TURİZM MESLEĞİNE YÖNELİK ALGININTURİZMDE KARİYER SEÇİMİNE ETKİSİ

ÖZETBu çalışma ‘’ortaöğretim düzeyinde eğitimini

tamamlayacak öğrencilerin turizm sektörüne yönelik tutumlarının kariyer seçimlerine etkisini’’ belirlemekamacıyla yapılmıştır.

Çalışmada ortaöğretim 11,12. sınıf ve mezun olup sınava tekrar hazırlanan öğrencilerin sektörde çalışmaile ilgili tutumları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu tutumlarla üniversite ve yüksekokul tercihlerinin, turizm sektöründe kariyer imkânları üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda Eskişehir’de bulunan Atatürk Lisesi, Cumhuriyet Lisesi, 19 Mayıs Anadolu Lisesi, Süleyman Çakır Lisesi ve çeşitli dershanelerde ortaöğretim düzeyinde eğitim görmekte olan 440 öğrenciye uygulanan anketlerden elde edilen verilerle öğrencilerin tutumlarının kariyer seçimlerine etkisi belirlenmeye çalışılmıştır.

Araştırmada; öğrencilerin turizm sektörüne yönelik algılarını ölçen 6 boyut elde edilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre turizm mesleğine yönelik olumlu düşüncelere sahip öğrencilerin üniversitede turizm bölümünü tercih etme oranları yükselmektedir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER: Turizm eğitimi, Meslek algısı, Kariyer seçimi, Bireysel kariyer yönetimi

GİRİŞÖğrencilerin okul sonrasında ilgi duydukları

alanda işe başlamaları için kariyer planlarını doğru yapmaları gerekmektedir. Tercih esnasında meslekler hakkında olumlu düşüncelerle bilinçlendirilmiş bir şekilde ne istediklerini bilerek hareket etmeleri, kendilerini tanımaları bu hususta önem arz etmektedir.

Öğrenciler kariyerlerini yönlendirmek amacıyla meslek seçimi yaparken birçok olumlu ve olumsuz faktörden etkilenmektedirler. Öğrencilerin bu süreçte turizm sektörüne yönelik algılarını ölçmek amacıyla buçalışma yapılmıştır.

Turizm sektörü geleceği parlak, günden güne gelişme gösteren, gelişmekte olan ülkeleri daha da ileriye taşıyacak bir sektördür. Emek yoğun bir sektörolması, kariyer olanaklarını arttırmakta ve istihdam yaratarak işsizliği önlemektedir. Gelişmekte olan ülkelere döviz girdisi sağlayıp, ödemeler dengesine deetki yaparak ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır.

‘’Bir ülkenin turizm sektörünün geleceği, sunduğuhizmetlerdeki kaliteye bağlıdır. Turizmde kalite

doğrudan eğitimin bir fonksiyonudur. Ancak sektör, teknik anlamda eğitim talep etmemektedir’’ (Turizm Özel İhtisas Komisyonu, 2001:8).

‘’Turizmde eğitim görmüş elemanların işsizliği, iş devir hızının yüksekliği, büyük kent işletmeleri dışında istihdamın mevsimsel özellikte olması sektördeki işgücünün sorunlarıdır. Turistik tesislerdeeğitilmiş eleman çalıştırmak yerine, düşük ücret nedeniyle vasıfsız işçiler tercih edilmekte, stajyer öğrenciler ise ücretsiz çalıştırılmaktadır’’(Turizm Özel İhtisas Komisyonu,2001:8). Dolayısıyla turizmin istediği nitelikte insan gücünü sağlaması ancak eğitimile mümkün olacaktır.

Turizm sektörünün; mevsimsellik özelliği, çalışmasaatlerinin düzensiz olması, yoğun çalışma temposu vb.birçok olumsuz özelliği de vardır. Bu özelliklerden dolayı meslek algısında olumsuz düşünceler oluşmaktadır. Bu da kişilerin kariyer seçimlerine yansımaktadır.

Turizm endüstrisi çalışanlarının büyük oranda aile ve özel yaşamlarında fedakârlık yapmak zorunda kaldıkları bir endüstri olarak bilinmektedir (Mulvaneyvd., 2007: 73,Akt:Doğan, Üngören, Kesgin,2010:3432). Dolayısıyla ileride çocuklarının aile yaşantısına vakit ayıramayacağının aileler tarafından düşünülmesine yol açmaktadır. Kariyer seçiminde ailelerin yönlendirici etken olması sonucu öğrenciler turizm sektörünü kariyer olarak görmemektedirler sektör hakkında olumsuz düşünceler edinmektedirler.

Bu araştırma 2011-2012 ortaöğretim yılı Eskişehirilinde ortaöğretim okullarında eğitim gören 11, 12. sınıf ve mezun olup sınava hazırlanan Atatürk Lisesi, Cumhuriyet Lisesi, 19 Mayıs Anadolu Lisesi, Süleyman Çakır Lisesi ve çeşitli dershaneler baz alınarak rastgele seçilen 440 öğrenciyle sınırlandırılmıştır. Yapılan anketler üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm demografik özellikleri, İkinci bölüm meslek algısını, üçüncü bölüm ise kariyer seçimini ölçmektedir.

LİTERATÜR DEĞERLENDİRMESİTurizmde meslek algısının kariyer seçimine etkisi

literatür bağlamında; turizm sektörü ve özellikleri, kariyer ve kariyer seçimi, meslek algısı ve kariyer seçimi ilişkisi konuları ele alınarak üç konu başlığı altında toplanmıştır.

