TÜRK CUMHURİYETLERİNDE DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ

ISSN: 1303 – 0035

ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

Journal of Social Sciences

Cilt/Volume: 13 Yıl /Year: 13 Sayı/Issue: 2 Güz/Autumn 2013

Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi


ISSN: 1303 – 0035

http://www.sbedergi.ibu.edu.tr

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi


İmtiyaz Sahibi / Published By

Prof. Dr. Yahya Mustafa KESKİN

Müdür / Manager

Editor / Editor

Doç. Dr. Şaban DOĞAN

Editör Yardımcısı / Vice Editor

Yrd. Doç. Dr. Serdar UĞURLU

Dergi Yayın Kurulu / Editorial Board

Prof. Dr. Cağfer KARADAŞ, Doç. Dr. Pınar ENNELİ, Doç. Dr. Erol ÖZTÜRK,

Yrd. Doç. Dr. Fatih KONUR, Okt. Uluhan ÖZALAN

Dergi Sekreterleri / Secretary

Arş. Gör. Melis Sezen GÜNEŞ

Arş. Gör. Tuğba METİN

Yazışma Adresi

Doç. Dr. Şaban DOĞAN

Abant İzzet Baysal Üniversitesi


14280 Gölköy / BOLU

Submission Address

Assoc. Prof. Dr. Şaban DOĞAN

Abant Izzet Baysal University

Graduate School of Social Sciences


14280 Bolu / TURKEY

Tel: (0374) 254 10 00 – 1497 – 1484 Faks: (0374) 253 49 65

E-posta: [email protected]

Sayfa Düzenleme: Uzm. M. Süalp GÜLER

Basım Yeri ve Tarihi: AİBÜ Basımevi – 2013

Dergimiz Ebscohost, Index Copernicus, Contemporary Science Association, Modern Language

Association (MLA) ve Akademia Sosyal Bilimler Indeksi (ASOS Index) tarafından

taranmaktadır.

mailto:[email protected]


Sosyal Bilimler Enstitüsü



* AİBÜ-Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsünce

yılda iki kez yayımlanan hakemli bir dergidir.

* Dergide yayımlanmak üzere gönderilen yazılar, belirtilen kurallara uygun

olarak hazırlanmalıdır.

* Dergide yayımlanan yazılarda belirtilen görüşler yazara ait olup, AİBÜ-

Sosyal Bilimler Enstitüsünü bağlamaz.

* AİBÜ-Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisinde yer alan yazılardan kaynak

gösterilerek aktarma ve alıntı yapılabilir.

Abant İzzet Baysal University

Graduate School of Social Sciences


* The Journal of Social Sciences (ASBED) is a bi-annual journal published by

Abant İzzet Baysal University Graduate School of Social Sciences. ASBED

publishes peer-reviewed studies in the fields of social sciences.

* Submitted articles should strictly follow the format of the author guidelines at

the end of this journal.

* If you have any questions regarding the submission process please send an

email to [email protected] to contact the editorial office.

*The journal is indexed by Ebscohost, Index Copernicus, Contemporary

Science Association Databases, Modern Language Association and Asos

Index.





2013 Yılının Bilimsel Danışma Kurulu

Prof. Dr. Ali AZAR, Bülent Ecevit Üniversitesi

Prof. Dr. Halil İbrahim BAHAR, Polis Akademisi

Prof. Dr. Orhan BATMAN, Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr Bünyamin DURAN, Celal Bayar Üniversitesi

Prof. Dr. Uğur ESER, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet Ali KARACA, Avrasya Üniversitesi

Prof. Dr. Bayram Ali KAYA, Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Şaban KAYIHAN, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Prof. Dr. Yahya Mustafa KESKİN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Prof. Dr. Hakan SARITAŞ, Pamukkale Üniversitesi Prof. Dr. Haluk SELVİ, Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Yaşar ŞENLER, Namık Kemal Üniversitesi

Prof. Dr. Şevket TÜYLÜOĞLU, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Prof. Dr. Doğan UYSAL, Celal Bayar Üniversitesi

Prof. Dr. Saime YÜCEER, Uludağ Üniversitesi

Doç. Dr. Ramazan AKBULUT, Harran Üniversitesi Doç. Dr. Ercan ALKAYA, Fırat Üniversitesi

Doç. Dr. Hüseyin ALTAY, Mustafa Kemal Üniversitesi

Doç. Dr. Ahmet BEŞKAYA, Turgut Özal Üniversitesi

Doç.Dr. Kemal CAN, Çukurova Üniversitesi

Doç. Dr. Ruziye COP, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Yusuf CERİT, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Hüseyin CİNOĞLU, Polis Akademisi

Doç. Dr. Yusuf DEMİR, Süleyman Demirel Üniversitesi

Doç. Dr. Nedret DEMİRCİ, Kırıkkale Üniversitesi

Doç. Dr. Nihan ÇETİN DEMİREL, Yıldız Teknik Üniversitesi

Doç. Dr. Safiye Sunay Yıldırım DOĞRU, Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Şahabettin GÜNEŞ, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Mehmet Emin İNAL, Akdeniz Üniversitesi

Doç. Dr. Ebru Tümer KABADAYI, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü

Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU, Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Ramazan KILIÇ, Dumlupınar Üniversitesi

Doç. Dr. Seyit KÖSE, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Ersan ÖZ, Pamukkale Üniversitesi





2013 Yılının Bilimsel Danışma Kurulu

Doç. Dr. Şuayip ÖZDEMİR, Afyon Kocatepe Üniversitesi

Doç. Dr. Fazlı POLAT, Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Muharrem TUNA, Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Gürhan UYSAL, Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Doç. Dr. Tarık VURAL, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Çetin YAMAN, Sakarya Üniversitesi

Doç. Dr. Ali YAYLI, Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Ozan YILMAZ, Sakarya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Zafer AKBAŞ, Düzce Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Abdullah COŞKUN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Esra ERENLER, Çankırı Karatekin Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yağmur ERSOY, Sakarya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet GÜLMEZ, Sakarya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ümit GÜMRAH, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Nazlı Rana GÜREL, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER, Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mahmut HIZIROĞLU, Sakarya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Müjgan İNÖZÜ, Doğuş Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Adem KARAKAŞ, Kafkas Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Feridun KAYA, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Melik KOYUNCU, Çukurova Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Fatih KONUR, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Meltem KÖSTERELİOĞLU, Amasya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ali Osman SOLAK, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Süleyman ŞAHİN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. İlknur Çifci TEKİNARSLAN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEKİNKUŞ, Gaziantep Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Kaya YILDIZ, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sevilay YILDIZ, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Dr. Sibel SOMYÜREK, Gazi Üniversitesi





ISSN: 1303 – 0035


İÇİNDEKİLER

Rekreasyon Kavramına Felsefi Yaklaşım……………………….……….. 1

Yavuz Selim AĞAOĞLU – Mustafa BOYACI

The Rigorous Examination of Value Engineering Which is a Neglected

Management Technique in Terms of its Theoretical Foundations……….. 11

Altan AYAN – Güner KAHRAMAN

BIST’deki Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının 2001 ve

2008 Finansal Krizleri Çerçevesinde CAMELS Derecelendirme Sistemi

İle Değerlendirilmesi……….……….......................................................... 25

Sinan AYTEKİN – Şakir SAKARYA

2006 Yılında Dengeli Başarı Göstergesi (Balanced Scorecard) Yöntemini

Kullanan İşletmelerin Finansal Performansının Yıllar İtibari ile

İzlenmesi:

Dengeli Başarı Göstergesi Beklentileri Karşıladı mı?................................. 59

Mustafa BEKMEZCİ

Duygudurum ve Bazı Davranışlarımız: Yeni Bulgular Işığında Bir

Değerlendirme……………………………..…………………….……….. 81

Hamit COŞKUN – Bedirhan GÜLTEPE

Stratejik Rekabet Üstünlüğü Sağlama Aracı Olarak İnovasyon

Stratejileri: Kocaeli Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma…….……….. 101

