĢım yapılabilmektedir.

BaĢkana mesaj: Ġnternet üzerinden doğrudan belediye baĢkanına mesaj atmayı

sağlayan bu uygulama ile düĢünce, talep ve Ģikâyetlerin anında üst yönetime

ulaĢması hedeflenmektedir.

Siyasal katılımı destekleyici nitelikte olan halkla iliĢkiler uygulamaları iki ayrı

baĢlıkta içerik analizi ile değerlendirilmiĢ ve uygulamaların kullanım düzeyi hem belediye

ölçeğinde hem de uygulama ölçeğinde ortaya koyulmuĢtur.

4.2. Bulgular

AraĢtırmaya baĢlandığında bütün ilçe belediyelerinin internet sitesinin olduğu tespit

edilmiĢtir. AraĢtırmanın ortalarında AyaĢ Belediyesi‟nin internet sitesine eriĢim mümkün

olmamıĢ ve siteye ulaĢım aylar sonra açılmıĢtır. Tüm belediyelerin internet siteleri bel.tr

uzantılıdır. Siteler genel olarak Bilgi ĠĢlem Birimleri tarafından yönetilmektedir. Sitelerin

açılıĢ sayfaları ve içerikleri özel olarak tasarlanmıĢtır. Belediyelerin internet siteleri

birbirleriyle benzerlik taĢımamaktadır. Bu özgün tasarımlar içeriklerde de farklılıklara yol

açmaktadır. Sitelerin açılıĢ sayfalarında, belediyenin adı, logosu, baĢkanın fotoğrafı,

hizmetlere iliĢkin fotoğraflar ve yeni sayfalara açılan baĢlıklar bulunmaktadır. Altındağ,

Çubuk ve Çankaya Belediyeleri sitelerinin Ġngilizce versiyonunu da oluĢturarak kullanıma

sunmuĢlardır. Farklı bir uygulama olarak, Çubuk belediyesinde, Slovenya‟nın Sabinov

Belediyesiyle gerçekleĢen kardeĢ Ģehir protokolü dolayısıyla, Slovence dil seçeneği de

bulunmaktadır. Mavi ve tonları en sık kullanılan tema rengi olarak dikkat çekmektedir.

4.2.1. İlçe Belediyeleri İnternet Sitelerindeki Tanıtma Uygulamaları

Tanıtma uygulamaları bilgi vermeyi içerir. Bilgi vermenin amacı halkın neler

yapıldığını öğrenmesi ve bu yönetimin kendini halkın değerlendirmesine açması, kendini

iyileĢtirme ve geliĢtirmeyi baĢtan kabullenmesidir (Uysal-Sezer, 1996, s.60). Bu çerçevede ilk

olarak tanıtma uygulamaları değerlendirilecektir.

11

Tablo 2. Ankara Ġlçe Belediyeleri Ġnternet Sitelerinde Tanıtmaya Yönelik Halkla ĠliĢkiler

Uygulamaları

Ankara İli İlçe

Belediyeleri Ba

şka

n

Bel

ediy

e Y

ön

etim

i

Bir

imle

r

Kü

ltü

rel

ve

So

sya

l

Ça

lışm

ala

r

Hiz

met

lere

İli

şkin

Bil

gil

er

Ba

sın

da

bel

de/

bel

ediy

e

Örg

üt

Şem

ası

İlçe

Bil

gil

eri

Ku

rum

sal

Hab

erle

r

RS

S

Pa

yla

şım

Seç

eneğ

i

Sık

ça S

oru

lan

So

rula

r

To

pla

m

Keçiören + + + + + − − + + − + − 8/12

Çankaya + + + + + + + + + + + + 12/12

Yenimahalle + + + − + − − + + − − − 6/12

Mamak + + + + + + + − + − − + 9/12

Sincan + + + − + − + + + + − − 8/12

Altındağ + + + + + + − + + − + + 10/12

Etimesgut + + + + + − + + + − − − 8/12

Pursaklar + + + + + − + + + − + − 8/12

Gölbaşı + + + − + + + + + − − − 8/12

Çubuk + + + + + + + + + − − − 9/12

Elmadağ + + + − + − + + + − + − 8/12

Kazan + + + − + − + + + − + − 8/12

Akyurt + + + − + − + + + + − − 8/12

Bala + + − − − − − + + − − − 4/12

Kalecik + + + + + − − + + − − − 7/12

Ayaş + + − + + − − + + − − − 6/12

Toplam 16 16 14 9 15 5 10 15 16 3 6 3

Ġnternet sitelerinden yapılan tanıtma uygulamaları belli baĢlıklarda gruplanarak

değerlendirilmiĢtir. Bunlar baĢkan, yönetim, ilçe bilgileri, hizmetler ve paylaĢım seçenekleri