1.TURİZM SEKTÖRÜ VE ÖZELLİKLERİ

Turizm sektörü, birbirinden farklı çok sayıda üretim biriminin bir araya gelebildiği bir sektördür. Farklı özellikteki üretim birimlerinin yan yana gelmesi bu alanda iş hacmini arttırırken yeni pazarların gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Bu özelliğinden ötürü de turizm, giderek daha fazla dikkat çeken bir sektör görünümü kazanmaktadır. (http://www.ekitapyayin.com/id/025/03.htm)

‘’Turizmde değişik alanlardan elde edilen ürünlersektörün özelliklerine göre yeniden şekillendirilmektedir. Buna bağlı olarak ortaya çıkan ilk önemli sektörel özellik, turistik ürünün karma bir

ürün olmasıdır’’ (Burkart ve Medlik, 1981: 194-196, Akt:ekitapyayın).

Turizmde dağıtım ters kanallıdır. Yani normal pazarlamada ürünü tüketiciye götürüsünüz turizmde ise bu tam tersidir. Hizmet tüketiciye götürme imkanı yoktur. Müşteri ya da tüketici hizmetin üretildiği yere gelmek zorundadır.

Turizm emek yoğun bir sektördür. ‘’Turizm sektöründe diğer sektörlere oranla makineleşme ve otomasyon imkanı daha azdır. Dolayısıyla faktörüne olan ihtiyaç, diğer sektörlere oranla çok daha fazladır. Emek, yoğun üretim sebebiyle sektörün istihdam yoğunluğu yüksektir’’ (Ünlüönen, Kılıçlar, Tayfun, 2009:40)

‘’Turizm sektöründe üretilen mal ve hizmetlerin sunumu ile tüketimi eş zamanlıdır. Bu yüzden turistik mal ve hizmetlerin daha sonra kullanmak üzere stok edilmesi, depolanması mümkün değildir. Örneğin, havayolu koltuğu veya bir otel odası stoklanamaz. Turistik ürünün günü gününe ve düzenli bir şekilde satılması gerekmektedir. Eğer bir uçuş veya geceleme satılamazsa bu durumun telafisi mümkün değildir. Diğerhizmetler sağlansa dahi otel odasındaki geceleme stoklanamaz’’ (Lewis, Chambers, Chacko, 1995:35, Akt: Ünlüönen, Kılıçlar,Tayfun, 2009:78).

Hizmet stoklanamaz. Yani ürettiğinizhizmeti(ürünü) stoklayıp bir sonraki sezonda sunmagibi bir durum söz konusu olmamaktadır. Hizmet eşzamanlıdır üretildiği an da tüketilmektedir.

2.KARİYER VE KARİYER SEÇİMİ

‘’Kariyer, genel anlamıyla seçilen bir işhattında ilerlemek ve bunun sonucunda sorumluluküstlenmek, statü kazanmak ve saygınlık elde etmekanlamı taşımaktadır’’ (Taş-tepe 2001: 27,Akt:Kılıç veÖztürk,2009:45).

‘’Kariyeri daha geniş bir ifadeyle; para,saygınlık, prestij, başarma arzusu, daha iyi biryaşama biçimi, bireyin önüne çıkan fırsatlar, ödüller,terfiler, yaşam boyu gelişim şeklinde de tanımlamakmümkündür. Görüldüğü gibi Fransızca ‘Carriere’ ninkarşılığı olarak dilimize giren kariyer kavramı iş,meslek, görev gibi kavramlardan daha geniş boyutlu biranlam içermek; bireyin hem iş hem de kişiselgelişimiyle ilgili tüm süreçleri kapsamaktadır’’(Gürüz ve Yaylacı,2004:184)

‘’Kariyer ve meslek günlük dilde birbirine karıştırılabilen kavramlardır. Oysa kariyer kavramı daha geniştir ve meslek kavramını da içine alır. Hattakariyer yaşam boyunca gerçekleşen roller örüntüsü olarak tanımlanırken, meslek bu rollerden biri ve en önemlisidir’’(Çınar, 2011:2).

Eviz’e göre (2007:2) : ‘’Ancak, kariyer bir yaşamvagonu dizisinden oluşuyorsa, meslek bu vagonların en dolu ve değerli olanıdır’’(Akt: Çınar,2011).

Konfüçyüs der ki: Sevdiğiniz bir işi yapın. Böylelikle ömrünüz boyunca bir gün bile çalışmayacaksınız(Akt: Öner,2….. :159)

Özgüven’e göre: ‘’Meslek seçim kararı ve mesleki tercihler belli bir gelişim sürecinden sonra çok yönlüfaktörlerin etkileşimi içinde belirlenmektedir.

Bireyin ihtiyaçları, değerleri, ilgileri, genel ve özel yetenekleri, kişilik özellikleri gibi psikolojik faktörler, ailesi, bölgenin özellikleri, iş olanakları, piyasadaki arz talep durumu gibi çeşitli çevre faktörleri meslek seçme kararını etkiler. Meslekseçimini etkileyen faktörler arasında kişisel özellikler olduğu kadar yaşadığımız çevre, mesleğin bugünkü ve gelecekteki durumu, çalışma koşulları, gibifaktörler de sayılmaktadır’’(Akt: Çınar.2011).