Seval COŞKUN – Muammer MESCİ – İzzet KILINÇ

Restoran İşletmeleri Web Sitelerinin İçerik Analizi: Marmaris-Bodrum

Örneği……….……………………………..…………………….……….. 133

Taner DALGIN – Levent KARADAĞ

Ko(Y)- Fiilinin “İzin Verme” İşaretleyicisi Olarak Kullanımları…….….. 151

Talip DOĞAN

http://www.sbe.ibu.edu.tr/





ISSN: 1303 – 0035


İÇİNDEKİLER

Türkiye’deki Özel Bankaların Finansal Performanslarının

Karşılaştırılması: 2008-2011 Dönemi….…..…………………….……….. 171

Fatih ECER

What are the students doing ‘out’ there? An Investigation of Out-of-class

Language Learning Activities……….......................................................... 191

Gül EKŞİ – Hasan AYDIN

İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Sürecinde

Kullandıkları Zihinsel Beceri Düzeyleri.…..…………………….……….. 211

Pınar GİRMEN – Emel BAYRAK

Kariyer Bağlılığı ve Öz-yetkinliğin Görev Performansına Etkisi:

Sigortacılık Sektöründe Bir Araştırma...…..…………………….……….. 211

Nurettin İBRAHİMOĞLU – Mihriban AYDINÇELEBİ

İstanbul Sanayisinin Kocaeli İline Mekânsal Etkileri…..……….……….. 171

Ayşegül KANBAK

Bolulu Divan ve Tasavvuf Şairleri………………….…..……….……….. 301

Bilge KAYA YİĞİT

Değişmeyen Kamu Politikası: Kamu Yönetimi Reformu……….……….. 325

Barış ÖVGÜN

Öğretmenlerin Mesleki Önceliklerinde Sosyalleşmenin Yeri…...……….. 341

Vahap ÖZPOLAT

Türkiye Elektrik Enerjisi Piyasasında Herfindahl-Hirschman ve CRM

Endeksleri ile Yoğunlaşma Analizi……………………………...……….. 363

Ferhat PEHLİVANOĞLU – Erkam TEKÇE






ISSN: 1303 – 0035


İÇİNDEKİLER

Özbekistan Dış Politikasını Oluşturan Temel Faktörler……..…...………. 387

A. Sait SÖNMEZ

Ulusal Kültürü Oluşturan Değerler Tipolojisi - Stratejik Yönetim İlişkisi:

Kültürel Kodların İşletmelerin Stratejik Yönelimlerine Etkisi Üzerine Bir

Araştırma……………………………………………..……..…...……….. 417

Ali TAŞ – Esin CEVRİOĞLU

Türk Cumhuriyetlerinde Demokrasi ve Yolsuzluk İlişkisi:

Panel Veri Analizi…………………………………….……..…...……….. 437

Fatih YARDIMCIOĞLU

Zihin Engelli Çocuklara Paraları Tanıma Becerisinin Öğretiminde Sabit

Bekleme Süreli Öğretimin Etkililiği ………………………..…...……….. 459

Elçin YÜKSEL ÖĞÜT – Ahmet YIKMIŞ

KİTAP TANITIMI

Robert Dankoff, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Okuma Sözlüğü ….…….. 477

Şaban DOĞAN

Katılım Şartları - Genel İlkeler.................................................................... 483


AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2013, Cilt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:437-457

437

TÜRK CUMHURİYETLERİNDE DEMOKRASİ VE

YOLSUZLUK İLİŞKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ

Fatih YARDIMCIOĞLU*

THE RELATIONSHIP BETWEEN DEMOCRACY AND

CORRUPTION IN TURKISH REPUBLICS: PANEL DATA

ANALYSES

Öz

Bu çalışmanın amacı 6 Türk Cumhuriyetinde 2002-2011 dönemi için Demokrasi

ve Yolsuzluk arasındaki karşılıklı ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaçla Pedroni

eşbütünleşme testi ile Canning ve Pedroni panel nedensellik analizi

kullanılmıştır. Bu seriler arasındaki uzun dönemli ilişki Pedroni eşbütünleşme

testi ile incelenmiş ve her iki değişkenin uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisine

sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda uzun dönemde Demokrasi ve

Yolsuzluk değişkenleri arasında bir eşbütünleşme ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

Bu eşbütünleşme ilişkisinin yönünü tespit etmek amacıyla yapılan nedensellik

araştırmalarından Lamda-Pearson istatistiğine göre panelin geneli için panel

nedensellik sonuçları beklenildiği gibi Demokrasiden Yolsuzluğa doğru (%10

anlamlılık seviyesinde zayıf düzeyde) tek yönlü bir nedensellik ilişkisini

göstermektedir. Bu nedensellik ilişkisinin katsayısı ise beklenildiği gibi

negatiftir. Bu bağlamda yolsuzlukla mücadele etmek isteyen ülkelerin

demokratikleşmeye yönelik uygulamalara daha fazla önem verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler: Yolsuzluk, Demokrasi, Demokratikleşme, Panel Veri

Analizi, Türk Cumhuriyetleri

Abstract

The purpose of this study is to investigate the long-run relationship between

Democracy and Corruption in the 6 Turkish Republics over the period from 2002

to 2011 by utilizing the Pedroni panel cointegration and Canning-Pedroni

causality methods. According to Pedroni Panel cointegration result there is a

cointegration relationship between Democracy and Corruption in the long run.

The results of Lamda-Pearson statistics indicate the long-run uni-directional

causality (but the causality is weak) from Democracy to Corruption. The

coefficient of the relationship is negative as expected. It is concluded that there is

a cointegration relationship between Democratization and Corruption. Thus, it is

* Yrd. Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi İİBF, Maliye Bölümü, e-posta:

[email protected]

AIBU Journal of Social Sciences, Autumn 2013, Vol:13, Year:13, Issue:2, 13:437-457

438

recommended that countries should focus more on promoting democracy to

struggle corruption.

Key Words: Corruption, Democracy, Democratization, Panel Data Analyses,

Turkish Republics, Turkish Nations

1. Giriş

Kamu gücünün ve kaynaklarının özel menfaat amacıyla kötüye

kullanılması (World Bank, 1997: 8) şeklinde tanımlanan yolsuzluk,

“kamu” ile “özel”in ilişkisinden kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda

yolsuzluğun oluşabilmesi için yetkinin kötüye kullanılması ve çıkar

ilişkisi olması gerekmektedir. Farklı bir tanımda, kamu kaynaklarının

kamusal olmayan amaçlar için kullanılması (Al, 2005: 239) şeklinde de

tanımlanan yolsuzluk başta ekonomik kurum ve kurallar olmak üzere,

makro ekonomik istikrar, ekonomik büyüme ve kalkınma, gelir dağılımı,

doğrudan yabancı yatırımlar, enflasyon, kayıt dışı ekonomi ve kamu mali

dengesi gibi çeşitli ekonomik alanları olumsuz yönde etkilemektedir

(Dökmen, 2012: 41).

Kamu yönetiminde ve bürokraside ortaya çıkardığı olumsuz etkiler

bakımından kamu yönetimi; ekonomik büyüme, ekonomik istikrar,

enflasyon ve gelir dağılımını olumsuz etkilemesi bakımından iktisat;

kamu gelirleri, kamu harcamaları, kamu yatırımları, devlet bütçesi

üzerinde ortaya çıkardığı saptırıcı etkiler bakımından maliye; toplumsal

etkileri bakımından sosyoloji gibi bir çok disiplin tarafından, gerek teorik

gerekse ampirik olarak incelenen yolsuzluk, günümüzde düzeyi

değişmekle birlikte ister gelişmiş olsun isterse gelişmekte olsun hemen

hemen her ülkede karşılaşılan, olumsuz etkileri çok fazla olan ve

çözülmesi gereken en önemi problemlerin başında gelmektedir. Son

yıllarda özellikle hesap verebilirlik ve saydamlık ile ilgili ortaya çıkan

birçok gelişme ve toplumun hesap verebilirlik ve saydamlığa atfettiği

önemin artması yolsuzlukların ortaya çıkmasını ve sorgulanmasını

beraberinde getirmiştir.