olarak gruplandırılmıĢtır.

BaĢkan: BaĢkan, özgeçmiĢi, mesajı, fotoğrafları bütün internet sitelerinde bulunan bir

öğeyi oluĢturmaktadır. Ertekin‟in de altını çizdiği gibi, “belediye, „güçlü baĢkan modeli‟

yönünde geliĢmiĢtir. Türk belediyeciliğinde, güçlü baĢkan ve onun çevresinde yaratılan imaj

halkla iliĢkiler açısından önemlidir” (Ertekin, 1995, s.8). Bu nedenle de uygulamaların

öncelikle baĢkana, onun siyasal imajına, yeniden seçilmesine ve partisinin ülke çapında

baĢarısına katkıda bulunmaya yöneldiği ifade edilmektedir (Uysal-Sezer, 1996, s.65). Ġki

saptamaya katılarak, özellikle fotoğraflarla desteklenen baĢkan imajının internet sitelerinin

açılıĢ sayfalarında ön planda olduğu yapılan değerlendirmede görülmektedir.

Yönetim: Belediye yönetimi, baĢkan yardımcıları, encümen, meclis, birimler, örgüt

Ģeması, iletiĢim bilgileri bu baĢlıkta sunulan öğeleri oluĢturmaktadır. Neredeyse tüm

belediyeler bu bilgileri paylaĢmaktadır. Belediye baĢkanının gücü ve etkinliğinin belediye

meclisi gibi karar organları üzerinde olumsuz etkisi olduğu ifade edilse de (Ertekin, 1995, s.9)

internet sitelerinden bu bilgilerin yüksek düzeyde paylaĢıldığı tespit edilmiĢtir.

12

Ġlçe bilgileri: Ġlçe bilgileri ve haber derlemeleri birlikte değerlendirilmiĢtir.

Neredeyse tüm belediyeler, ilçeleriyle ilgili genel bilgileri internet sitelerinde paylaĢmıĢlardır.

Ancak yine bu çerçevede bir tanıtım uygulaması olarak düĢünülen, beldeye iliĢkin çıkan

haberlerin değerlendirmesi ise sadece beĢ belediye tarafından yapılmaktadır.

Hizmetler: Hizmetler baĢlığında, hizmete iliĢkin bilgiler, kurumsal haberler, kültürel

ve sosyal çalıĢmalar ve sıkça sorulan sorular değerlendirilmiĢtir. Neredeyse tüm belediyeler

kurumsal haberler ve hizmete iliĢkin bilgiler vermiĢ, belediyelerin yarısı kültürel ve sosyal

çalıĢmalarını duyurmuĢtur. Dikkat çekici durum ise sıkça sorulan sorular uygulamasının

sadece üç belediyede sunulan bir hizmet olmasıdır. Bilindiği gibi, sıkça sorulan sorular, gelen

baĢvuruların değerlendirmesiyle oluĢmakta ve internet kullanıcıların iĢini kolaylaĢtırmaktadır.

BaĢvuruların, taleplerin dökümlenip sistematize edilmesiyle oluĢmaktadır. Bu nedenle de

yönetsel bir halkla iliĢkiler uygulaması olarak değerlendirilmelidir. Uygulamadaki bu düĢük

düzey bir olumsuzluk olarak tespit edilmiĢtir.

PaylaĢım seçenekleri: Bu baĢlık altında paylaĢım seçenekleri ve RSS uygulaması

değerlendirilmiĢtir. Günümüzde sosyal medya uygulamaları giderek önemini arttırmaktadır.

