Türkiye'ye - Defence Turk

Türkiye’yePKK Terör Örgütü ve İran’ın Milis Örgütleri

Yönelik Drone Tehdidi

10 20 39

Güncel ve Potansiyel Tehditler Karşı Tedbirler ve Çıkartılabilecek Dersler Sonuç ve Bulgular

D E F E N C E T U R KUlusal Savunmanın Medyadaki Güçlü Sesi

Kadir DoğanFatih Mehmet Küçük

Türkiye’ye Yönelik Drone Tehdidi

2

Defence Turk

YazarlarKadir DoğanFatih Mehmet Küçük

Grafik ve MizanpajFatih Mehmet Küçük

EditörSalih KıvrakHatice İspir

RedaksiyonRahmi Erkut Erdinçler

COPYRIGHT © 2021

Bu yayının tüm hakları Defence Turk’e aittir. Defence Turk’ün izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depo-lama, vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya da-ğıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı ya-pılabilir.

Defence Turk Medya ve TanıtımAziziye Mh. Hoşdere Cd. No:191/4 Çankaya/AnkaraTel: 0312 442 63 68 | Cep Tel: 0 530 882 66 09www.defenceturk.net | [email protected]

AmaçOrtaya konulan bu çalışma, PKK terör örgütü

tarafından gerçekleştirilen veya farklı teh-dit unsurlarınca gerçekleştirilebilecek olası drone saldırıların oluşumu ve önlenmesi ile

ilgili bilgi vermek, mevcut saldırılara yönelik bilgileri sunmak, tehdidin varacağı boyutlar konusunda aydınlatıcı fikirler oluşturmak ve sivil drone teknolojisi ile terör faaliyetlerinin etkileşimini açıklamak üzere hazırlanmıştır.

Ayrıca çalışma yapılırken gelişen drone teknolojisine yapılacak sivil teknoloji atılımları için katkıda bulunma amacı güdülmüştür. Bu çalışma ile geliştirilecek olan teknolojilere yol

gösterilmek amaçlanmıştır.

Raporun sansürsüz hali Savunma Sanayii Başkan-lığı (SSB) ve Milli Savunma Bakanlığı başta olmak üzere resmi kurumlar ve konunun profesyonelleri

ile paylaşılmaktadır. Raporun sansürsüz haline ulaşmak için [email protected] adresine

mail atınız.

Defence Turk

3


İçindekilerGiriş.......................................................................................................................4 PKK’nın Drone Saldırıları........................................................................................ 6 İran Destekli Örgütler............................................................................................8 Güncel ve Potansiyel Tehditler PKK Terör Örgütü........................................................................................10 İran Destekli Terör Örgütleri.....................................................................12 Rusya..................................................................................................13 Sivil Drone’lar ve Gelişimi.....................................................................................14 Sivil Drone’ların Potansiyel Tehdit ve Kabiliyetleri..........................................18 Karşı Tedbirler ve Çıkartılabilecek Dersler........................................................20 Dronesavar Sistemleri..............................................................................22 Örnek Dronesavar Sistemleri..................................................................33 Türkiye’de Gerçekleşen Çalışmalar.......................................................38 Sonuç ve Bulgular...............................................................................................39 Referanslar.........................................................................................44


4

Defence Turk

Dünyadaki insansız sistemler üzerinde her geçen gün artan eğilim sivil amaçlı sek-törü, savunma alanındaki girişimleri ve hatta kâr amacı gütmeyen kurumları

dahi etkilemektedir. Türkiye’nin insansız sistemler konusunda geliştirdiği projeler, özellikle savunma alanında önemli çıktılar ile yatırımların karşılığının alındığı hissini vermektedir. Buna karşın insansız sistemlerin gelişimi maalesef terör örgütleri için de bir fırsat haline gelmiştir.

Terör örgütlerinin mevcut sivil-askeri teknolojileri dönüştürerek kullanması “yenilikçi terörizm” olarak da adlandırılmaktadır. Ancak bu dönüşüm aslında terör örgütlerinin taklit yeteneği kapsamında yani konvansiyonel silahlı kuvvetlerin araçlarını örnek al-ması ile gerçekleşmektedir.[I]

Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçı Donetsk isyancıları ile Ukrayna Ordusu arasında yaşanan çatışmalar-

da Ukrayna Ordusunun keşif ve istihbarat ihtiyaçları için çok ciddi biçimde insansız hava aracı (İHA) ihti-yacı ortaya çıkmıştı. Bu ihtiyaç üzerine Ukrayna Or-dusu’ndan bir birim 2014 yılında Pixhawk veya DJI NAZAR oto pilot sistemleri kullanan drone’lar üret-miştir. Bu drone’lar ile isyancılara karşı istihbarat to-planmıştır. Aynı zamanda sivil DJI drone’lardan da yararlanan Ukrayna Ordusu bu drone’ları karıştır-ma sistemlerine karşı geliştirmeye de çalışmıştır.[II]

Esed rejimi saflarında savaşan Hizbullah milisleri Ağustos 2016’da Type-82 salkım bombasında kul-lanılan MZD-2 bombacığını bir drone’dan (dört pervaneli klasik yapıda) bırakarak muhaliflere bir dizi saldırı gerçekleştirmiştir.[III] 2014 yılından beri bu kabiliyete sahip olduğunu belirten Hizbullah 2006 yılında İkinci Lübnan Savaşı sırasında İsrail asker-lerine “Ababil” isimli patlayıcı yüklü drone’lar ile saldırmıştır.

Giriş

İran Yapımı Qasef-1 kamikaze İHA

Fotoğraf: ABD Savunma Bakanlığı

Defence Turk

5


İran kendisinin maruz kaldığı ambargolar net-icesinde sivil bileşenler ile savunma sistemleri inşa etme girişimlerinin sonucunda belirli etkinlik düzeyine ulaşmıştır. Nitekim İran ile mezhepsel or-ganik bir bağa sahip olan Hizbullah’ın bu kabili-yetlere erkenden erişmesi çok şaşırtıcı bir gelişme değildir. İran eli ile sivil veya karaborsa savunma ürünlerinden oluşturulan kabiliyetler bölgedeki diğer unsurları da etkilemektedir.

Ekim 2016’da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) tarafından kontrol edilen alanda DEAŞ terör örgüt ile bağlantılı bir grup tarafından patlayıcılar ile donatılmış drone ile saldırı gerçekleştirilmiştir. Saldırıda iki peşmerge ölürken iki Fransız askeri de ağır yaralanmıştır. Daha önce drone’ları göze-tleme faaliyetleri için kullanan DEAŞ’ın bu saldırısı ile patlayıcı yüklü drone saldırıları başka bir tehdit boyutuna erişmiştir. Şubat 2016’da Irak’ın Ramadi bölgesinde DEAŞ’a ait drone atölyesi görüntülen-miştir. Atölyede cayrolar, sinyal röleleri ve cayro sensörlerinin yanı sıra 9M32M Strela MANDAPS’in harp başlığı bölümü de görüntülenmiştir.[IV]

DEAŞ’ın termal batarya gibi eksiklikler nedeniyle kullanılamayacak durumda olan MANPADS’in harp başlığını drone’lar için patlayıcı amaçlı kul-landığı tahmin edilmektedir.

Bu çatışma ortamlarını son derece yakından takip eden PKK terör örgütünün Suriye’deki uzantıları YPG/PYD terör örgütleri de aynı zamanda bu sahanın tam içerisinde yer almaktadır. İran’dan vekillerine (Proxy’lerine) geçen bilgi birikimi ve DEAŞ’ın girişimlerinin yansımalarını gözlemley-erek, farklı iletişim yollarıyla PKK’nın son yıllarda elde ettiği saldırı / saldırı girişimleri görülmektedir.

Özellikle Türk Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı Irak, Su-riye ve sınır hattındaki askeri birliklerin güvenliği her geçen gün patlayıcı yüklü drone’lar ned-eniyle daha fazla riske girmektedir. Nitekim bu saldırıların önlenmesi için aktif ve pasif yeni nesil karşı tedbirlerin hayata geçirilmesi önem teşkil et-mektedir.

Kavram KarmaşasıDünya’da uzaktan kumandalı otonom ya da

otonom olmayan çeşitli araçlara “drone” den-mektedir. Ancak bu ifade çoğunlukla insan

bulundurmadan uçan araçlar için kullanılmak-ta olup kelimenin tanımını sınırlayan net çizgiler bulunmamaktadır. Çeşitli otonom kabiliyetleri

bulunan (kendi kendine iniş, kendi kendine intikal vs.) görevlerinin önemli bir bölümünde uzaktan

insan müdahalesi ile kullanılan ve içerisinde insan olmayan hava araçları genelde insansız hava

aracı (İHA) [Unmanned Aerial Vehicle-UAV] olarak nitelendirilmektedir.[V]

Çeşitli kaynaklarda uzaktan kumandalı uçak sistemleri (Remotely Piloted Aircraft Systems-RPAS) adı ile benzer araçların tanımlandığı da görülme-ktedir. Özellikle batılı yabancı kaynaklarda yaygın

olarak drone ve İHA kavramları aynı anlamda kullanılırken savunma ve güvenlik çevrelerinde

bu iki araç türünün farkı net çizgilerle çizilmemiştir. Türkiye’de ise drone kavramı genellikle çok rotorlu görece basit ve hafif yapıdaki (20 kg altı) insansız

sistemler için kullanılmaktadır. İHA ise özellikle askeri amaçlar ile kullanılan görece daha büyük

yapıdaki ve çoğunlukla sabit kanatlı insansız sistemler için kullanılmaktadır.

Türk Silahlı Kuvvetleri ise PKK terör örgütünün kul-landığı sabit kanatlı basit yapıda köpük gibi mal-zemeler ile yapılan ya da hazır uzaktan kuman-dalı uçak gövdelerinin kullanıldığı sabit kanatlı

araçlara “maket uçak” demektedir.


6

Defence Turk

PKK Terör örgütü drone ve maket uçak gibi uzaktan kumandalı saldırı biçimlerini Irak ve Suriye’de DEAŞ terör örgütü ve İran destek-li örgütlerden örnek alarak oluşturmuş ve

doğrudan tecrübe etmiştir. Hatta PKK’nın doğru-dan DEAŞ’den ele geçirdiği drone’ları da kullandığı ifade edilmektedir.

Ocak 2016’da PKK terör örgütüne ait Şırnak’ın Silopi bölgesinde paket içinde uzaktan kontrolle görüntü kaydeden bir drone ele geçirilmiştir.[VI]

PKK terör örgütü tarafından yapılan saldırılarda 21 Mayıs 2021’e kadar en az 43 adet drone ve maket uçak kullanılmıştır. Bu saldırılarda 26 araç başarısız olurken bunların en az 19’u TSK tarafından düşürülmüştür.

10 Kasım 2018’de Atatürk’ü anma etkinliklerini fır-sat bilerek Kuzey Irak’tan Şırnak’a yapılan maket uçak saldırısı tehlikenin boyutunu en net biçim-de göz önüne seren saldırılardan biridir. Toplam 8 drone ile yapılan saldırıda Şırnak Valiliği ilk uçağın görüldüğü alan olmuştur.[VII] Süzülerek yere düşen uçağın bölgedeki Jammer sayesinde komuta edilemediği ve patlamadığı belirtilmiştir. Aynı gün

içerisinde Şırnak 23. Piyade Tümen Komutanlığına 2 adet, Kayatepe Üs Bölgesine 1 adet, Aydoğdu Üs Bölgesine 1 adet, Aydoğdu Üs Bölgesinin 1 kilome-tre güney batısına 1 adet, Kostok Vadisi’ne 1 adet ve Şenoba Tugay Komutanlığına bağlı Hamittepe Üs Bölgesine 1 adet düşmüştür.[VIII]

24 Ekim 2019’da YPG/PKK tarafından Resulayn bölgesinde gerçekleştirilen havan ve hafif silah saldırısında ise drone keşif ve hedef tayini amacıy-la kullanılmıştır. 5 askerin yaralandığı bu olay terör örgütünün patlayıcı yüklü drone saldırıları kadar te-hlikelidir. Özellikle havan gibi önlenmesi son derece zor mühimmatlarda yapılan atışlara yönelik hasar tespiti ve atış düzeltme imkânı terör örgütüne daha ağır saldırılar yapma imkânı tanımaktadır.

PKK tarafından kullanılan 12 araç saldırı gerçekleştirmeyi başarmıştır. Bu saldırılarda her-hangi bir can kaybı olmamış, ancak 3 Mayıs 2021 tarihinde Çukurca’daki Hükumet Konağı yakınların-da gerçekleşen saldırıda 11 yaşındaki bir çocuk hafif bir şekilde yaralanmıştır.[IX] Bu PKK’nın saldırı amaçlı drone kullanımında verdiği ilk insani zarar olarak kayda geçmiştir.[X]

PKK’nın Drone Saldırıları

PKK tarafından saldırı girişiminde kullanılan maket

uçak

Fotoğraf: MilliSavunma Bakanlığı

Defence Turk

7


Tarih Bölge Tür Tip Hedef Durum Kayıp Önleme Adet

12.Eki.16 Hakkari El Bombası Tuzaklı Drone Askeri Birlik / Üs

Başarısız / Düşürüldü Yok ? 1

31.Ağu.17 Hakkâri / Şemdinli Bombalı Drone ? Başarısız / Düşürüldü Yok ? 1

12.Kas.17 Ağrı / Doğubeyazıt Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone ? Başarısız /

Kendisi Düştü Yok ? 1

18.Şub.18 Afrin Keşif Amaçlı Drone Yok Düşürüldü Yok ? 1 3.May.18 Kuzey Irak / Zap ? Drone ? Düşürüldü Yok ? 1

10.Kas.18 Şırnak Bombalı Maket Uçak

Sivil – Askeri

Düştü / Düşürüldü Yok ? 8

1.Oca.19 Şırnak / Cizre - Silopi Bombalı Maket

Uçak Askeri Birlik

/ Üs Başarısız / Düşürüldü Yok ? 3

26.Mar.19 Hakkari / Derecik Bombalı Drone ? Başarısız / Düşürüldü Yok ? 1

24.Eki.19 Suriye / Resulayn ? Drone Askeri Unsurlar

Başarılı (Misyonu Bilinmiyor) 5 yaralı ? 1

30.Ara.19 Şırnak / Silopi Bombalı Drone Askeri Birlik / Üs

Başarısız / Düşürüldü Yok Dronesa

var 1 veya üzeri

20.Ağu.20 Kuzey Irak Bombalı Maket Uçak

Askeri Birlik / Üs


20.Ağu.20 Kuzey Irak / Duhok Bombalı Maket Uçak

Askeri Birlik / Üs


20.Ağu.20 Kuzey Irak / Duhok Bombalı Maket Uçak

Askeri Birlik / Üs Başarılı Yok ? 1

29.Eki.20 Kuzey Irak / Zap Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik

/ Üs Başarılı / Bomba

Bıraktı Yok Yok 1

29.Eki.20 Kuzey Irak / Duhok ? ? Askeri Birlik / Üs

Başarılı (Misyonu Bilinmiyor) Yok ? 1

11.Ara.20 Hakkari / Çukurca Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı Yok Yok 1

11.Ara.20 Kuzey Irak / Haftanin

Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı Yok Yok 1

25.Ara.20 Kuzey Irak / Duhok Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı Yok Yok 1

12.Şub.21 Kuzey Irak / Gara Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri

Unsurlar Başarılı / Bomba

Bıraktı ? Yok 1

13.Şub.21 Kuzey Irak / Gara Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri

Unsurlar Başarılı / Bomba

Bıraktı ? Yok 1

23.Nis.21 Hakkari / Çukurca Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone ? Başarılı / Bomba

Bıraktı ? Yok 1

Nis.21 Şırnak / Silopi Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı ? Yok 1

24.Nis.21 Kuzey Irak / Metina Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı ? Yok 1

29.Nis.21 Kuzey Irak / Duhok Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Askeri Birlik


Bıraktı ? Tüfek 1

3.May.21 Hakkari / Çukurca Bomba Bırakma Mekanizmalı Drone Kaymaka

mlık Başarılı / Bomba

Bıraktı 1 yaralı (çocuk) Yok 1

11.May.21 Kuzey Irak / Metina Bombalı Maket Uçak

Askeri Birlik / Üs

Başarısız / Düşürüldü Yok Makineli

Tüfek 1

18.May.21 Diyarbakır / 8. Ana Jet Üssü Bombalı Maket

Uçak Askeri Birlik


20.May.21 Batman / İnsansız Uçak Sistemleri Üs

Komutanlığı Bombalı Maket

Uçak Askeri Birlik


20.May.21 Şırnak / 23. Piyade Tümen Komutanlığı Bombalı Maket

Uçak Askeri Birlik

/ Üs Başarısız / Düşürüldü Yok ? 1 veya

üzeri

25.May.21 Fırat Kalkanı Bölgesi Bombalı Maket

Uçak Askeri Birlik


PKK/YPG/PYD terör örgütleri tarafından gerçekleştirilen drone saldırıları aşağıda detaylı incelenmiştir:


8

Defence Turk

İran’ın “Şii Hilali” olarak nitelendirilen mezhep merkezli etki alanı artırma hedefleri neticesinde Orta Doğu bölgesinde vekiller üzerinden yayıl-macı bir politika sergilemesi büyük tehlikeleri de

beraberinde getirmektedir.