Yolsuzlukların bu olumsuz etkilerinin bertaraf edilebilmesi için

yolsuzluğun nedenlerinin iyi analiz edilerek, yolsuzluğa sebebiyet veren

nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik politikaların geliştirilmesi

önemlidir. Özellikle demokratik ülkelerde devlet yönetiminin şeffaflığı,

denetimlerin etkinliği ve yargının tam bağımsızlığı yolsuzlukların daha az

olmasını sağlamaktadır (Paldam,1999: 9). Ayrıca toplumların yapısında

hukuk devleti olma ve demokrasi özellikleri varsa yolsuzluk oranlarının

daha az olacağı söylenebilir (Gerni ve diğ., 2012: 131). Yolsuzluk


439

endeksi yıllar itibarıyla incelendiğinde, demokratikleşmeyi yeterince

sağlayamayan ülkelere nazaran demokratik ülkelerde yolsuzluğun daha

az olduğu görülmektedir (Paldam,1999: 9). Demokrasi seviyesi yüksek

olan ülkelerde yolsuzlukların daha düşük olduğu ve demokratikleşmenin

yolsuzlukları azalttığı dikkate alındığında yolsuzlukların azaltılmasına

etki eden unsurların başında demokrasinin ve demokratikleşmenin geldiği

söylemek yanlış olmayacaktır1.

Bu çalışmanın temel hipotezi demokrasi ve yolsuzluk arasında uzun

dönemli karşılıklı bir ilişkinin olduğu ve toplumların demokratikleşme

eğilimlerinin artmasının yolsuzlukların azalmasını beraberinde

getirdiğidir. Bu kapsamda çalışmada Azerbaycan, Kazakistan,

Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan olmak üzere 6 Türk

cumhuriyetinde demokrasi ve yolsuzluk arasındaki ilişkin varlığı, bu

ilişkinin yönünün ve boyutunun araştırılması amaçlanmaktadır.

Bu amaçla çalışmada Türk Cumhuriyetlerinde seçilen yıllar için

demokrasi ve yolsuzluk düzeylerinin gelişimi değerlendirildikten sonra,

demokrasi ve yolsuzluk ilişkisi ile ilgili yapılmış olan ampirik çalışmalar

ve sonuçları ortaya konulmuş, daha sonra 2002-2011 dönemine ilişkin 6

Türk Cumhuriyetinde demokratikleşme seviyesinin yolsuzluk ile olan

ilişkisi Pedroni Panel Eşbütünleşme testi ile araştırılmıştır. Son olarak da

demokrasi ve yolsuzluk değişkenleri arasındaki nedensellik ilişkisinin

varlığı ve bu ilişkinin yönü Canning ve Pedroni (2008) tarafından

geliştirilmiş olan model yardımıyla belirlenmiştir.

Çalışmada kullanılan yöntemlerden Canning ve Pedroni (2008)

nedensellik analizinin literatürde bu alanla ilgili yapılmış çalışmalarda

daha önce kullanılmadığı görülmüştür. Bu açıdan çalışma özellikle

kullanılan bu yöntem bakımından daha önce yapılmış olan çalışmalardan

farklılık arz etmektedir. Ayrıca incelenen dönem ve özellikle incelenen

ülke grubu bakımından da literatürdeki diğer çalışmalardan ayrılmaktadır.

Bu nedenle elde edilen sonuçların literatüre katkı sağlayacağı

düşünülmektedir.

1 Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün yayımladığı Yolsuzluk Algılama Endeksi

(CPI) verilerine göre yolsuzluk düzeyi en az olan ülkelerin demokratikleşme

seviyeleri yüksek olan gelişmiş ülkeler olduğu görülmektedir. (Bknz:

www.transparency.org). Ayrıca ampirik çalışmaların çok büyük bir çoğunluğu

da demokratikleşmenin yolsuzluğu azalttığı sonucunu vurgulamaktadır. (bknz:

Demokrasi ve yolsuzluk ilişkisine ilişkin ampirik literatür)

http://www.transparency.org/


440

2. Türk Cumhuriyetlerinde Yolsuzlukların ve Demokrasinin

Seyri

Çalışmanın bu kısmında literatürde en fazla kullanılan endekslerden

faydalanılarak Türk Cumhuriyetlerinde 2002-2011 yılları arasında

yolsuzluk ve demokrasinin seyri grafikler yardımıyla ortaya konulacaktır.

2.1. Türk Cumhuriyetlerinde Yolsuzlukların Seyri

Ampirik literatürde en fazla kullanılan yolsuzluk ölçüm yöntemlerinin

başında gelen Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün yayımladığı Yolsuzluk

Algılama Endeksi (CPI) verilerine göre Türk Cumhuriyetlerinde

yolsuzlukların seyri aşağıdaki grafikte sunulmuştur.

1.4

1.6

1.8

2.0

2.2

2.4

2.6

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

AZERBAYCAN

2.0

2.2

2.4

2.6

2.8

3.0

3.2

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

KAZAKISTAN

1.7

1.8

1.9

2.0

2.1

2.2

2.3

2.4

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

KIRGIZISTAN

1.4

1.6

1.8

2.0

2.2

2.4

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

TURKMENISTAN

1.50

1.75

2.00

2.25

2.50

2.75

3.00

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

OZBEKISTAN

1.7

1.8

1.9

2.0

2.1

2.2

2.3

2.4

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

TACIKISTAN

Grafik 1. Türk Cumhuriyetlerinde Yolsuzluğun Seyri (1999-2011)

Sıfır ile on skalasında değişkenlik gösteren CPI skoru, sıfıra yaklaştıkça

yolsuzlukların arttığını ve ona doğru yaklaştıkça da yolsuzlukların

azaldığını göstermektedir. Bu bağlamda Grafik 1’de görüldüğü üzere

Türk Cumhuriyetleri’nin yolsuzluk konusunda başarılı olmadığı

söylenebilir. Altı ülke için de endeks 1.5 – 3.0 skorları arasında değişen

değerler almakta olup yolsuzluk algısında Kazakistan ve Azerbaycan

diğer ülkelere nazaran daha iyimser skorlara sahiptir.

Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan için CPI değeri son yıllarda

artmakta (yolsuzluklar azalmakta), Tacikistan için istikrarlı bir seyir

izlemekte iken Türkmenistan ve Özbekistan’ın skorları ise azalmaktadır

(yolsuzluklar artmaktadır).


441

2.2. Türk Cumhuriyetlerinde Demokrasinin Seyri

Freedom House tarafından yayımlanan Demokratik Gelişmişlik Endeksi

(DEM) verilerine göre Türk Cumhuriyetlerinde demokrasi düzeyinin

seyri aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

AZERBAYCAN

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

KAZAKISTAN

4.4

4.6

4.8

5.0

5.2

5.4

5.6

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

KIRGIZISTAN

6

7

8

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

TURKMENISTAN

6.4

6.5

6.6

6.7

6.8

6.9

7.0

7.1

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

OZBEKISTAN

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

5.9

6.0

6.1

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

TACIKISTAN

Grafik 2. Türk Cumhuriyetlerinde Demokratikleşmenin Seyri (2002-

2012)

Demokrasi endeksi 1 ile 7 skorları arasında değişen değerler alırken; 1

puan en yüksek demokrasi düzeyini, 7 puan ise en düşük demokrasi

düzeyini ifade etmektedir. Grafik 2’de görüldüğü gibi Türkmenistan 7

skoru ile demokrasinin en kötü olduğu ülke iken yıllar itibarıyla

değişkenlik göstermiş olsa da Kırgızistan’ın demokrasi düzeyi diğer

ülkelere göre daha olumlu seyir izlemiştir. Ele alınan yıllarda

Türkmenistan, Azerbaycan ve Kazakistan’ın demokrasi skoru

değişmemiş, Kırgızistan demokrasisi dalgalı bir seyir izlemiş,

Özbekistan’da ise demokrasi gittikçe zayıflamıştır.

Yukarıdaki grafiklerden de açıkça görüldüğü gibi demokrasinin artmaya

başlaması yolsuzlukların azalmasını, demokrasinin gelişmemesi ise

yolsuzlukların artmasını beraberinde getirmektedir. Kısaca demokrasi ile

yolsuzluk arasında karşılıklı bir ilişki söz konusudur. Çalışmanın devam

eden sayfalarında ise analiz kapsamındaki ülkelerde demokratikleşme ve

yolsuzluk arasındaki ilişki ampirik olarak test edilecektir.

