T¹p chÝ - Tạp chí Nông nghiệp

môc lôc

®ç n¨ng vÞnh, hµ thÞ thóy, nguyÔn thµnh ®øc, nguyÔn v¨n toµn, ph¹m xu©n héi, lª v¨n tam. C«ng nghÖ sinh khèi c©y mÝa vµ mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi c«ng nghiÖp mÝa ®êng

3- 11

Ph¹m v¨n tÝnh, hoµng b¸ tiÕn, trÇn v¨n quang. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÞu ngËp vµ nghiªn cøu ¶nh hëng cña çc ph¬ng thøc lµm m¹ ®Õn sinh trëng ph¸t triÓn cña çc dßng, gièng lóa mang nhËn gen chÞu ngËp SUB1

12- 17

®Æng thÞ tho, nguyÔn thÞ d¬ng, ph¹m v¨n lam, nguyÔn thÞ ngäc mai, huúnh v¨n nghiÖp, nguyÔn thµnh phíc, nguyÔn thanh tó. ¶nh hëng cña mËt ®é cÊy vµ çc møc ph©n ®¹m ®Õn sinh trëng vµ n¨ng suÊt gièng lóa OM 11735 cÊp nguyªn chñng t¹i huyÖn TrÇn §Ò, tØnh Sãc Tr¨ng

18- 24

L¹i ®×nh hße, hå sü c«ng, ®Inh quèc huy, ®ç minh hiÖn, ph¹m v¨n nh©n, trÞnh thanh s¬n, hå lÖ quyªn, trÇn thÞ nga, Ph¹m v¨n linh. Nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh kü thuËt canh t¸c lóa tiªn tiÕn cho vïng Nam Trung bé

25-30

Quan thÞ ¸I liªn. Chän gièng lóa mïa cã kh¶ n¨ng chÞu mÆn tõ tËp ®oµn gièng lóa mïa ®Þa ph¬ng vïng ven biÓn ®ång b»ng s«ng Cöu Long

31- 36

T¹ quang tëng, lª tÊt kh¬ng, qu¸ch thÞ h¹nh. ¶nh hëng cña ph¬ng ph¸p tíi ®Õn sinh trëng, n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ sö dông níc cña c©y cµ chua trång trong nhµ líi cã m¸i che t¹i Th¹ch Thµnh, Thanh Hãa

37- 42

NguyÔn thÞ hång nhung, bïi thÞ hång nhôy, bïi thÞ hång, ®Æng v¨n ®«ng, vò ®×nh hßa. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ søc sèng h¹t phÊn hoa lay ¬n (Gladiolus sp.)

43- 48

®Æng v¨n th, ®ç v¨n ngäc, nguyÔn thÞ ph¬ng liªn, trÇn quang viÖt, ph¹m thÞ nh trang, nguyÔn hoµng hµ, lª thÕ tïng, ph¹m thÞ duyªn, nguyÔn ngäc b×nh, trÇn xu©n hoµng. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y chÌ shan nói cao ë huyÖn Tña Chïa - §iÖn Biªn

49- 55

TrÇn v¨n quang, nguyÔn thÞ ®«ng, nguyÔn thÞ kim dung, lª v¨n huy, ph¹m v¨n thuyÕt. X¸c ®Þnh liÒu lîng ph©n bãn vµ mËt ®é cÊy phï hîp ®èi víi gièng lóa lai hai dßng HQ21 t¹i çc tØnh phÝa B¾c

56- 63

NguyÔn thÞ kiÒu, nguyÔn b¶o vÖ, nguyÔn b¸ phó, huúnh minh hoµng. ¶nh hëng cung cÊp calcium giai ®o¹n tiÒn thu ho¹ch ®Õn kh¶ n¨ng ®«ng l¹nh tr¸i cña dßng nh·n míi ph¸t hiÖn trªn giång nh·n B¹c Liªu

64- 73

Lª v¨n nghÞ, hoµng ®øc vinh. X©y dùng b¶n ®å rñi ro lò cho h¹ lu s«ng H¬ng, Thõa Thiªn – HuÕ

74- 80

NguyÔn thÞ hång nhung, nguyÔn l©n hïng s¬n, v¬ng thu ph¬ng, nguyÔn thanh v©n. §a d¹ng thµnh phÇn loµi chim ë huyÖn Quèc Oai, thµnh phè Hµ Néi

81- 87

D¬ng trung hiÕu, hoµng v¨n s©m, trÇn duy n¨ng. Thùc vËt quý, hiÕm t¹i Khu B¶o tån Thiªn nhiªn §ång S¬n – Kú Thîng, tØnh Qu¶ng Ninh

88- 97

Giang thÞ thanh, nguyÔn thµnh mÕn, h ma nai yen touneh. KiÕn thøc b¶n ®Þa cña ngêi Chu Ru trong sö dông c©y thuèc ë L©m §ång

98- 106

NguyÔn thÞ hång mai, nguyÔn v¨n minh. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch chi tr¶ dÞch vô m«i trêng rõng ®Õn qu¶n lý rõng céng ®ång t¹i huyÖn A Líi, tØnh Thõa Thiªn – HuÕ

107-114

NguyÔn thÞ cÈm loan, bïi v¨n trÞnh, huúnh thanh nh·. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tÝn dông chÝnh thøc ®Õn thu nhËp phi n«ng nghiÖp cña çc hé gia ®×nh ë n«ng th«n tØnh Trµ Vinh

115-122

NguyÔn thanh giao, d¬ng trÝ dòng, bïi thÞ nga. KÕt qu¶ c¶i thiÖn m«i trêng vµ thu nhËp cña m« h×nh nu«i ç sÆc r»n víi bÌo vµ èc b¬u ®en

123- 130

Phan thÞ thu hiÒn, ng« thÞ mai vi. KÕt qu¶ thùc hiÖn m« h×nh s¶n xuÊt lóa chÊt lîng cao theo híng VietGAP víi sù liªn kÕt bèn nhµ t¹i huyÖn §« L¬ng, tØnh NghÖ An

131- 139

Ph¹m quúnh mai, nguyÔn thÞ hßa. Thµnh phÇn loµi bä rïa (Coccinellidae), thøc ¨n vµ diÔn biÕn sè lîng mét sè loµi trªn c©y ¨n qu¶ cã mói t¹i x· Thµnh LËp, L¬ng S¬n, Hßa B×nh vµ Minh Khai, B¾c Tõ Liªm, Hµ Néi

140- 145

nguyÔn c«ng hoan, trÇn quèc hng. ¶nh hëng cña lo¹i thuèc kÝch thÝch ®Õn kh¶ n¨ng ra rÔ cña hom Xoan ®µo (Pygeum arboreum Endl) t¹i Trêng §¹i häc N«ng L©m Th¸i Nguyªn

146- 150

T¹p chÝ N«ng nghiÖp

& ph¸t triÓn n«ng th«n

ISSN 1859 - 4581

N¨m thø mêi chÝn

Sè 363 n¨m 2019

XuÊt b¶n 1 th¸ng 2 kú

Tæng biªn tËp

Ph¹m Hµ Th¸i

§T: 024.37711070

Phã tæng biªn tËp

d¬ng thanh h¶i

§T: 024.38345457

Toµ so¹n - TrÞ sù

Sè 10 NguyÔn C«ng Hoan QuËn Ba §×nh - Hµ Néi

§T: 024.37711072 Fax: 024.37711073

E-mail: [email protected] Website:www.tapchikhoahocnongnghiep.vn

v¨n phßng ®¹i diÖn t¹p chÝ

t¹i phÝa nam

135 Pasteur QuËn 3 - TP. Hå ChÝ Minh

§T/Fax: 028.38274089

GiÊy phÐp sè: 290/GP - BTTTT

Bé Th«ng tin vµ TruyÒn th«ng cÊp ngµy 03 th¸ng 6 n¨m 2016

C«ng ty TNHH In Ên §a S¾c §Þa chØ: Sè 7, P. Xu©n Ph¬ng,

Q. Nam Tõ Liªm, Hµ Néi

Gi¸: 30.000®

Ph¸t hµnh qua m¹ng líi Bu ®iÖn ViÖt Nam; m· Ên phÈm

C138; Hotline 1800.585855

CONTENTS

do nang vinh, ha thi thuy, nguyen thanh duc, nguyen van toan, pham xuan hoi, le van tam. Sugarcane biomass – innovative solution for sugarcane industry

3- 11

Pham van tinh, hoang ba tien, tran van quang. The results of evaluation of flooding ability and influence seeding method for growth of rice submergence varieties

12- 17

dang thi tho, nguyen thi duong, pham van lam, nguyen thi ngoc mai, huynh van nghiep, nguyen thanh phuoc, nguyen thanh tu. Influence of different transplanting density and nitrogen fertilizer level to growing and yield of OM 11735 rice variety on Tran De district, Soc Trang province

18- 24

Lai dinh hoe, ho sy cong, dinh quoc huy, do minh hien, pham van nhan, trinh thanh son, ho le quyen, tran thi nga, pham van linh. Research and develop a technical process for advanced rice cultivation for South celtral region

25-30

Quan thi aI lien. Selected traditional rice varieties tolerant to salinity from the coastal rice group of the Mekong delta

31- 36

Ta quang tuong, le tat khuong, quach thi hanh. Effect of different irrigation techniques on growth, yield and water use efficiency of tomato as grown in net – house in Thach Thanh district, Thanh Hoa province

37- 42

Nguyen thi hong nhung, bui thi hong nhuy, bui thi hong, dang van dong, vu dinh hoa. Morphological and vitality characteristics of pollen of gladiolus flowers

43- 48

dang van thu, do van ngoc, nguyen thi phuong lien, tran quang viet, pham thi nhu trang, nguyen hoang ha, le the tung, pham thi duyen, nguyen ngoc binh, tran xuan hoang. Study of morphological characteristics of high mountain shan tea plants in Tua Chua district, Dien Bien province

49- 55

Tran van quang, nguyen thi dong, nguyen thi kim dung, le van huy, pham van thuyet. Results of determination suitable of fertilizer quantity and tranplanting density for two – line hybrid rice HQ21 in Northern provinces of VietNam

56- 63

Nguyen thi kieu, nguyen bao ve, nguyen ba phu, huynh minh hoang. A survey on botanical characteristics of a newly - found variety of longan in Bac Lieu province

64- 73

Le van nghi, hoang duc vinh. Flood risk mapping for downstream of Huong river basin, Thua Thien – Hue province

74- 80

Nguyen thi hong nhung, nguyen lan hung son, vuong thu phuong, nguyen thanh van. Bird species diversity in Quoc Oai district, Ha Noi city

81- 87

Duong trung hieu, hoang van sam, tran duy nang. Threatened plant species in Dong Son – Ky Thuong Nature Reserve Quang Ninh province

88- 97

Giang thi thanh, nguyen thanh men, h ma nai yen touneh. Indigenous knowledge of Chu Ru community in utilization of medicinal herbs in Lam Dong province

98- 106

Nguyen thi hong mai, nguyen van minh. Impact of payment for forest environmental service policy on community forest management in A Luoi district, Thua Thien – Hue province

107-114

Nguyen thi cam loan, bui van trinh, huynh thanh nha. Evaluate the impact of official credit policy on non – farm income of rural households in Tra Vinh province

115-122

Nguyen thanh giao, duong tri dung, bui thi nga. The outcome of the combined model between Trichopodus pectoralis with Pistia stratiotes and Pila occidentalis on the environmental and income improvement

123- 130

Phan thi thu hien, ngo thi mai vi. The outcomes of a high throughput model for rice cultivation based on the VietGAP method under four - party cooperation in Do Luong district, Nghe An province

131- 139

Pham quynh mai, nguyen thi hoa. Species composition, foods and change the number of individuals of some species coccinellid on citrus orchards in Thanh Lap (Hoa Binh) and Minh Khai (Ha Noi)

140- 145

nguyen cong hoan, tran quoc hung. Effects of hormone on ability growing root from cutting propagation of Pygeum arboreum Endl species in Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry

146- 150

`

VIETNAM JOURNAL OF

AGRICULTURE AND RURAL

DEVELOPMENT ISSN 1859 - 4581

THE nineteenth YEAR

No. 363 - 2019

Editor-in-Chief

Pham Ha Thai

Tel: 024.37711070 Deputy Editor-in-Chief

Duong thanh hai

Tel: 024.38345457

Head-office No 10 Nguyenconghoan Badinh - Hanoi - Vietnam

Tel: 024.37711072 Fax: 024.37711073

E-mail: [email protected] Website:www.tapchikhoahocnongnghiep.vn

Representative Office

135 Pasteur Dist 3 - Hochiminh City Tel/Fax: 028.38274089

Da Sac printing

Company limited

KHOA H�C CÔNG NGH�

N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n - KỲ 2 - TH¸NG 6/2019 3

CÔNG NGH� SINH KH�I CÂY MÍA VÀ M�T S� GI�I PHÁP ��I M�I CÔNG NGHI�P MÍA ��NG

�� N�ng V N�ng V N�ng V N�ng Vnhnhnhnh1111, Hà Th, Hà Th, Hà Th, Hà Th Thúy Thúy Thúy Thúy1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thành �n Thành �n Thành �n Thành ��cccc1111, , , ,

NguyNguyNguyNguy��n V�n Toànn V�n Toànn V�n Toànn V�n Toàn1111, Ph, Ph, Ph, Ph��m Xuân Hm Xuân Hm Xuân Hm Xuân H��iiii1111, Lê V�n Tam, Lê V�n Tam, Lê V�n Tam, Lê V�n Tam2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT Mía là cây C4 có hi*u su,t quang h/p và n�ng su,t cao nh,t trong s3 các cây tr5ng, ti6m n�ng n�ng su,t c7a cây mía có th8 9�t trên 400 t,n/ha/n�m. G>n 9ây, cây mía 9ã tr@ thành cây tr5ng trAng 9i8m c7a các ngành kinh tC sinh hAc (Bioeconomy). NhHng tiCn b� 9�t phá trong lJnh vKc công ngh* sinh hAc có th8 sM t�o ra sK thay 9Ni tOn g3c ngành công nghi*p mía 9PQng, bao g5m: i) Các tiCn b� t�o gi3ng mía mSi: Các gi3ng Mía N�ng LP/ng (Energy Cane) có n�ng su,t cao g,p 2-3 l>n các gi3ng mía 9PQng truy6n th3ng (Sugar Cane), thích �ng t3t vSi các biCn 9Ni khí hOu. Các gi3ng Mía Béo (Lipid Cane), có hàm lP/ng ch,t d>u béo lên 9Cn 13%. ii) Các tiCn b� 9�t phá trong công nghi*p enzym và vi sinh sinh kh3i: Vi*c s\n xu,t các enzym th7y phân sinh kh3i 9ã tr@ thành hi*n thKc @ quy mô công nghi*p. Nhi6u ch7ng vi sinh phân gi\i sinh kh3i mSi 9ã 9P/c t�o ra; có kh\ n�ng chuy8n 9Ni t,t c\ các thành ph>n chính c7a sinh kh3i (9PQng 6 carbon và 5 carbon) thành ethanol. KCt qu\ 9ã làm t�ng s\n lP/ng ethanol lên 100% so vSi các ch7ng n,m men truy6n th3ng. Các tiCn b� chPa tbng th,y c7a công ngh* ch�c n�ng h* gen; các công ngh* chAn t�o gi3ng chính xác nhP công ngh* can thi*p RNA (RNA interference), công ngh* chfnh sga h* gen (Genome Editing), công ngh* vi sinh và Enzym công nghi*p,...chhc chhn sM t�o ra cu�c “Cách m�ng sinh hAc mSi”. �ó là cu�c cách m�ng công ngh* sinh kh3i và chuy8n hóa sinh kh3i trên thC giSi. �8 �ng dkng công ngh* sinh hAc trong 9Ni mSi công nghi*p mía 9PQng @ nPSc ta, trPSc hCt c>n có tP duy 9Ni mSi v6 cây mía và công nghi*p mía 9PQng. �lc bi*t là 9>u tP phát tri8n các công ngh* s\n xu,t và chuy8n 9Ni sinh kh3i cây mía thành phân bón, giá th8 hHu cm phkc vk s\n xu,t rau qu\ - m�t ngành thC m�nh c7a nông nghi*p Vi*t Nam; s\n xu,t giá th8 tr5ng n,m và th�c �n ch�n nuôi @ quy mô công nghi*p, quay vòng sinh thái và sinh kh3i b6n vHng.

TTTTbbbb kh kh kh khóa:óa:óa:óa: Cây mía, sinh kh3i, kinh tC sinh hAc, mía n�ng lP/ng, mía béo, enzyme, vi khuon chuy8n 9Ni sinh kh3i.

1. KHÁI NIM “KINH T SINH H�C”, “KINH T SINH KH�I” VÀ

“CÔNG NGH SINH H�C” 1

Ngày nay, vSi sK tiCn b� c7a công ngh* sinh hAc, cây mía không chf có 9PQng. �PQng chf chiCm trên 10% sinh kh3i mía cây 9em ép. Ph>n sinh kh3i lSn còn l�i là các ch,t hHu cm nhP xenlulo, hemi-xenlulo, lignin, protein, vitamin, các khoáng ch,t...VSi nhHng tiCn b� 9�t phá g>n 9ây c7a công nghi*p enzym và công nghi*p vi sinh, t,t c\ sinh kh3i cây mía 96u có th8 9P/c chuy8n hóa thành 9PQng, các lo�i hóa ch,t, vOt li*u, phân bón, giá th8, th�c �n ch�n nuôi holc n�ng lP/ng. Cây mía là cây tr5ng có ti6m n�ng s\n xu,t sinh kh3i lSn nh,t trên thC giSi nhQ kh\ n�ng quang h/p và n�ng su,t sinh kh3i cao (Gordon và cs., 2016; Bressiani José, 2017). �8 hi8u 9P/c v thC c7a cây mía, crng nhP các cây tr5ng sinh kh3i nói chung trong tPmng lai, không th8 không xem xét các quan 9i8m hi*n t�i v6 “Kinh tC sinh hAc” hay “Kinh

1 Viện Di truyền Nông nghiệp 2 Công ty Mía Đường Lam Sơn (LASUCO)

tC sinh kh3i”, “Công ngh* sinh hAc” trong m3i quan h* vSi môi trPQng b6n vHng và an ninh lPmng thKc.

Quan 9i8m v6 kinh tC sinh hAc, kinh tC sinh kh3i: theo ty ban châu Âu, kinh tC sinh hAc bao g5m vi*c s\n xu,t các ngu5n tài nguyên sinh vOt tái t�o (sinh kh3i) và chuy8n 9Ni các tài nguyên 9ó và các phC phk phom 9i kèm thành các s\n phom có giá tr gia t�ng nhP thKc phom, th�c �n ch�n nuôi, các vOt li*u sinh hAc và n�ng lP/ng sinh hAc. Kinh tC sinh hAc bao g5m c\ các ngành s\n xu,t truy6n th3ng và hi*n 9�i. Kinh tC sinh hAc crng bao g5m trong 9ó các ngành công nghi*p hóa hAc, công nghi*p sinh hAc và n�ng lP/ng tái sinh (theo ty ban châu Âu - EC, 2012). B\n ch,t c7a kinh tC sinh hAc là kw ngh* sáng t�o và chC biCn sinh kh3i, bao g5m trong 9ó công nghi*p s\n xu,t, chC biCn, quay vòng sinh kh3i và sinh thái b6n vHng.

Crng trong n�m 2012, Ngh vi*n châu Âu 9ã xu,t b\n quy8n sách “Tái chC các phC phom, phC li*u c7a nông nghi*p, lâm nghi*p và thKc phom 98 s\n



xu,t n�ng lP/ng và vOt li*u sinh hAc b6n vHng - Công ngh* lKa chAn 98 nuôi s3ng 10 tx ngPQi”. Trong quy8n sách này, Ngh vi*n châu Âu 9ã phân tích và nh,n m�nh vai trò c7a công nghi*p chC biCn sinh kh3i, phC phk phom nông lâm nghi*p nhP là m�t lKa chAn công ngh* c3t lõi 98 nuôi s3ng 10 tx ngPQi trong tPmng lai. Tài li*u 9ã 9lc bi*t khzng 9nh quan 9i8m c7a C�ng 95ng châu Âu v6 sinh kh3i, CNSH. Ck th8: Sinh kh3i là t,t c\ các lo�i vOt li*u sinh hAc có ngu5n g3c tb cm th8 s3ng holc các sinh vOt 9ã s3ng g>n 9ây trên trái 9,t. Công ngh* sinh hAc bao g5m b,t k{ �ng dkng công ngh* nào có sg dkng các h* th3ng s3ng, các cm th8 s3ng, holc các d|n xu,t tb chúng 98 s\n xu,t holc chC biCn, biCn 9Ni thành vOt li*u và s\n phom. Quan 9i8m v6 kinh tC sinh hAc và CNSH theo EU khác bi*t nhi6u so vSi chiCn lP/c kinh tC sinh hAc c7a Mw chf tOp trung vào sinh hAc tNng h/p, kw thuOt gen (Hoa K{, 2012). Vi*t Nam chPa có quan 9i8m rõ ràng và th3ng nh,t v6 CNSH, kinh tC sinh hAc. Quan 9i8m v6 CNSH nhP hi*n nay không phù h/p vSi th trPQng thC giSi và thKc tr�ng KHCN nPSc nhà trong giai 9o�n hi*n nay, có th8 d|n 9Cn phát tri8n nông nghi*p thiCu cân 93i. Chúng tôi cho r�ng Vi*t Nam c>n nghiên c�u kw quan 9i8m v6 CNSH c7a EU 98 9i6u chfnh 9nh hPSng nghiên c�u, phát tri8n các ngành CNSH l/i thC c7a nPSc nhà.

2. MÍA LÀ M�T CÂY TR NG SINH KH�I K! DIU, CÓ TI%M N&NG SINH KH�I KH'NG L

Mía là cây C4 có hi*u su,t quang h/p và n�ng su,t cao nh,t trong s3 các cây tr5ng, là m�t lo�i cây sinh kh3i và n�ng lP/ng ti6m n�ng (Gordon và cs., 2016; Bressiani José, 2017). N�ng su,t cây mía kx lkc trên thC giSi 9�t trên 400 t,n/ha (t�c là 40 kg mía cây/1 m2 b6 mlt 9,t). � nPSc ta, n�ng su,t mía 9ã 9�t 200 t,n/ha @ �BSCL. Ngoài ra, mía là cây d� tính, thích �ng r�ng vSi các vùng nhi*t 9Si và bán nhi*t 9Si. Cây mía 9ang và sM là cây tr5ng chính, n6n t\ng c7a công nghi*p sinh kh3i và n�ng lP/ng tái sinh.

Hi*n nay, Brazil 9ã thay thC g>n 42% nhu c>u x�ng d>u trong nPSc b�ng nhiên li*u ethanol s\n xu,t tb cây mía. Niên vk 2015/2016, Brazil 9ã s\n xu,t 30,23 tx lít ethanol tb mía. Kh3i lP/ng sinh kh3i mía 98 chC biCn bioethanol chiCm 57% tNng s\n lP/ng mía, còn l�i 43% s\n lP/ng mía 98 s\n xu,t 9PQng (theo UNICA, 2015, http://www.unicadata.com.br/). Theo USDA, 2018, niên vk 2017/2018 Brazil s\n xu,t 639 tri*u t,n mía, niên vk 2018/2019 s\n xu,t kho\ng 630 tri*u t,n. Kho\ng 42,2% s\n lP/ng mía niên vk 2018/2019 9P/c s\n xu,t 9PQng, ph>n còn l�i 57,8% sg dkng cho s\n xu,t ethanol. TNng di*n tích mía Brazil niên vk 2018/2019 Nn 9nh @ m�c 9,9 tri*u ha.

BBBB\\\\ng 1. Ding 1. Ding 1. Ding 1. Di****n tích trn tích trn tích trn tích tr5555ng mía cng mía cng mía cng mía c7777a Brazila Brazila Brazila Brazil Di*n tích mía Brazil qua các n�m (1000 ha)

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Brazil 8.356,1 8.485 8.810,8 9.004,5 8.654,8 9.049,2 8.736,6

Sao Paulo 5.269,4 5.355,7 5.501,9 5.539,7 5.605,7 5.569,2 5.601,2

Sinh kh3i cây mía trên thC giSi: Theo báo cáo c7a Statistica n�m 2019, tNng s\n lP/ng mía trung bình toàn c>u tb n�m 2014 9Cn n�m 2016 vào kho\ng 1,84 tx t,n/n�m. S\n lP/ng mía toàn c>u dK kiCn sM vP/t 2,2 tx t,n vào n�m 2026. Theo USDA (2018), s\n lP/ng 9PQng toàn c>u cho niên vk 2017/2018 là 195 tri*u t,n, tPmng 9Pmng vSi kho\ng 1.950 tri*u t,n mía cây 9em ép.

Ngu5n sinh kh3i cm b\n tb cây mía (n�m 2016):

- Mía nguyên li*u: 1850 tri*u t,n.

- NgAn và lá mía (Kh3i lP/ng khô lúc thu ho�ch): kho\ng 207 tri*u t,n. Sinh kh3i ngAn lá tPmi vào kho\ng 950 tri*u t,n.

- Bã mía (Bagasse): kho\ng 500 tri*u t,n.

- MOt rf (Molasse): 72 tri*u t,n.

- Bùn bã (Press mud): kho\ng 18,5 — 55,5 tri*u t,n.

- TNng sinh kh3i cây mía trên mlt 9,t vào kho\ng 2.800 tri*u t,n.

3. M�T S� TI N B� CNSH *NG D+NG TRONG CÔNG NGHIP CH BI N SINH KH�I MÍA ./0NG

3.1.3.1.3.1.3.1. Công ngh Công ngh Công ngh Công ngh**** s s s s\\\\n xun xun xun xu,,,,tttt ethanol th ethanol th ethanol th ethanol thCCCC h h h h**** 2 (2nd 2 (2nd 2 (2nd 2 (2nd Generation of Ethanol)Generation of Ethanol)Generation of Ethanol)Generation of Ethanol)

CNSH tiên tiCn (kw thuOt di truy6n và công ngh* enzyme) là n6n t\ng c7a công nghi*p chC biCn sinh kh3i cây mía (bã mía, lá mía, v.v…) thành nhiên li*u sinh hAc. N�m 2010, Công ty DSM (Royal DSM N.V., The global Life Sciences and Materials Sciences



company) 9ã công b3 2 9�t phá lSn trong công ngh* s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc thC h* th� hai. ��t phá th� nh,t là khám phá trong công ngh* enzym. B�ng cách nghiên c�u các enzym @ m�t s3 loài n,m thPQng phát tri8n m�nh trong các 93ng phân 7 holc @ trên các cây g�, Công ty 9ã phát hi*n 9P/c các enzym mSi có ho�t tính phân h7y sinh kh3i thành các lo�i 9PQng vSi hi*u qu\ vP/t tr�i so vSi các enzym thông thPQng. Chúng có th8 ho�t 9�ng @ nhi*t 9� cao hmn, cho phép gi\m li6u lP/ng enzym sg dkng, ki8m soát nhi�m vi sinh ngo�i lai t3t hmn trong quá trình lên men, t�ng nguyên li*u sinh kh3i 9>u vào, gi\m tiêu thk n�ng lP/ng và thQi gian 9PQng hóa. ��t phá th� hai c7a DSM @ công ngh* lên men tiên tiCn. Có hai lo�i 9PQng chính 9P/c gi\i phóng tb sinh kh3i giàu xenlulo là 9PQng 6 carbon và 9PQng 5 carbon. Các vi sinh vOt nhP n,m men holc vi khuon r,t c>n thiCt cho quá trình chuy8n 9Ni các lo�i 9PQng thành nhiên li*u sinh hAc. Các vi sinh vOt truy6n th3ng chf phân gi\i 9P/c lo�i 9PQng 6 carbon. DSM 9ã phát tri8n các ch7ng vi sinh mSi có kh\ n�ng chuy8n 9Ni t,t c\ các thành ph>n chính c7a sinh kh3i (9PQng 6 carbon và 5 carbon) thành ethanol. KCt qu\ 9ã làm t�ng s\n lP/ng ethanol lên 100% so vSi các ch7ng n,m men truy6n th3ng. NhQ các phát minh mSi này, DSM 9ã tr@ thành công ty d|n 9>u công ngh* s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc thC h* th� hai. SK kCt h/p c7a hai sáng kiCn trên sM t�o ra m�t thC h* các nhà máy s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc 2G mSi. Ngân hàng �>u tP UBS g>n 9ây PSc tính ethanol sinh hAc thC h* th� hai sM tr@ thành nhiên li*u chính trong thOp kx tSi, vSi giá tr th trPQng là 80 tx USD m�i n�m vào n�m 2022. Bên c�nh 9ó, DSM crng thay 9Ni phPmng th�c phát tri8n th trPQng và mô hình kinh doanh. TrPSc DSM s\n xu,t và buôn bán s3 lP/ng lSn enzym và các ch7ng n,m men. Hi*n nay, hA làm vi*c vSi các 93i tác 98 phát tri8n s\n xu,t enzym và các ch7ng n,m men t�i ch�, @ nPSc s@ t�i. PhPmng pháp này 9P/c xem là b6n vHng trong dài h�n, gi\m các chi phí 9ht 9� trong chu�i cung �ng và vOn chuy8n dài (DSM, 2010).

N�m 2010, Novozymes crng 9ã công b3 các 9�t phá trong s\n xu,t các enzyme thPmng m�i sg dkng 98 phân gi\i sinh kh3i xenlulo thành 9PQng trong s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc tb ch,t th\i nông nghi*p. NhHng 9�t phá trong công ngh* enzyme c7a công ty cho phép s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc tb sinh kh3i giàu xenlulo vSi giá thành có th8 thay thC, c�nh

tranh vSi x�ng. NhHng tiCn b� phi thPQng trong phát tri8n enzyme 9ã làm gi\m 80% chi phí enzyme cho ethanol trong hai n�m qua và xu3ng còn 50 cent m�i gallon ethanol xenlulo. Novozymes 9ã h/p tác vSi các công ty hàng 9>u trong ngành nhiên li*u sinh hAc, nhP POET, Greenfield Ethanol, Inbicon, Lignol, ICM, M & G, CTC, COFCO, Sinopec và PRAJ 98 9oy nhanh quá trình phát tri8n và tri8n khai công ngh*. Cùng vSi nhHng c\i tiCn hmn nHa v6 hi*u qu\ c7a enzyme, Novozymes hy vAng chi phí s\n xu,t nhiên li*u sinh hAc xenlulo sM gi\m hmn nHa. Các enzym mSi 9ang 9P/c s\n xu,t vSi giá thành ngày càng th,p hmn và có th8 xg lý 9PQng hóa nhi6u lo�i sinh kh3i khác nhau, bao g5m lõi và thân cây ngô, các lo�i rmm r�, bã mía và g� (Novozymes, 2010).

Tb tháng 9 n�m 2014, TOp 9oàn Grand Bio, l>n 9>u tiên @ Brazil 9ã bht 9>u s\n xu,t bioethanol tb xenlulo (Ethanol thC h* 2), dKa ch7 yCu vào công ngh* enzyme tb Công ty Novozymes (�an M�ch) và ch7ng gi3ng vi sinh nhOp tb Công ty DSM (Hà Lan). Novozymes cung c,p các enzym dùng 98 phân gi\i xenlulo, lignin và hemixenlulo c7a bã, lá mía 98 s\n xu,t glucose, sau 9ó s\n xu,t ethanol thông qua quá trình lên men 9PQng. Novozymes 9>u tP 300 tri*u USD vào nghiên c�u và phát tri8n t�i các cm s@ nghiên c�u c7a mình trên toàn thC giSi, bao g5m nghiên c�u enzym s\n xu,t ethanol @ Brazil. (ngu5n: http://www.granbio.com.br).

3.2.3.2.3.2.3.2. � � � ��t phá trong cht phá trong cht phá trong cht phá trong chAAAAn tn tn tn t��o các gio các gio các gio các gi3333ng mía mng mía mng mía mng mía mSSSSiiii

B�ng cách kCt h/p các phPmng pháp di truy6n chAn t�o gi3ng vSi các thành tKu mSi c7a CNSH, 9ã xu,t hi*n r,t nhi6u các gi3ng mía mSi Pu tú, theo hPSng kinh tC sinh kh3i.

- Các gi3ng mía n�ng lP/ng — Energy Cane.

- Các gi3ng mía béo — Lipid Cane. - Các gi3ng mía ch3ng chu sâu 9kc thân. - Các gi3ng mía chu h�n. - Các gi3ng mía có hàm lP/ng 9PQng cao và sinh

kh3i cao. - Gi3ng mía có hàm lP/ng lignin gi\m, giúp gi\m

giá thành chuy8n hóa sinh kh3i thành 9PQng và t�ng lP/ng sucrose tb sinh kh3i.

3.3.3.3.3.3.3.3. Công ngh Công ngh Công ngh Công ngh* chAn t�o gi3ng mía n�n* chAn t�o gi3ng mía n�n* chAn t�o gi3ng mía n�n* chAn t�o gi3ng mía n�ng lPg lPg lPg lP/ng /ng /ng /ng (Energy Cane)(Energy Cane)(Energy Cane)(Energy Cane)

TOp 9oàn Granbio (Brazil) 9ã phát tri8n các gi3ng mía n�ng lP/ng (Cana Vertix Energycane)))) 98 s\n xu,t ethanol tb sinh kh3i xenlulo, n�ng su,t cao



g,p 2 9Cn 3 l>n so vSi các gi3ng mía thông thPQng và có th8 tr5ng trên 9,t thoái hoá (Bressiani José, 2017). Theo Bressiani — Giám 93c Nông nghi*p c7a Granbio, các gi3ng mía Cana Vertix 9ã 9P/c t�o ra b�ng cách lai các lo�i mía 9PQng d�i vSi gi3ng mía thPmng m�i, sinh trP@ng m�nh hmn, chu sâu b*nh t3t hmn, tuNi thA cao hmn, hàm lP/ng ch,t xm cao hmn và n�ng su,t cao hmn các gi3ng mía thPmng m�i khác. Hi*n t�i, TOp 9oàn Granbio (Brazil) 9ã t�o 9P/c 9 gi3ng mía n�ng lP/ng khác nhau.

Hình 1. So sánh giHình 1. So sánh giHình 1. So sánh giHình 1. So sánh gi3333ng mía 9Png mía 9Png mía 9Png mía 9PQQQQng truyng truyng truyng truy6666n thn thn thn th3333ng (trái) ng (trái) ng (trái) ng (trái)

và givà givà givà gi3333ng mía n�ng lPng mía n�ng lPng mía n�ng lPng mía n�ng lP////ng (phng (phng (phng (ph\\\\i) ti) ti) ti) t��i Granbio, Brazil i Granbio, Brazil i Granbio, Brazil i Granbio, Brazil (Ngu(Ngu(Ngu(Ngu5555n:n:n:n: José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)

Hình 2. Khu vHình 2. Khu vHình 2. Khu vHình 2. Khu vKKKKc nhân gic nhân gic nhân gic nhân gi3333ng mía cng mía cng mía cng mía c7777a Granbio a Granbio a Granbio a Granbio @@@@ Barra Barra Barra Barra

de São Miguel, AL: Dide São Miguel, AL: Dide São Miguel, AL: Dide São Miguel, AL: Di****n tích 60 ha, nhân ln tích 60 ha, nhân ln tích 60 ha, nhân ln tích 60 ha, nhân lKKKKc: 25 c: 25 c: 25 c: 25 ngPngPngPngPQQQQi. Nhân gii. Nhân gii. Nhân gii. Nhân gi3333ng: 9 ging: 9 ging: 9 ging: 9 gi3333ng mía n�ng lPng mía n�ng lPng mía n�ng lPng mía n�ng lP////ng, sng, sng, sng, s3333 lP lP lP lP////ng ng ng ng 100.000 cây gi100.000 cây gi100.000 cây gi100.000 cây gi3333ng n�m (Ngung n�m (Ngung n�m (Ngung n�m (Ngu5555n: n: n: n: José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)

Các gi3ng mía n�ng lP/ng mSi 9ã và 9ang 9P/c 9�ng ký b\n quy6n và b\o h� t�i B� Nông nghi*p Brazil: Vertix1, Vertix2, Vertix3, Vertix4, Vertix5, Vertix6, Vertix7, Vertix8, Vertix9.

BBBB\\\\ng 2. So sánh các chng 2. So sánh các chng 2. So sánh các chng 2. So sánh các chffff s s s s3333 n�ng su n�ng su n�ng su n�ng su,,,,t git git git giHHHHa gia gia gia gi3333ng mía ng mía ng mía ng mía n�ng lPn�ng lPn�ng lPn�ng lP////ngngngng Vertix 2 v Vertix 2 v Vertix 2 v Vertix 2 vSSSSi gii gii gii gi3333ng mía 9Png mía 9Png mía 9Png mía 9PQQQQng 9ng 9ng 9ng 93333i chi chi chi ch��ngngngng

RB92579 ((NguRB92579 ((NguRB92579 ((NguRB92579 ((Ngu5555n: n: n: n: José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017)José Bressiani, 2017) Chf s3 thu ho�ch

N�ng su,t c7a

gi3ng Vertix 2 (t,n/ha)

N�ng su,t c7a gi3ng

RB92579 (t,n/ha)

S3 l>n t�ng n�ng su,t

Sinh kh3i tPmi 185 89 2,08 Sinh kh3i khô 65 29 2,24 S/i mía 44 13 3,38 �PQng 15 13 1,15

� Mw, Tr�i thKc nghi*m mía c7a USDA-ARS t�i Canal Point (CP) 9ã chAn t�o 9P/c các gi3ng mía n�ng lP/ng Energycane: N�ng su,t 9�t 220 t,n/ ha (Gordon, V.S., Abbott, T.E., Sandhu, H.S., Hale, A.L. 2016). TOp 9oàn Arcadia Biosciences Inc 9ã chAn t�o 9P/c gi3ng mía sg dkng phân bón N hi*u qu\ cao - Nitrogen Use Efficiency (NUE), làm t�ng n�ng su,t, 95ng thQi gi\m chi phí phân bón (Source: Arcadia Biosciences, April 2015. Snyman và cs., 2015).

3.4.3.4.3.4.3.4. CNSH ch CNSH ch CNSH ch CNSH chAAAAn tn tn tn t��o gio gio gio gi3333ng mía béo (Lipid Cane) ng mía béo (Lipid Cane) ng mía béo (Lipid Cane) ng mía béo (Lipid Cane) ---- GiGiGiGi3333ng mía sng mía sng mía sng mía s\\\\n xun xun xun xu,,,,t lipidt lipidt lipidt lipid

Nhóm nghiên c�u 9a ngành PETROSS t�i ��i hAc Illinois 9ã phát tri8n gi3ng mía biCn 9Ni gen có kh\ n�ng s\n xu,t d>u béo trong lá và thân cây, 95ng thQi crng có kh\ n�ng s\n xu,t nhi6u 9PQng hmn, có th8 9P/c sg dkng cho s\n xu,t diesel và ethanol. �Cn nay, PETROSS 9ã t�o 9P/c cây mía chuy8n gen vSi hàm lP/ng d>u béo 9�t 13%, trong 9ó 8% là d>u có th8 chuy8n 9Ni thành d>u diesel sinh hAc. Theo phân tích kinh tC c7a các nhà khoa hAc, nCu cây mía chf ch�a 5% d>u béo, nó sM s\n xu,t nhi6u hmn 307,5 gallon d>u diesel sinh hAc (1 gallon = 3,78 lít ) trên m�t ha so vSi 9Ou tPmng và nhi6u hmn 875 gallon ethanol trên m�i hecta so vSi ngô. S\n xu,t d>u diesel sinh hAc tb cây mía sM tiCt ki*m hmn so vSi s\n xu,t tb d>u 9Ou nành. M�t mô hình nhà máy sinh hAc s\n xu,t nhiên li*u cho máy bay ph\n lKc (tb lipid) và ethanol (tb 9PQng) vSi công su,t chC biCn 1.600.000 t,n cây mía béo/n�m, 9ã 9P/c phát tri8n @ SuperPro Designer (Huang và cs., 2016; Kumar và cs., 2017).

3.5.3.5.3.5.3.5. Công ngh Công ngh Công ngh Công ngh**** RNAi và công ngh RNAi và công ngh RNAi và công ngh RNAi và công ngh**** ch ch ch chffffnh snh snh snh sgggga ha ha ha h**** gengengengen

Công ngh* can thi*p gen RNAi: có th8 t�ng cPQng holc làm gi\m holc làm m,t bi8u hi*n c7a



m�t gen holc nhóm gen, tb 9ó nâng cao hàm lP/ng c7a các ch,t và tính tr�ng mong mu3n. T�ng hàm lP/ng 9PQng: Các nhà khoa hAc Nam Phi 9ã làm gi\m bi8u hi*n c7a gen và ho�t tính c7a enzyme fructose 6-phosphate 1-phosphotransferase (PFP), tb 9ó làm t�ng hàm lP/ng 9PQng trong cây mía non. Gi\m ho�t 9�ng c7a pyrophosphate: fructose 6-phosphate 1-phosphotransferase (PFP) trong mía giúp t�ng sK tích tk sucrose @ các 9o�n thân cây non (Groenewald và Botha 2008).

Công ngh* Genome Editing (Công ngh* chfnh sga h* gen) vSi các h* th3ng chuy8n gen TALEN và CRISPR/Cas9 cho phép chfnh sga: gây 9�t biCn, cài gen mSi, nâng cao hi*u qu\ bi8u hi*n holc làm b,t ho�t b,t k{ gen nào sau khi 9ã gi\i 9P/c trình tK c7a gen 9ó. S3 công b3 khoa hAc v6 �ng dkng c7a công ngh* này 9ang t�ng nhanh @ c,p s3 nhân trên thC giSi. H* th3ng TALEN và CRISPR/Cas9 9ã thành công trong chfnh sga gen @ m�t s3 cây tr5ng. Gi3ng mía 9>u tiên 9P/c chfnh sga gen 9ã có hàm lP/ng lignin th,p so vSi 93i ch�ng có th8 nâng cao s\n lP/ng s\n xu,t ethanol (Mohan, 2016; Altpeter, 2016).

Thay 9Ni c,u trúc lignin: T�i Brazil, các nhà khoa hAc 9ã thay 9Ni c,u trúc hóa hAc c7a lignin trong cây mía 98 có th8 cho phép chuy8n 9Ni xenlulo thành ethanol hi*u qu\ hmn (http://age.ncia.fapesp.br/en/16756).

�Pa gen phân gi\i xenlulo vào cây mía: T�i Úc, các nhà nghiên c�u 9ã 9Pa các gen vi sinh vào cây mía, t�o ra các cây biCn 9Ni gen có th8 làm các enzym phân h7y xenlulo 9P/c thiCt kC chính xác 98 ho�t 9�ng trong lá cây trP@ng thành, tb 9ó nâng cao hi*u qu\ chC biCn ethanol tb xenlulo. KCt qu\ 9ã quan sát th,y sK tích tk các enzym cellobiohydrolases tái tN h/p và endoglucanase trong lá c7a cây chuy8n gen trP@ng thành (Harrison và cs., 2011).

Gi3ng mía GMO nhP bioreactor 98 s\n xu,t các hóa ch,t có giá tr, dP/c phom sinh hAc: s\n xu,t các hóa ch,t có giá tr cao nhP các protein tr li*u và các ti6n ch,t các polyme sinh hAc thân thi*n vSi thiên nhiên (Petrasovits, LA, và cs, 2007).

Bã mía c7a cây chuy8n gen có hàm lP/ng lignin th,p hmn (16,4% kh3i lP/ng khô) so vSi 93i ch�ng (21,3%). Bã mía tb cây mía biCn 9Ni gen 9ã có th8 chuy8n hóa thành 9PQng nhi6u hmn (kho\ng 98,7%

glucose ti6m n�ng) so vSi cây 93i ch�ng không 9P/c chuy8n gen (84,8%). TNng s\n lP/ng 9PQng tb bã mía cây chuy8n gen trPSc và sau khi xg lý th7y phân b�ng enzym crng cao hmn 93i ch�ng (88% lP/ng 9PQng ti6m n�ng) so vSi gi3ng 93i ch�ng (82,7%). S\n lP/ng ethanol thu 9P/c cao hmn các gi3ng thông thPQng (Benjamin và Gorgens, 2015).

3.6.3.6.3.6.3.6. Các dòng gi Các dòng gi Các dòng gi Các dòng gi3333ng mía chuyng mía chuyng mía chuyng mía chuy8888n gen kháng sâu n gen kháng sâu n gen kháng sâu n gen kháng sâu

Các gi3ng mía 9P/c t�o ra thông qua chuy8n gen cry1Ac nhP gi3ng ROC16 và YT79-177 có kh\ n�ng kháng l�i sâu 9kc thân trong 9i6u ki*n nhà kính crng nhP ngoài ru�ng thg nghi*m (Weng và cs., 2011). Gi3ng mía biCn 9Ni gen 9>u tiên CTC20Bt CTC20Bt CTC20Bt CTC20Bt trên thC giSi 9ã 9P/c phê duy*t @ Brazil 98 s\n xu,t thPmng m�i vào ngày 8 tháng 6 n�m 2017. Gi3ng CTC20Bt có kh\ n�ng kháng sâu 9kc thân mía (Diatraea saccharalis), m�t lo�i sâu chính 9e do� cây mía và gây tNn th,t 5 tx Rupi m�t n�m @ Brazil (tPmng 9Pmng 1,1 tx b\ng Anh).

4. D2 BÁO TRI3N V�NG *NG D+NG CNSH TRONG CÔNG NGHIP MÍA ./0NG

B3n tiCn b� công ngh* có th8 t�o 9�t phá trong công nghi*p mía 9PQng:

a) Công ngh* RNAi — Gây b,t ho�t gen (B,t ho�t hoàn toàn, gi\m ho�t hóa gen, t�ng bi8u hi*n gen m�t cách 9nh hPSng).

b) Các công ngh* chfnh sga h* gen - Genome Editings.

c) Các công ngh* t�o gi3ng khác dKa trên trình tK h* gen, chAn gi3ng phân tg, lai và lai xa, lai h5i quy vSi tr/ giúp c7a chf th phân tg (MABC-Marker Assisted Back Crossing Breeding).

d) Công nghi*p vi sinh và enzym: Chuy8n hóa toàn b� sinh kh3i thành 9PQng, hóa ch,t, vOt li*u, n�ng lP/ng sinh hAc (Bio- Ethanol, Biodiesel), các ch,t hóa sinh, sinh dP/c, v.v…

KCt qu\ mong 9/i 9�t 9P/c:

- Các gi3ng mía n�ng lP/ng vSi n�ng su,t 200 - 400 t,n/ha, thích nghi vSi biCn 9Ni khí hOu.

- Gi3ng mía vSi hàm lP/ng 9PQng trên 20 CCS. - Gi3ng mía béo - Lipid Cane có hàm lP/ng lipid

20%. Mía n�ng su,t cao hmn, cho nhi6u d>u béo vSi ti6m n�ng s\n xu,t diesel sinh hAc và ethanol nhi6u hmn so vSi 9Ou nành, ngô, 95ng thQi có hàm lP/ng 9PQng cao hmn so vSi mía truy6n th3ng.



- T,t c\ các lo�i sinh kh3i (bã mía, mOt rf, bùn bã v.v…) có th8 9P/c chuy8n hóa thành các s\n phom giá tr kinh tC cao nhP nhiên li*u sinh hAc, phân bón, thKc phom, th�c �n ch�n nuôi, giá th8 tr5ng cây, vOt li*u và hóa ch,t.

5. *NG D+NG CNSH .3 .'I M5I T6N G�C CÔNG NGHIP MÍA ./0NG 7 N/5C TA

5.1.5.1.5.1.5.1. Nghiên c Nghiên c Nghiên c Nghiên c��u khai thác và su khai thác và su khai thác và su khai thác và sgggg d d d dkkkkng các ting các ting các ting các tiCCCCn bn bn bn b�� vvvv6666 gi gi gi gi3333ng và công nghng và công nghng và công nghng và công ngh**** mía 9P mía 9P mía 9P mía 9PQQQQng trên thng trên thng trên thng trên thCCCC gi gi gi giSSSSi vài vài vài và xây dxây dxây dxây dKKKKng hng hng hng h**** th th th th3333ng ging ging ging gi3333ng mía qung mía qung mía qung mía qu3333c giac giac giac gia

5.1.1. Xây dKng h* th3ng gi3ng mía

5.1.2. Xây dKng h* th3ng nhân gi3ng mía s�ch

b*nh b�ng công ngh* c,y mô

Hình 3. VHình 3. VHình 3. VHình 3. VPPPPQQQQn Pmm các gin Pmm các gin Pmm các gin Pmm các gi3333ng mía nhân tng mía nhân tng mía nhân tng mía nhân tbbbb c c c c,,,,y mô ty mô ty mô ty mô t��i i i i

Công ty Mía �PCông ty Mía �PCông ty Mía �PCông ty Mía �PQQQQng Lam Smn (LASUCO)ng Lam Smn (LASUCO)ng Lam Smn (LASUCO)ng Lam Smn (LASUCO) - Cung �ng gi3ng s�ch b*nh.

- Nhân nhanh và 9Pa nhanh các gi3ng mía mSi chAn t�o holc nhOp n�i vào s\n xu,t.

- Nhân nhanh các cá th8 lai holc chuy8n gen Pu tú, thúc 9oy và rút nghn chu trình chAn t�o và kh\o nghi*m gi3ng.

- Cây gi3ng 95ng 96u, tr� hóa, ti6m n�ng n�ng su,t cao hmn so vSi nhân gi3ng truy6n th3ng.

- Phkc tráng các gi3ng, nâng cao n�ng su,t mía 15-30%.

- Phkc vk nhOp n�i gi3ng không mang các b*nh dch tb nPSc ngoài v6 nPSc.

- Thúc 9oy nhanh quá trình chuy8n 9Ni cm c,u gi3ng, 9Pa nhanh gi3ng mSi vào s\n xu,t.

5.2.5.2.5.2.5.2. Công nghi Công nghi Công nghi Công nghi****p mía 9Pp mía 9Pp mía 9Pp mía 9PQQQQng tng tng tng t��o 9o 9o 9o 9��ng lng lng lng lKKKKc cho c cho c cho c cho nông nghinông nghinông nghinông nghi****p hp hp hp hHHHHu cm thông qua su cm thông qua su cm thông qua su cm thông qua s\\\\n xun xun xun xu,,,,t phân bón và t phân bón và t phân bón và t phân bón và giá thgiá thgiá thgiá th8888 sinh h sinh h sinh h sinh hAAAAc và các chc và các chc và các chc và các chCCCC ph ph ph phoooom vi sinh tm vi sinh tm vi sinh tm vi sinh tbbbb các ph các ph các ph các phCCCC phphphphkkkk ph ph ph phoooom cm cm cm c7777a nông nghia nông nghia nông nghia nông nghi****p và cây míap và cây míap và cây míap và cây mía

Trong cây mía, bã mía chiCm 25 - 30% kh3i lP/ng mía cây, bùn lAc mía chiCm trung bình kho\ng 1 - 3% kh3i lP/ng mía cây, rf 9PQng trung bình chiCm kho\ng 4% kh3i lP/ng mía cây. Ngành mía 9PQng Vi*t Nam s\n xu,t kho\ng 15 tri*u t,n mía, 1,5 tri*u t,n 9PQng niên vk 2016-2017. Kho\ng 4 tri*u t,n bã mía, g>n 600.000 t,n mOt rf, 300.000 t,n bùn bã. Các ngu5n vOt li*u khNng l5 này có th8 sg dkng 98 s\n



xu,t phân bón, giá th8 tr5ng rau qu\, các s\n phom sinh hAc và hóa hAc 9a d�ng khác nhau.

5.2.1. Cây mía — Ngu5n giá th8 khNng l5 98 tr5ng rau hHu cm và s\n xu,t rau qu\ công ngh* cao

Ví dk, tNng lP/ng sinh kh3i (bã mía, rf 9PQng, bùn bã, tro lò) t�i Công ty Mía �PQng Lam Smn (LASUCO) vào kho\ng 245.000 t,n. Tb ngu5n sinh kh3i trên, ph3i h/p vSi các ngu5n phân chu5ng, than bùn, rmm r�, tr,u, cám v.v…hàng n�m Công ty có th8 s\n xu,t 9P/c kho\ng trên 250.000 t,n giá th8 và

phân bón hHu cm vi sinh sg dkng cho phát tri8n công nghi*p rau qu\ hHu cm. DKa trên ngu5n giá th8 và phân bón 9ó, có th8 phát tri8n rau qu\ hHu cm xu,t khou trên quy mô kho\ng 10.000 ha. Cách làm là thiCt lOp m�t dây truy6n công ngh* khép kín và liên hoàn trong m�t nhà máy chC biCn giá th8 và phân bón dKa trên công ngh* vi sinh và dinh dP�ng cây tr5ng. DPSi 9ây là vhn tht sm 95 h* th3ng:

Hi*n nay, t�i Vi*n Di truy6n Nông nghi*p và Công ty Mía �PQng Lam Smn (LASUCO), 9ang tri8n khai các nghiên c�u hoàn thi*n công ngh* theo sm 95 trên 9ây.

5.2.2. KCt n3i công nghi*p mía 9PQng vSi công nghi*p sHa

LASUCO s\n xu,t kho\ng 700.000 t,n mía cây/n�m. LP/ng ngAn, lá mía tPmi lúc thu ho�ch (28% kh3i lP/ng mía cây) tPmng 9Pmng 196.000 t,n sinh kh3i tPmi. t lên men theo công ngh* c7a Công ty Nông s\n Qu3c tC sM giúp b\o qu\n th�c �n 1 n�m. LP/ng ngAn, lá mía tPmi có th8 nuôi kho\ng 4.600 con bò sHa, bò tht. M�t ha mía vSi n�ng su,t 100 t,n

mía cây/ha, có th8 cho 28 t,n ngAn và lá tPmi 9em 7 chua, nuôi 9P/c 2 con bò sHa/n�m (40 kg th�c �n 7/ con/ngày x 365 ngày). ChPa k8 kh\ n�ng sg dkng rf 9PQng lên men dùng trong ch�n nuôi.

6. K T LU6N

- Mía là cây tr5ng C4 có ti6m n�ng quang h/p cao, s�c s3ng m�nh mM, d� tính, thích nghi t3t 93i vSi biCn 9Ni khí hOu so vSi các cây tr5ng khác.

- Sg dkng công ngh* sinh hAc trong chAn t�o gi3ng mía, bao g5m: công ngh* gen (gi\i trình tK gen, ch�c n�ng h* gen, b,t ho�t gen RNAi, chfnh sga h* gen) và 9lc bi*t là các công ngh* enzym và vi sinh hi*n 9�i v.v…sM 9Ni mSi c�n b\n cây mía và



công ngh* chC biCn sinh kh3i mía. DK báo trong 10-20 n�m tSi, CNSH sM t�o ra nhHng 9�t phá mSi trong công nghi*p mía 9PQng: Ti6m n�ng n�ng su,t c7a các gi3ng mía có th8 9�t 200 - 400 t,n / ha, vSi các tính tr�ng di truy6n thích nghi vSi biCn 9Ni khí hOu. Hàm lP/ng 9PQng c7a gi3ng mía 9�t trên 20 CCS. Gi3ng mía béo - Lipid Cane, sM có th8 9�t hàm lP/ng lipid 20%. Cây mía sM tr@ thành cây s\n xu,t d>u béo, diesel sinh hAc và ethanol nhi6u hmn, kinh tC hmn so vSi 9Ou nành, ngô ...và có th8 tr@ thành ngu5n nhiên li*u quan trAng nh,t 93i vSi ngành hàng không trong tPmng lai. T,t c\ các lo�i sinh kh3i (bã mía, lá ngAn mía, rf 9PQng, bùn bã v.v...) 96u có th8 9P/c chuy8n hóa hi*u qu\ thành nhiên li*u sinh hAc, thKc phom, th�c �n ch�n nuôi, phân bón và giá th8 hHu cm sinh hAc, các lo�i hóa ch,t, vOt li*u, sinh dP/c mSi thông qua �ng dkng kw thuOt gen, công ngh* vi sinh và công ngh* enzymes.

- Các 9nh hPSng cm b\n c7a công nghi*p mía 9PQng nPSc ta:

TiCp thu gi3ng mSi và công ngh* sinh hAc tiên tiCn tb nPSc ngoài 98 t�o 9�t phá v6 gi3ng mía mSi và công nghi*p chC biCn sinh kh3i mía 9PQng.

Hoàn thi*n h* th3ng gi3ng qu3c gia, bao g5m chAn t�o gi3ng và nhân nhanh các gi3ng mía b�ng công ngh* tC bào, 9Ni mSi cm c,u gi3ng mía, t�ng n�ng su,t mía 15-50%.

KCt n3i công nghi*p mía 9PQng vSi công nghi*p rau hoa qu\ hHu cm thông qua phát tri8n công nghi*p chC biCn phân bón, giá th8 hHu cm, các các chC phom vi sinh tb phC phk phom mía 9PQng và sinh kh3i nông nghi*p khác, dK kiCn cung c,p 97 phân bón, vOt li*u cho hàng v�n ha rau qu\ hHu cm cao c,p xu,t khou.