İran ilk olarak 1980-1988 yıllarında gerçekleşen İran-Irak Savaşı’nda devrim öncesinde ABD’den alınan hedef uçakları patlayıcı yükleyerek kullanmıştır. İran bu denemelerin ardından Mohajer-1 olarak bilinen İHA’yı geliştirerek yine İran-Irak Savaşı’nda kullanmıştır. Yaklaşık 2,5 metre uzunluğa ve 3 metre kanat açıklığına sahip Mohajer-1 basit bir kamera taşımaktaydı. Motosiklet motoru kullanılan Mo-hajer yıllar içerisinde geliştirilmeye devam etti ve başka noktaya evrilmiş olsa da altıncı nesle kadar ulaşmayı başarmıştır.[XI] Ayrıca Mohajer üstünden Raad’85 isimli patlayıcı yüklü İHA da üretilmiştir.

PKK terör örgütü tarafından yapılan saldırılarda 21 Mayıs 2021’e kadar en az 43 adet drone ve

maket uçak kullanılmıştır. Bu saldırılarda 26 araç başarısız olurken bunların en az 19’u TSK tarafından düşürülmüştür.

İHA’lar ile tanışıklığı eski bir zamana dayanan İran’ın, bölgede yer alan vekillerine bu kabiliye-ti aktarması da yeni değildir. İran destekli Hizbul-lah terör örgütü[XII] tarafından ilk İHA faaliyeti Mir-sad-1 İHA (Mohajer-1’in güncellenmiş versiyonu) ile yapılmıştır. Bir adet Mirsad-1 2004 yılında Lüb-nan’dan İsrail’e uçuş gerçekleştirmiştir. Batı Celile şehri Nahariya’nın üzerinde uçan İHA, İsrail Hava Kuvvetleri önleme yapamadan Lübnan’a geri dön-müştür. Ağustos 2016’da Hizbullah tarafından İs-rail’e gerçekleştirilen saldırıda ise 40-50 kg patlayıcı taşıyan “Ababil” İHA’ları İsrail F-16’ları tarafından düşürülmüştür. 190-280 km/sa gibi alçak hızlarda uçuş yapan Mirsad ve Ababil İHA’ları radarlardaki doppler kaymasını en aza indirerek algılamayı zor-laştırmıştır.[XIII]

İran Destekli Örgütler

Hizbullah tara-fından kullanılan

Ababil İHA

Defence Turk

9


İran’ın insansız sistemler ile desteklediği ve bu desteğin en çok görüldüğü örgüt Husiler’dir. Ye-men’deki iç savaşın tarafı olan Husiler doğrudan İran’dan gelen çok sayıda İHA ile Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon ülkelerine saldırılarda bulunmuştur.

Koalisyon güçlerince 2016-2017 yıllarında ele geçirilen ve bir kısmının Umman’dan kara yolu ile ülkeye sokulduğu belirtilen İHA’lar ince-lendiğinde Husiler’in Qasef-1 olarak adlandırdığı İHA’nın İran’ın Uçak İmalat Sanayi Şirketi (HESA) tarafından üretilen Ababil-2 İHA ailesinden old-uğu görülmektedir. İncelenen İHA, Ababil-CH ile benzer ancak daha küçük ve Ababil-T olarak anılan bir İHA’nın görüntüleriyle tutarlıdır. Ayrı-ca Qasef-1’in seri numaraları da İran tarafından üretilen İHA’lardakiler ile aynı örneklere sahip olduğu görülmektedir. Yemen’de düşen Qasef-1 İHA’sının seri numaralarının devamındaki seri numarasını taşıyan İHA, Irak’ta düşen Ababil- 3 İHA’sı olarak karşımıza çıkmaktadır.[XV] Asya piyas-alarından temin edilen çok sayıda sivil ve düşük maliyetli parçalardan oluşan bu İHA’lar birbirile-rinin türlü varyasyonları ile Yemen, Irak, Suriye ve Lübnan’da aktif olarak kullanılmaktadır.

YemenYemen’de Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’in 33

yıllık iktidarına karşı çıkan protestoların neticesinde Salih, Devlet Başkanlığını, Yardımcısı Abdurabbu

Mansur Hadi’ye bırakmıştır. Hadi yapılan seçimde Devlet Başkanı seçilerek göreve gelmiştir.

Hadi’nin başkanlık koltuğuna oturmasının ardın-dan başkent Sana’nın kuzeyindeki bazı yerleşim

yerlerini kontrol altına alan Husiler, zamanla etki alanını arttırmışlardır. Takvimler Ocak 2015’i

gösterdiğinde, Eski Devlet Başkanı Salih yanlılarıy-la beraber Sana’daki başkanlık sarayını kuşatıp

Hadi’yi istifaya zorladılar. Husiler’in Sana’yı işgali-nin ardından Suudi Arabistan; BAE, ABD, İngiltere ve Fransa’nın da içinde olduğu uluslararası savaş koalisyonu kurup komşusu Yemen’i havadan vur-

maya başlamıştır.

Yemen’de çatırdayan “Arap” ittifakı: Suudi Arabistan – Birleşik Arap Emirlikleri

[Defence Turk] [XIV]

İran Yapımı Qasef-1 kamikaze İHA

Fotoğraf: ABD Savunma Bakanlığı


10

Defence Turk

PKK Terör Örgütü

Türkiye açısından mevcut İHA, drone ve maket uçak saldırıları ağırlıklı olarak askeri üsler, kara-kollar ve ilgili unsurları kapsamaktadır. Bu teh-dit kendi başına çok büyük bir hasar potan-

siyeline sahipken gelecekte siyasi, bürokratik ve ekonomik kritik tesislerin de hedef sahasına girme-siyle oluşabilecek kayıplar ve psikolojik baskılar çok büyük riskler barındırmaktadır.

PKK terör örgütünün mevcut saldırıları ince-lendiğinde maket uçaklar ile yapılan saldırıların genel itibarı ile önlenebildiği, döner kanatlı tadil edilmiş drone’lar ile yapılan saldırıların ise önlen-mesinde ciddi eksiklikler olduğu görülmektedir. PKK terör örgütü tarafından yapılan saldırılarda 21 Mayıs 2021’e kadar en az 43 adet drone ve maket uçak kullanılmıştır. Bu saldırılarda 26 araç başarısız olurken bunların en az 19’u TSK tarafından düşürülmüştür.

TSK tarafından “Maket uçak” olarak nitelendirilen araçlar genellikle Çinli Hooah Aviation Technolo-gy tarafından X-UAV Talon ismi ile satılan uzaktan kumandalı bir uçaktır.[XVI] Çinli alışveriş sitelerinde ortalama 90-120$ bandında bir fiyat ile satılan bu uçak EPO ve kontraplak gövdeye sahiptir.[XVII] Bu araçlar ile yapılan saldırıların başarılı olmamasının temel sebepleri incelendiğinde; araçların oldukça dayanıksız yapıda olması, çok alçaktan uçması, yüksek akustik değerlere sahip olması, jammer gibi sistemlere karşı son derece dayanıksız bağlantıya sahip olması hususlarını barındırdıkları görülmek-tedir. Saldırı yapılan bölgede jammer yoksa veya etkisiz kalıyorsa araçlara yönelik makineli tüfekler veya piyade tüfekleri ile ateş açılarak etkisiz hale

getirilmeye çalışılmaktadır. Bugüne kadar –şans eseri bir şekilde- bu yöntemle çeşitli maket uçaklar düşürülmüştür. Ancak bugün için link bağlantıları zayıf, otopilot anlamında kabiliyetsiz olan bu sistem-ler için sürecin böyle devam edeceğini düşünmek mümkün değildir.

Drone’lar ile yapılan saldırılara bakıldığında mevcut saldırılarda VOG-17M (6 metre etkili yarıçap)[XVIII] ve RPG-7 gibi mühimmatların serbest düşüm ile askeri hedeflere saldırılmak üzere kullanıldığı görülme-ktedir. Oldukça isabetsiz atışlar gerçekleştirilse de mühimmatın pet şişe gibi çok basit şeyler ile tadil edildiği görüldüğünde üretim zorluğu ya da mali-yeti gibi dertler olmadığı için üs içerisine düşerek patlayan her mühimmat hiçbir şey olmasa da terör örgütünün psikolojik harbinde rol oynamaktadır. Üslerdeki makineli tüfek gibi karşı koyan silahların drone’ları vurmaması için bu saldırılar oldukça yük-sekten yapılmaktadır. Drone’lar görüntülere göre değişen ve somut bir ölçüm olmayan göstergelere göre en az 700-1000 metre bandındaki yükseklikten bu basit tadil edilmiş mühimmatları bırakmaktadır.

Çeşitli bölgelerde PKK’nın saldırılarına karşı TSK en-vanterindeki muhabereye yönelik mevcut karıştır-ma sistemlerinin bahse konu saldırıları drone’un haberleşmesinin kesilerek düşmesini sağladığı ifade edilmektedir. Ancak aynı bölgelerde bu sistemlerin yerel halkın, korucuların ve diğer güven-lik güçlerinin iletişim ihtiyaçlarını önlediği bilgileri de yankı bulmaktadır. Özellikle sivil haberleşme frekanslarını kullanan bu tehdit unsurlarına yönelik karıştırma faaliyetlerinde hasım unsura ait olmayan sistemlerin de etkilenmesi önemli bir sorundur. Elek-tromanyetik spektrumda belirli bir unsurun güven-liği için alınan önlemler istenmeyen sonuçlar da doğurabilmektedir.

Güncel ve Potansiyel Tehditler

Defence Turk

11


0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

20.Nis.16 17.Eki.16 15.Nis.17 12.Eki.17 10.Nis.18 7.Eki.18 5.Nis.19 2.Eki.19 30.Mar.20 26.Eyl.20 25.Mar.21 21.Eyl.21

Ara

ç Sa

yısı

Çeşitli bölgelerde PKK’nın saldırılarına karşı TSK envanterindeki muhabereye yönelik mevcut karıştırma sistemlerinin bahse konu saldırıları drone’un haberleşmesinin kesilerek düşmesini sağladığı ifade edilmektedir. Ancak aynı bölge-lerde bu sistemlerin yerel halkın, korucuların ve diğer güvenlik güçlerinin iletişim ihtiyaçlarını ön-lediği bilgileri de yankı bulmaktadır. Özellikle sivil haberleşme frekanslarını kullanan bu tehdit un-surlarına yönelik karıştırma faaliyetlerinde hasım unsura ait olmayan sistemlerin de etkilenmesi önemli bir sorundur. Elektromanyetik spektrumda belirli bir unsurun güvenliği için alınan önlemler istenmeyen sonuçlar da doğurabilmektedir.

Teröristlerce paylaşılan görüntülerde üs bölgel-erindeki akaryakıt tankerine yönelik doğrudan saldırılar planlanmış ancak serbest düşümlü tadil edilmiş mühimmatın tam isabet etmemesi ned-eniyle bu tarz saldırılar ucuz atlatılmıştır. Özellikle üs bölgelerindeki cephane ve akaryakıt gibi pat-layıcı/yanıcı maddelerin konumlarına daha fazla dikkat edilmesi ihtiyacı doğmaktadır.

Akaryakıt konusu göz önünde bulundurulduğun-da drone saldırılarına yönelik en önemli tehlikeli alanlar arasında stratejik öneme haiz petrol ra-finerileri de bulunmaktadır. Batman’da bulu-nan petrol rafinerisi bu konuda en riskli olanlar-dan biridir. Nitekim PKK terör örgütü 20 Mayıs 2021’de Batman’da bulunan ve stratejik bir tesis olan İnsansız Uçak Sistemleri Üs Komutanlığı’na aynı anda 3 maket uçak ile saldırıda bulunmuş-

tur. Ülkenin daha batısında yer alması hasebiyle şimdilik İzmit, Aliağa, İzmir ve Kırıkkale rafiner-ileri görece daha güvenli gözükse de özellikle drone’ların edinilmesi ve taşınmasının çok zor olmaması nedeni ile bu bölgeler de ciddi tehdit altında bulunmaktadır.

Genel olarak, PKK terör örgütünün saldırı tari-hleri incelendiğinde 2020’yılının ikinci yarısın-dan itibaren saldırıların daha yoğun bir biçimde gerçekleştiği görülmektedir. Bu yoğunluk terör örgütünün üretim ve kullanım anlamında be-lirli bir düzen sağlandığı ve örgütün bu konuda gelişme gösterme eğilimini ortaya koymaktadır.

PKK terör örgütünün 10 Kasım 2018 ve 20 Mayıs 2021 tarihlerinde çok sayıda maket uçakla eş zamanlı saldırıları tehdidin en büyük kısmını oluşturmaktadır. Çeşitli tedbir sistemleri ile düşük adetli saldırılara karşı koyulabilirken eş zamanlı saldırılar asıl saldırının dikkatini dağıtmak, savun-ma sistemlerini satüre etmek gibi amaçlar ile kullanılabilmektedir. Saldırı önlense dahi henüz saldırının başlangıç dakikaları itibariyle birlikte saldırı ile ilgili sosyal medya paylaşımları bilinç-li veya bilinçsiz olarak çarpıtılmakta ve saldıran tarafın psikolojik baskı ve korku yaratması sağlan-maktadır. Yapılan son saldırılarda Millî Savun-ma Bakanlığı ve ilgili kamu kuruluşlarının hızlı bir şekilde saldırı ile ilgili açıklamalar yapmaları bu çabaları önemli ölçüde önlese de bu konuda saldıran tarafın avantajı devam etmektedir.

180 günlük peri-yotlarda PKK terör örgütü tarafından

yapılan saldırılar ve araç adetleri.

Grafik: Defence Turk


12

Defence Turk

İran DestekliTerör Örgütleri

İran’ın başta Hizbullah olmak üzere terör örgütler-ine verdiği büyük “silah” desteği bu örgütlerin devletler seviyesinde olmasa da milis ve terör örgütlerine nazaran çok daha etkili sistemlere

kavuşmasına neden olmaktadır. Husiler bu sevi-yenin de üstüne çıkarak İran’ın desteği ile balistik füzeler, devşirilmiş hava savunma sistemleri ve ka-mikaze drone’lara kadar geniş çerçevede yetenek kazanmıştır. Bu noktada dikkat çekici husus, İran’ın vekillerine sadece silah ve ekipman sağlamak-la kalmadığı onları bu sistemleri başarı ile kulla-nabilmeleri gerektiğinde sistemlerin modifikasyon ve entegrasyonu için de organize edebildiğidir.

İran Destekli olan ve Irak Başbakanlığı’na bağlılığı bulunan[XIV] Haşdi Şabi örgütünün çatı oluşumu Asaib Ehlil Hak’ın sözde lideri Kaysa Khazali Türki-ye’nin PKK’nın yoğun faaliyet gösterdiği Sincar’a olası operasyonlarına yönelik Türkiye’yi tehdit et-miştir. Khazali “elimizde bol miktarda roket var” di-yerek doğrudan saldırgan bir tutumda bulunmuş-tur.[XX] Türkiye İranlı milisler ile daha önce de karşı karşıya gelmiştir. Keza Suriye’de;

• Rusya - Türkiye mutabakatı sonrasında gerçekleşen Halep tahliyesinde İran’ın masa dışı kalması üzerine, söz konusu milisler tahliye kon-voylarına saldırarak provokatif eylemlerde bulun-muştur.[XXI]

• Türkiye’nin Batı Halep kırsalında bulunan El-Eis’te askerî gözlem noktası kurmaya giden kon-voy İran destekli milislerce hedef alınırken bir Türk askeri şehit olmuştur.[XXII]

• İran’ın Nubul-Zehra bölgesindeki varlığını koru-mak[XXIII] için Afrin’deki YPG’lilere destek amacıy-la konvoy gönderirken Türkiye tarafından vurul-muştur.[XXIV]

İran’ın “Şii Hilali” hedefi, Türkiye’nin güvenlik amacıy-la etki alanını genişletmesi dışında doğrudan bölgedeki demografik, politik ve ekonomik etkileri

nedeniyle yüksek tehdit oluşturmaktadır. Dolayısıy-la Türkiye ve İran arasındaki politik çatışmalar kaçınılmaz bir duruma gelirken İran’ın çatışmalar-da bu terör örgütlerini Türkiye’nin karşısında kullan-maktan geçmişte olduğu gibi gelecekte de çekin-meyeceği sonucu çıkartılabilir. Bu ahval içerisinde, İran kaynaklı “drone” tehdidi ciddiye alınarak bölgedeki tedbirlerin şimdiden düşünülmesi ge-rekmektedir. Bu raporun konusu dışında olan İran destekli örgütlerin “olası roket ve füze saldırıları” konusu da en büyük tehditlerin başında gelmek-tedir.