3. Demokrasi ve Yolsuzluk İlişkisine İlişkin Ampirik Literatür

Ampirik literatürde demokrasi ve yolsuzluk ilişkisini araştırmaya yönelik

çoğunluğu birden çok ülkeyi birlikte ele alan çalışmalar (panel veri


442

çalışmaları) olmak üzere, tek ülke üzerine (zaman serisi çalışmaları)

yapılmış çalışmalar mevcuttur.

Demokrasi ve yolsuzluk ilişkisini araştıran çalışmaların büyük bir kısmı

demokrasi ve yolsuzluk arasında karşılıklı bir ilişki olduğu sonucuna

ulaşmışlardır (bknz: Paldam (1999), Akçay (2000), Broadman ve

Recanatini (2000), Moreno (2002), Sung (2004), Shen ve Williamson

(2005), Drury ve diğ. (2006), Pellegrini ve Gerlagh (2006), Emerson

(2006), Rock (2007), Rock (2009), Bhattacharyya ve Hodler (2009), Saha

ve diğ. (2009), Zakaria (2009), Dong ve Torgler (2011), Kalenborn ve

Lessman (2012), Saha ve Su (2012), Nur-Tegin ve Czap (2012), Kotera

ve diğ. (2012), Tiwari (2012), Campbell ve Saha (2013),

Çalışmaların çok az bir kısmı ise bu değişkenler arasında herhangi bir

ilişki olmadığı sonucuna ulaşmışlardır (bknz: Treisman (2000), Sayan ve

Kışlalı (2004), Drury ve diğ. (2006), Peyton ve Belasen (2012)).

Çalışmanın bu kısmında demokrasi ve yolsuzluk üzerine yapılmış

ampirik literatürün özeti verilecektir.

3.1. Demokrasi ve Yolsuzluk Arasında Karşılıklı Bir İlişki

Olduğu Sonucuna Ulaşan Çalışmalar

Paldam (1999), 85 ülkeyi içeren çalışmasında ekonomik özgürlüklerin az

olduğu ülkelerde yolsuzlukların daha fazla, demokratik toplumlarda ise

yolsuzlukların daha az olduğu sonuçlarına ulaşmıştır.

Akçay (2000), gelişmiş ve gelişmekte olan 78 ülke için 1998-2000

dönemini kapsayan kesit veriler kullanarak yaptığı analizde, ekonomik ve

siyasal özgürlükler (demokrasi) düzeyi azaldıkça yolsuzluk düzeyinin

arttığı sonucuna ulaşmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, siyasal

özgürlükler endeksindeki 1 puanlık artış (siyasal özgürlüklerin azalması),

yolsuzluk endeksinde 0,328 puanlık düşüşe (yolsuzlukların artması)

neden olmaktadır.

Broadman ve Recanatini (2000) çalışmalarında 26 eski doğu bloğu

ülkesini Graft Endeksini kullanarak analiz etmiş ve demokratikleşmenin

yolsuzluklar üzerinde azaltıcı etkisi olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

Moreno (2002), 60'tan fazla ülke için yapılmış anket çalışması sonucunda

demokrasinin desteklenmesi ve yolsuzluk arasında negatif bir ilişki

olduğu sonucuna ulaşmıştır.


443

Sung (2004), 103 ülke üzerine 1995-2000 dönemi için yaptığı çalışmada

demokratikleşmenin yolsuzlukları azaltacağı sonucunu elde etmiştir. Bir

ülkede demokratikleşmedeki başarının politik yolsuzluğun büyüklüğüne

bağlı olduğunu belirten yazar çalışmada politik yolsuzluk azaldıkça

demokratikleşmede başarının arttığını vurgulanmaktadır.

Shen ve Williamson (2005), 91 ülke için yatay kesit analizi yöntemiyle

yaptıkları çalışmada, demokrasinin yolsuzluğun kontrol altına

alınmasında pozitif bir etkisi olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

Pellegrini ve Gerlagh (2006), yapmış oldukları çalışmalarında yolsuzluk

ve demokrasi arasında yüksek ilişki olduğunu tespit etmişlerdir.

Emerson (2006), yaptığı anket çalışması sonuçlarına göre, bir ülkede

siyasi hakların ve demokrasinin artmasının yolsuzluk üzerinde azaltıcı

etkileri olduğunu belirtmektedir.

Rock (2007), 1996-2003 yıllarını kapsayan, gelişmiş ve gelişmekte olan

104 ülke üzerine yaptığı çalışmasında demokrasi ve yolsuzluk arasında

karşılıklı ve sağlam bir ilişki olduğunu ve özellikle bu iki değişken

arasında tersine U hipotezinin geçerli olduğu sonucuna ulaşmıştır. Yazara

göre demokrasinin ilk aşamalarında yolsuzluk artarken ilerleyen

aşamalarında düşmeye başlamaktadır.

Rock (2009) 84 ülkeyi ve 1982-1997 yıllarını kapsayan çalışmasında

demokrasi ile yolsuzluk arasındaki ilişkiyi araştırmış ve Rock (2007)’un

elde ettiği sonuçlara benzer bir şekilde demokrasi ve yolsuzluk arasında

tersine U hipotezinin geçerli olduğu sonucuna ulaşmıştır. Yazar sağlam

temellere sahip demokrasinin yolsuzluğun azaltılmasında etkili olan

şeffaf ve hesap verebilir kurumların (hukuk kurallarının ve kaliteli kamu

bürokrasi gibi) kurulmasına imkân sağladığını vurgulamaktadır.

Bhattacharyya ve Hodler (2009), 124 ülke verilerini 1980-2004 dönemi

için Panel Veri Analizi ile incelemişler ve demokratikleşmenin (özellikle

doğal kaynak zengini ülkelerde) yolsuzluğu azaltmada güçlü bir araç

olduğu bulgusunu elde etmişlerdir.

Saha ve diğ. (2009), 1995-2004 dönemini ve 100 ülkeyi kapsayan

çalışmalarında demokrasi, ekonomik özgürlükler ve yolsuzluk arasındaki

ilişkiyi araştırmışlardır. Yazarlara göre demokrasi ve ekonomik

özgürlüklerin yolsuzluğun kontrol edilmesinde ve azaltılmasında etkisi

büyüktür. Yazarlar ekonomik özgürlüklerle desteklenmeyen

demokrasinin ise yolsuzluğu arttırdığını, olgun demokrasilerde ise

yolsuzluğun daha düşük seviyelerde olduğunu vurgulamaktadırlar.

Özellikle yolsuzlukların azaltılmasında başta ekonomik özgürlükler


444

olmak üzere demokrasinin hayati bir öneme sahip olduğunu

belirtilmektedirler.

Zakaria (2009), yaptığı zaman serisi regresyon analizi sonucunda

Pakistan’da siyasi özgürlükler arttıkça yolsuzlukların azaldığı sonucuna

ulaşmıştır.

Dong ve Torgler (2011), yapmış oldukları çalışmada 108 ülke için 1995-

2006 döneminde demokrasi ve yolsuzluk arasındaki ilişkiyi

araştırmışlardır. Demokrasinin, mülkiyet haklarının güvence altına

alındığı ve gelir dağılımı eşitsizliğinin az olduğu ülkelerde yolsuzluğu

azalttığı, mülkiyet haklarının güvence altına alınmadığı ve gelir

dağılımının bozuk olduğu ülkelerde ise yolsuzluğu arttırdığı sonucuna

ulaşmıştır. Yazarlar özellikle mülkiyet haklarının güvence altına alınması

ile gelir dağılımı eşitsizliğinin azaltılmasının yolsuzluğu azaltmada

önemli etkileri olduğunu vurgulamaktadırlar.