KCt n3i công nghi*p mía 9PQng vSi công nghi*p tht sHa thông qua sg dkng công nghê vi sinh sinh kh3i và vi sinh xg lý môi trPQng.

TÀI LIU THAM KH9O

1. Altpeter F., ( 2016). Advancing Crop Transformation in the Era of Genome Editing.

2. Benjamin Y. and Gorgens J. F., (2015). Improving Sugar Conversion and Bioethanol Yield through Transgenic Sugarcane Clone in South Africa. Int. J. Environ. Bioener, 10 (1): 9 — 25.

3. Bressiani José, (2017). Energy cane as main biomass for second generation biofuels. Workshop

on Second Generation Bioethanol and Biorefining. Nov 29th — Nov 30th, 2017; Campinas, Brazil.

4. DSM, 2010: DSM announces breakthrough in technology for second generation biofuels.

5. European Commission (2012). Innovating for Sustainable Growth: A Bioeconomy for Europe. Brussels, 13.2.2012.

6. Gordon V. S., Abbott T. E., Sandhu H. S., Hale A. L., (2016). Breeding Energy Cane Cultivars as a Biomass Feedstock for Coal Replacement. Biomass and Bioenergy.

7. Granbio, 2014: http://www.granbio.com. 8. Groenewald J. H. and Botha F. C., (2008).

Down-regulation of pyrophosphate: fructose 6-phosphate 1-phosphotransferase (PFP) activity in sugarcane enhances sucrose accumulation in immature internodes. Transgenic Res. 2008 Feb; 17(1): 85-92.

9. Harrison M. D., Geijskes J., Coleman H. D., Shand K., Kinkema M., Palupe A., Hassall R., Sainz M., Lloyd R., Miles S., Dale J. L., (2011). Accumulation of recombinant cellobiohydrolase and endoglucanase in the leaves of mature transgenic sugar cane. Plant Biotechnol J. 2011 Oct; 9(8):884-96. doi: 10.1111/j.1467-7652.2011.00597.x. Epub 2011 Feb 28.

10. Huang H., Long S. and Singh V., (2016). Techno-economic analysis of biodiesel and ethanol co-production from lipid-producing sugarcane. Biofuels, Bioprod. Bioref. Doi: 10.1002/bbb.1640.

11. Kumar Deepak, Stephen P. Long, Vijay Singh (2017). Bio refinery for combined production of jet fuel and ethanol from lipid — producing sugarcane: a techno-economic evaluation https: //doi.org/10.1111/gcbb.12478

12. Mohan C., (2016). Genome Editing in Sugarcane: Challenges Ahead. Front Plant Sci. 2016 Oct 13:7:1542.

13. Novozymes, 2010. New enzymes turn waste into fuel (https://www.novozymes.com/en/news-archive/2010/02/45713.

14. Petrasovits L. A., Purnell M. P., Nielsen L. K., Brumbley S. M., (2007). Production of polyhydroxybutyrate in sugarcane. Plant Biotechnol J. 5(1): 162-72.

15. Snyman S. J., E. Hajari, M. P. Watt, Y. Lu, & J. C. Kridl (2015). Improved nitrogen use efficiency in transgenic sugarcane: phenotypic assessment in a



pot trial under low nitrogen conditions. Plant Cell Rep. 2015 May; 34(5):667-9. Doi: 10.1007/s00299-015-1768-y. Epub 2015 Feb 17.

16. Statistica report, 2019. Global sugar cane production from 2016 to 2026: https://www.statistics/445636/global-sugar-cane-production-forecast.

17. USDA, 2018. Brazil, Sugar Annual. Date: 4/13/2018. GAIN Report Number: BR18004.

18. USDA, 2018. Sugar: World Markets and Trade. November, 2018.

19. Weng L. X., Deng H. H., Xu J. L., Li Q., Zhang Y. Q., Jiang Z. D., Li Q. W., Chen J. W., Zhang L. H., (2011). Transgenic sugarcane plants expressing high levels of modified cry1Ac provide effective control against stem borers in field trials. Transgenic Res 20(4): 759—772 pmid: 21046242.

SUGARCANE BIOMASS SUGARCANE BIOMASS SUGARCANE BIOMASS SUGARCANE BIOMASS ———— INNOVATIVE SOLUTION FOR SUGARCANE INDUSTRY INNOVATIVE SOLUTION FOR SUGARCANE INDUSTRY INNOVATIVE SOLUTION FOR SUGARCANE INDUSTRY INNOVATIVE SOLUTION FOR SUGARCANE INDUSTRY

Do Nang Vinh, Ha Thi Thuy, Nguyen Thanh Duc, Do Nang Vinh, Ha Thi Thuy, Nguyen Thanh Duc, Do Nang Vinh, Ha Thi Thuy, Nguyen Thanh Duc, Do Nang Vinh, Ha Thi Thuy, Nguyen Thanh Duc,

Nguyen Van Toan, Pham Xuan Hoi, Le Van TamNguyen Van Toan, Pham Xuan Hoi, Le Van TamNguyen Van Toan, Pham Xuan Hoi, Le Van TamNguyen Van Toan, Pham Xuan Hoi, Le Van Tam

SummarySummarySummarySummary Sugarcane is the C4 plant with the highest photosynthetic efficiency and productivity among the crops, the yield potential of sugarcane can could be reached 400 tons / ha per year. In conditions of exhausting fossil energy sources and global climate changes; sugarcane has become a key crop of emerging biological industries such as biomass economy, biomaterials and renewable energy. The new breakthroughs in the field of biotechnology can create radical changes in the sugar industry: i) Energy cane varieties (EnergyCane), which are 2-3 times more productive than traditional sugar cane varieties (SugarCane), well adapting to climate changes. Lipid Cane varieties, which have oil content of up to 13%. ii) Breakthrough progress in the field of enzyme industry and biomass microbiology. The production of biomass conversion hydrolytic enzymes has become a reality on an industrial scale with lower production costs. Many new biomass converting microorganisms have been created by genetic engineering, capable of converting all major components of biomass (6-carbon and 5-carbon sugars) into ethanol; increased ethanol yield by 100% compared to traditional yeast strains. The fast progress in functional genomics, precise breeding technologies such as RNA interference (RNA interference), Genome Editing, Microbiological Genetics and Enzymology, ... will certainly create a new biological revolution in coming decads. It is the revolution of biomass and biomass industry in the world. In order to apply new biotechnology in the sugarcane industry innovation in our country, we, first, need to have innovative thinking about sugarcane and sugar industry. Especially, building a high-yield and disease-free sugarcane seed system; apply technological solutions to processing by-products in the sugar industry to be biofertilizers and organic substrates for vegetable and fruit production, substrates for mushroom and animal feeds on an industrial scale in way of sustainable biomass recycling.

KeyKeyKeyKeywords:words:words:words: Sugarcane, biomass, bioeconomy, energy cane, lipid cane, sugarcane biomass, enzymes and microbes for biomass conversion.

NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: GS.TSKH. Trn: GS.TSKH. Trn: GS.TSKH. Trn: GS.TSKH. Tr>>>>n �n �n �n �ình Longình Longình Longình Long

Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOOOOn bài: n bài: n bài: n bài: 9/4/2019

Ngày thông qua pNgày thông qua pNgày thông qua pNgày thông qua phhhh\\\\n bin bin bin bi****n: n: n: n: 10/5/2019

Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy****t 9�ng: t 9�ng: t 9�ng: t 9�ng: 17/5/2019

�ÁNH GIÁ KH� N�NG CH�U NG P VÀ NGHIÊN C"U �NH H�#NG C$A CÁC PH�%NG TH"C LÀM M' �(N SINH TR�#NG PHÁT TRI*N C$A CÁC DÒNG, GI�NG

LÚA MANG NH N GEN CH�U NG P SUB1 PhPhPhPh��m V�n Tínhm V�n Tínhm V�n Tínhm V�n Tính1111, Hoàng Bá Ti, Hoàng Bá Ti, Hoàng Bá Ti, Hoàng Bá TiCCCCnnnn1111, Tr, Tr, Tr, Tr>>>>n V�n Quangn V�n Quangn V�n Quangn V�n Quang2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT NgOp úng là m�t trong nhHng yCu t3 h�n chC 9Cn s\n xu,t lúa @ nhHng vùng 9,t canh trrng c7a nhi6u nPSc trên thC giSi, trong 9ó có Vi*t Nam. ChAn t�o gi3ng lúa có kh\ n�ng chu ngOp là m�t trong nhHng gi\i pháp gi\m thi8u tác h�i c7a ngOp úng cho nhHng vùng này. Trong nghiên c�u này, 9ã 9ánh giá kh\ n�ng chu ngOp c7a các dòng mang gen chu ngOp @ giai 9o�n n\y m>m và giai 9o�n 9>u c7a cây m� thông qua gieo h�t @ các 9� sâu khác nhau. KCt qu\ cho th,y trong giai 9o�n n\y m>m và hình thành cây m�, các dòng/gi3ng lúa mang gen chu ngOp Sub1 có kh\ n�ng vPmn m>m dài và nhanh hmn. PhPmng th�c làm m� có \nh hP@ng r,t lSn 9Cn sinh trP@ng và n�ng su,t c7a dòng lúa trong 9i6u ki*n ngOp. � mOt 9� gieo 166 kg thóc ngâm/ha, các dòng lúa có kh\ n�ng sinh trP@ng t3t và n�ng su,t cao. Trong cùng m�t mOt 9� gieo m�, dòng lúa mang gen chu ngOp sinh trP@ng t3t, kh\ n�ng phkc h5i sau ngOp t3t hmn. PhPmng th�c làm m� giâm phù h/p vSi dòng lúa U1080 trong 9i6u ki*n ngOp, cho n�ng su,t thKc thu cao.

TTTTbbbb khóa khóa khóa khóa: Chu ngOp, phPmng th�c làm m�.

1. .:T V;N .% 2

NgOp úng là m�t trong nhHng yCu t3 h�n chC 9Cn s\n xu,t lúa @ nhHng vùng canh tác lúa th,p, trrng, thoát nPSc kém c7a nhi6u nPSc trên thC giSi, trong 9ó có Vi*t Nam. NhHng vùng tr5ng lúa thPQng xuyên b ngOp 9ang ngày càng gia t�ng v6 di*n tích và m�c 9� b ngOp do tác 9�ng c7a biCn 9Ni khí hOu. � Vi*t Nam, tNng di*n tích lúa b thi*t h�i và s\n lP/ng thóc b m,t do lr lkt, ngOp úng 9P/c PSc tính hàng nghìn tx 95ng m�i n�m (TNng ckc Phòng ch3ng thiên tai, 2017).

H>u hCt các gi3ng lúa cho n�ng su,t, ch,t lP/ng cao 9ang 9P/c m@ r�ng ngoài s\n xu,t 96u không có kh\ n�ng chu ngOp úng trong thQi gian tb 4-5 ngày, và nCu ngOp dài hmn sM gây thi*t h�i r,t nghiêm trAng. Tuy nhiên, trong nhHng n�m g>n 9ây, nhi6u nhà chAn t�o gi3ng lúa trên thC giSi và trong nPSc 9ã lai t�o thành công nhi6u gi3ng lúa mang gen chu ngOp nhP IR64 Sub1, Swanna Sub1, …chúng có kh\ n�ng chu ngOp úng hoàn toàn trong thQi gian tb 10-14 ngày (Xu et al., 2006; Ismail et al., 2009; Mackill et al., 2012).

SK phkc h5i sau khi b ngOp và sinh trP@ng phát tri8n c7a cây lúa trong giai 9o�n 9>u là nhHng thách

1 Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm 2 Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

th�c chính cho canh tác lúa @ nhHng vùng thPQng xuyên b ngOp và nó thPQng phk thu�c nhi6u vào s�c sinh trP@ng c7a cây m� trPSc khi c,y. ChC 9� ch�m sóc giai 9o�n m� thích h/p có th8 sM nâng cao s�c sinh trP@ng c7a cây m� và t�ng kh\ n�ng phkc h5i 95ng thQi 9\m b\o 9P/c sinh trP@ng, phát tri8n và cho n�ng su,t c7a cây lúa sau khi b ngOp úng. Nhi6u nghiên c�u 9ã khzng 9nh r�ng mOt 9� gieo m� thích h/p, tuNi m� và chC 9� dinh dP�ng thích h/p cho ru�ng m� sM gi\m thi8u tác 9�ng tiêu cKc c7a ngOp úng và các yCu t3 phi sinh hAc khác @ ru�ng lúa (Hendawy et al., 2014). Hmn nHa, @ nhHng vùng canh tác lúa theo phPmng th�c gieo thzng, do sK không b�ng phzng c7a ru�ng lúa, cùng vSi h* th3ng tiêu nPSc không 9P/c t3t, thPQng gi\m tx l* n\y m>m, kh\ n�ng vPmn m>m sM góp ph>n cho cây m� nhanh tiCp xúc vSi không khí trên b6 mlt nPSc và cây m� duy trì 9P/c sK sinh trP@ng bình thPQng.

Trong nghiên c�u này 9ã 9ánh giá kh\ n�ng vPmn m>m và \nh hP@ng c7a các bi*n pháp làm m� 9Cn kh\ n�ng sinh trP@ng phát tri8n c7a m�t s3 dòng, gi3ng lúa mang gen Sub1 trong 9i6u ki*n ngOp.

2. V6T LIU VÀ PH/<NG PHÁP NGHIÊN C*U

2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VOOOOt lit lit lit li****u ngu ngu ngu nghiên chiên chiên chiên c��uuuu

Bao g5m dòng lúa mSi tri8n vAng mang gen chu ngOp Sub1 là U1080 do chính nhóm tác gi\ chAn t�o



thông qua chAn lAc phân ly tb tN h/p lai TL6 x Swarna Sub1, các dòng b3 m� c7a chúng và gi3ng 93i ch�ng chu ngOp IR64-Sub1.

2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c��uuuu

- �ánh giá kh\ n�ng vPmn m>m b�ng gieo h�t trong 9,t @ các 9� sâu khác nhau. Các gi3ng lúa thí nghi*m 9P/c gieo trong các khay b�ng g� có kích thPSc: 120 cm x 90 cm x 15 cm (Dài x R�ng x Cao). M�i gi3ng gieo 1 hàng, m�i hàng gieo 20 h�t, nhhc l�i 3 l>n. Kho\ng cách gieo 3 x 2 cm. H�t gi3ng gieo @ các 9� sâu: 1 cm, 3 cm, 6 cm và 9 cm, tb 3-5 ngày tPSi nPSc giH om m�t l>n, 12-15 ngày sau gieo, 9ánh giá tx l* cây mAc.

- Thg nghi*m ph\n �ng c7a gi3ng thông qua các phPmng th�c làm m� 9P/c b3 trí theo kh3i hoàn toàn ng|u nhiên, 3 l>n nhhc l�i. MOt 9� c,y: 35 khóm/m2, c,y 3 d\nh/khóm. Sau c,y 7 ngày luôn giH m�c nPSc 30 cm cho 9Cn khi thu ho�ch.

- Các phPmng th�c (PT) làm m�: PT 1: gieo m� vSi mOt 9� 22 kg thóc ngâm/sào

Bhc b� (610 kg/ha). PT 2: gieo m� vSi mOt 9� 11 kg thóc ngâm/sào

Bhc b� (305 kg/ha). PT 3: gieo m� vSi mOt 9� 6 kg thóc ngâm/sào

Bhc b� (166 kg/ha). PT 4: làm m� theo phPmng pháp m� giâm. - Làm m� theo phPmng pháp m� giâm: �,t m�: ChAn chân vàn, ch7 9�ng nPSc 98 làm

m� giâm. �,t 9P/c cày bba kw, bón phân tPmng tK nhP vSi m� dP/c.

ThQi vk: Làm m� giâm ph\i tr\i qua 2 công 9o�n, công 9o�n 1 là làm m� phôi, công 9o�n 2 là làm m� ru�ng (giâm m�).

Làm m� phôi: Dùng cát 9ãi s�ch, kè g�ch @ m�t khu vKc 97 sáng và 9N cát 9ãi s�ch vào ch� kè dày 3-5 cm vSi di*n tích vba 97, tPSi thêm nPSc cho 97 om r5i gieo. Thóc gi3ng 9P/c ngâm 7 cho n�t nanh, 1 m2 gieo 0,5 kg thóc gi3ng tPmng 9Pmng vSi 0,8 kg m�ng. Gieo 96u trên b6 mlt m�t lSp h�t dày, sau 9ó ph7 m�t lSp m�ng cho cho kín hCt thóc gi3ng, dùng cót holc các vOt li*u khác che kín hoàn toàn trong 2 ngày. Khi th,y m� 9ã mAc mri chông 96u thì b� lSp che ph7 98 m� 9�t 1,2-1,5 lá (kho\ng 5 ngày vSi lúa thu>n).

Làm m� giâm: Ru�ng m� 9P/c làm 9,t kw, trang phzng, chia lu3ng nh� r�ng 1,2 m, giH nPSc b6 mlt lu3ng (0,7-1 mm), chuy8n m� phôi 9ã 9�t 1,2-1,5 lá ra, tách thành tbng cây, c,y giâm lên lu3ng 9ã chuon

b s�n. Kho\ng cách giHa các cây m� phôi là 5x5 cm. Sau khi giâm 30 ngày m� 9� 97 s3 nhánh, 9�t 9� cao c>n thiCt thì mang 9i c,y.

Bón thúc cho m� giâm: L>n 1: Sau giâm 3 ngày (m� 9�t 3 lá) bón 5 kg kali clorua + 5 kg ure cho 1 sào Bhc b� hay 14 gam/m2; l>n 2: Sau bón l>n 1 sáu ngày (m� 9�t 5 lá) bón 3 kg kali clorua + 3 kg ure hay 8 gam/m2 m�i lo�i; l>n 3: Sau bón l>n hai 8 ngày, lP/ng phân tPmng tK l>n 2; l>n 4: Bón tiCn chân 4 ngày trPSc khi nhN m� 9i c,y vSi lP/ng 5 gam ure + 5 gam kali clorua cho 1 m2 m�.

Phun thu3c trb c�: Ru�ng m� giâm ph\i phun thu3c trb c� d�i, giH nPSc 97 ngOp mlt lu3ng m�, 1-2 ngày sau giâm dùng thu3c trb c� Rifit pha 35 ml vSi 10 lít nPSc phun 96u cho 360 m2 m�. Crng có th8 dùng các lo�i trb c� khác, song ph\i tuân th7 theo hPSng d|n trên 98 9�t hi*u qu\ tri*t 98.

- Các chf tiêu theo dõi: �lc 9i8m giai 9o�n m�: Chi6u cao cây m� trPSc c,y, s3 nhánh m� trPSc c,y; s3 nhánh hHu hi*u; n�ng su,t và các yCu t3 c,u thành n�ng su,t.

- �ánh giá kh\ n�ng chu ngOp c7a các dòng gi3ng theo phPmng pháp c7a Xu et al. (2000) và cho 9i8m theo thang 9i8m c7a IRRI (2013).

- S3 li*u thí nghi*m 9P/c xg lý b�ng các chPmng trình Excel, ph>n m6m IRRISTAT 5.0.

3. K T QU9 NGHIÊN C*U VÀ TH9O LU6N

3.1. Kh3.1. Kh3.1. Kh3.1. Kh\\\\ n�ng vPmn lóng c n�ng vPmn lóng c n�ng vPmn lóng c n�ng vPmn lóng c7777a dòng, gia dòng, gia dòng, gia dòng, gi3333ng ng ng ng @@@@ các các các các 9999�� sâu gieo h sâu gieo h sâu gieo h sâu gieo h��t khác nhaut khác nhaut khác nhaut khác nhau

Kh\ n�ng chu nPSc sâu c7a cây lúa có th8 9P/c 9ánh giá trKc tiCp ngoài 95ng ru�ng holc xg lý ngOp nPSc nhân t�o @ ao úng... KCt qu\ nghiên c�u c7a K. Hamamura và P. Saengpetch (1977) cho biCt các gi3ng chu nPSc sâu có trk gian lá m>m hay thân m>m (Mesocotyl) dài hmn các gi3ng khác. Các tác gi\ trên cho r�ng c,u trúc c7a thân m>m là ti6n thân c7a c,u trúc lóng nên thân m>m có kh\ n�ng vPmn dài và lóng cây crng có kh\ n�ng vPmn dài. DKa trên cm s@ 9ó 9ã nghiên c�u 9ánh giá tx l* cây mAc c7a các dòng, gi3ng lúa tham gia thí nghi*m @ các 9� sâu gieo h�t 1 cm, 3 cm, 6 cm và 9 cm, tb 9ó tìm hi8u m3i liên quan giHa tx l* cây mAc vSi kh\ n�ng vPmn lóng c7a các gi3ng lúa tham gia thí nghi*m. KCt qu\ nghiên c�u 9P/c trình bày @ b\ng 1 cho th,y: �� sâu gieo h�t 9ã \nh hP@ng 9Cn s�c vPmn thân m>m (Mesocotyl), tx l* cây mAc c7a các gi3ng thí nghi*m. Gieo h�t sâu có tx l* cây mAc th,p hmn so vSi gieo h�t nông. � 9� sâu 1 cm các gi3ng thí nghi*m 96u



mAc bình thPQng nhPng @ 9� sâu 3 cm, dòng U1080 có tx l* cây mAc 68,7%, gi3ng Swarna Sub1 (b3) có tx l* cây mAc 76,4% cao hmn nhi6u so vSi gi3ng TL6 (m�) là 44,1%, gi3ng 93i ch�ng IR64-Sub1 là 67,2%.

BBBB\\\\ng 1. ng 1. ng 1. ng 1. KhKhKhKh\\\\ n�ng vPmn ló n�ng vPmn ló n�ng vPmn ló n�ng vPmn lóng trong 9ng trong 9ng trong 9ng trong 9,,,,t t t t @@@@ các 9 các 9 các 9 các 9�� sâu khác nhau csâu khác nhau csâu khác nhau csâu khác nhau c7777a các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gi3333ng lúa trong vng lúa trong vng lúa trong vng lúa trong vkkkk

mùa 2018mùa 2018mùa 2018mùa 2018 Tx l* cây mAc (%) @ các 9�

sâu… TT Tên dòng, gi3ng 1 cm 3 cm 6 cm 9 cm

1 U1080 100 68,7 47,6 23,2

2 Swarna Sub1 (b3) 100 76,4 64,0 40,1

3 TL6 (m�) 100 44,1 15,5 0,0

4 IR64-Sub1 (9/c) 100 67,2 58,4 28,3 � 9� sâu 6 cm, các gi3ng tham gia thí nghi*m

96u có tx l* mAc th,p, gi3ng TL6 có tx l* cây mAc th,p nh,t 15,5%, gi3ng Swarna Sub1 có tx l* cây mAc 64,0%, dòng U1080 9�t tx l* cây mAc 47,6% và gi3ng 93i ch�ng IR64-Sub1 có tx l* cây mAc là 58,4%. � 9� sâu 9 cm, các gi3ng tham gia thí nghi*m có tx l* cây mAc r,t th,p dPSi 40,1% cây mAc. Gi3ng TL6 b chCt toàn b�, gi3ng Swarna Sub1 có tx l* cây mAc chf 9�t 40,1%, dòng U1080 có tx l* cây mAc 23,2% và gi3ng IR64-Sub1 có tx l* là 28,3%.

Phân tích m3i tPmng quan giHa tính chu ngOp và s3 cây mAc @ các 9� sâu gieo h�t 3 cm, 6 cm, 9 cm, cho th,y kh\ n�ng chu ngOp c7a các dòng, gi3ng vSi s3 cây mAc có h* s3 tPmng quan chlt r= 0,92, r = 0,88, r = 0,88 @ các 9� sâu 3 cm, 6 cm, 9 cm (B\ng 2). NhP vOy sg dkng phPmng pháp gieo h�t @ 9� sâu 6-9 cm và theo dõi kCt qu\ mAc sau 12-15 ngày, có th8 9ánh giá sSm kh\ n�ng chu ngOp sâu c7a cây lúa, nh�m lo�i b� nhHng vOt li*u vPmn cao kém, rút nghn quá trình t�o gi3ng và nâng cao hi*u qu\ cho công tác chAn t�o gi3ng lúa chu ngOp úng.

BBBB\\\\ng 2. Mng 2. Mng 2. Mng 2. M3333i tPmng quan gii tPmng quan gii tPmng quan gii tPmng quan giHHHHa kha kha kha kh\\\\ n�ng ch n�ng ch n�ng ch n�ng chu ngu ngu ngu ngOOOOp p p p úng và súng và súng và súng và s3333 cây m cây m cây m cây mAAAAc c c c @@@@ các 9 các 9 các 9 các 9�� sâu gieo h sâu gieo h sâu gieo h sâu gieo h��t ct ct ct c7777a các a các a các a các

dòng, gidòng, gidòng, gidòng, gi3333ng lúa trong vng lúa trong vng lúa trong vng lúa trong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 S3 cây mAc @ các

9� sâu TT Tên dòng, gi3ng

�i8m chu ngOp

úng (*) 3 cm 6 cm 9

cm 1 U1080 3 14 9 4 2 Swarna Sub1 (b3) 1 15 13 8 3 TL6 (m�) 9 9 3 0 4 IR64-Sub1 (9/c) 3 13 11 5

r =

0,92 r =

0,88 r =

0,88

Ghi chú: (*): �ánh giá trong ao nPSc ngOp nhân t�o theo thang 9i8m tb 1-9; 9i8m 1: t3t; 9i8m 3: khá; 9i8m 5: trung bình; 9i8m 7: kém; 9i8m 9: r,t kém (IRRI, 2013).

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn n n n sinh trPsinh trPsinh trPsinh trP@@@@ng và n�ng sung và n�ng sung và n�ng sung và n�ng su,,,,t các dòng, git các dòng, git các dòng, git các dòng, gi3333ng lúang lúang lúang lúa

Giai 9o�n m� là giai 9o�n 9>u c7a toàn b� quá trình sinh trP@ng c7a cây lúa. �3i vSi vùng úng trrng, d� b ngOp úng thì khâu thâm canh m� là khâu r,t quan trAng, nó \nh hP@ng r,t lSn 9Cn n�ng su,t sau này c7a cây lúa. Qua theo dõi chi6u cao cây m� @ các phPmng th�c khác nhau 9ã thu 9P/c kCt qu\ trình bày t�i b\ng 3. � phPmng th�c 1 cây m� không có sK t�ng trP@ng nhi6u v6 chi6u cao cây, các gi3ng 96u có chi6u cao cây tPmng tK nhP @ thí nghi*m vk mùa 2018. � phPmng th�c 2, gieo m� @ mOt 9� thPa hmn nên 9ã có sK t�ng trP@ng v6 chi6u cao cây trong các dòng, gi3ng. Tuy nhiên sK t�ng trP@ng chi6u cao cây m� so vSi phPmng th�c 1 là không nhi6u. Chi6u cao cây m� c7a các gi3ng chf t�ng tb 0,6-2,1 cm. Không có gi3ng nào t�ng cao 9�t biCn.

BBBB\\\\ng 3. ng 3. ng 3. ng 3. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn chin chin chin chi6666u cao cây mu cao cây mu cao cây mu cao cây m�� (cm) c (cm) c (cm) c (cm) c7777a các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa @@@@ 9i 9i 9i 9i6666u kiu kiu kiu ki****n n n n ngngngngOOOOp úng trong vp úng trong vp úng trong vp úng trong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018

TT Tên dòng, gi3ng PhPmng th�c 1

PhPmng th�c 2

PhPmng th�c 3

PhPmng th�c 4

CV% LSD0,05

1 U1080 38,7 40,3 43,5 48,9 1,5 1,2 2 Swarna Sub1 (b3) 30,8 32,9 35,7 40,5 2,1 1,4 3 TL6 (m�) 29,9 30,5 33,3 38,2 1,3 0,8 4 IR64-Sub1 (9/c) 35,9 36,5 38,0 42,2 1,6 1,1

� phPmng th�c 3, lP/ng m� gieo trên m�t 9mn v di*n tích 9ã gi\m 1/3 so vSi phPmng th�c 1 nên cây m� sinh trP@ng và phát tri8n kho� hmn. Chi6u cao cây m� c7a các gi3ng 9ã t�ng tb 2,1-4,8 cm, trong 9ó

dòng U1080 có m�c t�ng cao nh,t (4,8 cm). Chi6u cao cây m� c7a các dòng, gi3ng 9ã có sK t�ng trP@ng có ý nghJa @ phPmng th�c làm m� th� 4. So vSi phPmng th�c 1, chi6u cao cây m� c7a các gi3ng 9ã



t�ng tb 6,3-10,2 cm, trong 9ó dòng U1080 có m�c t�ng cao nh,t (10,2 cm), gi3ng IR64-Sub1 t�ng th,p nh,t (6,3 cm). �ây là sK t�ng trP@ng v6 chi6u cao cây

m� r,t có ý nghJa 93i vSi nhHng vùng canh tác lúa có mKc nPSc thPQng xuyên giH @ m�c 30-35 cm trong ru�ng.

BBBB\\\\ng 4. ng 4. ng 4. ng 4. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn sn sn sn s3333 bông/m bông/m bông/m bông/m2222 c c c c7777a các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa @@@@ 9i 9i 9i 9i6666u kiu kiu kiu ki****n ngn ngn ngn ngOOOOp úng p úng p úng p úng trong vtrong vtrong vtrong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018


PhPmng th�c 2

PhPmng th�c 3

PhPmng th�c 4

CV% LSD0,05

1 U1080 120 147 225 297 1,6 6,4 2 Swarna Sub1 (b3) 99 114 150 315 4,7 8,5 3 TL6 (m�) 90 90 105 195 7,5 17,9 4 IR64-Sub1 (9/c) 105 141 216 285 5,0 18,6

KCt qu\ theo dõi s3 bông/m2 9P/c trình bày t�i b\ng 4 cho th,y, @ phPmng th�c làm m� thông thPQng (phPmng th�c 1), t,t c\ các dòng, gi3ng h>u nhP không 9� nhánh, s3 bông/m2 th,p, dao 9�ng 90 - 120 bông/m2. � phPmng th�c làm m� c\i tiCn PT2 và PT3, s3 bông/m2 c7a các dòng, gi3ng 9ã t�ng lên 9áng k8, trong 9ó, gi3ng IR64-Sub1 t�ng cao nh,t, tb 105 bông/m2 @ phPmng th�c 1 t�ng lên 216 bông/m2 @ phPmng th�c 3. Tuy nhiên, @ c\ 2 phPmng th�c làm m� c\i tiCn PT2 và PT3, gi3ng TL6 không chu ngOp 96u có s3 bông/m2 không thay 9Ni holc thay 9Ni r,t

ít so vSi phPmng th�c làm m� thông thPQng. VSi phPmng pháp làm m� giâm, s3 bông/m2 c7a các dòng, gi3ng tham gia thí nghi*m 9ã t�ng lên r,t cao. �lc bi*t là gi3ng Swarna Sub1có chf tiêu này t�ng lên 315 bông/m2, so vSi cách làm m� thông thPQng là 99 bông/m2 (t�ng >300%). Các dòng, gi3ng khác crng có s3 bông/m2 t�ng khá cao, gi3ng TL6 s3 bông t�ng lên 195 bông/m2. NhP vOy, vSi phPmng th�c làm m� c\i tiCn theo phPmng th�c m� giâm, s3 bông/m2 c7a các dòng, gi3ng 9ã t�ng cao, là ti6n 96 98 cho n�ng su,t cao.

BBBB\\\\ng 5. ng 5. ng 5. ng 5. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn sn sn sn s3333 h h h h��t/bôngt/bôngt/bôngt/bông cccc7777a các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa @@@@ 9i 9i 9i 9i6666u kiu kiu kiu ki****n ngn ngn ngn ngOOOOp úng p úng p úng p úng trong vtrong vtrong vtrong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018


PhPmng th�c 2

PhPmng th�c 3

PhPmng th�c 4

CV% LSD0,05

1 U1080 109 108 98 90 6,0 12,2

2 Swarna Sub1 (b3) 118 113 105 100 4,5 9,7

3 TL6 (m�) 113 110 89 85 7,6 14,0

4 IR64-Sub1 (9/c) 124 120 101 97 4,1 9,0

Theo dõi s3 h�t/bông c7a các dòng, gi3ng trong các phPmng th�c làm m�, kCt qu\ @ b\ng 5 cho th,y, s3 h�t/bông c7a các dòng, gi3ng gi\m d>n trong các phPmng th�c làm m�. � phPmng pháp làm m� thông thPQng, s3 h�t/bông c7a các dòng, gi3ng cao hmn so

vSi các phPmng th�c làm m� c\i tiCn khác, trong 9ó phPmng pháp làm m� giâm có s3 h�t/bông th,p nh,t. �i6u này crng hoàn toàn h/p lý, vì khi s3 bông/m2

t�ng thì s3 h�t/bông l�i gi\m 9i.

BBBB\\\\ng 6. Khng 6. Khng 6. Khng 6. Kh3333i lPi lPi lPi lP////ng 1000 hng 1000 hng 1000 hng 1000 h��t, tt, tt, tt, txxxx l l l l**** lép và lép và lép và lép và \\\\nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn n�ng sun n�ng sun n�ng sun n�ng su,,,,t lý thuyt lý thuyt lý thuyt lý thuyCCCCt ct ct ct c7777a các a các a các a các dòng, gidòng, gidòng, gidòng, gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa @@@@ 9i 9i 9i 9i6666u kiu kiu kiu ki****n ngn ngn ngn ngOOOOp úng trong vp úng trong vp úng trong vp úng trong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018

N�ng su,t lý thuyCt (t�/ha) TT Tên dòng, gi3ng

Kh3i lP/ng 1000 h�t (gam)

Tx l* lép (%) PT1 PT2 PT3 PT4 CV% LSD0,05

1 U1080 25 15 31,4 38,1 52,9 64,2 5,3 4,5 2 Swarna Sub1 (b3) 25 15 26,9 29,6 36,2 72,5 4,9 3,8 3 TL6 (m�) 26 10 22,4 21,8 20,6 36,5 6,7 4,6 4 IR64-Sub1 (9/c) 23 12 29,9 38,9 50,2 63,6 5,5 4,8

Ghi chú: PT- PhPmng th�c



Tb các kCt qu\ trên nhOn th,y n�ng su,t lý thuyCt c7a các dòng, gi3ng tham gia thí nghi*m r,t khác nhau @ các phPmng th�c làm m�. � phPmng th�c làm m� thông thPQng, n�ng su,t lý thuyCt c7a các dòng,

gi3ng là th,p nh,t (tb 22,4-31,4 t�/ha). N�ng su,t lý thuyCt t�ng d>n và 9�t cao nh,t @ phPmng th�c làm m� giâm (36,5-72,5 t�/ha).

BBBB\\\\ng 7. ng 7. ng 7. ng 7. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng tha phPmng tha phPmng tha phPmng th��c làm mc làm mc làm mc làm m�� 9 9 9 9CCCCn n�ng sun n�ng sun n�ng sun n�ng su,,,,t tht tht tht thKKKKc thu cc thu cc thu cc thu c7777a các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gia các dòng, gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa @@@@ 9i 9i 9i 9i6666u kiu kiu kiu ki****n ngn ngn ngn ngOOOOp p p p úng trong vúng trong vúng trong vúng trong vkkkk mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018 mùa 2018


PhPmng th�c 2

PhPmng th�c 3

PhPmng th�c 4

CV% LSD0,05

1 U1080 25,4 28,5 45,8 57,5 2,0 1,5 2 Swarna Sub1 (b3) 23,5 26,0 34,5 52,8 3,6 2,5 3 TL6 (m�) 18,8 19,1 20,0 32,8 6,5 2,9 4 IR64-Sub1 (9/c) 26,4 30,4 40,7 55,0 1,3 0,9

VSi phPmng pháp làm m� thông thPQng, n�ng su,t c7a các dòng, gi3ng chf 9�t 18,8-26,4 t�/ha. PhPmng th�c c\i tiCn th� 2, n�ng su,t c7a các dòng, gi3ng 9ã t�ng lên 9áng k8, t�ng 0,3-4,0 t�/ha so vSi phPmng pháp 1. N�ng su,t c7a các dòng, gi3ng g>n nhP 9P/c 9\m b\o nhP trong 9i6u ki*n gieo c,y bình thPQng @ phPmng th�c làm m� c\i tiCn th� 3, n�ng su,t t�ng cao hmn hzn so vSi phPmng th�c 1 (1,2-14,3 t�/ha). N�ng su,t c7a các gi3ng @ phPmng pháp làm m� giâm 9ã t�ng r,t cao, cao hmn c\ @ 9i6u ki*n canh tác bình thPQng. Trong 9ó dòng U1080 có n�ng su,t cao nh,t, 9�t 57,5 t�/ha. KCt qu\ cho th,y, vSi phPmng pháp c\i tiCn, làm m� theo phPmng pháp m� giâm, n�ng su,t c7a các gi3ng 9ã 9P/c nâng cao hmn r,t nhi6u, cao hmn c\ khi canh tác trên 95ng ru�ng bình thPQng vSi cách làm m� thông thPQng.

4. K T LU6N

Trong giai 9o�n n\y m>m và hình thành cây m�, các dòng/gi3ng lúa mang gen chu ngOp Sub1 có kh\ n�ng vPmn m>m dài và nhanh hmn khi gieo h�t @ các 9� sâu khác nhau. Gieo h�t @ 9� sâu 6-9 cm và theo dõi kCt qu\ mAc sau 12-15 ngày, có th8 9ánh giá sSm kh\ n�ng chu ngOp c7a các gi3ng lúa.

PhPmng th�c làm m� có \nh hP@ng 9Cn sinh trP@ng và n�ng su,t c7a gi3ng lúa trong 9i6u ki*n ngOp úng. Trong cùng m�t mOt 9� gieo, gi3ng lúa mang gen chu ngOp có kh\ n�ng sinh trP@ng, phkc h5i sau ngOp t3t hmn và n�ng su,t cao hmn. Gieo m� vSi mOt 9� 166 kg thóc ngâm/ha, cây m� có s�c sinh trP@ng và chu ngOp t3t hmn.

PhPmng th�c làm m� giâm phù h/p vSi dòng lúa U1080 trong 9i6u ki*n ngOp, cho s3 bông trên khóm, s3 h�t trên bông và n�ng su,t thKc thu cao.

TÀI LIU THAM KH9O

1. TNng ckc Phòng ch3ng thiên tai (2017). Báo cáo phân tích phkc h5i sSm sau cmn bão Damrey t�i Vi*t Nam n�m 2017.

2. Hamamura K. and P.Saengpetch (1977). Varietal differences in seeding internode elongation caused by earthing treatment at the base of rice plant. Japan. J. Breed. 27 (3): 257-266.

3. Hendawy S. E., Suhaibani N. A., Schmidhalter U., Sakagami J. I. (2014). Adaptive traits associated with tolerance to flash flooding during emergence and early seedling growth stages in rice. Plant Omics Journal 7(6): 474-489.

4. IRRI (2013). Standard evaluation system for Rice, P.O. Box 933. 1099, Manila Philippines (5th Edition June 2013).

5. Ismail A. M., Ella E. S., Vergara G. V., Mackill D. J. (2009). Mechanisms associated with tolerance for flooding during germination and early seedling growth in rice (Oryza sativa). Annals of Botany 103: 197 — 209.

6. Mackill D. J., Ismail A. M., Singh U. S., Labios R. V., Paris T. R. (2012). Development and rapid adoption of submergence-tolerant (Sub1) rice varieties.Advances in Agronomy 115: 303 — 356.

7. Xu K., X. Xu, P. C. Ronald, D. J. Mackill (2000). A high-resolution linkage map of the vicinity of the rice submergence tolerance locus Sub1. Molecular & general genetics : MGG, 263(4): 681-689.



8. Xu K., Xu X., Fukao T., Canlas P., Maghirang-Rodriquez R., Huer S., Ismail A. M., Bailey-Serres J., Ronald P. C., Mackill D. J. (2006).

Sub1A is an ethylene-response-factor-like gene that confers submergence tolerance to rice. Nature 442: 705 — 708.

THE RESULTS OF EVALUATION OF FLOODING ABILITYTHE RESULTS OF EVALUATION OF FLOODING ABILITYTHE RESULTS OF EVALUATION OF FLOODING ABILITYTHE RESULTS OF EVALUATION OF FLOODING ABILITY AND INFLUENCE SEEDING AND INFLUENCE SEEDING AND INFLUENCE SEEDING AND INFLUENCE SEEDING METHOD FOR GROWTH OF RICE SUBMERGENCE VARIETIES METHOD FOR GROWTH OF RICE SUBMERGENCE VARIETIES METHOD FOR GROWTH OF RICE SUBMERGENCE VARIETIES METHOD FOR GROWTH OF RICE SUBMERGENCE VARIETIES

Pham Van Tinh, Hoang Ba Tien, Tran Van QuangPham Van Tinh, Hoang Ba Tien, Tran Van QuangPham Van Tinh, Hoang Ba Tien, Tran Van QuangPham Van Tinh, Hoang Ba Tien, Tran Van Quang

SummarySummarySummarySummary Flooding is one of the limiting factors to rice production in the low farmland of many countries in the world, including Vietnam. The rice breeding with flooding tolerance which is one of the solutions to minimize the effects of flooding in these areas. In this study, we evaluate flooding ability of inbred lines which have submergence gene in the germination stage and early stage of seedling by sowing at different deep water levels. The results showed that these submergence lines have mesocotyl elongation and faster. The seeding method have great influence on the growth and yield of the submergence rice lines in flooding condition. These lines have good growth and high yield at sowing density 166kg/hectar. In the same sowing density, submergence lines have good growth and ability to rehibilitate after flooding time. The retransplating method is suitale for submergence rice line U1080 in flooding condition.

Keywords: Keywords: Keywords: Keywords: Submergence, seeding method....

NgPNgPNgPNgPQi Qi Qi Qi phphphph\n bi*n\n bi*n\n bi*n\n bi*n: : : : GSGSGSGS....TSKHTSKHTSKHTSKH. . . . TrTrTrTr>n Duy >n Duy >n Duy >n Duy QuýQuýQuýQuý Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOn bài: On bài: On bài: On bài: 5/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: 6/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy*t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: 13/5/2019

�NH H�#NG C$A M T �� C2Y VÀ CÁC M"C PHÂN �'M �(N SINH TR�#NG VÀ N�NG SU2T GI�NG LÚA

OM11735 C2P NGUYÊN CH$NG T'I HUY�N TR7N �8, T9NH SÓC TR�NG

� � � �llllng Thng Thng Thng Th Tho Tho Tho Tho1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thn Thn Thn Th DPmng DPmng DPmng DPmng1111, Ph, Ph, Ph, Ph��m V�n Lamm V�n Lamm V�n Lamm V�n Lam1111

Nguy Nguy Nguy Nguy��n Thn Thn Thn Th Ng Ng Ng NgAAAAc Maic Maic Maic Mai1111, Hu, Hu, Hu, Hu{{{{nh V�n Nghinh V�n Nghinh V�n Nghinh V�n Nghi****pppp1111, , , ,

Nguy Nguy Nguy Nguy��n Thành PhPn Thành PhPn Thành PhPn Thành PhPSSSScccc1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thanh Tún Thanh Tún Thanh Tún Thanh Tú1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT Thí nghi*m xác 9nh \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lP/ng phân 9�m 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t c7a gi3ng lúa OM11735 9P/c thKc hi*n vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 — 2018 t�i ,p Nam Chánh, xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng. Thí nghi*m 9P/c b3 trí theo ki8u lô phk (Split - plot), llp l�i 3 l>n. Lô chính g5m 5 m�c phân 9�m (kg N/ha) thay 9Ni tb 60, 80, 100, 120 và 93i ch�ng 9a phPmng 110 kg N/ha (�C�P). Lô phk g5m 5 mOt 9� c,y: 20 x 20 cm (26 bki/m2), 15 x 20 cm (33 bki/m2), 15 x 15 cm (44 bki/m2), 20 x 10 cm (51 bki/m2), 15 x 10 cm (67 bki/m2). KCt qu\ thí nghi*m 9ã xác 9nh @ vk hè thu 2017 c,y mOt 9� 15 x 20 cm (33 bki/m2), bón phân theo li6u lP/ng 80 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ha, và @ vk 9ông xuân 2017-2018 c,y vSi mOt 9� 15 x 15 cm (44 bki/m2) và bón phân theo li6u lP/ng 100 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ha, cho s3 bông/m2, s3 h�t chhc trên bông và n�ng su,t trung bình cao nh,t (5,66 t,n/ha vk hè thu và 4,58 t,n/ha vk 9ông xuân).

TTTTbbbb khóa khóa khóa khóa: Gi3ng OM11735, mOt 9� c,y, phân 9�m, 9ông xuân, hè thu, n�ng su,t.

1. .:T V;N .% 3

Ngày nay, canh tác lúa glp nhi6u khó kh�n do tình hình biCn 9Ni khi hOu nhP sK nóng lên c7a toàn c>u, nhi*t 9� t�ng cao, mPa gió th,t thPQng, 9lt bi*t là hi*n tP/ng xâm nhOp mln x\y ra ngày càng gay ght t�i các tfnh ven bi8n vùng �BSCL. Do 9ó, ngoài vi*c lKa chAn gi3ng lúa ch3ng chu sâu b*nh, chu phèn, h�n mln…98 thích nghi vSi 9i6u ki*n biCn 9Ni khí hOu hi*n nay thì v,n 96 kw thuOt canh tác crng là m�t trong các yCu t3 \nh hP@ng 9Cn s\n lP/ng lúa c7a vùng. Trong 9ó, xác 9nh mOt 9� gieo tr5ng và lP/ng phân bón h/p lý trong canh tác lúa cho các vùng sinh thái t�i �BSCL nh�m m@ r�ng vùng s\n xu,t các gi3ng lúa mSi là r,t c>n thiCt.

Gi3ng lúa OM11735 9P/c tuy8n chAn t�o tb dòng lúa IR73382-80-9-14-1-2 tb tN h/p lai IR64/Oryza rufipogon Vi*n Lúa 95ng b�ng sông Cgu Long (�BSCL) nhOp n�i tb Vi*n Nghiên c�u Lúa Qu3c TC (IRRI). Gi3ng lúa OM11735 có thQi gian sinh trP@ng 90-95 ngày vSi lúa s�, gi3ng ch3ng chu t3t vSi b*nh 9�o ôn, b*nh cháy bìa lá, r>y nâu và sâu 9kc thân. Gi3ng thích h/p vSi cm c,u canh tác 2-3 vk lúa/n�m

1 Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long

c7a khu vKc �BSCL và thích nghi t3t vSi vùng 9,t b nhi�m phèn, mln khu vKc ven bi8n c7a vùng này. Gi3ng có ti6m n�ng n�ng su,t cao (5-8 t,n/ha), phom ch,t g�o 9�t tiêu chuon xu,t khou, c�ng cây, d�ng hình 9�p. �8 khai thác ti6m n�ng n�ng su,t c7a gi3ng, c>n tiCp tkc nghiên c�u, thg nghi*m các bi*n pháp kw thuOt thâm canh t�i nhi6u vùng sinh thái nhP phù sa, phèn mln… c7a vùng �BSCL. Tb yêu c>u thKc ti�n, 9ã tiCn hành nghiên c�u xác 9nh mOt 9� c,y và lP/ng phân 9�m phù h/p cho gi3ng OM8959 trong 9i6u ki*n vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018 t�i ,p Nam Chánh, xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng.

2. PH/<NG TIN VÀ PH/<NG PHÁP NGHIÊN C*U

2.1. PhPmng ti2.1. PhPmng ti2.1. PhPmng ti2.1. PhPmng ti****nnnn

- Gi3ng lúa OM11735 siêu nguyên ch7ng.

- Di*n tích ru�ng thí nghi*m: 2.500 m2.

- Phân bón, thu3c b\o v* thKc vOt và vOt li*u khác (nylon, xm dba, th� tre, bao lPSi,…).

2.2. PhPmng pháp th2.2. PhPmng pháp th2.2. PhPmng pháp th2.2. PhPmng pháp thKc hi*nKc hi*nKc hi*nKc hi*n

Nghiên c�u 9P/c thKc hi*n t�i xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng liên tiCp trong 2 vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018. Thí nghi*m 9P/c thKc hi*n ngoài 95ng ru�ng, 9P/c b3



trí theo ki8u lô chính-lô phk, g5m: lô chính vSi 5 m�c phân bón, lô phk vSi 5 mOt 9� c,y và 3 l>n llp l�i, di*n tích m�i ô thí nghi*m 20 m2.

Trong 9ó, lô chính: 5 m�c phân 9�m (kg N/ha): 60, 80, 100, 110 (�C�P), 120 trên n6n 50 kg P2O5 — 40 kg K2O/ha (P1 — P5), lô phk: g5m 5 kho\ng cách c,y: 20 x 20 cm (mOt 9� 26 bki/m2), 15 x 20 cm (mOt 9� 33 bki/m2), 15 x 15 cm (mOt 9� 44 bki/m2), 20 x 10 cm (mOt 9� 51 bki/m2), 15 x 10 cm (mOt 9� 67 bki/m2).

Phân bón 9P/c bón theo li6u lP/ng và các thQi k{ bón nhP sau:

Li6u lP/ng bón ThQi gian bón N P2O5 K2O 1 NSKC 1/4 100 1/2 15 NSKC 1/2 0 0 35 NSKC 1/4 0 1/2

Ghi chú: NSKC: Ngày sau khi c,y

2.3. Th2.3. Th2.3. Th2.3. ThQQQQi gian và 9i gian và 9i gian và 9i gian và 9a 9ia 9ia 9ia 9i8888mmmm

- ThQi gian thKc hi*n: Vk hè thu 2017 tb tháng 6/2017-10/2017) và 9ông xuân 2017 -2018, tb tháng 10/2017 — 02/2018.

- �a 9i8m thKc hi*n: ,p Nam Chánh, xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng.


3.1. �3.1. �3.1. �3.1. �lc 9i8m 9,t thí nghi*mlc 9i8m 9,t thí nghi*mlc 9i8m 9,t thí nghi*mlc 9i8m 9,t thí nghi*m

Thí nghi*m thKc hi*n t�i ,p Nam Chánh, xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng. �ây là vùng giáp bi8n nên canh tác lúa b \nh hP@ng trKc tiCp tb nPSc mln c7a cga bi8n Tr>n �6. Vùng này canh tác lúa 2 vk trong n�m: vk hè thu tb tháng 6-10 dPmng lch nhQ mPa 98 l,y nPSc tPSi cho lúa và là mùa vk chính trong n�m, vk 9ông xuân là mùa vk phk thPQng xu3ng gi3ng tb 9>u tháng 11- cu3i tháng 01 n�m sau (dPmng lch) 98 tránh nPSc mln xâm nhOp vào n�i 95ng \nh hP@ng 9Cn sinh trP@ng c7a lúa. �,t 9P/c l,y m|u phân tích tb 9>u vk (trPSc khi c,y), giHa vk (lúa 9� nhánh), lúa vào chhc. KCt qu\ phân tích 9,t (B\ng 1) cho th,y 9,t thí nghi*m thu�c lo�i 9,t phèn (pH=4,0, 4,5 và 5,5), không mln vSi EC tb 1,31 — 1,80 mS/cm (theo USDA, 1983) [8]. Kh\ n�ng trao 9Ni cation trung bình CEC tb 14,4 -23,5 meq/100 g, 9,t thí nghi*m thu�c lo�i 9,t phù sa m�c trung bình (Theo Landon, 1984) [7]. Tuy nhiên, trong vk 9ông xuân 2017-2018 chf s3 pH t�ng lên tb 6,58 9>u vk, 6,08 giHa vk và trPSc thu ho�ch là 5,96. EC trong 9,t dao 9�ng 1,1 -1,74 mS/cm vào giai 9o�n 9>u và giHa vk, nhPng 9Cn cu3i vk là 3,00 mS/cm; EC tb 2,1- 4,0 mS/cm thu�c lo�i 9,t mln nh�. Do 9ó, trong vk hè thu 9,t thí nghi*m thu�c 9,t phèn không nhi�m mln, 9Cn vk 9ông xuân 2017-2018 9,t thí nghi*m b nPSc mln xâm nhOp vào nên có hi*n tP/ng nhi�m mln vào cu3i vk. . . .

BBBB\\\\ng 1. Kng 1. Kng 1. Kng 1. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ phân tích 9 phân tích 9 phân tích 9 phân tích 9,,,,t thí nghit thí nghit thí nghit thí nghi****m tm tm tm t��i i i i ,,,,p Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lch Hch Hch Hch H��i ThPi ThPi ThPi ThP////ng, huyng, huyng, huyng, huy****n Trn Trn Trn Tr>>>>n �n �n �n �6666, , , , ttttffffnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vkkkk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

(Ghi chú: NSC: Ngày sau c,y, KCt qu\ phân tích tb B� môn Khoa hAc 9,t, Vi*n Lúa �BSCL, 2018) KCt qu\ phân tích m|u nPSc t�i các thQi 9i8m

nh�y c\m c7a cây lúa trong ru�ng thí nghi*m qua 2 vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018 9P/c th8 hi*n trong b\ng 2 cho th,y: Trong vk hè thu 2017, khi xu3ng gi3ng môi trPQng nPSc trPSc khi c,y lúa thu�c lo�i phèn nlng (pH=4,2), 9� mln trong nPSc khá cao

(EC≈5,8 mS/cm). �i6u ki*n phèn mln có gây \nh hP@ng 9Cn sinh trP@ng c7a cây lúa giai 9o�n này. Tuy nhiên, giai 9o�n tiCp theo (giai 9o�n lúa 9� nhánh) do trQi có mPa, 9� mln trong nPSc gi\m, pH t�ng d>n t�o 9i6u ki*n 98 cây lúa phkc h5i và tiCp tkc phát tri8n. �Cn giai 9o�n 60 ngày sau c,y pH t�ng lên

Vk hè thu 2017 Vk 9ông xuân 2017-2018 STT

Chf tiêu phân tích 0 NSC 70 NSC 90 NSC 0 NSC 70 NSC 90 NSC

1 pH 4,0 4,5 5,5 6,58 6,08 5,96 2 EC (mS/cm) 1,31 1,38 1,80 1,10 1,74 3,00 3 Ca2+ (meq/100 g) 3,10 3,15 1,54 0,91 1,32 1,22 4 Na+ (meq/100 g) 7,68 2,78 3,17 1,05 1,25 4,87 5 Mg2+ (meq/100 g) 6,85 6,92 6,40 7,44 6,82 3,0 6 K+ (meq/100 g) 0,88 1,03 1,00 1,07 0,92 0,58 7 CEC (meq/100 g) 23,5 16,2 16,2 14,4 14,7 16,5



7,9 và EC ≈3,6 mS/cm, @ giai 9o�n vào chhc và chín pH nPSc tr@ v6 trung tín 6,5 và EC ≈1,7 mS/cm. NhP vOy, trong 9i6u ki*n phèn và mln @ giai 9o�n m�, cây lúa b \nh hP@ng nh� và phkc h5i l�i @ giai 9o�n sau. �i6u này cho th,y, gi3ng OM11735 không chf có kh\ n�ng chu mln mà kh\ n�ng chu phèn crng tPmng 93i t3t.

Trong vk 9ông xuân 2017-2018, kCt qu\ phân tích m|u nPSc t�i các thQi 9i8m nh�y c\m c7a cây lúa cho th,y nPSc trong ru�ng thí nghi*m thu�c lo�i nPSc nhi�m mln, pH tb 7,1-7,8, EC tb 2,7-74 mS/cm. � thQi 9i8m 9>u vk 9� mln trong nPSc th,p (pH: 7,8; EC≈ 2,7 mS/cm) và sau 9ó 9� mln t�ng d>n tb 60 ngày (pH: 7,1; EC≈ 4,5 mS/cm) 9Cn trPSc thu ho�ch 90 ngày sau khi c,y (pH:7,5; EC≈ 7,4 mS/cm). � giai 9o�n 9>u vk (sau khi c,y 9Cn 9� nhánh) lúa không b

\nh hP@ng và phát tri8n bình thPQng. �Cn giai 9o�n trN 9òng lúa có bi8u hi*n trN chOm, nhPng không \nh hP@ng 9Cn sK phát tri8n c7a lá và bông lúa khi trN. �Cn giai 9o�n trPSc thu ho�ch có sK xâm nhOp mln vào trong n�i 95ng nên 9� mln trong nPSc t�ng lên cao (EC≈ 7,4 mS/cm), nhPng do lúa 9ã vào chhc, lúc này lá lúa có hi*n tP/ng khô 9>u lá nhPng không thi*t h�i n�ng su,t.

KCt qu\ phân tích m|u 9,t và m|u nPSc trong ru�ng thí nghi*m vk hè thu 2017 và vk 9ông xuân 2017-2018 cho th,y, gi3ng OM11735 có kh\ n�ng ch3ng chu vSi 9i6u ki*n phèn, mln trong nPSc (pH: 4,2 -7,5 và EC tb 3,4 -7,5 mS/cm) và trong 9,t (pH: 4,05 — 6,58 và EC tb 1,1-3,0 mS/cm) tb giai 9o�n m�, trN 9òng, vào chhc và chín.

