Vòng cung bất ổn Đông Á - Nhân tố chính trong hệ thống an ninh khu vực

Vßng cïng bÊt æn §«ng ¸…

Nghiªn cøu Trung Quèc sè 8(132) – 2012 27

Quan hÖ - ®èi ngo¹i

GS. TSKH Vladimir kolotov

Tr−êng §¹i häc Tæng hîp quèc gia Saint – Peterburg, Liªn bang Nga

hiÒu chuyªn gia ®· nhÊn m¹nh vai trß ®Æc biÖt cña ®¹i lôc ¸-¢u trong viÖc c©n b»ng

lùc l−îng gi÷a çc c−êng quèc lín. Trong giíi häc gi¶ th× cuéc ®èi ®Çu gi÷a çc liªn minh cña çc c−êng quèc biÓn vµ lôc ®Þa t¹i ®¹i lôc ¸-¢u ®−îc gäi lµ “The Greet game” (cuéc ch¬i lín). Vµo ®Çu thÕ kû XX Mackinder H.J. ®· chØ ra c«ng thøc kiÓm so¸t ®Þa chÝnh trÞ r»ng “N−íc nµo thèng trÞ ®−îc ch©u ¢u n−íc ®ã sÏ thèng trÞ ®−îc Harland. N−íc nµo thèng trÞ ®−îc Harland n−íc ®ã sÏ thèng trÞ ®−îc §¶o thÕ giíi. N−íc nµo thèng trÞ ®−îc §¶o- thÕ giíi n−íc ®ã sÏ thèng trÞ ®−îc toµn thÕ giíi”(1). Trong c«ng thøc nµy thuËt ng÷ §¶o- thÕ giíi (World-Island) cã ngô ý lµ ®¹i lôc ¸-¢u.

§Õn gi÷a thÕ kû XX ng−êi ta cho r»ng, “§¹i lôc ¸ - ¢u lµ trung t©m cña thÕ giíi, n−íc nµo thèng trÞ ®−îc ¸-¢u n−íc ®ã sÏ thèng trÞ ®−îc toµn bé thÕ giíi” 2). Trong thêi kú “chiÕn tranh l¹nh” nguyªn Cè vÊn an ninh cña Tæng thèng Mü J. Carter lµ Z.Brzezinski ®· ph¸t triÓn quan ®iÓm nµy

trong cuèn s¸ch “Bµn cê lín” cña m×nh. Z.Brzezinski nhÊn m¹nh r»ng, “VÒ tæng thÓ th× sù hïng m¹nh cña ®¹i lôc ¸ - ¢u v−ît tréi h¬n nhiÒu so víi søc m¹nh cña Hoa Kú. May mµ ®èi víi Hoa Kú, ®¹i lôc ¸-¢u lµ qu¸ lín nªn t¹i ®ã kh«ng thÓ cã sù thèng nhÊt vÒ chÝnh trÞ… V× vËy, ¸-¢u lµ mét bµn cê lín, t¹i ®ã cuéc ®Êu tranh giµnh quyÒn thèng trÞ vÉn tiÕp tôc diÔn ra”(3).

Trong cuèn s¸ch trªn cña Z. Brzezinski cã mét b¶n ®å “Khèi Nga-Trung vµ ba mÆt trËn chiÕn l−îc trung t©m”, trªn ®ã chØ râ khu vùc kiÓm so¸t “Khèi Nga-Trung” vµ “ba mÆt trËn chiÕn l−îc trung t©m” kiÒm chÕ ®èi thñ tiÒm tµng t¹i ¸ - ¢u trïng khíp víi nh÷ng quan ®iÓm vÒ vai trß cña ®¹i lôc ¸-¢u ®· ®−îc tr×nh bµy. Trªn b¶n ®å nµy còng thÓ hiÖn rÊt râ mét trong nh÷ng quan s¸t quan träng cña Z.Brzezinski r»ng, “Khèi Nga-Trung ®· kiÓm so¸t phÇn lín ®¹i lôc ¸ - ¢u nh−ng l¹i kh«ng kiÓm so¸t ®−îc phÇn ngo¹i vi cña ®¹i lôc nµy” 4), phÇn ®· t¸ch ¸- ¢u khái nh÷ng “mÆt trËn chiÕn l−îc trung t©m”.

N

Vladimir kolotov


Khèi Nga- Trung vµ ba mÆt trËn chiÕn l−îc trung t©m(5)