Harper ve Haq ‘ın 1997’deki çalışmasına göre: ‘’Genç bir insanın meslek seçimi gibi kariyerini etkileyen kararları, onun toplum içindeki yerini belirlemekte ve kendini gerçekleştirmesinin bir aracı olmaktadır’’ (Akt: Türkay ve Tüzemen,2009).

Brown,Fry ve Haris’in 2008’deki çalışmasına göre de: ‘’Meslek seçimini, kişisel faktörler(arz yönlü faktörler) ve iş gücü pazarının kısıtlarını barındıranfaktörler(talep yönlü faktörler) kapsamında ele almaktadır’’ (Akt: Türkay ve Tüzemen, 2009).

‘’ Meslek para kazanmanın ötesinde, kapasiteyi kullanma ve kendini (özünü) gerçekleştirme yoludur’’ (Kuzgun,2000:2).

‘’Dolayısıyla bir meslek sahibi olmakla bir işte çalışmak farklı anlamlar taşır’’ (Çınar,2011:3).

Holland’ın(1973) tipoloji kuramına göre: ‘’Kişilik özellikleriyle mesleki yönelişler, diğer birdeyişle, meslekler arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Bu kuram kişilik dinamiği ile mesleklerin yürütüldüğü çevre veya mesleklerin gerektirdiği

etkinlikler arasındaki ilişkiye dayanır. Meslek seçimikişiliğin yansıması, bireyin çevre ile ilişkisinde benimsediği uyum yönteminin bir mesleki etkinlik alanında ifadesini bulmasıdır. Holland 6 kişilik tipi ve buna uygun 6 tür mesleki çevre tanımlamıştır. Bunlar; 1.Gerçekçi, 2. Araştırıcı, 3.Sosyal, 4.Girişimci, 5.Geleneksel, 6.Sanatçı.’’(Çakır,2003:19).

‘’Holland’ın meslek tercihi modeli üç temel özelliği içermektedir.

1)İnsanlar farklı meslek tercihlerinde bulunmaktadır.

2)Kişilikleriyle uygun işlerde çalışanlar, uygun olmayan işlerde çalışanlara göre daha başarılı ve mutludurlar.

3)İnsanlar arasında doğuştan gelen kişilik farklılıkları mesleki ilgilerini belirlemektedir.

Dolayısıyla Holland’ın modelinde de görebildiğimiz gibi bireyler kişilik özelliklerine göre farklı mesleki ilgi alanlarına yönelebilmektedirler’’ (Bayram,2… :76-77).

3.MESLEK ALGISI VE KARİYER SEÇİMİ İLİŞKİSİ

‘’Turizm eğitiminin turistik kalkınma açısından önemi, turizmin az gelişmiş ülkelerin iktisadi yapılarındaki fonksiyonları ile yakından ilgilidir.

İktisadi kalkınma içinde turistik kalkınmayı gerçekleştirecek insan gücünün, tüm katmanlarıyla birlikte profesyonel anlamda turizme tabi tutulması gerekmektedir. Bu nedenle, turizm alanındaki kalkınmanın şartlarının başında turizm eğitimi gelmektedir’’ (Boylu ve Ünlüönen, 2005:31).

‘’Türkiye’de turizm sektörünün gösterdiği olumlu gelişme seyri, turizm işletmelerini nicel ve nitel yönden geliştirirken, bu işletmelerde çalışacak bireylerin eğitim ihtiyacını da beraberinde getirmiştir’’ (Öncüer, 2006;47, Akt; Pehlivan, 2007:12). ‘’Böylece Türkiye’de hızla gelişmekte olan turizm sektöründe istihdam edilmek üzere insan gücü yetiştirecek turizm eğitimi kurumlarının açılması içingerekli çalışmalar başlamıştır’’ (Pehlivan, 2007:12).

‘’Bu sektörde çalışmayı isteyenlerin beklenti vedüşünceleri hakkındaki araştırmaların oldukça sınırlı sayıda olduğunu vurgulayan Ross’un(1994), Avustralya’nın önemli bir turizm merkezindeki lise öğrencileri ile yaptığı araştırmasının sonucunda öğrencilerin sektörde çalışmaya ve kariyer yapmaya oldukça ilgili olduklarını saptamıştır. Schmidt (2002), çalışmasında turizm işletmeciliği alanında öğrenim görmeye karar vermenin dört önemli etkenle bağlantılı olduğunu savunmaktadır. Bu etkenler; kişisel(özellikli bir insan olmak gibi), demografik(yaş, cinsiyet gibi), psikolojik(motivasyon,yaşam biçimi gibi) ve sosyal(kültür, sosyal sınıf, beklentiler) olarak dört grupta özetlenmektedir’’ (Akt: Sarıışık,2007:145).