BBBB\\\\ng 2. ng 2. ng 2. ng 2. KKKKCCCCt qut qut qut qu\\\\ phân tích m phân tích m phân tích m phân tích m||||u nPu nPu nPu nPSSSSc trong ruc trong ruc trong ruc trong ru��ng thí nghing thí nghing thí nghing thí nghi****m tm tm tm t��i i i i ,,,,p Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lp Nam Chánh, xã Lch Hch Hch Hch H��i ThPi ThPi ThPi ThP////ng, huyng, huyng, huyng, huy****n n n n TrTrTrTr>>>>n �n �n �n �6666, t, t, t, tffffnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vkkkk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

Vk hè thu 2017 Vk 9ông xuân 2017-18 TT Chf tiêu phân tích 0

NSC 15

NSC 60

NSC 90

NSC 0

NSC 15

NSC 60

NSC 90

NSC 1 pH 4,2 4,8 7,9 6,5 7,8 7,3 7,1 7,5 2 EC (mS/cm) 5,8 5,5 3,6 1,7 2,7 3,4 4,5 7,4 3 Ca2+ (meq/100 g) 5,1 6,2 8,5 6,3 10,0 8,0 5,0 3,0 4 Na+ (meq/100 g) 125 90 67 65 102 132 158 230 5 Mg2+ (meq/100 g) 37 37 33 29 67 55 32 76 6 K+ (meq/100 g) 33 33 33 35 43 48 50 17

(Ghi chú: NSC: Ngày sau c,y, kCt qu\ phân tích tb B� môn Khoa hAc 9,t- Vi*n Lúa �BSCL, 2018) 3.2. 3.2. 3.2. 3.2. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng mng mng mng mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y và phân bón 9y và phân bón 9y và phân bón 9y và phân bón 9CCCCn các n các n các n các

yyyyCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng su,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,t git git git gi3333ng lúa ng lúa ng lúa ng lúa OM11735 cOM11735 cOM11735 cOM11735 c,,,,p nguyên chp nguyên chp nguyên chp nguyên ch7777ng tng tng tng t��i huyi huyi huyi huy****n Trn Trn Trn Tr>>>>n �n �n �n �6666, t, t, t, tffffnh nh nh nh Sóc Tr�ng vSóc Tr�ng vSóc Tr�ng vSóc Tr�ng vkkkk hè hè hè hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 thu 2017 và 9ông xuân 2017 thu 2017 và 9ông xuân 2017 thu 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

3.2.1. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t trung bình gi3ng lúa OM11735

MOt 9� c,y là m�t trong nhHng yCu t3 tác 9�ng trKc tiCp 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t thKc tC trong quá trình canh tác lúa. Qua kCt qu\ @ b\ng 3 th,y r�ng mOt 9� c,y có \nh hP@ng 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t thKc tC c7a gi3ng lúa OM11735 trong vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018. Trong vk hè thu 2017 mOt 9� c,y M2 (15 x 20 cm) cho s3 bông/m2 (424 bông) và s3 h�t chhc/bông (83 h�t) cao và khác bi*t so vSi các nghi*m th�c M1 (20 x 20 cm), M3 (15 x 15 cm), M4 (20 x 10 cm) và M5 (15 x 10 cm) theo th� tK (364,82; 412,80; 400,75 và 399,73 bông/m2). N�ng su,t thKc tC

trung bình trên nghi*m th�c c,y mOt 9� M2 (15 x 20 cm) cao nh,t 5,20 t,n/ha, kC 9Cn M3 (15 x 15 cm) 5,10 t,n/ha và M4 (20 x 10 cm) là 5,0 t,n/ha khác bi*t so vSi nghi*m th�c c,y mOt 9� M1 (20 x 20 cm) là 4,8 t,n/ha và M5 (15 x 10 cm) vSi 4,6 t,n/ha qua phân tích th3ng kê. Trong vk 9ông xuân 2017-2018, mOt 9� c,y M3 (15 x 15 cm) cho s3 bông/m2 (387 bông), s3 h�t chhc/bông (77 h�t) tPmng 9Pmng vSi mOt 9� c,y M4 (20 x 10 cm) (402 bông, 75 h�t) và khác bi*t có ý nghJa so vSi các nghi*m th�c còn l�i M1 (20 x 20 cm), M2 (15 x 20 cm), M5 (15 x 10 cm) qua phân tích th3ng kê. TPmng tK, n�ng su,t thKc tC trung bình trên nghi*m th�c c,y mOt 9� M3 (15 x 15 cm) cao 4,06 t,n/ha, tPmng 9Pmng vSi mOt 9� c,y M4 (20 x 10 cm) là 3,90 t,n/ha, nhPng khác bi*t có ý nghJa so vSi các nghi*m th�c còn l�i M1 (20 x 20 cm), M2 (15 x 20 cm), M5 (15 x 10 cm) qua phân tích th3ng kê. Kh3i lP/ng 1000 h�t trung bình là 26,9 -27,0 gram, không có sK khác bi*t giHa các mOt 9�



c,y khác nhau qua 2 vk kh\o sát. Do 9ó, c,y vSi mOt 9� quá thPa hay quá dày không làm t�ng n�ng su,t lúa trong c\ vk hè thu và 9ông xuân. KCt qu\ này phù h/p vSi kCt qu\ c7a Nguy�n Th Trâm (2007) [6], Nguy�n NhP Hà (2006) [3] và Nguy�n NgAc �* (2009) [1].

KCt qu\ thí nghi*m cho th,y gi3ng lúa OM11735 trong vk hè thu 2017 c,y vSi mOt 9� M2 (15 x 20 cm -33 bki/m2) và vk 9ông xuân 2017-2018 c,y vSi mOt 9� M3 (15 x 15 cm - 44 bki/m2) cho các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t trung bình cao nh,t (5,20 t,n/ha trong vk hè thu 2017 và 4,06 t,n/ha vk 9ông xuân 2017-2018).

BBBB\\\\ng 3. ng 3. ng 3. ng 3. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a ma ma ma mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y 9y 9y 9y 9CCCCn các n các n các n các yyyyCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thànhu thànhu thànhu thành n�ng su n�ng su n�ng su n�ng su,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,tttt gigigigi3333ng lúa OM11735 cng lúa OM11735 cng lúa OM11735 cng lúa OM11735 c,,,,p p p p nguyên chnguyên chnguyên chnguyên ch7777ng tng tng tng t��i huyi huyi huyi huy****n Trn Trn Trn Tr>>>>n �n �n �n �6666 t t t tffffnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vkkkk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

Ghi chú: + Các chH cái theo sau các s3 trong cùng m�t c�t có cùng m|u tK thì không khác bi*t qua phân tích th3ng kê @ m�c ý nghJa 5%.

+ MOt 9� c,y (M): M1: 20 x 20 cm (mOt 9� 26 bki/m2), M2: 15 x 20 cm (mOt 9� 33 bki/m2, M3: 15 x 15 cm (mOt 9� 44 bki/m2), M4: 20 x 10 cm (mOt 9� 51 bki/m2) và M5: 15 x 10 cm (mOt 9� 67 bki/m2).

3.2.2. �nh hP@ng c7a m�c phân 9�m 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa OM11735

KCt qu\ @ b\ng 4 cho th,y m�c 9� bón phân 9�m có \nh hP@ng 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t trung bình c7a gi3ng lúa OM11735 nguyên ch7ng trong vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018. Trong vk hè thu 2017, các m�c phân 9�m khác nhau cho các yCu t3 c,u thành n�ng su,t (s3 bông/m2 và s3 h�t chhc/bông, tx l* chhc) và n�ng su,t trung bình c7a gi3ng lúa khác nhau. M�c phân bón P2 (80 kg N) cho s3 bông/m2 và s3 h�t chhc/bông cao nh,t và khác bi*t so vSi m�c phân bón P1 (60 kg N) và P5 (120 kg N). N�ng su,t trung bình cao nh,t (5,31 t,n/ha) khi bón phân 9�m m�c P2 (80 kg N/ha) và

khác bi*t so vSi các m�c phân 9�m còn l�i P4 (110 kg N/ha), P1 (60 kg N/ha) và P3 (100 kg N/ha) l>n lP/t là 4,82, 4,90 và 5,05 t,n/ha theo th� tK và th,p nh,t là 4,62 t,n/ha khi bón phân m�c P5 (120 kg N/ha). Trong vk 9ông xuân 2017-2018, các m�c phân 9�m khác nhau cho s3 bông/m2 và n�ng su,t trung bình khác nhau và khác bi*t có ý nghJa th3ng kê. Khi bón m�c phân 9�m P3 (100 kg N/ha) cho s3 bông/m2 (408 bông) và s3 h�t trên bông (77 h�t/bông) cao, n�ng su,t trung bình 9�t 4,09 t,n/ha, khác bi*t có ý nghJa so vSi các m�c bón phân 9�m còn l�i (60, 80, 110 và 120 kg N/ha). KCt qu\ này phù h/p vSi kCt qu\ nghiên c�u c7a Nguy�n V�n Hoan (1999) [4] và Nguy�n NgAc �* (2009) [1].

Nghi*m th�c S3 bông/m2

H�t chhc/bông

Tx l* chhc (%)

Kh3i lP/ng 1000 h�t (g)

N�ng su,t (t,n/ha)

Vk hè thu 2017 M1 364 d 82 ab 76 a 27,0 4,8 bc M2 426 a 83 a 73 a 26,8 5,20 a M3 412 b 80 b 74 a 26,8 5,10 a M4 400 bc 75 c 74 a 26,8 5,0 ab M5 399 c 73 c 73 a 27,0 4,60 c

Trung bình 400 79 74 26,9 4,94 CV(%) 6,2 5,3 3,9 1,5 5,6 F (M) ** * * ns ** Vk 9ông xuân 2017-2018

M1 348 b 70 b 73 a 27 3,49 c M2 356 b 72 b 72 a 27 3,82 b M3 387 a 77 a 72 a 27 4,06 a M4 402 a 75 a 67 b 27 3,90 ab M5 394 a 72 b 65 b 27 3,41 c

Trung bình 378 73 70 27,0 3,74 CV(%) 6,5 3,7 6,7 7 7,1 F(M) ** ** * ns ns



KCt qu\ thí nghi*m cho th,y gi3ng lúa OM11735 vSi phPmng pháp c,y khi canh tác trong vk hè thu 2017 li6u lP/ng phân bón m�c 80 N-50 P2O5- 40 K2O

kg/ha và 100 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ha trong vk 9ông xuân 2017-2018 sM cho các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t trung bình cao nh,t.

BBBB\\\\ng 4. ng 4. ng 4. ng 4. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phân bón 9a phân bón 9a phân bón 9a phân bón 9CCCCn các các yn các các yn các các yn các các yCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u u u u thành n�ng suthành n�ng suthành n�ng suthành n�ng su,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,t git git git gi3333ng lúa OM11735 ng lúa OM11735 ng lúa OM11735 ng lúa OM11735 cccc,,,,y ty ty ty t��i huyi huyi huyi huy****n Trn Trn Trn Tr>>>>n �n �n �n �6666, t, t, t, tffffnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vnh Sóc Tr�ng vkkkk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 hè thu 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

(Ghi chú: Các chH cái theo sau các s3 trong cùng m�t c�t có cùng m|u tK thì không khác bi*t qua phân tích th3ng kê @ m�c ý nghJa 5%.

M�c phân bón (P): P1: 60 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha; P2: 80 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha, P3: 100 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha; P4: 110 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha; P5: 120 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha).

3.2.3. TPmng tác giHa mOt 9� c,y và m�c phân bón 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa OM11735

KCt qu\ trong b\ng 5 cho th,y có sK \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và m�c bón phân 9�m 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t c7a gi3ng lúa OM11735, nhPng không có sK tPmng tác giHa 2 yCu t3 trên trong vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017-2018. Trong vk hè thu 2017 có th8 th,y, có sK \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và m�c bón phân 9�m 9Cn s3 bông trên h�t, h�t chhc/bông và n�ng su,t thKc tC, nhPng không \nh hP@ng 9Cn kh3i lP/ng 1000 h�t c7a gi3ng lúa OM11735. Trong 9ó nghi*m th�c P2M2 (c,y mOt 9� 15 x 20 cm, bón 80 kg N/ha) cho s3 bông/m2 (462 bông), s3 h�t chhc trên bông (88 h�t) và n�ng su,t (5,7 t,n/ha) cao nh,t, khác bi*t so vSi các nghi*m th�c khác (P2M1, P2M3, P2M4 và P2M5) trong cùng thí nghi*m. Trong vk 9ông xuân 2017-2018 có th8 th,y có sK \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và

m�c bón phân 9�m 9Cn s3 bông trên m2, h�t chhc/bông và n�ng su,t thKc tC, nhPng không \nh hP@ng 9Cn kh3i lP/ng 1000 h�t c7a gi3ng lúa OM11735. Trong 9ó nghi*m th�c P3M3 (c,y mOt 9� 15 x 15 cm và bón 100 kg N/ha) cho s3 bông/m2 (437 bông), s3 h�t chhc trên bông (80 h�t) và n�ng su,t (4,58 t,n/ha) cao hmn so vSi các mOt 9� c,y khác (P3M1, P3M2 và P3M5) trong cùng m�c phân bón. Có sK tPmng tác giHa mOt 9� c,y và m�c bón phân 9�m 9Cn s3 h�t chhc trên bông trong vk 9ông xuân 2017-2018. Tb kCt qu\ thí nghi*m cho th,y trong canh tác gi3ng lúa mSi nghn ngày mOt 9� c,y dày hay c,y thPa kCt h/p vSi m�c bón phân th,p hay cao không làm t�ng s3 bông trên 9mn v di*n tích và s3 h�t chhc trên bông. MOt 9� vba ph\i và m�c phân bón h/p lý sM làm t�ng s3 bông trên di*n tích, t�ng s3 h�t chhc trên bông cao nh,t và crng góp ph>n t�ng n�ng su,t lúa trên cùng di*n tích canh tác

M�c phân S3 bông/m2

H�t

chhc/bông Tx l* chhc

(%) Kh3i lP/ng 1000 h�t (g)

N�ng su,t (t,n/ha)

Vk hè thu 2017 P1 364 d 76 bc 78 a 26,9 4,90 bc P2 426 a 81 a 75 ab 26,8 5,31 a P3 412 b 79 a 74 abc 27,0 5,05 b P4 400 bc 79 ab 73 bc 26,8 4,82 cd P5 399 c 74 c 71 c 26,9 4,62 d

Trung bình 400 78 74 26,8 4,94 CV(%) 4,9 5,7 6,3 1,7 4,2 F (P) ** * * ns **

Vk 9ông xuân 2017-2018 P1 366 b 70 67 26,8 3,45 b P2 381 b 75 69 26,9 3,77 ab P3 408 a408 a408 a408 a 77777777 70 26,7 4,09 a P4 365 b 74 70 26,9 3,73 ab P5 368 b 71 73 27,0 3,64 b

Trung bình 378 73 70 26,9 3,74 CV (%) 9,6 8,8 13 1,0 11,2 F(P) ** ns ns ns *



(Nguy�n NgAc �* (2009) [1], Nguy�n Th Trâm (2007) [6]).

KCt qu\ cho th,y gi3ng lúa OM11735 trong vk hè thu 2017 c,y mOt 9� 15 x 20 cm - 33 bki/m2, bón

80 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha và vk 9ông xuân 2017-2018 c,y vSi mOt 9� 15 x 15 cm và bón 100 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha cho s3 bông/m2, s3 h�t chhc trên bông và n�ng su,t trung bình cao nh,t.

BBBB\ng 5. TPmng tác giHa \ng 5. TPmng tác giHa \ng 5. TPmng tác giHa \ng 5. TPmng tác giHa mmmmOt 9� c,y và phân bón 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa Ot 9� c,y và phân bón 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa Ot 9� c,y và phân bón 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa Ot 9� c,y và phân bón 9Cn các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t gi3ng lúa OM11735 cOM11735 cOM11735 cOM11735 c,p nguyên ch7ng t�i huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng vk hè th,p nguyên ch7ng t�i huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng vk hè th,p nguyên ch7ng t�i huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng vk hè th,p nguyên ch7ng t�i huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017u 2017 và 9ông xuân 2017u 2017 và 9ông xuân 2017u 2017 và 9ông xuân 2017----2018201820182018

Vk hè thu 2017 Vk 9ông xuân 2017-2018

TT

Nghi*m th�c

S3 bông/m2 (bông)

H�t chhc/ bông (h�t)

Tx l* chhc (%)

P.1000 h�t

(gram)

N�ng su,t

(t,n/ha)

S3 bông/m2 (bông)

H�t chhc/ bông (h�t)

Tx l* chhc (%)

P. 1000 h�t

(gram)

N�ng su,t

(t,n/ha) 1 P1M1 329 c 81 a 78 27,0 4,59 b 327 b 62 d 69 27,0 3,30 ab 2 P1M2 419 a 82 a 77 26,4 5,04 ab 356 ab 68 c 72 26,7 3,69 a 3 P1M3 438 a 77 a 79 26,6 5,21 a 355 ab 78 a 68 26,6 3,50 ab 4 P1M4 373 b 69 b 76 27,3 4,82 ab 385 a 74 ab 64 26,9 3,65 a 5 P1M5 374 b 69 b 79 27,1 4,84 ab 404 a 70 bc 62 26,7 3,13 b 6 P2M1 402 b 84 ab 79 26,7 5,31 ab 355 b 75 a 70 26,8 3,32 c 7 P2M2 462 a 88 a 73 27,0 5,66 a 349 b 77 a 73 26,7 4,04 a 8 P2M3 412 b 83 ab 74 26,5 5,18 ab 399 ab 76 a 72 27,1 4,17 a 9 P2M4 407 b 79 bc 75 26,8 5,25 ab 424 a 77 a 63 27,1 3,82 ab 10 P2M5 407 b 73 c 76 27,2 4,99 b 377 ab 69 b 66 27,1 3,48 bc 11 P3M1 383 a 82 ab 79 27,2 5,09 ab 375 b 73 b 74 26,7 3,84 c 12 P3M2 426 a 86 a 71 26,8 5,18 a 358 b 81 a 71 26,7 4,01 bc 13 P3M3 421 a 82 ab 75 27,0 5,28 a 437 a 80 a 73 26,9 4,58 a 14 P3M4 399 a 75 bc 72 26,9 4,99 ab 438 a 78 a 67 26,5 4,30 ab 15 P3M5 404 a 72 c 75 27,1 4,68 b 431 a 73 b 66 26,9 3,75 c 16 P4M1 369 b 83 a 75 27,3 4,61 a 320 b 72 bc 74 27,1 3,44 c 17 P4M2 420 a 81 ab 71 27,0 5,10 a 351 ab 68 c 70 27,1 3,66 bc 18 P4M3 401 ab 80 ab 72 26,4 4,72 a 368 ab 80 a 73 26,6 4,12 a 19 P4M4 387 ab 74 b 74 26,4 4,98 a 388 a 72 bc 71 26,8 3,94 ab 20 P4M5 392 ab 74 b 72 26,8 4,67 a 398 a 76 ab 62 26,9 3,47 c 21 P5M1 368 b 78 a 70 27,0 4,25 b 365 a 71 ab 76 27,0 3,56 ab 22 P5M2 420 a 78 a 73 26,9 5,01 a 365 a 68 b 76 27,2 3,70 ab 23 P5M3 406 ab 77 a 70 27,3 4,97 a 374 a 71 ab 73 26,8 3,93 a 24 P5M4 386 ab 65 b 75 26,5 4,85 a 377 a 74 a 72 26,8 3,79 a 25 P5M5 386 ab 68 b 66 26,7 4,00 b 359 a 70 ab 67 27,0 3,25 b F(PxM) ns ns ns ns ns ns ** ns ns ns

Ghi chú: Các giá tr trung bình trong cùng m�t c�t/hàng theo sau cùng m|u tK thì không khác bi*t qua phân tích th3ng kê @ m�c ý nghJa 5%, **: khác bi*t @ m�c ý nghJa 1%; *: khác bi*t @ m�c ý nghJa 5%; ns: không khác bi*t.

+ M�c phân bón (P): P1: 60 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha; P2: 80 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha, P3: 100 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha; P4: 110 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha,P5: 120 N-50 P2O5 — 40 K2O kg/ha.

+ MOt 9� c,y (M): M1: 20 x 20 cm (mOt 9� 26 bki/m2), M2: 15x20 cm (mOt 9� 33 bki/m2, M3: 15x15 cm (mOt 9� 44 bki/m2), M4: 20x10 cm (mOt 9� 51 bki/m2) và M5: 15x10 cm (mOt 9� 67 bki/m2).

4. K T LU6N

Trong vk hè thu 2017 và 9ông xuân 2017 - 2018 kCt qu\ nghiên c�u \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và m�c phân 9�m 9Cn n�ng su,t và các yCu t3 c,u thành n�ng su,t c7a gi3ng lúa OM11735 c,y nguyên ch7ng cho th,y:

- Gi3ng OM11735 có kh\ n�ng ch3ng chu vSi 9i6u ki*n phèn, mln trong nPSc (pH: 4,0 -7,65 và EC tb 3,4 -7,5 mS/cm) và trong 9,t (pH: 4,05 — 6,58 và EC tb 1,1-3,0 mS/cm).

- Gi3ng lúa OM11735 c,y vSi mOt 9� M2 (15 x 20 cm -33 bki/m2) cho n�ng su,t cao nh,t 5,20 t,n/ha trong vk hè thu 2017 và vk 9ông xuân 2017-2018 c,y



vSi mOt 9� 15 x 15 cm - 44 bki/m2 9�t n�ng su,t cao nh,t 4,06 t,n/ha.

- �3i vSi gi3ng lúa OM11735 vSi phPmng pháp c,y khi canh tác trong vk hè thu 2017 li6u lP/ng phân bón m�c 80 N-50 P2O5-40 K2O kg/ha và 100 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ha trong vk 9ông xuân 2017-2018 cho các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t trung bình cao nh,t.

- �3i vSi gi3ng lúa OM11735 trong vk hè thu 2017 c,y mOt 9� 15 x 20 cm - 33 bki/m2, bón phân theo m�c 80 N-50 P2O5-40 K2O kg/ha và vk 9ông xuân 2017-2018 c,y vSi mOt 9� 15 x 15 cm -44 bki/m2

và bón phân theo m�c 100 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ha cho s3 bông/m2, s3 h�t chhc trên bông và n�ng su,t trung bình cao nh,t.

LLLL�I C�M �N�I C�M �N�I C�M �N�I C�M �N Công trình nghiên c�u này là kCt qu\ c7a 96 tài

c,p B� “S\n xu,t thg hai gi3ng lúa chu mln OM8959 và OM11735 t�i vùng 95ng b�ng sông Cgu Long”. TOp th8 nhóm tác gi\ xin ggi lQi c\m mn chân thành 9Cn Vi*n Lúa 95ng b�ng sông Cgu Long, Trung tâm Gi3ng NN Sóc Tr�ng, Chi ckc Tr5ng trAt và BVTV tfnh Sóc Tr�ng, UBND xã Lch H�i ThP/ng, huy*n Tr>n �6, tfnh Sóc Tr�ng 9ã t�o 9i6u ki*n trong su3t quá trình thKc hi*n thí nghi*m.

TÀI LIU THAM KH9O 1. Nguy�n NgAc �*, 2009. Giáo trình cây lúa.

Nhà Xu,t b\n ��i hAc Qu3c gia TP. HCM, 2009. 2. Nguy�n NhP Hà, 1999. Phân bón cho cây lúa

nghn ngày, thâm canh trên 9,t phù sa sông H5ng. LuOn án TiCn sJ Nông nghi*p. TrPQng ��i hAc Nông nghi*p I, Hà N�i.

3. Nguy�n NhP Hà, 2006. Giáo trình bón phân cho cây tr5ng. NXB Nông nghi*p Hà N�i 2006.

4. Nguy�n V�n Hoan, 1999. HPSng d|n kw thuOt thâm canh các gi3ng lúa ch,t lP/ng cao. NXB Nông nghi*p - Hà N�i, 1999.

5. Nguy�n V�n LuOt, 2001. Cây lúa Vi*t Nam thC kx 20. NXB Nông nghi*p.

6. Nguy�n Th Trâm, 2007. KCt qu\ chAn t�o gi3ng lúa lai c7a Vi*n Sinh hAc Nông nghi*p. H�i th\o qu3c tC lúa lai và h* sinh thái nông nghi*p. TrPQng �H NN I Hà N�i, ngày 22 - 24 tháng 11 n�m 2007. NXB Nông nghi*p Hà N�i, trang 24.

7. Landon J. R., 1984. Booker Soil Manual: A handbook of soil survey and agricultural land evaluation in the tropics. USA, Longman Inc. New York.

8. USDA, 1983. Soil survey of Wabash county Indiana. Soil conservation service.

INFLUENCE OF DIFFERENT TRANSPLAINFLUENCE OF DIFFERENT TRANSPLAINFLUENCE OF DIFFERENT TRANSPLAINFLUENCE OF DIFFERENT TRANSPLANTING DENSITY AND NITROGEN FERTILIZER NTING DENSITY AND NITROGEN FERTILIZER NTING DENSITY AND NITROGEN FERTILIZER NTING DENSITY AND NITROGEN FERTILIZER LEVEL TO GROWING AND YIELD OFLEVEL TO GROWING AND YIELD OFLEVEL TO GROWING AND YIELD OFLEVEL TO GROWING AND YIELD OF OM11735 RICE VARIETY ON TRAN DE DOM11735 RICE VARIETY ON TRAN DE DOM11735 RICE VARIETY ON TRAN DE DOM11735 RICE VARIETY ON TRAN DE DISTRICT, ISTRICT, ISTRICT, ISTRICT,

SOC TRANG PROVINCE SOC TRANG PROVINCE SOC TRANG PROVINCE SOC TRANG PROVINCE Dang Thi Tho, Nguyen Thi Duong, Pham Van LamDang Thi Tho, Nguyen Thi Duong, Pham Van LamDang Thi Tho, Nguyen Thi Duong, Pham Van LamDang Thi Tho, Nguyen Thi Duong, Pham Van Lam

Nguyen Thi Ng Nguyen Thi Ng Nguyen Thi Ng Nguyen Thi NgAAAAc Mai, Huynh Van Nghiep, c Mai, Huynh Van Nghiep, c Mai, Huynh Van Nghiep, c Mai, Huynh Van Nghiep, Nguyen Thanh Phuoc, Nguyen Thanh Tu Nguyen Thanh Phuoc, Nguyen Thanh Tu Nguyen Thanh Phuoc, Nguyen Thanh Tu Nguyen Thanh Phuoc, Nguyen Thanh Tu

SummarySummarySummarySummary Experimental effects of transplanting density and nitrogen fertilizer level on the yield component and grain yield of OM11735 rice variety were carried out in wet season 2017 and dry season 2017 — 2018, in Nam Chanh hamlet, Lich Hoi Thuong commune, Tran De district, Soc Trang province. The experiment was designed in split - plot, repeated 3 times. The main plot consists of 5 fertilizer levels (kg N/ha): 60, 80, 100, 120 and local control 110 kg N/ ha. The sub-plot includes 5 transplanting density: spacing 20 x 20 cm (density 26 hills/m2), spacing 15 x 20 cm (33 hills/m2), spacing 15 x 15 cm (density 44 hills/m2), spacing 20 x 10 cm (density 51 hills/m2), 15 x 10 cm (density 67 hills/m2). Experimental results have determined transplanting density 15 x 20 cm - 33 hills/m2, fertilizing according to formula 80 N-50 P2O5-40 K2O kg/ ha for wet season 2017, and transplanting density 15 x 15 cm - 44 hills/m2 and fertilizing 100 N-50 P2O5- 40 K2O kg/ ha, the highest panicles per 1 square, the number grain filling per panicles and the highest average grain yield (5.66 ton/ha in wet season and 4.58 ton/ha in dry season). KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: OM11735 rice variety, transplanting density, nitrogen fertilizer level, wet season, dry season, yield. NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hi6666nnnn Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOn bài: On bài: On bài: On bài: 8/4/2019 Ngày thông qua pNgày thông qua pNgày thông qua pNgày thông qua phhhh\n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: 8/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy*t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: 15/5/2019

NGHIÊN C"U XÂY D<NG QUY TRÌNH K? THU T CANH TÁC LÚA TIÊN TI(N CHO VÙNG NAM TRUNG B�

LLLL��i �i �i �i �ình Hòeình Hòeình Hòeình Hòe1111, H, H, H, H5555 S S S Swwww Công Công Công Công1111, �inh Qu, �inh Qu, �inh Qu, �inh Qu3333c Huyc Huyc Huyc Huy1111, �, �, �, �� Minh Hi Minh Hi Minh Hi Minh Hi****nnnn1111,,,,

Ph Ph Ph Ph��m V�n Nhânm V�n Nhânm V�n Nhânm V�n Nhân1111, Tr, Tr, Tr, Trnh Thanh Smnnh Thanh Smnnh Thanh Smnnh Thanh Smn1111, H, H, H, H5555 L L L L**** Quyên Quyên Quyên Quyên1111, Tr, Tr, Tr, Tr>>>>n Thn Thn Thn Th Nga Nga Nga Nga1111, , , , Ph�Ph�Ph�Ph�m V�n Linhm V�n Linhm V�n Linhm V�n Linh2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT KCt qu\ nghiên c�u t�i vùng Nam Trung b� tb n�m 2017-2018 cho th,y, quy trình kw thuOt canh tác tiên tiCn trong s\n xu,t lúa so vSi 93i ch�ng 9�t n�ng su,t lúa cao hmn trung bình 479-546 kg/ha (6,9- 8,0%); l/i nhuOn t�ng 6,482- 6,495 tri*u 95ng/ha; gi\m chi phí s\n xu,t 2,85-3,38 tri*u 95ng/ha (10,1-12,0%); gi\m lP/ng 9�m 28-37 kg N/ha (22,58-27,8%); gi\m lP/ng thu3c BVTV, gi\m trên 30% s3 l>n tPSi nPSc. ThKc hi*n quy trình canh tác tiên tiCn 9ã giúp gi\m tNng lP/ng khí phát th\i quy 9Ni tb 814,3-937,4 kg CO2e/ha/vk so vSi 93i ch�ng. Mô hình áp dkng kw thuOt canh tác tiên tiCn 96 xu,t so vSi 93i ch�ng 9ã gi\m chi phí s\n xu,t trung bình 3,0-3,1 tri*u 95ng/ha (11,6-11,8%); n�ng su,t lúa t�ng 486-581 kg/ha (6,8-7,4%); l/i nhuOn t�ng 9,576 - 11,305 tri*u 95ng/ha (46,26-49,20%).

TTTTbbbb k k k khóahóahóahóa: Kw thuOt, canh tác lúa, tiên tiCn, Nam Trung b�.

1. .:T V;N .% 4 Trong nhHng n�m g>n 9ây, n�ng su,t và hi*u

qu\ trong s\n xu,t lúa @ vùng Nam Trung b� nhìn chung t�ng r,t chOm, do chi phí s\n xu,t còn cao và giá c\ thiCu Nn 9nh. Kh\ n�ng t�ng n�ng su,t ngày càng khó kh�n hmn do sK tác 9�ng tiêu cKc c7a biCn 9Ni khí hOu và sK suy gi\m 9� phì c7a 9,t. Trong nhi6u n�m qua, vi*c sg dkng phân hHu cm chPa 9P/c quan tâm 9úng m�c làm cho 9,t m,t d>n kCt c,u, gi\m kh\ n�ng giH nPSc và h,p phk dinh dP�ng, sK 9a d�ng c7a vi sinh vOt trong 9,t gi\m (Nguy�n V�n B�, 2014; Nguy�n Thm, 2018). Tình tr�ng l�m dkng phân vô cm (nh,t là phân 9�m) và thu3c trb dch h�i còn khá phN biCn, cùng vSi tOp quán giH nPSc thPQng xuyên trong ru�ng không chf làm t�ng chi phí s\n xu,t, gây ô nhi�m môi trPQng mà còn làm t�ng lP/ng khí phát th\i (N2O, CH4, CO2,...) gây hi*u �ng nhà kính. Hi*n nay, vi*c gi\m phát th\i khí nhà kính 9ang là 9nh hPSng Pu tiên @ nPSc ta nh�m thúc 9oy phát tri8n s\n xu,t nông nghi*p xanh theo hPSng hi*u qu\, an toàn, phát tri8n b6n vHng (B� Nông nghi*p & PTNT, 2011).

ThQi gian qua 9ã có khá nhi6u kw thuOt tiCn b� 9P/c khuyCn cáo vào s\n xu,t lúa, tuy nhiên do còn glp nhi6u yCu t3 rào c\n và áp dkng chPa 95ng b� nên hi*u qu\ 9em l�i còn th,p. �8 góp ph>n làm gi\m chi phí s\n xu,t, nâng cao giá tr s\n phom, gi\m thi8u ô nhi�m môi trPQng trong s\n xu,t lúa,

1 Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ 2 Viện KHKT Nông nghiệp Bắc Trung bộ.

c>n nghiên c�u xây dKng qui trình kw thuOt canh tác tiên tiCn, phù h/p vSi 9i6u ki*n s\n xu,t c7a 9a phPmng và có sK liên kCt vSi các doanh nghi*p trong 9>u tP và tiêu thk s\n phom. �ây crng là m�t trong nhHng mkc tiêu c>n 9�t 9P/c c7a dK án: S\n phom lúa g�o Vi*t Nam ch,t lP/ng cao, n�ng su,t cao.

2. V6T LIU VÀ PH/<NG PHÁP NGHIÊN C*U 2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VOOOOt lit lit lit li****u nghiên cu nghiên cu nghiên cu nghiên c��u u u u Sg dkng các gi3ng lúa ch,t lP/ng cao phù h/p

vSi nhu c>u s\n xu,t lúa hàng hóa c7a doanh nghi*p; t�i Bình �nh b3 trí thí nghi*m và mô hình sg dkng gi3ng lúa VTNA2; t�i Qu\ng Nam trong vk 9ông xuân 2016-2017 sg dkng gi3ng NCp 87, trong hè thu 2017 gi3ng BC15, vk 9ông xuân 2017-2018 gi3ng VN121.

Sg dkng h�t gi3ng c,p nguyên ch7ng holc xác nhOn;

Sg dkng các d�ng phân bón: Lân Lâm Thao, kaliclorua; phân NPK lo�i 16-16-8-13S; CTI và CT2 sg dkng 9�m Phú Mw; CT3 và mô hình sg d�ng 9�m h�t vàng �>u Trâu 46A+ c7a Nhà máy phân bón Bình �i6n.

2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c2.2. PhPmng pháp nghiên c��uuuu (i). Nghiên c�u xây dKng gói kw thuOt canh tác

lúa tiên tiCn Thí nghi*m g5m 3 công th�c (ký hi*u CT1, CT2,

CT3). + CT1: Quy trình canh tác lúa 9ang 9P/c nông

dân áp dkng. (Tb kCt qu\ 9i6u tra thKc tr�ng s\n xu,t lúa trên

9a bàn c7a tfnh).



+ CT2: Quy trình kw thuOt 9ang 9P/c tfnh khuyCn cáo.

(Do Trung tâm KhuyCn nông c7a tfnh cung c,p). + CT3: Quy trình do dK án 96 xu,t. Kw thuOt canh tác áp dkng trong m�i công th�c

9P/c th8 hi*n @ b\ng 1. ThQi gian thKc hi*n: N�m 2017 và 2018 t�i vùng

lúa trAng 9i8m c7a tfnh Bình �nh và Qu\ng Nam, di*n tích m�i công th�c 0,2 ha, không llp l�i.

- PhPmng pháp 9ánh giá các chf tiêu nghiên c�u theo Quy chuon kw thuOt Qu3c gia v6 kh\o nghi*m giá tr canh tác và sg dkng c7a gi3ng lúa (B� Nông nghi*p và PTNT, 2011) và H* th3ng tiêu chuon 9ánh giá ngu5n gen lúa c7a Vi*n Nghiên c�u Lúa Qu3c tC (IRRI, 2013).

- S3 li*u thu thOp 9P/c xg lý b�ng ph>n m6m Statistic 8.2 và Excel.

BBBB\\\\ng 1. ng 1. ng 1. ng 1. KKKKwwww thu thu thu thuOOOOt t t t canh tác áp dcanh tác áp dcanh tác áp dcanh tác áp dkkkkng ng ng ng cho cho cho cho các công thcác công thcác công thcác công th��c thc thc thc thKKKKc nghic nghic nghic nghi****m m m m

(T(T(T(T��i Bình i Bình i Bình i Bình ��nh và Qunh và Qunh và Qunh và Qu\\\\ng Nam n�m 2017 và 2018)ng Nam n�m 2017 và 2018)ng Nam n�m 2017 và 2018)ng Nam n�m 2017 và 2018) Danh mkc các khâu

công vi*c CT1 (�C) CT2 CT3

Làm 9,t B�ng máy B�ng máy B�ng máy LP/ng gi3ng (kg/ha) 120 100 60 PhPmng pháp gieo Gieo vãi Gieo vãi Gieo hàng Di*t c� Thu3c ti6n n\y m>m kCt

h/p b�ng tay Thu3c ti6n n\y m>m kCt

h/p b�ng tay Thu3c ti6n n\y m>m kCt

h/p b�ng tay LP/ng phân bón t�i Bình �nh

124 N +32 P2O5 + 52 K2O 120 N +72 P2O5 + 96 K2O 96 N + 68 P2O5 + 76 K2O

LP/ng phân bón t�i Qu\ng Nam

133 N + 32 P2O5 + 52 K2O 102 N + 73 P2O5 + 70 K2O 96 N + 68 P2O5 + 76 K2O

S3 l>n bón thúc/vk 3 l>n 3 l>n 3 l>n

ChC 9� tPSi nPSc TPSi nPSc theo l�a TPSi nPSc theo l�a TPSi nPSc tiCt ki*m (PSt -khô xen kM)

Phòng trb sâu, b*nh Phun thu3c khi có sâu, b*nh xu,t hi*n

Phun thu3c khi có sâu, b*nh xu,t hi*n

Áp dkng IPM; chf phun thu3c khi 9Cn ngP�ng theo 4 9úng

Thu ho�ch Th7 công Máy glt 9Op liên h/p Máy glt 9Op liên h/p

Phmi khô và làm s�ch h�t

Phmi nhng, làm s�ch b�ng th7 công

Phmi nhng, làm s�ch b�ng th7 công

S,y khô, làm s�ch h�t b�ng máy

Xg lý rmm, r� sau thu ho�ch

Thu rmm làm th�c �n ch�n nuôi

Thu rmm làm th�c �n ch�n nuôi

Thu rmm làm th�c �n ch�n nuôi; xg lý rmm r� còn l�i b�ng chC phom Trichoderma

(ii). �ánh giá tác 9�ng c7a qui trình kw thuOt canh tác lúa 96 xu,t 9Cn phát th\i khí gây hi*u �ng nhà kính (CH4, N2O)

- �a 9i8m thu thOp m|u: T�i ru�ng thí nghi*m áp dkng qui trình 96 xu,t (CT3) và ru�ng 93i ch�ng canh tác theo tOp quán hi*n nay t�i 9a phPmng (CT1).

- ThQi 9i8m thu thOp m|u vào các giai 9o�n: Giai 9o�n m� (lúa s�), 9� nhánh, làm 9òng, giai 9o�n tr�, giai 9o�n lúa chín.

- S3 lP/ng m|u thu thOp: 180 m|u.

- S3 lP/ng m|u phân tích: 360 m|u; thQi gian thKc hi*n: N�m 2017.

- Tính toán phát th\i khí nhà kính: DKa vào cách tính c7a IPCC (2007), tính toán ti6m n�ng nóng lên toàn c>u (GWP) thông qua vi*c quy 9Ni t,t c\ các lo�i khí v6 CO2 tPmng 9Pmng (CO2e). H* s3 quy 9Ni CH4 v6 CO2e = CH4*25; h* s3 quy 9Ni N2O v6 CO2e = N2O*298 (Forster et al., 2007).


3.1.3.1.3.1.3.1. �ánh giá n�ng su �ánh giá n�ng su �ánh giá n�ng su �ánh giá n�ng su,,,,t và hit và hit và hit và hi****u quu quu quu qu\\\\ kinh t kinh t kinh t kinh tCCCC



BBBB\\\\ng 2. N�ng sung 2. N�ng sung 2. N�ng sung 2. N�ng su,,,,t tht tht tht thKKKKc thu cc thu cc thu cc thu c7777a các công tha các công tha các công tha các công th��c tc tc tc t��i các ti các ti các ti các tffffnhnhnhnh N�ng su,t thKc thu (kg/ha) % t�ng so �C

�a 9i8m

Công th�c �X

2017 HT

2017 �X

2018 Trung bình

�X 2017

HT 2017

�X 2018

Trung bình

CT1(9c) 6806 6474 7091 6790 - - - - CT2 7032 6608 7512 7051 3,3 2,1 5,9 3,8

Hoài Nhmn-Bình �nh

CT3 7284 6905 7820 7336 7,0 6,7 10,3 8,0

CT1(9c) 6850 6718 7153 6907 - - - - CT2 7023 6879 7495 7132 2,5 2,4 4,8 3,2

Duy Xuyên- Qu\ng Nam

CT3 7221 7053 7884 7386 5,4 5,0 10,2 6,9 BBBB\\\\ng 3. Hing 3. Hing 3. Hing 3. Hi****u quu quu quu qu\\\\ kinh t kinh t kinh t kinh tCCCC trung bình qua 3 v trung bình qua 3 v trung bình qua 3 v trung bình qua 3 vkkkk c c c c7777a các công tha các công tha các công tha các công th��cccc

(�VT: Nghìn 95ng) Bình �nh Qu\ng Nam Chf tiêu

CT1(9c) CT2 CT3 CT1(9c) CT2 CT3 TNng chi phí 28.132 25.201 25.281 28.172 25.165 24.790 TNng doanh thu 44.610 46.330 48.208 44.896 46.360 48.009 N�ng su,t (kg/ha) 6790 7051 7336 6907 7132 7386 L/i nhuOn 16.478 21.129 22.927 16.724 21.195 23.219 L/i nhuOn so vSi CT1 (+, -)

- 4651 6449 - 4471 6.495

Tx su,t l/i nhuOn 0,59 0,84 0,91 0,59 0,84 0,94 (T�i Hoài Nhmn-Bình �nh và Duy Xuyên- Qu\ng Nam; n�m 2017-2018) * NhOn xét: T�i Bình �nh áp dkng quy trình kw

thuOt 96 xu,t (CT3) cho th,y n�ng su,t lúa 9�t trung bình 3 vk là 7336 kg/ha, cao hmn so vSi 93i ch�ng (CT1) 546 kg/ha (8%). Chi phí s\n xu,t gi\m trung bình 2,851 tri*u 95ng (10,1%); l/i nhuOn 9�t trung bình 22,927 tri*u 95ng/ha, cao hmn 93i ch�ng 6,449 tri*u 95ng/ha (39,14%).

T�i Qu\ng Nam áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t (CT3) n�ng su,t lúa 9�t trung bình 3 vk là 7386 kg/ha, cao hmn 93i ch�ng (CT1) 479 kg/ha (6,9%). Chi phí s\n xu,t gi\m trung bình 3,382 tri*u 95ng/ha (12,0%) so 93i ch�ng. L/i nhuOn 9�t trung

bình 23,219 tri*u 95ng/ha, cao hmn 93i ch�ng 6,495 tri*u 95ng/ha (38,8%).

KCt qu\ áp dkng quy trình kw thuOt canh tác lúa tiên tiCn còn cho th,y gi\m lP/ng gi3ng gieo s� 60 kg/ha (50%), tiCt ki*m trên 30% s3 l>n tPSi nPSc/vk, gi\m chi phí v6 thu3c phòng trb sâu, b*nh; gi\m 9P/c lP/ng phân 9�m 28 kg N/ha (22,58%) so vSi 93i ch�ng t�i Bình �nh và gi\m 37 kg N/ha (27,8%) so vSi 93i ch�ng t�i Qu\ng Nam.

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. �ánh giá tác 9�ánh giá tác 9�ánh giá tác 9�ánh giá tác 9�ng c7a�ng c7a�ng c7a�ng c7a k k k kw thuOtw thuOtw thuOtw thuOt canh tác lúa canh tác lúa canh tác lúa canh tác lúa tiên titiên titiên titiên tiCnCnCnCn 9 9 9 9Cn phát th\i khí gây hi*u �ng nhà kínhCn phát th\i khí gây hi*u �ng nhà kínhCn phát th\i khí gây hi*u �ng nhà kínhCn phát th\i khí gây hi*u �ng nhà kính

3.2.1. �ánh giá lP/ng khí phát th\i t�i Bình �nh

BBBB\\\\ng 4. ng 4. ng 4. ng 4. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a bia bia bia bi****n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9CCCCn lPn lPn lPn lP////ng khí phát thng khí phát thng khí phát thng khí phát th\\\\i ti ti ti t��i Bình i Bình i Bình i Bình ��nhnhnhnh

(Hoài Nhmn(Hoài Nhmn(Hoài Nhmn(Hoài Nhmn----Bình Bình Bình Bình ��nh; vnh; vnh; vnh; vkkkk hè thu 2017) hè thu 2017) hè thu 2017) hè thu 2017) ThQi 9i8m 9o khí phát th\i

1 2 3 4 5 TNng khí phát th\i

Quy 9Ni theo CO2

Lo�i khí phát thái

Công th�c mg/m2 /giQ kg/ha

/vk kg/ha

/vk Kw thuOt 96 xu,t (CT3) 2,01 5,34 8,86 3,74 92,62 2.315,5 Khí

CH4 �3i ch�ng (CT1) 1,37 2,16 6,99 11,11 4,33 113,39 2.834,8 Kw thuOt 96 xu,t (CT3) 0,04 0,09 0,12 0,09 0,05 1,71 509,58 Khí

N2O �3i ch�ng (CT1) 0,09 0,16 0,15 0,14 0,08 2,70 804,60 Ghi chú* ThQi 9i8m 1, 2, 3, 4, 5, tPmng �ng vSi 8, 25, 44, 63, 91 ngày sau khi s� (93i vSi công th�c 93i

ch�ng và mô hình. ThQi gian thu ho�ch: ngày 91.



NhOn xét: S3 li*u @ b\ng 4 cho th,y, t�i Hoài Nhmn-Bình �nh, khi áp dkng quy trình kw thuOt canh tác lúa 96 xu,t (CT3) lP/ng khí phát th\i CH4 gi\m so vSi 93i ch�ng (CT1) qui 9Ni là 519,3 kg CO2e/ha/vk; lP/ng khí N2O gi\m qui 9Ni là 295 kg CO2e/ha/vk so vSi 93i ch�ng. TNng lP/ng khí phát th\i gi\m là 814,3 kg CO2e /ha/vk.

3.2.2. �ánh giá lP/ng khí phát th\i t�i Qu\ng Nam

T�i Duy Xuyên-Qu\ng Nam (B\ng 5) khi áp dkng gói kw thuOt canh tác lúa 96 xu,t (CT3), lP/ng khí phát th\i CH4 gi\m so vSi 93i ch�ng (CT1) qui 9Ni là 588,75 kg CO2e /ha/vk; lP/ng khí N2O gi\m so vSi 93i ch�ng qui 9Ni là 348,66 kg CO2e /ha/vk. TNng lP/ng khí phát th\i gi\m là 937,41 kg CO2e /ha/vk.

BBBB\\\\ng 5. ng 5. ng 5. ng 5. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a bia bia bia bi****n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9n pháp canh tác 9CCCCn khí phát thn khí phát thn khí phát thn khí phát th\\\\i ti ti ti t��i Qui Qui Qui Qu\\\\ng Namng Namng Namng Nam

(T(T(T(T��i Duy Xuyêni Duy Xuyêni Duy Xuyêni Duy Xuyên----QuQuQuQu\\\\ng Nam; vng Nam; vng Nam; vng Nam; vkkkk hè thu 2017) hè thu 2017) hè thu 2017) hè thu 2017) ThQi 9i8m 9o khí phát th\i

1 2 3 4 5

TNng khí phát th\i

Quy 9Ni theo CO2e

Lo�i khí phát thái Công th�c

mg/m2 /giQ kg/ha/vk kg/ha/vk

Kw thuOt 96 xu,t (CT3) 1,66 8,12 8,70 10,90 1,59 144,15 3.603,75 Khí CH4 �3i ch�ng (CT1) 1,99 9,55 10,48 12,29 1,70 167,70 4.192,50

Kw thuOt 96 xu,t (CT3) 0,06 0,10 0,09 0,07 0,07 1,78 530,44 Khí N2O �3i ch�ng (CT1) 0,10 0,15 0,15 0,13 0,10 2,95 879,10

Ghi chú* ThQi 9i8m 1, 2, 3, 4, 5, tPmng �ng vSi 8, 25, 44, 63, 91 ngày sau khi s� (93i vSi công th�c 93i ch�ng và mô hình. ThQi gian thu ho�ch: ngày 91.

NhP vOy, qua 2 9i8m thí nghi*m có th8 th,y, áp dkng quy trình canh tác lúa tiên tiCn 9ã góp ph>n làm gi\m 9P/c tNng lP/ng khí phát th\i 814,3- 937,4

kg CO2e /ha/vk so vSi phPmng th�c canh tác theo tOp quán.

3.3. K3.3. K3.3. K3.3. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ xây d xây d xây d xây dKKKKng mô hình trình ding mô hình trình ding mô hình trình ding mô hình trình di��n tn tn tn t��i các i các i các i các 9999a phPmnga phPmnga phPmnga phPmng

BBBB\\\\ng 6. Hing 6. Hing 6. Hing 6. Hi****u quu quu quu qu\\\\ kinh t kinh t kinh t kinh tCCCC c c c c7777a các mô hình ta các mô hình ta các mô hình ta các mô hình t��i các ti các ti các ti các tffffnhnhnhnh

(�VT: Nghìn 95ng)

�a 9i8m Chf tiêu �X

2017-2018 HT

2018 �X

2018-2019 Trung bình

TTTT��i Hoài Nhmn và Tuy PhPi Hoài Nhmn và Tuy PhPi Hoài Nhmn và Tuy PhPi Hoài Nhmn và Tuy PhPSSSScccc ---- Bình Bình Bình Bình ��nhnhnhnh TNng chi phí 27.340 27.940 22.250 25.843 N�ng su,t (kg/ha) 7480 7150 8805 7811 TNng doanh thu 50.116 47.905 52.830 50.284

��3333i chi chi chi ch��ngngngng

L/i nhuOn 22.776 19.965 30.580 24.440

TNng chi phí 24.470 25.070 18.995 22.845 N�ng su,t (kg/ha) 8362 8090 8726 8392 TNng doanh thu 56.025 54.203 65.445 58.558 L/i nhuOn 31.555 29.133 46.450 35.713 So 93i ch�ng (+; -) 8.779 9.268 15.870 11.305

Mô hìnhMô hìnhMô hìnhMô hình

% t�ng so 93i ch�ng 38,54 46,42 51,89 45,62 TTTT��i Duy Xuyên và �ii Duy Xuyên và �ii Duy Xuyên và �ii Duy Xuyên và �i****n Bànn Bànn Bànn Bàn ---- QuQuQuQu\\\\ng Namng Namng Namng Nam

TNng chi phí 28.548 29.688 20.110 26.115 ��3333i chi chi chi ch��ngngngng N�ng su,t (kg/ha) 7234 6309 7860 7134



TNng doanh thu 47.021 41.009 48.732 45.587 L/i nhuOn 18.473 11.321 28.622 19.472

TNng chi phí 24.990 26.130 17.929 23.016 N�ng su,t (kg/ha) 7861 6918 8082 7620 TNng doanh thu 51.097 44.967 60.130 52.065 L/i nhuOn 26.107 18.837 42.201 29.048 So 93i ch�ng (+; -) 7.634 7.516 13.579 9.576

Mô hìnhMô hìnhMô hìnhMô hình

% t�ng so 93i ch�ng 41,3241,3241,3241,32 66,3966,3966,3966,39 47,4447,4447,4447,44 49,17849,17849,17849,178 NhOn xét: S3 li*u @ b\ng 6 cho th,y, t�i tfnh

Bình �nh mô hình áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t so vSi 93i ch�ng 9ã gi\m chi phí tb 2,870-3,225 tri*u 95ng/ha, trung bình kho\ng 3,0 tri*u 95ng/ha (11,6%); n�ng su,t 9�t tPmng 9Pmng holc cao hmn tb 882-940 kg/ha, t�ng trung bình trong 3 vk là 581 kg/ha (7,44%); l/i nhuOn c7a các mô hình t�ng tb 8,779-15,870 tri*u 95ng/ha, trung bình 11,305 tri*u 95ng/ha (46,26%).

T�i tfnh Qu\ng Nam, mô hình so vSi 93i ch�ng 9ã gi\m chi phí trung bình 3,1 tri*u 95ng/ha (11,8%); n�ng su,t t�ng tb 222-627 kg/ha, trung bình t�ng 486 kg/ha (6,8%); l/i nhuOn t�ng tb 7,516-13,579 tri*u 95ng/ha, trung bình t�ng 9,576 tri*u 95ng/ha (49,2%).

4. K T LU6N VÀ .% NGH? 4.1. K4.1. K4.1. K4.1. KCCCCt lut lut lut luOOOOn n n n - T�i Hoài Nhmn-Bình �nh nCu áp dkng quy

trình kw thuOt 96 xu,t (CT3) n�ng su,t 9�t 7336 kg/ha cao hmn 93i ch�ng (CT1) 546 kg/ha (8,0%). L/i nhuOn 9�t 22,960 tri*u 95ng/ha, cao hmn 93i ch�ng 6,449 tri*u 95ng/ha (38,1%). Gi\m lP/ng gi3ng 60 kg/ha (50%), gi\m lP/ng 9�m 28 kg N/ha (22,58%), gi\m chi phí 2,85 tri*u 95ng/ha (10,1%), gi\m trên 30% s3 l>n tPSi nPSc m�i vk, gi\m sg dkng thu3c BVTV.

+ T�i Duy Xuyên-Qu\ng Nam nCu áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t (CT3), n�ng su,t 9�t 7386 kg/ha cao hmn 93i ch�ng (CT1) 479 kg/ha (6,9%). L/i nhuOn 9�t 23,219 tri*u 95ng/ha, cao hmn 93i ch�ng 6,495 tri*u 95ng/ha (38,8%). Gi\m lP/ng gi3ng 60 kg/ha (50%), gi\m lP/ng 9�m 37 kg N/ha (27,8%). Gi\m chi phí 3,38 tri*u 95ng/ha (12,0%). Gi\m trên 30% s3 l>n tPSi nPSc m�i vk, gi\m sg dkng thu3c BVTV.

- T�i Bình �nh áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t (CT3) 9ã gi\m tNng lP/ng khí phát th\i qui 9Ni là 814,3 kg CO2e/ha/vk so vSi 93i ch�ng. T�i Qu\ng

Nam tNng lP/ng khí phát th\i gi\m 9P/c qui 9Ni là 937,4 kg CO2e/ha/vk so vSi 93i ch�ng.

- T�i Bình �nh, mô hình áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t so vSi 93i ch�ng 9ã gi\m chi phí kho\ng 3,0 tri*u 95ng/ha (11,6%); n�ng su,t t�ng 581 kg/ha (7,44%); l/i nhuOn t�ng 11,305 tri*u 95ng/ha (46,26%). T�i Qu\ng Nam, mô hình áp dkng quy trình kw thuOt 96 xu,t 9ã gi\m chi phí trung bình 3,1 tri*u 95ng/ha (11,8%); n�ng su,t t�ng 486 kg/ha (6,8%); l/i nhuOn t�ng 9,576 tri*u 95ng/ha (49,2%) so vSi 93i ch�ng.

4.2. �4.2. �4.2. �4.2. �6666 ngh ngh ngh ngh KhuyCn cáo �ng dkng quy trình kw thuOt canh

tác lúa 96 xu,t trên các cánh 95ng lSn, vùng s\n xu,t lúa hàng hóa, vùng có 9i6u ki*n thâm canh nh�m gi\m chi phí, t�ng hi*u qu\ kinh tC và ch,t lP/ng s\n phom, gi\m khí phát th\i.

TÀI LIU THAM KH9O 1. B� Nông nghi*p và PTNT, 2011. QuyCt 9nh

s3 3119/Q�-BNN-KHCN ngày 16 tháng 12 n�m 2011 v6 vi*c “Phê duy*t 96 án gi\m phát th\i khí nhà kính trong nông nghi*p, nông thôn 9Cn n�m 2020”.

2. B� Nông nghi*p và PTNT, 2011. Thông tP s3 48/2011/TT-BNNPTNT ngày 5 tháng 7 n�m 2011 v6 vi*c ban hành Quy chuon kw thuOt Qu3c gia v6 kh\o nghi*m giá tr canh tác và sg dkng c7a gi3ng lúa.

3. Nguy�n V�n B�,,,, 2014.... Gi\i pháp nâng cao hi*u qu\ phân bón @ Vi*t Nam. Trong H�i th\o Qu3c gia v6 gi\i pháp nâng cao hi*u qu\ sg dkng phân bón t�i Vi*t Nam. NXB Nông nghi*p.

4. Nguy�n Thm, 2018. Canh tác và qu\n lý dch h�i theo hPSng hHu cm sinh hAc, thay 9Ni tOp quán l�m dkng hóa hAc trong nông nghi*p. T�p chí Nông nghi*p & PTNT, s3 1/2018: 3-8.