NÕu xem xÐt kü “mÆt trËn chiÕn l−îc phÝa §«ng ta cã thÓ thÊy mÆt trËn nµy ch¹y tõ §«ng sang T©y qua quÇn ®¶o Kuril (tiÕng NhËt lµ “l·nh thæ ph−¬ng B¾c”, qua TriÒu Tiªn bÞ ph©n chia (B¾c TriÒu Tiªn vµ Hµn Quèc), qua Trung Quèc bÞ ph©n chia (Trung Quèc vµ §µi Loan), ViÖt Nam bÞ ph©n chia (ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa vµ ViÖt Nam Céng hßa). Trªn b¶n ®å nµy chØ nªu ra nh÷ng ®iÓm nãng tiÒm n¨ng quan träng nhÊt mµ kh«ng nh¾c ®Õn nh÷ng tranh chÊp l·nh thæ nhá kiÓu nh− çc ®¶o Dokdo (Takesima) hay quÇn ®¶o Senkaku (§iÕu Ng−). MÆc dï “chiÕn tranh l¹nh” ®· kÕt thóc nh−ng t¹i “mÆt trËn” nµy vÉn kh«ng cã nhiÒu thay ®æi, nguy c¬ bÊt æn vÉn gi÷ nguyªn nh− tr−íc ®©y. N¨m 1975, ViÖt Nam ®· thèng nhÊt trªn phÇn lôc ®Þa nh−ng quÇn ®¶o Hoµng Sa ®· bÞ qu©n ®éi Trung Quèc

chiÕm ®ãng tõ n¨m 1974, trong khi qu©n ®éi ViÖt Nam ®ang chuÈn bÞ cuéc tiÕn c«ng quyÕt ®Þnh t¹i miÒn Nam ViÖt Nam. CÇn nãi thªm r»ng, qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hßa khi ®ã ®· kiÓm so¸t quÇn ®¶o Hoµng Sa. N¨m 1974, “çc ®¬n vÞ ®ån tró cña ViÖt Nam Céng hßa ®· nhanh chãng di t¶n khái Hoµng Sa víi sù hç trî tÝch cùc cña H¹m ®éi B¶y cña Hoa Kú”(6). Trung Quèc hiÖn ®ang muèn chiÕm quÇn ®¶o Tr−êng Sa. ViÖt Nam vµ çc n−íc §«ng Nam ¸ kh¸c kÞch liÖt ph¶n ®èi Trung Quèc lµm ®iÒu nµy. Hoa Kú ñng hé nç lùc cña ViÖt Nam vµ çc n−íc §«ng Nam ¸.

NÕu kÕt hîp nh÷ng “mÆt trËn trung t©m” cña cuéc chiÕn tranh l¹nh l¹i víi nhau, chóng ta sÏ cã ®−îc mét trong nh÷ng ph−¬ng ¸n cña “vßng cung bÊt æn” ¸ - ¢u. T¹i nh÷ng khu vùc quan träng h¬n vÒ ®Þa chÝnh trÞ, t¹i vßng cung nµy xuÊt



hiÖn nhiÒu nh¸nh gièng nh− nh÷ng chiÕc xóc tu tãm chÆt çc n−íc vµ khu vùc “chuyÓn tiÕp”, d×m chóng vµo vùc th¼m biÓn s©u cña sù bÊt æn l©u dµi(7).

Theo ngµi Ju. I. Drozdov, ThiÕu t−íng KGB Liªn X«, ng−êi tõng l·nh ®¹o Côc t×nh b¸o bÝ mËt PGU thuéc KGB Liªn X« (Côc “C”) th× “V¸n cê lín kh«ng chØ tËp trung vµo kh«ng gian ®èi ®Çu chiÕn l−îc gi÷a Hoa Kú víi Nga vµ Trung Quèc, mµ Pipelanistan” (tªn gäi chung çc quèc gia n»m trong hÖ thèng cña nh÷ng ®−êng èng dÉn dÇu khÝ cã t¹i Trung vµ TiÒn ¸) lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cña kh«ng gian nµy. Theo häc thuyÕt thèng trÞ toµn bé th× LÇu N¨m gãc sÏ kiÓm so¸t nh÷ng “bÊt æn” kh¸c tõ Sõng ch©u Phi ®Õn T©y Trung Quèc”(8).

Chóng ta cã thÓ bæ sung thªm cho phÇn phÝa §«ng vµ phÝa T©y thuéc “vßng cung bÊt æn” do Ju. I. Drozdov miªu t¶. Trong bµi nµy chóng t«i muèn xem xÐt s©u thªm vÒ phÇn phÝa §«ng “vßng cung bÊt æn” ¸-¢u, phÇn cã vai trß quan träng trong “bµn cê lín” hiÖn nay. Tr−íc hÕt, cÇn nhÊn m¹nh lµ, phÇn nµy kh«ng kÕt thóc t¹i Trung Quèc. Mét nh¸nh cña nã ®i tiÕp lªn phÝa B¾c, däc theo “mÆt trËn chiÕn l−îc phÝa §«ng”, nh¸nh kh¸c ®i tiÕp xuèng §«ng-Nam vµ bao trän lÊy phÇn §«ng Nam ¸ lôc ®Þa (§«ng §«ng D−¬ng), ®i tiÕp däc theo BiÓn §«ng, däc theo çc ®¶o kh¸c cho tíi tËn §«ng Timo(9). Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, chóng ta quan t©m h¬n ®Õn khu vùc mµ “vßng cung bÊt æn” ®i chÐo qua “phÇn r×a” Hoa Nam cña Trung Quèc. NÕu ph©n tÝch s©u h¬n t×nh h×nh trong khu vùc, ®Æc biÖt t×nh h×nh t¹i Trung Quèc, chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn r»ng, xung quanh Trung Quèc cã nhiÒu ®iÓm nãng tiÒm n¨ng

vµ nh÷ng ®iÓm nãng nµy cã thÓ sÏ gia t¨ng thªm nÕu B¾c Kinh b¾t ®Çu thay ®æi kh«ng gian xung quanh l·nh thæ cña m×nh, tr−íc hÕt lµ kh«ng gian thuéc h−íng Nam.