‘’Airey ve Frantistis(1997), İngiltere(176) ve Yunanistan’daki(152) farklı kolejlerde öğrenim gören 16-18 yaş grubunda yer alan 328 öğrencinin turizm alanında kariyer yapmaya karşı bakış açılarını karşılaştırmışlardır. İngiltere’deki öğrencilerin %46’sı sektör hakkında olumlu düşünceler taşırken bu oran Yunanistan’daki öğrencilerde daha yüksektir(%83).Her iki ülkedeki öğrenciler iyi ücret ve yükselme olanağının sunulması, ilgi çekici iş fırsatlarının olması ve ekonominin en önemli sektörü olarak görülmesinden dolayı turizm alanında öğrenim görmeye olumlu yaklaşmaktadırlar. İngiltere’deki öğrencilerin %57’si turizmle ilgili en az bir işle ilgilendiklerinibelirtirken bu oran Yunanistan’da %61’dir’’ (Akt: Sarışık,2007,s:146)

‘’Literatürde yer alan diğer çalışmalarda da öğrencilerin turizm sektörüne yönelik tutumlarının onların demografik özelliklerine göre farklılık gösterip göstermediği yönünde bulgulara rastlanmaktadır’’(Özdemir,Aktaş ve Altıntaş,2005:49).

‘’ Ross (1992) turizm sektöründe çalışan arkadaşları ya da akrabaları olan öğrencilerin daha önce turizm sektöründe çalışma konusunda daha istekli olduklarını saptamıştır’’(Akt: Özdemir, Aktaş, Altıntaş,2005,s:49).

‘’Murphy(1985) turizm sektöründe deneyim sahibi olmanın bu sektörde kariyer yapma konusunda olumlu değerlendirmelere neden olduğunu ifade etmektedir. Ancak bu noktada araştırma bulguları ile çelişir nitelikte bulguların da varlığından söz etmek

gerekmektedir. Pavesic ve Brymer (1990), Getz(1994), Barron ve Maxvell (1993), Kuşluvan ve Kuşluvan(2000) ise sektörde doğrudan deneyim sahibi olmanın gerçekte öğrencilerin olumsuz tutumlar geliştirmesine yol açtığını belirtmektedir’’(Özdemir,Aktaş,Altıntaş,2005,s:49).

YÖNTEMBu araştırmanın temel amacı, Eskişehir’de genel

lise ve anadolu lisesinde öğrenim görmekte olan 11,12 ve mezun olup sınava hazırlanan öğrencilerin turizm sektörüne yönelik algılarının kariyer seçimindeki etkisi ölçülmeye çalışılmıştır. ‘’Araştırma sonucunda elde edilecek bulgulardan ilgili okul öğrencilerinin sektöre yönelmelerindeki kişisel görüşleri belirlenebilecek ve diğer araştırma ve çalışmalar içinde örnek olay olarak yararlanılabilecektir. Yöneltilentüm gerekçelerin her biri, öğrencilerin yanıtlarına göre ayrı olarak ele alınacak ve görüş farklılıkları uygun testlerle(parametrik ya da parametrik olmayan) analiz edilecektir’’ (Sarıışık,2007:147).

Bu amaçla konuyla ilgili olan literatür taraması yapılarak bir anket formu geliştirilmiş ve

Eskişehir’deki; Atatürk Lisesi, 19 Mayıs Anadolu Lisesi, Süleyman Çakır Lisesi, Cumhuriyet Lisesi ve çeşitli dershanelerdeki öğrencilere uygulanmıştır. Anket formu Pehlivan’ın(2007) çalışmasında bulunan anket formundan yararlanılarak yeni bir anket formu düzenlenmiştir. Düzenlenen anket formu 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde demografik özellikler ( yaş, cinsiyet, bölüm, sınıf, okul türü, kariyer bilgisi, aile geliri, ailede sektörde çalışanların olup olmaması), ikinci bölümde 19 sorudan oluşan öğrencilerin meslek algısını ölçmeye yönelik sorular, üçüncü bölümde ise 11 sorudan oluşan kariyer seçimini belirlemeye yönelik sorular forma yerleştirilmiştir. Birinci bölümdeki sorular kapalı uçludur, ikinci ve üçüncü bölümdeki sorular ise 5’li likert tipi (5;kesinlikle katılıyorum, 3;kararsızım, 1;kesinlikle katılmıyorum) ölçeğine göre düzenlenmiştir.

‘’Verilerin çözümlenmesi amacıyla toplam 30 gerekçe için faktör analizi yapılarak ölçeğin tümü ve her faktör grubu için ayrı alfa güvenilirlik katsayıları(Cronbach Alpha) hesaplanmıştır. Faktör analizi, birbiriyle ilişkili veri yapılarını birbirinden bağımsız ve daha az sayıda yeni veri yapılarına dönüştürmek, bir nedeni açıkladıkları varsayılan değişkenleri gruplayarak ortak faktörleri belirlemek amacıyla başvurulan(Özdamar1997) ve verilerin çok değişkenli bir istatistiksel analiz türüdür’’ (Sarıışık,2007:148)

‘’Faktör analizinin iki amacı vardır. Bunlar; değişken sayısını azaltmak ve değişkenler arası ilişkilerden yararlanarak bazı özel yapılar ortaya

çıkarmaktadır’’( Özdemir ve Altınparmak 2005,Akt: Sarıışık, 2007:148).

‘’Ayrıca, normallik testlerine ve normallik grafiğine başvurularak her gruba ait veri dağılımlarının normal dağılım gösterip göstermediğine göre, parametrik ya da parametrik olmayan test tekniklerinin kullanılması planlanmıştır. Verilerin normal dağılım göstermesi ile birlikte, diğer varsayımları (verilerin nicel olması, incelenen grupların bağımsız bireylerden oluşması, örneklemin büyüklüğü) yerine getirip getirememe durumları dikkatealınarak parametrik ya da parametrik olmayan analiz yöntemlerine başvurulması ve böylece iki ya da daha fazla bağımsız değişkene göre gerekçeler arasında -varsa- anlamlı farklılıkların belirlenmesine çalışılmıştır’’ (Sarıışık,2007:148).