Kalenborn ve Lessman (2012), 1996-2010 yıllarını ve 175 ülkeyi

kapsayan çalışmalarında demokratikleşmenin (demokratik seçimler)

yeteri miktarda basın özgürlüğü söz konusu ise yolsuzlukların kontrol

edilmesinde etkili olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

Saha ve Su (2012), 1995-2008 dönemini ve 100 ülkeyi kapsayan

çalışmalarında demokrasi, ekonomik özgürlükler ve yolsuzluk arasındaki

ilişkiyi araştırmışlardır. Yazarlar Saha ve diğ. (2009)’lerinin

çalışmasındaki sonuçlara benzer şekilde demokrasinin yolsuzluğun

azaltılmasında etkili olduğunu ve özellikle ekonomik özgürlüklerin

yolsuzluğun kontrol edilmesinde ve azaltılmasında kilit bir rol

üstlendiğini belirtmektedirler.

Nur-Tegin ve Czap (2012), yapmış oldukları çalışmalarında

demokratikleşmenin yolsuzluğu azalttığı sonucuna ulaşmışlardır.

Yazarlar demokratikleşme endeksinde 1 puanlık standart sapmalık artışın

(antidemokratikleşme), yolsuzluk endeksi standart sapmasını yaklaşık 1.6

puan azalttığını (yolsuzlukları arttırdığını) belirtmektedirler.

Kotera ve diğ. (2012), 1995-2008 dönemini kapsayan ve 82 ülke üzerine

yapmış oldukları çalışmalarında demokratikleşme seviyesinin yüksek

olmasının yolsuzluğu azalttığı, tersine demokratikleşme seviyesinin

düşük olmasının ise yolsuzluğu arttırdığını belirtmektedirler.

Tiwari (2012), 2002-2007 dönemini ve 82 ülkeyi kapsayan çalışmasında

demokrasi ve bürokrasi ile yolsuzluk arasındaki ilişkiyi incelemiş ve

demokratikleşmenin artmasının yolsuzluğu azalttığı sonucuna ulaşmıştır.


445

Campbell ve Saha (2013), 1995-2008 yılları arasını kapsayan

çalışmalarında yolsuzluk ve demokrasi arasındaki ilişkiyi Asya-Pasifik

ülkeleri özelinde panel veri analizi yöntemi ile incelemişler ve diktatörlük

rejiminden demokrasiye geçildiği ilk aşamalarda yolsuzluğun azaldığı,

demokrasinin orta evrelerinde yolsuzluğun arttığı, demokrasinin olgunluk

aşamasında ise yolsuzluğun azaldığı sonucuna ulaşmışlardır. Kısaca

yazarlar demokrasinin yolsuzluğu azalttığı sonucuna ulaşmışlardır.

3.2. Demokrasi ve Yolsuzluk Arasında Herhangi Bir İlişki

Olmadığı Sonucuna Ulaşan Çalışmalar

Treisman (2000), yapmış olduğu çalışmada ülkelerin bugünkü demokrasi

düzeylerinin yolsuzluğu etkileyen bir faktör olmadığını ancak

demokraside ve hukuk devleti geleneğinde köklü bir geçmişi olan

ülkelerin anlamlı derecede daha düşük yolsuzluk düzeyine sahip

olduğunu belirtmektedir.

Sayan ve Kışlalı (2004), 90 ülke için 8 kategoride 12 değişkenin

yolsuzlukla ilişkisini inceledikleri çalışmalarında demokrasi kültürünün

yerleşmiş olması ya da olmamasının yolsuzluk üzerinde herhangi bir

etkisi olmadığı sonucuna ulaşmışlardır.

Drury ve diğ. (2006), 100 ülke üzerine ve 1982-1997 yıllarını kapsayan

çalışmalarında yolsuzluğun özellikle demokratik ülkelerde ekonomi

üzerine doğrudan bir etkisi olmadığını fakat demokratik olmayan

ülkelerde ise yolsuzluğun ekonomi üzerinde zararlı etkileri olduğu

sonucuna ulaşmışlardır.

Peyton ve Belasen (2012), 159 gelişmiş ve gelişmekte olan ülke üzerine

ve 2007-2012 yıllarını kapsayan çalışmalarında demokratikleşme ile

yolsuzluk arasında net bir ilişki bulamamışlardır. Ancak yazarlar

demokratik kurumlara sahip olan gelişmekte olan ekonomilerde

yolsuzlukların devam ettiğini hatta gelişmekte olan ekonomilerde

demokratikleşmenin yolsuzlukları arttırdığını, gelişmiş ekonomilerde ise

ekonomik liberalleşme ile birlikte demokratikleşme uygulamalarının

yolsuzlukları azaltacağını belirtmektedirler.


446

4. Veri Seti, Ekonometrik Yöntem ve Sonuçların

Değerlendirilmesi

1993 yılında kurulan Uluslararası Şeffaflık Örgütü, 1995 yılından

itibaren dünyanın çeşitli ülkelerinde yolsuzluklar hakkında incelemelerde

bulunmakta ve elde ettiği sonuçları bir endeks olarak yayınlamaktadır.

Uluslararası Şeffaflık Örgütünce hazırlanan yolsuzluk endeksi;

uluslararası şirketlerde yöneticilik yapan kişilerle, işadamlarıyla, siyaset

bilimcileri ve halk ile yapılan anketlerin sonuçlarından elde edilmektedir.

Her ülke ile ilgili olarak en az dört ayrı anket yapılmakta ve böylelikle

varyans farklılıkları ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Anket

sonuçlarından elde edilen bulgular 0 ile 10 arasındaki puanlardan

oluşacak şekilde endeks haline getirilmektedir. 0 en yüksek yolsuzluk

düzeyini 10 ise en düşük yolsuzluk düzeyini ifade etmektedir (Akçay,

2000: 7).

Demokrasi düzeyine ilişkin veri olarak Freedom House tarafından

yayınlanan sivil ve siyasal özgürlükler endekslerinin ortalaması alınarak

demokratik gelişmişlik endeksi oluşturulmuştur. Endeks 1 ile 7

arasındaki puanlardan oluşmakta, 1 en yüksek demokrasi düzeyini

gösterirken 7 en düşük demokrasi düzeyini göstermektedir.

4.1. Veri Seti ve Ekonometrik Model

Yapılan panel veri analizi Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan,

Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan olmak üzere 6 Türk Cumhuriyetini

kapsamaktadır. Ülke seçiminde 2002-2012 zaman periyodunda verilerine

ulaşılabilen ülkelere öncelik verilmiş ve uygulama zorunlu olarak 6 ülke

ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada kullanılan Demokratikleşme

(Democratization) göstergesi (lnDEM) olarak ‘Demokratik Gelişmişlik

Endeksi’ kullanılmıştır. Demokratikleşme göstergesi Freedom House veri

tabanından elde edilmiştir. Yoksulluk (corruption) göstergesi (lnCPI)

olarak da ‘Yolsuzluk Algılama Endeksi’ verisi kullanılmıştır. Yoksulluk

verisi Transparency International veri tabanından elde edilmiştir.

Öncelikle verilerimizin analize uygun hale gelmesini sağlamak amacıyla

logaritmaları alınmıştır.

Bu çalışmada tahmin edilen ekonometrik model (1) nolu eşitlikte

gösterilmektedir;

ln lnit it it itCPI DEM u (1)


447

4.2. Ekonometrik Yöntem

Ekonometrik analizlerde zaman serileri (time series), kesit verileri (cross-

section) ve zaman serileri ve kesit verilerinin birleştirilmesi ile ortaya

çıkan havuzlanmış-panel veriler (pooled-panel data) olmak üzere üç çeşit

veri söz konusudur (Gujarati, 2004: 25). Ekonomik araştırmalarda bu veri

türleri ancak yapılarına uygun modellerle incelenebilmekte ve ayrı olarak

veya birleştirilerek analizler yapılabilmektedir. (Pazarlıoğlu ve Kiren

Gürler, 2007: 37).