ChØ b¸o cô thÓ h¬n cña viÖc c©n b»ng lùc l−îng ®Þa chÝnh trÞ trong khu vùc §«ng ¸ chÝnh lµ vßng cung bÊt æn §«ng ¸ hay “mÆt trËn chiÕn l−îc phÝa §«ng” ®· tån t¹i h¬n mét thÕ kû qua. Vßng cung nµy kh«ng ph¶i chØ míi xuÊt hiÖn h«m qua mµ ®ang tån t¹i ngay trong hiÖn t¹i vµ ngµy mai nã ch−a thÓ biÕn mÊt mµ cã thÓ cßn cã ý nghÜa quan träng h¬n. §Ó hiÓu râ lµm thÕ nµo ®Ó chung sèng víi t×nh tr¹ng nµy chóng ta ph¶i ph©n tÝch mét çch logic xem vßng cung nµy ®ãng vai trß nh− thÕ nµo vµ quy m« chÝnh cña hÖ thèng an ninh §«ng ¸ ra sao.

Vßng cung bÊt æn §«ng ¸ lµ mét hÖ thèng khèi vµ ®èi träng phøc t¹p. Nh÷ng r¾c rèi cña vßng cung bÊt æn nµy ®Òu do nh÷ng lîi Ých ®Þa chÝnh trÞ cña çc chñ thÓ chÝnh thuéc chÝnh s¸ch toµn cÇu vµ khu vùc còng nh− viÖc c©n b»ng lùc l−îng t¹o nªn. BÊt kú mét thay ®æi nµo, cho dï lµ rÊt nhá trong viÖc bè trÝ vßng cung bÊt æn nµy ®Òu lµ mét th¸ch thøc cho trËt tù hiÖn nay vµ sÏ dÉn ®Õn viÖc thay ®æi c©n b»ng lùc l−îng trong khu vùc. Çc c¨n cø qu©n sù cña Hoa Kú ®ãng trªn l·nh thæ cña çc n−íc ®èi t¸c an ninh ch©u ¸ bao quanh vßng cung bÊt æn tõ h−íng §«ng- Nam. HÖ thèng nµy c¨n cø vµo hai hiÖp −íc an ninh song ph−¬ng vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn çc ®èi t¸c ch©u ¸ phô thuéc nhiÒu vµo Hoa Kú vµ víi tiÒm n¨ng kinh tÕ vµ qu©n sù to lín cña m×nh, Oasinhton ®−îc ®¶m b¶o cã thÓ tù do hµnh ®éng t¹i khu vùc nµy. Tõ m¹n §«ng - B¾c cña vßng cung nµy lµ n−íc

Vladimir kolotov


Nga vµ Trung Quèc. Hai n−íc nµy phèi hîp hµnh ®éng chñ yÕu t¹i Trung ¸ vµ trong khu«n khæ Tæ chøc hîp t¸c Th−îng H¶i. Hai n−íc tiÕn hµnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nh−ng kh«ng chó ý phèi hîp t¹i h−íng §«ng –Nam däc theo vßng cung bÊt æn §«ng ¸ thuéc biªn giíi cña m×nh. C«ng thøc hîp t¸c nhiÒu lÜnh vùc phÇn nhiÒu ®· lµm cho Tæ chøc nµy mÊt tÝnh n¨ng ®éng vµ h¹n chÕ hai n−íc tù do hµnh ®éng.

Nh− vËy, vßng cung bÊt æn §«ng ¸ ph¶n ¸nh nh÷ng tuyÕn hay “phao tiªu” ®· ®−îc h×nh thµnh trong lÞch sö, nÕu chñ thÓ ®Þa chÝnh trÞ nµo d¸m v−ît qua ®Òu bÞ coi lµ ®èi thñ vµ ngay lËp tøc bÞ ph¶n ®èi. Sù ph¶n ®èi cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng th«ng tin, ngo¹i giao, chÝnh trÞ, kinh tÕ, tµi chÝnh vµ hay qu©n sù.

HiÓn nhiªn lµ, mét bªn lµ viÖc t¨ng c−êng vÞ thÕ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña Trung Quèc, vµ mét bªn kh¸c lµ nç lùc cña Oasinhton cè duy tr× ¶nh h−ëng cña m×nh trong khu vùc nµy sÏ t¹o mét ¸p lùc lín trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau mµ hiÖn nay ®ang lµm cho khu vùc kh«ng cßn nh− tr−íc n÷a. ViÖc gia t¨ng ¸p lùc tõ bªn ngoµi (Hoa Kú) vµ bªn trong (Trung Quèc) lªn khu vùc còng ®ang lµm gia t¨ng nh÷ng tranh chÊp l·nh thæ vµ xung ®ét khu vùc ®ang tån t¹i hiÖn nay ®ång thêi g©y nªn mét lµn sãng d− luËn quèc tÕ réng r·i liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nµy, nh÷ng ®iÒu sÏ ®Ó l¹i hÖ lôy lín g©y bÊt æn ®èi víi toµn khu vùc.