Sosyal medya, “kullanıcılara enformasyon, düĢünce, ilgi ve bilgi paylaĢım imkânı tanıyarak

karĢılıklı etkileĢim yaratan çevrimiçi araçlar ve web siteleri için ortak kullanılan bir terimdir”

(Sayımer 2008, s.123). PaylaĢım seçenekleri ile Türkiye‟de yaygın olarak kullanılan iki sosyal

medya uygulaması, Facebook ve Twitter‟dan bağlantı yapmayı sağlayan bir uygulamadır. Bu

sayede, internet sitesindeki bir baĢlığın kullanıcının Facebook veya Twitter sayfasından

duyurulması ve sitenin çarpan etkisiyle yayılması sağlanmaktadır. Altı belediye sitesinde bu

uygulama kullanılmaktadır. RSS uygulaması ise, sitenin yaptığı güncellemeleri üyelerine

duyuran bir uygulamadır. Ġnternet sitesinde bulunan „RSS‟ veya „Beni Ekle‟ ikonuna e-posta

adresinin girilmesi ile gerçekleĢen bu uygulama ile yeniliklerden üyeler haberdar olmaktadır.

Özellikle özel sektör kuruluĢlarının internet sitelerinde çok sık kullanılan bu uygulama

belediyelerin internet sitelerinin sadece üçünde kullanılmaktadır.

4.2.2. İlçe Belediyeleri İnternet Sitelerindeki Tanıma Uygulamaları

Tanıma uygulamaları halkla iliĢkilerin iki yönlü simetrik uygulamalarını

oluĢtururken siyasal katılım açısından kamuların istek ve taleplerinin yönetsel politikalara

ulaĢmasını sağlamaktadır. Belediyelerin tanıma uygulamaları aĢağıda değerlendirilmektedir.

Tablo 3. Ankara Ġlçe Belediyeleri Ġnternet Sitelerinde Tanımaya Yönelik Halkla ĠliĢkiler

Uygulamaları

13

İlçe

Belediyeler Ba

sın

ve

Ha

lkla

İli

şkil

er

bir

imi

bu

lun

ma

sı

Bil

gi

edin

me

ba

şvu

rusu

BİM

ER

Şik

ây

et-i

stek

hatt

ı

An

ket

Ziy

are

tçi

def

teri

Ba

şka

na

mes

aj

To

pla

m

Keçiören + + − Akmasa − − + 4/7

Çankaya + + − Çankaya çözüm

merkezi

− − + 4/7

Yenimahalle − + − + + − − 3/7

Mamak + + − Alomamak − − + 4/7

Sincan + + − Beyaz masa − − + 4/7

Altındağ + + − Altın masa − − − 3/7

Etimesgut + + − + − − + 4/7

Pursaklar + + − Tebessüm

masası

− − + 4/7

Gölbaşı - + − + − − − 2/7

Çubuk − + − + − + + 4/7

Elmadağ + + − Beyaz masa + + 5/7

Kazan − + + + + − + 5/7

Akyurt − + − + + − 3/7

Bala − + − + − + − 3/7

Kalecik - - - + - + − 2/7

Ayaş - + - + - + − 2/7

Toplam 8 15 1 16 4 4 9

Basın ve Halkla ĠliĢkiler Birimi: Ġnternet sayfasında Basın ve Halkla ĠliĢkiler birim

bilgilerinin bulunması halkla iliĢkilerin yönetsel bir etkinlik olarak değerlendirilmesini

sağlayacak bir örgütlenmenin var olduğunu göstermektedir. Bilindiği gibi pek çok kamu

kurum ve kuruluĢu bir örgütlenme olmadan ve çoğu zaman yaptıklarının da farkında olmadan

halkla iliĢkiler faaliyetleri gerçekleĢtirmektedir. Bir birimin bilinçli olarak kurulması bu

iletiĢimin örgütlü ve sürekli olarak gerçekleĢmesini sağlayacaktır. Böyle bir örgütlenmeyle

doğal olarak halkla iliĢkiler faaliyetlerinin etkinliğinin de yüksek olacağı açıktır. Özellikle,

tanıma faaliyetlerinin ihtiyaç duyduğu araĢtırma, değerlendirme ve yönetsel dönüĢüm yapma

kapasitesi birim örgütlenmesi durumunda çok daha etkin olacaktır. Oysa ilçe belediyelerinin

sadece yarısında halkla iliĢkiler birimi olduğu tespit edilmiĢtir.