Panel veri regresyon modeli aşağıdaki şekilde gösterilebilir (Baltagi,

2011: 305);

it it ity X u (2)

i , 1,2,.....i N ile kesit’i t ise 1,2,......t T ile zaman periyodunu

temsil etmektedir. , veri miktarını (scalar) gözlem sayısını

göstermektedir, , K × 1’i göstermektedir, itx , K açıklayıcı değişkenleri

ile ilgili it’ninci gözlem sayısıdır. İlk hanehalkı ile ilgili T gözlemi, ikinci

hanehalkı ile ilgili T gözlemini takip etmektedir ve N'inci hanehalkına

kadar bu şekilde devam etmektedir. Hata terimi bileşenleri aşağıdaki

şekilde ifade edilebilir (Baltagi, 2011: 306);

it i itu v (3)

i , kesit’in belli bileşenlerini ve itv ise geri kalan (remainder) etkileri

göstermektedir (Baltagi, 2011: 306). Yani burada zamana bağlı olmayan

ancak kesitten kesite farklılık gösteren i bireysel etki olarak

isimlendirilirken itv ’nin hem zamana hem de kesite göre değişim

gösterdiği varsayılmaktadır. Buna göre i gözlemlenemeyen kesit

etkisini göstermektedir, itv ise stokastik hata terimini sembolize eder

(Yılmaz, 2008: 100). Mesela i bir kazanç eşitliğindeki bireysel

yetenekleri veya bir üretim fonksiyonundaki yönetimsel becerileri ya da

bir ülkenin belli bir etkisini temsil edebilir. Bu etkiler zamanla

değişmemektedirler. (Baltagi, 2011: 306).


448

4.3. Sonuçların Değerlendirilmesi

Panel veri analizinde birim kökün varlığını araştırmak için hem DF

(Dickey–Fuller) hemde ADF (Augmented Dickey–Fuller) testleri panel

veri analizi için genişletilmiştir ve panel veri analizinde bir çok birim kök

testi ADF testinin genişletilmesi temeline dayanmaktadır. Fakat panel

veri analizinde sözkonusu süreç zaman serisi analizindekinden daha

komplekstir. Panel veri analizinde en önemli faktör heterojenliktir.

Özellikle paneldeki her bir birey aynı özelliklere sahip olmayabilir, yani

hepsi durağan ya da durağan olmama (eşbütünleşik yada eşbütünleşik

olmama) bakımından farklıdırlar. Eğer bazı paneller birim köke sahip

bazıları değil iken birim kök testinin yapılması durumu

karmaşıklaştıracaktır. (Asteriou ve Hall, 2007: 366).

Panel veri modellerinde birim kök sınamasını öneren önde gelen

çalışmalar arasında Levin, Lin ve Chu (2002), Im, Pesaran ve Shin

(2003), Maddala ve Wu (1999), Choi (2001) ve Breitung (2000) yer

almaktadır. Çalışmamızda, sözkonusu bu birim kök testleri

uygulanmıştır. Demokrasi (lnDEM) ve yolsuzluk (lnCPI) değişkenlerin

logaritmaları alınmış ve birim kök testi, değişkenlerin logaritmik

değerleri kullanılarak yapılmıştır. Hatalar arasındaki otokorelasyon

sorununu gideren uygun gecikme uzunluğu ise Schwarz bilgi kriterine

göre seçilmiştir.

4.3.1. Panel Birim Kök Testi Sonuçları ve Değerlendirilmesi 2

Tablo 1’den de görüldüğü gibi değişkenlerin seviyelerine uygulanan

birim kök test sonuçlarında t istatistikleri ve olasılık sonuçları

Demokratikleşme (lnDEM) ve Yolsuzluk (lnCPI) serilerinin düzeyde

[I(0)] durağan olmadığını göstermektedir ve seriler birim kök problemi

içermektedirler. Bu nedenle serilerin birincil farkları araştırılmıştır.

Değişkenler için serilerin birincil farklarına bakıldığında, elde edilen

sonuçta Demokratikleşme (lnDEM) serisinin ve Yolsuzluk (lnCPI)

serilerin birincil farklarının durağan oldukları [I(1)] görülmüştür.

2 Modelde kullanılan serilerin birim kök test sonuçları E-views 7.0 ekonometri

paket programı ile elde edilmiştir.


449

Tablo 1. Birim Kök Testleri Sonuçları (Düzey ve 1. Farklarda)

Demokratikleşme (lnDEM) Sabitli Terim

t

istatistiği

I(0)

Olasılık

I(0) t istatistiği

I(1) Olasılık

I(1)

Levin,Lin&Chu -0.80170 0.2114 -

2.69192*** 0.0036

Im,Pesaran&Shin 0.09568 0.5381 -

1.48912*** 0.0082

Maddala ve Wu 2.77180 0.5967 9.73738** 0.0451 Choi 0.06444 0.5257 -1.91585** 0.0277

Yolsuzluk (lnCPI) Sabitli Terim

t

istatistiği

I(0)

Olasılık

I(0) t istatistiği

I(1) Olasılık

I(1)

Levin,Lin&Chu -2.94040 0.0016 -

7.05954*** 0.0000

Im,Pesaran&Shin -0.74099 0.2293 -

3.11195*** 0.0009

Maddala ve Wu 15.1186 0.2350 34.3226*** 0.0006 Choi -1.01942 0.1540 -

3.52088*** 0.0002

*** %1 düzeyinde anlamlı, **%5 düzeyinde anlamlı, LLC testinde Barlett

kernel metodu kullanılmış ve Bandwith genişliği Newey-West yöntemi ile

belirlenmiştir.

4.3.2. Panel Eşbütünleşme Testi Sonuçları ve

Değerlendirilmesi3

Birim kökler araştırıldıktan sonra seriler arasında uzun dönemde karşılıklı

bir ilişkinin bulunup bulunmadığını araştırmak amacıyla Pedroni

Eşbütünleşme analizi yöntemi kullanılmıştır. Pedroni 1997, 1999, 2000

ve 2004 yıllarında eşbütünleşme analizlerinde hetorejenliğe izin veren

birkaç test önerisi ileri sürmüştür (Asteriou ve Hall, 2007: 373). Bu test,

eşbütünleşme vektöründeki heterojenliğe izin veren bir testtir. Bu test

yalnızca dinamik ve sabit etkilerin panelin kesitleri arasında farklı

3 Panel eşbütünleşme test sonuçları Rats.v08 ekonometri paket programı ile elde

edilmiştir.


450

olmasına izin vermekle kalmamakta, aynı zamanda alternatif hipotez

altında eşbütünsel vektörün kesitler arasında farklı olmasına da izin

vermektedir. (Güvenek ve Alptekin, 2010: 181). Pedroninin yaklaşımı

McCoskey ve Kao’nun yaklaşımlarından kesit varsayım trendi ve

eşbütünleşmenin olmadığı sıfır hipotezleri bağlamında farklılaşmaktadır.

Pedroni testleri birden fazla açıklayıcı değişkene (regressor) izin vermesi,

eşbütünleşme vektörünün panelin farklı kısımları boyunca çeşitlenmesi

ve ayrıca kesit birimleri boyunca hataların heterojenliğine izin vermesi

olumlu özellikleri olarak karşımıza çıkmaktadır. (Asteriou ve Hall, 2007:

374). Paneldeki within ve between etkilerini kapsayabilmesi için yedi

farklı eşbütünleşme testi4 sunulmuş ve bu testler iki farklı kategoriye

ayrılmıştır. İlk kategori "within" boyutunda havuzlanmış dört testi

içermektedir. İkinci kategori ise “between” boyutunda diğer üç testi

içermektedir (Asteriou ve Hall, 2007: 374). “Birinci kategori içindeki

dört testten ilk üçü, parametrik olmayan testlerdir. İlk test varyans oranı

tipinde bir istatistiktir. İkincisi Phillips-Peron (PP) (rho) istatistiğine,

üçüncü istatistik de PP (t) istatistiğine benzemektedir. Dördüncü istatistik

ise Augmented Dickey Fuller (ADF) (t) istatistiğine benzer parametrik bir

istatistiktir. İkinci kategoride üç testten ilki PP (rho) istatistiği ile benzer

iken, diğer ikisi PP (t) ve ADF (t) istatistiklerine benzemektedir.”