Theo tµi liÖu cña Bé Quèc phßng Mü th× çc nhµ lý luËn qu©n sù Trung Quèc ®· nªu lªn quan ®iÓm chuçi ®¶o thø nhÊt vµ chuçi ®¶o thø hai (first and second island chains), thÓ hiÖn çc “tuyÕn” ®¸nh dÊu çc

vïng ®¶m b¶o an ninh quan träng nhÊt ®èi víi Trung Quèc tÝnh theo biªn giíi biÓn t¹i h−íng §«ng vµ §«ng- Nam. Râ rµng, viÖc hiÖn thùc hãa quan ®iÓm nµy sÏ ph¸ vì nguyªn tr¹ng (status quo) trong khu vùc, mét nguyªn tr¹ng ®· ®−îc h×nh thµnh trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh bëi lÏ chuçi ®¶o thø nhÊt rÊt coi träng khu vùc BiÓn §«ng, bao gåm çc quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa, §µi Loan vµ tiÕp ®ã vÒ h−íng B¾c cho tíi tËn NhËt B¶n, Chuçi ®¶o thø hai bao gåm Philippin vµ ®i s©u sang phÝa §«ng tíi quÇn ®¶o Guam(10).

Nh÷ng nguy c¬ bÊt æn chÝnh cña khu vùc §«ng ¸ lµ do ¸p lùc ngµy cµng t¨ng cña B¾c Kinh t¹i h−íng Nam vµ cña Oasinhton t¹i h−íng B¾c. ChÝnh v× thÕ Hoa Kú lu«n duy tr× sù chñ ®éng dÞch chuyÓn “vßng cung bÊt æn” t¹i h−íng T©y-B¾c theo “mÆt trËn” réng tõ quÇn ®¶o Kurin ®Õn BiÓn §«ng. C¶ hai trung t©m søc m¹nh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau ®Òu cè l«i kÐo nh÷ng ®ång minh trong khu vùc vÒ phÝa m×nh.

Trong bèi c¶nh hiÖn nay, trong sè çc n−íc §«ng Nam ¸, ViÖt Nam cã vÞ trÝ ®Þa chÝnh trÞ quan träng h¬n c¶. ChÝnh v× thÕ mµ nöa sau thÕ kû XIX vµ hÇu nh− suèt c¶ thÕ kû XX t¹i khu vùc nµy lóc kÝn lóc c«ng khai lu«n diÔn ra cuéc tranh giµnh quyÒn kiÓm so¸t ViÖt Nam.

Vµo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau, nh÷ng cuéc xung ®ét nµy lóc trùc tiÕp lóc gi¸n tiÕp ®Òu l«i kÐo Hoa Kú, Liªn X«, Ph¸p, Trung Quèc, Campuchia, thËm chÝ c¶ çc ®ång minh, ®èi t¸c, vµ çc n−íc phô thuéc §«ng B¾c ¸ vµ §«ng Nam ¸ cña çc n−íc nµy tham gia. §iÒu nµy chñ yÕu liªn quan ®Õn vÞ trÝ ®Þa chÝnh trÞ cña ViÖt Nam trong



khu vùc. Nh÷ng nç lùc x©y dùng hÖ thèng an ninh khu vùc mµ kh«ng cã sù tham gia cña ViÖt Nam sÏ ®Òu kh«ng thÓ thµnh c«ng, mµ sè phËn cña khèi SEATO ®· lµ mét vÝ dô cho ®iÒu ®ã(11).