14 Eylül 2019’da Suudi Arabistan’ın Abkayk – Hu-rays petrol üretim tesislerine Husi güçleri tarafın-dan saldırıda bulunulmuştur. Saldırıların yapıldığı Abkayk tesisi her ne kadar Patriot hava savunma sistemlerinin koruma alanının içerisinde bulunsa da koruma çemberinin oldukça dış sahasında kal-maktadır. Halihazırda bu sistemler tesis içerisinde olsa dahi çok alçaktan uçan seyir füzeleri ve çok düşük radar kesit alanına sahip İHA’ların karşısında etkinlikleri yine de yetersiz kalacağı değerlendirile-bilir. Keza tesis Skyguard ve Crotale hava savunma sistemleri ile korunuyordu. Hurays tesisinin yakının-da ise Hawk bataryaları bulunuyordu. Ancak old-ukça alçaktan uçan ve sürpriz etkisi ile bazı kay-naklara göre toplam 25, bazı kaynaklara göre ise Abkayk tesisine 24, Hurays tesisine 19 İHA/drone ve seyir füzesi ile saldırıda bulunulmuştur.[XXV] Dolayısıy-la çoğu sivil komponentler ile üretilmiş basit ve ucuz insansız hava araçları ile farklı yönlerden eş zaman-lı olarak yapılan saldırılar milyarlarca dolarlık zarar-lar ile ülkelere devasa faturalar çıkartabilmektedir.

Keza Türkiye için İran’ın Irak ve Suriye’deki vekilleri Hizbullah ve Haşdi Şabi örgütleri tehdidin en öne çıkan unsurları konumundadır. İran’ın insansız araçlar konusundaki birikiminin en eski kullanıcısı Hizbullah’ın tehdit seviyesi önceki paragraflarda da belirtildiği üzere oldukça yüksektir. Irak’ta bu-lunan Haşdi Şabi’nin insansız araçlara sahip old-uğu bilinse de ilgili birikimine dair veriler daha bu-lanıktır. Ancak Suudi Arabistan’a karşı yapılan İHA saldırılarında payı olduğu bildirilmektedir.[XXVI]

Defence Turk

13


Rusya

Türkiye’nin Suriye cephesinde gösterdiği ak-tif varlık sadece devlet dışı aktörlerin teh-didi altında kalmamaktadır. Nitekim Bahar Kalkanı Harekâtı döneminde Rusya Bulut Altı

İHA’lar (BİHA) ile Türk askerlerinin mevzilerini ve topçu bataryalarını görüntüleyerek basına ser-vis etmişti. Harekatın öncesinde ve sonrasında geniş zaman dilimi içerisinde Rusya’nın kullandığı çok sayıda BİHA bölgede düşürülmüştür. Daha önce sınır hattında düşürülen çeşitli BİHA’lar bası-na yansırken basına yansımayan çok sayıda BİHA Türk varlıkları ile ilgili istihbarat toplamaya çalışırken düşürülmüştür.

Rusya’nın bölgede aktif olarak kullandığı Orlan-10 BİHA’nın 2010 yılından bugüne üretimi devam et-mektedir. St. Petersburg merkezli Special Technol-ogy Center (STC) tarafından geliştirilen BİHA Rus Ordusu tarafından hem Ukrayna hem de Suriye’de aktif biçimde kullanılmıştır. Oldukça uygun maliyet-li bir BİHA olarak öne çıkan Orlan-10 basit yapısı ile düşmesi veya farklı yollar ile hasar görmesi halinde kolayca yeri doldurulabilmektedir. Rusya, Suriye ve Ukrayna’da çok sayıda Orlan-10 kaybetmiştir. Ancak düşük maliyet nedeni ile bu kayıplar umur-sanmamıştır. Ayrıca Orlan-10’a hem elektronik hem de yapısal olarak benzeyen –özellikle Ukrayna üre-timi- çeşitli kopyalar Orta Doğu’da sıklıkla kullanıl-maktadır.[XXVII] Orlan-10 BİHA’ya ait sosyal medyada paylaşılan çeşitli görüntülerde bu araçlara ait çeşitli komponent ve alt sistemler görülmektedir.

Bu görüntülerde, özellikle kullanılan kompo-nentlerin neredeyse tamamının ticari araçlardan oluştuğu, komponentlerin entegrasyonu sırasında özellikle işçilikle ilgili oldukça önemli eksiklikler old-uğu görülmektedir. Buna rağmen, bu araçlar oper-asyonel olarak görev yapabilir ve oldukça maliyeti etkin kılabilmektedirler.

Rusya Orlan-10’un hem Ukrayna’da hem de Su-riye’de çeşitli kullanımlarında sağladığı avanta-jlar ve maliyet etkin bir yapıda olması, kolayca yeniden ikame ettirilebilmesi gibi sebepler nedeni-yle bu araçları aktif bir şekilde kullanmakta ve bu gibi sistemlere ciddi bir önem vermektedir. Özel-likle çeşitli kabiliyetlerin kazanılması adına Orlan-10 ciddi bir şekilde taban oluşturmaktadır. Örneğin, Rusya Orlan-10’un dahil olduğu yaygın bir haber-leşme yapısı içerisinde, bu araçlardan alınan görüntüleri bir jeolokasyon bilgisine çevirip, yay-gın haberleşme yapısı ile çeşitli atış destek sistem-leri aracılığıyla, ilgili topçu birliklerine aktarmayı başardığını belirtmiştir. [XXVIII]

Rostec tarafından verilen bilgilerde Msta-S Obüsleri ile Orlan-10E BİHA’ları ortak bir şekilde operasyon icra ederek, 155 mmlik bu Obüs ile maksimum 40 km menzilde hedefe angaje olabilmektedir. Bu da hem operasyonel olarak kabiliyetleri çeşitlendirme-kte hem de maliyet etkin ve esnek bir yapıya taşı-maktadır. Bu gibi çalışmalardan Rusya’nın bu tipteki araçlara önem verdiği ve gelecekte opera-syonel olarak bu araçları ciddi şekilde kullanacağı ön görülmektedir.

Orlan-10 BİHA


14

Defence Turk

Bugün karşımıza tehdit unsuru olarak çıkan çeşitli hava araçları ile ilgili birçok açıdan bilgi kirliliği bulunmakta ve bu bilgi kirliliği se-bebi ile tehdit algısı net bir şekilde oluşturu-

lamamaktadır. Tehdit algısının net bir şekilde oluşturulamamış olması ile birlikte karşı tedbir de etkin bir şekilde alınamamaktadır. Sivil drone’lar her ne kadar çok geniş bir yelpazede, çok farklı tip, şekil ve kabiliyetlerde karşımıza çıkabilmekte olsa da bu çeşitlilik tek düze bir çeşitlilikten ibarettir.

Öncelikle tehdit unsuru olarak karşımıza çıkan bu araçlar; döner kanatlı ve sabit kanatlı olarak ikiye ayrılmaktadır. Döner kanatlı araçlar ile sabit kanat-lı araçlar çok farklı uçuş mekaniklerine sahip old-ukları için operasyonel olarak kullanım şekilleri ve dolayısıyla oluşturdukları tehdit algısı da birbirin-den farklıdır. Bu farklılıkları daha iyi anlamak adı-na öncelikle bu sistemlerde ortak olarak bulunan kabiliyetlere ve bu kabiliyetleri kazandıran çeşitli aviyonik sistemleri dikkat çekmek daha doğru ola-caktır.

Bir drone temelde olmazsa olmaz bazı alt sistem-lerden meydana gelir. Bu alt sistemler/bileşenler şunlardır:

• Kanat ve gövde frame yapıları (Balsa, huş gibi ahşaplar; depron, xps gibi köpükler; karbonfiber,

cal elyaf kompozitler)• İtki Sistemi (Dizel/benzinli motorlar; elektrik mo-torları ile bu sistemlere enerji veren çeşitli yakıtlar ve Li-on, Li-po bataryalar)• Veri Linki (Görüntü aktarımı için çeşitli WiFi/RF cihazları, uçuş verisi aktarımı için çeşitli RF telemetrileri, aracın pilot tarafından kontrolü için transceiverlar)• Servo motorlar (Hareketli yüzeyler ile iniş takımı gibi hareketli aksamlar ile çeşitli faydalı yüklerin bırakılmasını sağlayan, genellikle rotasyonel tipte olan motorlar)• Pilot Kumandası (Genellikle 2.4 GHz bandında çalışan, çeşitli fonksiyonlara sahip olabilen, 20 adete kadar kanala sahip olabilen çeşitli tipte kumandalar)• Görüntüleme Sistemi (Pilotun aracı veya yeri görmesini sağlayan, genellikle modül tipin-de olan, FPV (First Person View) amacı ile kul-lanılabilen kameralar)

Yukarıda belirtilen, ciddi derecede maliyet etkin, dünyanın her yerinden kolaylıkla temin edilebi-lecek alt sistemler veya bileşenlerin çok az bir bilgi birikime sahip kişi/kişiler tarafından bir araya getir-ilmesi ile ister döner kanatlı olsun ister sabit kanatlı olsun, pilotluk becerisi olan bir kişi tarafından yön-lendirildiği takdirde manuel uçuş yapabilecek, bir hava aracı ortaya çıkmaktadır.

Sivil Drone’lar ve Gelişimi

DJI AGRAS T20

Fotoğraf: DJI

Defence Turk

15


Manuel olarak uçuş yapabilen araçlar günümüzde çok çeşitli ve önemli kabiliyetlere sahip olabilmek-tedir. Genellikle kanat açıklığı 0.5-3 metre arasında değişebilen, 0.5-30 kg maksimum kalkış ağırlığın-da, 10-30 m/s seyir hızlarında, 20-180 dk havada kalış süresine sahip, teorik olarak 30-40 km menzil-de yönlendirilebilen çeşitli araçlar bulunmaktadır.

Bu araçlara otonom uçuş kabiliyetinin kazandırıl-ması ise günümüzde oldukça kolay bir hal almıştır. Ticari rafta hazır ürün (COTS) olarak dünyanın he-men her yerinden tedarik edilme imkânı olan bazı alt sistem/komponentlerin tedarikleri ile manuel uçuş yapan bir araca otonom uçuş kabiliyeti ka-zandırmak mümkün olmaktadır. Bu alt sistemler/bileşenler:

• Uçuş Kontrol Bilgisayarı (Genellikle açık kaynak-lı uçuş kontrol yazılımlarından ve açık kaynaklı kullanıcı/görev arayüzlerinden oluşan, içerisinde dahili ataletsel ölçüm birimi (IMU) ve barometre sensörleri bulunan kontrolcüler)• GPS/GNSS/INS modülleri (DGPSS/RTK kabili-yetlerine sahip olabilen, INS kullanılması duru-munda dahili IMU desteği bulunan modüller)

Yukarıda belirtilen iki temel yapının manuel bir ara-ca entegre edilmesi ile otonom uçuş kabiliyeti ka-zandırılmaktadır. Bu kabiliyet aslında oldukça mali-yet etkin ve manuel bir platformu çok farklı görevleri yapabilecek akıllı bir sisteme dönüştürmektedir. Bu dönüşüm ile birlikte ilgili araç birçok farklı kabiliyet kazanabilmektedir. Bu kabiliyetlerden başlıcaları şunlardır[XXIX]:

• Tam otonom uçuş kabiliyeti (Önceden tanımla-nan görevin Otonom iniş-uçuş-kalkış ile icrası)• Görev planlaması (Belirli GPS koordinatlarda, belirli görevlerin icra edilmesi)• Alan Sınırlama (Belirli GPS koordinatlarından oluşan bir alan içerisinde hareket etme)• Dolanma (Hava da belirli bir şekilde, örneğin çember, çizerek gözetim yapılması)• Konum tutma (Bir konumda sabit kalınması)• Takip (Belirli bir hedefin takibi)

• Eve/Yere Dön (Aracın kalkış konumuna dönme-si)• Otomatik Kamera Kontrolü (Önceden planlan-mış bir görevde belli alanların görüntülerinin oto-nom bir şekilde elde edilmesi)

Yukarıda belirtilen kabiliyetler birçok ticari uçuş kontrol bilgisayarı yazılımında bulunan çok sayıda kabiliyetlerden sadece en çok kullanılanları arasın-dadır. Bu kabiliyetlere ek olarak bu tipteki birçok ti-cari uçuş kontrol bilgisayarı yazılımın açık kaynaklı olması tehdidin seviyesini ciddi derecede artırmak-tadır. Bugün birçok akademik makale veya açık kaynaklı kod paylaşım siteleri[XXX] yardımı ile bura-da belirtilen kabiliyetlere ek olarak birçok kabiliyet kolaylıkla bu uçuş kontrol yazılımlarına eklenilebilir. Hatta günümüzde birçok dolanan mühimmat da bile kullanılan bu açık kaynaklı uçuş kontrol bilgisa-yarları kullanılmaktadır. Bu dolanan mühimmatlara çeşitli güdüm algoritmaları (PN, APN vs.) entegre edilerek, aracın tam otonom bir şekilde, özellikle statik hedeflere karşı, görev icra etme kabiliyetine sahip olabilmektedir.

Tüm bu kabiliyetlere ek olarak, otonom hale ge-tirilmiş bir araca entegre edilebilecek DSLR veya modül tipindeki kameralar yardımıyla ve hatta çok uygun maliyetli, on-board bir şekilde görüntü işleme kabiliyetine sahip Gimbal ISR sistemlerin en-tegre edilmesi ile hem gece hem gündüz görüntü alabilecek, bu görüntü ile birlikte obje tespiti, obje takibi, alan ihlali, haritalama gibi görevlerin yapıl-ması için çok ciddi bir kabiliyet kazanılmaktadır. Aynı zamanda bu tipteki görüntüleme sistemleri on-board bir şekilde görüntü işleme yapabildikleri ve videoları kodlayarak sıkıştırma kabiliyetine sa-hip oldukları için oldukça efektif ve etkin bir yapıya sahip olunmaktadır. Yine bu sistemlerde Uzun Dal-ga Boyunda Kızılötesi (LWIR) kameralar ile yüksek hassasiyetli (1-2m) lazer mesafe ölçerler (LRF) gibi bileşenlere sahip olabilmektedirler ve bu nedenle çok ciddi kabiliyetler kazanmaktadırlar.[XXXI]


16

Defence Turk

Aynı zamanda bu tipteki platformlara entegre edilecek çeşitli ticari elektronik bileşenler ve bu bileşenlere ek olarak geliştirilecek çeşitli yazılımlar ile çok daha farklı kabiliyetler kazandırılabilmekte-dir. Özellikle endüstriyel olarak temin edilebilecek çeşitli RF/WiFi haberleşme cihazları ile kriptolu veya çift yedekli, farklı bantlarda haberleşme sağla-nabilir. Bilhassa geliştirilecek çeşitli yazılımlar ile farklı bantlar üzerinden farklı verilerin şifreli bir şekil-de iletilmesi mümkün olmaktadır. Örneğin, hem 2.4 GHz hem de 5 GHz de görüntü aktarımı yapılabil-irken, farklı bir konfigürasyon ile örneğin 433 MHz ve 5 GHz bantlarından uçuş verisi aktarılabilir. Bu da iki veya daha fazla link üzerinden haberleşme sağlandığı için farklı bantlarda karıştırma yapılması gerekebilir.

Bununla birlikte, bu tip platformlarda çok çeşitli bantlarda, çeşitli menzillerde haberleşme imkânı sunan RF/WiFi cihazları bulunmaktadır. Bu tipteki ürünler genellikle 433 MHz, 868 MHz, 900 MHz, 933 MHz, 2.4 GHz ve 5 GHz bantlarında haberleşme

yapılabilmektedir. Bu ürünlerin hepsinin farklı kabili-yetleri bulunmaktadır. RF/WiFi olarak ürünlerin ayırılmasının sebebi de budur. Bazı haberleşme ci-hazlarında ki özellikle 2.4 GHz ve 5 GHz bantlarında haberleşme yapan cihazlarda, yüksek hızlı, uzun menzilli ve farklı ağ topolojilerinde haberleşme yapılabilmektedir. Bu ağ topolojileri genellikle SISO (Single input-single output), SIMO (Single in-put-multi output), MISO (Multi input-single output) ve MIMO (Multi input-Multi output) gibi çok yetkin topolojilere sahiplerdir.[XXXII] Bu topolojiler sayesinde aynı anda birçok aracın görüntülerinin aktarılması hatta yönlendirilmesi bile mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda bu tipteki haberleşme cihazları için bir yer antenine ve efektif bir şekilde bu topolojile-rin uygulanması için anten takip sistemine sahip ol-unması ihtiyacıdır. Günümüzde ticari olarak bu ant-en takip sistemleri de satılabilmekte, platformun konumuna göre anten elektrik motorları yardımı ile hareket ettirilmekte ve hava aracı/araçları sürekli bir şekilde antenin görüş hattı (LOS) içerisinde ka-labilmektedir.