5. International Rice Research Insitute, 2013. Standard Evalution System for Rice - SES.



RESEARCH AND DEVELOP A TECHNICAL PROCESS RESEARCH AND DEVELOP A TECHNICAL PROCESS RESEARCH AND DEVELOP A TECHNICAL PROCESS RESEARCH AND DEVELOP A TECHNICAL PROCESS

FOR ADVANCED RICE CULTIVATION FOR SOUTH CELTRAL REGIONFOR ADVANCED RICE CULTIVATION FOR SOUTH CELTRAL REGIONFOR ADVANCED RICE CULTIVATION FOR SOUTH CELTRAL REGIONFOR ADVANCED RICE CULTIVATION FOR SOUTH CELTRAL REGION

Lai Dinh HoeLai Dinh HoeLai Dinh HoeLai Dinh Hoe1111, Ho Sy Cong, Ho Sy Cong, Ho Sy Cong, Ho Sy Cong1111, Dinh Quoc Huy, Dinh Quoc Huy, Dinh Quoc Huy, Dinh Quoc Huy1111, Do Minh H, Do Minh H, Do Minh H, Do Minh Hienienienien1111,,,,

Pham Van Nhan Pham Van Nhan Pham Van Nhan Pham Van Nhan1111, Trinh Thanh Son, Trinh Thanh Son, Trinh Thanh Son, Trinh Thanh Son1111, Ho Le Quyen, Ho Le Quyen, Ho Le Quyen, Ho Le Quyen1111, Tran Thi Nga, Tran Thi Nga, Tran Thi Nga, Tran Thi Nga1111, Pham Van Linh, Pham Van Linh, Pham Van Linh, Pham Van Linh2222

1Agricultural Science Institute for Southern Coastal Central Vietnam 2 Agricultural Science Institute of Northern Central Vietnam

SummarySummarySummarySummary Study on to develop the technicial set for enhanced cultivation of rice production in Southern Coastal Central Vietnam has carried out from 2017 to 2018 showing that, comparing to the control, the proposed technicial set increases yield from 479 to 546 kg/ha (6.9 - 8.0%), profit from 6.482 to 6.495 millions VN dong/ha while reduces production cost from 2.85 to 3.38 millions VN dong/ha (10.1-12.0%), amount of nitrogen from 28 to 37 kg N/ha (22.58 - 27.8%), amount of pesticides and above 30% irrigation number. The proposed technicial set reduces the total amount of emission gases converting to CO2e from 814.3 to 937.4 kg CO2e/ha/season as compared to the control. The demonstration of applying the proposed technicial set reduces production cost from 3.0 - 3.1 millions dong/ha (11.6 - 11.8%) while increases yield from 486 to 581 kg/ha (6.8 - 7.4%); and profit from 9.576 to 11.305 millions dong/ha (46.26 - 49.20%) as compared to the control.

KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: Technology, rice cultivation, advanced, South Central region. NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hi6666nnnn Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOOOOn bài: n bài: n bài: n bài: 8/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\\\\n bin bin bin bi****n: n: n: n: 8/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy****t 9�ng: t 9�ng: t 9�ng: t 9�ng: 15/5/2019



CHAN GI�NG LÚA MÙA CÓ KH� N�NG CH�U MBN TC T P �OÀN GI�NG LÚA MÙA ��A PH�%NG VÙNG VEN

BI*N �DNG BENG SÔNG CFU LONG Quan ThQuan ThQuan ThQuan Th Ái Liên Ái Liên Ái Liên Ái Liên1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT Thí nghi*m 9ánh giá kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m� trong dung dch dinh dP�ng 9P/c tiCn hành vSi 3 n5ng 9� EC 9,38, 12,50, 15,63 dS/m vSi 17 gi3ng lúa mùa; kCt qu\ chAn 9P/c 5 gi3ng lúa mùa có kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m� (c,p 5) @ EC là 15,63 dS/m. TiCp tkc thí nghi*m 9ánh giá kh\ n�ng chu mln @ các n5ng 9� EC (0, 9,38, 12,50, 15,63 dS/m) @ giai 9o�n t�ng trP@ng và sinh s\n c7a 07 gi3ng lúa (m�t gi3ng chuon kháng �3c Phkng, m�t gi3ng chuon nhi�m IR28 và n�m gi3ng lúa 9P/c chAn @ thí nghi*m 9ánh giá kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m�). KCt qu\ cho th,y 9� mln 9ã �c chC sK t�ng trP@ng c7a 6 gi3ng lúa tb giai 9o�n sinh dP�ng 9Cn sinh s\n nhP gi\m chi6u cao cây, s3 bông/bki, chi6u dài bông, kh3i lP/ng 1000 h�t và n�ng su,t h�t. Vi*c gi\m n�ng su,t h�t tPmng 93i @ m�c EC (9,38 dS/m) c7a gi3ng ch3ng chu là ít hmn 60%, trong khi 9ó là 100% 93i vSi gi3ng nhi�m. ChAn 9P/c các gi3ng lúa Nàng Chá R�n, NCp Than, Tr�ng Lùn, Gi� Hành, Nàng Tích và �3c Phkng có kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m�, t�ng trP@ng, sinh s\n @ m�c EC ≤ 9,38 dS/m.

TTTTbbbb khóa: khóa: khóa: khóa: ChAn gi3ng, giai 9o�n m�, giai 9o�n sinh s\n, giai 9o�n t�ng trP@ng, lúa mùa, ven bi8n.

1. .:T V;N .% 5

�� mln là m�t trong nhHng tr@ ng�i chính 98 t�ng s\n lP/ng g�o (Oryza sativa L.) trên thC giSi (Hosseini et al., 2012, Abbas et al.,, 2013, Ali et al., 2014). SK tích tk mu3i trong 9,t \nh hP@ng 9Cn sinh lý hAc, hình thái hAc và sinh hóa c7a cây lúa (Sankar et al., 2011). N�ng su,t lúa gi\m 40% trong 9i6u ki*n 9,t có ECe th,p (2-6 dSm-1), 75% @ ECe trung bình (6-10 dSm-1) và 100% @ ECe cao (> 10 dSm-1) (Zeng và Shannon, 2000). Sankar et al. (2011) cho biCt 9� m|n c\m c7a cây lúa vSi ECe dao 9�ng tb 0 dSm-1 9Cn 8 dSm-1. Lúa 9P/c phân lo�i là nh�y c\m vSi mln, nhPng lúa là m�t trong các lo�i cây tr5ng 9P/c 96 ngh tr5ng trong 9,t mln vì lúa có kh\ n�ng tr5ng trong 9,t ngOp nPSc (Sankar et al., 2011; Aref và Rad, 2012).

M�t s3 nghiên c�u chf ra r�ng lúa chu mln 9P/c trong quá trình n\y m>m, tr@ nên r,t m|m c\m trong giai 9o�n cây con sSm (giai 9o�n 2-3 lá), t�ng kh\ n�ng ch3ng chu trong giai 9o�n t�ng trP@ng thKc vOt, tr@ nên nh�y c\m trong quá trình thk ph,n và thk tinh và sau 9ó ngày càng tr@ nên d� thích nghi hmn khi trP@ng thành (Pearson et al., 1966). Tuy nhiên, m�t s3 nghiên c�u cho r�ng giai 9o�n ra hoa,

1 Bộ môn Di truyền và Chọn giống cây trồng, Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ Email: [email protected]

lúa không nh�y c\m vSi mln (Kaddah et al., 1975). Canh tác lúa @ các vùng ven bi8n, mln có th8 x\y ra @ b,t k{ giai 9o�n phát tri8n nào c7a cây lúa. Vi*c xác 9nh ph\n �ng vSi 9� mln c7a cây lúa trong su3t giai 9o�n sinh trP@ng là 9i6u r,t quan trAng.

Do 9ó, 98 biCt ph\n �ng c7a cây lúa vSi mln nhP m�t tNng th8, thì ph\i quan sát t,t c\ các giai 9o�n khác nhau c7a sK phát tri8n c7a nó, 9ó là lúc cây con sSm, giai 9o�n sinh dP�ng và sinh s\n. Nghiên c�u này nh�m 9ánh giá ph\n �ng c7a m�t s3 gi3ng lúa mùa @ các n5ng 9� NaCl khác nhau thông qua vi*c quan sát các 9lc 9i8m hình thái trong 9,t mln. SK khác bi*t trong ph\n �ng sM là chf s3 hHu ích khi 9ánh giá kh\ n�ng chu mln c7a các gi3ng lúa mùa 9P/c thKc hi*n trong 9,t mln dPSi 9i6u ki*n nhà lPSi 98 chAn các gi3ng lúa mùa có kh\ n�ng chu mln ≥ 9 dSm-1 qua các giai 9o�n sinh trP@ng.


MPQi b\y gi3ng lúa mùa vSi kh\ n�ng chu mln khác nhau 9P/c sg dkng trong nghiên c�u này. Các gi3ng lúa này 9P/c 9ánh giá kh\ n�ng chu mln trong dung dch dinh dP�ng giai 9o�n m� @ EC l>n lP/t là 9,38, 12,50 và 15,63 dSm-1 chAn ra 5 gi3ng lúa mùa có kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m� @ EC là 15,63 dS/m là Nàng Tích, Trhng Lùn, Nàng Chá R�n, NCp Than và �3c Phkng, 01 gi3ng nhi�m mln là IR28. Thí nghi*m 9P/c thKc hi*n trong nhà lPSi t�i Phòng thí nghi*m Di truy6n và chAn gi3ng cây tr5ng,



Khoa Nông nghi*p, TrPQng ��i hAc C>n Thm tb tháng 9/2017 9Cn tháng 2/2018, thí nghi*m 9P/c b3 trí theo ki8u hoàn toàn ng|u nhiên 2 nhân t3 vSi 3 l>n llp l�i. Nhân t3 gi3ng g5m 7 nghi*m th�c (6 gi3ng ch3ng chu mln và 01 gi3ng nhi�m mln). Nhân t3 9� mln EC g5m 4 nghi*m th�c (0, 9,38, 12,50 và 15,63 dSm-1).

H�t gi3ng lúa 9P/c gieo trong m�t h�p nhKa ch�a 9>y 9,t trong 9i6u ki*n không mln (không bN sung NaCl, tPmng 9Pmng vSi EC 1,2 dSm-1) cho 9Cn 21 ngày. Sau 9ó cây m� 9P/c c,y vào các chOu ch�a 9,t và nPSc vSi tx l* 7:3, m�t cây con cho m�i keo 9,t. NaCl 9P/c thêm vào 9,t theo tbng nghi*m th�c. Các chf tiêu 9P/c quan sát là các 9lc 9i8m nông hAc, thành ph>n n�ng su,t nhP chi6u cao cây, s3 bông/bki, chi6u dài bông, s3 h�t chhc/bông, kh3i lP/ng 1000 h�t, n�ng su,t h�t/bki. Các chf tiêu này 9ã 9P/c quan sát @ giai 9o�n sinh s\n, tr� và chín.

T,t c\ s3 li*u 9P/c phân tích b�ng cách sg dkng SPSS 22.0 98 phân tích phPmng sai (ANOVA). Ki8m

9nh phPmng sai b�ng Ducan, ki8m 9nh trung bình b�ng F @ m�c ý nghJa 5%.


3.13.13.13.1. . . . ��áááánh nh nh nh giá kh\ giá kh\ giá kh\ giá kh\ n�ng n�ng n�ng n�ng chchchchu mu mu mu mlllln giai 9n giai 9n giai 9n giai 9o�o�o�o�n n n n m�m�m�m�

KCt qu\ 9ánh giá kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m� c7a 17 gi3ng lúa thg nghi*m @ EC là 15,63 dSm-1 (10‰) 9P/c trình bày qua b\ng 1 cho th,y, gi3ng chuon nhi�m IR28 9P/c 9ánh giá @ c,p 9, c,p r,t nhi�m. 5 gi3ng lúa 9P/c 9ánh giá @ 3 c,p ch3ng chu mln (9,38; 12,5; 15,63 dSm-1) l>n lP/t là Nàng Chá R�n, NCp Than, Trhng Lùn, Gi� hành, Nàng tích. Lúa r,t nh�y c\m vSi 9� mln @ giai 9o�n cây con. Chi6u cao cây, chi6u dài r�, sK xu,t hi*n c7a r� mSi và ch,t khô gi\m 9áng k8 t�i EC (9� d|n 9i*n) 5-6 dSm-1, stress mln bi8u hi*n giai 9o�n 9>u c7a cây con trên lá 9>u tiên, tiCp theo là th� hai và cu3i cùng là lá 9ang phát tri8n (Pearson et al., 1966, Akbar và Yabuno 1974).

B\B\B\B\ng ng ng ng 1111. . . . Kh\ Kh\ Kh\ Kh\ n�ng n�ng n�ng n�ng chchchchu mu mu mu mlllln n n n 17171717 gi gi gi gi3333ng ng ng ng lúlúlúlúa tha tha tha thg g g g nghinghinghinghi****mmmm Kh\ n�ng chu mln (c,p)

STT Tên gi3ng 9,38 dS/m-1 12,5 dSm-1 15,63 dSm-1

1. Nàng Chá R�n 1 3 3 2. HuyCt R5ng 5 5 7 3. Nàng Chá 3 5 5 4. NCp Than 1 3 3 5. Nàng QuSt 5 5 7 6. Nàng Thmm 5 7 7 7. Nh� Thmm 5 7 7 8. Th�ng Còn 3 5 5 9. Trhng Lùn 3 3 3 10. Lem bki 3 3 5 11. Gi� hành 3 3 3 12. Nàng tích 3 3 3 13. Mashuri 5 7 7 14. Con Lùn 3 3 5 15. Nàng thmm ch/ 9ào 3 5 7 16. �3c phkng (chuon kháng) 3 3 5 17. IR28 (chuon nhi�m) 9 9 9

3.23.23.23.2. . . . ��áááánh nh nh nh giá kh\ giá kh\ giá kh\ giá kh\ n�ng n�ng n�ng n�ng chchchchu mu mu mu mlllln giai 9n giai 9n giai 9n giai 9o�o�o�o�n t�ng n t�ng n t�ng n t�ng trtrtrtrP@P@P@P@ng ng ng ng và và và và sinh sinh sinh sinh s\s\s\s\nnnn

Cây lúa tPmng 93i nh�y c\m vSi 9� mln c7a 9,t (Jamil et al., 2012). SK tích lry c7a nhi6u mu3i trong 9,t làm \nh hP@ng 9Cn sK sinh trP@ng và phát tri8n bình thPQng c7a cây lúa (Ali et al., 2014). �ánh giá kh\ n�ng chu mln c7a cây lúa thPQng 9P/c tiCn

hành trong nhà lPSi vào giai 9o�n m�. Trong nghiên c�u này, thông qua vi*c 9ánh giá các 9lc tính nông hAc, thành ph>n n�ng su,t và n�ng su,t thì kh\ n�ng chu mln c7a 6 gi3ng lúa mùa 9ã 9P/c xác 9nh. Gi3ng lúa chuon nhi�m mln IR28 không ghi nhOn n�ng su,t tb n5ng 9� mln EC là 9,38 dS/m. Các 9lc tính nông hAc, thành ph>n n�ng su,t và n�ng su,t

c7a các gi3ng 9P/c trình bày trong b\ng 2. Trung bình c7a các chf tiêu c7a gi3ng, c7a 9� mln EC và

c7a tPmng tác gi3ng*EC khác bi*t @ m�c ý nghJa th3ng kê 5%.

B\B\B\B\ng ng ng ng 2222. . . . Trung Trung Trung Trung bìbìbìbình nh nh nh bìbìbìbình phPmng nh phPmng nh phPmng nh phPmng cácácácác c c c chf chf chf chf tiêu nông tiêu nông tiêu nông tiêu nông hAhAhAhAcccc, , , , thàthàthàthành phnh phnh phnh ph>>>>n n�ng sun n�ng sun n�ng sun n�ng su,,,,t t t t và và và và n�ng sun�ng sun�ng sun�ng su,,,,t t t t c7c7c7c7a a a a cácácácác gic gic gic gi3333ng ng ng ng và và và và cácácácác nc nc nc n5555ng 9ng 9ng 9ng 9� � � � ECECECEC

Ngu5n biCn 9�ng

�� tK do Cao cây Bông/bu�i Dài bông Chhc/bông KL. 1000 h�t N�ng su,t/bki

Gi3ng (G) 6 2662,6* 34,1* 502,3* 13395,6* 332,1* 93,8* EC (S) 3 2781,0* 93,7* 131,3* 6961,3* 420,0* 2257,1* S*G 18 772,6* 2,2* 45,2* 1003,7* 59,7* 10,0* Sai s3 56 1,00 0,27 0,14 7,99 2,89 0,17 CV (%) 0,98 10,4 1,86 3,57 9,67 5,21

KL: kh3i lP/ng; *: 9� ý nghJa @ p < 0,05 theo ki8m 9nh F

�� mln làm gi\m 9áng k8 chi6u cao cây c7a các gi3ng lúa tb EC 9,38 dS/m, gi3ng chuon nhi�m IR28 có chi6u cao cây gi\m 9áng k8 khi n5ng 9� mln càng t�ng, các gi3ng còn l�i và gi3ng chuon kháng mln �3c Phkng chi6u cao cây crng gi\m theo n5ng 95ng mln nhPng ít hmn (Hình 1). Gi\m chi6u cao c7a cây 9ã 9P/c ch�ng minh là do gi\m sK phân chia

tC bào và kéo dài tC bào (Yaghubi et al., 2013). NaCl gây thi*t h�i cho cây thông qua 9�c tính ion và stress thom th,u. Giai 9o�n thom th,u nhanh chóng �c chC sK phát tri8n c7a lá non non b�ng cách gi\m sK t�ng sinh tC bào và trì hoãn sK kéo dài tC bào, trong khi giai 9o�n ion d>n d>n gây ra lão hóa tC bào c7a lá trP@ng thành (Urano et al., 2014).

Hình 1. Hình 1. Hình 1. Hình 1. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a các na các na các na các n5555ng 9ng 9ng 9ng 9�� EC khác nhau lên chi EC khác nhau lên chi EC khác nhau lên chi EC khác nhau lên chi6666u cao cây cu cao cây cu cao cây cu cao cây c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****mmmm

S3 bông/bki có liên quan 9Cn kh\ n�ng 9� nhánh c7a cây lúa. Trong thí nghi*m này, 9� mln làm gi\m 9áng k8 s3 lP/ng bông/bki so vSi 93i ch�ng (0 dS/m). Gi3ng IR28 không ghi nhOn 9P/c bông trong các nghi*m th�c xg lý mln (Hình 2). SK

�c chC kh\ n�ng 9� nhánh là nguyên nhân chính gây m,t n�ng su,t khi b stress mln (Zeng et al., 2003; Haq et al., 2009). Vi*c gi\m kh\ n�ng 9� nhánh có th8 là do tác 9�ng c7a mu3i 93i vSi sK sinh trP@ng và phát tri8n c7a cây tr5ng.

Hình 2. Hình 2. Hình 2. Hình 2. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a các na các na các na các n5555ng 9ng 9ng 9ng 9�� EC khác nhau s EC khác nhau s EC khác nhau s EC khác nhau s3333 bông/b bông/b bông/b bông/bkkkki ci ci ci c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****mmmm



Chi6u dài bông là m�t trong nhHng thành ph>n n�ng su,t quan trAng dPSi 9� mln b@i vì nó quyCt 9nh s3 h�t trên h�t. Trong thí nghi*m này, 9� mln làm gi\m chi6u dài c7a bông so vSi 93i ch�ng EC 0 dS/m bht 9>u gi\m tb EC 9,38 dS/m (Hình 3). Gi3ng chuon nhi�m IR28 không ghi nhOn 9P/c chi6u dài bông vì gi3ng 9ã chCt @ EC 9,38 dS/m, trong khi

gi3ng chuon kháng �3c Phkng chi6u dài bông gi\m ít tb 22,1 cm xu3ng 20,0 cm. Zeng et al. (2001) quan sát th,y r�ng 9� mln \nh hP@ng 9Cn chi6u dài bông c7a lúa b�ng cách làm gi\m các nhánh sm c,p và th� c,p do 9ó 9� mln crng làm gi\m s3 lP/ng các bông con trên bông.

Hình 3. Hình 3. Hình 3. Hình 3. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a các na các na các na các n5555ng 9ng 9ng 9ng 9�� EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9CCCCn chin chin chin chi6666u dài bông cu dài bông cu dài bông cu dài bông c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****mmmm

KCt qu\ s3 h�t chhc/bông trình bày qua hình 4 cho th,y, s3 h�t chhc trên bông gi\m 9áng k8 khi n5ng 9� EC càng t�ng. Gi3ng NCp Than có s3 h�t chhc/bông gi\m g>n 50% tb 120 h�t @ EC 0 dS/m còn kho\ng 60 h�t @ EC 15,63 dS/m. Trong m�t nghiên

c�u, các nhà khoa hAc 9ã tìm th,y sK gi\m tuyCn tính trong m�t s3 thành ph>n n�ng su,t vSi 9� mln t�ng bao g5m c\ tf l* ph>n tr�m hoa b,t thk, s3 ch5i/cây và h�t chhc/bông tb 9ó làm gi\m trAng lP/ng h�t trên cây (Zeng và Shannon, 2000).

Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hình 4. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a các na các na các na các n5555ng 9ng 9ng 9ng 9�� EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9CCCCn sn sn sn s3333 h h h h��t cht cht cht chhhhhc/bông cc/bông cc/bông cc/bông c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****mmmm

Stress mln làm gi\m kh3i lP/ng 1000 h�t c7a t,t c\ các gi3ng lúa tb EC 9,38 dS/m, kh3i lP/ng 1000 h�t gi\m không 9áng k8 @ gi3ng �3c Phkng, Trhng Lùn, Gi� Hành, các gi3ng còn l�i gi\m nhi6u (Hình

5). Rao et al. (2008) báo cáo r�ng kh3i lP/ng h�t 1000 9ã gi\m 9áng k8 trong 9i6u ki*n mln, cho th,y 9� mln gi\m kích thPSc c7a h�t g�o.

Hình 5. Hình 5. Hình 5. Hình 5. ��nh hnh hnh hnh hPPPP@@@@ng cng cng cng c7777a các na các na các na các n5555ng 9ng 9ng 9ng 9�� EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9 EC khác nhau 9CCCCn khn khn khn kh3333i lPi lPi lPi lP////ng 1000 hng 1000 hng 1000 hng 1000 h��t ct ct ct c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****mmmm



N�ng su,t lúa phk thu�c r,t nhi6u vào s3 bông/bki, s3 h�t chhc/bông và kh3i lP/ng 1000 h�t (Zeng et al., 2003). Trong thí nghi*m này, n�ng su,t

h�t gi\m 9P/c ghi nhOn @ t,t c\ các gi3ng lúa khi EC t�ng tb 9,38 9Cn 15,63 dS/m (B\ng 3).

BBBB\\\\ng 3. N�ng sung 3. N�ng sung 3. N�ng sung 3. N�ng su,,,,t ht ht ht h��t (g/bt (g/bt (g/bt (g/bkkkki) ci) ci) ci) c7777a 7 gia 7 gia 7 gia 7 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****m m m m @@@@ các 9i các 9i các 9i các 9i6666u kiu kiu kiu ki****n EC khác nhaun EC khác nhaun EC khác nhaun EC khác nhau N�ng su,t h�t sd (g/bki) EC

(dS/m) Nàng Chá R�n NCp Than Trhng Lùn Gi� Hành Nàng Tích �3c Phkng IR28 0 27,9 0,4 a 28,5 0,2 a 23,7 0,3 a 25,5 0,2 a 30,2 0,3 a 28,6 0,1 a 25,6 0,1 a 9,38 11,7 0,2 b 11,4 0,2 b 10,0 0,3 b 10,6 0,3 b 13,5 0,3 b 13,5 0,3 b 0,0 0,0 b 12,5 8,5 0,5 c 7,3 0,2 c 5,3 0,2 c 6,5 0,2 c 9,5c 0,2 c 9,4c 0,3 c 0,0 0,0 b 15,63 5,2 0,3 d 5,4 0,4 d 4,1 0,2 d 4,8d 0,3 d 4,5d 0,2 d 5,6d 0,4 d 0,0 0,0 b

Các s3 trung bình trong cùng m�t c3t có các chH cái theo sau gi3ng nhau thì khác bi*t không có ý nghJa th3ng kê @ P = 0,05 theo ki8m 9nh Duncan cho nhi6u trung bình

Tx l* ph>n tr�m n�ng su,t gi\m c7a các gi3ng lúa khi t�ng n5ng 9� EC 9P/c th8 hi*n trong hình 6. N�ng su,t h�t @ EC 9,38 dS/m gi\m so vSi 93i ch�ng (0 dS/m) là ít hmn 40% 93i vSi t,t c\ các gi3ng lúa

(Nàng Chá R�n, NCp Than, Trhng Lùn, Nàng Tích, �3c Phkng), trong khi @ EC 15,63 dS/m n�ng su,t gi\m 80%. �3i vSi gi3ng chuon nhi�m mln IR28 n�ng su,t gi\m 100% @ EC 9,38 dS/m.

Hình 6. THình 6. THình 6. THình 6. Txxxx l l l l**** ph ph ph ph>>>>n tr�m n�ng sun tr�m n�ng sun tr�m n�ng sun tr�m n�ng su,,,,t git git git gi\\\\m cm cm cm c7777a 6 gia 6 gia 6 gia 6 gi3333ng lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghing lúa thí nghi****m vm vm vm vSSSSi các mi các mi các mi các m��c EC khác nhauc EC khác nhauc EC khác nhauc EC khác nhau

4. K T LU6N VÀ .% XU;T

4.1. K4.1. K4.1. K4.1. KCCCCt lut lut lut luOOOOnnnn

�� mln �c chC sK t�ng trP@ng c7a 6 gi3ng lúa tb giai 9o�n sinh dP�ng 9Cn sinh s\n nhP gi\m chi6u cao cây, s3 bông/bki, chi6u dài bông, kh3i lP/ng 1000 h�t và n�ng su,t h�t. Vi*c gi\m n�ng su,t h�t tPmng 93i @ m�c EC 9,38 dS/m c7a gi3ng ch3ng chu là ít hmn 60%, trong khi 9ó là 100% 93i vSi gi3ng nhi�m.

ChAn 9P/c các gi3ng lúa Nàng Chá R�n, NCp Than, Tr�ng Lùn, Gi� Hành, Nàng Tích và �3c Phkng có kh\ n�ng chu mln giai 9o�n m�, t�ng trP@ng, sinh s\n @ múc EC > 9 dS/m.

4.2. �4.2. �4.2. �4.2. �6666 xu xu xu xu,,,,tttt

Các gi3ng ch3ng chu và gi3ng nhi�m có th8 9P/c phân bi*t @ EC là 9,38 dS/m (6‰), cho th,y

vi*c bN sung NaCl vSi EC là 9,38 dS/m vào môi trPQng t�ng trP@ng có th8 9P/c sg dkng nhP m�t công ck hHu ích 98 chAn gi3ng ch3ng chu và nhi�m trong 9i6u ki*n nhà lPSi.

TÀI LIU THAM KH9O

1. Abbas, M. K., A. S. Ali, H. H. Hasan and R. H. Ghal, 2013. Salt tolerance study of six cultivars of rice (Oryza sativa L.) during germination and early seedling growth. J. Agric. Sci. 5(1): 250-259.

2. Akbar, M. and Y. Yabuno, 1974. Breeding for saline-resistant varieties of rice. II. Comparative performance of some rice varieties to salinity during early developing stages. Jap. J. Breed., 25:176-181.

3. Ali, M. N., B. Ghosh, S. Gantait, and S. Chakraborty, 2014. Selection of rice genotypes for salinity tolerance through morpho-biochemical assessment. Rice Sci. 21(5): 288-298.

4. Aref, F. and H. E. Rad, 2012. Physiological characterization of rice under salinity stress during vegetative and reproductive stages. Indian J. Sci. Tech. 5(4): 2578-2586.

5. Hosseini, S. J., Z. T. Sarvestani and H. Pirdashti, 2012. Analysis of tolerance indices in some rice (Oryza sativa L.) genotypes at salt Stress condition. Inter. Res. J. Appl. Basic Sci. 3(1): 1-10.

6. Jamil, M., S. Bashir, S. Anwar, S. Bibi, A. Bangash, F. Ullah, and E. S. Rha, 2012. Effect of salinity on physiological and biochemical characteristics of different varieties of rice. Pak. J. Bot. 44:7-13.

7. Kaddah M. T, Lehman W. F, Meek B. D, Robinson F. E, 1975. Salinity effects on rice after the boot stage. Agron. J. 67:436-439.

8. Pearson G. A, Ayers S. D, Eberhard D. L, 1966. Relative salt tolerance of rice during germination and early seedling development. Soil Sci. 102:151-156.

9. Rao, P. S., B. Mishra, S. R. Gupta and A. Rathore, 2008. Reproductive stage tolerance to salinity and alkalinity stresses in rice genotypes. Plant Breeding. 127: 256-261.

10. Sankar, P. D., M. A. A. M. Saleh and C. I. Selvaraj, 2011. Rice breeding for salt tolerance. Res. Biotech. 2(2): 1-10.

11. Urano, D., A. Colaneri and A. M. Jones, 2014. Gα modulates salt-induced cellular senescence and cell division in rice and maize. J. Exp. Bot. 65(22): 6553-6561.

12. Yaghubi, M., G. Nematzadeh, H. Pirdashti and M. Modarresi, 2013. Change in some morphological traits of two contrast rice (Oryza sativa L.) cultivars in response to salinity. Int. J. Farm. Alli. Sci. 2(22): 1037-1041.

13. Zeng, L., M. C. Shannon and S. M. Lesch, 2001. Timing of salinity stress affect rice growth and yield components. Agric. Water Manage. 48: 191-206.

14. Zeng, L., S. M. Lesch and C. M. Grieve, 2003. Rice growth and yield respond to changes in water depth and salinity stress. Agric. Water Manage. 59: 67-75.

15. Zeng, L., and M. C. Shannon, 2000. Salinity effect on seedling growth and yield components of rice. Crop Sci. 40: 996-1003.

SELECTED TRADITIONAL RICE VARIETIES TOLERANT TO SALINITY SELECTED TRADITIONAL RICE VARIETIES TOLERANT TO SALINITY SELECTED TRADITIONAL RICE VARIETIES TOLERANT TO SALINITY SELECTED TRADITIONAL RICE VARIETIES TOLERANT TO SALINITY

FROM THE COASTAL RICE GROUP OF THE MEKONFROM THE COASTAL RICE GROUP OF THE MEKONFROM THE COASTAL RICE GROUP OF THE MEKONFROM THE COASTAL RICE GROUP OF THE MEKONG DELTAG DELTAG DELTAG DELTA

Quan Thi Ai LienQuan Thi Ai LienQuan Thi Ai LienQuan Thi Ai Lien1111 1 Department of Genetic and Plant Breeding, College of Agriculture, Can Tho University

SummarySummarySummarySummary The experiment to evaluate the salinity tolerance of seedling stage in nutrient solution was carried out with three salinity concentrations of EC 9.38, 12.50, 15.63 dS/m with seventeen varieties of rice; selected results were five traditional rice varieties tolerant to salinity at seedling stage (level 5) in the EC was 15.63 dS/m. Continued experiments to evaluate salinity tolerance in EC concentrations (0, 9.38, 12.50, 15.63 dS/m) in the growth and reproduction period of 07 rice varieties (a tolerance variety Doc Phung, a sensitive variety IR28 and five selected rice varieties in the evaluation of salinity tolerance at seedling stage). The study showed that the increase of EC concentrations in soil significantly reduced plant height, number of panicles plant-1, panicle length, 1000 grain weight, and grain yield. The addition of 9.38 dS/m EC can distinguish tolerant and sensitive genotypes. The grain yield of sensitive genotypes decreased 90-100% at 9.38 dS/m EC, while the tolerant genotypes showed < 60% in grain yield reduction. Selected varieties of Nang Cha Ran, Nep Than, Trang Lun, Gie Hanh, Nang Tich and Doc Phung are tolerant to salinity seedling, growth and reproduction stages at EC ≤ 9.39 dS/m.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Breeding, coastal, reproductive stages, seedling stage, traditional rice, vegetative stage.

NgPNgPNgPNgPQi ph\n bi*n: TS. Ph�m Th MùiQi ph\n bi*n: TS. Ph�m Th MùiQi ph\n bi*n: TS. Ph�m Th MùiQi ph\n bi*n: TS. Ph�m Th Mùi Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOn bài: On bài: On bài: On bài: 9/01/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: 12/02/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy*t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: 19/02/2019

�NH H�#NG C$A PH�%NG PHÁP T��I �(N SINH TR�#NG, N�NG SU2T VÀ HI�U QU� SF DGNG N��C C$A CÂY CÀ CHUA TRDNG TRONG NHÀ L��I CÓ MÁI

CHE T'I TH'CH THÀNH, THANH HÓA TTTT�� Quang TP Quang TP Quang TP Quang TP@@@@ngngngng1111, Lê T, Lê T, Lê T, Lê T,,,,t KhPmngt KhPmngt KhPmngt KhPmng1111, Quách Th, Quách Th, Quách Th, Quách Th H H H H��nhnhnhnh1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT Nghiên c�u nh�m xác 9nh \nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi rãnh và tPSi nh� giAt 9Cn kh\ n�ng sinh trP@ng, n�ng su,t và hi*u qu\ sg dkng nPSc c7a cây cà chua. Thí nghi*m 9P/c tiCn hành tb 11/2018 tSi 4/2019, trong 9i6u ki*n nhà lPSi có mái che t�i huy*n Th�ch Thành, tfnh Thanh Hóa. Thí nghi*m g5m các công th�c sau: tPSi rãnh, tPSi nh� giAt @ m�c b�ng 75%, 50% và 25% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh. KCt qu\ cho th,y phPmng pháp tPSi nh� giAt b�ng 75% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh và n�ng su,t 9�t 88,13 t,n/ha, lãi thu>n 9�t 308,84 tri*u 95ng/ha và hi*u qu\ sg dkng nPSc là 14,7 kg/m3. Trong khi phPmng pháp tPSi rãnh chf 9�t 85,95 t,n/ha, hi*u qu\ sg dkng nPSc chf 9�t 10,7 kg/m3. Tuy nhiên phPmng pháp tPSi nh� giAt b�ng 25% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh thì cho n�ng su,t và hi*u qu\ s\n xu,t th,p hmn so vSi phPmng pháp tPSi rãnh truy6n th3ng. NhP vOy phPmng pháp tPSi nh� giAt @ m�c b�ng 75% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh truy6n th3ng vba giúp tiCt ki*m nPSc, 95ng thQi cho n�ng su,t và hi*u qu\ s\n xu,t cao nh,t. �6 ngh huy*n Th�ch Thành, tfnh Thanh Hóa và các 9a phPmng @ khu vKc Bhc Trung b� có 9i6u ki*n tK nhiên tPmng tK tfnh Thanh Hóa khuyCn cáo kw thuOt tPSi nh� giAt tiCt ki*m nPSc cho nông dân s\n xu,t cà chua trên 9a bàn.

TTTTbbbb khóa: khóa: khóa: khóa: TPSi tiCt ki*m, cà chua, tPSi nh� giAt.

1. M7 .AU 6

Bhc Trung b� là vùng chu \nh hP@ng không nh� c7a biCn 9Ni khí hOu 9lc bi*t là khô h�n. Vì vOy vi*c �ng dkng nhHng thành tKu khoa hAc công ngh* mSi vào trong 9i6u ki*n s\n xu,t nông nghi*p là vi*c làm vô cùng quan trAng và c>n thiCt. Chính vì vOy ngoài vi*c �ng dkng công ngh* cao trong công tác chAn t�o và nhân gi3ng thì nPSc và dinh dP�ng là hai yCu t3 r,t quan trAng làm t�ng n�ng su,t, nâng cao hi*u qu\ s\n xu,t, thích �ng vSi biCn 9Ni khí hOu. Vi*c tPSi nPSc thông qua h* th3ng tPSi nh� giAt 9ã tiCt ki*m 9P/c lP/ng nPSc tPSi 95ng thQi ki8m soát t3t 9P/c dch b*nh trong quá trình s\n xu,t nông nghi*p nói chung và trong s\n xu,t cây tr5ng c�n nói riêng (Tr>n Hùng và cs, 2013). �lc bi*t công ngh* này 9ã và 9ang 9P/c �ng dkng trong các nhà lPSi có mái che cho m�t s3 cây tr5ng có giá tr nhP cà chua. dPa chu�t, dPa lPSi t�i vùng Bhc Trung b�.

Tuy nhiên, vi*c áp dkng kw thuOt tPSi tiCt ki*m nPSc trong canh tác cây cà chua t�i vùng còn h�n chC. Có nhi6u nguyên nhân nhP: (1) nông dân 9ã

1 Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ Khoa học và Công nghệ

quen vSi cách tPSi theo kinh nghi*m và cho r�ng kw thuOt tPSi tiCt ki*m không mang l�i hi*u qu\ hmn so vSi cách tPSi 9ang sg dkng; (2) thiCu các mô hình thg nghi*m 9ánh giá hi*u qu\ c7a mô hình tPSi tiCt ki*m nPSc t�i 9a phPmng. Chính vì vOy, v,n 96 quan trAng trong vi*c nhân r�ng áp dkng kw thuOt tPSi nh� giAt trong s\n xu,t cà chua trong nhà lPSi là c>n cung c,p 9>y 97 các thông tin 9ánh giá crng nhP hi*u qu\ canh tác áp dkng kw thuOt tPSi này 9Cn nông dân. Nghiên c�u này 9P/c thKc hi*n nh�m xác 9nh 9P/c \nh hP@ng c7a lP/ng nPSc tPSi 9Cn sinh trP@ng, n�ng su,t và hi*u qu\ sg dkng nPSc c7a cây cà chua trong nhà lPSi là cm s@ cho vi*c khuyCn cáo áp dkng cho canh tác cà chua trong nhà lPSi @ vùng Bhc Trung b� góp ph>n làm gi\m m�c 9� khai thác ngu5n nPSc dPSi 9,t và thích �ng vSi tác 9�ng c7a biCn 9Ni khí hOu 9Cn canh tác nông nghi*p.

2. N�I DUNG VÀ PH/<NG PHÁP NGHIÊN C*U

2.1. �2.1. �2.1. �2.1. �3333i tPi tPi tPi tP////ng, thng, thng, thng, thQQQQi gian và 9i gian và 9i gian và 9i gian và 9a 9ia 9ia 9ia 9i8888m nghiên cm nghiên cm nghiên cm nghiên c��uuuu

- �3i tP/ng nghiên c�u: Gi3ng cà chua Gafnit 36360.

- �a 9i8m nghiên c�u: Trung tâm Thg nghi*m và £mm t�o Công ngh* — Vi*n Nghiên c�u và Phát tri8n



Vùng - xã Th�ch Qu\ng, huy*n Th�ch Thành, tfnh Thanh Hóa.

- ThQi gian nghiên c�u: 11/2018 - 4/2019.

2.2. N2.2. N2.2. N2.2. N��i dung nghiên ci dung nghiên ci dung nghiên ci dung nghiên c��u và phPmng pháp u và phPmng pháp u và phPmng pháp u và phPmng pháp nghiên cnghiên cnghiên cnghiên c��uuuu

N�i dung nghiên c�u: Nghiên c�u xác 9nh lP/ng nPSc tPSi hi*u qu\ nh,t thông qua h* th3ng tPSi nh� giAt, tPSi rãnh cho cây cà chua.

PhPmng pháp nghiên c�u:

Thí nghi*m 9P/c tri8n khai trong nhà lPSi có mái che, b3 trí theo phPmng pháp thí nghi*m c7a Nguy�n Th Lan (2005); di*n tích m�i ô thí nghi*m là 20 m2, 9P/c nhhc l�i 3 l>n vSi các công th�c nhP sau:

Công th�c 1 (CT1): tPSi theo phPmng pháp truy6n th3ng - 93i ch�ng (�/C). Theo nghiên c�u c7a Ngô Th Dung (2017), 93i vSi cà chua tr5ng ngoài ru�ng lP/ng (nPSc mPa + nPSc tPSi) theo phPmng pháp tPSi rãnh c>n cung c,p 8.000 m3/ha sM 9P/c sg dkng làm công th�c 93i ch�ng trong thí nghi*m này.

Công th�c 2 (CT2): TPSi b�ng 75% lP/ng nPSc c7a CT1 và tPSi b�ng h* th3ng tPSi nh� giAt.



Các thí ngi*m 9P/c gieo b>u ngày 10/11/2018 và 9P/c tr5ng vào 1/12/2018.

MOt 9� tr5ng: 20.000 cây/ha.

LP/ng phân bón cho 1 ha: 20 t,n phân chu5ng + 300 kg N + 180 kg P2O5 + 300 kg K2O.

Cách bón: Bón lót toàn b� phân hHu cm + toàn b� P2O5 + 1/3 N + 1/3 K2O. LP/ng N và K2O còn l�i chia 96u bón thúc vào 3 l>n xSi vun: L>n 1: Sau tr5ng 25-30 ngày, l>n 2: Sau tr5ng 50-60 ngày, l>n 3: Sau tr5ng 70-80 ngày.

VSi các công th�c tPSi nh� giAt, phân bón 9P/c hòa vào nPSc 98 tPSi.

LP/ng nPSc cho các công th�c thí nghi*m 9P/c xác 9nh b�ng lP/ng nPSc 9i qua vòi tPSi và h* th3ng tPSi nh� giAt trong nhà tb b8 ch�a.

2.3. Các ch2.3. Các ch2.3. Các ch2.3. Các chf tiêu và phPmng pháp theo df tiêu và phPmng pháp theo df tiêu và phPmng pháp theo df tiêu và phPmng pháp theo dõiõiõiõi

- Chf tiêu sinh trP@ng phát tri8n (QCVN 01-63:2011) Quy chuon kw thuOt qu3c gia v6 kh\o

nghi*m giá tr canh tác và sg dkng c7a gi3ng cà chua: nhP thQi gian tb tr5ng 9Cn xu,t hi*n hoa, 9Ou qu\, thu ho�ch qu\ 9>u tiên, cu3i cùng, theo dõi 20 cây/ô thí nghi*m. KCt qu\ c7a các chf tiêu 9P/c l,y trung bình c7a ba l>n nhhc l�i.

- Các yCu t3 c,u thành n�ng su,t: S3 chùm hoa/cây (chùm), s3 hoa/cây (hoa), s3 qu\/cây (qu\), tx l* 9Ou qu\, kh3i lP/ng trung bình qu\/cây (gam), n�ng su,t cá th8 (NSCT) (kg/cây). N�ng su,t thKc thu (NSTT) (t,n/ha). KCt qu\ 9P/c xg lý th3ng kê b�ng ph>n m6m Irristat 5.0.


3.1. 3.1. 3.1. 3.1. �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi thQi �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi thQi �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi thQi �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi thQi gian sinh trPgian sinh trPgian sinh trPgian sinh trP@ng c7a cây cà chua @ng c7a cây cà chua @ng c7a cây cà chua @ng c7a cây cà chua

Quá trình sinh trP@ng c7a cây cà chua l>n lP/t tr\i qua các thQi kì khác nhau. T3c 9� sinh trP@ng c7a thQi kì trPSc \nh hP@ng 9Cn các thQi kì sau. Xác 9nh thQi gian sinh trP@ng sM giúp ngPQi s\n xu,t bN sung kp thQi và h/p lý lP/ng nPSc tPSi cho cây (Lê Sâm, 2005). KCt qu\ theo dõi t�i b\ng 1 cho th,y phPmng pháp tPSi \nh hP@ng tSi thQi gian sinh trP@ng c7a cây cà chua trong nhà có mái che trong vk 9ông xuân 2018-2019 t�i Thanh Hóa.

BBBB\\\\ng 1. ng 1. ng 1. ng 1. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPSSSSi ti ti ti tSSSSi thi thi thi thQQQQi gian i gian i gian i gian sinh trPsinh trPsinh trPsinh trP@@@@ng cng cng cng c7777a cây cà chua trong nhà có mái che trong a cây cà chua trong nhà có mái che trong a cây cà chua trong nhà có mái che trong a cây cà chua trong nhà có mái che trong

vvvvkkkk 9ông xuân 2018 9ông xuân 2018 9ông xuân 2018 9ông xuân 2018----2019 t2019 t2019 t2019 t��i Thanh Hóai Thanh Hóai Thanh Hóai Thanh Hóa ThQi gian tính tb khi tr5ng 9Cn ....

(ngày) Công th�c

Xu,t hi*n hoa

�Ou qu\

Thu qu\ 9>u tiên

Thu qu\ 9/t cu3i

CT1 38 44 102 159 CT2 39 45 104 162 CT3 39 45 103 154 CT4 37 43 100 141

- ThQi gian tb tr5ng 9Cn xu,t hi*n hoa �ây là m�t trong nhHng thQi k{ quan trAng

trong quá trình sinh trP@ng và phát tri8n c7a cây, là giai 9o�n 9ánh d,u sK chuy8n tiCp tb thQi k{ sinh trP@ng sinh dP�ng sang thQi k{ sinh trP@ng sinh thKc (Kuo và cs, 1998). KCt qu\ t�i b\ng 1 cho th,y: trong vk 9ông - xuân 2018-2019, thQi gian tb tr5ng 9Cn ra hoa c7a cà chua kho\ng tb 37 9Cn 39 ngày. Do trong giai 9o�n 9>u cây glp 9i6u ki*n thQi tiCt l�nh nên kéo dài thQi gian sinh trP@ng hmn so vSi bình thPQng. NhP vOy, li6u lP/ng nPSc tPSi không \nh hP@ng nhi6u tSi giai 9o�n sinh trP@ng 9>u tiên c7a cây cà chua.



- ThQi gian tb tr5ng 9Cn 9Ou qu\ ThQi gian tb tr5ng 9Cn ra hoa và tb tr5ng 9Cn

9Ou qu\ có tPmng quan chlt chM vSi nhau, cây nào ra hoa sSm thì 9Ou qu\ sSm và ngP/c l�i. ThQi gian 9Ou qu\ trong các công th�c thí nghi*m chênh l*ch r,t nh� chf tb 1-2 ngày, kCt qu\ cho th,y trong giai 9o�n 9>u sinh trP@ng lP/ng nPSc và phPmng pháp tPSi nPSc chPa \nh hP@ng 9Cn thQi gian 9Ou qu\.

- ThQi gian tb tr5ng 9Cn thu qu\ 9/t 9>u

ThQi gian tb tr5ng 9Cn bht 9>u chín là 9lc trPng c7a gi3ng và chu \nh hP@ng c7a 9i6u ki*n ngo�i c\nh. Trong giai 9o�n này, lP/ng nPSc tPSi bht 9>u có \nh hP@ng 9Cn sinh trP@ng c7a cây cà chua, làm cà chua chín mu�n holc sSm hmn tb 1 9Cn 2 ngày so vSi phPmng pháp tPSi rãnh thông thPQng. NhP vOy vi*c thiCu nPSc crng làm cho qu\ chín sSm hmn so vSi vi*c cung c,p 97 om cho cây. Chín sSm nh,t là @ công th�c tPSi gi\m 75% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh (CT4).

- ThQi gian tb tr5ng 9Cn thu qu\ 9/t cu3i (tNng thQi gian sinh trP@ng)

KCt qu\ nghiên c�u cho th,y: tPSi nh� giAt (CT2 vSi lP/ng nPSc tPSi gi\m 25% so vSi CT1) thQi gian sinh trP@ng c7a cà chua có kéo dài hmn so vSi CT1 (�3i ch�ng - tPSi rãnh thông thPQng) 3 ngày holc nghn hmn 5 - 18 ngày @ hai công th�c CT3 và CT4. NhP vOy khi tPSi nh� giAt cung c,p 97 nPSc cho cây cà chua, nPSc và ch,t dinh dP�ng 9P/c ng,m tb tb vào t>ng 9,t quanh g3c cây tr5ng, thQi gian cung c,p ch,t dinh dP�ng và nPSc cho cây kéo dài hmn, 9� om 9,t phân b3 95ng 96u hmn và làm t�ng n�ng su,t so vSi vi*c tPSi rãnh. Còn vi*c tPSi nh� giAt nhPng thiCu lP/ng nPSc cho cây sinh trP@ng 9ã rút nghn thQi gian sinh trP@ng c7a cây 95ng thQi làm gi\m n�ng su,t 9áng k8 c7a cây cà chua. Thêm vào 9ó nhi*t 9� cao cu3i vk crng là nguyên nhân rút nghn thQi gian sinh trP@ng c7a cây.

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn tx l* �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn tx l* �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn tx l* �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn tx l* 9999Ou qOu qOu qOu quuuu\ cây cà chua trong nhà có mái che t�i Thanh \ cây cà chua trong nhà có mái che t�i Thanh \ cây cà chua trong nhà có mái che t�i Thanh \ cây cà chua trong nhà có mái che t�i Thanh HóaHóaHóaHóa

PhPmng pháp tPSi và lP/ng nPSc tPSi không \nh hP@ng nhi6u 9Cn s3 chùm hoa, s3 hoa crng nhP s3 qu\ trong 9i6u ki*n tPSi tiCt ki*m 25-50% trong nhà có mái che t�i Thanh Hóa. KCt qu\ 9P/c th8 hi*n t�i b\ng 2.

BBBB\\\\ng 2. ng 2. ng 2. ng 2. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a lia lia lia li6666u lPu lPu lPu lP////ng nPng nPng nPng nPSSSSc tPc tPc tPc tPSSSSi 9i 9i 9i 9CCCCn tn tn tn txxxx l l l l**** 9999OOOOu quu quu quu qu\\\\ cây cà chua cây cà chua cây cà chua cây cà chua

Chf tiêu

Công th�c

S3 hoa/chùm

(hoa)

S3 chùm hoa/cây (chùm)

TNng s3 qu\/cây

(qu\)

Tx l* 9Ou qu\ (%)

CT1 8,2 7,1 36,0 61,8

CT2 8,2 7,1 36,1 62,0

CT3 8,2 7,1 35,3 60,6

CT4 7,5 6,7 29,8 59,3

KCt qu\ này phù h/p vSi nghiên c�u c7a Liu và cs (2009), theo các tác gi\ giSi h�n 9� om 9,t do tPSi nh� giAt khác nhau sM \nh hP@ng 9Cn tx l* 9Ou qu\ cà chua. NhPng vSi phPmng pháp tPSi nh� giAt, tiCt ki*m nPSc 75% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 9ã \nh hP@ng lSn tSi s3 hoa, s3 chùm và \nh hP@ng tSi tx l* 9Ou qu\. Tx l* 9Ou qu\ khi tPSi 25% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh chf 9�t 59,3%. �i6u này ch�ng t� vi*c thiCu nPSc crng 9ã \nh hP@ng nghiêm trAng tSi tx l* 9Ou qu\ cây cà chua. Tóm l�i tPSi nh� giAt vSi lP/ng nPSc gi\m 25,0% không khác bi*t so vSi tPSi rãnh (100% lP/ng nPSc tPSi), nCu gi\m 75% lP/ng nPSc tPSi thì dù tPSi nh� giAt crng cho tNng s3 qu\ th,p hmn so vSi tPSi rãnh truy6n th3ng.

3.3. 3.3. 3.3. 3.3. �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi m�t s3 �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi m�t s3 �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi m�t s3 �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi tSi m�t s3 chchchchf tf tf tf tiêu sâu, biêu sâu, biêu sâu, biêu sâu, b*nh h�i c7a cây cà chua trong nhà có *nh h�i c7a cây cà chua trong nhà có *nh h�i c7a cây cà chua trong nhà có *nh h�i c7a cây cà chua trong nhà có mái che tmái che tmái che tmái che t�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa

BBBB\\\\ng 3. ng 3. ng 3. ng 3. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a lPa lPa lPa lP////ng nPng nPng nPng nPSSSSc tPc tPc tPc tPSSSSi ti ti ti tSSSSi mi mi mi m��t st st st s3333 ch ch ch chffff tiêu vtiêu vtiêu vtiêu v6666 b b b b****nh hnh hnh hnh h��iiii

B*nh h�i chính Sâu h�i chính

Chf tiêu

Công th�c

B*nh sPmng mai

(9i8m)

Héo xanh (%)

BA ph,n trhng (m�c thi*t h�i)

CT1 1-2 2 ++++++++ CT2 1-2 1,5 ++++++++ CT3 1-2 1,5 ++++++++ CT4 1-2 1,5 ++++++++

PhPmng pháp tPSi \nh hP@ng không nhi6u tSi kh\ n�ng ch3ng chu sâu b*nh c7a cây cà chua trong nhà có mái che t�i Thanh Hóa.

- �3i vSi b*nh sPmng mai và héo xanh vi khuon khi sg dkng tPSi rãnh thì b*nh phát tri8n @ m�c gây h�i dPSi 20% và @ m�c 2% s3 cây b b*nh. Nguyên nhân là do h* th3ng tPSi rãnh crng 9ã làm t�ng kh\



n�ng lây lan hmn khi bào tg n,m có 9i6u ki*n di chuy8n qua ngu5n nPSc. Khi sg dkng phPmng pháp tPSi nh� giAt tx l* cây nhi�m b*nh dPSi 1,5%.

- Sâu h�i chính trong thí nghi*m trong nhà 93i vSi cây cà chua có xu,t hi*n bA ph,n trhng gây h�i @ m�c trung bình (++) cho t,t c\ các công th�c trong thí nghi*m.

3.4. 3.4. 3.4. 3.4. �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn các �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn các �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn các �nh hP@ng c7a phPmng pháp tPSi 9Cn các yyyyCu t3 c,u thành n�ng su,t và nCu t3 c,u thành n�ng su,t và nCu t3 c,u thành n�ng su,t và nCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su�ng su�ng su�ng su,t cây cà chua ,t cây cà chua ,t cây cà chua ,t cây cà chua trong nhà có mái che ttrong nhà có mái che ttrong nhà có mái che ttrong nhà có mái che t�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa

N�ng su,t c7a gi3ng là m�t chf tiêu tNng h/p, phk thu�c vào các yCu t3 c,u thành n�ng su,t nhP kh3i lP/ng trung bình qu\, s3 qu\ trên cây, mOt 9� tr5ng... S3 li*u v6 các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t cà chua vk 9ông xuân 2018 @ b\ng 4 cho th,y phPmng pháp tPSi và lP/ng nPSc tPSi có \nh hP@ng tSi các yCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t cây cà chua trong thí nghi*m

- V6 tNng s3 qu\: Có th8 th,y vi*c �ng dkng tPSi nh� giAt góp ph>n tiCt ki*m lP/ng nPSc so vSi phPmng pháp tPSi rãnh. Tuy nhiên vi*c tiCt ki*m lP/ng nPSc 25-50% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh chPa cho th,y sK khác bi*t có ý nghJa @ 9� tin cOy 95%. ¤ng dkng công ngh* tPSi nh� giAt tiCt ki*m 75% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh (tPSi b�ng 25% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh) 9ã cho s3 qu\ th,p hmn có ý nghJa so vSi phPmng pháp tPSi rãnh truy6n th3ng.

BBBB\\\\ng 4. ng 4. ng 4. ng 4. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a lia lia lia li6666u lPu lPu lPu lP////ng nPng nPng nPng nPSSSSc tPc tPc tPc tPSSSSi 9i 9i 9i 9CCCCn các n các n các n các yyyyCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng su,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,t cây cà chua t cây cà chua t cây cà chua t cây cà chua

trong nhà có mái chetrong nhà có mái chetrong nhà có mái chetrong nhà có mái che Chf

tiêu Công th�c

TNng s3 qu\/cây

(qu\)

Kh3i lP/ng trung bình qu\

(gam)

N�ng su,t cá

th8 (kg/cây)

N�ng su,t TT (t,n/ha)

CT1 36,0 166,1 5,57 85,95 CT2 36,1 169,6 5,68 88,13 CT3 35,3 161,4 5,28 81,65 CT4 29,8 140,0 3,87 59,23 LSD00,05 3,35 12,30 0,75 11,61 CV (%) 5,2 4,1 7,8 7,8

- V6 kh3i lP/ng trung bình qu\: Có th8 khzng 9nh phPmng pháp tPSi và lP/ng nPSc tPSi \nh hP@ng không nh� và rõ r*t tSi kh3i lP/ng trung bình qu\. VSi phPmng pháp tPSi nh� giAt khi gi\m 25% lP/ng nPSc tPSi cho kh3i lP/ng trung bình qu\ cao hmn

không có ý nghJa 95% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh. Tuy nhiên khi gi\m lP/ng nPSc tPSi xu3ng 50% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 9ã gi\m kh3i lP/ng trung bình qu\ chPa rõ r*t có ý nghJa so vSi phPmng pháp tPSi rãnh. NhPng vi*c gi\m 75% lP/ng nPSc tPSi so vSi tPSi rãnh 9ã làm cho kh3i lP/ng qu\ th,p hmn rõ r*t @ m�c ý nghJa 95%.

Kh3i lP/ng trung bình qu\ th,p nh,t @ phPmng pháp tPSi nh� giAt gi\m 75% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh (CT1) chf 9�t 140 g/qu\ th,p hmn có ý nghJa so vSi phPmng pháp tPSi rãnh. TPSi nh� giAt tiCt ki*m 25% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 9�t kh3i lP/ng qu\ lSn nh,t (169,6 g/qu\). KCt qu\ này cho th,y vi*c �ng dkng tPSi nh� giAt 9ã 9\m b\o 9� om 9,t tr5ng cây cà chua trong su3t quá trình sinh trP@ng c7a qu\ cà chua, 9\m b\o cho kh3i lP/ng qu\ lSn nh,t.