Tõ ®ã cã thÓ rót ra kÕt luËn quan träng

mµ ®¹i diÖn çc c−êng quèc lín ®· nhËn ra

lµ nÕu kh«ng kiÓm so¸t ®−îc ViÖt Nam th×

kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®−îc nh÷ng nguån lùc

§«ng Nam ¸

ChÝnh v× thÕ, viÖc Trung Quèc cè thiÕt lËp quyÒn kiÓm so¸t nh÷ng con ®−êng th−¬ng m¹i vµ nguån tµi nguyªn quan träng t¹i BiÓn §«ng ®· vÊp ph¶i sù chèng ®èi rÊt kiªn tr× cña ViÖt Nam, n−íc coi quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa lµ l·nh thæ quèc gia. ViÖt Nam quyÕt t©m b¶o vÖ vÞ thÕ cña m×nh vµ kªu gäi çc c−êng quèc hµng ®Çu thÕ giíi, tr−íc hÕt lµ Hoa Kú ñng hé. HiÖn t¹i, ViÖt Nam lµ khu vùc c¹nh tranh chÝnh trÞ khèc liÖt gi÷a çc c−êng quèc. ViÖc sö dông linh ho¹t nh©n tè ViÖt Nam cã thÓ ng¨n chÆn hoÆc lµm gia t¨ng sù bµnh tr−íng chiÕn l−îc cña Trung Quèc t¹i h−íng Nam. Nh−ng cã mét ®iÒu râ rµng lµ, “cuéc chiÕn giµnh ViÖt Nam” ®ang diÔn ra vµ quyÕt ®Þnh cña ViÖt Nam liªn kÕt víi mét bªn nµo ®ã sÏ cã nh÷ng hÖ lôy nghiªm träng. Mïa xu©n n¨m 2008 t«i ®· viÕt r»ng, “vÊn ®Ò ®Þnh h−íng cña ViÖt Nam (ng¶ vÒ B¾c Kinh hay Oasinhton) trong t×nh thÕ ®Þa chÝnh trÞ nµy h·y cßn ®Ó ngá”(12). Cã nhiÒu t×nh huèng ph¸t triÓn kh¸c nhau cña t×nh h×nh t¹i §«ng Nam ¸. T−¬ng lai kh«ng chØ cña çc n−íc §«ng Nam ¸ mµ cña c¶ §«ng ¸ víi ¶nh h−ëng râ rÖt cña viÖc c©n b»ng lùc l−îng trªn thÕ giíi sÏ phô thuéc vµo viÖc çc sù kiÖn sÏ diÔn ra tõ ®©u vµ ®i theo h−íng nµo.

NÕu nh− vµo cuèi nh÷ng n¨m 1990, Trung Quèc ®· lîi dông mét çch th«ng minh t×nh huèng diÔn ra cã lîi cho m×nh vµ vµo thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI ®· gia t¨ng ®¸ng kÓ vÞ thÕ cña m×nh t¹i §«ng Nam ¸, khi lîi dông ®−îc nh÷ng sai lÇm cña çc ®èi thñ vµ sù kú väng cña çc n−íc nhá trong khu vùc th× hiÖn t¹i Hoa Kú l¹i cñng cè ®¸ng kÓ ®−îc vÞ thÕ cña m×nh t¹i ®©y khi Mü th«ng qua ®−êng lèi “Trë l¹i ch©u ¸” vµ víi chuyÕn ®i th¨m çc n−íc trong khu vùc cña H. Clinton.

NhiÒu chÝnh trÞ gia coi nh÷ng chuyÕn ®i nµy lµ nç lùc h×nh thµnh nªn khèi chèng Trung Quèc mang tÝnh khu vùc nh»m ®¸p l¹i viÖc Trung Quèc gia t¨ng ¸p lùc lªn ViÖt Nam vµ çc n−íc §«ng Nam ¸ kh¸c t¹i BiÓn §«ng vµ ®iÒu nµy lµm cho B¾c Kinh lo l¾ng.

ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ coi Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu cã thÓ ng¨n chÆn ®−îc sù bµnh tr−íng cña Trung Quèc xuèng phÝa Nam, vµ Oasinhton còng hiÓu r»ng, “ViÖt Nam kh«ng muèn trë thµnh mét phÇn trong chÝnh s¸ch kiÒm chÕ Trung Quèc cña Mü”(13).

Râ rµng, Hµ Néi còng nghi ng¹i viÖc ®èi ®Çu khu vùc cã thÓ diÔn ra gi÷a Hoa Kú vµ Trung Quèc vµ cè tr¸nh sù viÖc nh− ®· diÔn ra t¹i Apganistan trong chiÕn dÞch cña Mü chèng l¹i sù bµnh tr−íng X« ViÕt xuèng phÝa Nam 30 n¨m tr−íc (“mÆt trËn chiÕn l−îc trung t©m”), nãi theo thuËt ng÷ cña Z. Bzezinski hay khu vùc truyÒn thèng n¬i diÔn ra “V¸n cê lín”). T×nh tr¹ng trªn ®e d−íi bóa cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ çi g× míi vµ lµ mét trong nh÷ng luËt ch¬i chung gièng nh− tr−íc ®©y- cµng nhiÒu

Vladimir kolotov


c−êng quèc tham gia vµo cuéc ch¬i ®Þa chÝnh trÞ, Hµ Néi cµng cã nhiÒu c¬ héi hµnh ®éng. Mäi ng−êi ®Òu biÕt, ViÖt Nam ®· biÕt lîi dông tµi t×nh nh÷ng m©u thuÉn cña çc c−êng quèc trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi cña m×nh, ViÖt Nam lu«n thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch mÒm dÎo.

HiÖn nay, Trung Quèc ®ang trçi dËy vµ gia t¨ng ¸p lùc xuèng phÝa Nam. RÊt cã thÓ nguyªn nh©n cña viÖc nµy chÝnh lµ sù sao chÐp cña lÞch sö. Trong khi ®ã ký øc lÞch sö t¹i ViÖt Nam lu«n nh¾c nhë r»ng “Sù trçi dËy cña Trung Quèc lu«n lµ nguy c¬ ®èi víi an ninh d©n téc cña ViÖt Nam”. Mµ tÝn hiÖu b¸o ®éng nµy l¹i lµm ViÖt Nam tÝch cùc theo ®uæi chiÕn l−îc “Lµm b¹n víi b¹n xa, chèng l¹i b¹n gÇn”(ViÔn giao cËn c«ng). ChÝnh ®iÒu nµy ®· gi¶i thÝch t¹i sao Hµ Néi muèn lµm b¹n víi Oasinhton.