Bilgi edinme baĢvurusu: Günümüzde demokratik devlet anlayıĢının sonucu olarak,

üçüncü kuĢak haklardan bahsedilmektedir. Birinci kuĢak haklar, yaĢama hakkı, seçme ve

seçilme hakkı gibi haklardan oluĢmaktadır. Ġkinci kuĢak haklar ise, devletlerin sosyal

sorumluluklarına gönderme yapan, ekonomik ve sosyal hakları içermektedir. Günümüzde

haklar kavramı bir boyut daha ileri gitmiĢ ve dayanıĢma ve katılım kavramlarında özetlenecek

haklar gündeme gelmiĢtir. Çevre, barıĢ, geliĢme ve katılım hakkı gibi haklar günümüz

demokrasilerinin de standartlarını oluĢturmaktadır. Bilgi edinme hakkı dayanıĢma haklarının

14

(solidarity rights) iyi bir örneğini oluĢturmaktadır. Bilgi edinme özgürlüğü ise, ifade

özgürlüğü ile olan yakın ilgisi nedeniyle daha çok birinci kuĢak hak ve özgürlüklere yakın

durmaktadır (Yaşamış, 2011, s.3). Her iki durumda da bu hakkın kullanımına yönelik yapılan

düzenlemelerin kamu yönetimindeki halkla ilişkiler uygulamalarının bugünkü duruma

gelmesinde büyük etkisi olduğu kabul edilmektedir. 24.4.2004 tarihli Bilgi Edinme Hakkı

Kanununun Uygulanmasına ĠliĢkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik yerel yönetimleri,

köyleri hariç tutarak bilgi edinme baĢvurusunun kapsamı içine almıĢtır. Bilgi edinme birimleri,

eğer var ise, halkla iliĢkiler birimleri içinde kurulmaktadır. Bilgi edinme hakkı ile kurumların

geleneksel gizlilik geleneği kırılmıĢ ve Ģeffaflığa katkıda bulunmuĢtur. Bilgi edinme yönetime

katılma ve aynı zamanda yönetimi denetleme fırsatı vermektedir (Eken, 2005, s.115). Kalecik

Belediyesi dıĢındaki tüm belediyelerde internet sitesinden baĢvuru yapılabilmektedir.

Belediyeler internet siteleri içinde, hazır baĢvuru formları koyarak baĢvuruları

değerlendirmektedir.

BĠMER: BaĢbakanlık ĠletiĢim Merkezi, Valilik, Kaymakamlık, Ġl Müdürlüğü ve

Bölge Müdürlükleri ile Bakanlıkların Merkez TeĢkilatı, bağlı, ilgili ve iliĢkili kamu kurum ve

kuruluĢlarını kapsayan bir halkla iliĢkiler uygulamasıdır. 2010 yılı baĢvuruları incelendiğinde

BĠMER sistemi üzerinden yaklaĢık toplam 925.000 baĢvuru yapıldığı ve yaklaĢım 16.000

baĢvurunun belediyelerde yapılan iĢlemlere iliĢkin olduğu ortaya çıkmaktadır (BaĢbakanlık,

2010, s.62). Tüm merkez ilçe belediyeleri içinde sadece Kazan Belediyesi, BĠMER baĢvuru

formunu internet sitesinde sunmaktadır.

ġikâyet-istek hattı uygulaması: Bütün belediye internet sitelerinde bu uygulama

bulunmaktadır. Bazı belediyeler posta adresi, telefon numarası, e-posta gibi bilgiler dıĢında

444‟lü numaralarla 24 saat ulaĢılabilecek hatlar oluĢturmuĢlardır. 1980-90 yılları arasında

özellikle büyükĢehir belediyelerinde kurulan bürolar ve vatandaĢların dilek ve Ģikâyetlerini

iletmeleri için özel numaralı telefon hatlarının kurulduğu bilinmektedir (Aksoy, 2006, s.56).