Verilerin Çözümlenmesi

Verilerin çözümlenmesi için SPSS paketprogramının 15,0 versiyonu kullanılmıştır. Meslekalgısının kariyer seçimine etkisinin cinsiyete, okultürüne, ailede sektörde çalışan durumuna, turizmsektörü hakkındaki bilgilere göre değişipdeğişmediğini bulmak için T-testi; Meslek algısınınkariyer seçimine etkisinde sınıf, bölüm, yaş, Aileningelir düzeyine göre değişip değişmediğini incelemekiçin ise ANOVA kullanılmıştır. İstatistiklerinanlamlılığı için hata düzeyi .05 kabul edilmiştir.

BULGULAR VE YORUM (ANA TARTIŞMA)

Araştırma kapsamında uygulanan 440 tane anketten elde edilen verilerin çeşitli istatistiksel analizleretabi tutulması sonucu elde edilen bulgular aşağıdaki kısımlarda; demografik bulgular(öğrencinin cinsiyeti, okul türü, ailesinde turizm sektöründe çalışan durumu,öğrencinin kariyer hakkında bilgisi, öğrencinin yaşı, bölümü, sınıfı ve aile aylık geliri), demografik bulguların meslek algısı ve kariyer seçim etkisi, meslek algısının kariyer seçimine etkisi gibi başlıklar altında sunulmaya çalışılacaktır.

Demografik Bulgular

Öğrencilerin demografik özelliklerini belirlemek amacıyla cinsiyet, yaş, bölüm, sınıf, gelir, okul türü, ailesinde sektör çalışan durumu, öğrencisinin kariyer bilgisi hakkında sorular sorulmuş gelen cevaplar Tablo.1’de gösterilmiştir.

Değişkenler N %Öğrencinin yaşı

16 17 18 19

402879617

965224

Cinsiyet Kadın Erkek

266174

6039

Bölümü Sayısal Sözel Eşit Ağırlık

15146243

341055

Sınıfı329 76

11 12 Mezun

9417

213

Okul Türü Genel Lise Anadolu Lisesi

295145

6732

Ailede Sektörde Çalışan Durumu

Evet Hayır

52388

1188

Kariyer Bilgisi Evet Hayır

101339

2277

Tablo 1’ de yer alan verilere göre örneklemde yeralan öğrencilerin %9’u 16, %65’i 17, %22’si 18, %4’ü 19 yaşındadır. Ankete katılan öğrencilerin %60’ı kadın%39’u erkeklerden oluşmaktadır. Öğrencilerin %34’ü sayısal bölüm, %55’i eşit ağırlık bölümü, %10’u ise sözel bölümde öğrenim görmektedirler. Öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türüne bakıldığında %67’si genel lise, %32’si Anadolu liselerine dağıl göstermiştir. Tabloya göre öğrencilerin ailelerinin %11’nin turizm sektöründe çalıştığı, %88’inin ise farklı sektörlerde olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun(%77)turizm sektöründeki kariyer olanakları hakkında bilgisinin olmadığı saptanmıştır. Ailelerin aylık gelirleriyle ilgili soruyu yanıtlayan öğrencilerin yaklaşık %79’unun aylık hane geliri 2000’nin altındadır.

Veriler 5’li Likert tipi ölçekle teste tabi tutulmuş, bulgular sonucunda faktör dağılımlarının homojen olduğu saptanmış ve parametrik testlerin kullanılması öngörülmüştür. Meslek algısı ve kariyer seçimi arasında anlamlı farklılığın olup olmadığı regrasyon analizi ile ilişkili olup olmadığı da korelasyon analizi ile belirlenmiştir. Yapılacak istatistiksel analizler örneklem büyüklüğünün en az miktarının belirlenmesinde etkili olmuştur. Örneklem sayısı olan 440 öğrenci faktör analizi için yeterlidir.

Toplanan veriler üzerinde faktör analizi yapılarak öğrencilerin meslek algılarının kariyer seçimine etkisinin boyutları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Öğrencilerin meslek algılarını ölçen 13madde ile yapılan faktör analizinde 6 faktör elde edilmiştir. Kariyer seçimini ölçen 10 madde ile yapılan faktör analizinde 3 faktör elde edilmiştir.

T-TESTİ ANALİZİ

Erkek (174) öğrencilerin meslek algısı ortalaması 3,2573 , standart sapması 0,53745 ve ortalamanın standart hatası 0,04074. Kadın (266) öğrencilerin meslek algısı ortalaması 3,2895 standart sapması 0,40351 ve ortalamanın standart hatası 0,02474.İki ortalama arasında yaklaşık 0,0322 puan fark var veSS’lar arasındaki fark yaklaşık 0,13394 puan.

Örnekte F testi anlamlı (yani Sig. 0,05’in üstünde, yani varyanslar 0 ,40351 ve 0,04074 eşittir). O zaman 2. satırdaki t, SD ve p değerleri kullanılır. t = 0,716 , SD =438, p = 0,475Ortalamalar arasındaki fark (Mean difference) 0,03218; standart hatalar arasındaki fark (Std Error Difference): 0,04496; farkın %95 güven aralığı: Alt sınır (lower): -0,05618, üst sınır (Upper):0,12054.Erkeklerin meslek algısı ile kadınların meslek algısı arasındaki fark (yaklaşık 0,0322 puan) istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık yoktur (p=0,475). Bu farkın şans eseri oluşma olasılığı binde beşten az. Yani kadınların meslek algısı erkeklerin meslek algısıarasında anlamlı düzeyde bir fark yoktur.Boş hipotez (“Erkek ve kadınların meslek algısı birbirine eşittir”) kabul edilir.