Khi ph©n tÝch mèi quan hÖ Trung Quèc víi ViÖt Nam chóng ta cÇn nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÒu sau. C¶ hai n−íc ®Òu do çc §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o vµ mèi quan hÖ gi÷a hai §¶ng lu«n rÊt chÆt chÏ. C¶ hai n−íc ®Òu chÞu ¸p lùc t− t−ëng nh− nhau tõ phÝa Hoa Kú. C¶ hai n−íc ®Òu cÇn sù æn ®Þnh hÖ thèng chÝnh trÞ vµ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ l©u dµi. Trong lÞch sö hai n−íc ®· nhiÒu lÇn cã chiÕn tranh (Trung Quèc x©m l−îc ViÖt Nam), nh−ng cuèi cïng ViÖt Nam ®· ®¸nh ®uæi ®−îc qu©n x©m l−îc, nh−ng cho ®Õn b©y giê kinh nghiÖm lÞch sö mèi quan hÖ víi ng−êi l¸ng giÒng ph−¬ng B¾c lu«n nh¾c nhë ViÖt Nam ph¶i thËn träng, ®Æc biÖt ®èi víi chiÕn l−îc “t»m thùc” cæ cña Trung Quèc蚕食 (çn shÝ)(14), cã thÓ ®−îc hiÓu theo tiÕng Nga lµ “lÊn dÇn l·nh thæ cña n−íc l¸ng giÒng gièng nh− con t»m ¨n l¸ d©u”(15).

Mèi quan hÖ hiÖn nay gi÷a hai n−íc rÊt c¨ng th¼ng t¹i BiÓn §«ng. §Ó cñng cè vÞ thÕ cña m×nh trong cuéc c¹nh tranh víi Trung Quèc, ViÖt Nam ®ang t¨ng c−êng hîp t¸c trong lÜnh vùc quèc phßng, an ninh víi çc c−êng quèc kh¸c.

Khi ph©n tÝch nh÷ng yªu s¸ch l·nh thæ hiÖn nay cña Trung Quèc t¹i BiÓn §«ng cã thÓ ®−a ra mét sè b×nh luËn. Sù tù tin qu¸ møc cña Trung Quèc t¹i BiÓn §«ng lµm n−íc nµy t¨ng c−êng ¸p lùc ®èi víi ViÖt Nam, t¹o t©m lý chèng Trung Quèc t¹i ViÖt Nam vµ buéc Hµ Néi ph¶i t¨ng c−êng hîp t¸c trong lÜnh vùc an ninh víi Oasinhton. ChiÕn l−îc mµ ViÖt Nam lùa chän lµm cho B¾c Kinh hiÓu r»ng, viÖc gia t¨ng ¸p lùc ®èi víi ViÖt Nam hoµn toµn ph¶n t¸c dông. Trung Quèc cµng ®¬n ph−¬ng ¸p ®Æt quyÒn kiÓm so¸t BiÓn §«ng bao nhiªu th× sù ph¶n øng quèc tÕ cµng cao, ¶nh h−ëng cña Mü t¹i “s−ên” Hoa Nam cña Trung Quèc cµng t¨ng, vµ t−¬ng lai cña toµn bé kÕ ho¹ch chung cña Trung Quèc t¹i BiÓn §«ng cµng khã kh¨n h¬n.

HiÖn t¹i kh«ng chØ cã ViÖt Nam mµ toµn bé §«ng Nam ¸ ®ang biÕn thµnh “chiÕn tr−êng”, tr−íc hÕt lµ gi÷a Mü vµ Trung Quèc, hai n−íc hiÖn ®ang tÝch cùc thóc ®Èy çc n−íc ®èi t¸c vµ ®ång minh cña m×nh. Cuéc ®Êu tranh ®−îc tiÕn hµnh víi sù hç trî cña çc lo¹i c«ng nghÖ chÝnh ®¸ng vµ kh«ng chÝnh ®¸ng, cña viÖc tæ chøc çc cuéc ph¶n ®èi cña lùc l−îng ®èi lËp vµ søc Ðp cña çc tæ chøc phi chÝnh phñ. Theo nh÷ng tin tøc tõ Hoa Kú, mèi quan t©m cña Oasinhton ®Õn çc sù kiÖn diÔn ra trong khu vùc sÏ ngµy mét gia t¨ng. Ngµy 4 th¸ng 8 Mü ®· th«ng b¸o vÒ viÖc thµnh lËp Héi ®ång liªn bé ng¨n chÆn