Günümüzdeki uygulamalar bu uygulamaların geliĢmiĢ hallerini oluĢturmaktadır. Tüm

belediyelerde bu uygulama bulunmaktaysa da uygulamanın iĢlevsel olabilmesi, halka doğru

sağlıklı bilgi akıĢıyla gerçekleĢecektir (Öner, 2001, s.106).

Anket uygulaması: Kamuoyu araĢtırmaları, genel yararı ilgilendiren yerel hizmetler

hakkında karar vermeden önce yerel topluluğun konu üzerinde ne düĢündüğünün

belirlenmesinde kullanılabilecek önemli bir yöntemdir (Öner, 2001, s.108). Mevcut politika

ve hizmetlerin değerlendirilmesinde ve geleceğe yönelik politika yönelimlerinin

belirlenmesinde bilgi kaynağı oluĢturmaktadırlar (Uysal-Sezer, 1987, s.31). Kamu

yönetimindeki internet siteleri üzerinde yapılmıĢ araĢtırmalar anket uygulamalarının genel

15

olarak göz ardı edildiğini tespit etmektedir (Yağmurlu, 2010, s.75). Sadece dört belediye

anket uygulaması yapmaktadır. Var olan uygulamalar tek soruluk uygulamalar Ģeklinde

düzenlenmiĢtir. Anket uygulamaları verilen oyların yüzde olarak dağılımlarını da kullanıcılara

göstermektedir.

BaĢkana mesaj: Bu uygulama ile geleneksel görüĢme gününe benzer bir Ģekilde

doğrudan belediye baĢkanına dilek ve Ģikâyetlerin aktarılması söz konusudur. Sekiz belediye

bu uygulamaya yer vermiĢtir.

Ziyaretçi defteri: Forum uygulamalarının atasını oluĢturan ziyaretçi defteri

uygulaması ile ziyaretçiler belirlenen alana veri giriĢi yapabilirler. Günümüzde kuruluĢlar,

halkla iliĢkiler faaliyetlerinin baĢarısını pek çok yöntemin yanı sıra internet mesaj

panolarındaki tartıĢmalara göre değerlendirmektedirler (Wilcox 2006, s.77). Mesaj panoları

veya ziyaretçi defterlerindeki paylaĢımlar, kamular hakkında kurumun bilgi edinmesini

sağlamaktadır. Dört belediye ziyaretçi defteri uygulamasına sahip olduğu görülmektedir.

Buraya girilen tüm veri giriĢlerinin olumlu olması kullanıcı giriĢlerinin moderatör

kontrolünde ayıklandığı izlenimini vermektedir.

5. Sonuç

Günümüzde büyük öneme sahip olan internetin ilçe belediyeleri tarafından ne Ģekilde

kullanıldığı, siyasal katılım için ne tür olanaklar sunduğu makalede tartıĢılmaya çalıĢılmıĢtır.

Siyasal katılımı desteklemeye yönelik olarak değerlendirilen bilgilendirmeye yönelik tanıtma

etkinlikleri, on iki unsur belediyelerin internet sitesinde bulunma düzeyine göre

değerlendirilmiĢtir. Bu on iki içerik beĢ ana baĢlığa referans olmaktadır. En yüksek düzeyde

paylaĢılan bilgi baĢkana ait bilgiler, belediye yönetimi ve kurumsal haberler olarak ortaya

çıkmıĢtır. Basında belediye ve belde ile ilgili çıkan haberlerin derlemesi, RSS ve Sıkça

Sorulan Sorular internet sitelerinde en az yer alan uygulamalardır. Çankaya Belediyesi tüm

uygulamaları kullanması sebebiyle, bilgilendirme açısından en baĢarılı halkla iliĢkiler

çalıĢmasını gerçekleĢtiren belediye olarak ortaya çıkmaktadır. Altındağ Mamak ve Çubuk

Belediyeleri de yüksek uygulama düzeyi sergileyen belediyeler arasındadır. En düĢük

uygulama düzeyi Kalecik Belediyesi tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir. Büyük bir belediye

olmasına rağmen Yenimahalle Belediyesinin uygulama düzeyinin düĢük kalması da

araĢtırmanın dikkat çekici bulguları arasındadır. Siyasal katılım için gerekli bilgilendirmeyi

sağlayan bu uygulamalar, halkla iliĢkiler açısından tek-yönlü iletiĢim baĢlığında

değerlendirilmektedir. AraĢtırma sürecinde dikkat çekici bir bulgu internet sitelerinin yaygın

bir uygulaması olan basınla iliĢkiler baĢlığının sadece tek bir sitede tespit edilmiĢ olmasıdır.