Kadınların meslek algısı ortalaması (Ortk = 3,2895, SH=0,02474) erkeklerinkinden (Orte = 3,2573, SH=0,04074) farklıdır ve bu fark istatistiksel açıdananlamlı değildir (t(438) =0,716, p=0,475, r=0,00228).Kadınların meslek algısı erkeklerin meslek algısı ile eşittir.

Genel lisedeki öğrencilerin meslek algısı ortalaması (OrtG = 3,3179, SH=0,02677) Anadolu lisesindeki öğrencilerin meslek algısı ortalamasından(OrtA = 3,1931, SH=0,03762) farklıdır ve bu fark istatistiksel açıdan anlamlı değildir (t(438) =2,688,p=0,007, r=0,00228). Kadınların meslek algısı erkeklerin meslek algısı birbirine eşittir.

Öğrencilerin ailesinde turizm sektöründe çalışan varsaöğrencinin meslek algısı ortalaması (OrtE = 3,3550, SH=0,08392) öğrencinin ailesinde turizm sektöründe çalışan yoksa meslek algısı ortalamasından (OrtH = 3,2663, SH=0,02223) farklıdır ve bu fark istatistiksel açıdan anlamlı değildir. (t(438) =1,305, p=0,192, r=0,00228). Kadınların meslek algısı erkeklerin meslek algısı birbirine eşittir.

Turizm sektöründeki kariyer olanakları hakkında bilgi sahibi olan öğrencilerin ortalaması (OrtE = 3,2803, SH=0,05800) turizm sektöründeki kariyer olanakları hakkında bilgi sahibi olmayan öğrencilerin ortalamasından (OrtH = 3,2757, SH=0,02274) farklıdır ve bu fark istatistiksel açıdan anlamlı değildir.

(t(438)=0,088, p=0,930, r=0,00228). Turizm sektörü hakkında kariyer bilgisine sahip olan öğrencilerle olmayan öğrenciler arasında anlamlı farklılık yoktur.

ANOVA ANALİZİ

Öğrencilerin meslek algılarının ortalamaları okudukları bölüme göre istatistiksel açıdan anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir F(65,21)=2,228 , p =0,084, r = 0,013. Öğrencilerin meslek algısının bölüme göre ortalamasına etkisi düşük düzeydedir.

Boş denence (H0: “Öğrencilerin meslek algısının bölüme göre etkisi farklı değildir.) kabul edilir.

Öğrencilerin meslek algılarının ortalamaları sınıflarına göre istatistiksel açıdan anlamlı değildir. F(46,64)=0,004 , p =0,996, r = 4,80. Öğrencilerin meslek algısının sınıflarına göre ortalamasına etkisi yüksek düzeydedir.

Boş denence (H0: “Öğrencilerin meslek algısının sınıfa göre etkisi farklı değildir.) reddedilir.

Öğrencilerin meslek algılarının ortalamaları ailegelirine göre istatistiksel açıdan anlamlı değildir. F(92,85)=0,444 , p =0,642, r = 4,66. Öğrencilerin meslek algısının aile gelirine göre ortalamasına etkisi yüksek düzeydedir.

Boş denence (H0: “Öğrencilerin meslek algısının aile gelirine göre etkisi farklı değildir) reddedilir.

Öğrencilerin meslek algılarının ortalamaları yaşagöre istatistiksel açıdan anlamlıdır. F(88,92)=2,573 ,p =0,037, r = 0,016. Öğrencilerin meslek algısının yaşa göre ortalamasına etkisi düşük düzeydedir.

Boş denence (H0: “Öğrencilerin meslek algısının aile gelirine göre etkisi farklı değildir) reddedilir.

KORELASYON ANALİZİ

Meslek algısı ile kariyer seçimi arasında pozitifkorelasyon gözlemlenmiştir. (Pearson’s r=0,307, p<0,01r2=0,094) iki değişken arasında orta düzeyde bir korelasyon vardır. Turizme yönelik meslek algısı olumlu olan öğrencilerin turizmi tercih etme olasılığıdaha yüksektir.

REGRASYON ANALİZİ

Meslek algısı ile turizmi kariyer olarak seçme arasında pozitif(R=0,307, R2=0,094) bir doğrusal ilişki gözlenmiştir. Meslek algısı ile kariyer seçimi arasındaki ilişki anlamlıdır. (t=6,747, p=0,000). Öğrencilerin turizm mesleğine yönelik olumlu düşüncelere sahip olan öğrencilerin üniversitede turizm bölümünü tercih etme oranları yükselmektedir.

SONUÇLAR VE ÖNERİLERAraştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre;

lise düzeyinde eğitim gören öğrencilerin büyük bir bölümü, turizm sektörü hakkında yeterli düzeyde bir bilgiye sahip olmadıklarından bu sektörde kariyer yapmayı düşünmemektedirler. Turizm sektörüne yönelik olumlu düşünen öğrencilerin de üniversitede kariyer olarak turizmi seçme olasılıklarının yüksek olduğu görülmektedir.