DJI 3D Uçuş Rotası Çözümü

Görsel: DJI

Defence Turk

17


Yukarıda sayılan sebepler nedeniyle bu sistemler-in oldukça etkili haberleşme kabiliyetlerine sahip olabilecekleri anlaşılmaktadır. Bu kabiliyetlere ek olarak belki de en önemli kabiliyetleri ise 4G/LTE haberleşmesi yapabilen telemetri cihazlarına sa-hip olabilmelerinden kaynaklanmaktadır. Bugün günümüzde ticari olarak satılabilen 4G/LTE ciha-zları bulunmaktadır. Bu cihazlar yardımı ile AES 256 gibi güçlü kriptoloji algoritmaları yardımı ile veriler şifrelenebilirken, H264/H265 gibi video kodlama al-goritmaları ile görüntülerin kodlanması çok efektif bir şekilde yapılmaktadır.[XXXIII] LTE teknolojisinin kul-lanılması sebebi ile Görünür Görüş Ötesi (BVLOS) da görev yapabilen bu sistemler çok tehlikeli bir kabiliyete sahip olmaktadır. 4G/LTE link bağlantısı-na sahip olan bir hava aracı neredeyse dünyanın tüm bölgelerinde kesintisiz bir şekilde uçuşunu gerçekleştirebilir. Aynı zamanda ülkemizdeki tele-komünikasyon regülasyonları da bu konuda ciddi zafiyetler içerisindedir. Türkiye’ye sokulacak bir LTE cihazının 6 ay içerisinde IMEI kaydı yapmadan kul-lanılma imkânı olması sebebiyle ciddi bir zafiyet oluşmaktadır. Bu nedenle bu tipteki hava araçlarını en tehlikeli yapan unsur herhangi bir şekilde görüş içine gerek kalmadan çok uzun haberleşme men-zillerinde kontrol edilebilme imkanına sahip olun-masıdır.

Bu tipteki platformlarda kullanılan Alıcı-verici (tran-sreceiver) ve Kumanda (transmitter) sistemleri de oldukça kabiliyetli donanımlardır. Bugün ticari olarak temin edilebilecek, 20 adete kadar kanal sayısına sahip olabilen kabiliyetli kumandalar bu-lunmaktadır.[XXXIV] Bu kumandaların bir diğer özelliği ise alıcı-verici ile haberleşmenin koptuğu durum-larda otomatik olarak frekans atlama kabiliyetine sahip olabilmektedirler ve bu da bu sistemleri oldukça kabiliyetli bir hale getirmektedir. Bunun-la birlikte bu platformların manuel bir şekilde, ku-manda yardımı ile kontrol edilmesi de yedekli bir şekilde yapılabilmektedir. Uçuş verilerinin iletildiği uçuş kontrol bilgisayarlarına, SBUS gibi protokoller yardımı ile kumanda komutları aktarılabilmekte ve uçuş verilerinin iletildiği RF cihazları yardımı ile de hava aracının kontrolü sağlanmaktadır. Bu da hem

yedekli bir haberleşme opsiyonu sunmakta hem de bu tipteki platformların çok farklı bantlardan, esnek bir şekilde kontrol edilebilmelerine imkân sunmaktadır.

Burada anlatılan kabiliyetlerin tamamı ticari olarak temin edilecek ürünler ile gerçekleştirilebilmekte-dir. Bununla birlikte bu ürünler tüm bu kabiliyetlerin kazanılması için tek başlarına yeterli olmamaktadır. Bu ürünlere ek olarak açık kaynak kodlu yazılım-ların bu ürünlere entegre edilebilmesi gerekmek-tedir. Bu yazılımlar her ne kadar açık kaynak kodlu olsa da belirli bir teknik bilgi birikim ve altyapı ger-ektirmektedir. Tüm bunlara ek olarak bu sistemlerin bu kabiliyetleri kazanmaları adına belirli testler ile ürünlerin kabiliyetlerinin doğrulanması da gerek-mektedir.

Bu tipteki hava araçlarının testlerinin yapılabilmesi için ise herhangi bir ciddi test alt yapısına ihtiyaç duyulmamaktadır. Testler için sadece boş bir alan yeterli olmaktadır. Zira bu tipteki araçlar toprak, as-falt veya boş bir çim araziden kolaylıkla kalkıp iniş yapabilmektedir. Bu da bu sistemlerin geliştirilmesi adına ciddi bir kolaylık sağlamaktadır. Aynı zaman-da bu tipteki hava araçlarının sıfırdan üretimleri de birçok açıdan belirli bir teknik altyapı ile kolaylıkla yapılabilmektedir.

Sözü edilen hava araçları için çeşitli mekanik kon-figürasyonlar bulunmaktadır. Genellikle bu tipte-ki hava araçlarında çeşitli tiplerdeki köpükler, ahşaplar veya kompozitler kullanılmaktadır. İn-ternette çeşitli hava araçlarının planları bulun-maktadır. Bu planlar ücretsiz ve kolay bir şekilde temin edilerek, planlara sadık bir el işçiliği ile bu hava araçlarının üretimi gerçekleştirilmektedir. Genellikle bu araçlarda depron veya XPS tipinde-ki köpükler ile balsa veya huş ağacından ahşaplar kullanılmaktadır. Daha profesyonel işçilik kabili-yetlerinin oluşması ile karbonfiber veya cam elyaf takviyeli, elle yatırma gibi yöntemler kullanılarak bu araçların üretimleri sağlanabilmektedir.


18

Defence Turk

Bir önceki bölümde irdelendiği gibi Ticari Rafta Hazır Ürün (COTS) olarak temin edile-bilecek alt sistem ve bileşenler ile çok ciddi kabiliyetlere sahip çeşitli konfigürasyonlarda

hava araçlarının geliştirilmesi mümkündür. Bununla birlikte bu sistemlere katılabilecek farklı kabiliyetler de bulunmakta ve bu kabiliyetlerin katılması ile bir-likte bu hava araçları çok daha tehlikeli bir hal al-abilmektedir.

Günümüzde çeşitli platformlara ait otonomi ve yapay zekâ kabiliyetleri genel olarak açık kaynak kodlu yazılımlara ve açık kaynaklı platformlara dayanmaktadır. Özellikle çeşitli uçuş, navigasyon, güdüm, görüntü işleme ve haberleşme algoritma-ları açık kaynaklı olarak geliştirilebilmektedir. Bu tipteki algoritmaların geliştirilmesi için birçok aka-demik makale referans alınabilir, çeşitli açık kaynak platformlarından hazır algoritmalar temin edilebilir ve bu algoritmalar yine ticari olarak satılan çeşit-li, yüksek performanslı, geliştirici kitleri yardımı ile hava aracına entegre edilerek ciddi bir kabiliyet kazandırılabilir.

Uçuş kontrol algoritmaları konusunda açık kaynak kodlu, yüksek etkinlikte birçok algoritmanın açık kaynaklarda bulunması mümkündür. Genellikle Görünür Görüş Ötesinde (BVLOS) hava aracının otonom bir şekilde hareket edebilmesi için çeşit-li engel tespit ve önleme algoritmaları, çarpışma önleme algoritmaları ve optimum görev planla-ma algoritmaları açık kaynaklarda kolaylıkla bu-lunabilen ve çeşitli yardımcı bilgisayarlara (com-panion computers) kolaylıkla entegre edilebilen çeşitli algoritmalar bulunmaktadır.[XXXV] Bu nedenle bu sistemlere uçuş kontrolü açısından ciddi kabili-yetlerin kazandırılması hususunda hiçbir engel bulunmamaktadır. Teknik açıdan belirli altyapıya

sahip olan kişiler tarafından bu kabiliyetlerin kazan-dırabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

*******************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

****************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Görüntü işleme alanı ise belki de açık kaynaklı plat-formlar ile en hızlı, en efektif ve en çeşitli çözümlerin oluşturulabileceği alanların başında gelmektedir. Günümüzde açık kaynaklı birçok görüntü işleme

Sivil Drone’ların Potansiyel Tehdit ve Kabiliyetleri

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

Defence Turk

19


platformu bulunmaktadır.[XXXVIII] Bu platformlarda genellikle obje tespiti, alan ihlali, obje takibi, imaj karıştırma, resim içinde resim, jeolokasyon ve hari-talama gibi birçok algoritma açık kaynaklı olarak geliştirilmekte ve bu sistemlerin geliştirilmesi için gerekli eğitim setleri de yine birçok açık kaynak platformu tarafından temin edilebilmektedir. Bu-rada görüntü işleme algoritmalarının efektif bir şekilde çalışması için gerekli olacak yüksek per-formanslı yardımcı bilgisayarlar bulunmaktadır. Bu yardımcı bilgisayarlar genellikle Nvidia Jetson TX2 ve Xavier tipindeki yardımcı bilgisayarlardır ve ticari olarak temini oldukça kolay ancak en önemli askeri uygulamalarda kullanılabilecek bileşenlerdir. Bu nedenle görüntü işleme alanı ticari tipteki araçlara en önemli kabiliyetleri kat-abilecek ve katması kolaylıkla mümkün olabilen sistemlerdir, bu nedenle bu kabiliyetler ile birlikte bu tipteki hava araçları çok daha tehlikeli bir hal alacaktır.

Haberleşme mimarileri alanı ise yine bu tipteki ticari araçlarda kullanılabilecek tipte bir alandır ancak özel ve ciddi kabiliyetler katabilecek çeşitli haberleşme mimarilerinin ticari ürünler ile geliştir-ilmesi ve ticari hava araçlarına entegrasyonu old-ukça zor bir konudur. Bu zorluk genellikle bu tipteki algoritmaların geliştirilmesi için çok ciddi yetişmiş insan kaynağına ihtiyaç olmasından kaynaklan-maktadır. Yetişmiş insan gücünün olması ile bir-likte ise önü oldukça açık olan ve bir ticari hava aracını çok tehlikeli bir sürü araçlara dönüştürme kabiliyetine sahiptir. Özellikle Ağ (Mesh) ve Yıldız (Star) gibi özel haberleşme topolojileri ile birçok ticari hava aracının sürüleştirilmesi, ticari ürünler ile teknik açıdan mümkündür.[XXXIX]

Yukarıda anlatılan tüm bu başlıklar ülkemizin karşı karşıya olduğu tehdidin boyutunu net bir şekilde gözler önüne sermektedir. Bahsedilen başlıklar-da verilen örnekler ve bu başlıklarla sınırlı kalma-mak kaydı ile çok daha fazla kabiliyetlerin de bu tipteki ticari araçlara kazandırılabileceğinin un-utulmaması gerekmektedir.


20

Defence Turk

Önceki bölümlerde sözü edilen kabiliyetler göz önünde bulundurulduğu takdirde tehdidin ne denli büyük olabileceği görülmektedir. Bu tehdidin temel sebebi

aslında kabiliyetlerden ziyade bu kabiliyetleri ticari ürünlerle, dünyanın hemen her yerinde kolaylıkla temin edip, herhangi bir altyapı gerekmeden test ve üretim kabiliyetlerine ulaşılmasından kaynaklan-maktadır. Bu nedenle ortaya çıkabilecek tehditler-in etkisinin de platformların kullanıldığı etki alanı-na göre ciddi şekilde değişebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Karşılaşılan tehditlere karşı ön-lem de etki alanına göre değişeceği için, potan-siyel tedbirleri etki alanlarına göre farklı şekilde irdelemek daha doğru olacaktır. Bu tipteki hava araçlarının kullanılabileceği etki alanlarını temelde iki farklı yapıya ayırabiliriz. Bunlar, meskûn mahal ve meskûn mahal dışı olarak belirtilebilir.

Öncelikle şunun belirtilmesi gerekir ki tehdidin en önemli ve en ciddiye alınması gereken kısmı meskûn mahaldir. Meskûn mahalde bu sistemlerin herhan-gi bir alandan kalkış yapıp ki özellikle dikey iniş kalkış özelliğine sahip olan sistemlerin, çeşitli kamu binaları, okullar, kolluk kuvvetlerine ait binalar ve toplanma alanları bu sistemler için başlıca hede-fler arasında olabilir. Bu tipteki hava araçlarının çok kolay bir şekilde temin edilip, herhangi bir yerden kalkış yapabilmesi, otonom bir şekilde görev yap-abilmesi ve görünür görüş ötesi (BVLOS) görev yapabilme kabiliyeti sebebiyle çok ciddi bir tehdit oluşturmakta; bu tipteki hedeflere karşı 365 gün, 7/24 bir tehdit bulunmaktadır. Bunun temel sebe-bi de bu sistemlerin kontrolünün veya kullanıcının herhangi bir şekilde takibinin çok zor olmasıdır.

Havalimanları için tehdidin boyutu çok daha yük-sektir. Özellikle sivil uçuşların olduğu havaliman-

larında sabotaj yapılması için bombalı drone’lara da ihtiyaç yoktur. Dayton Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan testte herhangi bir harici yük taşımayan 2,1 kg ağırlığındaki DJI Phantom 2’nin uçak ile çarpışması sonucunda çok ciddi hasara neden olabileceği sonuçları görülmüştür.

Bu tipteki hedeflere karşı, terör örgütlerinin şehir yapılanmalarının yapabileceği saldırılarda kon-vansiyonel silah sistemleri kullanıldığı durumlar hem regülasyonlar hem de çeşitli istihbarı faaliyetler se-bebiyle tespit edilebilirken, herhangi bir sivil vatan-daşın internetten elde ettiği bilgiler ile potansiyel bir silaha dönüştürebileceği bu sistemlerin takibi çok daha zordur. Aynı zamanda terör örgütlerinin şehir yapılanmalarının üniversiteler içerisinde nispeten daha kolay üye bulabilmesi ve potansiyel üyelerin bu tipteki ürünleri geliştirebilecek kabiliyetlerinin de olabilmesi ihtimali tehdidi çok daha ciddi bir konu-ma getirmektedir.

Meskûn mahal için tehdit bu denli fazla iken, ted-bir ise oldukça kısıtlıdır. Meskûn mahal dışında bir “imha zinciri (kill-chain)” uygulanabilirken meskûn mahalde bu durumun mümkün olması oldukça zordur. Bunun temel sebebi imha zinciri içerisinde yer alan tespit, tanımlama ve imha gibi neredeyse tüm halkaların gerçekleşmesi için uygun ortamın yaratılmasının oldukça zor olmasıdır zira potansi-yel hedeflerin sayısı hemen her yerde ve oldukça fazladır. Bununla birlikte bu uygun ortam yaratıl-sa bile, meskûn mahal içerisinde konvansiyonel sistemler ile tespiti oldukça zordur zira, bu sistemler görüş hattı (LOS) içerisinde etkinlerken, bu tipte-ki hava araçları görünür görüş ötesi (BVLOS) da görev yapabilmektedir. Aynı zamanda yine imha sürecinde, yumuşak imha (soft kill) ve sert imha (hard kill) sunabilecek çeşitli silah sistemleri de yine

Karşı Tedbirler ve Çıkartılabilecek Dersler

Defence Turk

21


görünür görüş hattı içerisinde etkin oldukları için bu sistemlere karşı meskûn mahalde etkisiz ka-labilmektedirler. Görüş hattı içerisindeki bir teh-dit için ise ister yumuşak ister sert imhanın uygu-lanması sonrası tehdidin bırakacağı hasarın da meskûn mahal de verebileceği hasarların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Meskûn mahalde bu tehdidin etkisinin en aza in-dirilmesinin temel yolları kapsamlı regülasyonlar-dan geçmektedir. Bu regülasyonların başında ise bu tipteki hava araçlarının da dahil olduğu tüm sivil hava taşıtlarının ortak ve yaygın bir “hava trafik kontrolü” sistemi içerisine dahil edilmesidir. ADS-B gibi teknolojilerin ülkemizdeki tüm siv-il hava araçlarına entegrasyonunun zorunlu bir hale getirilmesi ile kısmi bir hava trafiği denetimi sağlanabilir. Bununla birlikte yukarıda sözü edilen potansiyel hedefler için, öncelik sıralaması-na göre tespit ve yumuşak imha için gerekli alt yapıların, maliyet etkin bir şekilde geliştirilip, ive-dilikle konuşlandırılması gerekmektedir. Dün-ya’da şu anda bu yöntemler dışında meskûn ma-haldeki potansiyel tehditler için herhangi bir karşı önlem bulunmamaktadır.

Meskûn mahal dışında, özellikle kolluk kuvvetler-ine ait çeşitli üs bölgelerinde ise karşı tedbir al-mak çok daha kolay bir hal almaktadır. Yukarıda meskûn mahal için sözü edilen sebeplerin olma-ması sebebiyle çeşitli enstrümanlar ile geniş bir yelpazede karşı önlemler alınabilir. Tüm bu karşı önlemlerin ise belirli bir planlama ve sıralama ile uygulanması karşı tedbirin etkisini ciddi bir şekilde artırıcı bir unsurdur.