16

Oysa ki, internet basınla iliĢkilere yönelik yoğun olarak kullanılan bir araçtır. Basına yönelik

yapılan bilgilendirme çalıĢmalarının sonuçta kamuların bilgilendirilmesine yönelik etkisi göz

önüne alındığında, bunun büyük bir eksiklik olduğu söylenebilir. Bu uygulamaların ikinci

boyutu, siyasal katılım için ortam sağlayıcı ve halkla iliĢkiler açısından iki-yönlü iletiĢime

dayalı simetrik uygulamalara olanak sağlayan tanıma uygulamalarıdır. Ne yazık ki, tanıma

uygulamalarında katılım düzeyi tanıtma uygulamalarına göre çok düĢük kalmıĢtır. Tanıma

uygulamaları, yedi unsurla değerlendirilmiĢtir. Ġstek-Ģikâyet hatlarındaki tam, bilgi edinme

baĢvurularındaki nerdeyse tam katılım dikkat çekici bir durum olarak tespit edilmiĢtir.

BĠMER en az kullanılan uygulamadır. En yüksek uygulamalar göreli olarak küçük belediyeler

arasından çıkmıĢ, Elmadağ ve Kazan Belediyeleri beĢ uygulama ile dikkat çekici bir durum

ortaya koymuĢlardır. En az uygulama GölbaĢı, Kalecik ve AyaĢ‟ın iki uygulama düzeyiyle

oluĢmuĢtur. AraĢtırma, halkla iliĢkiler ve siyasal katılma arasındaki iliĢkiyi internet

sitelerindeki uygulamalar üzerinden değerlendirdiğinde, katılıma yönelik olarak önemli bir

potansiyeli içinde barındırdığını açıkça göstermektedir. Ġnternet, yeni bir iletiĢim teknolojisi

olarak kurumlara kamularıyla iletiĢimlerini geliĢtirici çok önemli fırsatlar sunmaktadır. Bu

fırsatların doğru olarak değerlendirilmesi, örgütsel baĢarıyı tetiklerken, siyasal arenada

demokratikleĢmeyi arttırıcı rol oynayacaktır.

Kaynakça

Aksoy, Necdet (2006) “Yerel Yönetimlerde Halkla ĠliĢkiler ve Teknoloji Kullanımı”

Türk Ġdare Dergisi, 452: 54-59.

Ankara Valiliği (2011) www.ankara.gov.tr/(2.03.2010)

BaĢbakanlık Faaliyet Raporu (2010)

www.basbakanlik.gov.tr/Handlers/FileHandler.ashx?FileId=7986 (14. 03.2011)

Cutlip, Scott M.; Center, Allen H.; Broom, Glen M. (2000) Effective Public

Relations, Prentice Hall, New Jersey.

Çitçi, Oya (1996) “Temsil, Katılma ve Yerel Demokrasi” ÇağdaĢ Yerel Yönetimler,

5(6): 5-14.

Demir, Ömer; Acar, Mustafa (1992) Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ağaç Yayıncılık,

Ġstanbul.

Eken, Musa (2005) “Gizlilik Geleneğinden ġeffaf Yönetime Doğru” Amme Ġdaresi

Dergisi, 38(1): 113-130.

Eraslan Yayınoğlu, Pınar (2007) Yerel Yönetimlerde Halkla ĠliĢkiler, Birsen

Yayınevi, Ġstanbul.

Eroğlu, Cem (1991) Devlet Yönetimine Katılma Hakkı, Ġmge Kitabevi, Ankara.

Esrock, L ve Leichty, G B (2000) “Organization of Corporate Web Pages: Publics

and Functions” Public Relations Review, 26(3): ,,,,,,,,,,,,,,.