N�ng su,t cà chua: Khi dùng phPmng pháp tPSi nh� giAt vSi lP/ng nPSc tiCt ki*m tb 75% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 9ã làm gi\m n�ng su,t rõ r*t có ý nghJa @ 9� tin cOy 95% so vSi phPmng pháp tPSi 97 nPSc b�ng phPmng pháp tPSi rãnh truy6n th3ng. Khi tiCt ki*m 50% lP/ng nPSc tPSi thông qua h* th3ng tPSi nh� giAt 9ã làm gi\m n�ng su,t so vSi phPmng pháp tPSi 97 nPSc cho cây cà chua theo phPmng pháp tPSi rãnh nhPng không cho th,y sK khác bi*t có ý nghJa. Tuy nhiên khi dùng phPmng pháp tPSi nh� giAt vSi lP/ng nPSc tiCt ki*m 25% so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 9ã làm cho n�ng su,t cao hmn nhPng chPa có ý nghJa 95% so vSi phPmng phPmng pháp tPSi rãnh.

Công th�c tPSi nh� giAt tiCt ki*m 75% so vSi phPmng pháp tPSi truy6n th3ng có n�ng su,t th,p nh,t trong các công th�c thí nghi*m. N�ng su,t cá th8 và NSTT c7a công th�c này chf 9�t 3,87 kg/cây và 59,23 t,n/ha th,p hmn có ý nghJa so vSi phPmng pháp tPSi rãnh 97 nPSc 9�t 5,57 kg/cây và 85,95 t,n/ha. Trong khi 9ó khi dùng h* th3ng tPSi nh� giAt tiCt ki*m 50% lP/ng nPSc tPSi cho th,y n�ng su,t cà chua th,p hmn phPmng pháp tPSi rãnh nhPng chPa cho th,y sK khác bi*t @ m�c ý nghJa 95% vSi n�ng su,t 9�t là 5,28 kg/cây và 81,65 t,n/ha. N�ng su,t c7a phPmng pháp tPSi nh� giAt tiCt ki*m 25% cho n�ng su,t lSn nh,t 9�t 5,68 kg/cây và 88,13 t,n/ha hmn các công th�c khác và công th�c 93i ch�ng (tPSi theo phPmng pháp truy6n th3ng) @ m�c tin cOy 95%.

3.5. �ánh giá hi3.5. �ánh giá hi3.5. �ánh giá hi3.5. �ánh giá hi*u qu\ sg dkng nPSc trong các *u qu\ sg dkng nPSc trong các *u qu\ sg dkng nPSc trong các *u qu\ sg dkng nPSc trong các phPmng pháp tPphPmng pháp tPphPmng pháp tPphPmng pháp tPSi cho cây cà chua trong nhà có mái Si cho cây cà chua trong nhà có mái Si cho cây cà chua trong nhà có mái Si cho cây cà chua trong nhà có mái che tche tche tche t�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa�i Thanh Hóa



KCt qu\ thí nghi*m 9ã ch�ng t� 9P/c Pu 9i8m vP/t tr�i c7a tPSi nh� giAt, lP/ng nPSc tPSi nh� giAt chf 9\m b\o duy trì 9� om trong t>ng 9,t ch�a vùng r� tích cKc c7a cây cà chua, lP/ng nPSc tPSi nh� giAt gi\m so vSi tPSi rãnh. Hi*u qu\ sg dkng nPSc @ các công th�c tPSi nh� giAt 96u cao hmn so vSi công th�c tPSi rãnh, 9�t tb 14,7 - 29,6 kg/m3, cao hmn so vSi công th�c tPSi rãnh tb 10,7 kg/m3.

BBBB\\\\ng 5. ng 5. ng 5. ng 5. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPSSSSi 9i 9i 9i 9CCCCn hin hin hin hi****u quu quu quu qu\\\\ ssssgggg d d d dkkkkng nPng nPng nPng nPSSSSc cc cc cc c7777a cây cà chua trong nhà có mái che ta cây cà chua trong nhà có mái che ta cây cà chua trong nhà có mái che ta cây cà chua trong nhà có mái che t��i i i i

Thanh HóaThanh HóaThanh HóaThanh Hóa Chf

tiêu Công th�c

N�ng su,t

(t,n/ha)

LP/ng nPSc sg

dkng (m3/ha)

Hi*u qu\ sg dkng

nPSc (kg/m3)

CT1 85,95 8.000 10,7 CT2 88,13 6.000 14,7 CT3 81,65 4.000 20,4 CT4 59,23 2.000 29,6

KCt qu\ cho th,y, khi dùng h* th3ng tPSi nh� giAt bên c�nh tiCt ki*m lP/ng nPSc, còn gi\m s3 công lao 9�ng trong quá trình s\n xu,t 9lc bi*t là công tPSi (Trung bình khi sg dkng h* th3ng tPSi nh� giAt sM tiCt ki*m tb 180 công/ha), h�n chC sK phát tri8n c7a c� và dch b*nh tb 9ó góp ph>n nâng cao hi*u qu\ s\n xu,t.

BBBB\\\\ng 6. ng 6. ng 6. ng 6. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPa phPmng pháp tPSSSSi 9i 9i 9i 9CCCCn hin hin hin hi****u quu quu quu qu\\\\ kinh tkinh tkinh tkinh tCCCC s s s s\\\\n xun xun xun xu,,,,t cà chua trong nht cà chua trong nht cà chua trong nht cà chua trong nhà có mái che tà có mái che tà có mái che tà có mái che t��i i i i

Thanh HóaThanh HóaThanh HóaThanh Hóa Chf tiêu

Công th�c TNng thu

(95ng/ha) TNng chi

(95ng/ha) Lãi

(95ng/ha) CT1 687.600.000 385.000.000 302.600.000 CT2 705.040.000 396.200.000 308.840.000 CT3 653.200.000 385.800.000 267.400.000 CT4 473.840.000 377.000.000 96.840.000

4. K T LU6N

LP/ng nPSc và phPmng pháp tPSi \nh hP@ng tSi kh\ n�ng sinh trP@ng và n�ng su,t cây cà chua, khi dùng h* th3ng tPSi nh� giAt tiCt ki*m 25% lP/ng nPSc so vSi tPSi rãnh cho n�ng su,t và hi*u qu\ lSn nh,t 9�t 88,13 t,n/ha và lãi thu>n 9�t 308,84 tri*u 95ng/ha vSi hi*u qu\ sg dkng nPSc tb 14,7 kg/m3. Tuy nhiên khi dùng h* th3ng tPSi nh� giAt tiCt ki*m lP/ng nPSc 75% so cho n�ng su,t và hi*u qu\ s\n xu,t th,p hmn so vSi phPmng pháp tPSi truy6n th3ng.

C>n tiCp tkc nghiên c�u khi gi\m lP/ng nPSc hmn 75% holc th,p hmn 25% so vSi tPSi rãnh thì có làm \nh hP@ng tSi hi*u qu\ sg dkng nPSc crng nhP n�ng su,t cà chua. Tb 9ó xác 9nh 9P/c lP/ng nPSc và phPmng pháp tPSi thích h/p nh,t cho cây cà chua trong nhà lPSi có mái che @ vùng Bhc Trung b�

TÀI LIU THAM KH9O

1. �ào Xuân C\nh, 2016. Nghiên c�u �ng dkng công ngh* cao trong s\n xu,t m�t s3 lo�i rau phkc vk n�i tiêu và xu,t khou @ các tfnh phía Bhc. Vi*n Khoa hAc Nông nghi*p Vi*t Nam. �6 tài c,p B� giai 9o�n 2012-2016.

2. Ngô Th Dung, 2017. Nghiên c�u \nh hP@ng c7a kw thuOt tPSi nh� giAt 9Cn sinh trP@ng và n�ng su,t cà chua tr5ng trên 9,t phù sa sông H5ng. LuOn án tiCn sJ. HAc vi*n Nông nghi*p Vi*t Nam.

3. Tr>n Hùng, �inh V�n Linh, Nguy�n Vi*t An và �lng Vinh Quang (2013). SN tay hPSng d|n quy trình công ngh* tPSi tiCt ki*m nPSc cho cây tr5ng c�n, tOp I. Nhà xu,t b\n Khoa hAc và Kw thuOt.

4. Nguy�n Th Lan, Ph�m TiCn Drng (2005). Giáo trình phPmng pháp thí nghi*m. TrPQng ��i hAc Nông nghi*p 1, Hà N�i.

5. Tiêu chuon Vi*t Nam: QCVN 01-63 : 2011. Kh\o nghi*m giá tr canh tác và sg dkng c7a gi3ng cà chua.

6. Lê Sâm (2005). Kw thuOt tPSi tiCt ki*m nPSc - NXB Nông nghi*p TP. HCM.

7. Kuo O. G. R. T. Opera and J. T. Chen (1998). Guides for tomato production in the tropics and subtropics. Asian Vegetable reseach and Development center. Unpublished technical Bullention No. pp. 1-73.

8. Liu H. A. W, Duan. J. S, Sun and Y. Y. Liang (2009). Effects of soil moisture regime on greenhouse tomato yield and its formation under drip irrigation. Ying Yong Sheng Tai Xue Bao. 2009 Nov.; 20(11): 2. pp. 699-704.

9. Reddy S. G. V.. D.V. Patil. B. Srihari Rao and B. Nagendaprasad (2015). Effect of different types of irrigation and growing method on growth. yield and water - use efficiency of tomato. The Bioscan. 10(1). 2015. pp. 243-246.



EFFECT OF DEFFECT OF DEFFECT OF DEFFECT OF DIFFERENT IRRIFFERENT IRRIFFERENT IRRIFFERENT IRRIIIIGATION TECHNIQUES ON GROWTH, YIELD AND WATER GATION TECHNIQUES ON GROWTH, YIELD AND WATER GATION TECHNIQUES ON GROWTH, YIELD AND WATER GATION TECHNIQUES ON GROWTH, YIELD AND WATER USE EFFICIENCY OF TOMATO AS GRUSE EFFICIENCY OF TOMATO AS GRUSE EFFICIENCY OF TOMATO AS GRUSE EFFICIENCY OF TOMATO AS GROWN IN NETOWN IN NETOWN IN NETOWN IN NET----HOUSE IN THACH THANH DISTRICTHOUSE IN THACH THANH DISTRICTHOUSE IN THACH THANH DISTRICTHOUSE IN THACH THANH DISTRICT

THANH HOA PROVINCETHANH HOA PROVINCETHANH HOA PROVINCETHANH HOA PROVINCE

Ta Quang Tuong, Le Tat Khuong, Quach Thi HanhTa Quang Tuong, Le Tat Khuong, Quach Thi HanhTa Quang Tuong, Le Tat Khuong, Quach Thi HanhTa Quang Tuong, Le Tat Khuong, Quach Thi Hanh

SummarySummarySummarySummary This study investigated growth, yield and water use efficiency of tomato influenced by furrow and drip irrigation. Net-house experiment was conducted from november 2018 to april 2019 in Thach Thanh, Thanh Hoa provience. Experimental treatments were; furrow irrigation, drip irrigation at 75%, 50% and 25% of furrow irrigation. The result shown that, in drip irrigation at 75% of furrow irrigation, yield of tomato was 88.13 ton/ha, net revenue 308.84 mil. VND/ha and water use efficiency 14.7 kg/m3. In furrow irrigation, yield of tomato was 85.95 ton/ha and water use efficiency 10.7 kg/m3. However, in drip irrigation at 25% of furrow irrigation, yield of tomato was lowest and therefore net revenue was also lowest. In conclusion, drip irrigation at 75% of furrow irrigation could saved irrigation water and improved yield and productivity efficiency of tomato. Therefore, drip irrigation should be introduced to farmers growing tomato in Thach Thanh, Thanh Hoa province or other regions which have climate condition similar to Thanh Hoa.

KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: Water saving, tomatoes, drip irrigation.

NgPNgPNgPNgPQi ph\n bi*n: GS.TS. Tr>n Khhc ThiQi ph\n bi*n: GS.TS. Tr>n Khhc ThiQi ph\n bi*n: GS.TS. Tr>n Khhc ThiQi ph\n bi*n: GS.TS. Tr>n Khhc Thi Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nhOn bài: On bài: On bài: On bài: 12/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: \n bi*n: 13/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy*t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: *t 9�ng: 20/5/2019



NGHIÊN C"U �BC �I*M HÌNH THÁI VÀ S"C S�NG H'T PH2N HOA LAY %N (Gladiolus sp.)

NguyNguyNguyNguy��n Thn Thn Thn Th H H H H5555ng Nhungng Nhungng Nhungng Nhung1111, Bù, Bù, Bù, Bùi Thi Thi Thi Th H H H H5555ng Nhng Nhng Nhng Nhkkkkyyyy1111, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th H H H H5555ngngngng1111, , , ,

��llllng V�n �ôngng V�n �ôngng V�n �ôngng V�n �ông1111, V, V, V, Vr �r �r �r �ình Hòaình Hòaình Hòaình Hòa2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT �lc 9i8m và s�c s3ng h�t ph,n \nh hPSng lSn 9Cn quá trình lai t�o gi3ng mSi. Trong 9ó, b\o qu\n h�t ph,n có ý nghJa thiCt thKc tSi vi*c sg dkng 9P/c 9a d�ng ngu5n gen lay mn. Nghiên c�u 9lc 9i8m hình thái h�t ph,n c7a 5 gi3ng hoa lay mn cho th,y: H�t ph,n có kích thPSc lSn 63 - 77,1 µm chi6u dài và 54,1 - 66,4 µm chi6u r�ng; hình d�ng b>u dkc — tròn; tx l* hHu dkc cao 72,9 - 85,6%. Tx l* h�t ph,n n\y m>m cao 68,9 -80,2% khi bN sung 15 g/l 9PQng vào môi trPQng nuôi c,y. B\o qu\n nghn h�n h�t ph,n hoa lay mn @ nhi*t 9� 25 - 27oC trong kho\ng thQi gian 15 ngày; @ nhi*t 9� 7 - 9oC trong 25 ngày; @ nhi*t 9� -15-(-17)oC sau 35 ngày 9\m b\o tx l* h�t ph,n hHu dkc 53,4 - 65,1% và tx l* h�t ph,n n\y m>m 52 - 64,2%. Sg dkng h�n h/p h�t ph,n hoa tb 2 hoa 9>u và 2 hoa giHa có tx l* h�t ph,n hHu dkc cao 73,4 - 87,7%, tx l* h�t ph,n n\y m>m 9�t 65,1 - 80,3% và 9\m b\o tx l* 9Ou qu\ 43,3 - 86,7%.

TTTTbbbb khóa: khóa: khóa: khóa: H�t ph,n, hình thái, hoa lay mn, lai t�o, s�c s3ng.

1. .:T V;N .% 7

Lay mn (Gladiolus sp.) thu�c nhóm hoa có c7 quan trAng, sg dkng nhP m�t lo�i hoa cht 9P/c Pa chu�ng trên thC giSi và Vi*t Nam b@i ki8u dáng và màu shc hoa 9a d�ng. �8 t�o ra gi3ng hoa lay mn mSi, phPmng pháp 9P/c sg dkng nhi6u và d� dàng áp dkng nh,t hi*n nay là phPmng pháp lai hHu tính (Maria Cantor và Janakiram Tolety, 2011). Vi*c sg dkng kCt h/p 9a d�ng ngu5n gen trong lai t�o luôn 9P/c Pu tiên, tuy nhiên v,n 96 glp ph\i là sK chênh l*ch v6 thQi gian n@ hoa, s3 lP/ng gi3ng, nhHng gi3ng 9lc hHu chf tr5ng 9P/c @ m�t vài vùng nh,t 9nh và ch,t lP/ng h�t ph,n sg dkng.

B\o qu\n ph,n hoa lay mn là vi*c làm c>n thiCt 98 d� dàng lai t�o các gi3ng mSi. Tuy nhiên, s�c s3ng c7a h�t ph,n hoa lay mn b gi\m sau 24 giQ hoa n@, m,t hoàn toàn s�c s3ng sau 2 ngày (Koopowitz et al., 1984). Kh\ n�ng duy trì s�c s3ng c7a h�t ph,n 9P/c thKc hi*n thông qua quá trình b\o qu\n phk thu�c vào các yCu t3 nhP thQi k{ sinh lý c7a hoa, nhi*t 9� b\o qu\n, 9� om tPmng 93i và 9� om c7a h�t ph,n (Soares et al., 2008).


2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VOt li*u nghiên c�uOt li*u nghiên c�uOt li*u nghiên c�uOt li*u nghiên c�u

Các thí nghi*m 9P/c tiCn hành trên h�t ph,n c7a 5 gi3ng lay mn: GL1 (Advance), GL2 (Trhng H\i

1 Viện Nghiên cứu Rau quả 2 Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Phòng), GL3 (Cha Cha), GL6 (PR Margareth rose), GL24 (Monte Alto). Gi3ng GL2 9P/c thu thOp t�i �5ng Thái — H\i Phòng, các gi3ng còn l�i 9P/c nhOp n�i tb Hà Lan có chu vi 10 - 12 cm và 9ã 9P/c xg lý phá ng7.

2.2.2.2.2. Th2. Th2. Th2. ThQi gian và 9a 9i8m nghiên c�uQi gian và 9a 9i8m nghiên c�uQi gian và 9a 9i8m nghiên c�uQi gian và 9a 9i8m nghiên c�u

Nghiên c�u 9P/c thKc hi*n tb tháng 12/2017 — tháng 2/2018 t�i phòng thí nghi*m Trung tâm Nghiên c�u và Phát tri8n Hoa, cây c\nh — Trâu Qu{, Gia Lâm, Hà N�i.

2.3. PhPmng pháp nghiên c2.3. PhPmng pháp nghiên c2.3. PhPmng pháp nghiên c2.3. PhPmng pháp nghiên c�u�u�u�u

Thí nghi*m 1: Nghiên c�u 9lc 9i8m hình thái h�t ph,n c7a các gi3ng hoa lay mn. Bao ph,n c7a m�i gi3ng 9P/c thu trPSc khi hoa n@ 1 - 2 ngày, 98 @ phòng có nhi*t 9� 25 - 27oC, 9� om không khí 40 - 50%. Sau khi bao ph,n bung ra, tiCn hành 9o kích thPSc và ki8m tra 9� hHu dkc c7a h�t ph,n.

Thí nghi*m 2: Nghiên c�u môi trPQng thg s�c n\y m>m c7a h�t ph,n hoa lay mn. Thí nghi*m g5m 5 công th�c 9P/c b3 trí hoàn toàn ng|u nhiên vSi 3 l>n nhhc l�i. �i6u ki*n thí nghi*m: Nhi*t 9� 25 ± 2oC, ánh sáng 2000 - 3000 lux, quang chu k{ 12 g sáng, 9� om 40 - 50%. Thí nghi*m sg dkng n6n môi trPQng là 300 mg/lCa(NO3)2.2H2O + 200 mg/l MgSO4.7H2O + 100 mg/lKNO3 + 6,5 g/l agar + 100 mg/l axit Boric có bN sung 9PQng sucrose @ 5 công th�c tPmng �ng là 30 g/l — 25 g/l — 20 g/l — 15 g/l - 10 g/l.

Thí nghi*m 3: Nghiên c�u nhi*t 9� b\o qu\n 9Cn s�c s3ng c7a h�t ph,n hoa lay mn. Thí nghi*m



g5m 3 công th�c 9P/c b3 trí tu>n tK không nhhc l�i @ 3 chC 9� nhi*t 25 - 27oC; 7 - 9oC; -15 - (-17)oC. � các công th�c b\o qu\n l�nh, 9Ja petri sau khi 9P/c qu,n parafin, 9P/c bAc thêm túi nilon có ch�a các các h�t hút om silicat 98 tránh thay 9Ni 9� om.

Thí nghi*m 4: Nghiên c�u v trí l,y ph,n 9Cn ch,t lP/ng h�t ph,n. Thí nghi*m g5m 3 công th�c là h�n h/p ph,n c7a 2 bông hoa n@ 9>u tiên, 2 bông hoa giHa, 2 bông hoa cu3i 9P/c b3 trí tu>n tK không nhhc l�i. �ánh giá ch,t lP/ng h�t ph,n c7a các công th�c tiCn hành lai 4 tN h/p, m�i tN h/p lai 30 clp.

S3 li*u thí nghi*m 9P/c xg lý b�ng Excel và ph>n m6m IRRISTAT 5.0

3. K T QU9 VÀ TH9O LU6N

3.1. Nghiên c3.1. Nghiên c3.1. Nghiên c3.1. Nghiên c�u 9lc 9i8m h�u 9lc 9i8m h�u 9lc 9i8m h�u 9lc 9i8m hình thái hình thái hình thái hình thái h�t ph,n c7a �t ph,n c7a �t ph,n c7a �t ph,n c7a các gicác gicác gicác gi3ng hoa lay mn3ng hoa lay mn3ng hoa lay mn3ng hoa lay mn

Trong quá trình chAn t�o gi3ng, nghiên c�u v6 cm quan sinh s\n có ý nghJa r,t quan trAng, 9i6u này góp ph>n quyCt 9nh tx l* thành công c7a m�t phép lai.

BBBB\\\\ng 1. �ng 1. �ng 1. �ng 1. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m cm cm cm c7777a ha ha ha h��t pht pht pht ph,,,,n các gin các gin các gin các gi3333ng hoa lay mnng hoa lay mnng hoa lay mnng hoa lay mn

Gi3ng CD h�t ph,n

(µm) CR h�t ph,n (µm) Tx l* D/R

Hình d�ng h�t ph,n

Tx l* hHu dkc (%)

GL1 75,2 ± 2,04 66,4 ± 1,61 1,13 B>u dkc tròn 81,7 GL2 69,3 ± 2,32 54,1 ± 1,06 1,28 B>u dkc 85,6 GL3 77,1 ± 1,71 54,4 ± 1,5 1,42 B>u dkc dài 72,9 GL6 76,7 ± 2,01 66,3 ± 1,68 1,16 B>u dkc tròn 79,1 GL24 63 ± 1,73 62,2 ± 0,87 1,01 Tròn 82,2 CV% 3,4 4,1

LSD0.05 1,18 2,05

Ghi chú: CD (Chi6u dài), CR (Chi6u r�ng)

Khi nghiên c�u v6 9lc 9i8m hình thái h�t ph,n c7a các loài thu�c lSp m�t lá m>m, Emel et al. (2008) 9ã ghi nhOn h�t ph,n c7a hoa lay mn là 9mn shc, ph>n lSn d�ng elip và kích thPSc tb trung bình 9Cn lSn. �3i vSi các gi3ng lay mn nghiên c�u, chi6u dài h�t ph,n có giá tr tr 63 — 77,1 µm. Trong 9ó các gi3ng có chi6u dài h�t ph,n lSn là GL1, GL3 và GL6 vSi chi6u dài 75,2-77,1 µm. Hai gi3ng GL2 và GL24 có chi6u dài h�t ph,n nghn tPmng �ng là 69,3 µm và 63 µm.

Các gi3ng lay mn nghiên c�u có hình d�ng h�t ph,n là b>u dkc — tròn. Hai gi3ng có hình d�ng h�t ph,n khác bi*t so vSi các gi3ng lay mn còn l�i là GL3 vSi h�t ph,n d�ng b>u dkc dài và gi3ng GL24 vSi h�t ph,n d�ng tròn.

H>u hCt các gi3ng lay mn lai hi*n nay v|n 9�t tx l* h�t ph,n hHu dkc cao (Magdalena et al., 2016; Simarjit Kaur và K. K. Dhatt, 2019). Tx l* h�t ph,n hHu dkc c7a các gi3ng lay mn trong thí nghi*m 9�t khá cao 72,9 — 85,6%.

3.2. Nghiên c3.2. Nghiên c3.2. Nghiên c3.2. Nghiên c�u môi trPQng thg s�c n\y m>m �u môi trPQng thg s�c n\y m>m �u môi trPQng thg s�c n\y m>m �u môi trPQng thg s�c n\y m>m cccc7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn

SK phát tri8n c7a h�t ph,n và kéo dài 3ng ph,n là các quá trình 9òi h�i n�ng lP/ng cao (Selinski và

Scheibe, 2014). Carbonhydrate ho�t 9�ng nhP ngu5n n�ng lP/ng trong hai quá trình (Okusaka và Hiratsuka, 2009). �PQng ngo�i sinh crng cung c,p và duy trì môi trPQng thom th,u phù h/p không chf cho sK n\y m>m c7a h�t ph,n mà còn cho sK phát tri8n c7a 3ng ph,n (Baloch và Lakho, 2001).

� CT1 và CT2 vSi hàm lP/ng 9PQng cao 30 — 25 g/l sau 48 giQ nuôi c,y 93i vSi gi3ng GL2 có hi*n tP/ng h�t ph,n bht 9>u chCt, s3 lP/ng h�t ph,n n\y m>m theo dõi 9P/c gi\m 9i.

H�t ph,n lay mn sau nuôi c,y 72 giQ có tx l* n\y m>m 9�t cao nh,t @ CT3 và CT4 vSi gi3ng GL1 tx l* n\y m>m là 64,8 - 68,9% và gi3ng GL2 tx l* n\y m>m là 69,8 - 80,2%.

Chi6u dài 3ng ph,n dao 9�ng 50,3 - 82,7 µm. Trong 9ó sK kéo dài c7a 3ng ph,n 9�t cao nh,t là @ CT4 và CT5, gi3ng GL1 có chi6u dài 3ng ph,n 9�t 77,5 - 82,7 µm; gi3ng GL2 có chi6u dài 3ng ph,n 9�t 63,3 - 75,5 µm. Theo nghiên c�u c7a Reinder (2016): các h/p ch,t dK trH và 9PQng 9P/c lPu trH trong h�t ph,n thành thkc có th8 duy trì sK t5n t�i c7a ph,n hoa và sK n\y m>m 9>y 97; tuy nhiên, vi*c kéo dài 3ng ph,n nhanh chóng 9òi h�i ph\i bN sung m�t lP/ng carbohydrate (9PQng ngo�i sinh) tb b6 mlt nhky. �i6u này có nghJa là chf c>n lP/ng nh� 9PQng



ngo�i sinh bN sung nh�m kích thích quá trình kéo dài 3ng ph,n.

NhP vOy, sg dkng môi trPQng CT4: 300 mg/lCa(NO3)2.2H2O + 200 mg/l MgSO4.7H2O + 100

mg/lKNO3 + 6,5 g/l agar + 100 mg/l axit Boric + 15 g/l 9PQng cho tx l* h�t ph,n n\y m>m cao 68,9 - 80,2%, chi6u dài 3ng ph,n 75,5 - 82,7 µm.

BBBB\\\\ng 2. Khng 2. Khng 2. Khng 2. Kh\\\\ n�ng n n�ng n n�ng n n�ng n\\\\y my my my m>>>>m cm cm cm c7777a ha ha ha h��t pht pht pht ph,,,,n hoa lay mnn hoa lay mnn hoa lay mnn hoa lay mn trên các môi trP trên các môi trP trên các môi trP trên các môi trPQQQQng khác nhaung khác nhaung khác nhaung khác nhau

Tx l* h�t ph,n n\y m>m (%) sau khi nuôi c,y… CTTN Gi3ng

10 g 24 g 48 g 72 g

Chi6u dài 3ng ph,n

(µm)

Tx l* h�t ph,n chCt

(%) GL1 9,8 30,7 33,6 34,3 65,1 ± 2,03 24,5

CT1 GL2 16,5 38,6 36,8 34,2 50,3 ± 1,15 21,9

GL1 14,7 44,0 47,3 48 61,5 ± 2,11 21,6 CT2

GL2 19,6 49,1 48,4 48,5 52,4 ± 1,08 17,4

GL1 17,4 40,2 46,2 64,8 67,7 ± 1,56 12,0 CT3

GL2 25,7 43,9 57,8 69,8 56,8 ± 1,73 10,4

GL1 25,7 45,3 57,8 68,9 82,7 ± 1,35 8,0 CT4

GL2 33,3 51,3 60,6 80,2 75,5 ± 2,01 9,4

GL1 19,8 31,8 46,2 42,8 77,5 ± 1,28 8,6 CT5

GL2 21,6 31,4 51,0 46,2 63,3 ± 2,42 8,4

CV% 4,1

LSD0,05 2,47

3.3. Nghiên c3.3. Nghiên c3.3. Nghiên c3.3. Nghiên c�u nhi*t 9� b\o qu\n 9Cn s�c s3ng �u nhi*t 9� b\o qu\n 9Cn s�c s3ng �u nhi*t 9� b\o qu\n 9Cn s�c s3ng �u nhi*t 9� b\o qu\n 9Cn s�c s3ng cccc7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn7a h�t ph,n hoa lay mn

Rajasekharan và Ganeshan Srinivasan (1994) 9ã chf ra r�ng các h�t ph,n hoa tb các gi3ng lay mn khác nhau có th8 9P/c phkc h5i thành công sau khi b\o qu\n l�nh mà không m,t kh\ n�ng s3ng sót 9áng k8.

� nghiên c�u này, 9ã tiCn hành b\o qu\n nghn h�n h�t ph,n c7a 5 gi3ng lay mn @ 3 ngP�ng nhi*t 9� 25 - 27oC (9i6u ki*n phòng nuôi c,y mô), 7 - 9oC (t7 l�nh thPQng) và -15 - (-17)oC (t7 âm thông thPQng) tPmng �ng vSi nhHng 9i6u ki*n thuOn l/i và d� dàng nh,t 98 lPu giH h�t ph,n phkc vk trong lai t�o gi3ng.

BBBB\\\\ng 3. Tng 3. Tng 3. Tng 3. Txxxx l l l l**** h h h h��t pht pht pht ph,,,,n hn hn hn hHHHHu du du du dkkkkc cc cc cc c7777a các gia các gia các gia các gi3333ng ng ng ng @@@@ các nhi các nhi các nhi các nhi****t 9t 9t 9t 9�� b b b b\\\\o quo quo quo qu\\\\n khác nhaun khác nhaun khác nhaun khác nhau

�mn v tính: % Gi3ng

Ngày GL1 GL2 GL3 GL6 GL24

ToC Ban 9>u 81,7 85,6 72,9 79,1 82,2

5 68,9 78,5 65,6 71,1 70,5 15 63,1 76,9 63,1 70,3 63,6 25 35,7 45,6 33,0 68,5 51,7 35 23,6 38,1 21,0 34,7 20,1

CT1: 25-27oC

45 11,5 - 12,2 15,2 3,5 5 78,5 83,5 71,5 77,6 78,2 15 74,5 81,7 68,5 71,4 67,0 25 70,2 78,7 64,8 68,5 56,4 35 18,2 50,5 41,7 35,7 27,6

CT2: 7-9oC

45 14,0 2,5 15,0 13,1 2,5 5 75,1 79,2 71,7 76,5 80,5 15 72,3 75,3 68,2 68,4 76,4 25 67,2 72,0 60,9 57,5 65,3 35 61,9 62,2 58,7 53,4 65,1

CT3: -15-(-17)oC

45 20,2 2,9 35,4 21,1 -



T�i thQi 9i8m 5 ngày sau b\o qu\n, t,t c\ các gi3ng lay mn 96u có tx l* h�t ph,n hHu dkc 9�t cao. Trong 9ó 2 chC 9� nhi*t l�nh có tx l* h�t ph,n hHu dkc cao hmn so vSi nhi*t 9� 25 - 27oC, tPmng �ng là 65,6 - 78,5% vSi CT1, 71,5-83,5% vSi CT2 và 71,7 - 80,5% vSi CT3.

Tx l* h�t ph,n hHu dkc c7a h�t ph,n @ CT1 gi\m 9áng k8 sau 25 ngày b\o qu\n tb 33 - 68,5%. Sau 45 ngày, tx l* h�t ph,n hHu dkc chf còn 0 - 15,2%

� ngP�ng nhi*t 9� b\o qu\n tb 7 - 9oC, tx l* h�t ph,n hHu dkc duy trì Nn 9nh sau 25 ngày b\o qu\n @ m�c 56,4 - 78,7%. Tx l* này gi\m m�nh sau 35 ngày b\o qu\n tb 18,2 - 50,5 %.

Sau 35 ngày b\o qu\n @ ngP�ng nhi*t 9� -15 - (-17)oC, h�t ph,n c7a 5 gi3ng lay mn v|n có tx l* hHu dkc @ m�c cao 53,4 - 65,1%.

BBBB\\\\ng 4. Tng 4. Tng 4. Tng 4. Txxxx l l l l**** h h h h��t pht pht pht ph,,,,n nn nn nn n\\\\y my my my m>>>>m cm cm cm c7777a các gia các gia các gia các gi3333ng hoa lay mn ng hoa lay mn ng hoa lay mn ng hoa lay mn @@@@ các nhi các nhi các nhi các nhi****t 9t 9t 9t 9�� b b b b\\\\o quo quo quo qu\\\\n khác nhaun khác nhaun khác nhaun khác nhau

((((�mn v�mn v�mn v�mn v tính: %) tính: %) tính: %) tính: %) Gi3ng

Ngày

GL1 GL2 GL3 GL6 GL24 ToC

Ban 9>u 77,66 78,33 81,27 76,30 73,30 5 57,40 63,70 61,27 58,40 56,20

15 56,57 53,77 57,64 53,50 54,60 25 32,37 48,14 39,95 25,70 38,20 35 11,41 29,08 11,04 11,50 21,50

CT1: 25-27oC

45 0 22,50 0 0 11,40 5 73,41 74,64 78,70 71,50 70,50

15 71,74 73,60 77,90 64,10 62,70 25 67,78 72,22 74,72 58,40 60,60 35 21,56 50,53 52,61 35,60 23,10

CT2: 7-9oC

45 11,17 9,52 31,62 10,30 2,40 5 70,62 78,24 78,18 71,70 71,60

15 65,20 75,79 76,00 65,30 70,50 25 59,92 74,53 68,01 58,40 64,70 35 52,09 64,21 63,83 54,10 61,30

CT3: -15-(-17)oC

45 9,80 33,49 27,40 24,50 17,50

� t,t c\ các công th�c, tx l* h�t ph,n n\y m>m trên môi trPQng nhân t�o 96u gi\m d>n sau thQi gian b\o qu\n. Khi b\o qu\n h�t ph,n @ nhi*t 9� 25 - 27oC, tx l* h�t ph,n n\y m>m 9�t dPSi m�c trung bình sau 25 ngày b\o qu\n tb 25,7 - 48,1%. Tx l* này gi\m m�nh tb sau 35 ngày b\o qu\n tb 11,04 - 29,08%.

� ngP�ng nhi*t 9� 7 - 9oC, tx l* h�t ph,n v|n 9�t 58,4 - 74,72% sau 25 ngày b\o qu\n. Sau 35 ngày b\o qu\n, tx l* h�t ph,n n\y m>m c7a gi3ng GL1 và GL24 chf còn 21,56 và 23,1%.

Tx l* h�t ph,n n\y m>m 9�t cao sau 35 ngày b\o qu\n c7a 5 gi3ng t�i ngP�ng nhi*t 9� -15 - (-17)oC. Tx l* n\y m>m c7a h�t ph,n chf còn 9,8 - 33,49% sau 45 ngày b\o qu\n @ nhi*t 9� này.

NhP vOy, c�n c� vào mkc 9ích sg dkng và thQi gian sg dkng h�t ph,n mà lKa chAn phPmng pháp b\o

qu\n nghn h�n thích h/p. B\o qu\n @ 25 - 27oC duy trì 9P/c s�c s3ng h�t ph,n hoa lay mn trong 15 ngày; @ nhi*t 9� 7 - 9oC b\o qu\n 9P/c h�t ph,n trong 25 ngày và @ nhi*t 9� -15 - (-17)oC h�t ph,n hoa lay mn v|n 9\m b\o s�c s3ng sau 35 ngày.

3.4. Nghiên c3.4. Nghiên c3.4. Nghiên c3.4. Nghiên c��u vu vu vu v trí l trí l trí l trí l,,,,y phy phy phy ph,,,,n 9n 9n 9n 9CCCCn chn chn chn ch,,,,t lPt lPt lPt lP////nnnng g g g hhhh��t pht pht pht ph,,,,n n n n

Trong quá trình lai hHu tính, các hoa khác nhau trên cùng m�t cá th8 9P/c sg dkng làm vOt li*u cho ph,n sM cho ch,t lP/ng h�t ph,n khác nhau. Thông thPQng các hoa sM 9P/c 9ánh d,u riêng rM, tuy nhiên trong m�t s3 trPQng h/p lP/ng ph,n có 9P/c không nhi6u và c>n sg dkng t,t c\ lP/ng ph,n có trên cây.

Sg dkng h�n h/p ph,n c7a 2 hoa 9>u tiên thu 9P/c tx l* hHu dkc tb 73,4 - 87,7%; tx l* h�t ph,n n\y m>m 77,5 - 80,3%.



� t,t c\ các gi3ng lay mn nghiên c�u, tx l* h�t ph,n hHu dkc 9�t khá cao 78,3 - 84,1% và tx l* h�t ph,n n\y m>m 65,1 - 75,7% vSi h�n h/p ph,n tb 2 hoa giHa.

Tx l* h�t ph,n hHu dkc 9�t th,p nh,t 18,2 - 61,3% và tx l* h�t ph,n n\y m>m 27,5 - 56,1% khi sg dkng h�t ph,n c7a 2 hoa cu3i.

BBBB\\\\ng 5. ng 5. ng 5. ng 5. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a va va va v trí hoa l trí hoa l trí hoa l trí hoa l,,,,y phy phy phy ph,,,,n 9n 9n 9n 9CCCCn chn chn chn ch,,,,t lPt lPt lPt lP////ng hng hng hng h��t pht pht pht ph,,,,nnnn V trí hoa l,y

ph,n Gi3ng

CTTD GL1 GL2 GL3 GL6 GL24

Tx l* hHu dkc (%) 82,7 87,7 73,4 80,6 83,1 CT1: 2 hoa 9>u Tx l* n\y m>m (%) 77,5 75,3 80,3 75,3 71,3

Tx l* hHu dkc (%) 84,1 78,3 74,6 82,8 80,5 CT2: 2 hoa giHa Tx l* n\y m>m (%) 65,1 73,5 75,7 70,4 71,5

Tx l* hHu dkc (%) 56,5 61,3 38,7 18,2 71,3 CT3: 2 hoa cu3i Tx l* n\y m>m (%) 43,4 56,1 27,5 35,1 57,2

BBBB\\\\ng 6. ng 6. ng 6. ng 6. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a va va va v trí hoa l trí hoa l trí hoa l trí hoa l,,,,y phy phy phy ph,,,,n 9n 9n 9n 9CCCCn kn kn kn kCCCCt qut qut qut qu\\\\ c c c c7777a phép laia phép laia phép laia phép lai

STT TN h/p lai V trí hoa l,y ph,n Tx l* 9Ou qu\ (%)

S3 h�t chhc/qu\ (h�t)

Tx l* h�t chhc (%)

1 CT1: 2 hoa 9>u 73,3 34,8 32,2 2 CT2: 2 hoa giHa 86,7 31 35,6 3

TH1 (GL1xGL2)

CT3: 2 hoa cu3i 6,7 9,6 1,2 4 CT1: 2 hoa 9>u 83,3 32,1 50,7 5 CT2: 2 hoa giHa 76,7 26,2 35,5 6

TH2 (GL2xGL1)

CT3: 2 hoa cu3i 0 - - 7 CT1: 2 hoa 9>u 66,7 32,2 37,9 8 CT2: 2 hoa giHa 56,7 40,2 39,8 9

TH3 (GL6xGL24)

CT3: 2 hoa cu3i 16,7 9,9 2,5 10 CT1: 2 hoa 9>u 43,3 27,3 38,7 11 CT2: 2 hoa giHa 56,7 25,7 34,7 12

TH4 (GL24xGL6)

CT3: 2 hoa cu3i 0 - - Trong nhi6u cây tr5ng khác, sK n\y m>m c7a h�t

ph,n in vitro có liên quan thuOn và chlt 9Cn tx l* 9Ou qu\ và s3 lP/ng h�t/qu\ (Rajasekharan và Ganeshan Srinivasan, 1994). KCt qu\ 9ánh giá ch,t lP/ng c7a h�n h/p ph,n sg dkng 9Cn kh\ n�ng thành công c7a tN h/p lai cho th,y: tx l* 9Ou qu\ 9�t tb trung bình 9Cn cao @ t,t c\ các tN h/p 43,3 - 86,7% khi sg dkng h�t ph,n tb CT1 và CT2. Sg dkng h�n h/p ph,n tb 2 hoa cu3i cho tx l* 9Ou qu\ th,p nh,t 0 - 6,7%. �i6u này th8 hi*n các tN h/p lai tiCn hành 96u là nhHng tN h/p có kh\ n�ng kCt h/p cao và sK gi\m tx l* 9Ou qu\ trong trPQng h/p này phk thu�c vào ch,t lP/ng ph,n sg dkng.

Tx l* h�t chhc thu 9P/c c7a các tN h/p chênh l*ch nhau 32,2 - 50,7% @ cùng CT1, 34,7 - 39,8% @ CT2 và 0 - 2,5% @ CT3. Tx l* h�t chhc thu 9P/c cao @ cùng m�t tN h/p khi sg dkng h�t ph,n c7a 2 hoa 9>u và 2 hoa giHa.

4. K T LU6N �ã nghiên c�u 9P/c 9lc 9i8m hình thái c7a h�t

ph,n c7a 5 gi3ng hoa lay mn: H�t ph,n hoa lay mn có kích thPSc lSn 63 - 77,1 µm chi6u dài và 54,1 - 66,4 µm chi6u r�ng; hình d�ng b>u dkc — tròn; tx l* hHu dkc cao 72,9 - 85,6%.

Môi trPQng thg s�c n\y m>m h�t ph,n hoa lay mn là: 300 mg/lCa(NO3)2.2H2O + 200 mg/l MgSO4.7H2O + 100 mg/lKNO3 + 6,5g/l agar + 100 mg/l axit Boric + 15 g/l 9PQng cho tx l* h�t ph,n n\y m>m cao 68,9-80,2%, chi6u dài 3ng ph,n 75,5 - 82,7 µm.

B\o qu\n nghn h�n h�t ph,n hoa lay mn @ nhi*t 9� 25 - 27oC trong kho\ng thQi gian 15 ngày v|n 9\m b\o tx l* h�t ph,n hHu dkc cao 63,1 - 76,9%, tx l* h�t ph,n n\y m>m 53,5 - 57,6%; @ nhi*t 9� 7 - 9oC thQi gian b\o qu\n thích h/p là 25 ngày vSi tx l* h�t ph,n hHu dkc 56,4 - 78,7%, tx l* h�t ph,n n\y m>m 9�t 58,4



- 74,7%; @ ngP�ng nhi*t 9� -15-(-17)oC sau 35 ngày b\o qu\n 9\m b\o tx l* h�t ph,n hHu dkc 53,4 - 65,1% và tx l* h�t ph,n n\y m>m là 52 - 64,2%.

Sg dkng h�n h/p h�t ph,n hoa tb 2 hoa 9>u và 2 hoa giHa có tx l* h�t ph,n hHu dkc cao 73,4 - 87,7%, tx l* h�t ph,n n\y m>m 9�t 65,1 - 80,3% và 9\m b\o tx l* 9Ou qu\ tb 43,3-86,7%

TÀI LIU THAM KH9O 1. Baloch, M. J., & Lakho, A. R., 2001. Impact of

sucrose concentrations on in vitro pollen germination of okra. Hibiscus esculentus.Pakistan Journal of Biological Sciences, 4(5):402-403.

2. Emel oybak donmez and serap isik, 2008. Pollen morphology of Turkish Amaryllidaceae, Ixioliriaceae and Iridaceae. Grana, 2008; 47:15-38.

3. Koopowitz, H., R. Voss and C. O’neil., 1984. Long term storage of gladiolus pollen. HortScience 19(4):513-514.

4. Magdalena Szczepaniak, Ryszard Kamiński, Elżbieta Kuta, Aneta Słomka, Waldemar Heise&Elżbieta Cieślak, 2016. Preslia 88: 137—161, 2016.

5. Maria Cantor and Janakiram Tolety, 2011. Gladiolus. Wild Crop Relatives:Genomic and Breeding Resources. DOI 10.1007/978-3-642-21201-7_8, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2011.

6. Okusaka, K., & Hiratsuka, S. ,2009. Fructose inhibits pear pollen germination on agar medium without loss of viability. Scientia Horticulturae, 122(1):51-55. doi:10.1016/j.scienta.2009.03.024.

7. Rajasekharan and Ganeshan Srinivasan, 1994. Freeze preservation of gladiolus pollen. Euphytica 80:.© 1994 KluwerAcademic Publishers., 105-109, 1994. 105 printed in the Netherlands.

8. Reinders, A., 2016. Fuel for the road — sugar transport and pollen tube growth. Journal of Experimental Botany,67(8):2121-2123.

9. Selinski, J., & Scheibe, R., 2014. Pollen tube growth: Where does the energy come from? Plant Signaling and Behavior, 9(12). Retrieved November 23, 2016, fromdoi: 10.4161/15592324.2014.977200.

10. Simarjit Kaur and K. K. Dhatt, 2019. Response of Pollen Viability in Gladiolus (Gladiolus grandiflorus L.) to storage method and period. Int.J.Curr.Microbiol.App.Sci (2019) 8(2): 1625-1631.

11. Soares T. L., Silva S. O., Costa M. A. P. C, Santos-Serejo J. A., Souza A. S., Lino L. S. M., Souza E. H. and Jesus O. N., 2008. In vitro germination and viability of pollen grains of banana diploids. Crop Breeding and Applied Biotechnology, 8: 111—118.

MORPHOLOGICAL AND VITALITY CHARACTERISTICS OF POLLEN OF GLADIOLUS MORPHOLOGICAL AND VITALITY CHARACTERISTICS OF POLLEN OF GLADIOLUS MORPHOLOGICAL AND VITALITY CHARACTERISTICS OF POLLEN OF GLADIOLUS MORPHOLOGICAL AND VITALITY CHARACTERISTICS OF POLLEN OF GLADIOLUS

FLOWERSFLOWERSFLOWERSFLOWERS Nguyen Thi Hong Nhung, Bui Thi Hong Nhuy,Nguyen Thi Hong Nhung, Bui Thi Hong Nhuy,Nguyen Thi Hong Nhung, Bui Thi Hong Nhuy,Nguyen Thi Hong Nhung, Bui Thi Hong Nhuy, Bui Thi Hong, Bui Thi Hong, Bui Thi Hong, Bui Thi Hong,

Dang Van Dong, Vu Dinh HoaDang Van Dong, Vu Dinh HoaDang Van Dong, Vu Dinh HoaDang Van Dong, Vu Dinh Hoa SummarySummarySummarySummary

Morphological characteristic and vigor of pollen grains have a big influence on the process of breeding new varieties. Storage of pollen grains has a practical meaning in the use of diverse genetic resources. Study the morphological characteristics of pollen grains of 5 varieties of gladiolus, the result has shown: gladiolus pollen are large with 63 - 77.1 µm in length and 54.1 - 66.4 µm in width; oval shape - round; High viable pollen ratio from 72.9 to 85.6%. The most suitable medium for pollen germination is added 15 g/l Sucrose has a high germination rate of 68.9 - 80.2%, pollen tube length of 75.5 - 82.7 µm. Short-term preservation pollen grains of gladiolus flowers at a temperature of 25 - 27oC for a period of 15 days; at a temperature of 7 - 9oC for 25 days; at the temperature range of -15 - (- 17)0C after 35 days of storage, ensure the rate of viable pollen is 53.4 - 65.1% and the percentage of pollen germinating is 52 -64.2%. Using a mixture of pollen from the first two flowers and two middle flowers with a high percentage of viable pollen of 73.4 - 87.7%, the percentage of pollen germinating reaches 65.1 - 80.3% and ensures fruiting rate from 43.3 to 86.7%.

Keywords: Keywords: Keywords: Keywords: Gladiolus, morphological characteristic, pollination, pollen, viable.

NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: GS.TS. Nguyn: GS.TS. Nguyn: GS.TS. Nguyn: GS.TS. Nguy��n Xuân Linhn Xuân Linhn Xuân Linhn Xuân Linh


Ngày thông quaNgày thông quaNgày thông quaNgày thông qua ph ph ph ph\\\\n bin bin bin bi****n: n: n: n: 14/5/2019


NGHIÊN C"U �BC �I*M HÌNH THÁI CÂY CHÈ SHAN NÚI CAO # HUY�N T$A CHÙA — �I�N BIÊN

��llllng V�n ThPng V�n ThPng V�n ThPng V�n ThP1111, �, �, �, �� V�n Ng V�n Ng V�n Ng V�n NgAAAAcccc2222, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thn Thn Thn Th PhPmng Liên PhPmng Liên PhPmng Liên PhPmng Liên1111, , , ,

TrTrTrTr>>>>n Quang Vin Quang Vin Quang Vin Quang Vi****tttt1111, Ph, Ph, Ph, Ph��m Thm Thm Thm Th NhP Trang NhP Trang NhP Trang NhP Trang1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Hoàng Hàn Hoàng Hàn Hoàng Hàn Hoàng Hà1111, Lê Th, Lê Th, Lê Th, Lê ThCCCC Tùng Tùng Tùng Tùng1111, , , ,

PhPhPhPh��m Thm Thm Thm Th Duyên Duyên Duyên Duyên1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Ngn Ngn Ngn NgAAAAc Bìnhc Bìnhc Bìnhc Bình1111, Tr, Tr, Tr, Tr>>>>n Xuân Hoàngn Xuân Hoàngn Xuân Hoàngn Xuân Hoàng1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$$$$TTTT Cây chè Shan (Camellia sinensis var. Shan) tK nhiên thPQng 9P/c phát hi*n @ vùng núi cao nPSc ta holc 9P/c tr5ng tOp trung @ các vùng trung du, mi6n núi phía Bhc và Lâm �5ng. Cây chè Shan @ huy*n T7a Chùa — �i*n Biên thân g�, tán có cây tr\i r�ng, mOt 9� phân cành @ m�c trung bình. Lá có màu xanh 9Om, b6 mlt phiCn lá hmi nh�n, nh�n và nh�n vba; r�ng cPa c7a phiCn lá 96u @ d�ng trung bình; kích thPSc lá lSn biCn 9�ng 12,73±0,12 — 18,67±0,17 cm; di*n tích lá dao 9�ng 37,86±0,08 — 84,19±0,16 cm2. Búp có màu xanh 9Cn xanh vàng, sáng và m�c 9� lông tuyCt @ m�c trung bình 9Cn nhi6u. Hoa có 6 — 7 cánh hoa, trhng xanh holc trhng 9kc và s3 lP/ng chf nh dao 9�ng 176,2±0,12 - 322,5±0,20 bao. H�t chè Shan có màu nâu, qu\ có 3 — 4 h�t/qu\, v� qu\ dày dao 9�ng 1,17±0,01 — 1,78±0,02 mm. Hàm lP/ng ECG và EGCG dao 9�ng 22,64 — 26,61 mg/gck (ECG), 57,17 — 69,11 mg/gck (ECGC). Thg nCm c\m quan chè xanh 9�t 15,28 — 16,96 9i8m và tuy8n chAn 9P/c 6 cây chè Shan Pu tú.

TTTTbbbb khóa: khóa: khóa: khóa: Cây chè Shan, 9lc 9i8m hình thái, thân, lá, búp, hoa, qu\, h�t.

1. .:T V;N .% 8

� nPSc ta cây chè Shan phân b3 ch7 yCu @ vùng núi cao c7a các tfnh phía Bhc, cây sinh trP@ng t3t, thân cây to, tán r�ng, n�ng su,t cao, ch,t lP/ng t3t có th8 chC biCn các s\n phom nhP chè xanh, chè 9en, chè vàng, chè PhN NhJ 9P/c 9ánh giá cao trên th trPQng chè hi*n nay [1, 2]. Chè Shan còn là cây tr5ng có l/i thC phát tri8n trong 9i6u ki*n 9,t 9ai và tOp quán canh tác c7a 95ng bào các dân t�c thi8u s3 @ các tfnh mi6n núi cao phía Bhc Vi*t Nam [3].

Hi*n nay, vi*c 9ánh giá 9lc 9i8m hình thái chè Shan @ các ti8u vùng khác nhau, tb 9ó tuy8n chAn 9P/c nhHng cây chè có ch,t lP/ng t3t, góp ph>n nâng cao giá tr chè Shan @ vùng mi6n núi phía Bhc nói chung và T7a Chùa nói riêng còn h�n chC, vì vOy, vi*c tiCn hành: “Nghiên c�u 9lc 9i8m hình thái cây chè Shan núi cao @ huy*n T7a Ch7a — tfnh �i*n Biên” là c>n thiCt trong giai 9o�n hi*n nay.

2. V6T LIU VÀ PH/<NG PHÁP

2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VOOOOt lit lit lit li****u nghiên cu nghiên cu nghiên cu nghiên c��uuuu

- Qu>n th8 cây chè Shan cN thk, @ 9� cao 950 m so vSi mKc nPSc bi8n t�i xã T\ Sìn Thàng, huy*n T7a Chùa — tfnh �i*n Biên;

1 Viện KHKT Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc 2 Hội Khoa học Công nghệ Chè Việt Nam

- ThiCt b 9o 9Cm các chf tiêu hình thái chè Shan: thPSc dây, thPSc palme, thPSc k�, kính hi8n vi,….

- ThQi gian nghiên c�u: 9/2017 — 8/2018.


- PhPmng pháp chAn cây chè Shan trong qu>n th8: sg dkng phPmng pháp chAn lAc cá th8 chè Shan có hình thái ph\n ánh kh\ n�ng cho n�ng su,t cao, ch,t lP/ng t3t, sinh trP@ng kh�e, ch,t lP/ng t3t trong qu>n th8 chè Shan t�i 9a phPmng.

- PhPmng pháp nghiên c�u 9lc 9i8m hình thái cây chè Shan núi cao dKa vào phPmng pháp hình thái theo QCVN 01-124:2013/BNNPTNT [5].

- Chf tiêu theo dõi: hình thái thân cành, hình thái lá, búp, hoa, qu\ chè theo phPmng pháp c7a Trung Qu3c v6 mô t\ 9lc 9i8m hình thái cây chè [6].

- PhPmng pháp l,y m|u: M|u búp chè, lá, hoa và qu\ tiCn hành lKa chAn 3 9i8m theo 9PQng chéo hình tam giác trên cây, m�i lo�i l,y 30 m|u và l,y giá tr trung bình, m|u búp, lá, hoa và qu\ l,y vào buNi sáng tb 8 — 10 h. M|u 9P/c mô t\ t�i ch�, ghi vào bi8u m|u 9ã chuon b s�n, chkp \nh và làm tiêu b\n khô.

- PhPmng pháp phân tích sinh hóa: dKa theo các phPmng pháp thông dkng trong phân tích sinh hóa chè c7a Vi*n KHKT Nông lâm nghi*p mi6n núi phía Bhc và phân tích m�t s3 chf tiêu g5m: tanin, ch,t hòa tan, catechin tNng s3, catechin thành ph>n.



- PhPmng pháp thg nCm c\m quan: dKa theo tiêu chuon qu3c gia TCVN 3218:2012 v6 xác 9nh các chf tiêu c\m quan b�ng phPmng pháp cho 9i8m [7].

2.3. X2.3. X2.3. X2.3. Xgggg lý s lý s lý s lý s3333 li li li li****uuuu

Sg dkng ph>n m6m Excel 2010.

3. K T QU9 VÀ TH9O LU6N

3.1. K3.1. K3.1. K3.1. KCCCCt qt qt qt quuuu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u 9u 9u 9u 9llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái thân m hình thái thân m hình thái thân m hình thái thân cành ccành ccành ccành c7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ nghiên c�u m�t s3 9lc 9i8m thân, cành cây chè Shan cN thk t�i T\ Sìn Thàng, huy*n T7a Chùa, tfnh �i*n Biên @ b\ng 1.