Şekil 3’de sözü edilen imha zinciri belirli adımların kimisinin sırayla, kimisinin aynı anda uygulanması ile tehdidin henüz hedefe karşı net bir tehdit unsu-ru oluşturmasına izin vermeden imhasını amaçla-maktadır. Burada sözü edilecek her bir halka da kullanılabilecek çok geniş bir yelpazede teknikler ve teknolojiler bulunmaktadır. Bu tekniklerin ve teknolojilerin her birinin kullanılacak etki alanına, maliyet etkinliğine ve kuvvetin ilgili kabiliyetlerine doğrudan bağlı olacağı için sadece en yaygın olarak kullanılabilecek teknik ve teknolojilere yer verilecektir.

Tespit Teşhis İzleme ve Tepki Değerlendirmesi

Reaksiyon / Tepki Değerlendirme

RF Analizör

Radar

Elektro Optik

Akustik

Hava Trafik Kontrolü

RF Analizör

Radar

Elektro optik

RF Analizör

Radar

Elektro Optik

Akustik

GNSS Karıştırma

Veri Link Karıştırma

Konvansiyonel Mühimmat

Parçacıklı Programlanabilir Mühimmat

Lazer

Hedefin İmhası Sonrasında Düşen Aracın

Muayenesi

Şeki

l 3 Ö

rnek

Kill

Cha

in -

İmha

Zin

ciri

| G

rafik

: Def

ence

Turk


22

Defence Turk

Yine Şekil 3’de belirtilen ve ilerleyen bölümlerde de-taylı bir şekilde irdelenecek olan imha zincirinin her bir halkasının gerçek zamanlı olarak gerçekleşme-si, karşı tedbirin başarısını eksponasiyel bir şekilde artırıcı bir unsurdur. Tespit, teşhis, izleme ve reaksi-yon adımlarında kullanılan bileşenlerin birbirleri ile gerçek zamanlı veya neredeyse gerçek zamanlı olarak haberleşmeleri hem imha sürecinin çok daha hızlı gerçekleşerek tehdidin, henüz hedefe yaklaşamadan imhası sağlanabilirken, kuvvet için de karar verme sürecini oldukça kısaltmaktadır. İlerleyen bölümlerde irdelenecek olan imha zin-cirine ait her bir halka için bu sistemlerin müşterek ve yaygın bir ağ yapısı içerisinde, gerçek zamanlı veya neredeyse gerçek zamanlı olarak haberleş-tikleri varsayımı üzerinden bir irdeleme faaliyeti yürütülecektir.

Dronesavar Sistemleri

Küçük yapıları, sürpriz etkileri, çoklu kullanım-ları ile mevcut küçük İHA ve drone’lara karşı tedbir sistemleri geliştirmek oldukça zordur. Bu hava araçlarının tespit ve teşhisi

büyük zorluklar oluşturmaktadır. Düşük maliyet ile edinilebilen bu araçlar çok yüksek sayılarda kul-lanılabildiği için savunma sistemlerinin de maliyet etkin bir biçimde tasarlanması, saldırı noktalarının tespit edilerek imha edilebilmesi gerekmektedir. Yüksek maliyetler ile savunma yapılması savunma zarfının kısalmasına neden olacaktır. Maliyetler düşürüldüğünde daha uzun bir süre bu saldırılara karşı koymak mümkün olabilecekken her savunma sisteminin doyum noktası olacağı gerçeği nedeni ile saldırı kaynaklarının tespit ve imhası bu açıdan büyük önem arz etmektedir.

Drone-savar sistemleri İHA ve drone’ları etkisiz hale getirmek üzere üretilen sistemlere verilen isimdir. An-ti-Drone sistemi gibi farklı isimlendirmelere sahip olan bu sistemlerin etkin olabilmeleri için sırasıyla tespit, teşhis, izleme ve tepki aşamalarını izleyerek drone ve İHA’aları etkisiz hale getirmesi gerekmektedir.

Dronesavar Sistemi

Tespit

Pasif

Kameralar

Akustik Sensörler

RF Analizörü

Aktif

Radar

Teşhis Sınıflandırma İzleme Tepki

Elektronik

Veri Link Karıştırma

GNSS Karıştırma

Fiziksel

Yönlendirilmiş Enerji(Lazer) Füze Namlulu Silahlar

Parçacıklı Mühimmat Kullanan Top

Klasik Top

Elektromanyetik Darbe Silahları

Komuta Kontrol Sistemi

Defence Turk

23


Tespitİmha zincirinin ilk halkası tespit ile başlamak-tadır. Tespit kavramı ile kasıt edilen şey, mümkün olduğunca uzak menzilde, görünür görüş ötesi (BVLOS) veya görüş içi (LOS) da hedefe doğru hareket eden herhangi bir “nesne” olduğunu al-gılamaktır. Tespit için birçok farklı kriter bulunmak-tadır. Bu kriterler genellikle teknolojiden tekno-lojiye değişiklik gösterir. Örneğin elektro-optik/kızılötesi sistemler için bu kriterlerin günümüzde en yaygın kullanılanı “Johnson Kriteridir.”

Hava araçlarının tespiti için günümüzde çeşitli teknikler kullanılmaktadır. Bu teknikler arasında başlıcaları arasında çeşitli elektro-optik/kızılötesi görüntüleme sistemleri, akustik tespit sistemleri, radarlar ve RF spektrum analizleri gelmektedir.

Tehditlerin genellikle boyut ve ağırlık açısından küçük olmaları sebebiyle radar kesit alanları oldukça düşük olmaktadır ve bu durumda kon-vansiyonel radar sistemleri ile bu tipteki hava araçlarının tespitini zorlaştırmaktadır. Radar kes-it alanı düşük olan sistemler için ise günümüzde genellikle milimetre dalga boyunda radarlar kul-lanılmaktadır.

Elektro optik/kızılötesi sistemler için ise yine hede-flerin boyutları göz önünde alındığı takdirde, yüksek DRI (tespit, tanıma ve tanımlama) perfor-mansına sahip, geniş görüş alanına sahip, pan-tilt sistemleri ile belirli alanların sürekli gözetimi sağlanması ile tespit imkânı bulunmaktadır.

Akustik olarak bu sistemlerin tespiti ise biraz daha zor bir durumdur zira bu tipteki hava araçları genellikle nispeten daha az akustik etkiye sahip platformlardır. Bunun temel sebebi de genellikle

Tespit SistemleriSistem Yöntem Avantaj Dezavantaj

OptikSensörler

Görsel olarak hedefin

tespiti

Tanımlama için nitelikli veri çıka-

rır. Farklı olaylara karşı da durum-

sal farkındalığı güçlendirir.

Atmosferik şartlardan çok

fazla etkilenme.

RadarAlgılama için radyo fre-

kanslarını kullanır.

Uzun menzil ve hassas konum

tespiti sunabilir. Sis gibi atmosferik

şartlardan etkilenmez.

Kuş gibi farklı nesnelerin teh-

ditten ayrılmasının zorluğu.

Akustik Sensör

Bir veya birden fazla

mikrofon ile hedefin yay-

dığı ses dinlenerek tespit

edilmeye çalışılır.

Işık kaynaklı atmosferik şartlardan

ve RF sinyallerden etkilenmez.

Gürültülü alanlarda yanıltıcı

olabilir. Daha kısa menzillidir.

RF Analizörü

Drone ile kumanda

arasındaki RF sinyalerrini

dinleyerek tespit etmeye

çalışır

Birden fazla drone’u tespit ede-

bilir. Uygun maliyetli çözümleri

vardır.

Tespit edememe ihtimali gö-

rece daha yüksektir. Yoğun

RF spektrumdan etkilenir.

Otonom olan ve haberleşme

gerçekleştirmeyen drone’ları

tespit edemez.


24

Defence Turk

elektrik motorları ile tahrik edilmelerinden kaynak-lanmaktadır. Bugün 40-50 kg seviyelerine kadar itki sağlayabilen elektrik motorları bulunmaktadır. Bu da maksimum 80-100 kg seviyelerinde maksimum kalkış ağırlığına sahip bir hava aracının kontrolü anlamına gelir ki potansiyel bir tehdit için oldukça yeterli bir rakamdır.

******************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Aynı zamanda daha önceki bölümlerde bahsedildiği gibi bu tipteki hava araçlarında çeşit-li bantlarda haberleşme sağlanabilmektedir. 433 MHz, 868 Mhz, 900 MHz, 933 Mhz, 2.4 Ghz , 5 GHz ve 4G/LTE gibi çok geniş ve farklı bantlarda haber-leşme sağlanabilmekte ve aynı anda bir çok bant da eş zamanlı haberleşme sağlanabilmektedir.

Yukarıda sayılan tüm bu sebepler sebebiyle, bu tipteki sistemlerin tespiti açısından sayılan teknolo-jileri eğer avantajları açısından bir sıralama içeris-ine sokarsak sıralama şu şekilde olacaktır:

TeşhisKarşı tedbir uygulanılması gereken sistemin teşhis edilmesi, tanımlanması ve sınıflandırılması oldukça önemli ve karşı tedbirin başarıya ulaşması için çok kritik bir süreçtir. İmha zincirinin ilk halkası olan tespit halkasında, hedefe doğru hareket eden herhangi bir “nesne” olduğunu gözlemler ve imha zincirinin hızlı bir şekilde uygulanmasına geçilir ancak teşhis aşaması sonrasında uygulanacak olan izleme ve tepki basamaklarının doğru bir şekilde gerçekleştir-ilmesi için tehdidin doğru bir şekilde teşhis edilmesi gerekir.

Teşhis aşamasında tehdidin tanımlanması ve sını-flandırılması aşamaları çok önemlidir. İzleme ve tepki sürecinde belirtileceği üzere geometrik ve performans açısından farklılık gösteren hava araçlarına karşı farklı opsiyonlarda izleme ve tepki teknikleri kullanılmaktadır. Örneğin seyir hızı 10 m/s olan bir döner kanatlı hava aracının uygulanacak tepki ile seyir hızı 30 m/s olan bir döner kanatlı ara-ca karşı farklı izleme ve tepki teknikleri kullanılabil-irken, sabit kanatlara çok daha farklı yöntemler kul-lanılmaktadır.

Hedefin tanımlanması ve sınıflandırılması için tespit aşamasında kullanılan teknikler yine sıkça kullanıl-maktadır. Radar kesit alanı, termal ve akustik izler, seyir hızları ve RF spektrumlarının analiz edilmesi ile bu araçların tanımlandırılması ve sınıflandırılması teorik olarak mümkün olmaktadır ancak genellikle bu yöntemlerin birçoğu yeterli ve doğru bir tanım-landırma ve sınıflandırma için yeterli değildir.

Mikro doppler radarlar ile drone’un pervane hare-ketlerini ve kanat hızlarını algılanarak sınıflandırma sunabilmektedir. Meteksan Savunma tarafından üretilen Retinar FAR-AD gibi radarlar da Mikro dop-pler prensibini kullanarak Mini/Mikro İHA hayvan araç ve insan ayrımı yapabilmektedir. FAR-AD radarında öner kanatlı dronların kanat hareketleri-nin uzak mesafeden tespiti de mümkündür.

Radar Optik Sensörler Akustik

RF Spektrum Analizör

S

A

N

S

Ü

R

Defence Turk

25


Radar kesit alanı üzerinden yapıla-cak bir tanımlandırma ve sını-flandırma işlemlerinde en önemli sorun, bu hava araçlarının radar kesit alanlarının anlamlı bir tanım-lama ve sınıflandırma yapmak için yeterli farklılıklar içermeme-sinden kaynaklanmaktadır. Yine termal ve akustik izler ve RF spek-trum analizlerinde de bu geçer-lidir. Bu enstrümanlar yardımı ile yapılacak bir tanımlama ve sını-flandırma işlemi, izleme ve tepki süreçlerinin başarı oranını ciddi oranda azaltabilecektir zira sözü edildiği üzere bu teknik parame-treler açısından, bu tipteki hava araçları ciddi farklılıklara sahip ol-mamaktadırlar.

Tüm bu sebepler nedeniyle tanımlandırma ve sınıflandırma aşamaları için kullanılabilecek en etkili yol elektro-optik/kızılöte-si görüntüleme sistemleridir. Bu sistemler çok uzun menzillerde, Johnson kriterine göre, tespit, tanı-ma ve tanımlama yapabilecek kabiliyettedirler. Örneğin uzun dalga boyu kızılötesi (LWIR) 12um

sensör adımına sahip, 640x512 çözünürlüğünde bir kameranın standart bir drone için tespit, tanıma ve tanımlama performansı farklı odak uzaklıkları için tabloda belirtilmiştir.

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000

Lens Focal - 300 mm

Lens Focal - 750 mm

LWIR Kamera DRI Performansı

I R D

11660m2910m1460m

4660m1160m580m

Algılama Olasılığı: %90Drone (0,5m x 0,5m)

Şekil 4: LWIR kamera DRI performansı | Grafik: Defence Turk


26

Defence Turk

*********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

****************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

***********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

ASELSAN ACAR-K Gözetleme Radarı

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

Defence Turk

27


İzlemeİmha zincirinin üçüncü halkası olan izleme süre-cine kadar önce hedefine doğru yaklaşan bir “nesne” olduğu tespit edilmiş, sonrasında bu nesne tanımlandırılmış ve sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonrasında gerçek zamanlı olarak, ilgili korelasyona ait izleme sürecine geçilmiştir. İzleme sürecinde kullanılabilecek tekniklerde yine tespit ve teşhis sürecindekilerle aynı tekniklerdir. İzleme sürecinin tespit ve teşhis sürecinden farkı ise izleme süreci içerisinde bir yerde anlık olarak tepki verilecek olmasıdır.

İzleme süreci içerisinde karşı tedbir uygulanacak olan tehdide, yani drone’a, karşı izleme sürecinin de bir korelasyonu olmalıdır. Bu korelasyon, tehdi-din hedef aldığı bölgeye veya doğrudan hedefe ait karakteristik özelliklerdir. Bu karakteristik özel-likler içerisinde yapılacak izleme sürecinde, hedefe ait en uygun ve etkili tepkinin verilmesi amaçlan-maktadır.

**********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Aynı zamanda izleme sürecinin bir diğer önemi ise tepkinin ne olacağına dair önemli indikatörl-er sağlamasıdır. Zira izleme süreci içerisindeki bir hedefe ait hemen her kritik performans para-metreleri elde edilmiştir ancak aynı zamanda tehdit unsuru olan hava aracı, hedefe de old-ukça yaklaşmıştır yani tepki için oldukça kısa bir süre kalmış durumdadır. Bu kısa süre içerisinde, tepki zinciri içerisinde kullanılabilecek ve bir sonraki başlıkta sözü edilecek birçok enstrüman

arasından ilgili hedefe karşı en uygun, en etkili ve maliyet etkin enstrümanın kullanılması gerek-mektedir. Zira aynı zamanda bu tehditler ile terör örgütlerinin uzun süren mücadelelerde bir yıprat-ma harbi uygulayabileceği göz önünde bulundu-rulmalıdır.

********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R


28

Defence Turk

********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

******************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Günümüzde birçok hava savunma sistemi de za-ten bu gibi müşterek çalışma yapılarına bağlıdır-lar ve çeşitli sensörlerden gelen veriler çok hızlı bir şekilde işlenerek en hızlı kararın alınıp, uygulan-ması amaçlanır. Kolluk kuvvetlerimizin de bu gibi saldırılara karşı tedbir olarak kullanacağı sistemler-in tamamında bir müşterek ağ yapısına ihtiyaçları bulunmaktadır. Bu ağ yapısı merkezi olmayan ve yaygın bir mimari içerisinde gerçekleştirilebildiği takdirde, hem maliyet fonksiyonunun daha efektif

bir yapıya kavuşması sağlanabilir hem de tehdide karşı en uygun çözümün en hızlı şekilde verilebilme-si sağlanmış olacaktır.

Reaksiyon/Tepki

Hedefin tespit ve teşhis verileri ile izleme aşamasın-daki etmenler gözetilerek etkisiz hale getirilmesi gerekmektedir. Fiziksel ve elektronik olarak iki-ye ayrılan tepki aşaması sistemden sisteme göre değişmekle birlikte her iki yöntem tekil olarak veya beraber kullanılmaktadır. Sistemin engelleme aşamasındaki başarının artırılması için hem fiziksel hem de elektronik tepki sistemlerinin kullanılması avantaj sağlamaktadır.

Tabloda konvansiyonel imha tekniklerine ait bil-giler verilmektedir. Burada sözü edilen reaksiyon tekniklerinin hangi hedefe karşı, hangi sırayla, ne zaman kullanılacağı izleme sürecinde belirle-neceği için reaksiyon halkasında sadece hedefin imhası veya caydırılması işlemi gerçekleştirilmekte-dir.

ROKETSAN ALKA Yönlendirilmiş Eneri Silahı

Fotoğraf: ROKETSAN

S

A

N

S

Ü

R

Defence Turk

29


*********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

***********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

GNSS karıştırma tekniği de günümüzde oldukça sık olarak kullanılan bir tekniktir. Dünyadaki tüm GPS cihazları aynı frekanslarda haberleşmektedir. Bu frekanslar L1 (1575 MHz) ve L2 (1227 MHz) frekanslarıdır. Bu frekanslarda farklı yön-temlerin de yardımı ile GPS, GLONASS ve GALILEO uyduları kullanılarak konum ve hız bilgileri edinilir. Bu bilgilerin elde edilme-si sırasında farklı yöntemler kullanılmaktadır.