(Güvenek ve Alptekin, 2010: 181). Söz konusu testler aşağıdaki gibi

gösterilebilir (Asteriou ve Hall, 2007: 374,376);

1. Panel v istatistiği : 2 3/2

2 3/2

^ 2 2

^111 1( )

v NT N T

i îti i

T NT N Z

L u

(4)

2. Panel istatistiği:

2 2 2

11 11 1

2 2

111 1

N T

i it it îi i

NT N T

i iti i

T N L u uT NZ

L u

(5)

3. Panel t istatistiği (non-parametrik):

2 2 2 2

11 1 11 , 1 ,

1 1 1 1

ˆˆ ˆN T N T

tNT NT i it i i t i t i

i t i t

Z L u L u u

(6)

4. Panel t istatistiği (parametrik):

*2 2 *2 2 *2 *2

11 1 11 1 ,

1 1 1 1

ˆ ˆN T N T

tNT NT i it i it i t î

i t i t

Z L u L u u

(7)

4 Bu testlerin matematiksel açıklamaları için bakınız; Asteriou ve Hall,

2007, s. 374,376.


451

5. Grup istatistiği:(parametrik):

2 2

11

2

11 1

T

it it ît

NT N T

itt t

u uT NZ T N

u

(8)

6. Grup t istatistiği (non-parametrik):

2 2 2 2

1 1 1

1 1 1

N T T

tNT i it it it i

i t t

NZ N u u u

(9)

7. Grup t istatistiği (parametrik):

* *2 *2 *2 *2

1 1 1

1 1 1

N T T

tNT i it it it

i t t

NZ N s u u u

(10)

Demokratikleşme ve Yolsuzluk değişkenleri I(1) seviyesinde durağan

oldukları için ikinci aşama olan Eşbütünleşme testine geçilmiştir. Bu

seriler arasındaki uzun dönemli ilişki Pedroni eşbütünleşme testi ile

incelenmektedir.

Tablo 2. Eşbütünleşme Testleri Sonuçları

ln lnit it it itCPI DEM u

Pedroni Panel Eşbütünleşme Testi Sonucu

(Within-Dimension=Gurup İçi) t-istatistiği

Panel v-Statistic -1.64929

Panel rho-Statistic 1.69755

Panel PP-Statistic -2.48518***

Panel ADF-Statistic -3.39611***

(Between- Dimension= Guruplar Arası Yaklaşım) t-istatistiği

Group rho-Statistic 2.75708

Group PP-Statistic -2.65538***

Group ADF-Statistic -4.92067***

*** %1 düzeyinde anlamlı,

Ekonometrik yöntemin tanıtıldığı kısımda da belirtildiği gibi Pedroni,

eşbütünleşme ilişkisini dördü grup içi yaklaşım, üçü gruplar arası

yaklaşım olmak üzere yedi farklı yaklaşımda test etmektedir. Tablo

2’den de görüldüğü gibi test sonuçlarından panel istatistiklerinin ikisi %1

seviyesinde istatistiksel olarak anlamıdır. Grup istatistiklerinden de ikisi

%1 seviyesinde istatistiksel olarak anlamıdır. Demokratikleşme ve

Yolsuzluk arasındaki uzun dönemli ilişkiyi araştırdığımız Pedroni

eşbütünleşme testine göre H0 hipotezi (seriler arasında eşbütünleşme


452

yoktur) yedi testten dördü tarafından reddedilmiştir. Genel olarak

değerlendirildiğinde Demokratikleşme ve Yolsuzluk arasında Pedroni

eşbütünleşme testinde yedi istatistikten dördü %1 anlamlılık düzeyinde

eşbütünleşmenin olduğunu, üçü ise eşbütünleşmenin olmadığını

göstermektedir. Araştırılan eşbütünleşme ilişkisine ait elde edilen

yedi ayrı istatistiğin çoğunda değişkenler arasında eşbütünleşme

ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Bu çerçevede uzun dönemde Türk

Cumhuriyetlerinde Demokratikleşme ve Yolsuzluk arasında birlikte

hareket söz konusudur ve yapılan analizler, değişkenler arasında uzun

dönemli ilişki olduğunu göstermektedir.

4.3.3. Panel Nedensellik Sonuçları ve Değerlendirilmesi5

Demokratikleşme ve Yolsuzluk arasındaki nedensellik ilişkisi Canning ve

Pedroni (2008) tarafından önerilen ve değişkenler arasındaki uzun dönem

panel nedensellik ilişkisini ve bu ilişkinin katsayısını gösteren yöntem

kullanılarak araştırılmıştır.

Sözkonusu bu yöntem değişkenler arasında uzun dönemde nedensellik

ilişkisinin varlığının yönünün yanı sıra bu nedenselliğin işareti hakkında

da bilgi vermektedir ve bu açıdan önemlidir.

Tablo 3. Demokratikleşme ve Yolsuzluk Arasındaki Panel Nedensellik

Sonuçları

2 it itCPI DEM 1 it itDEM CPI 2 1/

Katsayı t istatistiği

Olasılık

değeri Katsayı t istatistiği

Olasılık

değeri Medyan

Lambda-

Pearson

5.44 0.94

19.88* 0.07 0.22

Gurup

Ortalama -3.78e+01 0.00 0.50 -0.82 -0.72 0.24 123.05

*%10 düzeyinde anlamlı

Tablo 3’den de görüldüğü gibi yapılan nedensellik analizinde Lamda-

Pearson istatistiğine göre panelin geneli için panel nedensellik sonuçları

beklenildiği gibi Demokratikleşmeden Yolsuzluğa doğru %10 anlamlılık

seviyesinde zayıf düzeyde ve tek yönlü bir nedensellik ilişkisi

göstermektedir. Panel genelinde Yolsuzluktan Demokratikleşmeye doğru

5 Panel nedensellik test sonuçları Rats.v08 ekonometri paket programı ile elde

edilmiştir.


453

nedenselliğin araştırıldığı ilk aşamada H0 hipotezi (Uzun dönem

Nedensellik ilişkisi Yoktur) reddedilememektedir ve bu bağlamda panel

nedensellik sonuçları, Yolsuzluktan Demokratikleşmeye doğru uzun

dönemde nedensellik ilişkisinin varlığını göstermemektedir. (5.44 [0.94]).

Panel genelinde Demokratikleşmeden Yolsuzluğa doğru nedenselliğin

araştırıldığı ikinci aşamada H0 hipotezi (Uzun dönem Nedensellik ilişkisi

Yoktur) %10 anlamlılık düzeyinde reddedilmektedir ve bu bağlamda

panel nedensellik sonuçları, Demokratikleşmeden Yolsuzluğa doğru uzun

dönemde nedensellik ilişkisinin varlığını göstermektedir. (19.88 [0.07].

Bu nedensellik ilişkisinin katsayısı ise beklenildiği gibi negatiftir. Yani

demokratikleşme arttıkça yolsuzluk azalmaktadır.

5. Sonuç

Bu çalışmada 6 Türk Cumhuriyetinin verisi kullanılarak 2002-2011

dönemi için Demokrasi (lnDEM) ve Yolsuzluk (lnCPI) arasındaki

karşılıklı ilişki araştırılmıştır. Çalışmada, panel birim kök analizinde

kullanılmış olan serilerin birincil farklarında durağan oldukları [I(1)]

görülmüştür. Demokrasi ve Yolsuzluk değişkenleri [I(1)] seviyesinde

durağan oldukları için ikinci aşama olan Eşbütünleşme Testine

geçilmiştir. Bu seriler arasındaki uzun dönemli ilişki Pedroni

eşbütünleşme testi ile incelenmiş ve her iki değişkenin uzun dönemde

eşbütünleşme ilişkisine sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda

uzun dönemde Demokrasi ve Yolsuzluk değişkenleri arasında bir

eşbütünleşme ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

Eşbütünleşme ilişkisinin yönünü tespit etmek amacıyla yapılan

nedensellik araştırmalarından Lamda-Pearson istatistiğine göre panelin

geneli için panel nedensellik sonuçları beklenildiği gibi Demokrasiden

Yolsuzluğa doğru (%10 anlamlılık seviyesinde zayıf düzeyde) tek yönlü

bir nedensellik ilişkisini göstermektedir. Bu nedensellik ilişkisinin

katsayısı ise beklenildiği gibi negatiftir. Yani demokratikleşme arttıkça

yolsuzluk azalmaktadır.