BBBB\\\\ng 1. �ng 1. �ng 1. �ng 1. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái thân, cành cm hình thái thân, cành cm hình thái thân, cành cm hình thái thân, cành c7777a cây chè Shan Ta cây chè Shan Ta cây chè Shan Ta cây chè Shan T7777a Chùa a Chùa a Chùa a Chùa ———— �i �i �i �i****nnnn Biên Biên Biên Biên V trí phân cành Góc phân cành

TT Ký hi*u cây �� cao (cm)

V% Góc 9�

(o) V%

D�ng thân Chu vi thân (cm)

D�ng tán MOt 9� phân

cành

1 TC - �B1 120,71 9 76,30 7 G� 88 Ngang Trung bình 2 TC - �B2 120,75 9 32,67 7 G� 67 ��ng Trung bình 3 TC - �B3 70,27 12 53,02 19 G� 83 Ngang Trung bình 4 TC - �B4 121,32 9 78,21 8 G� 76 Ngang Trung bình 5 TC - �B5 150,34 8 45,78 6 G� 79 Xiên Trung bình 6 TC - �B6 110,23 10 79,23 6 G� 65 Ngang Trung bình 7 TC - �B7 121,45 9 77,45 8 G� 85 Ngang Trung bình 8 TC - �B8 150,94 8 42,87 5 G� 77 Xiên Trung bình 9 TC - �B9 60,98 11 48,00 20 G� 75,5 Xiên Trung bình 10 TC - �B10 122,36 9 88,56 8 G� 100 Ngang Trung bình 11 TC — �B11 150,23 10 34,34 7 G� 86 ��ng Trung bình 12 TC — �B12 145,23 9 76,52 7 G� 77 Ngang Trung bình 13 TC — �B13 120,67 9 40,78 6 G� 87 Xiên Trung bình 14 TC — �B14 122,46 9 38,16 8 G� 95 ��ng Trung bình 15 TC — �B15 151,03 8 32,67 7 G� 82 ��ng Trung bình 16 TC — �B16 70,44 12 54,01 15 G� 75 Ngang Trung bình 17 TC — �B17 150,24 8 36,02 7 G� 81 ��ng Trung bình 18 TC — �B18 120,15 9 36,27 7 G� 94 ��ng Trung bình 19 TC — �B19 110,56 10 37,29 6 G� 78 ��ng Trung bình 20 TC — �B20 150,45 8 45,32 5 G� 76 Xiên Trung bình

S3 li*u @ b\ng 1 cho th,y: Cây chè Shan t�i T7a Chùa — �i*n Biên có 9� cao phân cành biCn 9�ng 60,98 — 150,94 cm, cao nh,t là cây TC — �B8 9�t 150,94 cm, th,p nh,t là cây TC — �B9 9�t 60,98 cm. V6 góc 9� phân cành c7a các cây chè Shan nghiên c�u có góc phân cành dao 9�ng 32,67 — 88,56o; thân có d�ng thân g�, d�ng tán thay 9Ni tb d�ng tán ngang, tán xiên, tán 9�ng. MOt 9� phân cành c7a các cây chè Shan núi cao 96u @ m�c trung bình.

Chu vi thân c7a các cây chè Shan t�i T7a Chùa — �i*n Biên biCn 9�ng 65 — 100 (cm), cao nh,t là cây TC — �B10 9�t 100 cm và th,p nh,t TC — �B6 9�t 65 (cm).

3.2. K3.2. K3.2. K3.2. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u 9u 9u 9u 9llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái lá m hình thái lá m hình thái lá m hình thái lá cccc7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ 9ánh giá m�t s3 chf tiêu v6 hình thái lá chè Shan núi cao, kCt qu\ @ b\ng 2.

Cây chè Shan núi cao nghiên c�u t�i T7a Chùa có kích thPSc lá lSn; chi6u dài lá trung bình biCn 9�ng 12,73±0,12 — 18,67±0,17 cm, trong 9ó m|u cây TC - �B3 có chi6u dài lá dài nh,t 9�t 18,67±0,17 cm; m|u cây TC - �B5 có chi6u dài lá nghn nh,t 12,73±0,12 cm. V6 chi6u r�ng lá biCn 9�ng 4,52±0,08 — 6,82±0,10 cm. Di*n tích lá dao 9�ng 37,86±0,08 — 84,19±0,16 cm2, cao nh,t là m|u cây TC — �B10 9�t 84,19±0,16 cm2, th,p nh,t là m|u cây TC — �B5 9�t 37,86±0,08 cm2.

Cây chè Shan núi cao @ T7a Chùa — �i*n Biên, có màu lá xanh 9Om, b6 mlt phiCn lá hmi nh�n, nh�n và nh�n vba; r�ng cPa c7a phiCn lá 96u @ d�ng trung bình.



BBBB\\\\nnnng 2. �g 2. �g 2. �g 2. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái lá chè Shan Tm hình thái lá chè Shan Tm hình thái lá chè Shan Tm hình thái lá chè Shan T7777a Chùa, �ia Chùa, �ia Chùa, �ia Chùa, �i****n Biênn Biênn Biênn Biên

TT Ký hi*u cây Dài lá (cm)

R�ng lá (cm)

Di*n tích lá (cm2)

B6 mlt phiCn lá

R�ng cPa Màu shc lá

1 TC - �B1 15,72±0,27 5,92±0,07 64,23±0,19 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 2 TC - �B2 15,25±0,28 5,66±0,08 57,90±0,23 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 3 TC - �B3 18,67±0,17 5,89±0,10 75,97±0,25 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 4 TC - �B4 12,97±0,15 4,88±0,13 42,87±0,22 Hmi nh�n Trung bình Xanh 9Om 5 TC - �B5 12,73±0,12 4,52±0,08 37,86±0,08 Hmi nh�n Trung bình Xanh 9Om 6 TC - �B6 14,09±0,17 5,88±0,07 56,36±0,20 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 7 TC - �B7 14,72±0,28 5,43±0,09 52,88±0,24 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 8 TC - �B8 15,63±0,25 5,82±0,07 61,40±0,18 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 9 TC - �B9 15,18±0,22 5,87±0,10 59,60±0,19 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 10 TC - �B10 18,16±0,14 6,82±0,10 84,19±0,16 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 11 TC — �B11 13,14±0,16 4,81±0,15 65,46±0,14 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 12 TC — �B12 13,07±0,19 4,82±0,14 70,69±0,08 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 13 TC — �B13 13,50±0,22 5,77±0,12 62,62±0,20 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 14 TC — �B14 15,35±0,31 5,79±0,10 58,88±0,16 Hmi nh�n Trung bình Xanh 9Om 15 TC — �B15 15,81±0,20 5,91±0,08 57,69±0,18 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 16 TC — �B16 17,88±0,17 6,67±0,09 78,74±0,29 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 17 TC — �B17 13,76±0,13 5,65±0,09 56,46±0,18 Nh�n Trung bình Xanh 9Om 18 TC — �B18 13,12±0,08 4,95±0,10 42,89±0,17 Nh�n vba Trung bình Xanh 9Om 19 TC — �B19 15,55±0,18 5,74±0,12 55,79±0,15 Hmi nh�n Trung bình Xanh 9Om 20 TC — �B20 15,57±0,16 5,82±0,10 57,65±0,17 Hmi nh�n Trung bình Xanh 9Om

3.3. K3.3. K3.3. K3.3. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u 9u 9u 9u 9llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái búp m hình thái búp m hình thái búp m hình thái búp cccc7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ 9ánh giá m�t s3 chf tiêu v6 hình thái búp chè Shan núi cao, 9P/c kCt qu\ @ b\ng 3.

BBBB\\\\ng 3. �ng 3. �ng 3. �ng 3. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái búp chm hình thái búp chm hình thái búp chm hình thái búp chè Shan Tè Shan Tè Shan Tè Shan T7777a Chùa, �ia Chùa, �ia Chùa, �ia Chùa, �i****n Biênn Biênn Biênn Biên

TT Ký hi*u cây Màu shc búp Chi6u dài búp 1 tôm 3 lá (cm)

Kh3i lP/ng búp 1 tôm 3 lá (g/búp)

M�c 9� lông tuyCt

1 TC — �B1 Xanh vàng 10,78±0,10 2,38±0,08 Nhi6u 2 TC — �B2 Xanh vàng 8,76±0,06 2,42±0,09 TB 3 TC — �B3 Xanh 8,40±0,04 2,20±0,09 Nhi6u 4 TC — �B4 Xanh sáng 9,53±0,05 2,34±0,10 Nhi6u 5 TC — �B5 Xanh vàng 6,76±0,04 2,15±0,11 TB 6 TC — �B6 Xanh vàng 8,62±0,05 2,30±0,11 TB 7 TC — �B7 Xanh 9,38±0,12 2,09±0,12 Nhi6u 8 TC — �B8 Xanh sáng 7,70±0,07 2,49±0,14 TB 9 TC — �B9 Xanh vàng 8,66±0,06 2,17±0,10 Nhi6u 10 TC — �B10 Xanh vàng 9,92±0,08 2,12±0,10 Nhi6u 11 TC — �B11 Xanh 7,13±0,06 2,14±0,09 Nhi6u 12 TC — �B12 Xanh vàng 7,48±0,05 2,11±0,09 TB 13 TC — �B13 Xanh vàng 8,12±0,05 2,19±0,08 Nhi6u 14 TC — �B14 Xanh 8,36±0,04 2,35±0,09 TB 15 TC — �B15 Xanh sáng 10,09±0,14 2,23±0,10 Nhi6u 16 TC — �B16 Xanh vàng 8,48±0,07 2,36±0,12 TB



17 TC — �B17 Xanh vàng 9,13±0,06 2,17±0,11 Nhi6u 18 TC — �B18 Xanh 9,47±0,09 2,48±0,07 Nhi6u 19 TC — �B19 Xanh 7,93±0,10 2,19±0,09 Nhi6u 20 TC — �B20 Xanh vàng 7,59±0,10 2,13±0,07 TB

Qua b\ng s3 li*u 3, cho th,y búp chè Shan núi cao @ T7a Chùa - �i*n Biên có màu xanh 9Cn xanh vàng, sáng; kh3i lP/ng búp 1 tôm 3 lá lSn dao 9�ng 2,09±0,12 — 2,49±0,14 g/búp, trong 9ó m|u cây TC - �B8 có kh3i lP/ng búp 1 tôm 3 lá lSn nh,t 9�t 2,49±0,14 g/búp và th,p nh,t là m|u cây TC — �B7 9�t 2,09±0,12 g/búp. Chi6u dài búp 1 tôm 3 lá dao 9�ng 6,76±0,04 — 10,78±0,10 cm, cao nh,t là m|u cây

TC — �B1 9�t 10,78±0,10 cm và th,p nh,t là m|u cây TC — �B5 9�t 6,76±0,04 cm.

V6 m�c 9� lông tuyCt c7a búp chè Shan núi cao T7a Chùa — �i*n Biên tb trung bình 9Cn nhi6u.

3.4. K3.4. K3.4. K3.4. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u 9u 9u 9u 9llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái hoa m hình thái hoa m hình thái hoa m hình thái hoa cccc7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ nghiên c�u v6 9lc 9i8m hình thái hoa chè c7a cây chè Shan núi cao @ T7a Chùa — �i*n Biên, s3 li*u 9P/c trình bày @ b\ng 4.

BBBB\\\\ng 4. �ng 4. �ng 4. �ng 4. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái cm hình thái cm hình thái cm hình thái c,,,,u tu tu tu t��o hoa chè Shan To hoa chè Shan To hoa chè Shan To hoa chè Shan T7777a Chùa a Chùa a Chùa a Chùa ———— �i �i �i �i****n Biênn Biênn Biênn Biên

TT Ký hiệu cây Đường

kính hoa (cm)

Chiều dài nhị (cm)

Số chỉ nhị (bao)

Độ sâu xẻ thuỳ

(cm)

Chiều dài nhuỵ (cm)

Lông bầu

nhụy

Số cánh hoa

Màu sắc cánh hoa

1 TC – ĐB1 3,12±0,06 0,92±0,06 216,0±0,11 0,5±0,02 1,30±0,06 Nhiều 6 – 7 Trắng xanh

2 TC – ĐB2 3,41±0,04 1,10±0,07 188,7±0,13 0,3±0,01 1,29±0,05 Ít 6 – 7 Trắng xanh

3 TC – ĐB3 3,28±0,04 0,95±0,06 231,4±0,15 0,5±0,02 1,27±0,05 TB 6 – 7 Trắng xanh


5 TC – ĐB5 3,16±0,02 1,14±0,07 312,4±0,10 0,4±0,03 1,36±0,03 TB 6 – 7 Trắng đục

6 TC – ĐB6 3,19±0,03 0,93±0,06 195,9±0,12 0,3±0,01 1,30±0,03 Ít 6 – 7 Trắng đục


8 TC – ĐB8 3,18±0,04 1,10±0,07 210,5±0,19 0,4±0,02 1,35±0,02 Nhiều 6 Trắng đục

9 TC – ĐB9 3,16±0,06 0,86±0,06 187,7±0,17 0,5±0,02 1,30±0,02 Nhiều 6 Trắng xanh


11 TC – ĐB11 3,29±0,04 1,12±0,07 207,8±0,19 0,4±0,01 1,45±0,02 TB 6 – 7 Trắng đục

12 TC – ĐB12 3,20±0,03 0,98±0,06 206,2±0,15 0,5±0,02 1,32±0,03 Nhiều 6 Trắng đục

13 TC – ĐB13 3,49±0,04 0,94±0,05 215,8±0,11 0,3±0,01 1,30±0,03 TB 6 – 7 Trắng đục

14 TC – ĐB14 3,38±0,05 1,12±0,04 218,0±0,19 0,3±0,01 1,27±±0,02 Ít 6 Trắng xanh

15 TC – ĐB15 3,48±0,06 0,93±0,04 322,5±0,20 0,4±0,01 1,30±0,02 Nhiều 6 Trắng xanh

16 TC – ĐB16 3,23±0,05 0,96±0,05 294,5±0,12 0,3±0,01 1,30±0,02 TB 6 – 7 Trắng xanh

17 TC – ĐB17 3,22±0,04 0,97±0,05 216,2±±0,1

7 0,3±0,01 1,35±0,01 Ít 6 Trắng đục

18 TC – ĐB18 3,19±0,03 0,99±0,04 218,5±0,12 0,3±0,01 1,33±0,01 Nhiều 6 – 7 Trắng xanh

19 TC – ĐB19 3,51±0,04 1,13±0,06 243,3±0,17 0,4±0,01 1,28±0,02 Nhiều 6 – 7 Trắng đục




S3 li*u @ b\ng 4 cho th,y: Hoa cây chè Shan núi cao T7a Chùa có s3 lP/ng cánh hoa dao 9�ng 6 - 7 cánh, hoa có màu trhng xanh holc trhng 9kc. S3 lP/ng chf nh c7a hoa dao 9�ng 176,2±0,12 - 322,5±0,20 bao. �PQng kính hoa dao 9�ng 3,00±0,06 - 3,51±0,04 cm, cao nh,t là m|u cây TC-�B7, TC-�B19 9�t 3,51±0,04 cm và th,p nh,t là m|u cây TC-�B20 9�t 3,00±0,06 cm.

V6 9� sâu x� thu{ c7a hoa chè Shan T7a Chùa — �i*n Biên, cho th,y 9� sâu x� thùy lSn nh,t là các dòng (m|u cây) TC-�B1, TC-�B3, TC-�B9, TC-

�B12, TC-�B20 9�t 0,5±0,02 cm, 9� sâu x� thu{ nghn nh,t là các dòng (m|u cây) TC-�B2, TC-�B6, TC-�B13, TC-�B14, TC-�B16, TC-�B17, TC-�B18 chf 9�t 0,3±0,01 cm. S3 lông b>u nhky dao 9�ng @ m�c nhi6u, 9Cn trung bình và ít.

3.5. K3.5. K3.5. K3.5. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u 9u 9u 9u 9llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái qum hình thái qum hình thái qum hình thái qu\\\\, , , , hhhh��t ct ct ct c7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ nghiên c�u v6 9lc 9i8m hình thái qu\, h�t c7a cây chè Shan núi cao @ T7a Chùa — �i*n Biên, s3 li*u 9P/c trình bày @ b\ng 5.

BBBB\\\\ng 5. �ng 5. �ng 5. �ng 5. �llllc 9ic 9ic 9ic 9i8888m hình thái qum hình thái qum hình thái qum hình thái qu\\\\, h, h, h, h��t chè Shan Tt chè Shan Tt chè Shan Tt chè Shan T7777a Chùa a Chùa a Chùa a Chùa ———— �i �i �i �i****n Biênn Biênn Biênn Biên Đường kính quả (cm) Đường kính hạt (cm)

TT Ký hiệu cây Rộng Hẹp Rộng Hẹp

Dầy vỏ quả (mm)

Số hạt/quả

Màu sắc hạt chè

1 TC – ĐB1 2,88±0,05 2,53±0,05 1,67±0,04 1,50±0,03 1,61±0,02 3 - 4 Màu nâu 2 TC – ĐB2 3,05±0,03 2,32±0,09 1,53±0,05 1,37±0,03 1,78±0,02 3 - 4 Màu nâu 3 TC – ĐB3 2,47±0,05 1,67±0,07 1,16±0,06 1,09±0,02 1,60±0,02 3 - 4 Màu nâu 4 TC – ĐB4 2,44±0,05 1,45±0,06 1,24±0,06 1,11±0,02 1,67±0,02 3 - 4 Màu nâu 5 TC – ĐB5 2,36±0,04 1,23±0,04 1,17±0,05 1,08±0,02 1,45±0,03 3 - 4 Màu nâu 6 TC – ĐB6 3,01±0,02 2,19±0,05 1,42±0,05 1,32±0,01 1,71±0,02 3 - 4 Màu nâu 7 TC – ĐB7 2,54±0,05 1,47±0,06 1,22±0,04 1,22±0,01 1,17±0,01 3 - 4 Màu nâu 8 TC – ĐB8 3,11±0,03 2,35±0,08 1,56±0,03 1,35±0,01 1,60±0,02 3 - 4 Màu nâu 9 TC – ĐB9 2,87±0,04 2,53±0,05 1,68±0,02 1,54±0,02 1,62±0,02 3 - 4 Màu nâu 10 TC – ĐB10 2,48±0,04 1,67±0,06 1,19±0,03 1,12±0,02 1,54±0,02 3 - 4 Màu nâu 11 TC – ĐB11 2,47±0,04 1,42±0,02 1,34±0,03 1,14±0,02 1,60±0,02 3 - 4 Màu nâu 12 TC – ĐB12 3,03±0,02 2,33±0,01 1,51±0,03 1,34±0,02 1,73±0,01 3 - 4 Màu nâu 13 TC – ĐB13 3,10±0,03 2,37±0,02 1,62±0,02 1,47±0,03 1,72±0,01 3 - 4 Màu nâu 14 TC – ĐB14 2,38±0,05 1,25±0,04 1,18±0,03 1,08±0,03 1,52±0,02 3 - 4 Màu nâu 15 TC – ĐB15 2,78±0,09 2,50±0,04 1,61±0,02 1,45±0,03 1,56±0,02 3 - 4 Màu nâu 16 TC – ĐB16 2,75±0,08 2,45±0,03 1,46±0,03 1,25±0,01 1,46±0,03 3 - 4 Màu nâu 17 TC – ĐB17 3,01±0,05 2,19±0,07 1,42±0,03 1,32±0,02 1,72±0,01 3 - 4 Màu nâu 18 TC – ĐB18 2,48±0,07 1,68±0,08 1,20±0,04 1,09±0,02 1,63±0,02 3 - 4 Màu nâu 19 TC – ĐB19 3,07±0,06 2,36±0,02 1,62±0,02 1,32±0,01 1,70±0,01 3 - 4 Màu nâu 20 TC – ĐB20 2,49±0,06 1,62±0,07 1,27±0,04 1,09±0,02 1,66±0,02 3 - 4 Màu nâu

S3 li*u b\ng 5 cho th,y: H�t chè Shan T7a Chùa có màu nâu, kích thPSc h�t v6 chi6u r�ng dao 9�ng 1,16±0,06 — 1,68±0,02 cm, chi6u h�p dao 9�ng 1,08±0,02 — 1,54±0,02 cm; kích thPSc qu\ v6 chi6u r�ng dao 9�ng 2,36±0,04— 3,10±0,03 cm, chi6u h�p 1,25±0,04 — 2,53±0,05 cm. D>y v� qu\ c7a chè Shan núi cao dao 9�ng 1,17±0,01 — 1,78±0,02 mm, cao nh,t là dày v� qu\ chè Shan TC — �B2 9�t 1,78±0,02 mm, th,p nh,t là TC — �B7 9�t 1,17±0,01 mm. Qu\ chè Shan dao 9�ng 3 — 4 h�t/qu\.

3.6. K3.6. K3.6. K3.6. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ nghiên c nghiên c nghiên c nghiên c��u mu mu mu m��t st st st s3333 ch ch ch chffff tiêu ch tiêu ch tiêu ch tiêu ch,,,,t t t t lPlPlPlP////ng cng cng cng c7777a cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shana cây chè Shan

KCt qu\ nghiên c�u v6 m�t s3 chf tiêu ch,t lP/ng c7a cây chè Shan núi cao @ T7a Chùa — �i*n Biên, s3 li*u 9P/c trình bày @ b\ng 6.

KCt qu\ 9ánh giá m�t s3 chf tiêu ch,t lP/ng chè Shan T7a Chùa — �i*n Bi*n có hàm lP/ng tanin, ch,t hòa tan r,t cao (tanin: 28,53 — 30,57%; ch,t hòa tan: 41,43 — 43,54%). Hàm lP/ng catechin tNng s3 c7a các cây chè Shan 9�t 131,20 — 152,92 mg/gck. Tx l* catechin thành ph>n @ các cây chè Shan T7a Chùa — �i*n Biên 96u khác nhau, trong 9ó 2 catechin thành ph>n quan trAng nh,t c7a h/p ch,t catechin là ECG và EGCG; hàm lP/ng ECG và EGCG trong búp chè Shan tPmng 93i cao dao 9�ng 22,64 — 26,61 mg/gck (ECG), cao nh,t là cây TC - �B19 9�t 26,61 mg/gck và th,p nh,t là cây TC — �B2 9�t 22,64 mg/gck; 57,17 — 69,11 mg/gck (ECGC), cao nh,t là cây TC — �B3 9�t 69,11 mg/gck và th,p nh,t là cây TC - �B18 9�t 57,17 mg/gck.



�ánh giá v6 9i8m thg nCm c\m quan chè xanh c7a các cây chè Shan T7a Chùa — �i*n Biên có 9i8m thg nCm dao 9�ng 15,28 — 16,96 9i8m, xCp lo�i khá,

cao nh,t là cây chè Shan TC — �B3 9�t 16,96 9i8m và th,p nh,t là cây chè Shan TC — �B14 9�t 15,28 9i8m.

BBBB\\\\ng 6. Mng 6. Mng 6. Mng 6. M��t st st st s3333 ch ch ch chffff tiêu ch tiêu ch tiêu ch tiêu ch,,,,t lPt lPt lPt lP////ng cng cng cng c7777a cây chè Shan Ta cây chè Shan Ta cây chè Shan Ta cây chè Shan T7777a Chùa a Chùa a Chùa a Chùa ———— �i �i �i �i****n Biênn Biênn Biênn Biên

TT Ký hi*u cây Tanin

(%) Ch,t hòa tan (%)

Catechin tNng s3

(mg/gck) EGC GC EC EGCG ECG

�i8m thg nCm chè

xanh (9i8m)

1 TC - �B1 28,63 41,43 149,38 24,14 17,34 20,98 65,98 20,93 16,64 2 TC — �B2 28,73 41,53 134,41 22,64 14,62 19,24 59,30 18,61 15,36 3 TC — �B3 29,03 42,51 152,92 25,29 18,29 19,43 69,11 20,80 16,96 4 TC — �B4 28,53 42,69 151,23 25,31 16,39 19,70 68,90 20,93 16,89 5 TC — �B5 28,85 42,10 141,29 24,93 15,81 19,53 62,01 19,02 15,42 6 TC — �B6 30,49 43,35 141,02 26,01 14,19 20,03 62,52 18,27 15,30 7 TC — �B7 29,20 42,61 151,21 25,64 17,90 20,83 66,83 20,02 16,73 8 TC — �B8 29,47 43,04 136,14 23,84 14,50 19,54 59,28 18,97 15,67 9 TC — �B9 30,03 42,00 148,46 24,16 17,63 19,91 66,98 19,77 16,03 10 TC - �B10 29,43 42,59 151,40 25,74 19,41 20,08 66,83 19,34 16,80 11 TC — �B11 29,10 43,54 144,10 26,22 16,26 19,52 62,78 19,32 15,64 12 TC - �B12 29,65 43,12 133,76 23,58 14,81 17,65 59,18 18,55 15,35 13 TC - �B13 28,64 42,57 133,11 23,15 14,65 19,32 57,86 18,12 15,45 14 TC - �B14 29,16 42,27 131,20 23,35 12,23 18,34 57,96 19,33 15,28 15 TC - �B15 29,13 42,70 135,81 23,96 15,64 18,71 58,46 19,04 15,68 16 TC - �B16 29,95 43,04 141,99 25,45 14,90 19,05 62,71 19,88 15,72 17 TC - �B17 29,98 42,39 133,46 23,66 14,44 18,30 58,83 18,24 15,69 18 TC - �B18 29,42 43,12 132,58 23,00 15,57 17,84 57,17 19,01 15,34 19 TC - �B19 30,57 43,42 140,92 26,61 16,31 19,34 59,50 19,16 15,52 20 TC — �B20 29,57 42,42 135,95 24,13 14,60 18,69 59,82 18,72 15,87

3.7. K3.7. K3.7. K3.7. KCCCCt qut qut qut qu\\\\ tuy tuy tuy tuy8888n chn chn chn chAAAAn cây chè Shan Pu tún cây chè Shan Pu tún cây chè Shan Pu tún cây chè Shan Pu tú

DKa vào các kCt qu\ nghiên c�u v6 9lc 9i8m hình thái v6 thân cành, búp, m�c 9� lông tuyCt c7a búp, lá, hóa,....9lc 9i8m sinh hóa và 9ánh giá ch,t lP/ng chC biCn m|u chè xanh c7a các cây chè Shan T7a Chùa — �i*n Biên, 9ã lKa chAn ra 6 cây chè Shan Pu tú g5m TC — �B1, TC — �B3, TC — �B4, TC — �B7, TC — �B9 và TC — �B10 làm vOt li*u nghiên c�u phkc vk cho công tác chAn t�o gi3ng chè.

4. K T LU6N VÀ .% NGH?

4.1. K4.1. K4.1. K4.1. KCCCCt lut lut lut luOOOOnnnn

- Cây chè Shan có góc phân cành dao 9�ng 32,67 — 88,56o; thân có d�ng thân g�, d�ng tán thay 9Ni tb d�ng tán ngang, tán xiên, tán 9�ng và mOt 9� phân cành @ m�c trung bình.

- Lá có màu xanh 9Om, b6 mlt phiCn lá hmi nh�n, nh�n và nh�n vba; r�ng cPa c7a phiCn lá 96u @ d�ng trung bình; kích thPSc lá lSn biCn 9�ng 12,73±0,12 —

18,67±0,17 cm; di*n tích lá dao 9�ng 37,86±0,08 — 84,19±0,16 cm2.

- Búp có màu xanh 9Cn xanh vàng, sáng và m�c 9� lông tuyCt @ m�c trung bình 9Cn nhi6u.

- Hoa có 6 — 7 cánh hoa, có màu trhng xanh holc trhng 9kc và s3 lP/ng chf nh dao 9�ng 176,2±0,12 - 322,5±0,20 bao. S3 lông b>u nhky dao 9�ng @ m�c nhi6u, trung bình và ít.

- H�t chè Shan có màu nâu, qu\ có 3 — 4 qu\/h�t, v� qu\ dày dao 9�ng 1,17±0,01 — 1,78±0,02 mm.

- Hàm lP/ng tanin, ch,t hòa tan trong búp chè Shan tPmng 93i cao 9�t l>n lP/t là 28,53 — 30,57%; 41,43 — 43,54%. Hàm lP/ng ECG và EGCG dao 9�ng 22,64 — 26,61 mg/gck (ECG), 57,17 — 69,11 mg/gck (ECGC).

- Thg nCm c\m quan chè xanh c7a các cây chè Shan 9�t 15,28 — 16,96 9i8m, xCp lo�i khá.



- Tuy8n chAn 9P/c 6 cây chè Shan Pu tú, góp ph>n phkc vk công tác nghiên c�u chAn t�o gi3ng chè.

4.2. �4.2. �4.2. �4.2. �6666 ngh ngh ngh ngh

- TiCp tkc nghiên c�u sâu hmn v6 9lc 9i8m hình thái chè Shan T7a Chùa — �i*n Biên, góp ph>n trong công tác chAn t�o gi3ng chè.

- Nghiên c�u v6 kw thuOt nhân gi3ng, thâm canh và chC biCn chè Shan núi cao T7a Ch7a — �i*n Biên nh�m phát tri8n m�nh các vùng chè Shan 9lc s\n, góp ph>n xóa 9ói gi\m nghèo cho vùng 95ng bào dân t�c thi8u s3 @ vùng mi6n núi phía Bhc.

TÀI LIU THAM KH9O

1. Lê V�n ��c, �� V�n NgAc (2004). ¤ng dkng công ngh* mSi xây dKng mô hình khai thác, phát tri8n và chC biCn chè Shan vùng cao t�i xã ThP/ng Smn — huy*n V Xuyên — tfnh Hà Giang. Báo cáo tNng kCt DK án thu�c ChPmng trình nông thôn mi6n núi, H�i 95ng Khoa hAc tfnh Hà Giang.

2. Nguy�n HHu La (2011). Báo cáo tNng h/p kCt qu\ khoa hAc công ngh* 96 tài: “Nghiên c�u quy trình công ngh* s\n xu,t và chC biCn chè Shan t�o s\n phom an toàn phkc vk n�i tiêu và xu,t khou”. Mã s3 KC06.20/06-10.

3. �� V�n NgAc và Cs (1998). KCt qu\ 9i6u tra tuy8n chAn cây chè Shan @ vùng núi cao phía Bhc Vi*t Nam và tri8n vAng phát tri8n. Tuy8n tOp các công trình nghiên c�u v6 chè (1988 — 1997). NXB Nông nghi*p.

4. Bùi M�nh Tu,n (2008). �i6u tra 9lc 9i8m sinh hAc c7a cây chè Shan núi cao tK nhiên @ tfnh Lào Cai. LuOn án th�c sw nông nghi*p. TrPQng ��i hAc Nông nghi*p, Hà N�i.

5. QCVN 01 — 2014:2013/BNNPTNT: Quy chuon kw thuOt qu3c gia v6 kh\o nghi*m tính khác bi*t, tính 95ng nh,t và tính Nn 9nh c7a gi3ng chè. B� Nông nghi*p và PTNT.

6. Chen Liang, Yang YaJun (2005). Descriptors and Data Standard for Tea (Camellia spp.). China Agricultural Press.

STUDY OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF HIGH MOUNTAIN SHAN TEA STUDY OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF HIGH MOUNTAIN SHAN TEA STUDY OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF HIGH MOUNTAIN SHAN TEA STUDY OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF HIGH MOUNTAIN SHAN TEA PLANTS IN TUA CHUA DISTRICT, DIEN BIEN PROVINCEPLANTS IN TUA CHUA DISTRICT, DIEN BIEN PROVINCEPLANTS IN TUA CHUA DISTRICT, DIEN BIEN PROVINCEPLANTS IN TUA CHUA DISTRICT, DIEN BIEN PROVINCE

Dang Van Thu, Dang Van Thu, Dang Van Thu, Dang Van Thu, Do Van Ngoc, Nguyen Thi Phuong Lien, Do Van Ngoc, Nguyen Thi Phuong Lien, Do Van Ngoc, Nguyen Thi Phuong Lien, Do Van Ngoc, Nguyen Thi Phuong Lien,

Tran Quang Viet, Pham Thi Nhu Trang, Nguyen Hoang Ha, Le The Tung, Pham Thi Duyen, Tran Quang Viet, Pham Thi Nhu Trang, Nguyen Hoang Ha, Le The Tung, Pham Thi Duyen, Tran Quang Viet, Pham Thi Nhu Trang, Nguyen Hoang Ha, Le The Tung, Pham Thi Duyen, Tran Quang Viet, Pham Thi Nhu Trang, Nguyen Hoang Ha, Le The Tung, Pham Thi Duyen, Nguyen Ngoc Binh, Tran Xuan HoangNguyen Ngoc Binh, Tran Xuan HoangNguyen Ngoc Binh, Tran Xuan HoangNguyen Ngoc Binh, Tran Xuan Hoang

SummarySummarySummarySummary Shan tea plants grow naturally mainly in high mountainous areas or cultivated mainly in the Northern Mountains Midlands and Lam Dong province. High mountain Shan tea plants in Tua Chua district — Dien Bien province have the form of woody and canopy forms changed from horizontal spread, oblique canopy, standing canopy and the density of branches is moderate. The leaves are dark green, surface of leaf blade include smooth or weakly rugose, moderately rugose; leaf blade of serration of margin in medium; the large leaf size varies from 12.73±0.12 to 18.67±0.17 cm; area of the leaves varies from 37.86±0,08 — 84.19±0,16 cm2. Buds are green to yellow green, light and young shoot have density pubescence of bud varies from dense to medium. The flowers are from 6 — 7 petals, green white or opaque white and the number of stamens ranges from 176.2±0.12 — 322.5±0.20 stamens. Shan tea plant of seeds are brown, fruits are from 3 — 4 seeds/fruit, fruit peels thickness range from 1.17±0,01 — 1.78±0,02 mm. ECG and EGCG contents ranged from 22.64 to 26.61 mg/gck (ECG), 57.17 - 69.11 mg/gck (ECGC). Sensory tasting scores for green tea ranged from 15.28 to 16.96 points and selected 06 excellent Shan tea plants.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Shan tea plants, morphological characteristics, stems, leaves, buds, flowers,fruits, seeds.

NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: TS. Lê V�n �n: TS. Lê V�n �n: TS. Lê V�n �n: TS. Lê V�n ��cccc


NgàyNgàyNgàyNgày thông qua ph thông qua ph thông qua ph thông qua ph\\\\n bin bin bin bi****n: n: n: n: 3/5/2019


XÁC ��NH LI8U L�UNG PHÂN BÓN VÀ M T �� C2Y PHÙ HUP ��I V�I GI�NG LÚA LAI HAI DÒNG HQ21

T'I CÁC T9NH PHÍA BWC TrTrTrTr>>>>n V�n Quangn V�n Quangn V�n Quangn V�n Quang1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thn Thn Thn Th �ông �ông �ông �ông2222, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy��n Thn Thn Thn Th Kim Dung Kim Dung Kim Dung Kim Dung2222, , , ,

Lê V�n HuyLê V�n HuyLê V�n HuyLê V�n Huy2222, Ph, Ph, Ph, Ph��m V�n Thuym V�n Thuym V�n Thuym V�n ThuyCCCCtttt3333

TTTTÓM TÓM TÓM TÓM T$$$$TTTT Gi3ng lúa lai hai dòng HQ21 do Vi*n Nghiên c�u và Phát tri8n cây tr5ng, HAc vi*n Nông nghi*p Vi*t Nam chAn t�o và phát tri8n s\n xu,t. Gi3ng có thQi gian sinh trP@ng nghn, phù h/p vSi vk xuân mu�n, mùa sSm holc hè thu @ các tfnh phía Bhc, có n�ng su,t cao 6,5-7,5 t,n/ha/vk, chu nóng, ch3ng 9N t3t, nhi�m nh� 9�o ôn, b�c lá và r>y nâu. KCt qu\ thí nghi*m 9ánh giá \nh hP@ng c7a mOt 9� và phân bón 9Cn n�ng su,t gi3ng HQ21 cho th,y: trong vk xuân t�i vùng mi6n núi phía Bhc nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20/ha, t�i vùng 95ng b�ng sông H5ng nên c,y mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, t�i vùng Bhc Trung b� nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha kg K20/ha; trong vk mùa t�i vùng mi6n núi phía Bhc nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 110 kg N +110 kg P2O5 +110 kg K2O/ha, t�i vùng 95ng b�ng sông H5ng nên c,y mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 90 kg N + 90 kg P205 + 90 kg K20/ha, t�i vùng Bhc Trung b� (vk hè thu) nên c,y vSi mOt 9� 40 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 70 kg N+ 70 kg P205 + 70 kg K20/ha.

TTTTb khóa:b khóa:b khóa:b khóa: Lúa lai hai dòng, mOt 9�, phân bón.

1. .:T V;N .% 9

N�m 2017, di*n tích s\n xu,t lúa lai thPmng phom 9�t x,p xf 600.000 ha, chiCm 8,0% di*n tích lúa c\ nPSc, trong 9ó lúa lai hai dòng chiCm 35% tNng di*n tích lúa lai. Có kho\ng 94% di*n tích lúa lai 9P/c gieo c,y @ các tfnh phía Bhc, trong 9ó vùng 95ng b�ng sông H5ng chiCm 40,0%. �8 m@ r�ng di*n tích gieo c,y lúa lai, 9lc bi*t là các gi3ng 9P/c chAn t�o trong nPSc c>n hoàn thi*n qui trình s\n xu,t gi3ng và qui trình canh tác (Ckc Tr5ng trAt, 2018).

Theo Suna et al. (2012) 9�m có m�t vai trò hCt s�c quan trAng trong s\n xu,t lúa lai, m�c bón 180 kg N/ha làm t�ng n�ng su,t và hi*u su,t sg dkng 9�m. Lúa lai có nhu c>u v6 lân tPmng tK nhP gi3ng lúa thu>n có cùng thQi gian sinh trP@ng. Dinh dP�ng lân có liên quan mOt thiCt vSi dinh dP�ng 9�m. Bón 97 lân sM t�ng kh\ n�ng hút 9�m và các ch,t dinh dP�ng khác (Nguy�n NhP Hà và Nguy�n V�n B�, 2013). Trong ba yCu t3 9�m, lân và kali thì n�ng su,t c7a lúa lai chu \nh hP@ng nhi6u nh,t là kali. Tb giai 9o�n 9� nhánh 9Cn khi tr�, cPQng 9� hút kali c7a lúa

1 Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 2 Viện Nghiên cứu và Phát triển cây trồng, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 3 Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và PTNT

lai tPmng tK lúa thu>n. Tuy nhiên tb sau khi tr� thì lúa thu>n hút r,t ít kali, trong khi 9ó lúa lai v|n duy trì s�c hút kali m�nh (Nguy�n V�n Hoan, 2014).

Gi3ng lúa lai hai dòng HQ21 là con lai F1 c7a dòng m� b,t dkc 9Kc gen nhân m|n c\m nhi*t 9� E15S và dòng b3 R29. HQ21 có nhi6u Pu 9i8m: thQi gian sinh trP@ng nghn, n�ng su,t khá, 9lc bi*t có kh\ n�ng chu nóng t3t; gi3ng có ch,t lP/ng cmm g�o khá, g�o có mùi thmm, cmm ngon, m6m, v 9Om; tính thích �ng r�ng, có th8 gieo c,y trong vk xuân mu�n, mùa sSm, mùa trung @ chân 9,t thâm canh và 9,t khó kh�n, chu rét t3t (Ph�m V�n ThuyCt và cs., 2015). Gi3ng HQ21 9P/c B� Nông nghi*p & PTNT công nhOn gi3ng cho s\n xu,t thg n�m 2017. �Cn vk mùa 2018, HQ21 9ã 9P/c trình di�n, m@ r�ng s\n xu,t lúa thPmng phom trên 10 tfnh thành vSi di*n tích trên 500 ha, n�ng su,t 6,5-7,5 t,n/ha/vk.

Bài báo này trình bày kCt qu\ nghiên c�u hoàn thi*n quy trình thâm canh lúa thPmng phom t�i các tfnh phía Bhc nh�m cung c,p tài li*u tham kh\o cho các 9mn v s\n xu,t gi3ng, chuy8n giao tiCn b� kw thuOt v6 gi3ng HQ21.

2. V6T LIU VÀ PH/<NG PHÁP NGHIÊN C*U 2222.1. V.1. V.1. V.1. VOOOOt lit lit lit li****u:u:u:u:

Gi3ng lúa lai F1 HQ21 do Vi*n Nghiên c�u và Phát tri8n cây tr5ng, HAc vi*n Nông nghi*p Vi*t



Nam s\n xu,t, 9\m b\o ch,t lP/ng c7a B� Nông nghi*p và PTNT.


- Thí nghi*m 9P/c tiCn hành t�i 3 vùng sinh thái: mi6n núi phía Bhc (xã Võ MiCu, huy*n Thanh Smn, tfnh Phú ThA, 9,t làm thí nghi*m là 9,t feralít 9� vàng phát tri8n trên phiCn th�ch sét), 95ng b�ng sông H5ng (xã Khánh CP, huy*n Yên Khánh, tfnh Ninh Bình, 9,t làm thí nghi*m là 9,t phù sa không 9P/c b5i 9hp thPQng xuyên), Bhc Trung b� (Tr�m Kh\o nghi*m gi3ng cây tr5ng Yên Thành, th tr,n Yên Thành, huy*n Yên Thành, tfnh Ngh* An, 9,t làm thí nghi*m là 9,t phù sa không 9P/c b5i, trung tính, ít chua).

- ThQi 9i8m gieo m�: trong vk xuân t�i vùng mi6n núi phía Bhc: 25/1/2018; vùng 95ng b�ng sông H5ng: 15/1/2018; vùng Bhc Trung b�: 5/1/2018. Trong vk mùa t�i vùng mi6n núi phía Bhc: 20/6/2018; vùng 95ng b�ng sông H5ng: 20/6/2018; vùng Bhc Trung b� (hè thu): 25/5/2018.

- ThQi 9i8m c,y: @ t,t c\ các vùng, trong vk xuân c,y khi m� 9P/c 5,5-6,0 lá; trong vk mùa c,y khi m� 9P/c 16 ngày.

- Thí nghi*m 9P/c b3 trí theo ki8u ô lSn ô nh� (Split-plot), di*n tích c7a 1 ô thí nghi*m mOt 9� là 10 m2, m�i công th�c 9P/c llp l�i 03 l>n, c,y 02 d\nh/khóm (Gomez K. A. và Gomez A. A., 1984).

- M�c phân bón và mOt 9� c,y chung cho c\ 3 vùng, ck th8: Trong vk xuân (X), thí nghi*m 9P/c b3 trí 4 m�c phân bón và 4 mOt 9� khác nhau: Phân bón (theo tx l* N:P:K= 1:1:1): P1= 90 kg N + 90 kg P205 + 90 kg K20/ha, P2= 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, P3= 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20/ha, P4= 150 kg N + 150 kg P205 + 150 kg K20/ha; mOt 9� c,y: M1: 30 khóm/m2; M2: 35 khóm/m2; M3: 40 khóm/m2, M4: 45 khóm/m2. Trong vk mùa (M), s3 m�c phân bón và mOt 9� gi3ng nhP vk xuân nhPng lP/ng phân bón c7a các m�c gi\m hmn, ck th8: P1: 70 kg N+ 70 kg P205 + 70 kg K20/ha, P2: 90 kg N + 90 kg P205 + 90 kg K20/ha, P3: 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, P4: 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20/ha.

- �ánh giá các 9lc 9i8m nông sinh hAc, m�c 9� nhi�m sâu b*nh, n�ng su,t c7a gi3ng theo phPmng pháp c7a IRRI (2002).

- S3 li*u thí nghi*m 9P/c xg lý b�ng các chPmng trình Excel, IRRISTAT 5.0.


3.13.13.13.1. T. T. T. T��i vùng 9i vùng 9i vùng 9i vùng 95555ng bng bng bng b��ng sông Hng sông Hng sông Hng sông H5555ng ng ng ng

Trong vk xuân, thQi gian sinh trP@ng c7a gi3ng HQ21 có sK sai khác @ các m�c phân bón khác nhau. Khi t�ng lP/ng phân bón thì thQi gian sinh trP@ng dài hmn 9áng k8, chênh nhau kho\ng 3-4 ngày giHa công th�c phân bón P1 và m�c P3, P4. Tuy nhiên, trong vk mùa, lP/ng phân bón và mOt 9� c,y khác nhau không \nh hP@ng 9Cn thQi gian sinh trP@ng c7a gi3ng HQ21. S3 bông/m2 t�ng lên khi t�ng lP/ng phân bón và mOt 9� c,y trong c\ vk xuân và mùa. Khi t�ng lP/ng phân bón s3 h�t chhc/bông t�ng nhPng chf t�ng 9Cn m�c phân bón P3. Kh3i lP/ng 1000 h�t c7a gi3ng HQ21 trong c\ vk xuân và mùa không biCn 9�ng nhi6u giHa các m�c phân bón và mOt 9� c,y khác nhau. Khi t�ng mOt 9� c,y tb M1 9Cn M3 n�ng su,t lý thuyCt và n�ng su,t thKc thu 96u t�ng, tuy nhiên khi t�ng 9Cn M4 thì bht 9>u gi\m @ m�c có ý nghJa. �5ng thQi, khi t�ng lP/ng phân bón thì n�ng su,t c7a gi3ng t�ng nhPng khi t�ng 9Cn P4 bht 9>u gi\m. Trong vk xuân và mùa, n�ng su,t thKc thu c7a gi3ng HQ21 9�t cao nh,t @ công th�c P2M2 tPmng �ng là 70,7 t�/ha và 69,5 t�/ha.

NhP vOy, t�i khu vKc 95ng b�ng sông H5ng trong vk xuân nên c,y vSi mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, trong vk mùa nên c,y vSi mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 90 kg N + 90 kg P205 + 90 kg K20/ha 98 gi3ng HQ21 9�t n�ng su,t cao.

Phân bón và mOt 9� c,y \nh hP@ng 9Cn tình hình nhi�m m�t s3 lo�i sâu b*nh h�i chính trên 95ng ru�ng c7a gi3ng lúa HQ21; nhìn chung gi3ng HQ21 nhi�m nh� m�t s3 lo�i sâu b*nh h�i chính trên 95ng ru�ng. Tuy nhiên, @ m�c phân bón cao và mOt 9� c,y dày hmn m�c 9� nhi�m sâu b*nh nlng hmn. � công th�c P4M4, gi3ng HQ21 b nhi�m h>u hCt các lo�i sâu b*nh @ m�c 9i8m 1-3, riêng sâu 9kc thân h�i m�c 9i8m 3-5 @ mOt 9� M4.



BBBB\\\\ng 1. ng 1. ng 1. ng 1. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a ma ma ma mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y và lPy và lPy và lPy và lP////ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9CCCCn thn thn thn thQQQQi gian sinh trPi gian sinh trPi gian sinh trPi gian sinh trP@@@@ng, các yng, các yng, các yng, các yCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thành n�ng u thành n�ng u thành n�ng u thành n�ng susususu,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,t ct ct ct c7777a gia gia gia gi3333ng HQ21 tng HQ21 tng HQ21 tng HQ21 t��i Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bình

ThQi gian sinh trP@ng

(ngày) S3 bông/m2

S3 h�t chhc/ bông

Kh3i lP/ng 1000 (gam)

N�ng su,t lý thuyCt (t�/ha)

N�ng su,t thKc thu (t�/ha)

M�c phân

MOt 9� c,y

X M X M X M X M X M X M M1 118 101 177,0 186,0 166,1 154,9 26,0 26,1 76,4 75,2 61,3 60,0 M2 119 102 190,1 196,0 159,1 148,2 26,1 26,1 78,9 75,8 64,6 62,3 M3 121 101 190,0 212,0 166,1 147,0 26,1 26,1 82,4 81,3 66,2 65,7

P1

M4 124 102 197,7 215,0 151,1 145,4 26,0 26,2 77,7 81,9 62,4 66,3 M1 120 101 185,9 219,0 168,2 145,7 26,1 26,1 81,6 83,3 64,6 65,5 M2 121 101 196,0 238,0 171,9 137,0 26,1 26,1 87,9 85,1 70,7 69,5 M3 120 102 199,2 234,0 165,5 135,7 26,2 26,2 86,4 83,3 67,7 66,4

P2

M4 120 102 200,7 225,0 159,1 134,3 26,2 26,2 83,7 79,2 64,4 65,1 M1 118 103 189,0 207,0 164,5 153,8 26,0 26,1 80,8 83,1 62,3 64,3 M2 119 105 197,5 227,5 165,2 141,0 26,0 26,1 84,8 83,7 65,2 66,6 M3 122 102 204,0 216,0 143,4 141,8 26,0 26,1 76,1 79,9 61,0 64,2

P3

M4 122 102 198,7 229,5 146,5 134,3 26,1 26,2 76,0 80,8 60,0 65,3 M1 120 102 201,9 204,0 163,1 153,2 26,0 26,1 85,6 81,6 64,3 63,2 M2 120 101 203,0 206,5 157,0 155,6 26,0 26,1 82,9 83,9 62,4 64,9 M3 119 103 204,0 216,0 156,2 150,7 26,1 26,2 83,2 85,3 62,6 68,4

P4

M4 122 103 217,4 202,5 149,5 145,1 26,1 26,1 84,8 76,7 61,4 63,8 CV (%) 4,5 6,1 LSD0,05(M) 2,2 2,1 LSD0,05(P) 2,4 2,8 LSD0,05(PxM) 3,8 3,2

BBBB\\\\ng 2. ng 2. ng 2. ng 2. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a ma ma ma mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y và lPy và lPy và lPy và lP////ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9CCCCn mn mn mn m��c 9c 9c 9c 9�� gây h gây h gây h gây h��i ci ci ci c7777a sâu ba sâu ba sâu ba sâu b****nh 9nh 9nh 9nh 93333i vi vi vi vSSSSi gii gii gii gi3333ng HQ21 ng HQ21 ng HQ21 ng HQ21 tttt��i Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bìnhi Yên Khánh, Ninh Bình

B*nh h�i (9i8m) Sâu h�i (9i8m)

Khô v�n ��o ôn lá ��o ôn cN

bông B�c lá Cu3n lá �kc thân R>y nâu

M�c phân

MOt 9� c,y

X M X M X M X M X M X M X M M1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 1 0 M2 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0 M3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 3 3 1 0

P1

M4 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 3 3 3 0 M1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 M2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 M3 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 3 1 0

P2

M4 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 3 3 3 0 M1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 M2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 M3 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 3 3 3 0

P3

M4 0 0 1 0 3 0 0 0 0 1 5 3 3 0 M1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 M2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 0 M3 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 1 3 5 0

P4

M4 1 0 1 0 3 0 0 0 1 1 5 5 3 0



3.2. T3.2. T3.2. T3.2. T��i vùng mii vùng mii vùng mii vùng mi6666n núi phía Bn núi phía Bn núi phía Bn núi phía Bhhhhcccc

� các m�c phân bón và mOt 9� c,y khác nhau thQi gian sinh trP@ng c7a gi3ng HQ21 chênh l*ch nhau không 9áng k8, biCn 9�ng 124 - 127 ngày trong vk xuân và 100-102 ngày trong vk mùa. Vì vOy, các m�c phân bón và mOt 9� c,y khác nhau không \nh hP@ng tSi thQi gian sinh trP@ng c7a gi3ng lúa lai hai dòng HQ21 t�i vùng mi6n núi phía Bhc. S3 bông/m2 t�ng lên khi t�ng d>n lP/ng phân bón và 9�t cao nh,t @ m�c phân P4. Bên c�nh 9ó s3 bông/m2 còn chu \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y, trong cùng m�t m�c phân bón, khi t�ng mOt 9� c,y s3 bông/m2 t�ng khi t�ng mOt 9� c,y tb M1 9Cn M3 sau 9ó 9Cn M4 bht 9>u gi\m xu3ng. T�i mOt 9� c,y M3 thích h/p nh,t 98 có 9P/c s3 bông/m2 cao trong c\ vk xuân và vk mùa @ công th�c P4M3 9�t l>n lP/t là 221,1 và 201,5 bông/m2. S3 h�t chhc trên bông t�ng lên khi t�ng lP/ng phân bón và mOt 9� c,y, tuy nhiên nó chf t�ng 9Cn m�c phân bón P3 r5i bht 9>u gi\m xu3ng. Công

th�c P1M3 cho s3 h�t chhc trên bông lSn nh,t 168,4 h�t trong 9i6u ki*n vk xuân, @ vk mùa công th�c P3M2 là cao nh,t vSi 147,6 h�t. Kh3i lP/ng 1000 h�t giHa các mOt 9� c,y và các m�c phân bón khác nhau biCn 9�ng không lSn, 9ây là m�t 9lc tính Nn 9nh c7a các gi3ng lúa lai. N�ng su,t lý thuyCt c7a gi3ng cao nh,t @ m�c phân P3 và mOt 9� M3 9�t 92,9 t�/ha trong vk xuân và 71,5 t�/ha trong vk mùa t�i công th�c phân P3 và mOt 9� M2. TPmng tK nhP n�ng su,t lý thuyCt, n�ng su,t thKc thu c7a gi3ng HQ21 cao nh,t 9�t 75,4 t�/ha trong vk xuân @ công th�c P3M3 và 64,6 t�/ha trong vk mùa @ công th�c P3M2.

NhP vOy, t�i vùng mi6n núi phía Bhc, trong vk xuân nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20/ha, trong vk mùa nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha 98 gi3ng HQ21 9�t n�ng su,t cao.

BBBB\\\\ng 3. ng 3. ng 3. ng 3. ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a ma ma ma mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y và lPy và lPy và lPy và lP////ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9CCCCn thn thn thn thQQQQi gian sinh trPi gian sinh trPi gian sinh trPi gian sinh trP@@@@ng, các yng, các yng, các yng, các yCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thành n�ng u thành n�ng u thành n�ng u thành n�ng susususu,,,,t và n�ng sut và n�ng sut và n�ng sut và n�ng su,,,,t ct ct ct c7777a gia gia gia gi3333ng HQ21 tng HQ21 tng HQ21 tng HQ21 t��i Thanh Smn, Phú Thi Thanh Smn, Phú Thi Thanh Smn, Phú Thi Thanh Smn, Phú ThAAAA


(ngày) S3 bông/m2





M�c phân

MOt 9�

X M X M X M X M X M X M M1 125 100 151,0 156,1 168,2 133,7 26,1 26,0 66,3 54,3 59,2 48,7 M2 125 100 158,2 159,4 162,1 138,6 26,2 26,1 67,2 57,7 60,3 50,3 M3 124 100 174,2 168,3 168,4 142,4 26,1 26,1 76,6 62,6 63,4 55,6

P1

M4 125 100 168,3 175,5 165,1 141,9 26,1 26,0 72,5 64,7 61,2 57,7 M1 126 101 210,1 169,2 141,8 142,8 26,0 26,1 77,5 63,1 64,3 56,4 M2 125 101 215,3 172,3 144,7 138,6 26,0 26,1 81,0 62,3 65,7 55,6 M3 125 101 217,5 178,2 143,6 140,5 26,0 26,1 81,2 65,3 65,9 58,2

P2

M4 126 101 220,4 177,5 148,3 145,3 26,0 26,1 85,0 67,3 68,7 59,7 M1 127 102 192,3 183,7 146,5 138,1 26,1 26,1 73,5 66,2 61,5 58,3 M2 126 102 207,3 185,6 156,2 147,6 26,2 26,1 84,8 71,5 67,2 64,6 M3 127 102 215,3 186,2 165,4 133,4 26,1 26,0 92,9 64,6 75,4 57,4

PP3

M4 127 102 204,8 184,4 156,3 130,4 26,1 26,1 83,5 62,8 68,6 55,8 M1 127 102 216,1 191,5 144,9 125,4 26,0 26,1 81,4 62,7 65,4 55,2 M2 127 102 218,6 195,4 148,3 128,8 26,0 26,1 84,3 65,7 66,7 56,5 M3 127 102 221,1 201,5 145,7 126,3 26,0 26,1 83,8 66,4 65,5 59,2

P4

M4 127 102 218,4 197,6 142,4 130,2 26,0 26,1 80,9 67,1 63,4 59,7 CV (%) 5,1 5,6 LSD0,05(M) 4,7 4,7 LSD0,05(P) 3,8 4,1 LSD0,05(PxM) 2,8 4,3

KCt qu\ @ b\ng 4 cho th,y 93i tP/ng gây h�i ch7 yCu là sâu cu3n lá, r>y nâu, b*nh khô v�n, 9�o

ôn lá, 93m sAc vi khuon, b�c lá. Trong các 93i tP/ng gây h�i thì b*nh khô v�n, 9�o ôn lá và 93m sAc vi



khuon gây h�i nhi6u hmn c\. B*nh khô v�n gây h�i m�c trung bình (9i8m 5) @ công th�c P4M4, tiCp 9Cn là các công th�c P3M3, P3M4, P4M2, P4M3 gây h�i @ m�c 9i8m 3. NhOn th,y, các công th�c vba có m�c bón cao, vba có mOt 9� c,y cao thì b nhi�m

h>u hCt các sâu b*nh @ m�c 9i8m 3 9Cn 5. � các công th�c còn l�i sâu b*nh phát sinh phát tri8n r,t ít (9i8m 1) holc không phát sinh (9i8m 0). �i6u này cho th,y @ các m�c bón cao và mOt 9� c,y cao d� phát sinh sâu b*nh h�i.