Tepki SistemleriSistem Yöntem Avantaj Dezavantaj

Veri Link Jammer

Büyük miktarda RF sinyali hede-

fe yönlendirilerek iletişim siyali

maskelenmeye çalışılır. Görece daha uygun maliyetle

kullanılabilir. Engellemeden kay-

naklı İkincil hasar oluşturmaz.

Kısa menzilli. Farklı RF ileti-

şimleri engelleyebilir.

GNSS Karıştırma

Yanlış GNSS sinyalleri göndere-

rek drone’u yanıltır.

Kuş gibi farklı nesnelerin

tehditten ayrılmasının

zorluğu.

Yüksek Güçlü MikroDalga

Belirli alana yönlendirdiği elekt-

romanyetik darbe ile devreleri

bozar veya yok eder.

Menzil içerisinde yüksek etkinlik.

Yüksek maliyet. Farklı

elektronik cihazlara etki

etme riski.

Yüksek Enerji Silahı (Lazer)

Lazer ışını ile hedefi yakarak etki

etme.

Fiziksel olarak drone’u durdurur.

Düşük kullanım maliyeti sunabilir.

Yüksek tedarik maliyeti.

Çok fazla kanıtlanmamış

deneysel düzeyde çalış-

malar.

Konvansiyonel Top

Konvansiyonel makineli toplar

ile hedefin vurulması.

Hedefe yüksek nüfuz kabiliyeti.

Görece daha uzun menzil.

İkincil hasar riski. İsabet

zorluğu.

Parçacıklı Mühimmat Kullanan Top

Makineli topa yerleştirilen akıllı

paralanabilir mühimmat ile

hedefe fiziksel “duvar” inşa

edilmesi.

Hedefe yüksek nüfuz kabiliyeti.

Daha yüksek isabet oranı. Göre-

ce daha uzun menzil.

İkincil hasar riski.

S

A

N

S

Ü

R


30

Defence Turk

Bu yöntemlerden bu tipteki dronelarda en sık kul-lanılanları şu şekilde sıralanabilir:

• DGPS (Ayrımsal GPS)• RTK (Gerçek Zamanlı Kinematik)

GNSS karıştırma işlemi ile hava aracına ait konum ve hız bilgilerinin karıştırılması amaçlanır ve bu karıştırma işlemi sonucunda, sağlıklı bir uçuş kon-trolü yapılamaz. ***********************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Lazer ışını ile imha eden sistemler bir diğer ifad-eyle Yönlendirilmiş Enerji Silah Sistemleri (YESS’ler) temel olarak; hedef üzerinde yapısal ya da geçici bir hasar oluşturabilmek için bir silah sisteminden hedefe doğru çok yüksek miktarda enerji gönder-ilmesi prensibine dayanmaktadır.

Lazer sistemleri cephane dolumuna ihtiyaç duyma-ması, atış başına maliyetinin düşük olması ve ikincil hasar riskinin yüksek oranda azalması nedeniyle çeşitli avantajlara sahiptir. Ancak lazer sistemleri-nin atmosferik şartlardan etkilenmesi, arka arkaya atış yapma kabiliyetlerinin sınırlı olması, yüksek ağırlık ve hacim ihtiyacı olması önemli bir deza-vantaj sağlamaktadır. Lazer sisteminin hedef tipine bağlı olarak etkisiz hale getirme süresinin fark et-mesi yani plastik bir drone ile kompozit bir İHA’ya

nüfuz etme süresinin farklı olması çoklu saldırılara karşı çeşitli soru işaretleri yaratmaktadır.

Konvansiyonel toplar ile yapılan savunmada hızlı hareket eden ve küçük olan bahse konu hedefleri vurmak zordur. Bu yöntem eldeki mühimmatların da kullanılabilmesi açısından kolaylık sağlayabilir. Ancak mevcut top kalibrelerine uygun program-lanabilir mühimmat kullanımı en uygun seçenek-tir. Hem mevcut silah sistemleri ile aynı altyapıda sistemleri kullanılabilir hem de programlanabilir mühimmat ile drone ve İHA’nın önünde bir şarap-nel bulutu oluşturularak hedefin vuruş hassasiyeti artırılır. Aynı zamanda hızlı reaksiyon alınarak bird-en fazla hedefin vurulması sağlanabilir. Bu nokta-da önemli olan husus programlanabilir mühimmat yeteneğinin kazanılmasıdır. İkincil unsur ile kalibre konusudur. Halihazırda 35 mm ve üzeri kalibrel-erde çeşitli programlanabilir mühimmatlar bu-lunmaktadır. Ancak bu toplar boyutu ve maliyeti itibariyle drone ve İHA tehdidi altındaki her yere konuşlandırılamaz. Yayın olarak kullanılabilen uzaktan komutalı stabilize silah kulelerine ente-gre edilen silahlara bu kabiliyetin kazandırılması önemli bir etkendir. Halihazırda 35 mm top sistemi 4 km’ye varan menzilde etkili olabilir ancak bu me-safelerden çok küçük drone ve İHA’ların tespiti zat-en mevcut radarlar ile mümkün olmadığından bu rapordaki tehditlere yönelik olarak fazladan menzil ve maliyetin getirdiği önemli bir kazanım olmamak-tadır. Bu noktada 40 mm bombaatar gibi mühim-matlar çok daha esnek konuşlandırmalar nedeni-yle daha iyi alternatiflerdir.

Defence Turk

31


Komuta Kontrol

Drone-savar sisteminde de hava savunma sistem-lerinde olduğu gibi komuta kontrol sistemi en önem-li bileşenlerden biridir. Sensörlerden alınan verilerin incelenmesi, bizzat sistem tarafından değerlendir-ilmesi, kullanıcının doğru önleme tercihlerini yap-masının sağlanması komuta kontrol sisteminin kabiliyetleri çerçevesinde önemli değişkenlikler gösterebilir.

Drone-savar olarak adlandırılan sistemler aslın-da “katmanlı hava savunma” olarak nitelendird-iğimiz farklı sistemlerin bir araya getirdiği savunma yapısının en alt katmanını koruyacak önemli bir bileşen olduğu için mevcut hava savunma sistem-

lerindeki gibi farklı sensörlerden beri alabilen ve veri paylaşabilen yani “ağ merkezli” bir harp tasav-vuruna uygun olmak durumundadır.

Komuta kontrol sistemi önceki bölümlerde bahsedilen “imha zincirinin” sağlıklı bir şekilde işlemesi için operatöre en uygun koşulları sağla-mak durumundadır. Bu noktada sensör verilerinin birleştirilmesi, operatöre anlaşılabilir anlamlı verile-rin sunulması, imha zincirindeki seçeneklerin doğ-ru sırayla işletilmesi için komuta kontrol sisteminin tasarım ve üretiminin buna uygun olarak yapılması gerekmektedir. Özellikle gelişime açık bir yapıda tasarlanan komuta kontrol sistemi sürekli gelişen İHA ve Drone’lara yönelik savunmanın da aynı ölçüde gelişebilmesi için kritik bir öneme sahip.

35 mm ParçacıklıMühimmatın Şarapnalleri

Fotoğraf: Defence Turk


32

Defence Turk

Örnek Dronesavar Sistemleri

Yerli SistemlerASELSAN, METEKSAN Savunma ve ROKETSAN fizik-sel imha kabiliyeti bulunan yeril drone-savar sistemi üreticileridir. Üretilen sistemler gerek taktik gerek teknik anlamda birbirlerine oldukça benzemekte-dir. Hatta ortak alt sistem kullanımları vardır. Sistem-ler ile ilgili teknik bilgiler tablolarda sunulmuştur.

Örnek Yerli Dronesavarlar (Özellikler)Sistem Tespit Bileşenleri Tepki Sistemleri Drone Tespit

Menziliİmha Menzili Sensör

FüzyonuElektronik FizikselKAPAN Gündüz / Gece

KameralarıRadar: PTR-X

RF Karıştı-rıcı

Lazer Karşı Tedbir Sistemi

2500 metre-ye kadar*

500 metre Var

ALKA Yanlış GNSS sinyalleri göndererek drone’u yanıltır.

Radar RF Karıştı-rıcı

Lazer Karşı Tedbir Sistemi

500 metre ?

İHTAR Belirli alana yön-lendirdiği elektro-manyetik darbe ile devreleri bozar veya yok eder.

Radar: ACAR

RF Karıştı-rıcı

ATOM 40 mm Prog-ramlanabilir Mühimmat

5000 metre-ye kadar*

1000 metre ?

Not: ASELSAN İHTAR’ın tespit menzili 0,5m2 RKA değerine göre verilmiştir. KAPAN’da kullanılan PTR-X radarının menzil değeri için hangi RKA değerinin baz alındığı bilinmemektedir. Meteksan Savunma tarafnıdan geliştirilen FAR-AD anti-drone radarı 0,01m2 RKA değerinde 1 km’den 2,3 km’ye kadar drone tespiti yapabilmektedir.

Örnek Yerli Dronesavarlar (Bileşenler)Özellikler İHTAR KAPLAN ALKARadar ACAR PTR-X FAR-AD

Konuşlanma Sabit veya Mobil

Karıştırma Köreltme Sistemi GERGEDAN

Elektro Optik Sistemi HSY

Genel ÖzelliklerÇoklu Hedef Takip Özelliği Var Var Var

Yönlü ve Yönsüz Karıştırma Var Var Var

Genişletilebilir Mimari Var Var Var

Fiziksel İmha Programlanabilir Mühimmat Lazer Lazer

Defence Turk

33


Yabancı SistemMADIS (Marine Air Defense Integrated System)

Donanma Entegre Hava Savunma Sistemi [The Ma-rine Air Defense Integrated System (MADIS)] ABD Deniz Piyadelerinin kara tabanlı hava savunma ye-teneklerini modernize etmek için geliştirilmektedir.

2013 yılında DEAŞ ile mücadele kapsamında ABD Deniz Piyadelerinin ticari komponentler ile üretilen görece uygun maliyetli insansız hava sistemlerine karşı savunmada bir boşluk olduğu fark edildi. Kara tabanlı hava savunması, bütçe ve geliştirme faali-yetleri bakımından önceliğe alındı. Bu öncelik kara tabanlı alçak irtifa hava savunmasını 4 aşamaya ayırdı denilebilir.

Gelişmiş MANPADS > L-MADIS > MADIS > MRIC (İng. Medium Range Interceptor Capability)

MRIC, orta menzilde hava araçlarını ve seyir füzel-erini önleyebilen, araca monteli atış kontrol radarı-na sahip bir önleme kabiliyeti olarak planlanmıştır.

L-MADIS ise Polaris MRZR’ye monte edilmiş 360 derece radar, EO/IR sensör ve RF karıştırıcıyla in-sansız hava sistemlerine karşı yönlendirilmiş en-erji kullanan elektronik saldırı sistemidir. Hem ara çözüm olarak hem de test amaçlı görev yaptığı bilinmektedir.

Araçlardan ilki sensör ve sinyal karıştırma ekip-manları ile diğeriyse komuta-kontrol bileşenleriyle donatılmıştır. Komuta-kontrol birimi personeline potansiyel tehdit oluşturan dronu izleyebileceği ve görsel olarak dost/düşman ayrımı yapmasını sağlayabilecek veriyi tablet ekrana gönderen sensör birimi, gerekli komutlar geldikten sonra RF blast ile drone’nun kontrol birimiyle (yer istasyonu, kumanda vs.) iletişimini kesebildiği aktarılmıştır. Bu noktada belirsizliğinin belirtilmesi gereken nokta ise izlenen insansız hava sisteminin düşman old-uğunun görsel bir onayla saptanmasıdır. Burada

görsel onayın sensör birimi tarafından mı yoksa op-eratör tarafından mı yapıldığına dair kesin bir bilgi bulunmamakta.

L-MADIS hakkında dikkat edilmesi gereken nok-ta ihtiyaca yönelik bir ara çözüm ve test amacı taşımasıyla her L-MADIS’ta kinetik imha silahının bu-lunmaması veya açık kaynaklara yansıyan L-MAD-IS fotoğraflarında RPS-42 radarının bulunmaması vs. gibi durumların normal olduğudur.

L-MADIS: MODI RF Jammer ve RPS-42 Sensörü

MADIS: M-ATV Konfigürasyonu

E-MADIS


34

Defence Turk

Örneğin E-MADIS hızlı (30 dk.) ve kolay kurulumuyla RF algılayıcı, MODI RF karıştırıcı ve Link 16 ile komu-ta kontrol ağına dahil olarak taktik bir gözetleme radarı; alan güvenliğinde erken uyarı ve sensör füzyonu kabiliyetleri sunmaktadır.

Kara tabanlı kullanıma başlanılan L-MADIS daha sonra donanmaya ait gemilerde kullanılmaya/test edilmeye başlamıştır. Aynı zamanda CH-53 veya V-22 Osprey ile de taşınabilir. L-MADIS, Temmuz 2019’da Wasp sınıfı amfibi saldırı gemisi USS Boxer çevresinde (1 km açıklığında olduğu biliniyor.) uçuş gerçekleştiren İran dronunu yönlendirilmiş enerjiyle düşürmesiyle tanınmaktadır.

L-MADIS, ihtiyaç dolayısıyla ara ürün olarak bir-liklerde yer almış ve daha sonra MADIS olarak kul-lanılmak üzere geliştirilirken diğer yandan sahada konvoy koruması ve operasyon üslerini (operat-ing base) insansız hava sistemlerinden korumak amacıyla kullanılmakta olduğu aktarılmaktadır.

Bu çalışmada incelenecek olan MADIS sistemi İsrail merkezli RADA’nın RPS-42 S-band radarını, SNC’nin Modi II EH sistemini, Lockheed Martin’in EO/IR sensörlerini içermektedir.

Sierra Nevada Corporation ürünü Modi II, 275 watt güç tüketen EH sistemidir. Tehdit unsuru hava aracının yer istasyonu ile iletişimini kesmek ve elek-tronik saldırı/savunma amacıyla kullanılabilmek-tedir. SNC’nin Thor II ve Thor III EH sistemlerinin de-vamı olarak nitelendirilen Modi II RF kontrollü EYP imhasında da kullanılmaktadır.

Modi II araca monteli olarak kullanılabildiği gibi tek er tarafından sırt çantasında da kullanılabilme-ktedir. Araca monteli Modi II’nin gerektiği durum-larda anlık olarak sırt çantasında taşınabilir olup olmadığı konusunda açık kaynaklara yansıyan bir bilgi bulunmamaktadır.

MADIS Mk1

30 mm top, Stinger füzesi ve eletronik

harp sistemi

(Sensör, 7,62 minigun, elektronik

harp sistemi)

MADIS Mk2

Seyir Füzesi Karşı Tedbir Sistemi Lançeri

Defence Turk

35


Alçak İrtifa Kara Tabanlı Hava Savunma Geleceğin Silah Çözümleri Geliştirme.1 (2021-2025): Mk1 ve Mk2 olmak üzere ayrılan sistem ilgili yıllar arasında geçici bir sistem olarak planlanır. Her iki araçta optik sistemleri, RF karıştırıcıları ve kinetik zararı amaçlayan silahları taşır. Yanı sıra Mk1 kul-lanım ömrü uzatılan Stinger füzelerinin kul-eye entegre edildiği bir sistem olacak. Mk2 ise alçak irtifa gözetlenmesi ve düşük ra-dar kesitli hedeflere karşı atış kontrol birimi olarak görev yapar.

Alçak İrtifa Kara Tabanlı Hava Savunma Ge-leceğin Silah Çözümleri Geliştirme.2 (2027+) : Ordu ve Deniz Piyadeleri M-SHORAD’ı müşterek kullanmaktadır. M-SHORAD sabit-döner kanatlı insansız hava sistemlerini algılayıp tehdidi bertaraf edebilmektedir. MADIS’inde M-SHORAD minvalinde kinetik ve kinetik olmayan imha kabili-yetleriyle kullanımı hedeflenmektedir.Alçak İrtifa Kara Tabanlı Hava Savunma Geleceğin Silah Çözümleri Geliştirme.3 (TBD): Seyir füzesi te-hditlerine ve tehdit kaynaklarına izleme, angaje olma ve önleme kabiliyetleriyle imhayı hedefleme-ktedir.

MADIS Mk1: 4’lü Stinger lançeri ve 30 mm topuyla hafif taktik araca monte edilmiştir ve uzaktan kon-

trol edilebilmektedir. Alçak irtifada kara tabanlı hava savunma amacıyla geliştirilen sistem de her iki araçta da Modi II EH sistemi karşı unsurun iletişi-mini ve RF kontrollü EYP tehditlerini hasara uğrat-abilir. EH ile insansız hava sisteminin navigasyon kullanımını aldatabilir. (spoofing)

MADIS Mk2: 360 derece radar ve C2 sayesinde atış kontrolünde görev almaktadır. RADA tarafından geliştirilen RPS-42 radarını kullanmaktadır. C2 ye-teneğinin bir parçası olarak, BLOS sunucu olarak kullanılabilmektedir. Bu aynı ağda çalışan baş-ka radarca aydınlatılan hedefe angaje olmasını sağlamakta ve C4I sistemlerine entegre olabilme-ktedir.