nh÷ng hµnh ®éng tµn b¹o (Interagency Atrocities Prevention Board). N¨m 2012, Tæng thèng Mü Barac Obama ®· nhÊn m¹nh r»ng, “Hoa kú sÏ t¨ng c−êng sù hiÖn diÖn t¹i ch©u ¸-Th¸i B×nh D−¬ng vµ viÖc c¾t gi¶m ng©n s¸ch sÏ kh«ng ¶nh h−ëng tíi nh÷ng chi phÝ t¹i khu vùc rÊt quan träng nµy”(16). Thêi gian gÇn ®©y xuÊt hiÖn th«ng tin vÒ nh÷ng kÕ ho¹ch triÓn khai hÖ thèng phßng thñ tªn löa t¹i ch©u ¸ (NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Australia). Râ rµng, quyÕt ®Þnh nµy ®· kÐo theo cuéc ch¹y ®ua vò trang ngµy mét t¨ng t¹i §«ng ¸.

HiÖn nay, ë cÊp ®é toµn cÇu hoµn toµn cã thÓ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh t¹i ®©y nh− sau. Cuéc ®Êu tranh giµnh giËt nguån tµi nguyªn mçi n¨m mét gia t¨ng, vµ çc ®Êu thñ chÝnh cña cuéc ch¬i ngµy cµng t¨ng c−êng t¸c ®éng chÝnh trÞ lÉn nhau vµ ®iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn trong viÖc çc n−íc vµ khu vùc n»m däc theo “vßng cung bÊt æn” ngµy cµng bÊt æn, còng nh− nguy c¬ cña çc cuéc xung ®ét vò trang tõ B¾c Phi ®Õn §«ng Nam ¸ còng ngµy mét gia t¨ng. N¨m 2007, trong héi nghÞ vÒ an ninh t¹i Munich, V.V.Putin tõng ph¸t biÓu r»ng “kh«ng ai cã thÓ c¶m thÊy an toµn” khi çc qu¸ tr×nh nµy ngµy mét leo thang(17).

Nh÷ng sù kiÖn míi ®©y t¹i Nam T−, Apganistan, Irak, Grudia, Libi, Xi-ry cµng kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm nµy. T¹i §«ng ¸ (t¹i çnh phÝa §«ng “vßng cung bÊt æn”) mäi ng−êi còng hiÓu râ ®iÒu nµy vµ kÕt qu¶ lµ t¹i ®©y ®· diÔn ra cuéc ch¹y ®ua vò trang ch−a tõng cã trong lÞch sö khu vùc. Theo tµi liÖu cña SIPRI, tû lÖ mua vò khÝ t¹i “çc n−íc ch©u ¸ vµ ch©u §¹i d−¬ng chiÕm tíi 44% nhËp khÈu vò khÝ toµn cÇu, tiÕp theo lµ ch©u ¢u (19%), CËn §«ng (17%), Mü (11%) vµ ch©u Phi

(9%)(18).Chuyªn gia thuéc SIPRI Simon Vezeman cho r»ng, “lµn sãng mua vò khÝ hiÖn nay cña çc n−íc §«ng Nam ¸ cã thÓ lµm cho khu vùc trë nªn bÊt æn”(19).

*

Tæng kÕt ng¾n gän t×nh h×nh däc theo vßng cung bÊt æn §«ng ¸ t¹i §«ng ¸ cÇn nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm sau.

Sù thay ®æi thùc tÕ c©n b»ng lùc l−îng trong khu vùc sÏ lµm cho Trung Quèc tÝch cùc h¬n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch an ninh ®èi víi çc n−íc l¸ng giÒng. Trong ®ã nguån chñ yÕu ¶nh h−ëng thùc tÕ ®Õn kÕt qu¶ t¸c ®éng lÉn nhau trong khu vùc chÝnh lµ t−¬ng quan lùc l−îng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng tµi liÖu lÞch sö hay l−u tr÷ vÒ chñ quyÒn l·nh thæ trong qu¸ khø hay nh÷ng chuÈn mùc cña “luËt ph¸p quèc tÕ”. Nh÷ng ®éng c¬ vµ lîi Ých cña çc c−êng quèc lín lu«n xung ®ét lÉn nhau vµ ®iÒu ®ã ®ang vµ sÏ lµm cho çc qu¸ tr×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong khu vùc ngµy thªm c¨ng th¼ng. Bëi lÏ bªn nµo cã ®−îc quyÒn kiÓm so¸t thùc tÕ t¹i khu vùc BiÓn §«ng bªn ®ã sÏ kiÓm so¸t ®−îc §«ng Nam ¸ vµ sÏ triÓn khai ®−îc c¨n cø nguån lùc khæng lå vµ khi sö dông nguån lùc nµy bªn ®ã cµng cã lîi thÕ gia t¨ng tiÒm lùc vµ ¶nh h−ëng cña m×nh vµ v× thÕ bªn ®ã sÏ bÞ ph¶n ®èi gay g¾t nhÊt.