‘’Örneğin, turizmde meslek yasalarının çıkarılmamış olması, hizmet kalitesi değerlemelerinde personel hizmetine yer verilmemesi gibi sorunlar, öğrencilerin çalışma şartlarını olumsuz olarak değerlendirmelerinde ve turizmde kariyer tercihleri üzerinde olumsuz yönde etkili olabilir’’ (Kozak,2005:6-7-8, Akt:Duman, Tepeci ve Unur,2006:65).

‘’Turizm sektöründeki işlerin toplumda ‘saygınlığı olmayan’ , sektörde çalışanların ise ‘ucuzişgücü’ olarak görülmesinin önlenmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalı ve sektördeki işlerde belli niteliklere sahip olmanın gerekliliği vurgulanmalıdır.Nasıl ki doktorluk yapabilmek için tıp, avukatlık yapabilmek için hukuk fakültelerinden mezun olmak gerekiyorsa; turizm sektöründe çalışabilmek içinde turizm eğitimi olma koşulu aranması, turizm sektöründeki işlerin saygınlığının arttırılmasında etkili olabilecektir. Bunun sağlanması ise ancak turizm eğitimi almış olan iş görenlerin haklarını koruyacak ve mesleki standardizasyonu sağlayacak yasaldüzenlemelerin gündeme alınması ve uygulanması ile mümkün olacaktır. ’’(Pehlivan,2008:90).

Türkiye’de turizm eğitimi önemli ölçüde mesafe kat etmesine rağmen sektör hakkında öğrencilerin yeterli bilgiye sahip olmadıkları görülmektedir. Turizm sektöründeki değişim de ancak eğitimli personelyetiştirilmesi ile mümkün olacaktır. Bu konuda öğrenciler yeterli rehberlik eğitimi alarak bilinçlendirilmeli, sektörde kariyer yapmış kişiler

tarafından verilen seminerlerle öğrencilerin turizm bilinci geliştirmeli ve olumlu örnekleri göz önünde bulundurarak bu yönde kariyer yapabileceklerini düşünmeleri sağlanmalıdır. Yine aynı şekilde Türkiye turizminin benimsenmesi, kültürel değerlerimizin anlaşılması için çeşitli geziler, organizasyonlar düzenlenerek de onlara turizm sevgisi kazandırılabilir. Bunlar ışığında çeşitli eğitimler sağlandıktan sonra anketlerin sıcağı sıcağına yapılmasıyla daha olumlu sonuçlar elde edilebilir.

Bu araştırma turizm sektöründe öğrencilerin bilinçli bir şekilde nasıl tercih yapmaları gerektiğinin araştırılması konusuna bir veri kaynağı olarak diğer yapılacak çalışmalara ışık tutabilir. Ancak anket uygulanan örneklemde yer alan kişilerin anketi cevaplandırmak için olumlu ruh halinde ve bilinçli olmaları anket sonuçlarının güvenilir verilervermesinde etkili olacaktır. Ayrıca kariyer planlamadabireylerin aileleri önemli bir etken oluşturmaktadır. Bu sebeple aileler de sektör ve kariyer imkanları hakkında bilinçlendirilerek bireylerin turizm sektörü hakkında olumlu düşünmeleri, kariyerlerini bu yönde yapmaları sağlanabilir.

KAYNAKLARKitaplar

Bayram, C.(2010) Kariyer Planlama ve Yönetimi, Kum Saati Yayınları.

Devlet Planlama Teşkilatı, Turizm ve Özel İhtisas Komisyonu,(2001), Sekiz Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.

Gürüz, D., Yaylacı, G.Ö.(2004) İletişimci Gözüyle İnsan Kaynakları Yönetimi, Mediacat:İstanbul.

Kuzgun, Y.(2000) Meslek Danışmalığı Kuramlar ve Uygulamalar, Nobel Yayınları: Ankara.

Öner, M.(2012) Kariyer Doktoru, Crea Yayınevi.

Ünlüönen, K., Tayfun, A., Kılıçlar, A.(2009) Turizm Ekonomisi, Nobel Yayıncılık.

Makale ve Bildiriler

Doğan, H., Üngüren, E., Kesgin, D.(2010) ‘’Meslek ve Aile Yaşamı İlişkisi: Profesyonel Turist Rehberlerine Yönelik Bir Araştırma’’, Journal Of Yasar University, 20(5) 3430-3442.

Kılıç, G., Öztürk, Y.(2009) ‘’Kariyer Yönetimi: 5 Yıldızlı Otellerde Bir Uygulama’’, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, c.20, s.1, ss.45-60.

Özdemir, B., Aktaş, A., Altıntaş, V.,(2005) ‘’Turizm ve Otelcilik Eğitimi Görmekte Olan Lisans Düzeyindeki Öğrencilerin Otel İşletmelerinin Yiyecek-İçecek Bölümüne Yönelik Tutumları’’, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, c.15, s.1, ss.46-58.

Sarıışık, M.,(2007) ‘’Turizm Sektöründe Meslek Sahibi Olmaya Yönelten Etkenler: Meslek Yüksekokulu Öğrencilerine Yönelik Bir Çalışma’’, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, c.18, s.2, ss.143-160.