BBBB\ng 4. \ng 4. \ng 4. \ng 4. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lP/ng phân bón 9Cn m�c 9� gây h�i c7a sâu b*nh 93i vSi gi3ng HQ21 �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lP/ng phân bón 9Cn m�c 9� gây h�i c7a sâu b*nh 93i vSi gi3ng HQ21 �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lP/ng phân bón 9Cn m�c 9� gây h�i c7a sâu b*nh 93i vSi gi3ng HQ21 �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lP/ng phân bón 9Cn m�c 9� gây h�i c7a sâu b*nh 93i vSi gi3ng HQ21 tttt�i Thanh Smn, Phú ThA�i Thanh Smn, Phú ThA�i Thanh Smn, Phú ThA�i Thanh Smn, Phú ThA

B*nh h�i (9i8m) Sâu h�i (9i8m)

Khô v�n ��o ôn lá �3m sAc vi

khuon B�c lá Cu3n lá �kc thân R>y nâu

M�c phân

MOt 9� c,y

X M X M X M X M X M X M X M M1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 M2 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 M3 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0

P1

M4 1 0 1 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 1 M1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 M2 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 M3 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0

P2

M4 1 1 3 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0 1 M1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 M2 1 1 1 1 1 1 0 1 3 0 0 0 0 0 M3 3 1 1 1 1 1 1 3 3 0 0 0 0 1

P3

M4 3 3 1 1 1 1 1 3 3 1 0 0 0 1 M1 1 1 1 1 1 1 1 3 3 1 0 0 0 1 M2 3 3 1 1 1 1 3 3 3 1 0 0 0 1 M3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 0 0 0 1

P4

M4 5 3 3 3 3 3 3 3 5 3 0 0 0 3

3.3. T3.3. T3.3. T3.3. T��i vùng Bi vùng Bi vùng Bi vùng Bhhhhc Trung bc Trung bc Trung bc Trung b��

ThQi gian sinh trP@ng c7a gi3ng HQ21 ít chu \nh hP@ng c7a li6u lP/ng phân bón và không chu \nh hP@ng c7a mOt 9� c,y, biCn 9�ng tb 118 9Cn 121 ngày trong vk xuân, 98 9Cn 101 ngày trong vk hè thu. Trong cùng m�t m�c phân bón, khi t�ng mOt 9� c,y thì s3 bông/m2 t�ng lên và cao nh,t @ m�c phân bón M4 trong c\ vk xuân và vk hè thu. Tuy nhiên, khi t�ng lP/ng phân bón tb P1 9Cn P4 s3 bông/m2 có xu hPSng gi\m 9i. TPmng tác mOt 9� và phân bón \nh hP@ng lSn tSi s3 bông/m2 c7a gi3ng HQ21 trong 9i6u ki*n gieo c,y t�i khu vKc Bhc Trung b�. S3 h�t chhc/bông gi\m d>n khi t�ng mOt 9� c,y, @ mOt 9� c,y càng thPa thì s3 h�t chhc/bông càng lSn. S3 h�t chhc/bông còn chu \nh hP@ng c7a lP/ng phân bón, khi t�ng m�c bón thì s3 h�t chhc/bông t�ng lên 9Cn công th�c phân P3 thì bht 9>u gi\m xu3ng. Trong

9i6u ki*n vk xuân, s3 h�t chhc/bông luôn cao hmn so vSi vk hè thu. Kh3i lP/ng 1000 h�t là m�t 9lc tính di truy6n Nn 9nh c7a gi3ng và thay 9Ni không có ý nghJa @ các m�c phân bón và mOt 9� c,y khác nhau, dao 9�ng tb 26,0 - 26,2 gam. Trong 9i6u ki*n vk xuân, n�ng su,t lý thuyCt và n�ng su,t thKc thu c7a gi3ng 9�t cao nh,t @ công th�c P2M3, 9�t l>n lP/t là 93,5 và 76,2 t�/ha. Trong vk hè thu, n�ng su,t lý thuyCt và n�ng su,t thKc thu c7a gi3ng @ công th�c P1M3 9�t cao nh,t, l>n lP/t là 83,7 và 66,6 t�/ha do có s3 bông/khóm và s3 h�t chhc/bông lSn.

NhP vOy, t�i vùng Bhc Trung b�, trong vk xuân nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha kg K20/ha, trong vk hè thu nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 70 kg N+ 70 kg P205 + 70 kg K20/ha 98 gi3ng HQ21 9�t n�ng su,t cao.



BBBB\ng 5. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,\ng 5. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,\ng 5. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,\ng 5. �nh hP@ng c7a mOt 9� c,y và lPy và lPy và lPy và lP/ng phân bón 9Cn thQi gian sinh trP@ng, các yCu t3 c,u thành n�ng /ng phân bón 9Cn thQi gian sinh trP@ng, các yCu t3 c,u thành n�ng /ng phân bón 9Cn thQi gian sinh trP@ng, các yCu t3 c,u thành n�ng /ng phân bón 9Cn thQi gian sinh trP@ng, các yCu t3 c,u thành n�ng susususu,t và n�ng su,t c7a gi3ng HQ21 t�i Yên Thành, Ngh* An,t và n�ng su,t c7a gi3ng HQ21 t�i Yên Thành, Ngh* An,t và n�ng su,t c7a gi3ng HQ21 t�i Yên Thành, Ngh* An,t và n�ng su,t c7a gi3ng HQ21 t�i Yên Thành, Ngh* An


(ngày)

S3 bông/m2





M�c phân

MOt 9�

X HT X HT X HT X HT X HT X HT

M1 118 98 218 188 140,3 130,6 26,1 26,0 79,8 63,8 64,5 57,1

M2 118 98 259 212 128,5 120,9 26,1 26,0 86,9 66,6 68,1 61,3

M3 118 98 278 250 124,9 128,3 26,1 26,1 90,6 83,7 71,5 66,6 P1

M4 118 98 292 253 119,8 113,4 26,2 26,0 91,7 74,6 72,2 60,4

M1 118 99 220 199 138,2 131,8 26,1 26,1 79,4 68,5 65,3 58,7

M2 118 99 253 219 135,2 129,3 26,1 26,0 89,3 73,6 71,3 60,4

M3 119 99 269 252 133,6 122,8 26,2 26,0 94,2 80,5 76,2 62,2 P2

M4 120 99 286 261 121,8 115,7 26,2 26,1 91,3 78,8 71,5 61,3

M1 120 100 210 198 155,4 147,6 26,1 26,1 85,2 76,3 68,3 60,7

M2 120 100 251 228 141,3 135,4 26,1 26,1 92,6 80,6 72,1 62,5

M3 120 100 258 247 133,6 126,5 26,1 26,1 90,0 81,6 71,3 63,5 P3

M4 120 100 286 279 120,2 111,6 26,2 26,0 90,1 81,0 69,8 62,5

M1 121 101 208 202 158,3 152,3 26,1 26,1 85,9 80,3 68,1 61,7

M2 121 101 219 228 142,5 136,5 26,1 26,1 81,5 81,2 65,7 62,5

M3 121 101 265 240 128,1 122,1 26,2 26,1 88,9 76,5 69,3 60,1 P4

M4 121 101 268 261 120,2 113,8 26,1 26,1 84,1 77,5 66,7 60,3

CV (%) 5,4 5,8 LSD0,05(M) 3,2 2,8 LSD0,05(P) 2,2 2,1 LSD0,05(PxM) 3,3 4,3

Trong 9i6u ki*n vk xuân, gi3ng HQ21 b nhi�m 9�o ôn lá nh� 9Cn trung bình (9i8m 1-5) và sâu cu3n lá @ m�c 9� r,t nh� 9Cn nh� (9i8m 1-3), nhPng @ vk hè thu gi3ng h>u nhP không b nhi�m. Trong vk hè thu, gi3ng HQ21 b nhi�m r,t nh� 9Cn nh� (9i8m 1-

3) các 93i tP/ng nhP khô v�n, 93m sAc vi khuon, sâu 9kc thân và r>y nâu. NhOn th,y, @ các công th�c có m�c bón cao và mOt 9� c,y dày d� phát sinh các lo�i sâu b*nh h�i hmn.

BBBB\\\\ng ng ng ng 6666. . . . ��nh hPnh hPnh hPnh hP@@@@ng cng cng cng c7777a ma ma ma mOOOOt 9t 9t 9t 9�� c c c c,,,,y và lPy và lPy và lPy và lP////ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9ng phân bón 9CCCCn mn mn mn m��c 9c 9c 9c 9�� gây h gây h gây h gây h��i ci ci ci c7777a sâu ba sâu ba sâu ba sâu b****nh 9nh 9nh 9nh 93333i vi vi vi vSSSSi gii gii gii gi3333ng HQ21 ng HQ21 ng HQ21 ng HQ21 tttt��i Yên Thành, Nghi Yên Thành, Nghi Yên Thành, Nghi Yên Thành, Ngh**** An An An An

B*nh (9i8m) Sâu (9i8m)

Khô v�n �3m sAc vi

khuon ��o ôn

lá B�c lá Cu3n lá �kc thân R>y nâu

Tên công th�c

X HT X HT X HT X HT X HT X HT X HT

M1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0

M2 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 0 0 0 1

M3 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 P1

M4 0 1 0 1 3 0 0 1 1 1 1 1 0 1



M1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0

M2 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1

M3 0 1 0 0 1 0 0 1 1 0 0 1 0 1 P2

M4 1 1 0 1 3 0 0 0 3 1 0 3 0 1

M1 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1

M2 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1

M3 0 1 0 1 3 0 0 1 3 1 1 3 0 1 P3

M4 1 3 0 3 3 0 0 1 3 1 0 3 0 3

M1 0 1 0 1 3 0 0 1 1 1 0 1 0 1

M2 0 3 0 1 3 0 0 1 3 0 1 3 0 3

M3 1 3 0 3 5 0 0 1 3 1 0 3 0 3 P4

M4 0 3 0 3 5 0 0 1 3 1 1 3 0 3

4. K T LU6N

T�i các tfnh phía Bhc, gi3ng lúa lai hai dòng HQ21 có thQi gian sinh trP@ng nghn, 118-127 ngày trong vk xuân, 98- 105 ngày trong vk mùa holc hè thu. Gi3ng có n�ng su,t khá và Nn 9nh, 70-75 t�/ha trong vk xuân và 65-70 t�/ha trong vk mùa holc hè thu.

LP/ng phân bón và mOt 9� c,y ít \nh hP@ng 9Cn thQi gian sinh trP@ng nhPng \nh hP@ng 9Cn m�c 9� nhi�m sâu b*nh, s3 bông/m2, s3 h�t chhc/bông và n�ng su,t thKc thu c7a gi3ng HQ21.

�8 gi3ng lúa lai hai dòng HQ21 9�t n�ng su,t cao: t�i vùng 95ng b�ng sông H5ng, trong 9i6u ki*n vk xuân nên c,y vSi mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, trong vk mùa nên c,y vSi mOt 9� 35 khóm/m2 và bón phân vSi lP/ng 90 kg N + 90 kg P205 + 90 kg K20/ha; t�i vùng mi6n núi phía Bhc, trong vk xuân nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20/ha, trong vk mùa nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha; t�i vùng Bhc Trung b�, trong vk xuân nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20/ha, trong vk hè thu nên c,y mOt 9� 40 khóm/m2, bón phân vSi lP/ng 70 kg N+ 70 kg P205 + 70 kg K20/ha.

TÀI LIU THAM KH9O

1. Ckc Tr5ng trAt (2018). Báo cáo sm kCt s\n xu,t vk hè thu, vk mùa 2017, tri8n khai kC ho�ch s\n xu,t vk 9ông xuân 2018 - 2019 t�i các tfnh phía Bhc. H�i ngh tN ch�c ngày 6/11/2018 t�i Nam �nh.

2. Nguy�n NhP Hà và Nguy�n V�n B� (2013). Giáo trình: Cm s@ khoa hAc c7a sg dkng phân bón. Nhà xu,t b\n ��i hAc Nông nghi*p, Hà N�i.

3. Nguy�n V�n Hoan (2014). Kw thuOt thâm canh lúa @ h� nông dân. Nhà xu,t b\n Nông nghi*p, 71 trang.

4. Ph�m V�n ThuyCt, Tr>n V�n Quang, Nguy�n Th H\o, Phùng Danh Huân (2015). KCt qu\ tuy8n chAn gi3ng lúa lai hai dòng mSi. T�p chí Khoa hAc và Phát tri8n, tOp 13, s3 3, trang: 12-22.

5. Gomez, Kwanchai A. and Arturo A. Gomez (1984). Statistical procedures for agricultural research, 2nd Edition. John Wiley & Sons, Inc.

6. IRRI (2002). Standard evaluation system for rice (SES). P.O. Box 933. 1099- Manila Philippines.

7. Suna Y., J. Maa, Y. Sunb, H. Xua, Z. Yanga, S. Liua, X. Jiaa and H. Z. Zheng (2012). The effects of different water and nitrogen managements on yield and nitrogen use efficiency in hybrid rice of China, Field Crops Research 127 (2012). 85—98.



RESULTS OF DETERMINATION SUITABLE OF FERTILIZER QUANTITY AND RESULTS OF DETERMINATION SUITABLE OF FERTILIZER QUANTITY AND RESULTS OF DETERMINATION SUITABLE OF FERTILIZER QUANTITY AND RESULTS OF DETERMINATION SUITABLE OF FERTILIZER QUANTITY AND TRANPLANTING DENSITY FOR TWOTRANPLANTING DENSITY FOR TWOTRANPLANTING DENSITY FOR TWOTRANPLANTING DENSITY FOR TWO----LINE HYBRID RICE HQ21 IN NORTHERN LINE HYBRID RICE HQ21 IN NORTHERN LINE HYBRID RICE HQ21 IN NORTHERN LINE HYBRID RICE HQ21 IN NORTHERN

PROVINCES OF VIETNAMPROVINCES OF VIETNAMPROVINCES OF VIETNAMPROVINCES OF VIETNAM

TrTrTrTraaaan Vn Vn Vn Vaaaan Quann Quann Quann Quangggg,,,, Nguy Nguy Nguy Nguyeeeen Thn Thn Thn Thiiii DoDoDoDonnnngggg, Nguy, Nguy, Nguy, Nguyeeeen Thn Thn Thn Thi i i i Kim DungKim DungKim DungKim Dung,,,,

LLLLeeee V V V Vaaaan Huyn Huyn Huyn Huy, Pham Van Thuyet , Pham Van Thuyet , Pham Van Thuyet , Pham Van Thuyet

SummarySummarySummarySummary The two-line hybrid rice HQ21 was developed by Crops Research and Development Institute of Vietnam National University of Agriculture (VNUA). HQ21 has short growth duration, adaptability and suitability in late spring and early summmer season in northern provinces of Vietnam, the yield ranged from 6.5 to 7.5 tons/ha, has good resistance to lodging and moderate resistance to blast, bacterial leaf blight, brown plant hopper and high temperature resistance. Results of influence of tranplanting density and fertilizer quatity for yield show that: in spring season of mountainous north area, HQ21 would be best to tranplant 40 hills/m2 and chemical manure 130 kg N + 130 kg P205 + 130 kg K20 per hecta; in Red river delta HQ21 would be best to tranplant 35 hills/m2 and chemical manure 110 kg N + 110 kg P205 + 110 kg K20 per hecta; in Northern Centeral area HQ21 would be best to tranplant 40 hills/m2 and chemical manure 110 kg N +110 kg P2O5 +110 kg K2O per hecta. In summer season of Mountainous North area, HQ21 would be best to tranplant 40 hills/m2 and chemical manure 110 kg N +110 kg P2O5 +110 kg K2O per hecta; in Red river delta HQ21 would be best to tranplant 35 hills/m2 and chemical manure 90 kg N +90 kg P2O5 +90 kg K2O kg K20 per hecta; in Northern Centeral area HQ21 would be best to tranplant 40 hills/m2 and chemical manure 70 kg N +70 kg P2O5 +70 kg K2O per hecta.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Two-line hybrid rice, tranplanting density and fertilizer quatity.

NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hin: TS. Bùi Huy Hi6666nnnn


Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\\\\n bin bin bin bi****nnnn: 7/01/2019




�NH H�#NG CUNG C2P CALCIUM GIAI �O'N TI8N THU HO'CH �(N KH� N�NG �ÔNG L'NH TRÁI C$A DÒNG NHÃN M�I PHÁT HI�N TRÊN GIDNG NHÃN B'C LIÊU

NguyNguyNguyNguy�n Th Ki6u�n Th Ki6u�n Th Ki6u�n Th Ki6u1111, , , , NguyNguyNguyNguy�n B\o V*�n B\o V*�n B\o V*�n B\o V*2222,,,,

NguyNguyNguyNguy�n Bá Phú�n Bá Phú�n Bá Phú�n Bá Phú2222, , , , HuHuHuHu{nh Minh Hoàng{nh Minh Hoàng{nh Minh Hoàng{nh Minh Hoàng3333

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T$T$T$T$T �6 tài nghiên c�u 9P/c thKc hi*n nh�m xác 9nh d�ng và s3 l>n phun Calcium cung c,p cho trái giai 9o�n ti6n thu ho�ch (TTH) cho hi*u qu\ nâng cao kh\ n�ng b\o qu\n 9ông l�nh trái c7a dòng nhãn mSi. Thí nghi*m 9P/c b3 trí theo thba s3 2 nhân t3 trong kh3i hoàn toàn ng|u nhiên, có 9 nghi*m th�c là tN h/p c7a 2 nhân t3. Nhân t3 A là d�ng Calcium: Ca(NO3)2 (2%), CaCl2 (2,5%), 93i ch�ng (phun nPSc). Nhân t3 B là s3 l>n phun: Phun 1 l>n vào thQi 9i8m 90 ngày sau khi 9Ou trái (S�T), phun 2 l>n vào thQi 9i8m 75 và 90 ngày S�T, phun 3 l>n vào thQi 9i8m 60, 75 và 90 ngày S�T. G5m 5 l>n llp l�i, m�i l>n llp l�i là m�t cây. B\o qu\n 9ông l�nh trái nhãn theo phPmng pháp 9ông l�nh nhanh @ -450C trong 30 phút và t5n trH @ -180C 30 ngày (rã 9ông theo phPmng pháp môi trPQng không khí sau 2 giQ phân tích m|u). KCt qu\ thí nghi*m cho th,y, cung c,p Calcium cho trái d�ng CaCl2 (2,5%) 3 l>n phun @ giai 9o�n TTH 9ã cho hi*u qu\ cao trong vi*c nâng cao kh\ n�ng 9ông l�nh trái c7a dòng nhãn mSi thông qua làm t�ng hàm lP/ng Ca-pectate trong v� và tht trái góp ph>n làm t�ng chi6u dày v�, 9� c�ng tht trái và làm gi\m sK rò rf ion qua màng tC bào, giúp Nn 9nh và duy trì t3t ch,t lP/ng trái trong b\o qu\n 9ông l�nh nhPng không \nh hP@ng làm gi\m n�ng su,t trái.

TTTTbbbb khóa: khóa: khóa: khóa: Calcium, dòng nhãn mSi, Dimocarpus longan Lour., 9ông l�nh trái nhãn.

1. .:T V;N .% 10

Quá trình phát tri8n thPmng m�i nhãn luôn glp nhi6u h�n chC do ch,t lP/ng trái sau thu ho�ch suy gi\m nhanh và tuNi thA r,t nghn, kho\ng vài ngày @ nhi*t 9� phòng (250C) (Paull & Chen,1987). Nhãn thu�c lo�i trái không có 9fnh hô h,p và r,t m|n c\m vSi tNn thPmng l�nh, 93i vSi m�t s3 gi3ng nhãn 9ang 9P/c tr5ng phN biCn hi*n nay (Tiêu da bò, Xu5ng cmm vàng, nhãn E-Daw,…), v� trái b biCn màu d|n 9Cn srng nPSc và hóa nâu, tht trái nhãn b m6m nhrn và nhi6u nPSc sau quá trình b\o qu\n là m�t v,n 96 nan gi\i (Wang, 1998). KCt qu\ kh\o sát c7a Nguy�n Th Ki6u và ctv. (2017a, b) cho th,y dòng nhãn mSi phát hi*n @ gi5ng nhãn B�c Liêu r,t có ti6m n�ng nhân r�ng và phát tri8n, dòng nhãn cho n�ng su,t cao, trái r,t to, hình c>u d�t khác l�, trái có cmm dày, v ngAt, thmm, giòn và ít nPSc phù h/p vSi th hiCu ngPQi tiêu dùng. �lc bi*t, phPmng pháp b\o qu\n 9ông l�nh nhanh áp dkng 9P/c cho dòng nhãn mSi này 98 t5n trH thQi gian dài tiêu thk n�i 9a và xu,t khou. Calcium là m�t dP�ng ch,t không di 9�ng, là thành ph>n c,u t�o vách tC bào, giúp cho

1 Khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Bạc Liêu 2 Khoa Nông nghiệp & SHƯD, Trường Đại học Cần Thơ 3 Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bạc Liêu

vách tC bào và mô thKc vOt vHng chhc, Nn 9nh tính th,m c7a màng và ng�n c\n sK rò rf ch,t tan tb tC bào ch,t (Easterwood, 2002). �8 làm cm s@ cho vi*c ho�ch 9nh chiCn lP/c phát tri8n nhãn 9ông l�nh xu,t khou @ Vi*t Nam, 96 tài "�nh hP@ng cung c,p Calcium giai 9o�n ti6n thu ho�ch 9Cn kh\ n�ng 9ông l�nh trái c7a dòng nhãn mSi phát hi*n trên gi5ng nhãn B�c Liêu" 9P/c thKc hi*n nh�m mkc tiêu xác 9nh d�ng và s3 l>n phun Calcium giai 9o�n ti6n thu ho�ch cho hi*u qu\ nâng cao kh\ n�ng b\o qu\n 9ông l�nh trái c7a dòng nhãn mSi.


2.1. V2.1. V2.1. V2.1. VOOOOt lit lit lit li****u và hoá chu và hoá chu và hoá chu và hoá ch,,,,tttt

Cây nhãn dòng mSi (Dimocarpus longan Lour. sp) trong thí nghi*m 4 n�m tuNi, 9P/c tr5ng cùng m�t vPQn có cùng 9i6u ki*n canh tác t�i «p Bi8n Tây B, xã VJnh Tr�ch �ông, thành ph3 B�c Liêu, tfnh B�c Liêu (Hình 1), cây 9ang phát tri8n t3t, không b sâu b*nh; trái nhãn trong thí nghi*m 9P/c thu ho�ch vào thQi 9i8m 14 tu>n sau khi 9Ou trái (trái có 9� m6m, v� trái vba chuy8n sang màu vàng sáng, có cát và có mùi thmm); thiCt b b\o qu\n 9ông l�nh trái: T7 c,p 9ông MDF-U73V, t7 t5n trH 9ông MDF-263 do NhOt s\n xu,t; Calcium trong thí nghi*m: CaCl2 98% và Ca(NO3)2 98% xu,t x� tb Công ty Hóa ch,t Merck. �lc 9i8m thQi tiCt trong vk thí nghi*m 9P/c ghi nhOn



@ b\ng 1 cho th,y trong n�m có mPa nhi6u vào tháng 5, 6, 7, 8, 9 và 10 dPmng lch, lP/ng mPa lên 9Cn 344,8 mm vào tháng 6. ¬m 9� tPmng 93i cao trong kho\ng

thQi gian có mPa nhi6u, 84-85%. Nhi*t 9� trung bình cao, lên 9Cn 29,70C vào tháng 6 trong lúc b3 trí thí nghi*m.

BBBB\\\\ng 1. Sng 1. Sng 1. Sng 1. S3333 li li li li****u khí tPu khí tPu khí tPu khí tP////ng 9Png 9Png 9Png 9P////c ghi nhc ghi nhc ghi nhc ghi nhOOOOn trong thn trong thn trong thn trong thQQQQi gian bi gian bi gian bi gian b3333 thí nghi thí nghi thí nghi thí nghi****m tm tm tm t��i Bi Bi Bi B��c Liêuc Liêuc Liêuc Liêu ThQi gian

N�m Tháng Nhi*t 9� KK

TB (0C) �� om

(%) LP/ng mPa

(mm) TNng giQ

nhng (giQ) B3c hmi (mm)

T3c 9� gió TB (m/s)

I 24,9 81 1,1 245,9 100,0 2 II 25,4 77 - 275,4 111,3 2 III 27,4 77 - 308,8 130,6 2 IV 28,9 76 28,0 304,7 139,0 2 V 29,7 77 155,0 279,2 134,7 2 VI 27,9 85 344,8 181,2 80,3 1 VII 28,3 84 320,9 199,4 95,3 2 VIII 28,0 85 272,8 219,5 87,3 2 IX 27,8 85 313,3 185,6 82,6 1 X 28,0 84 183,5 212,1 90,6 1 XI 28,1 80 96,8 233,5 105,3 2

2015

XII 27,3 81 29,9 262,1 128,1 2

Ghi chú: ''-'' không có mPa. 2.2. PhPmng pháp thí nghi2.2. PhPmng pháp thí nghi2.2. PhPmng pháp thí nghi2.2. PhPmng pháp thí nghi****mmmm 2.2.1. B3 trí thí nghi*m Thí nghi*m 9P/c b3 trí theo th8 th�c thba s3 2

nhân t3 trong kh3i hoàn toàn ng|u nhiên, có 9 nghi*m th�c là tN h/p c7a 2 nhân t3. Nhân t3 A là d�ng Calcium: Ca(NO3)2 (2%); CaCl2 (2,5%), 93i ch�ng (phun nPSc). Nhân t3 B là s3 l>n phun: Phun 1 l>n vào thQi 9i8m 90 ngày sau khi 9Ou trái (S�T), phun 2 l>n vào thQi 9i8m 75 và 90 ngày S�T, phun 3 l>n vào thQi

9i8m 60, 75 và 90 ngày S�T. G5m 5 l>n llp l�i, m�i l>n llp l�i là m�t cây. Phun CaCl2 và Ca(NO3)2 PSt hCt mlt trên và dPSi c7a lá và trái vào buNi sáng sSm (phun 1,5 lít/cây). Có b3 trí thí nghi*m th�m dò trPSc và chAn 9P/c n5ng 9� cao nh,t c7a 2 d�ng Calcium mà không gây cháy nám lá nhãn là: Ca(NO3)2 (2%) và CaCl2

(2,5%). Thí nghi*m 9P/c b3 trí trên 1 vk trái trong n�m.

HìHìHìHình 1. Cây nhãn dòng mnh 1. Cây nhãn dòng mnh 1. Cây nhãn dòng mnh 1. Cây nhãn dòng mSSSSi 4 n�m tui 4 n�m tui 4 n�m tui 4 n�m tuNNNNiiii

HìHìHìHình 2nh 2nh 2nh 2. S. S. S. S\\\\n phn phn phn phoooom trái nhãn m trái nhãn m trái nhãn m trái nhãn 9ông l9ông l9ông l9ông l��nhnhnhnh

2.2.2. Xg lý b\o qu\n m|u trái và theo dõi 9ánh giá các chf tiêu

Quan sát xác 9nh thQi 9i8m 9Ou trái, tiCn hành treo nhãn 3 phát hoa 9ã 9Ou trái @ 3 hPSng 93i di*n trên m�i cây nhãn b3 trí thí nghi*m 98 theo dõi các chf tiêu, trái nhãn trong thí nghi*m 9P/c thu ho�ch trên 3 phát hoa c3 9nh trên vào thQi 9i8m 14 tu>n sau khi 9Ou trái (trái có 9� m6m, v� trái vba chuy8n

sang màu vàng sáng, có cát và có mùi thmm). Ngay sau thu ho�ch, trái nhãn 9P/c vOn chuy8n v6 phòng thí nghi*m, cht cu3ng, rga s�ch bki bon bám trên nhãn, 98 ráo, m�t ph>n 9em phân tích ch,t lP/ng trái trong 9i6u ki*n bình thPQng, m�t ph>n 9em xg lý 9ông l�nh nhanh @ -450C trong 30 phút (t7 c,p 9ông MDF-U73V c7a NhOt) và t5n trH @ -180C (t7 9ông MDF-263 c7a NhOt) theo qui trình b\o qu\n c7a



Tr>n ��c Ba và ctv. (2006). Trái nhãn 9P/c cho vào m�i túi PE là 0,5 kg 9Pa vào c,p 9ông và t5n trH l�nh (Hình 2). Sau khi 9ông l�nh nhanh t5n trH 30 ngày (Rã 9ông theo phPmng pháp môi trPQng không khí sau 2 giQ phân tích). Các chf tiêu:

- N�ng su,t thKc thu (kg/cây): Cân kh3i lP/ng t,t c\ các trái thu 9P/c/cây.

---- Kh3i lP/ng trái (g): Sg dkng cân 9i*n tg 2 s3 l� hi*u Sartorius do Mw s\n xu,t.

- Dày v� và dày tht (mm): Dùng thPSc k�p 9o t�i 3 v trí: 1 9i8m trên hai vai trái (nmi dày nh,t), 1 9i8m @ giHa trái và 1 9i8m @ 9áy trái (nmi m�ng nh,t) và l,y trung bình 3 9i8m 9o.

- Tx l* tht trái (%) =

- Hàm lP/ng nPSc tht trái (%): Xác 9nh b�ng phPmng pháp s,y 9Cn kh3i lP/ng không 9Ni vSi nhi*t 9� s,y là 600C (theo tiêu chuon ngành 10TCN 842:2006). W = ((M1 - M2)/M) x 100%

Trong 9ó: W là hàm lP/ng nPSc tht trái (%); M là kh3i lP/ng m|u tht trái nhãn 9em s,y (g). M1 là kh3i lP/ng c3c s� và m|u tht trái nhãn trPSc khi s,y (g). M2 là kh3i lP/ng c3c s� và m|u tht trái nhãn sau khi s,y (g).

- Hàm lP/ng ch,t rhn hoà tan tNng s3 (0Bx): �P/c xác 9nh theo TCVN 7771:2007 9o b�ng khúc x� kC hi*u Atago, NhOt B\n s\n xu,t, thang 9�: 0-320.

- Hàm lP/ng axit tNng s3 (%): Xác 9nh b�ng phPmng pháp chuon 9� vSi NaOH 0,1N, vSi ch,t chf th phenolphthalein 1% (TCVN 5483-1991).

- Hàm lP/ng 9PQng tNng s3 (%): �P/c phân tích theo phPmng pháp phenol sulphuric acid c7a Dubois et al. (1956).

- Hàm lP/ng Ca-pectate trong v� và tht trái (mg/100 g m|u): �P/c phân tích theo phPmng pháp c7a Sadasivam và Manickam (2005).

- Tx l* rò rf ion c7a tht trái (%): là 9� rò rf ch,t 9i*n gi\i qua màng tC bào tht trái 9P/c xác 9nh theo phPmng pháp c7a Jiang và Chen (1995).

- �� c�ng tht trái (kgf/cm2): �P/c 9o b�ng thiCt b 9o c,u trúc RHEO TECH System. Thông qua vi*c c3 9nh 9PQng 9i và 9>u 9o, xác 9nh 9� c�ng c7a m|u.

2.3. X2.3. X2.3. X2.3. Xgggg lý s lý s lý s lý s3333 li li li li****uuuu S3 li*u 9P/c xg lý b�ng ph>n m6m Microsoft

Excel và th3ng kê b�ng chPmng trình SPSS version 20.

3. K T QU9 VÀ TH9O LU6N 3.13.13.13.1.... M M M M��t st st st s3333 y y y yCCCCu tu tu tu t3333 c c c c,,,,u thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng suu thành n�ng su,,,,t và n�ng t và n�ng t và n�ng t và n�ng

susususu,,,,t t t t V6 kh3i lP/ng trái, kCt qu\ thí nghi*m cho th,y

@ các nghi*m th�c xg lý Calcium có sK khác bi*t th3ng kê. Kh3i lP/ng trung bình trái khi xg lý các d�ng Calcium dao 9�ng 21,6-22,2 g, d�ng CaCl2 cung c,p qua lá và trái cho th,y cây tr5ng d� h,p thu hmn và làm t�ng kh3i lP/ng trái so vSi d�ng Ca(NO3)2 và 93i ch�ng không cung c,p Calcium. �3i vSi \nh hP@ng s3 l>n phun, trung bình kh3i lP/ng trái dao 9�ng 21,4-22,4 g, trong 9ó phun 3 l>n cho kh3i lP/ng trái 9�t cao nh,t (22,4 g /trái) so vSi phun 1 và 2 l>n (B\ng 2).

Hình 3. KhHình 3. KhHình 3. KhHình 3. Kh3333i lPi lPi lPi lP////ng trái nhãn lúc thu hong trái nhãn lúc thu hong trái nhãn lúc thu hong trái nhãn lúc thu ho��ch ch ch ch @@@@ các các các các

nghinghinghinghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calciump Calciump Calciump Calcium

Có sK tPmng tác giHa s3 l>n phun và d�ng Calcium. Nghi*m th�c CaCl2 3 l>n phun có kh3i lP/ng trái 9�t cao 23,1 g tPmng 9Pmng vSi Ca(NO3)2 3 l>n phun, cao hmn và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1% so vSi nghi*m th�c 93i ch�ng và các nghi*m th�c còn l�i (Hình 3). KCt qu\ này crng phù h/p vSi nghiên c�u c7a Umuhoza Karemera et al. (2014) khi phun CaCl2 1,5% trPSc khi thu ho�ch 30 ngày làm gia t�ng kh3i lP/ng xoài g,p 1,9 l>n so vSi 93i ch�ng không phun. Calcium là m�t dP�ng ch,t khoáng trung lP/ng r,t c>n thiCt 93i vSi cây tr5ng, tham gia vào quá trình biCn dP�ng, Nn 9nh vách tC bào, màng tC bào ch,t, 9i6u chfnh enzyme, cân b�ng cation-anion và 9i6u hòa thom th,u. �lc bi*t, Calcium có liên quan 9Cn quá trình phân chia và giãn n@ tC bào, Calcium là m�t ch,t khoáng không 9�c, mlc dù @ n5ng 9� cao và



giúp cây gi\i 9�c r,t hi*u qu\ khi cây b ng� 9�c b@i các nguyên t3 khoáng khác. Tuy nhiên, Calcium là ch,t ít chuy8n v, có nhi6u v trí ki6m giH Ca2+ @ vách tC bào nên Calcium tNng s3 hi*n di*n @ m�t tx l* cao trong vách tC bào mô cây crng nhP sK vOn chuy8n c7a Ca2+ di chuy8n qua màng tC bào vào trong tC bào

ch,t b giSi gi�n (Nguy�n B\o V* và Nguy�n Huy Tài, 2011; Lê V�n Hòa và Nguy�n B\o Toàn, 2004). Do vOy khi cung c,p 9>y 97 Calcium @ d�ng CaCl2 (2,5%) 3 l>n phun trên trái và lá nhãn @ giai 9o�n TTH 9ã cho hi*u qu\ cao trong vi*c giúp cây sinh trP@ng và phát tri8n t3t t�o trái lSn.

BBBB\ng 2. YCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t lúc thu ho�ch @ các nghi*m th�c cung c,p Calcium giai \ng 2. YCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t lúc thu ho�ch @ các nghi*m th�c cung c,p Calcium giai \ng 2. YCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t lúc thu ho�ch @ các nghi*m th�c cung c,p Calcium giai \ng 2. YCu t3 c,u thành n�ng su,t và n�ng su,t lúc thu ho�ch @ các nghi*m th�c cung c,p Calcium giai 9o9o9o9o�n TTH�n TTH�n TTH�n TTH

D�ng Calcium (A) Kh3i lP/ng trái (g) Tx l* tht (%) Dày v� (mm)

Dày tht (mm)

N�ng su,t (kg/cây)

Ca(NO3)2 21,7b 68,7 1,11a 5,79 26,0 CaCl2 22,2a 69,7 1,05a 5,89 25,9 �3i ch�ng 21,6b 71,0 0,90b 5,92 25,9 S3 l>n phun (B) 1 l>n 21,4b 70,8 0,94b 5,91 25,7

2 l>n 21,6b 70,2 1,02b 5,80 26,0

3 l>n 22,4a 69,4 1,10a 5,89 26,2

F(A) * ns ** ns ns F(B) ** ns ** ns ns F(A)x(B) * ns ns ns ns CV (%) 2,7 3,6 10,7 5,5 2,5

Ghi chú: ns: khác bi*t không có ý nghJa th3ng kê; *: khác bi*t @ m�c ý nghJa 5%; **: khác bi*t @ m�c ý nghJa 1%. Trong cùng m�t c�t, nhHng s3 có chH theo sau gi3ng nhau thì không khác bi*t th3ng kê qua phép thg Duncan.

V6 tx l* tht trái, kCt qu\ @ b\ng 2 cho th,y tx l* tht trái c7a các nghi*m th�c cung c,p Calcium @ các d�ng và s3 l>n phun khác nhau không có khác bi*t th3ng kê so vSi 93i ch�ng, các nghi*m th�c có tx l* tht trái cao dao 9�ng 68,7-71%. Qua 9ây, cho th,y v6 d�ng và s3 l>n phun calcium 9ã không \nh hP@ng 9Cn hàm lP/ng tht trái khi cung c,p calcium cho trái gia 9o�n TTH.

V6 9� dày v� trái, kCt qu\ cho th,y sK \nh hP@ng c7a lo�i Calcium và s3 l>n phun trong thí nghi*m 9Cn chi6u dày v� trái có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. Cung c,p Calcium @ 2 d�ng CaCl2 và Ca(NO3)2 96u làm cho v� trái dày hmn so vSi 93i ch�ng xg lý nPSc 0,05-0,21 mm. Bên c�nh 9ó, s3 l>n phun Calcium crng tác 9�ng 9Cn 9� dày v� nhãn, @ nghi*m th�c phun 3 l>n có 9� dày v� là 1,10 mm, dày hmn và có khác bi*t so vSi nghi*m th�c phun Calcium 1 và 2 l>n (0,94; 1,02 mm) (B\ng 2). V� trái dày là yCu t3 thuOn l/i trong quá trình vOn chuy8n, b\o qu\n và t5n trH 9P/c t3t hmn. Chi6u dày tht trái giHa các nghi*m th�c dao 9�ng 5,79-5,92 mm và không có sK khác bi*t th3ng kê. NhP vOy, 9� dày tht

trái nhãn trong thí nghi*m không b \nh hP@ng khi cung c,p Calcium @ giai 9o�n TTH.

V6 n�ng su,t, kCt qu\ cho th,y n�ng su,t trái trong thí nghi*m không b \nh hP@ng b@i d�ng và s3 l>n phun Calcium @ giai 9o�n TTH, n�ng su,t có chi6u hPSng gia t�ng khi có cung c,p Calcium và t�ng d>n theo s3 l>n phun nhPng không khác bi*t qua phân tích th3ng kê. N�ng su,t trái nhãn dòng mSi 9P/c ghi nhOn @ d�ng Calcium dao 9�ng trung bình 25,9-26,0 kg/cây và s3 l>n phun 9�t 25,7-26,2 kg/cây. Qua kCt qu\ thí nghi*m th,y r�ng vi*c cung c,p Calcium @ giai 9o�n TTH 9ã không \nh hP@ng 9Cn gi\m n�ng su,t trái nhãn dòng mSi mà góp ph>n làm t�ng kh3i lP/ng trái và chi6u dày v�, d� dàng cho b\o qu\n vOn chuy8n 9i xa. Tuy nhiên, thí nghi*m chf 9ánh giá n�ng su,t thKc thu/cây trong 1 vk trái/n�m nên vi*c 9ánh giá tác 9�ng \nh hP@ng v6 n�ng su,t chPa Nn 9nh, c>n chAn ra nghi*m th�c hi*u qu\ b3 trí thg nghi*m thêm 1 — 2 vk trái 98 khzng 9nh v6 n�ng su,t.

3.2. Hàm lP3.2. Hàm lP3.2. Hàm lP3.2. Hàm lP////ng Cang Cang Cang Ca----pectate trong vpectate trong vpectate trong vpectate trong v�� và th và th và th và tht tráit tráit tráit trái

Hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái 9P/c ghi nhOn @ b\ng 3, kCt qu\ cho th,y cung c,p Calcium @



d�ng CaCl2 (2,5%) @ giai 9o�n TTH 9ã làm tích lry hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái cao (178 mg/100 g) và th,p nh,t là nghi*m th�c 93i ch�ng (163 mg/100 g m|u) và có sK khác bi*t @ m�c ý nghJa 1%. V6 s3 l>n phun Calcium crng có tác 9�ng 9Cn vi*c h,p thu Calcium @ v� trái, trong 9ó phun Calcium 3 l>n trPSc khi thu ho�ch th8 hi*n hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái cao nh,t (179 mg/100g), th,p nh,t là phun 1 l>n (163 mg/100g m|u) và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%.

BBBB\\\\ng 3. Hàm lPng 3. Hàm lPng 3. Hàm lPng 3. Hàm lP////ng ng ng ng CaCaCaCa----pectatepectatepectatepectate (mg/100 g) trong v (mg/100 g) trong v (mg/100 g) trong v (mg/100 g) trong v�� và thvà thvà thvà tht trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu ho��ch ch ch ch @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c c c c

cung ccung ccung ccung c,,,,p Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9o��nnnn TTH TTH TTH TTH D�ng Calcium (A)

V� trái Tht trái

Ca(NO3)2 173b 4,54a CaCl2 178a 4,73a �3i ch�ng 163c 3,92b S3 l>n phun (B) 1 l>n 163c 4,10c 2 l>n 171b 4,35b 3 l>n 179a 4,73a F(A) ******** ******** F(B) ******** ******** F(A)x(B) ******** ******** CV (%) 3,7 6,2

Ghi chú: **: khác bi*t m�c ý nghJa 1%. Trong cùng m�t c�t, nhHng s3 có chH theo sau gi3ng nhau thì không khác bi*t th3ng kê qua phép thg Duncan.

KCt qu\ @ hình 4 cho th,y có sK tPmng tác giHa d�ng và s3 l>n phun Calcium cung c,p giai 9o�n TTH trong vi*c tích lry hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái. Nghi*m th�c CaCl2 3 l>n phun có hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái (189 mg/100 g) tPmng 9Pmng vSi Ca(NO3)2 3 l>n phun, cao hmn các nghi*m th�c khác có cung c,p Calcium và 93i ch�ng có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. KCt qu\ cho th,y r�ng, vi*c bN sung Calcium @ giai 9o�n TTH nhi6u l>n và trong thQi gian dài sM giúp kh\ n�ng h,p thu Calcium vào trong tC bào t3t hmn vì Calcium là m�t nguyên t3 không di 9�ng, thâm nhOp vào trái nhQ l� chân lông trên trái, vì l� và rãnh giáp tC bào (Nguy�n B\o V* và Nguy�n Huy Tài, 2011). � thKc vOt, m�t ph>n Calcium liên kCt chlt chM vSi c,u trúc tC bào, m�t ph>n khác có kh\ n�ng trao 9Ni t�i vách và mlt ngoài c7a màng tC bào. Calcium kCt h/p vSi pectin t�o thành Calcium pectate trong lSp chung c>n thiCt cho

sK vHng chhc c7a vách tC bào và mô thKc vOt (Lê V�n Hòa và Nguy�n B\o Toàn, 2004).

V6 hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái, qua kCt qu\ @ b\ng 3 cho th,y hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái giHa các nghi*m th�c có sK khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. Vi*c bN sung các d�ng Calcium khác nhau 9ã tác 9�ng 9Cn hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái nhãn. Trong 9ó, d�ng CaCl2 và Ca(NO3)2 làm t�ng hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái lên 0,62—0,81 mg/100 g so vSi 93i ch�ng là 3,92 mg/100 g. S3 l>n phun Calcium giai 9o�n TTH crng \nh hP@ng 9Cn kh\ n�ng h,p thu Calcium trong tht trái, hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái cao nh,t là phun 3 l>n trPSc thu ho�ch (4,73 mg/100 g m|u) và th,p nh,t là phun 1 l>n (4,10 mg/100 g).

Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hàm lPHàm lPHàm lPHàm lP////ng ng ng ng CaCaCaCa----pectatepectatepectatepectate trong v trong v trong v trong v�� trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc thu hothu hothu hothu ho��ch ch ch ch @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai

9o9o9o9o��n TTHn TTHn TTHn TTH

Hình 5. Hình 5. Hình 5. Hình 5. Hàm lPHàm lPHàm lPHàm lP////ng ng ng ng CaCaCaCa----pectatepectatepectatepectate trong th trong th trong th trong tht trái nhãn lúc t trái nhãn lúc t trái nhãn lúc t trái nhãn lúc thu hothu hothu hothu ho��ch ch ch ch @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai


Hình 5 th8 hi*n có sK tPmng tác khi bN sung các d�ng Calcium vSi s3 l>n phun khác nhau. Trong 9ó, hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái @ nghi*m th�c CaCl2 phun 3 l>n (5,38 mg/100 g) cao nh,t và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1% so vSi nghi*m th�c 93i ch�ng và các nghi*m th�c còn l�i.

3.3. �3.3. �3.3. �3.3. �� c c c c��ng thng thng thng tht tráit tráit tráit trái

T�i thQi 9i8m thu ho�ch, 9� c�ng tht trái có sK khác bi*t s3 li*u th3ng kê giHa d�ng và s3 l>n phun Calcium giai 9o�n TTH @ m�c ý nghJa 1%. Trong 9ó, 9� c�ng tht trái b \nh hP@ng b@i d�ng CaCl2 (2,94 kgf/cm2) 9P/c ghi nhOn là cao tPmng 9Pmng vSi d�ng



Ca(NO3)2 và cao hmn 93i ch�ng phun nPSc (2,77 kgf/cm2). S3 l>n phun Calcium crng có tác 9�ng tích cKc 9Cn 9� c�ng tht trái, cao nh,t là phun 3 l>n 9�t 2,94 kgf/cm2 so vSi phun 1-2 l>n chf 9�t 2,82-2,86 kgf/cm2 (B\ng 4).

BBBB\\\\ng 4. �ng 4. �ng 4. �ng 4. �� c c c c��ng thng thng thng tht trái nhãn (kgf/cmt trái nhãn (kgf/cmt trái nhãn (kgf/cmt trái nhãn (kgf/cm2222) lúc) lúc) lúc) lúc thu thu thu thu hohohoho��ch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông l��nh nh nh nh @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c c c c

cung ccung ccung ccung c,,,,p Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9o��n TTHn TTHn TTHn TTH

�� c�ng tht trái nhãn (kgf/cm2)

D�ng Calcium (A)

Thu ho�ch 30 ngày

S�L Ca(NO3)2 2,91a 2,83a CaCl2 2,94a 2,87a �3i ch�ng 2,77b 2,54b S3 l>n phun (B) 1 l>n 2,82b 2,74b 2 l>n 2,86b 2,72b 3 l>n 2,94a 2,92a F(A) ** ** F(B) ** ** F(A)x(B) ** ns CV (%) 2,5 8,3

Hình 6. Hình 6. Hình 6. Hình 6. Hàm lPHàm lPHàm lPHàm lP////ng ng ng ng CaCaCaCa----pectatepectatepectatepectate trong v trong v trong v trong v�� trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc thu hothu hothu hothu ho��ch ch ch ch @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai


Ghi chú: ns: khác bi*t không có ý nghJa th3ng kê; **: khác bi*t m�c ý nghJa 1%; S�L: sau 9ông l�nh. Trong cùng m�t c�t, nhHng s3 có chH theo sau gi3ng nhau thì không khác bi*t th3ng kê qua phép thg Duncan.

KCt qu\ @ hình 6 9ã th8 hi*n sK tPmng tác giHa d�ng vSi s3 l>n phun Calcium c7a các nghi*m th�c có khác bi*t nhau @ m�c ý nghJa 1%. Trong 9ó, nghi*m th�c CaCl2 phun 3 l>n có 9� c�ng tht trái

cao nh,t (3,10 kgf/cm2), các nghi*m th�c bN sung Calcium có 9� c�ng dao 9�ng 2,84-2,96 kgf/cm2 và th,p nh,t là nghi*m th�c 93i ch�ng 2,77 kgf/cm2.

T�i thQi 9i8m 30 ngày sau 9ông l�nh (S�L), 9� c�ng tht trái th8 hi*n sK khác bi*t th3ng kê @ d�ng Calcium và s3 l>n phun giai 9o�n TTH @ m�c ý nghJa 1%. �� c�ng tht trái t�ng 0,29-0,33 kgf/cm2 khi cung c,p Calcium d�ng CaCl2 và Ca(NO3)2 so vSi 93i ch�ng phun nPSc. S3 l>n phun Calcium cho trái trPSc thu ho�ch crng giúp t�ng 9� c�ng tht trái sau 9ông l�nh, ck th8 khi phun Calcium 3 l>n trPSc thu ho�ch có 9� c�ng tht trái 9�t 2,92 kgf/cm2 cao hmn so vSi phun 1 và 2 l>n (B\ng 4). Vi*c làm t�ng 9� c�ng tC bào tht trái ph>n nào cho th,y hi*u qu\ cung c,p Calcium trPSc thu ho�ch và kCt qu\ ghi nhOn hàm lP/ng Ca-pectate trong tC bào tht trái cao 9ã 9óng góp tích cKc cho sK vHng chhc vách tC bào. KCt qu\ này crng phù h/p vSi ghi nhOn c7a Lê V�n Hòa và ctv., (2002) khi xg lý CaCl2 @ n5ng 9� 2000 ppm vào thQi 9i8m 2 hay 2,5 tháng trPSc khi thu ho�ch trên trái xoài Cát Hòa L�c có tác dkng h�n chC 9P/c sK m6m trái, v� trái dày, c�ng chhc hmn và kéo dài thQi gian chín 9P/c 9 ngày @ 9i6u ki*n b\o qu\n bình thPQng. Trong vách tC bào, Calcium kCt h/p vSi pectin t�o thành Calcium pectate trong lSp chung, c>n thiCt cho sK vHng chhc c7a vách tC bào và mô thKc vOt. Calcium kìm hãm ho�t 9�ng c7a các enzyme th7y phân vách tC bào, sK phân gi\i các mu3i pectate 9P/c trung gian b@i các enzyme polygalacturonase, mà ho�t 9�ng c7a enzyme này b �c chC b@i hàm lP/ng Calcium trong tC bào. Do 9ó, trong các mô thiCu Calcium ho�t tính c7a enzyme polygalactorunase gia t�ng, m�t tri*u ch�ng thiCu Calcium tiêu bi8u là sK phân rã c7a vách tC bào và sK m6m nhrn c7a mô (Lê V�n Hòa và Nguy�n B\o Toàn, 2004).

3.43.43.43.4. T. T. T. Txxxx l l l l**** rò r rò r rò r rò rffff ion th ion th ion th ion tht tráit tráit tráit trái

ThQi 9i8m thu ho�ch, kCt qu\ @ b\ng 5 cho th,y khi cung c,p Calcium @ 2 d�ng CaCl2 và Ca(NO3)2 96u cho hi*u qu\ trong vi*c làm gi\m rò rf ion qua màng tC bào tht trái so vSi 93i ch�ng phun nPSc và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. S3 l>n phun Calcium trPSc thu ho�ch crng \nh hP@ng 9Cn tx l* rò rf ion qua màng tC bào tht trái, phun Calcium 3 l>n trPSc thu ho�ch 9ã làm gi\m 9� rò rf ion qua màng tC bào tht trái so vSi phun 1-2 l>n và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 5%.



T�i thQi 9i8m 30 ngày S�L, kCt qu\ thí nghi*m cho th,y khi cung c,p Calcium cho trái giai 9o�n TTH @ 2 d�ng CaCl2 và Ca(NO3)2 crng 96u làm gi\m tx l* rò rf ion qua màng tC bào tht trái so vSi 93i ch�ng phun nPSc và có sK khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. V6 s3 l>n phun thì giHa phun Calcium 1, 2 và 3 l>n trên trái trPSc thu ho�ch không có sK khác bi*t th3ng kê (B\ng 5).

KCt qu\ tx l* rò rf ion qua màng tC bào tht trái c7a thí nghi*m phun Calcium trPSc thu ho�ch t�i 2 thQi 9i8m l,y chf tiêu cho th,y vi*c bN sung Calcium có tác 9�ng tích cKc 9Cn vi*c làm gi\m tx l* rò rf ion

và th8 hi*n vai trò c7a sK hi*n di*n hàm lP/ng Calcium nhi6u bên trong màng tC bào tht trái 9ã góp ph>n t�o liên kCt Ca-pectate giúp cho màng 9P/c toàn v�n hmn th8 hi*n @ chf tiêu tx l* rò rf ion ghi nhOn 9�t th,p. Vì thC, có th8 nhOn xét r�ng hàm lP/ng rò rf ion càng th,p cho th,y sK c�ng chhc vách tC bào càng cao. Theo Jiang và Chen (1995) 9� rò rf ch,t 9i*n gi\i qua màng (Electrolyte leakage) là m�t bi*n pháp hi*u qu\ 98 xác 9nh kh\ n�ng chu nhi*t c7a màng tC bào thKc vOt và tính toàn v�n c7a h* th3ng màng tC bào 9P/c th8 hi*n qua tx l* rò rf tPmng 93i c7a các ion trong tC bào.

BBBB\\\\ng 5. Tng 5. Tng 5. Tng 5. Txxxx l l l l**** rò r rò r rò r rò rffff ion và hàm lP ion và hàm lP ion và hàm lP ion và hàm lP////ng axit ng axit ng axit ng axit ttttNNNNng sng sng sng s3333 (TA) c (TA) c (TA) c (TA) c7777a tha tha tha tht trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu hot trái nhãn lúc thu ho��ch và 30 ngày sau 9ông ch và 30 ngày sau 9ông ch và 30 ngày sau 9ông ch và 30 ngày sau 9ông llll��nh nh nh nh @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9o��n TTHn TTHn TTHn TTH

Tỷ lệ rò rỉ ion (%) TA (%) ( +SE) Dạng Calcium (A)

Thu hoạch 30 ngày SĐL Thu hoạch 30 ngày SĐL Ca(NO3)2 45,9b 48,9b 0,13±0,002 0,12±0,003 CaCl2 44,3b 48,2b 0,14±0,002 0,12±0,003 Đối chứng 50,0a 54,1a 0,13±0,002 0,12±0,003 Số lần phun (B) 1 lần 48,1a 49,3 0,13±0,002 0,12±0,003 2 lần 47,3a 50,0 0,13±0,002 0,12±0,003 3 lần 44,9b 46,8 0,13±0,002 0,12±0,003

F(A) ** ** ns ns

F(B) * ns ns ns

F(A)x(B) ns ns ns ns

CV (%) 6,1 6,6 7,0 8,3

Ghi chú: S�L: sau 9ông l�nh; ns: khác bi*t không có ý nghJa th3ng kê; *: khác bi*t @ m�c ý nghJa 5%; **: khác bi*t @ m�c ý nghJa 1%. Trong cùng m�t c�t, nhHng s3 có chH theo sau gi3ng nhau thì không khác bi*t th3ng kê qua phép thg Duncan.

KCt qu\ @ B\ng 5 cho th,y hàm lP/ng axit tNng s3 t�i thQi 9i8m thu ho�ch và 30 ngày S�L @ các d�ng phun Calcium và s3 l>n phun 96u không có sK khác bi*t qua phân tích th3ng kê. Hàm lP/ng axit tNng s3 t�i thQi 9i8m thu ho�ch dao 9�ng 0,13-0,14% và có xu hPSng gi\m sau quá trình b\o qu\n 9ông l�nh. Do vOy, vi*c cung c,p Calcium cho trái giai 9o�n TTH trong thí nghi*m 9ã không \nh hP@ng 9Cn hàm lP/ng axit tNng s3 trong tht trái dòng nhãn mSi sau thu ho�ch.

3.3.3.3.5555. Hàm lP. Hàm lP. Hàm lP. Hàm lP////ng 9Png 9Png 9Png 9PQQQQng tng tng tng tNNNNng sng sng sng s3333

T�i thQi 9i8m thu ho�ch, kCt qu\ @ b\ng 6 cho th,y cung c,p Calcium @ các d�ng khác nhau 9ã không \nh hP@ng 9Cn hàm lP/ng 9PQng tNng s3 so vSi 93i ch�ng phun nPSc và hàm lP/ng 9PQng tNng s3 trong tht trái dao 9�ng 16,8-17,2%. S3 l>n phun Calcium có \nh hP@ng 9Cn hàm lP/ng 9PQng tNng s3

trong tht trái, khi phun Calcium 3 l>n có hàm lP/ng 9PQng tNng s3 trong tht trái 9�t 17,3% cao hmn so vSi phun 1 và 2 l>n có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%. Calcium là m�t dP�ng ch,t khoáng trung lP/ng r,t c>n thiCt 93i vSi cây tr5ng, tham gia vào quá trình biCn dP�ng c7a cây (Nguy�n B\o V* và Nguy�n Huy Tài, 2011). Do vOy khi cung c,p 9>y 97 Calcium 3 l>n phun trên trái và lá nhãn @ giai 9o�n TTH 9ã cho hi*u qu\ cao trong vi*c giúp cây sinh trP@ng, phát tri8n và quang h/p t3t tích lry lP/ng 9PQng trong trái cao.

T�i thQi 9i8m 30 ngày S�L, kCt qu\ cho th,y d�ng Calcium cung c,p cho trái giai 9o�n TTH 9ã tác 9�ng 9Cn hàm lP/ng 9PQng tNng s3 trong tht trái và có khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 5%, trong 9ó hàm lP/ng 9PQng tht trái cao khi cung c,p Calcium d�ng CaCl2 (16,0%) và th,p nh,t là 93i ch�ng (15,6%). Bên c�nh 9ó, s3 l>n phun crng \nh hP@ng 9Cn hàm



lP/ng 9PQng tNng s3 và khác bi*t th3ng kê @ m�c ý nghJa 1%, hàm lP/ng 9PQng dao 9�ng 15,5-16,1%, hi*u qu\ cao tPmng 9Pmng nhau khi áp dkng phun 3 l>n (16,1%) và 2 l>n (15,9%) so vSi phun 1 l>n (15,5%) (B\ng 6).