Sonuç olarak, yapılan çalışmada Demokrasi ve Yolsuzluk değişkenleri

arasında karşılıklı olarak anlamlı bir ilişkinin olduğu belirtilebilir. Bu

bağlamda yolsuzluğun ortaya çıkardığı olumsuzlukları ortadan kaldırmak

ve yolsuzluğu azaltmak için demokratikleşmeye ve demokratikleşmeyi

sağlayacak uygulamalara daha fazla önem verilmesi önerilebilir.


454

Kaynaklar Akçay, Selçuk (2000) ''Yolsuzluk, Ekonomik Özgürlükler ve

Demokrasi'', Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Güz 2000, C.1,

S.1, 1-15.

Al, Hamza (2005) “Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzlukla mücadele:

Geleneksel Bürokratik Yapı Ve yeni Etik Değerler”, 2.

Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu, 18-19 Kasım 2005,

Sakarya.

Asteriou, Dimitrios ve S.G. Hall (2007) Applied Econometrics: A Modern

Approach Using Eviews and Microfit Revisited Edition,

Palgrave Macmillan, Newyork.

Baltagi, Badi H. (2011) Econometrics, Fifth Edition, Springer, New

York.

Bhattacharyya, Sambit and Roland Hodler (2009) “Natural Resources,

Democracy and Corruption”, OxCarre Research Paper, No:

2009-20.

Broadman, Harry G. ve Francesca Recanatini (2000) “Seeds of

Corruption: Do Market Institutions Matter?”, The World Bank

Europe and Central Asia Regional Operations Poverty and

Economic Management Department.

Campbell, N. ve Shrabani Saha (2013) "Corruption, democracy and Asia-

Pacific countries", Journal of the Asia Pacific Economy, 18:2,

290-303.

Canning David ve Pedroni Peter, (2008) “Infrastructure, Long-Run

Economic Growth And Causality Tests For Cointegrated

Panels”, The Manchester School, Vol 76, No. 5, Special Issue

20081463–6786 504–527.

Choi, In (2001) "Unit Root Tests for Panel Data," Journal of

International Money and Finance, 20: 249-272.

Dong, B. ve Torgler, B. (2011) “Democracy, property rights, income

equality, and corruption”, Fondazione Eni Enrico Mattei

Working Papers, 559.

Dökmen, Gökhan (2012) “Yolsuzlukların Vergi Gelirleri Üzerindeki

Etkisi: Dinamik Panel Veri Analizi”, Doğuş Üniversitesi

Dergisi, Cilt: 13 (1), 41-51.

Drury, A. C., J. Krieckhaus ve M. Lusztig (2006) "Corruption,

Democracy, and Economic Growth", International Political

Science Review , Vol 27, No. 2, s.121–136

Emerson, Patrick M. (2006) “Corruption, competition and democracy”,

Journal of Development Economics, Vol: 81, 193-212.


455

Gerni, M., Ö.S. Emsen, D. Özdemir ve Ö. Busdağı (2012) "Yolsuzluğun

Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri", İnternational

Conferance on Euroasian Economies, 11-13 October 2012 –

Almaty.

Gujarati, Damodar N. (2004) Basic Econometrics, Fourth Edition, New

York: The McGraw-Hill.

Güvenek, B. ve V. Alptekin (2010) “Enerji Tüketimi ve Büyüme İlişkisi:

OECD Ülkelerine İlişkin Bir Panel Veri Analizi”, Enerji,

Piyasa ve Düzenleme, Cilt:1, Sayı:2: 172-193.

Im, K.S., M.H. Pesaran ve Y. Shin (2003) “Testing for unit roots in

heterogeneous panels”, Journal of Econometrics, 115: 53–74.

Kalenborn C. ve C. Lessmann (2012) "The Impact of Democracy and

Press Freedom on Corruption: Conditionality Matters",

CESIFO WORKING PAPER NO. 3917.

Kotera, Go; Keisuke Okada ve Sovannroeun Samreth (2012)

"Government size, democracy, and corruption: An empirical

investigation", Economic Modelling, 29 (2012), 2340–2348.

Levin, A., C. Lin, ve C.J. Chu (2002) “Unit root tests in panel data:

Asymptotic and finitesample properties”, Journal of

Econometrics, 108: 1–24.

Maddala, G.S. ve Shaowen Wu (1999) “Comparative Study of Unit Root

Tests With Panel Data and a New Simple Test”, Oxford Bulletin

of Economics and Statistics, Special Issue, 61: s.631‐652.

Moreno, Alejandro (2002) “Corruption and Democracy: A Cultural

Assessment”, Comparative Sociology, Vol: 1(3-4), 495-507.

Nur-Tegin, Kanybek ve Hans J. Czap (2012) “Corruption: Democracy,

Autocracy, and Political Stability”, Economic Analysis &

Policy, Vol: 42, No: 1, 51-66.

Paldam, Martin (1999) “The Big Pattern of Corruption: Economics,

Culture, and Seesaw Dynamics”, Working Paper No:11, Center

for Dynamic Modelling in Economics, Department of

Economics, University of Aarhus, Denmark.

Pazarlıoğlu, Vedat ve Özlem Kiren Gürler (2007) “Telekomünikasyon

Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Yaklaşımı”,

Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, Yıl: 44, Sayı: 508: 35-

43.

Pellegrini, Lorenzo ve Reyer Gerlagh (2006) “Corruption, Democracy,

and Environmental Policy An Empirical Contribution to the

Debate”, The Journal of Environment & Development, Vol: 15

No.3, 332-354.


456

Peyton, K. ve A. R. Belasen (2012) "Corruption in Emerging and

Developing Economies: Evidence from a Pooled Cross-

Section", Emerging Markets Finance and Trade, Vol. 48, No.2,

29-43.

Rock, Michael T. (2007) “Corruption and Democracy” UN/DESA

Working paper, 55: 1-18.

Rock, Michael T. (2009) “Corruption and Democracy”, The Journal of

Development Studies, 45:1, 55-75,

Saha, S. ve J.J. Su (2012) "Investigating the Interaction Effect of

Democracy and Economic Freedom on Corruption: A Cross-

Country Quantile Regression Analysis", Economic Analaysis &

Policy, Vol. 42 no. 3, December, 389-396.

Saha, S., R. Gounder ve J.J. Su (2009) "The interaction effect of

economic freedom and democracy on corruption: A panel cross-

country analysis", Economics Letters, 105 (2009), 173–176.

Sayan, İpek Ö. ve Murat Kışlalı (2004) “Yolsuzluk Üzerine Ekonometrik

Bir Çalışma”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

GETA Tartışma Metinleri, No.73.

Shen, Ce ve John B. Williamson (2005) “Corruption, Democracy,

Economic Freedom, and State Strength: A Cross-national

Analysis”, International Journal of Comparative Sociology,

Vol: 46, No: 4, 327-345.

Sung, Hung - En (2004) “Democracy and Political Corruption: A Cross-

national Comparison”, Crime, Law & Social Change, Vol: 41,

s.179-194.

Tiwari, Aviral Kumar (2012) "Corruption, democracy and bureaucracy",

Theoretical and Applied Economics, Volume XIX (2012) No.

9(574), 17-28.

Treisman, Daniel (2000) “The Causes of Corruption: A cross – National

Study”, Journal of Public Economics, Vol: 76, 399-457.

World Bank (1997), World Development Report-1997, World Bank,

Washington D.C.

www.freedomhouse.org/

www.transparency.org/

Yılmaz, Mustafa (2008) Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı

Yatırımlar-Ekonomik Büyüme İlişkisi Panel Veri Analizi,

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz Eylül

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı,

İzmir.


457

Zakaria, Muhammad (2009) “Openness and Corruption: A Time-Series

Analysis”, Zagreb International Review of Economics &

Business, Vol: 12 (2), 1-14.


458

TÜRK CUMHURİYETLERİNDE DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ

Documents

Transcript of TÜRK CUMHURİYETLERİNDE DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİ: PANEL VERİ ANALİZİ