Teoman, D., Tepeci, M., Unur, K.(2006) ‘’Mersinde’de Yükseköğretim ve Ortaöğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi Almakta Olan Öğrencilerin Sektörün Çalışma KoşullarınıAlgılamaları ve Sektörde Çalışma İsteklerinin Karşılaştırmalı Analizi’’, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, c.17, s.1, ss.51-69.

Türkay, O., Tüzemen, A.(2009) ‘’Turizm Öğrencilerinin Çalışma Bölgesi Seçimleri Üzerine Bir Uygulama’’, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, c.20, s.2, ss.215-229.

Ünlüönen, K., Boylu, Y.(2005) ‘’Türkiye’de Yüksek Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimindeki Gelişmelerin Değerlendirilmesi’’, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, c.3, s.12,ss.31.

Tezler

Çakır, M.A.(2003) Bir Mesleki Grup Rehberliği Programının Lise Öğrencilerinin Mesleki Kararsızlık Düzeylerine Etkisi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.

Çınar, Ç. (2011) Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Meslek Seçimi Kararlarında Benlik Algısının Önemi, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.

Pehlivan, R. (2008) Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almakta Olan Öğrencilerin Sektör ile İlgili Tutumlarının Kariyer Seçimine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü: Aydın.

İnternet Kaynakları

ekutup.dpt.gov.tr

kybele.anadolu.edu.tr.

tez2yok.gov.tr/tez.htm

www.anatoliajournal.com/atad/

www.ekitapyayin.com/id/025/03.htm

www.esosder.org

EK-1: ANKET FORMU

Sevgili Öğrenciler;

Meslek seçiminin sizler için ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. Bu çalışmayı ‘’Turizm mesleği algısının kariyer seçimine etkisini’’ ölçmek amacıyla yapıyoruz. Elde edilen bilgiler bilimsel amaçlar için topluca değerlendirilecek kişisel bilgileriniz asla kullanılmayacaktır. Sizce en doğru seçeneği (x) ile doğru yere işaretlemeye dikkat ediniz.

Göstereceğiniz ilgi ve işbirliğiniz için şimdiden çok teşekkür ederiz.

1.Yaşınız:___________

2.Cinsiyetiniz:

( ) Kadın

( ) Erkek

3.Bölümünüz:_______________

4.Kaçıncı sınıfta öğrenim görüyorsunuz? ______________

5.Mezun olduğunuz/olacağınız Lise:

( ) Genel Lise

( ) Anadolu Lisesi

( ) Diğer:___________

6.Ailenizde turizm sektöründe çalışan var mı?

( ) Evet

( ) Hayır

7.Turizm sektöründe kariyer olanakları hakkında bilginiz var mı?

( ) Evet

( ) Hayır

8.Ailenizin aylık geliri ne kadardır?

( ) 500 TL ve altı

( ) 501-1000 TL arası

( ) 1001-1500 TL arası

( ) 1501-2000 TL arası

( ) 2001 TL ve üzeri

İFADELER

Kesin

likle

Ka

tılm

ıyoru

m

Katıl

mıyo

rum

Kara

rsızı

m

Katıl

ıyoru

m

Kesin

likle

Kat

ılıyo

rum

1. Turizmde çalışma saatleri düzensizdir.2. Mevsimsellik özelliğinden dolayı turizm sektöründe daimi bir iş

bulmak zordur.3. Turizm sektöründe fiziksel çalışma koşulları iyidir.4. Turizm sektöründeki çalışma ortamı streslidir.5. Turizm sektöründe çalışma saatleri çok uzundur.6. Hafta sonu tatili benim için çok önemlidir.7. Özel hayatım benim için çok önemlidir.8. Turizm endüstrisindeki işler çok yorucudur.9. Turizm sektöründe çalışmayı eğlenceli buluyorum.10.Turizm sektöründe çalışarak aile yaşantısını sürdürmek zordur.11.Turizmde çalışmak toplumda garsonluk mesleği ile eşdeğer olarak

algılanmaktadır.12.Turizm sektöründe çalışmak ahlaki değerlerden ödün vermeyi

gerektirir.13.Turizm sektöründe çalışmak toplumda fazla saygı görmüyor.14.Kişiliğim turizm endüstrisinde çalışmaya uygundur.15.Turizm sektöründeki işlerde bilgi ve becerilerimi kullanabilirim.16.Tempolu iş ortamını severim.17.İnsanlara hizmet etmek beni mutlu eder.18.Turizm sektöründeki birçok işin ücreti çok düşüktür.19.Turizm sektöründe ek gelirler (prim, konaklama, ulaşım, ikramiye)

yetersizdir.20.Turizm sektöründe çok para kazanabileceğimi düşünmüyorum.21.Bu sektördeki birçok işin ücreti ekonomik olarak rahat bir hayat

sürmek için yetersizdir.22.Turizm sektöründe uzun yıllar çalışabilirim.23.Turizm endüstrisinde kariyer yapmamın bana kazandıracağı çok

fazla şey var.24.Turizmden farklı bir endüstride kariyer yapacağımı düşünüyorum.25.Genellikle arkadaşlarla turizm sektöründeki iş olanakları hakkında

olumlu konuşuruz.26.Lisans düzeyinde bir turizm programında okumayı düşünüyorum.27.Turizm mesleği ilgimi çekmektedir.28.Turizm kişiye prestijli bir kariyer imkanı sunmaktadır.29.Turizmde çalışma alanlarının fazla olduğunu düşünüyorum.30.İş bulma güvencesi olduğu için üniversitede turizm bölümünü

tercih ederim.