HiÖn nay nh×n chung t×nh h×nh ë §«ng ¸ lµ bÊt æn bëi lÏ møc ®é quan hÖ kinh tÕ ®¹t ®−îc trong khu vùc trong thêi gian gÇn ®©y kh«ng t−¬ng xøng víi tÝnh chÊt cña çc mèi quan hÖ chÝnh trÞ, kh«ng t−¬ng xøng víi nh÷ng hiÖn t−îng khñng ho¶ng trong hÖ thèng tµi chÝnh thÕ giíi vµ nh÷ng nh©n tè an ninh khu vùc cßn tån l¹i tõ thêi kú chiÕn tranh l¹nh. Cuéc ®Êu tranh nh»m thay ®æi h×nh thÓ vµ chuyÓn dÞch vßng cung bÊt æn §«ng ¸ sÏ cßn tiÕp tôc.



chó thÝch:

(1) Mackinder, H.J. Democratic Ideals and Reality. New York: Holt, 1919. P. 194.

(2) Brzezinski Z. The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives. Basic Books, New York, 1997. P. xiv.

(3) Brzezinski Z. The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives. Basic Books, New York, 1997. P. 31.

(4), (5) Ibid. P. 6, 7.

(6) Канаев Е.А. Вооруженный конфликт из-за Парасельских островов (1974 г.) // Обозреватель №7 (186) 2005 http://www.rau.su/observer/N7_2005/7_14.HTM. (Kanaev.E.A. Cuộc xung đột vũ trang giành quần đảo Hoàng Sa (năm 1974)

(7) Колотов В.Н. Международные отношения в Азии: опыт геополитической интерпретации // Международные процессы. Том 9, № 3(27). Сентябрь–декабрь 2011. С. 96-104. http://www.intertrends.ru/twenty-seventh/ 11.htm (Kolotov. V.N. Mối quan hệ quốc tế ở châu Á: Kinh nghiệm giải thích địa chính trị//Các quá trình quốc tế. Tập 9, số 3 (27) Tháng 9-10 năm 2011. Tr. 96-104.

(8) Дроздов Ю.И., Маркин А.Г. Операция «президент». От «холодной войны» до «перезагрузки». М., 2010. С. 172-173. (Drozdov. Ju.I., Markin A.G. Chiến dịch “Tổng thống”. Từ “chiến tranh lạnh” đến “quá tải”. M., 2010. Tr. 172-173.

(9) О ситуации во Вьетнаме подробнее см. Колотов В.Н. Этно-религиозные сообщества во Вьетнаме в контексте системы региональной безопасности: история и современность // Проблемы современной Азии: история, конфликты, геополитика / Отв. ред. В.Н.Колотов. – СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 2009. Xem chi tiết hơn về tình hình ở Việt Nam trong: Kolotov. V.N. Các cộng đồng tôn giáo-dân tộc ở Việt Nam trong bối cảnh của hệ thống an ninh khu vực: lịch sử và hiện đại//Những vấn đề châu Á: lịch sử, các cuộc xung đột, địa chính trị.

(10) ANNUAL REPORT TO CONGRESS.

Military and Security Developments Involving the

People’s Republic of China, 2011. The First and

Second Island Chains. Р. 23.

(11) SEATO

(12) Kolotov V.N. Main Trends of Russia’s

Foreign Policy in Transforming East and Southeast

Asia // Brookings Northeast Asia Commentary.

April 2008. http://www.brookings.edu/opinions/

2008/04_asia_kolotov.aspx

(13) Raymond F. Burghardt, “Old Enemies

Become Friends: U.S. and Vietnam // Brookings

Northeast Asia Commentary, November 2006,

http://www.brookings.edu/opinions/2006/11southea

stasia_burghardt.aspx

(14) Tiếng Trung: 蚕食 cán shí, Tiếng Việt: tằm

thực

(15) Переломов Л.С. Китай и Вьетнам в III в.

до н. э. — Китай и соседи в древности и

средневековье. М., 1970. С. 56. (Perelomov. L.S.

Trung Quốc và Việt Nam thế kỷ III trước Công

nguyên – Trung Quốc và các nước láng giềng cổ và

trung đại. M., 1970.tr.56).

(16) Remarks by the President on the Defense

Strategic Review http://www.whitehouse.gov/the-

press-office/2012/01/05/remarks-president-defense-

strategic-review

(17) Путин В.В. Выступление и дискуссия

на Мюнхенской конференции по вопросам

политики безопасности http://archive.kremlin.ru/

text/appears/2007/02/118097.shtml (Putin V.V. Bài

phát biểu và thảo luận tại Hội nghị Munich về các

vấn đề chính sách an ninh).

(18) 19 March 2012: Rise in international arms

transfers is driven by Asian demand, says SIPRI

http://www.sipri.org/media/pressreleases/rise-in-

international-arms-transfers-is-driven-by-asian-

demand-says-sipri

(19) 15 Mar 2010: New SIPRI data on

international arms transfers reflect arms race

concerns http://www.sipri.org/media/pressreleases/

2010/100315armstransfers

Vòng cung bất ổn Đông Á - Nhân tố chính trong hệ thống an ninh khu vực

Documents

Transcript of Vòng cung bất ổn Đông Á - Nhân tố chính trong hệ thống an ninh khu vực