Tepki SistemleriTespit

BileşenleriTepki Sistemleri Drone Tespit

Menzili*İmha

Menzili*Sensör

FüzyonuSistem Elektronik Fiziksel

L-MADISEO/IR sensörler ve radar

YES ve RF Karıştırıcı

Yok 25 km

?

Link 16 ile (C2) komuta kontrol ağına dahil olabilir

MADIS4’lü Stinger, 30 mm top ve M134

30 km yarı-çapta 9 km irtifa

Link 16 ile (C4I) komuta, kont-rol, haberleşme, bilgisayar ve istihbarat ağına dahil olabilir

*RPS-42 radarının orta boy dron için tespit menzili 25 km iken nano boy dron için 5 km tespit menzili olduğu belirtilmiştir. Sistemlerde kullanılan EO/IR sistemlerinin tespit aşamasında ne kadar katkısı olduğu bilinmemektedir. İlave olarak her iki sistemin de karada ve gemi üzerinde kulla-nılabildiği bilindiği için radar tespit menzilini gemi üzerinde farklı olabileceği düşünülmektedir. Nitekim 2019 yılında L-MADIS tarafından amfibi gemi üzerindeyken yönlendirilmiş enerji ile düşürülen İran dronunun 1 km açıklıkta olduğu söylenmiştir.

Tepki SistemleriÖzellikler L-MADIS MADISRadar RPS-42Konuşlanma MobilKarıştırma/Köreltme Sistemleri Modi IIEO Sistem VarÇoklu Hedef Takibi ?Yönlü/Yönsüz Karıştırma VarGenişletilebilir Mimari VarKısa Menzilde Hava Savunma Takibi VarMod 5 IFF ? Var


36

Defence Turk

RPS-42 Radarı – RADA

4D AESA teknolojisini darbe doppler ile kullanan, GaN tabanlı çoklu görev radarı RPS – 42, hava savunması ve aktif savunma çözümleri için SWaP-C bir üründür. SWaP-C kavramı S-ebat, W-ağırlık, P-güç ve C-maliyet sözcüklerini karşılayan önem-li optimizasyonları sağlanmış ürünler için kullanıl-maktadır. Bu optimizasyon Ar-Ge’de cihazın, siste-min veya programın ebadını, ağırlığını, gücünü ve maliyetini optimize etmek için kullanılmak-tadır. Örneğin geliştirme sürecindeki bir ürün için tasarımın bu kriterlere uygun ilerlemesi gerekir ve ilerlemede eksik kriter olursa yeni bir tasarım süre-cine başlanması ve/veya tasarım sürecinin talep edilmesi mümkündür. Genellikle Ar-Ge sürecinde hedef ne kadar karmaşıksa dikkate alınması ge-reken faktörlerin sayısı da aynı ölçüde fazladır. Fakat müşteri kurum havacılık, askeri veya devlet kanadındaysa bu faktörlerin SWaP-C temelinde şekillendiği belirtilmiştir.

1 ve 2 sınıfı insansız hava araçlarını 10 km’ye kadar algılayıp, takip eden ve sınıflandıran RPS-42’nin görece alçakta ve küçük manevralarla uçuş gerçekleştiren araçları da tespit edebildiği öne sürülmüştür.

4D Radar Nedir?

4D radarın ne olup ne olmadığına değinilmeden önce adını sıkça geçen 2D ve 3D radarların ne old-uğuna bakılmasında fayda görülmektedir.2D radar, göreve göre ayarlanmış anten örüntüsüyle taramayı gerçekleştirir. Bu radar hede-fin konumunu belirlemek için iki koordinatı ölçebilir. 3D radarlarda ise menzil ve azimut bilgisine ilave olarak yükseklikte tek radar tarafından ölçülür. 3D radarlar bu ölçümleri zamana bağlı koordinatlar olarak kullanıcıya sunarken 4D radarlar ortamda-ki nesnelerin konum ve hızındaki anlık değişimleri okuyabilir. 3D radarlarla da bu verileri okumak im-kânsız olmamakta, fakat hız ve doğruluk gereklil-iğinin üst düzeyde olduğu durumlarda tercih edil-mediği aktarılmaktadır.

4D radarlar, yüksek çözünürlükte veriyi 60-80 GHz’de çalışan milimetre dalga boyu sensörler ile ölçer. MIMO olarak bilinen çoklu giriş çoklu çıkış anten dizileriyle çalışan bu radarlar algılama has-sasiyetini artırır. Bu hassasiyete katkı sağlayan bir diğer metotta nokta bulutu (point-cloud) verileri-yle yapılan karşılaştırmadır. Noktalar 3B bir nesneyi temsil eder ve her noktanın x, y, z ekseninde koor-dinatlarıdır. Fakat nokta bulutu verisinin, bu yazıda incelenen sistem özelinde hangi sensörden nasıl toplandığı hakkında açık kaynaklı bir veri bulun-mamaktadır. 4D radarlar havacılık ve savunmanın yanı sıra otomobil teknolojilerinde, tıbbi analiz ci-hazlarında ve akıllı robotik teknolojilerinde de kul-lanıma elverişlidir.

MADIS, birlikte çalışan Mk1 ve Mk2 araçlarından oluşur. Mk1 sabit ve döner kanatlı hava araçlarını etkisiz hale getirmekten sorumludur. Mk2 ise C-UAS görevini ifa ederken Mk1 ve Mk2 için radar ve C2 alanında destek sağlar.

Deniz Piyadeleri ayrıca MADIS’in orta menzilli seyir füzelerini önlemesini istemektedir. İlk orta menzilli müdahale kabiliyetinin bir parçası olarak lançerler, önleyici füzeler ve C2 sisteminin tedarikine başlan-ması planlanıyor. JADC2’nin bir parçası olarak pi-yaleler C2 sistemini CAC2S’e ve G/ATOR’a entegre ederek katmanlı savunmaya katkı sağlamayı arzu-lamaktadır.

MADIS ilgili birliklerinin savunması için “tespit et, takip et, tanımla ve imha” şeklinde bir öldürme zincirinde çalışır. Bu zincir MADIS’in kinetik ve kine-tik olmayan (elektronik) yollarla hava tehditlerini meşgul etmek ve yok etmek için kendi sensörlerin-den veya içinde bulunduğu ağın sensörlerinden verileri kullanmasına izin veren operasyon ka-vramının temelini sağlar. MADIS menzili ve etkin-liği göz önünde bulundurarak, askeri operasyon-lar boyunca faaliyet gösteren Deniz Piyadelerini koruyan kara tabanlı hava savunma sistemlerinin katmanlarından oluşan dağınık, entegre ve bileşik (İng. composite) bir savunma kullanarak başarıya ulaşmayı hedeflemektedir.

Defence Turk

37


MADIS Mk1 | Fotoğraf: ABD Deniz Piyadeleri

Pikap üzerinde taşnıabilen X-MADIS sistemi| Fotoğraf: AVT


38

Defence Turk

Türkiye’de uzun süredir birliklere ve kritik tesislere (MİT, SSB, T.C. Cumhurbaşkanlığı vd.) yönelik GNSS veya veri link jammer’lar dağıtılmış du-rumdadır. Başlangıçta birçok tesiste bahse

konu saldırıları önlemedeki en önemli aşama olan “tespit” safhası için gerekenden daha az radar ve optik sistemler konuşlandırması etkinlik anlamında yetersizlikler oluşturmuştur.

Geçmişte karıştırma sistemleri dağıtılan birlik ve kritik tesislere tespit için radar ve teşhis için op-tik sistemler sağlanmaya devam etmektedir. SSB tarafından drone saldırılarına karşı korunacak alan-lar ikiye ayrılmaktadır. Yerleşim yerlerinin içerisinde-ki / yakınındaki kritik tesisler ve arazide / harekât alanlarında bulunan üs bölgeleri. Her iki koruma alanında da tespit ve teşhis kısmı için kullanılan yöntem değişmemekle birlikte. Yerleşim yerlerine yakın tesis ve birliklerin korumasında “hard-kill” de-nilen fiziksel imha yöntemlerinin uygulanması çok zordur. Dolayısı ile fiziksel imha aşamaları yaygın olarak harekât alanlarında bulunan üslerde kul-lanılmaktadır.

Mevcut durumda tehdit ile ilgili çalışmalar hızla gerçekleştirilmektedir. Savunma Sanayii Başkan-lığı’nca (SSB) drone’ları önlemek için farklı çalışmalar devam etmektedir. SSB tarafından 2020 yılı sonun-da yapılan “Türk Savunma Sanayii 2021 Hedefleri” paylaşımında “EGM için Lazer Silah Sistemi projesi başlatılacak” ifadesi paylaşılmış aktarım Roketsan ALKA sistemi görüntüleri ile yapılmıştır. Mevcut te-sislerde bulunan birbirinden bağımsız tespit ve tepki sistemlerinin (yaygın olarak elektronik harp vasıta-ları) entegrasyonu için çalışmalar devam etmekte-dir. Sistemlerin otomatik olarak hedefi tespit ederek GNSS ve veri link jammer’larını çalıştırmaları plan-lanmaktadır. Ayrıca sistem olarak ASELSAN İHTAR

birçok tesiste göreve başlamış bulunmaktadır. ****************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************************

Drone gibi hedeflerin tespiti için hassas çözünürlük sunan micro doppler radarlar konusunda SSB bünyesinde AR-GE projesi açılması düşünülmekte-dir. ASELSAN ve METEKSAN SAVUNMA hâlihazırda bu alanda çalışma yürütürken TÜBİTAK’ın çalışma yürütme planı olduğu bildirilmektedir.

Halihazırda kullanılan ve kullanılması planlanan drone savunma sistemlerinin üslerde mevcut olan 35 mm modernize çekili toplar ve Ateş İdare Cihazı (AİC)’ndan oluşan hava savunma sistemleri ile en-tegre kullanımı için çalışmalar sürmekte; bu konu-da önemli yol alındığı ifade edilmektedir.

Türkiye’de Gerçekleşen Çalışmalar

S

A

N

S

Ü

R

S

A

N

S

Ü

R

Defence Turk

39


Drone ve İHA tehdidinin sürekli olması bu tehlikelere karşı tespit sistemlerinin de 7/24 usulünce çalışması gerekmektedir. Dolayısı ile bu tespit sistemlerinin uzun ömre düşük

arıza oranına sahip olması elzemdir. Sensörle-rden gelen verilerin birleştirilmesi sırasında hangi sensörden gelen verinin ağrılık oranının (güve-nilirlik oranı, katsayısı vb.) daha yüksek olacağı büyük önem taşımaktadır. Özellikle elektro optik sensör ve radarlardan gelen veriler önem sırasın-da daha yüksektedir. Türkiye’nin sınır ötesinde ve sınır içerisinde terör tehlikesi altında çok sayıda üssü bulunmaktadır. Özellikle Suriye’de ve Irak’ta PKK/YPG ve İran’ın milis örgütlerinin olası drone ve İHA saldırılarına karşı sürekli teyakkuzda olunması ger-ekmektedir. Mevcut durumda PKK/YPG tarafından bin metre civarı yüksekten döner kanatlı drone’lar ile bırakılan tadil edilmiş mühimmatlar en büyük ris-ki teşkil ederken İran destekli örgütlerin sabit kanatlı yüksek sürate sahip İHA’ları en büyük riski oluştur-maktadır. PKK terör örgütünün anti-jam GNSS sistemleri ile desteklediği ve elektronik bileşenleri-ni sürekli güncellediği sabit kanatlı patlayıcı yüklü maket uçakların tehdidi eksponansiyel olarak art-maktadır.

Daha önce saldırıda bulunulan 8. Ana Jet Üssü gibi noktalarda zaten hâlihazırda 35 mm parçacıklı mühimmat kabiliyeti olan silah sistemlerin özellikle seyir füzesi gibi tehditlere karşı bulunması gerekme-ktedir. Yukarıda bahsi geçen yerli sistemlerin (İHTAR, KAPLAN, ALKA) mevcut hava savunma sistemleri ile entegre çalışması bu sistemlerin küçük drone ve İHA’lar için özelleştirilen “tespit” sistemlerinin verileri ile bu hedeflere karşı da angaje olabilmesi gerek-mektedir. Böylelikle bahsi geçen sistemlerin “fiziksel imha” bileşenleri (Lazer veya 40 mm programla-nabilir mühimmat) olmasa ya da çok sayıda tehdi-din bulunduğu senaryoda yeterli gelmese dahi bu tehditlere karşı fiziksel olarak karşı tedbir faaliyetleri gerçekleşecektir.

Yukarıdaki senaryo dışında özellikle Güney Doğu ve Kuzey Irak bölgesinde son derece zoru arazilerde sınırlı alanlarda bulunan karakol ve üs bölgelerinin savunmasında küçük yapıdaki drone-savar sistem-lerinin devreye girmesi gerekmektedir. ABD tarafın-dan kullanılan ve tek araç üstünde toplanabilen MADIS sistemi buna bir örnek olarak gösterilebilir. Meteksan Savunma’nın KAPAN sistemi de buna örnek olarak verilebilir.

Şehir içerisinde yer almayan veya büyük alanlara sahip üs bölgelerinde 40 mm bombaatar bulunan UKSS ile fiziksel imha kısmı için uygun maliyetli ve yüksek etkinliğe sahip bir çözüm oluşturulmuştur. ASELSAN tarafından geliştirilen 1 km mesafeye ka-dar menzili bulunan 40mm ATOM mühimmatı bu amaç için test edilmiş ve başarılı sonuçlar elde edilmişti. Hâlihazırda TSK ve Emniyet tarafından araç üzerinde ve sabit olarak kullanılan yüzlerce ASELSAN SARP UKSS bulunmaktadır. SARP UKSS ile benzer yapıda olan 40mm ATOM mühimmatı kul-lanma kabiliyetine haiz UKSS’nin gerekli elektro

Sonuç ve Bulgular

2008 yılında Savunma Sanayii İcra Komitesi kararları alınan 35 mm çekili top

modernizasyonu ve 35 mm Ateş İdare Cihazı (AİC) temini projesi kapsamında

Türkiye’nin çok çeşitli askeri üs ve birliklerinin alçak irtifa hedeflere karşı

hava savunmasında ciddi bir kabiliyet kazanımı olmaktadır. Proje kapsamında 57 adet AİC tedariki ve 118 adet 35 mm

topun modernizasyonu yapılacak.


40

Defence Turk

optik sensör ve radar ile taktik tekerlekli zırhlı araç veya paletli zırhlı personel taşıyıcı üstüne yerleştir-ilerek MADIS sisteminin benzerinin inşa edilme-si hareketli birliklerin korunması için uygun bir seçenek olarak gözükmektedir. Şehir içinde yer alan veya yerleşim yerlerine yakın noktalarda fizik-sel imha sürecinde istenen performansı vermesi halinde 40mm ATOM Mühimmatında plastik ya da kauçuk benzeri ikincil hasarı azaltacak ancak son derece hassas insansız sistemlere zarar verecek parçacıklar kullanılabilir. Ayrıca mobil olarak tasar-

lanan sistemin KORKUT silah sistemi ve komuta kon-trol sistemi aracı ile entegre bir şekilde çalışabilmesi satürasyon saldırılarına karşı başarı oranını artıra-caktır.