Ertekin, Yücel (1995) Halkla ĠliĢkiler, TODAĠE Yayınları, Ankara.

Ertekin, Yücel (1995) “Yerel Yönetimlerde Halkla ĠliĢkiler Sorunu” ÇağdaĢ Yerel

Yönetimler, 4(5): 3-11.

Gölönü, Siren

17

Kazancı, Metin (1978) Halkla ĠliĢkiler Açısından Yönetim ve Yönetilenler, AÜ SBF

Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara.

Keleş, Ruşen (2009) Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, Ġstanbul.

Öner, Şerif (2001) “Belediyelerde Yönetime Katılmada Halkla ĠliĢkilerin Rolü ve

Önemi” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2): 100-114.

Özüpek, M. Nejat (2010) “Belediyelerin Halkla ĠliĢkiler ÇalıĢmalarında Ġnternet

Kullanımı: BüyükĢehir Web Siteleri Üzerine Uygulamalı Bir ÇalıĢma” Selçuk ĠletiĢim, 6, 3,

Özüpek, M. Nejat ve Aksoy, Necdet (2010) “Bir Halkla ĠliĢkiler Fonksiyonu

Olarak Bilgi Edinme Hakkı ve Belediyelerdeki Uygulamaları” Selçuk ĠletiĢim, 6(2):49-61.

Sayımer, İdil (2006) “Halkla ĠliĢkilerde Hedef Kitlelerle Çift Yönlü Simetrik

ĠletiĢim Kurmak Amacıyla Web Siteleri Kullanımı” Yeni ĠletiĢim Ortamları ve EtkileĢim

Uluslararası Konferansı, 1-3 Kasım 2006, 163-172.

Sayımer, İdil (2008) Sanal Ortamda Halkla ĠliĢkiler, Beta Yayınları, Ġstanbul.

Tarhan, Ahmet (2007) “Halkla ĠliĢkilerde Tanıma ve Tanıtma Aracı Olarak Ġnternet:

Belediyelerin Web Sayfaları Üzerine Bir Analiz, 4(4): 75-95.

Timisi, Nilüfer (2003) Yeni ĠletiĢim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost Kitabevi,

Ankara.

Tokgöz, Oya (2008) Siyasal ĠletiĢimi Anlamak, Ġmge Yayıncılık, Ankara.

Tortop, Nuri; Aykaç, Burhan, Yayman, Hüseyin, Özer, M. Akif (2008) Mahalli

Ġdareler, Nobel Yayın, Ankara.

Türkiye İstatistik Kurumu (2011),

www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=60&ust_id=2 (18.04.2011)

Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 31 Ocak 2006 (2006) www.bilgitoplumu.gov.tr/.../TUIK/060131_WebHizmetleriArastirmasi.xls (17.06.2011)

Uysal, Birkan (1998) Siyaset Yönetim Halkla ĠliĢkiler, TODAĠE Yayınları, Ankara.

Uysal, Birkan (1996) “Yerel Yönetimler ve Halkla ĠliĢkiler” ÇağdaĢ Yerel

Yönetimler, 5(6): 59-67.

Uysal-Sezer, Birkan (1987) “Yerel Yönetimin Çevresi-Halkla ĠliĢkiler ve Kanaat

AraĢtırmaları” Amme Ġdaresi Dergisi, 20(1): 15-32.

Wilcox, Dennis L. (2006) The Landscape of Today’s Public Relations, Anàlisi (34):

67-85.

Yağmurlu, Aslı (2010) “E-Halkla ĠliĢkiler ve Bakanlık Uygulamaları” Selçuk

ĠletiĢim, 6(2): 62-80.

Yalçındağ, Selçuk (1996) Belediyelerimiz ve Halkla ĠliĢkileri, TODAĠE Yayınları,

Ankara.

Yaşamış, Firuz D. (2011) “Anayasa Hukuku ve Ġnsan Hakları Açısından Bilgi

Edinme Hakkı” www.bilgiedinmehakki.org/.../Anayasa_Hukuku_ve_Insan_Haklari_

Acisindan_Bilgi_Edinme_Hakki_F_Yasamis.pdf (10.06.2011)