PKK terör örgütü tarafından anti-jam özellikli GNSS antenleri kullanılmaktadır. Bu bilgi neticesinde tep-ki sistemleri sadece Veri link ve GNSS karıştırma faa-liyeti ile sınırlı olan sistemler tehlikeyi bertaraf etme noktasında başarısız olma potansiyeli taşımaktadır. “Sivil Drone’ların Potansiyel Gelişimi” bölümünde

Büyük Askeri Üsler

Tespit ve Teşhis•Özelleştirilmiş DroneTespit Radarları

•Optik Sistemler•Akustik Algılayıcılar•RF Analizör

Tepki•GNSS Karıştırma•Veri Link Karıştırma•ATOM 40 mm Parçacıklı Mühimmat Kabiliyeti Olan UKSS'ler veya Lazer Sistemi

Üs Bölgesinde Bulunan Diğer Hava Savunma

Sistemleri ile Entegrasyon

Şehir İçinde Bulunan Orta / Küçük Ölçekli

Üsler veya Kritik Tesisler

Tespit ve Teşhis•Özelleştirilmiş Drone Tespit Radarları

•Optik Sistemler•Akustik Algılayıcılar•RF Analizör

Tepki •GNSS Karıştırma•Veri Link Karıştırma•ATOM 40 mm Plastik veya Kauçuk Parçacıklı Mühimmat Kabiliyeti Olan UKSS veya Lazer Sistemleri

Şehir Dışında Olan Küçük Üs Noktaları veya Birlikler

Tespit ve Teşhis•Özelleştirilmiş Drone Tespit Radarı

•Optik Sistem•Akustik Algılayıcı•RF Analizör

Tepki •GNSS Karıştırma•RF Karıştırma•ATOM 40 mm Parçacıklı Mühimmat Kabiliyeti Olan UKSS

Hareketli Birlikler

Tespit ve Teşhis•Özelleştirilmiş Drone Tespit Radarı

•Optik Sistem

Tepki •Tümleşik Elektronik Harp Sistemi

•ATOM 40 mm Parçacıklı Mühimmat Kabiliyeti Olan UKSS

Diğer Mobil Hava Savunma Sistemleri ile

Entegrasyon

Defence Turk

41


www.aselsan.com.tr

ŞAHİN40MM FIZIKSEL IMHA SISTEMI

UZAKTAN KOMUTA OTOMATİK HEDEF TESPİT VE TAKİBİ

HASSAS STABİLİZASYONATIŞ KONTROL ALGORİTMALARI

40MM YÜKSEK HIZLI AKILLI BOMBAATAR MÜHİMMATI KULLANIMIMİNİ/MİKRO İHA HEDEFLERİNE KARŞI ETKİNLİK

GELİŞMİŞ KULLANICI ARAYÜZÜ

ATOM 40 mm parçalıklı mühimmat kullanabi-len Şahin 40 mm Fiziksel İmha Sistemi

Görsel: ASELSAN

İHTAR sistem donanım mimarisiGörsel: ASELSAN


42

Defence Turk

ifade edildiği üzere sivil komponentler uzaktan komutaya ihtiyaç duymayan Drone’ların geliştir-ilmesi mümkün hale gelmektedir. Dolayısı ile fiziksel imha kabiliyetine haiz sistemler kaçınılmaz olarak geliştirilmek durumundadır.

Akkuyu Nükleer Santrali gibi bölgelerde drone ve İHA tehdidi en azami önlemler ile alınmak du-rumundadır. Bu nedenle bölgedeki drone tespit sistemlerinde daha yüksek çözünürlükte tarama yapabilecek RPS-42 benzeri AESA tabanlı radar-lar kullanılması düşünülebilir. TÜBİTAK SAGE’nin konsept olarak planladığı mini-hava füzesi AK-DOĞAN’ın drone vurma amacıyla yine nükleer te-sisler ve benzeri kritik tesislerde kullanılması değer-lendirilmelidir.

Drone savunmaya yönelik önemli nokta da bu sistemlerin mevcut hava savunma sistemlerine

entegrasyonu ile ilgilidir. Mevcut doktrinde hava savunma görevi Hava Kuvvetleri Komutanlığı so-rumluluğundadır. Hava savunma görevlerine ilişkin alçak irtifa hava resminde aranan tehditler kon-vansiyonel olarak helikopter, seyir füzeleri ve savaş uçakları vb. hedeflere yöneliktir. Daha düşük ra-dar kesit alanına ve daha düşük kızılötesi ize sahip olan bu tehditlerin algılanması ve sağlıklı bir şekilde önlenmesi mevcut sistemler ile mümkün değildir. Bahse konu tehditlerin önlenmesine yönelik kat-manlı hava savunma ağının en altına yeni bir kat-man daha eklenmesi gerekmektedir. Bu katman asimetrik drone, İHA ve maket uçak tehditlerine karşı etkili olacağı gibi konvansiyonel orduların kul-landığı kamikaze İHA’lara / dolanan mühimmat-lara karşı da etkili olacaktır. Ancak bu katmanın savunulmasının kara veya hava kuvvetlerinden hangi komutanlık tarafından üstlenileceği ayrı bir tartışma konusunu beraberinde getirmektedir.

Radar

Optik SistemAkustik

AlgılayıcıRF Analizör

Komuta Kontrol Sistemi

40mm ATOM

40mm ATOM

GNSS Jammer

Veri Link Jammer

3- İzleme ve Tepki Değerlendirmesi

4- Tepki

İmha İçin İzleme Verilerinin Sağlanması

Örnek bir dronesavar sisteminin çalışma prensibi

Görsel: Defence Turk

Defence Turk

43


Drone-savar sistemlerinin yerel ihtiyaçları karşıla-masının yanı sıra ciddi ihracat potansiyeli bulun-maktadır. Konu ile ilgili yayımlanan çok çeşitli raporlar olmakla birlikte bu raporlarda verilen pazar hacmi miktarları birbirinden oldukça farklı sayılara ulaşmaktadır. Ancak ortak kanı 2024 son-rasında 2 milyar dolar, 2026 sonrasında ise 4 milyar dolar seviyesinde pazar hacmine ulaşılacağıdır. Bu noktada raporlarda basit el tipi drone-savar sistemlerinden daha komplike sabit üslere kuru-lan sistemlere kadar geniş bir aralığın belirtildiğini ifade etmek gerekmektedir. Henüz başarı oran-ları dahi tartışmalı olan bu sistemlerin saha per-formansları ile ilgili yeterli veriler elde edilmeden bu tarz tahminlerin bu adar çok dalgalı olması normal karşılanabilir. Bu nedenle verilere ihtiyatlı yaklaşılması gerekmektedir.

Tehdidin çok dinamik olması ve potansiyelinin büyük olması nedeniyle sürekli olarak patlayıcı yüklü veya patlayıcı bırakan insansız araçlara yönelik değerlendirmeler öne çıkmaktadır. Bu raporun yazımı da bahse konu şekilde gelişmiştir. Ancak herhangi bir taarruz rolü olmayan sa-dece keşif, istihbarat ve gözetleme için kul-

lanılan insansız araçlar da daha az potansiyel tehdit taşımamaktadır. Raporun ön kısımların-da Rusya’nın Orlan-10 BİHA’larından bu neden-le bahsedilmiştir. Hasım unsurların bahse konu küçük insansız sistemler ile yapacakları her türlü istihbarat faaliyeti büyük riskler oluşturmaktadır. Özellikle günümüzde Terör örgütleri dahi drone, İHA vb. araçlar ile keşif ve gözetleme yaparak uzaktan yapacakları vuruşlar için bilgi toplama veya atış düzeltme imkanlarına sahip olmak-tadır. Konvansiyonel orduların bu konuda İHA/BİHA – Topçu işbirliği için yoğun biçimde çalıştığı bilinmektedir. Bu nedenle patlayıcı taşısın ya da taşımasın döner kanatlı drone, sabit kanatlı ma-ket uçak, BİHA veya küçük İHA fark etmeksizin bu tehditlerin önlenmesi gerekmektedir. Ancak her “drone-savar” veya anti-drone” sistemi bu tehdit setinin hepsini engelleme potansiyeli taşımamak-tadır. Dolayısı ile döner kanatlı basit drone’ları engellemek için üretilen basit yapıdaki önleme sistemine dahi “drone-savar” denmesi ile bu al-anda çeşitli karmaşalar olmaktadır. Bu konuda teknik çalışmalar kadar literatürü destekleyecek çalışmaların da yapılması elzemdir.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Farklı Kaynaklardan Derlenen Yıl lara Göre Dronesavar Sistemlerinin Tahmini Pazar Hacmi

Miktar Üstel (Miktar)


44

Defence Turk

Referanslar;I. DEAŞ’ın İHA Stratejisi Teknoloji ve Yenilikçi Terörizmin Yükselişi, Serkan Balkan, SETA Yayınları, 2017 sf. 7II. In Ukraine, Tomorrow’s Drone War Is Alive Today, Patrick Tucker, Defense One, 9 Mart 2015, https://www.defenseone.com/technolo-gy/2015/03/ukraine-tomorrows-drone-war-alive-today/107085/III. Video appears to confirm use of attack drones by Hezbollah, Judah Ari Gross, 11 Ağustos 2016, The Times of Israel, http://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2016/10/11/irak-deux-commandos-francais-gravement-blesses-a-erbil-par-un-drone-piege_5011751_3218.htmlTIV. Isilamic State’s Weaponised Drones, Conflict Armament Research, 2017V. Günümüzün Değişen Çatışma Koşullarında İnsansız Savaş Araçları ve Etik Tartışmalar, Tarık AK, Ankara 2017, sf. 29VI. İHA, Drone ve Model Uçaklar, Dr.J.Bkm.Yb. Tarık AK, Jandarma Dergisi sf. 15VII. Teröristler Şırnak’ta 8 model uçakla saldırı düzenledi, HaberTürk, 11.08.2018, https://www.haberturk.com/teroristler-sirnak-ta-8-mod-el-ucakla-saldiri-duzenledi-2216071VIII. Şırnak’ta askeri bölgelere EYP bağlanmış 8 adet maket uçak düştü, İHA, 11 Kasım 2018, https://www.iha.com.tr/haber-sirnakta-askeri-bol-gelere-eyp-baglanmis-8-adet-maket-ucak-dustu-750067/IX. Teröristlerden Çukurca’ya havanlı saldırı, Sözcü, 3 Mayıs 2021, https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/teroristlerden-cukurcaya-havan-li-saldiri-6411397/X. COIN, Twitter, 21 Mayıs 2021, https://twitter.com/COIN_V2/sta-tus/1395664752874037248XI. Dünya’daki yeni tehdit: İran İHA’ları, Kozan Selçuk Erkan, Defence Turk, www.defenceturk.net/dunyadaki-yeni-tehdit-iran-ihalariXII. Türkiye’de Halen Faaliyetlerine Devam Eden Başlıca Terör Örgütleri, Emniyet Genel Müdürlüğü, https://web.archive.org/web/20130114042731/http://www.egm.gov.tr/temuh/terorgrup1.htmlXIII. Hezbollah and the Use of Drones as a Weapon of Terrorism, Milton Hoenig, Federation of American Scientists, https://fas.org/pir-pubs/hez-bollah-use-drones-weapon-terrorism/XIV. Yemen’de çatırdayan “Arap” ittifakı: Suudi Arabistan – Birleşik Arap Emirlikleri, Fatih Mehmet Küçük, 31 Ağustos 2019, https://www.defenceturk.net/yemende-catirdayan-arap-ittifaki-suudi-ara-bistan-birlesik-arap-emirlikleriXV. Iranian Technology Transfers to Yemen, Conflict Armament Re-search, Mart 2017 XVI. 10 Kasım Bombalı İHA Saldırıları Üzerine Bazı Notlar, Arda Mevlütoğ-lu, Siyah Gri Beyaz, 26 Kasım 2018, https://www.siyahgribeyaz.com/2018/11/10-kasm-bombal-iha-saldrlar-uzerine-baz.htmlXVII. X-UAV Talon EPO 1718mm Wingspan V-tail FPV Plane Aircraft Kit, Ali Baba, https://www.alibaba.com/product-detail/X-UAV-Talon-EPO-1718mm-Wingspan_62316691559.htmlXVIII. 30MM ROUND IO-30 (VOG-17M), Armaco, http://www.ar-maco.bg/en/product/under-barrel-revolver-grenade-ammuni-tions-c16/30mm-round-for-automatic-grenade-launcher-p467XIX. Irak’ta devlet içinde devlet: Haşdi Şabi, Selami Kökçam, TRT Haber, 8 Mart 2021, https://www.trthaber.com/haber/dunya/irakta-dev-let-icinde-devlet-hasdi-sabi-562458.htmlXX. Haşdi Şabi’den Türkiye’ye tehdit: Elimizde bol miktarda roket var, YeniŞafak, 16 Nisan 2021, https://www.yenisafak.com/dunya/has-di-sabiden-turkiyeye-tehdit-elimizde-bol-miktarda-roket-var-3618773XXI. Suriye’deki İran Destekli Milisler Türkiye İçin Ne Kadar Tehdit?, Ömer Behram Özdemir, Ortadoğu Araştırmaları Merkez (ORSAM), 29 Mart 2021, https://orsam.org.tr/tr/suriyedeki-iran-destekli-milisler-turkiye-ic-in-ne-kadar-tehdit/XXII. 21aXXIII. İran’ın Afrin hesapları, Ahmet Topal, SABAH, 22.02.2018, https://www.sabah.com.tr/dunya/2018/02/22/iranin-afrin-hesaplari

XXIV. Türkiye Afrin’de Şii milisleri bombaladı, İNTERNETHABER, 22.02.2018, https://www.internethaber.com/turkiye-afrinde-sii-milisleri-bombala-di-1849569h.htmXXV. Dünya’daki yeni tehdit: İran İHA’ları, Kozan Selçuk Erkan, Defence Turk, 13 Haziran 2020 www.defenceturk.net/dunyadaki-yeni-teh-dit-iran-ihalariXXVI. The Future of Iraq’s Popular Mobilization Forces, Michael Knights - Hamdi Malik - Aymenn Jawad Al-Tamimi, The Washington Institue, 28 Mayıs 2020 https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/future-iraqs-popular-mobilization-forcesXXVII. Bulut Altı İnsansız Hava Araçları – BİHA, Fatih Mehmet Küçük, Defence Turk Dergi 1. SayıXXVIII. Rostec demonstrates joint operation of Msta-S howitzer and Orlan-10E drone – https://www.army-technology.com/news/ros-tec-joint-operation-howitzer-orlan-drone/XXIX. Ardupilot, Flight Modes XXX. Proportional Navigation, GitHub XXXI. UAV Gimbal - https://turkish.alibaba.com/product-detail/gim-bal-drone-dual-sensor-gps-laser-ranger-uav-gimbal-track-compati-ble-1600149397862.html?spm=a2700.galleryofferlist.normal_offer.d_ti-tle.113026d7KoYXaUXXXII. Ubnt-Rocket M- https://www.ui.com/airmax/rocketm/XXXIII. XBStation 4G/LTE - https://store.xbstation.com/xbstation-4g-lte-bvlos-kitXXXIV. Spectrum İx20 - https://www.spektrumrc.com/Products/Default.aspx?ProdId=SPMR20100XXXV. Obstacle_Avoidance_SUAS_2018- https://github.com/sar-thak268/Obstacle_Avoidance_SUAS_2018XXXVI. Particle filter for terrain-referenced navigation- https://github.com/rhymesg/Particle_FilterXXXVII. Unmanned Ambitions- https://paxforpeace.nl/media/down-load/pax-report-unmanned-ambitions.pdfXXXVIII. Kaggle - https://www.kaggle.com/c/open-images-2019-ob-ject-detectionXXXIX. Difference between star and mesh topology- https://www.geeksforgeeks.org/difference-between-star-and-mesh-topology/XL. Risk in the Sky?, Pamela Gregg, Dayton Araştırma Enstitüsü, 13 Eylül 2018, https://udayton.edu/udri/news/18-09-13-risk-in-the-sky.phpXLI. White Paper - Countering Drones at Airports, Robin Radar Systems, Kasım 2019, sf.10XLII. Coding Deep Learning for Beginners-Cost Funciton- https://to-wardsdatascience.com/coding-deep-learning-for-beginners-linear-regression-part-2-cost-function-49545303d29fXLIII. Asimetrik Tehditlere Karşı Yönlendirilmiş Enerji Silah Sistemleri, Seyit Tunç - İbrahim Refik Altay – Uğur Kayasal, Roketsan Dergi Temmuz 2019, sf.26XLIV. The Marines’ New Drone-Killer Aces Its First Real World Test, Wired, 22 Temmuz 2019, Brian Barett, https://www.wired.com/story/iran-drone-marines-energy-weapon-lmadis/XLV. Marine Corps counter-drone experiment ends this year, C4ISRNET, Joe Gould, 7 Mayıs 2019 https://www.c4isrnet.com/2019/05/07/marine-corps-counter-drone-experiment-ends-this-yearXLVI. Marine Air Defense Integrated System (MADIS), MDAA, 8 Temmuz 2020 https://missiledefenseadvocacy.org/defense-systems/ma-rine-air-defense-integrated-system-madis/#_edn7XLVII. What is SWaP-C?, BAE Systems https://www.baesystems.com/en-us/definition/what-is-swap-c#:~:text=SWaP-C%20is%20an%20acro-nym,device%2C%20system%2C%20or%20programXLVIII. Emniyet’te ALKA ile yönlendirilmiş enerji silah sistemleri devri başlıyor, Ahmet Alemdar, Defence Turk, 11 Ocak 2021, https://www.defenceturk.net/emniyette-alka-ile-yonlendirilmis-enerji-silah-sistemle-ri-devri-basliyorXLIX. TÜBİTAK SAGE’den “mini” hava-hava füzesi: AKDOĞAN, Ahmet Alemdar, Defence Turk, 22 Mayıs 2021 https://www.defenceturk.net/tubitak-sageden-mini-hava-hava-fuzesi-akdogan

Defence Turk

45


46

Defence Turk

D E F E N C E T U R KUlusal Savunmanın Medyadaki Güçlü Sesi

Kadir DoğanFatih Mehmet Küçük

www.defenceturk.net

Bu rapor muhataplarına özel gönderilmiştir. Rapor kamuya açık değildir. Raporun izin

alınmadan gönderilen kurumun dışına paylaşılması yasaktır. Raporum kamuya açık hali

defenceturk.net adresinde yayımlanmıştır.

Türkiye'ye - Defence Turk

Documents

Transcript of Türkiye'ye - Defence Turk