BBBB\\\\ng 6. Hàm lPng 6. Hàm lPng 6. Hàm lPng 6. Hàm lP////ng 9Png 9Png 9Png 9PQQQQng tng tng tng tNNNNng sng sng sng s3333 (%) th (%) th (%) th (%) tht tráit tráit tráit trái lúc lúc lúc lúc thu hothu hothu hothu ho��ch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông lch và 30 ngày sau 9ông l��nh nh nh nh @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m m m m thththth��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9op Calcium giai 9o��n tin tin tin ti6666n thu hon thu hon thu hon thu ho��chchchch

Hàm lP/ng 9PQng tNng s3 (%)

D�ng Calcium (A)

Thu ho�ch 30 ngày S�L Ca(NO3)2 16,8 15,8ab CaCl2 17,2 16,0a �3i ch�ng 16,9 15,6b S3 l>n phun (B) 1 l>n 16,7b 15,5b

2 l>n 16,8b 15,9a

3 l>n 17,3a 16,1a

F(A) ns * F(B) ** ** F(A)x(B) ns * CV (%) 2,7 2,5

Ghi chú: S�L: sau 9ông l�nh; ns: khác bi*t không có ý nghJa th3ng kê; *: khác bi*t @ m�c ý nghJa 5%; **: khác bi*t @ m�c ý nghJa 1%. Trong cùng m�t c�t, nhHng s3 có chH theo sau gi3ng nhau thì không khác bi*t th3ng kê qua phép thg Duncan.

Hình 7. Hàm lHình 7. Hàm lHình 7. Hàm lHình 7. Hàm lPPPP////ngngngng CaCaCaCa----pectatepectatepectatepectate trong v trong v trong v trong v�� trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc trái nhãn lúc thu hothu hothu hothu ho��ch ch ch ch @@@@ các nghi các nghi các nghi các nghi****m thm thm thm th��c cung cc cung cc cung cc cung c,,,,p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai p Calcium giai


Có sK tPmng tác giHa d�ng Calcium và s3 l>n phun 9Cn hàm lP/ng 9PQng tNng s3 trong tht trái. KCt qu\ @ Hình 7 cho th,y nghi*m th�c CaCl2 3 l>n phun có hàm lP/ng 9PQng tNng s3 cao (16,6%) tPmng 9Pmng vSi 2 l>n phun và nghi*m th�c Ca(NO3)2 3 l>n phun, cao hmn so vSi 93i ch�ng, có khác bi*t th3ng

kê @ m�c ý nghJa 5%. NhP vOy qua kCt qu\ ghi nhOn hàm lP/ng 9PQng t�i 2 thQi 9i8m l,y chf tiêu cho th,y vi*c cung c,p CaCl2 3 l>n cho trái trPSc thu ho�ch giúp Nn 9nh ch,t lP/ng trái và duy trì hàm lP/ng 9PQng tNng s3 trong trái t3t hmn trong b\o qu\n 9ông l�nh. Tuy nhiên theo kCt qu\ nghiên c�u c7a Lê V�n Hòa và ctv., (2002) khi xg lý CaCl2 @ n5ng 9� 2000 ppm vào thQi 9i8m 2 hay 2,5 tháng trPSc khi thu ho�ch trên trái xoài Cát Hòa L�c có tác dkng kìm hãm 9P/c sK m6m trái, ng�n chln sK gia t�ng v ngAn c7a trái nên hàm lP/ng 9PQng tNng s3 t�i các m3c thQi gian b\o qu\n sau thu ho�ch @ 9i6u ki*n bình thPQng th,p hmn so vSi các nghi*m th�c khác và 93i ch�ng. �i6u này có th8 gi\i thích là: do xoài Cát Hòa L�c là lo�i trái cây có 9fnh hô h,p 9�t biCn (climacteric) nên quá trình chín di�n ra m�nh mM sau thu ho�ch và có sK chuy8n hóa tb tinh b�t sang 9PQng, khi xg lý CaCl2 @ n5ng 9� 2000 ppm vào thQi 9i8m 2 hay 2,5 tháng trPSc khi thu ho�ch trên trái có tác dkng cao trong vi*c kìm hãm sK chín, m6m trái và sK chuy8n hóa tinh b�t sang 9PQng nên hàm lP/ng 9PQng tNng s3 @ nghi*m th�c này luôn th,p hmn nghi*m th�c 93i ch�ng và các nghi*m th�c khác giai 9o�n b\o qu\n sau thu ho�ch. Trong khi, nhãn là lo�i trái không có 9fnh hô h,p 9�t biCn (non-climacteric) khi chín, tNng ch,t rhn hòa tan, acid, các lo�i 9PQng sM gia t�ng trong su3t thQi gian chín và sau 9ó gi\m d>n sau thu ho�ch nên c>n ph\i thu ho�ch 9úng lúc (Nguy�n M�nh Drng, 2001; Jiang, 1999b). Thí nghi*m cho th,y nghi*m th�c CaCl2 3 l>n phun làm t�ng hàm lP/ng Ca-pectate trong v� và tht trái góp ph>n làm t�ng 9� c�ng tht trái, gi\m tNn thPmng vách và màng tC bào, gi\m hô h,p trái và làm gi\m sK rò rf ion qua màng tC bào nên duy trì 9P/c hàm lP/ng 9PQng tNng s3 @ m�c cao hmn so vSi nghi*m th�c 93i ch�ng và các nghi*m th�c khác @ 30 ngày S�L.

3.3.3.3.6666. Hàm lP. Hàm lP. Hàm lP. Hàm lP////ng tng tng tng tNNNNng chng chng chng ch,,,,t rt rt rt rhhhhn hoà tan và hàm n hoà tan và hàm n hoà tan và hàm n hoà tan và hàm lPlPlPlP////ng nPng nPng nPng nPSSSSc thc thc thc tht tráit tráit tráit trái

KCt qu\ thí nghi*m cho th,y không có sK khác bi*t th3ng kê v6 hàm lP/ng TSS @ c\ 2 thQi 9i8m thu ho�ch và 30 ngày S�L giHa các nghi*m th�c cung c,p Calcium so vSi 93i ch�ng phun nPSc vSi hàm lP/ng TSS dao 9�ng 19,6-20,50Bx. S3 l>n phun Calcium tác 9�ng 9Cn 9� ngAt trái nhãn @ c\ 2 thQi 9i8m thu ho�ch và 30 ngày S�L ghi nhOn 19,8-20,4% và không có sK khác bi*t th3ng kê khi b3 trí các l>n phun khác nhau trong thí nghi*m. Vi*c cung c,p



thêm Calcium trong giai 9o�n TTH 9ã không \nh hP@ng làm gi\m 9� ngAt c7a trái nhãn dòng mSi.

V6 hàm lP/ng nPSc tht trái, kCt qu\ thí nghi*m cho th,y hàm lP/ng nPSc t�i 2 thQi 9i8m thu ho�ch và 30 ngày S�L @ các d�ng phun Calcium và s3 l>n phun 96u không có sK khác bi*t qua phân tích th3ng kê. Hàm lP/ng nPSc tht trái th,p dao 9�ng 76,7-77,7%. NhP vOy, vi*c cung c,p Calcium cho trái giai 9o�n TTH trong thí nghi*m 9ã không \nh hP@ng 9Cn hàm lP/ng nPSc trong tC bào tht trái dòng nhãn mSi. Theo Nguy�n Xuân PhPmng (2004), hàm lP/ng nPSc trong tC bào càng cao sM d� t�o thành các tinh th8 nPSc, khi tiCn hành rã 9ông d� d|n 9Cn làm tNn thPmng vách tC bào tb 9ó làm trái d� b m6m nhrng và gi\m ch,t lP/ng.

Tóm l�i, dKa vào các chf tiêu nhP hàm lP/ng Ca-pectate trong tht trái và 9� c�ng tht trái thì CaCl2 3 l>n phun cao hmn Ca(NO3)2 3 l>n phun và có khác bi*t qua phân tích th3ng kê. Ngoài ra còn có m�t s3 chf tiêu thì CaCl2 3 l>n phun tPmng 9Pmng vSi Ca(NO3)2 3 l>n phun nhPng CaCl2 3 l>n phun l�i có khác bi*t vSi các nghi*m th�c 2 l>n phun theo hPSng cho hi*u qu\ t3t trong b\o qu\n 9ông l�nh trong khi Ca(NO3)2 3 l>n phun thì không khác bi*t (kh3i lP/ng trái @ hình 4; hàm lP/ng Ca-pectate trong v� trái @ hình 5). VOy thí nghi*m cung c,p Calcium giai 9o�n TTH cho th,y CaCl2 (2,5%) 3 l>n phun cho hi*u qu\ cao trong vi*c nâng cao kh\ n�ng b\o qu\n 9ông l�nh trái dòng nhãn mSi thông qua làm t�ng hàm lP/ng Ca-pectate trong v� và tht trái góp ph>n làm t�ng chi6u dày v�, 9� c�ng tht trái và Nn 9nh c,u trúc mô tht trái làm gi\m sK rò rf ion qua màng tC bào. Vì vOy, cung c,p CaCl2 (2,5%) 3 l>n giai 9o�n TTH giúp trái nhãn duy trì ch,t lP/ng t3t trong quá trình b\o qu\n 9ông l�nh. �i6u này 9ã 9P/c Ferguson (2001) tìm th,y tPmng tK khi cung c,p Calcium cho táo, làm t�ng n5ng 9� Calcium cao nh,t có th8 trong qu\ táo mà không làm tNn h�i bên trong trái, làm gi\m sK r3i lo�n, giúp duy trì 9� c�ng và phom ch,t trái. �i6u này có th8 gi\i thích là Calcium có vai trò quan trAng trong vi*c kCt n3i hai g3c RCOO- c7a 2 pectin li6n k6 98 t�o thành các Ca-pectate @ lSp chung c7a hai tC bào giúp vách tC bào Nn 9nh và c�ng chhc. Ngoài ra, Calcium crng liên kCt g3c ph3t phát vSi cacboxyl crng nhP giHa hai g3c ph3t phát c7a photpholipit vSi nhau t�o thành ph�c photpholipit-Calcium-ph3t phát tb 9ó duy trì tính Nn

9nh c7a màng và 9i6u hòa tính th,m c7a màng tC bào.

4. K T LU6N

Cung c,p Calcium cho trái d�ng CaCl2 (2,5%) 3 l>n phun @ giai 9o�n TTH 9ã cho hi*u qu\ cao trong vi*c nâng cao kh\ n�ng 9ông l�nh trái c7a dòng nhãn mSi, giúp Nn 9nh và duy trì t3t ch,t lP/ng trái trong b\o qu\n 9ông l�nh nhPng không \nh hP@ng làm gi\m n�ng su,t trái.

TÀI LIU THAM KH9O

1. Dubois, M., K. A. Gilles, J. K. Hamilton, P. A. Rebers and F. Smith, 1956. Colorimetric method for determination of sugars and related substances, Anal. Chem. 28: 350-356.

2. Easterwood, G. W., 2002. Calcium’s Role in Plant Nutrition, Fluid Journal, Issue 36, Vol. 10, No. 1: 16-19.

3. Ferguson, I. B., 2001. Calcium in plant senescence and fruit ripening, Plant Cell Env. 7: 477- 489.

4. Jiang YM, Chen F., 1995. A study on polyamine change and browning of fruit during cold storage of litchi fruit. Postharvest Biol Technol. 5:245—250.

5. Jiang, Y. M., 1999b. Low temperature and controlled atmosphere storage of fruit of longan. Trop. Sci. 39: 98-101.

6. Lê V�n Hòa và Nguy�n B\o Toàn, 2004. Giáo trình Sinh lý thKc vOt. Khoa Nông nghi*p và Sinh hAc �ng dkng. TrPQng ��i hAc C>n Thm.

7. Lê V�n Hòa, Lê B\o Long và Võ Th Xuân Tuy6n, 2002. T�p chí Khoa hAc - ��i hAc C>n Thm. Tuy8n tOp công trình nghiên c�u khoa hAc. S3 ISN 1859-2333, n�m 2002, trang 40-47.

8. Nguy�n B\o V* và Nguy�n Huy Tài, 2011. Giáo trình dinh dP�ng khoáng cây tr5ng. ��i hAc C>n Thm. C>n Thm. Tr. 107-158.

9. Nguy�n M�nh Drng, 2001. B\o qu\n - chC biCn và nhHng gi\i pháp phát tri8n Nn 9nh cây v\i, nhãn. Nhà xu,t b\n Nông nghi*p Hà N�i.

10. Nguy�n Th Ki6u, Nguy�n B\o V*, Nguy�n Bá Phú và Nguy�n Thanh Sang, 2017b. �ánh giá ch,t lP/ng và kh\ n�ng b\o qu\n l�nh 9ông c7a trái gi3ng nhãn mSi phát hi*n t�i B�c Liêu. T�p chí Nông nghi*p và Phát tri8n nông thôn. S3 ISSN 1859-4581. S3 6, n�m 2017, trang 61-69.



11. Nguy�n Th Ki6u, Nguy�n B\o V*, Nguy�n Bá Phú và Tr>n VJnh Sang, 2017a. Kh\o sát 9lc tính thKc vOt c7a gi3ng nhãn mSi phát hi*n @ tfnh B�c Liêu. T�p chí Nông nghi*p và Phát tri8n nông thôn. S3 ISSN 1859-4581. S3 3+4, n�m 2017, trang 80-86.

12. Nguy�n Xuân PhPmng, 2004. Kw thuOt l�nh thKc phom. Nhà xu,t b\n Khoa hAc Kw thuOt. Hà N�i. 270 trang.

13. Paull, R. E., Chen, N. J., 1987. Changes in longan and rambutan during postharvest storage. HortScience 22, 1303—1304.

14. Sadavisam, S. and A. Manickam, 2005. Biochemical methods, New Age International Publishers, pages: 17-18

15. Tr>n ��c Ba, Lê PhPSc Hùng, Tr>n Thu Hà và �� Thanh Th7y, 2006. �ông l�nh rau qu\ xu,t khou. Nhà xu,t b\n ��i hAc Qu3c gia TP. H5 Chí Minh. 331 trang. 4-5.

16. Umuhoza Karamera. J. N., 2014. Effect of pre-harvest calcium Chloride on Post Harvest Behavior of Mango Fruits (Mangifera Indica L.)cv. Alphonso. Universal Journal of Agricultural Research 2(3): 119-125.

17. Wang S. F., 1998. Longan. In: Hu A. S. and Wang S. F., Fresh-keeping and Commercial Treatment of Fruits. China Agric. Press, Beijing, China, pp.153-160.

A SURVEY ON BOTANICAL CHARACTERISTICS OF A NEWLYA SURVEY ON BOTANICAL CHARACTERISTICS OF A NEWLYA SURVEY ON BOTANICAL CHARACTERISTICS OF A NEWLYA SURVEY ON BOTANICAL CHARACTERISTICS OF A NEWLY---- FOUND VARIETY OF FOUND VARIETY OF FOUND VARIETY OF FOUND VARIETY OF LONGAN IN BAC LIEU LONGAN IN BAC LIEU LONGAN IN BAC LIEU LONGAN IN BAC LIEU PROVINCEPROVINCEPROVINCEPROVINCE

Nguyen Thi Kieu,Nguyen Thi Kieu,Nguyen Thi Kieu,Nguyen Thi Kieu, Nguyen Bao Ve, Nguyen Bao Ve, Nguyen Bao Ve, Nguyen Bao Ve,

Nguyen Ba PhuNguyen Ba PhuNguyen Ba PhuNguyen Ba Phu, Huynh Minh Hoang, Huynh Minh Hoang, Huynh Minh Hoang, Huynh Minh Hoang

SummarySummarySummarySummary The main objective of this study is to identify type and number of sprays Calcium pre-harvest process that enhance the ability to freeze a longan of the new variety. Experiments were done Randomized Complete block two factors design (RCBD), with 9 treatments is a combination of 2 factors. Factor A is the type of calcium: Ca(NO3)2 (2%); CaCl2 (2.5%); Control (water spray). Factor B is the number of sprays: Spray once a time at 90 days after fruit set; Spray 2 times at 75 and 90 days after fruit set; Sprayed 3 times at 60, 75 and 90 days after fruit set. Consists of 5 repetitions, each repetition is a tree. The fruits of the new variety of longans were stored in frozen zones (in -450C within 30 minutes and kept cold in -180C within 30 days). Defrost by air environment method after 2 hours of sample analysis. The results of the study identified providing calcium to CaCl2 fruit (2.5%) with 3 times of spraying in pre-harvest process improved the effect of freezing fruits through increasing the content of calcium pectate in the fruit, stabilize the fruit quality in freezing conservation by strengthening the flesh solidity and reducing ion leak through cell walls but not fruit productivity and quality.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Calcium, New variety of longan, Dimocarpus longan Lour., frozen longans.

NgPNgPNgPNgPQQQQi phi phi phi ph\\\\n bin bin bin bi****n: TS. Nguyn: TS. Nguyn: TS. Nguyn: TS. Nguy��n Mn Mn Mn M��nh Dnh Dnh Dnh Drngrngrngrng


Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph\\\\n bin bin bin bi****n: n: n: n: 02/4/2019


XÂY D�NG BN �� R�I RO L� CHO H� L�U SÔNG H��NG, TH�A THIÊN - HU!

Lê V�n NghLê V�n NghLê V�n NghLê V�n Ngh1111, Hoàng �, Hoàng �, Hoàng �, Hoàng ��c Vinh�c Vinh�c Vinh�c Vinh1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T �T �T �T L� l�t - m�t trong nh ng th!m h"a t$ nhiên th!m kh&c nh't di)n ra * Vi+t Nam và -.c bi+t là * khu v$c duyên h!i mi2n Trung, -ang tr* nên nghiêm tr"ng h3n trong b&i c!nh -ô th hóa nhanh, dân s& phát tri:n và bi;n -u. B!n -A rBi ro l� l�t -óng vai trò quan tr"ng trong vi+c chuEn b và �ng phó vFi th!m h"a này. Nghiên c�u này giFi thi+u phG3ng pháp xây d$ng b!n -A rBi ro l�, áp d�ng cho hI lGu sông HG3ng, ThJa Thiên - Hu;. B!n -A rBi ro l� là k;t qu! tJ vi+c chAng lFp b*i b!n -A nguy c3 l� (flood hazard map) và b!n -A tính d) b t<n thG3ng l� (flood vulnerability map). Trong -ó, b!n -A nguy c3 l� th: hi+n các m�c nguy c3 (-� sâu ng>p, v>n t&c dòng l� lFn nh't và thPi gian ng>p) theo các kch b!n khác nhau. Các m�c nguy c3 này -GRc xây d$ng tJ k;t qu! cBa mô hình thBy l$c 1 chi2u k;t hRp 2 chi2u. B!n -A d) b t<n thG3ng th: hi+n các m�c t<n thG3ng khác nhau -GRc xác -nh b*i các y;u t& dân cG, sU d�ng -'t, môi trGPng, trong -ó có c! di s!n v�n hóa * Hu;. MVi loIi b!n -A rBi ro -GRc phân loIi theo 5 m�c -�: R't cao, cao, trung bình, th'p và r't th'p tG3ng �ng vFi 5 màu sZc khác nhau. B!n -A rBi ro l� không ch[ là tài li+u tham kh!o cho ban ch[ huy phòng ch&ng thiên tai mà còn có th: cung c'p thông tin h;t s�c quan tr"ng cho chính quy2n, cho các nhà quy hoIch trong vi+c -Ga ra các chính sách dài hIn -: phát tri:n kinh t;, xã h�i. TTTTJ khóJ khóJ khóJ khóaaaa: L� l�t, b!n -A, rBi ro l� l�t sông HG3ng, ThJa Thiên - Hu;.

1. T�NG QUAN1 1.1.1.1.1.1.1.1. RRRRBBBBi ro li ro li ro li ro l� l� l� l� l��t và bt và bt và bt và b!!!!n -n -n -n -AAAA r r r rBBBBi ro li ro li ro li ro l� l� l� l� l��tttt

Theo Alexander D. (1997), rBi ro là m�t khái ni+m th: hi+n nh ng tác -�ng tiêu c$c ti2m tàng tFi con ngGPi, tài s!n ho.c các -.c tính có th: gia t�ng tJ m�t quá trình nào -ó. Theo ngôn ng thông d�ng rBi ro thGPng -GRc sU d�ng song song vFi khái ni+m xác su't cBa vi+c t<n th't. RBi ro thGPng -GRc xem là k;t qu! cBa các -.c tính cBa hi:m h"a (các -.c tính v>t lý cBa hi:m hoI -ó và tác -�ng cBa chúng) và tính d) b t<n thG3ng (tính nhIy c!m vFi t<n thG3ng (Alexander, 1997).

M.c dù phdn lFn các tr>n l� là hi+n tGRng t$ nhiên, nhGng rBi ro l� l�t lIi bZt nguAn tJ con ngGPi. RBi ro l� l�t c�ng là m�t dIng rBi ro và thGPng -GRc xác -nh là k;t qu! cBa nguy c3 l� l�t và tính d) b t<n thG3ng (Hình 1).

Nguy c3 l� l�t thGPng -GRc xác -nh beng tdn su't các tr>n l�. Các thành phdn tIo nên nguy c3 l� gAm m�c -� ng>p sâu lFn nh't (H) cBa con l�, thPi gian ng>p l� (T), v>n t&c l� lFn nh't (V), xung lGRng l� (là tích cBa H và V), v>t li+u trong dòng l�. Trong các y;u t& -ó thì -� sâu ng>p l�t, v>n t&c -[nh l� và thPi gian ng>p l�t -óng vai trò quan tr"ng trong vi+c

1 Phòng Thí nghiệm trọng điểm Quốc gia về động lực học sông biển

xác -nh các nguy c3 thi+t hIi cBa l�. S$ tích hRp gi a -� sâu ng>p và v>n t&c -[nh l� th: hi+n kh! n�ng phá hBy các -&i tGRng trên vùng l� -i qua, !nh hG*ng tr$c ti;p -;n nhà cUa, các công trình, tính mIng ngGPi dân và s�c khge cBa c�ng -Ang. ThPi gian ng>p l� !nh hG*ng gián ti;p -;n s$ phá hBy nhG làm ng>p úng lúa, hoa màu, các khu s!n xu't công nghi+p, gián -oIn các hoIt -�ng kinh t; xã h�i, gây ô nhi)m, dch b+nh...

Các thành t& d) b t<n thG3ng do l� chính là các -&i tGRng trong vùng l� nhG dân cG, nhà *, c�ng -Ang, khu công nghi+p, khu s!n xu't nông nghi+p, thBy s!n, công trình giao thông, di s!n v�n hóa, khu nghha trang, -'t rJng, -'t tr&ng, bãi bAi, -dm ldy, ao nuôi…

Hình 1. Hình 1. Hình 1. Hình 1. Công thCông thCông thCông th�c xác -nh rBi ro l� [1]�c xác -nh rBi ro l� [1]�c xác -nh rBi ro l� [1]�c xác -nh rBi ro l� [1]

Khi xu't hi+n l�, các -&i tGRng này d) b t<n thG3ng bi;n -�ng không ch[ theo không gian, thPi

gian mà còn ph� thu�c vào kh! n�ng ch&ng chu cBa c�ng -Ang. Do -ó, nh ng -ánh giá v2 t<n thG3ng l� -óng vai trò quan tr"ng trong bài toán xác -nh phG3ng án gi!m rBi ro thích hRp, c�ng nhG phát tri:n các k; hoIch khEn c'p và th$c hi+n các bài di)n t>p trong tình hu&ng khEn c'p.

Hình 2. Hình 2. Hình 2. Hình 2. ChChChChAng x;p b!n -A ng>p l�t và b!n -A d) b Ang x;p b!n -A ng>p l�t và b!n -A d) b Ang x;p b!n -A ng>p l�t và b!n -A d) b Ang x;p b!n -A ng>p l�t và b!n -A d) b

tttt<n thG3ng thành b!n -A rBi ro<n thG3ng thành b!n -A rBi ro<n thG3ng thành b!n -A rBi ro<n thG3ng thành b!n -A rBi ro l l l l� l�t� l�t� l�t� l�t

�: th: hi+n m�t cách tr$c quan và chính xác nh ng vùng có nguy c3 rBi ro l� l�t ngGPi ta sU d�ng b!n -A rBi ro l� l�t (food risk map). Janet Edwards (2007) [4] -ã -Ga khái ni+m “b!n -A rBi ro l� là b!n -A cho bi;t v trí các vùng n3i con ngGPi, môi trGPng, c3 s* hI tdng g.p rBi ro do các th!m h"a có th: dsn -;n nh ng h>u qu! nghiêm tr"ng nhG thi+t hIi v2 ngGPi, c3 s* hI tdng hay ô nhi)m môi trGPng”. �ây là công c� -: th: hi+n m�c -� rBi ro, thi+t hIi có th: gây ra b*i các tr>n l� vFi các kch b!n khác nhau và thGPng -GRc xây d$ng beng cách chAng x;p hai loIi b!n -A thành phdn là b!n -A nguy c3 l� l�t (Flood hazard maps) và b!n -A tính d) b t<n thG3ng (Flood vulnerability map) (Hình 2). Trong -ó b!n -A nguy c3 l� l�t th: hi+n m�c -� ng>p l�t (H, T, V) cBa vùng l� l�t theo các kch b!n vFi các tdn su't l� ho.c các tr>n l� khác nhau. B!n -A tính d) b t<n thG3ng th: hi+n m�c -� và v trí chính xác cBa nh ng n3i mà ngGPi dân, môi trGPng ho.c tài s!n * trong nguy c3 b !nh hG*ng do m�t tr>n l� có th: gây ra.

Hi+n nay, -ã có nhi2u nghiên c�u, tính toán và các d$ án gi!m thi:u thi+t hIi cBa l� l�t -GRc th$c hi+n b*i nhi2u -3n v. S!n phEm -GRc tIo ra là các b!n -A ng>p l�t. M�t s& nghiên c�u -i:n hình do T<ng c�c Phòng ch&ng thiên tai -.t hàng nhG: N�m 2015, xây d$ng b!n -A ng>p l�t do nGFc bi:n dâng trong tình hu&ng bão mInh, siêu bão cho 28 t[nh thành ph& ven bi:n; n�m 2016 và 2019, xây d$ng b!n -A ng>p l�t hI du các hA ch�a nGFc trên 6 lGu v$c sông liên t[nh [5, 6, 9]. �ây là nh ng b!n -A ph�c v�

công tác phòng ch&ng thiên tai nhGng s!n phEm ch[ mFi là b!n -A nguy c3 l� vFi y;u t& duy nh't là b!n -A -� sâu ng>p.

Theo nghiên c�u cBa Dang Nguyen Mai, Mukand S. Babel, Huynh T. Luong (2010), -� sâu ng>p ch[ chi;m 9,74% cBa nguy c3 l�. Các y;u t& khác có ti2m n�ng gây thi+t hIi lFn h3n gAm thPi gian ng>p (56,95%) và v>n t&c dòng ch!y l� (33,31%). �ây là k;t qu! chính cBa bài báo mà chGa th'y -Ga ra b!n -A rBi ro cho lGu v$c sông �áy nó c�ng là nghiên c�u duy nh't -;n thPi -i:m này v2 rBi ro l� trên lãnh th< Vi+t Nam. Trên các lGu v$c sông qu&c t; chGa tìm th'y tài li+u tG3ng t$.

TrGFc -ây, vi+c qu!n lý l� thGPng beng các phG3ng án công trình nhG -ê -i2u, hA ch�a, -GRc thi;t k; vFi các tr>n l� có tdn su't khác nhau. �ây là cách ti;p c>n nhem gi!m nguy c3 l�, nghha là gi!m xác su't xu't hi+n, cGPng -� lGu lGRng l� c�ng nhG gi!m di+n ng>p l�t.

Gdn -ây, -ã có s$ phát tri:n quan tr"ng -ó là chuy:n m�c tiêu qu!n lý thiên tai sang qu!n lý rBi ro l�, trong -ó không nh ng chú tr"ng gi!m nguy c3 l� mà còn gi!m tính d) b t<n thG3ng do l� cBa c�ng -Ang, dân cG, c3 s* hI tdng khu v$c chu l�.

NhG v>y, vi+c xây d$ng b!n -A rBi ro l� vFi các y;u t& nguy c3 l� và tính d) b t<n thG3ng do l� có tính ch't quan tr"ng trong vi+c xác -nh, phân vùng khu v$c b rBi ro cao, bên cInh -ó còn giúp cho vi+c GFc lGRng thi+t hIi do l� tr* nên chính xác h3n. Khi -nh lGRng -GRc vùng rBi ro thì nó s} cung c'p nh ng thông tin cdn thi;t hV trR trong vi+c ra quy;t -nh nhem ch&ng lIi các m&i nguy hi:m do l� l�t gây ra mà xã h�i ph!i h�ng chu.

1.2.1.2.1.2.1.2. GiGiGiGiFFFFiiii thi thi thi thi++++u vu vu vu v2222 khu v khu v khu v khu v$$$$c nghiên cc nghiên cc nghiên cc nghiên c��uuuu

LGu v$c sông HG3ng thu�c phdn lFn t[nh ThJa Thiên - Hu; gAm 5 huy+n: Nam �ông, A LGFi, HG3ng ThBy, Phú Vang, Phong �i2n và thành ph& Hu;, kéo dài tJ sông Ô Lâu cho -;n h;t -dm Cdu Hai. Di+n tích lGu v$c chi;m 3/5 di+n tích toàn t[nh vFi gdn m�t tri+u dân cG -ang sinh s&ng. Ngoài ra * khu v$c này còn có nhi2u trung tâm kinh t; - chính tr - v�n hóa cBa t[nh, huy+n và có qudn th: di tích C& -ô Hu; là di s!n v�n hóa th; giFi.

LGu v$c có cGPng -�, lGRng mGa lFn: Vùng -Ai núi -It 3.000 ÷ 4.500 mm/n�m vFi tâm mGa BIch Mã 8.000 mm/n�m, vùng -Ang beng 2.500 ÷ 3.000 mm/n�m. LGRng mGa 1 ngày lFn nh't -It 700 ÷

1.500 mm x!y ra r't nhi2u n3i. Mùa mGa * ThJa Thiên - Hu; tJ tháng IX ÷ XII, t<ng lGRng mGa chi;m 70 - 75% t<ng lGRng mGa n�m. Có nh ng n�m nhG 1999 lGRng mGa tr>n 7 ngày -ã tFi trên 2.130 mm tIi Hu;.

Bên cInh nguyên nhân chính là do mGa cGPng -� lFn, trên lGu v$c còn có nh ng nguyên nhân v2 -a hình t$ nhiên. DIng -a hình chB y;u là -Ai và núi cao, vùng -Ang beng ch[ có m�t d!i nhg h�p phía hI lGu. �a hình có xu hGFng d&c tJ Tây sang �ông, tJ Nam ra BZc và có nhi2u dãy núi cao * phía Tây và phía Nam. LGu v$c sông HG3ng có chi2u r�ng lFn h3n chi2u dài, tIo nên m�t áp l$c vô cùng lFn -&i vFi hI du khi có l�, l� lên nhanh, cGPng su't l� lFn. Khi l� lFn, m$c nGFc trên các tri2n sông dâng cao, d"c 2 bP các sông vùng hI du không có -ê nên nGFc l� ch!y tràn bP vào vùng -Ang beng gây ng>p. Sông su&i ch!y qua 80 ÷ 90% -Ai núi n3i có mGa r't lFn, lIi b che chZn b*i d!i cát ven bi:n, dòng ch!y l� tràn ra cánh -Ang h�p k;t hRp vFi -dm phá Tam Giang - Cdu Hai tIo ra m�t “hA ch>m l�” lFn.

Hình 3. Hình 3. Hình 3. Hình 3. ��a ha ha ha hình vùng nghiên cình vùng nghiên cình vùng nghiên cình vùng nghiên c�u�u�u�u

L� l�t trên sông HG3ng x!y ra thGPng xuyên, trung bình c� 5 n�m lIi có m�t tr>n l� lFn xu't hi+n. MGa l� có s�c tàn phá kh&c li+t, hBy hoIi tính mIng và tài s!n cBa nhân dân, các c3 s* hI tdng và công trình ki;n trúc v�n hóa lch sU. Do v>y vi+c thành l>p các b!n -A rBi ro l� l�t là m�t vi+c làm h;t s�c cdn thi;t trong vi+c qu!n lý, phòng ch&ng các rBi ro l� l�t và làm c3 s* nhem -Ga ra các chính sách dài hIn -: phát tri:n kinh t;, xã h�i.

2. XÂY D�NG B�N �� R�I RO L� L�T 2.1.2.1.2.1.2.1. Các bG Các bG Các bG Các bGFFFFc xây dc xây dc xây dc xây d$$$$ng bng bng bng b!!!!n -n -n -n -AAAA r r r rBBBBi ro li ro li ro li ro l� l� l� l� l��tttt

Qui trình -: tIo ra b!n -A rBi ro l� l�t -GRc th: hi+n trên hình 4.

BGFc 1. Tính toán các thành t& l� tJ k;t qu! mô hình thBy l$c và các -&i tGRng b t<n thG3ng tJ s& li+u thu th>p, -i2u tra.

BGFc 2. Xây d$ng các b!n -A nguy c3 cho các thành t& l� và b!n -A d) t<n thG3ng cho các -&i tGRng b tác -�ng.

Hình 4. Hình 4. Hình 4. Hình 4. Các bGCác bGCác bGCác bGFc thành l>p b!n -A rBi ro l� l�tFc thành l>p b!n -A rBi ro l� l�tFc thành l>p b!n -A rBi ro l� l�tFc thành l>p b!n -A rBi ro l� l�t

BGFc 3. Xác -nh các tr"ng s& cBa các thành t& l� và -&i tGRng b t<n thG3ng và xây d$ng b!n -A nguy c3 l�, b!n -A d) b t<n thG3ng.

BGFc 4. Tích hRp hai b!n -A * bGFc 3 thành b!n -A rBi ro l� l�t.

2.2.2.2.2.2.2.2. Xây dXây dXây dXây d$$$$ng bng bng bng b!!!!n -n -n -n -AAAA nguy c3 l nguy c3 l nguy c3 l nguy c3 l��

Các y;u t& nguy c3 l� gAm -� sâu ng>p lFn nh't (H), thPi gian ng>p l�t (T) và v>n t&c l� lFn nh't (V) là k;t qu! tính toán mVi kch b!n tJ MIKE FLOOD [7, 8] -GRc phân thành 5 c'p theo th: hi+n m�c -� !nh hG*ng cBa chúng -;n vùng hI du sông HG3ng, gAm: r't cao, cao, trung bình, th'p và r't th'p -GRc gán giá tr 5÷1 -GRc th: hi+n trên b!n -A thành phdn. C�n c� theo th$c trIng l� trên sông HG3ng, các giá tr thành phdn cBa l� -GRc phân chia theo c'p nhG th: hi+n tIi b!ng 1.

Các thành t& nguy c3 gAm: �� sâu ng>p lFn nh't (Haz.H), v>n t&c dòng l� lFn nh't (Haz.V), thPi gian ng>p l�t (Haz.T) -GRc tích hRp lIi vFi nhau -: thành nguy c3 l� (Flood hazard) theo công th�c dGFi -ây.

Flood.haz = kH*Haz.H + kT *Haz.T + kV *Haz.V

Trong -ó, thPi gian ng>p l�t là nhân t& chB y;u trong vi+c xác -nh nguy c3 l� do gây ra � -"ng nGFc làm ng>p úng hoa màu, ch;t v>t nuôi, gián -oIn các hoIt -�ng kinh t; - xã h�i, gây ô nhi)m nguAn nGFc, môi trGPng nên kT có giá tr lFn nh't. V>n t&c -[nh l� -óng vai trò quan tr"ng th� 2 trong nguy c3 l� b*i vFi v>n t&c dòng ch!y l� lFn s} cu&n trôi các v>t li+u nhG -'t -á, cây c&i, nhà cUa, các công trình gây nguy hi:m cho ngGPi và thi+t hIi lFn v2 kinh t;, nên có

tr"ng s& lFn th� 2. Cu&i cùng là -� sâu ng>p có tr"ng s& nhg nh't. Các tr"ng s& này c�ng thay -p l�t theo -� sâu, thPi gian ng>p và v>n t&c l�Ii nguy c3 ng>p l�t theo -� sâu, thPi gian ng>p và v>n t&c l�Ii nguy c3 ng>p l�t theo -� sâu, thPi gian ng>p và v>n t&c l�Ii nguy c3 ng>p l�t theo -� sâu, thPi gian ng>p và v>n t&c l� ThPi gian ng>p, T (giP) �� ng>p, H (m) V>n t&c L�, V (m/s) Phân c'p Giá tr

>72 >3 >1 R't cao 5 48 — 72 2-3 0,5-1 Cao 4 24 - 48 1-2 0,2-0,5 TB 3 12 - 24 0,5-1 0,1-0,2 Th'p 2

<12 < 0,5 <0,1 R't th'p 1

Các tr"ng s& cdn -GRc xác -nh c� th: cho tJng vùng, tJng lGu v$c, ph� thu�c và m�c -� phát tri:n kinh t; xã h�i, m�c -� phát tri:n cBa c3 s* hI tdng, t>p quán sinh hoIt, thGPng thông qua -i2u tra, t<ng hRp. Trong bài báo này chúng -GRc l'y tG3ng t$ nhG vùng phân l� sông �áy là vùng duy nh't * Vi+t Nam -ã có s& li+u nghiên c�u vFi kT=0,5695, kv=0,3331 và kH=0,0974. Tuy nhiên * -ây có s$ khác bi+t v2 -.c tính l� m�t bên là thGPng xuyên chu l� tJ thiên nhiên, m�t bên là không thGPng xuyên tJ l� nhân tIo do phân l�. Tuy nhiên các h+ s& này -GRc xác -nh cho vùng sông �áy tJ thPi -i:m tháng 4/2006 [3] c�ng có k;t c'u hI tdng, c3 c'u kinh t; tG3ng t$ nhG lGu v$c sông HG3ng hi+n nay. M.t khác giá tr kH * -ây r't nhg ch[ chi;m 9,74% c�ng phù hRp vFi s$ quen thu�c cBa cG dân vùng luôn chu ng>p l�t hay th: hi+n s$ ph3i nhi)m cBa ngGPi dân vFi ng>p nGFc hay s$ s�n sàng vFi l�. H+ s& kT có !nh hG*ng -;n 56,95% c�ng phù hRp vFi s$ phá hBy hI tdng và thi+t hIi mùa màng trên lGu v$c sông HG3ng. Nên vi+c áp d�ng các tr"ng s& tJ lGu v$c sông �áy tIi n�m 2006 cho lGu v$c sông HG3ng hi+n tIi là không gây chênh l+ch quá nhi2u v2 k;t qu!.

2.3.2.3.2.3.2.3. Xây d Xây d Xây d Xây d$$$$ng bng bng bng b!!!!n -n -n -n -AAAA d d d d)))) b b b b t t t t<<<<n thG3ng do ln thG3ng do ln thG3ng do ln thG3ng do l��

Các y;u t& d) b t<n thG3ng do l� -GRc phân làm 2 -&i tGRng chính: (i) dân cG th: hi+n beng m>t -� dân s& l'y theo niên giám th&ng kê và (ii) -&i tGRng còn lIi là tình hình sU d�ng -'t l'y theo b!n -A sU d�ng -'t.

�: th: hi+n m�c -� d) b t<n thG3ng do l�, mVi -&i tGRng -GRc phân thành 5 c'p nhG nguy c3 l�. �&i vFi dân cG chia theo m>t -�: trên 5000 ngGPi/km2 là m�c r't cao, dGFi 200 ngGPi/km2 là m�c r't th'p. �&i vFi sU d�ng -'t thì phân theo m�c -ích dU d�ng -'t. Khu v$c dân cG luôn -GRc phân * m�c r't cao và không ph� thu�c thPi v�. Khu v$c s!n xu't nông nghi+p thì ph� thu�c lch thPi v�, -GRc chia ra làm 2

thPi -oIn: l� chính v�, do s!n xu't nông nghi+p, thBy s!n -ã thu hoIch nên b !nh hG*ng ít, nên m�c !nh hG*ng -GRc chia là m�c th'p; thPi -oIn l� sFm và l� ti:u mãn, -&i tGRng này -GRc -Ey lên m�c cao. Phân c'p tính d) t<n thG3ng tIi b!ng 2.

Trong nghiên c�u này, tính d) b t<n thG3ng cBa 02 -&i tGRng b tác -�ng b*i l� -GRc xác -nh có cùng tr"ng s& là 0,5, hay d) b t<n thG3ng nhG nhau. Tính d) t<n thG3ng t<ng hRp do l� (Flood. vul) -GRc xây d$ng tJ tính d) t<n thG3ng cBa m>t -� dân s& (Vul.Pop) và sU d�ng -'t (Vul.Land) theo công th�c:

Flood. vul = 0,5*Vul.Pop+0,5*Vul.Land C�ng tG3ng t$ nhG b!n -A nguy c3 l� l�t cBa

mVi y;u t&, b!n -A d) b t<ng thG3ng thành phdn cBa mVi -&i tGRng c�ng -GRc phân thành 5 c'p. Sau -ó chAng x;p 2 b!n -A thành phdn này thành b!n -A tính d) b t<n thG3ng do l� l�t cBa các -&i tGRng.

BBBB!ng 2. Phân loIi tính d) t<n thG3ng theo m>t -� !ng 2. Phân loIi tính d) t<n thG3ng theo m>t -� !ng 2. Phân loIi tính d) t<n thG3ng theo m>t -� !ng 2. Phân loIi tính d) t<n thG3ng theo m>t -� dân sdân sdân sdân s& và m�c -ích sU d�ng -'t& và m�c -ích sU d�ng -'t& và m�c -ích sU d�ng -'t& và m�c -ích sU d�ng -'t

M>t -� dân (ngGPi/km2)

M�c -ích sU d�ng -'t

Phân c'p

Giá tr

>5000 Khu v$c dân cG, có th$c v>t phB R't cao 5

5000-1000 Công trình, khai thác, nghha trang Cao 4

1000-500

RJng, th$c v>t phB chGa thành rJng, th$c v>t phB phi nông nghi+p

TB 3

500-200

�'t tr&ng, th$c v>t phB cây nông nghi+p, m.t nGFc, nuôi trAng thBy s!n, -Ang mu&i, bãi bAi, -dm phá

Th'p 2

<200 Khu v$c dân cG R't th'p 1

Các giá tr sau khi t<ng hRp, -GRc chia thành 5 c'p nhG -ã trình bày và gán giá tr, màu sZc tG3ng �ng, thu -GRc b!n -A d) b t<n thG3ng t<ng hRp.

2.4.2.4.2.4.2.4. Xây dXây dXây dXây d$$$$ng bng bng bng b!!!!n -n -n -n -AAAA r r r rBBBBi ri ri ri ro lo lo lo l��

B!n -A rBi ro l� là k;t qu! chAng x;p hai b!n -A thành phdn là b!n -A nguy c3 l� l�t và b!n -A tính d) b t<n thG3ng tính toán theo công th�c

Flood risk = Flood.haz*Flood. vul

Và phân loIi theo ma tr>n tIi b!ng 3. Ma tr>n tính toán m�c -� rBi ro l� cho th'y, nh ng n3i x!y ra l� có nguy c3 cao c�ng chGa chZc gây ra rBi ro l� cao. Nó ph� thu�c vào khu v$c có d) b t<n thG3ng cao hay không. Do -ó, nh ng n3i có m�c -� rBi ro l� cao là nh ng n3i vJa x!y ra nguy c3 l� cao lIi là n3i có tính d) b t<n thG3ng cao.

BBBB!ng 3. Ma tr>n tính toán tính rBi ro l� l�t tJ nguy c3 l� và tính d) b t<n thG3ng!ng 3. Ma tr>n tính toán tính rBi ro l� l�t tJ nguy c3 l� và tính d) b t<n thG3ng!ng 3. Ma tr>n tính toán tính rBi ro l� l�t tJ nguy c3 l� và tính d) b t<n thG3ng!ng 3. Ma tr>n tính toán tính rBi ro l� l�t tJ nguy c3 l� và tính d) b t<n thG3ng

3. K�T QU� NGHIÊN C"U

NhG v>y -&i vFi mVi kch b!n l� khác nhau, k;t qu! s} có: 4 b!n -A nguy c3 l� cho 3 y;u t& (H, T, V) và b!n -A t<ng hRp (Hình 5); 3 b!n -A tính d) t<n thG3ng gAm: 01 b!n -A t<ng hRp và 02 b!n -A thành phdn (Hình 6); cu&i cùng là b!n -A rBi ro ng>p l�t (Hình 7).

B!n -A ng>p l�t, b!n -A d) b t<n thG3ng và b!n -A rBi ro do l� -GRc thành l>p cho hI du sông HG3ng là m�t k;t qu! quan tr"ng trong công tác qu!n lý

t<ng hRp rBi ro do l�. B!n -A d) b t<n thG3ng ch[ ra reng, khu v$c n�i -ô thành ph& Hu;, là n3i d) b t<n thG3ng nh't, -ây c�ng là khu v$c chu rBi ro lFn nh't khi x!y ra l�. Các khu v$c chu rBi ro cao bao gAm khu v$c huy+n Qu!ng �i2n, Phú Vang, m�t phdn huy+n HG3ng ThBy, HG3ng Trà. Khu v$c chu rBi ro trung bình gAm huy+n HG3ng Trà, Phú Vang, Qu!ng �i2n. Khu v$c chu rBi ro th'p gAm phía Nam huy+n HG3ng ThBy, huy+n Phú L�c.

a. Nguy c3 l� theo y;u t& -� sâu ng>p

b. Nguy c3 l� theo y;u t& v>n t&c lFn nh't

c. Nguy c3 l� theo y;u t& thPi gian ng>p

d. Nguy c3 l� t<ng hRp

Hình 5. Hình 5. Hình 5. Hình 5. BBBB!n -A y;u t& thPi gian ng>p và t<ng hRp b!n -A nguy c3 l� 1%!n -A y;u t& thPi gian ng>p và t<ng hRp b!n -A nguy c3 l� 1%!n -A y;u t& thPi gian ng>p và t<ng hRp b!n -A nguy c3 l� 1%!n -A y;u t& thPi gian ng>p và t<ng hRp b!n -A nguy c3 l� 1%

a. Tính d) b t<n thG3ng theo m>t -� dân cG

b. Tính d) b t<n thG3ng y;u t& sU d�ng -'t

c. B!n -A d) b t<n thG3ng (t<ng hRp)

BBBB!ng 6. !ng 6. !ng 6. !ng 6. BBBB!n -A d) b t<n thG3ng !n -A d) b t<n thG3ng !n -A d) b t<n thG3ng !n -A d) b t<n thG3ng theotheotheotheo yyyy;u;u;u;u tttt& m>t -� dân cG và sU d�ng -'t& m>t -� dân cG và sU d�ng -'t& m>t -� dân cG và sU d�ng -'t& m>t -� dân cG và sU d�ng -'t

BBBB!ng 7. !ng 7. !ng 7. !ng 7. BBBB!n -A d) b t<n thG3ng và b!n -A rBi ro !n -A d) b t<n thG3ng và b!n -A rBi ro !n -A d) b t<n thG3ng và b!n -A rBi ro !n -A d) b t<n thG3ng và b!n -A rBi ro

llll� l�t vFi l� 1%� l�t vFi l� 1%� l�t vFi l� 1%� l�t vFi l� 1%

4. K�T LU$N

Hi+n nay * Vi+t Nam, chúng ta -ang xây d$ng b!n -A ng>p l�t cho các lGu v$c sông, cho hI du các hA ch�a. �;n thPi -i:m hi+n tIi, mFi ch[ dJng lIi * vi+c -Ga ra b!n -A ng>p l�t theo -� sâu, hay là b!n -A nguy c3 l� vFi y;u t& -� sâu ng>p lFn nh't mà chGa tính -;n các y;u t& nguy hi:m khác cBa l� nhG v>n t&c -[nh l�, thPi gian ng>p l�. Th$c t; -ã ch�ng minh reng, thPi gian ng>p l� và v>n t&c -[nh l� là nh ng tác nhân chính gây nên thi+t hIi * vùng ng>p l�. �ã t<ng hRp 3 y;u t& trên -: tIo nên b!n -A rBi ro l� l�t vFi các tr"ng s& nh't -nh. �ây là -óng góp cBa nghiên c�u trong vi+c qu!n lý l� nói chung và * hI du sông HG3ng nói riêng, cho th'y m�t góc nhìn khác v2 qu!n lý rBi ro thiên tai.

B!n -A rBi ro l� l�t -óng vai trò quan tr"ng trong vi+c chuEn b và �ng phó vFi th!m h"a này. �ây là k;t qu! tJ vi+c chAng lFp b*i b!n -A nguy c3 l� và b!n -A tính d) b t<n thG3ng l�. Trong -ó, b!n -A nguy c3 l� th: hi+n các m�c nguy c3 (-� sâu ng>p, v>n t&c dòng l� lFn nh't và thPi gian ng>p) theo các kch b!n khác nhau. Các k;t qu! này -GRc tính toán tJ mô hình thBy l$c 1 chi2u k;t hRp 2 chi2u. B!n -A d) b t<n thG3ng th: hi+n các m�c t<n thG3ng khác nhau -GRc xác -nh b*i các y;u t& dân cG, sU d�ng -'t, môi trGPng, trong -ó có c! di s!n v�n hóa * Hu;. MVi loIi b!n -A -GRc phân loIi theo 5 m�c -�: R't cao, cao, trung bình, th'p và r't th'p tG3ng �ng vFi 5 màu sZc khác nhau.

Vi+c xây d$ng b!n -A rBi ro ng>p l� là m�t vi+c làm vFi kh&i lGRng lFn. Vi+c GFc lGRng, tính toán -GRc các tr"ng s& cBa thành t& cBa l� không h2 -3n gi!n và chGa có phG3ng pháp c� th:. Trong bài báo này ch'p nh>n sU d�ng k;t qu! tJ lGu v$c sông �áy cho lGu v$c sông HG3ng, nên k;t qu! không tránh khgi sai sót. Do v>y cdn -GRc chính xác trong các nghiên c�u ti;p theo và chi ti;t h3n.

B!n -A rBi ro l� -GRc xây d$ng cho lGu v$c sông HG3ng là tài li+u tham kh!o không ch[ dành cho ban ch[ huy phòng ch&ng thiên tai mà còn cung c'p thông tin cho chính quy2n, ngGPi dân, cho các nhà



quy hoIch trong vi+c -Ga ra các chính sách dài hIn -: phát tri:n kinh t;, xã h�i.

TÀI LI&U THAM KH�O 1. Alexander, D. (1997). The study of Natural

Disasters, 1977-1997: Some reflections on a changing field of knowledge. Disasters , 284-304.

2. FLOODsite. (2009). Flood risk assessment and flood risk management. An introduction and guidance based on experiences and findings of FLOODsite (an EU-funded Integrated Project). Deltares, Delft Hydraulics, Delft, the Netherlands.

3. Dang Nguyen Mai, Mukand S. Babel, Huynh T. Luong (2010). Evaluation of flood risk parametter in the Day river flood diversion Area, Red river delta, Vietnam. Nartural Hazards and Earth System Sciences, Springer. DOI 10.1007/s11069-010-9558-x.

4. Janet Edwards (2007). Handbook for Vulnerability Mapping. EU Asia ProEco project.

5. Nguy)n ��ng Giáp (2019). Xây d$ng b!n -A ng>p l�t hI du các hA ch�a nGFc trên lGu v$c sông Vu Gia - Thu BAn. D$ án xây d$ng b!n -A ng>p l�t hI du các hA ch�a trên các lGu v$c sông liên t[nh. Phòng Thí nghi+m tr"ng -i:m Qu&c gia v2 ��ng l$c h"c sông bi:n, Hà N�i.

6. PhIm Th HG3ng Lan (2016). Xây d$ng b!n -A ng>p l�t do nGFc bi:n dâng trong tình hu&ng bão mInh, siêu bão các t[nh Khánh Hòa, Ninh Thu>n, Bình Thu>n. TrGPng �Ii h"c ThBy lRi, Hà N�i.

7. Lê V�n Ngh, Hoàng ��c Vinh, Hoàng Nam Bình, Trdn HG3ng CEm, Bùi Th Ngân (2015). Nghiên c�u xây d$ng quy trình tIm thPi v>n hành liên hA ch�a T! TrIch, Bình �i2n, HG3ng �i2n và A LGFi nhem gi!m l� v2 mùa mGa, cung c'p nGFc vào mùa ki+t cho hI du sông HG3ng. Báo cáo -2 tài c'p t[nh ThJa Thiên - Hu;, Hà N�i.

8. Lê V�n Ngh (2013). Mô phgng dòng ch!y l� trên h+ th&ng sông HG3ng, t[nh ThJa Thiên - Hu; beng mô hình MIKE FLOOD. Tuy:n t>p khoa h"c công ngh+ giai -oIn 2008-2013. Phòng Thí nghi+m tr"ng -i:m Qu&c gia v2 ��ng l$c h"c sông bi:n, Hà N�i.

9. Nguy)n Thu ThBy (2019). Xây d$ng b!n -A ng>p l�t hI du các hA ch�a nGFc trên lGu v$c sông HAng. D$ án xây d$ng b!n -A ng>p l�t hI du các hA ch�a trên các lGu v$c sông liên t[nh. Vi+n Quy hoIch ThBy lRi, Hà N�i.

FLOOD RISK MAPPING FOR DOWNSTREAM OF HUONG RIVER BASIN, FLOOD RISK MAPPING FOR DOWNSTREAM OF HUONG RIVER BASIN, FLOOD RISK MAPPING FOR DOWNSTREAM OF HUONG RIVER BASIN, FLOOD RISK MAPPING FOR DOWNSTREAM OF HUONG RIVER BASIN,

THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN ---- HUE HUE HUE HUE PROVINCE PROVINCE PROVINCE PROVINCE

Le Van N Le Van N Le Van N Le Van Nghi, Hoang Duc Vinhghi, Hoang Duc Vinhghi, Hoang Duc Vinhghi, Hoang Duc Vinh

SummarySummarySummarySummary Flood, the most catastrophic disaster in coastal central Vietnam, has been becoming more serious in recent years in the context of climate change, rapid urbanization, increased population and hydropower plants’ construction. Flood risk maps play a very important role in preparedness and response to the flood disaster. This study introduces the method of developing flood risk maps, applied to the downstream of Huong river, Thua Thien - Hue. The flood risk maps were produced by overlapping two types of maps, namely flood hazard map and flood vulnerability map. A flood hazard map shows flood levels (depths, velocities, time of inundation) of floodplains according to different scenarios, which were extracted from the calculation results of hydraulic model. A flood vulnerability map represents the level and precise location where people, environment or properties are at risk of being affected by a flood. Each map was classified into 5 levels: very high, high, medium, low and very low levels and represented by 5 different colors. The flood risk map shows that the high hazard flood areas are unlikely to cause high flood risk, and that it depends on whether or not is the area highly vulnerable. Therefore, places with high flood risk are of high hazard and vulnerability areas. Flood risk maps are not only for disaster prevention committees, but also provide important information for the government, planners in making long-term policies for socio-economic development. Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Food, map, risk, Huong river, Thua Thien - Hue.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. Lê Hùng NamPi ph!n bi+n: TS. Lê Hùng NamPi ph!n bi+n: TS. Lê Hùng NamPi ph!n bi+n: TS. Lê Hùng Nam Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 19/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 22/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 29/5/2019

�A D�NG THÀNH PH$N LOÀI CHIM & HUY'N QU)C OAI, THÀNH PH) HÀ N*I

NguyNguyNguyNguy)n Th HAng Nhung)n Th HAng Nhung)n Th HAng Nhung)n Th HAng Nhung1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy)n Lân )n Lân )n Lân )n Lân Hùng S3nHùng S3nHùng S3nHùng S3n2222, , , ,

VG3ng Thu PhG3ngVG3ng Thu PhG3ngVG3ng Thu PhG3ngVG3ng Thu PhG3ng3333, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy)n Thanh Vân)n Thanh Vân)n Thanh Vân)n Thanh Vân2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Qu&c Oai là m�t huy+n ngoIi thành nem * phía Tây cBa thành ph& Hà N�i. Huy+n nem trong vùng chuy:n ti;p gi a vùng trung du mi2n núi và -Ang beng vFi -a hình, sinh c!nh -a dIng. Nghiên c�u trong n�m 2018 - 2019 -ã ghi nh>n -GRc * khu v$c huy+n Qu&c Oai có 63 loài chim thu�c 12 b�, 32 h", 49 gi&ng. Bên cInh các loài chim -nh cG chi;m Gu th; còn có nhi2u qudn th: chim di cG theo mùa. S$ -a dIng thành phdn loài chim * -ây gi!m ddn tJ Tây sang �ông theo hGFng chuy:n ti;p tJ vùng -Ai núi xu&ng vùng -Ang beng ti;p giáp gdn vFi khu -ô th trung tâm cBa thành ph& Hà N�i. T&c -� -ô th hóa nhanh vFi vi+c chuy:n -<i di+n tích -'t nông nghi+p, -'t rJng, ao, hA -ã !nh hG*ng -;n s$ -a dIng và phân b& cBa qudn xã chim * -ây. �: phát tri:n b2n v ng, huy+n cdn hài hòa gi a phát tri:n và quy hoIch b!o tAn các h+ sinh thái t$ nhiên -.c bi+t là h+ sinh thái rJng trên núi -á vôi, -Ai rJng, hA nGFc, h+ th$c v>t ven sông. TTTTJ khóaJ khóaJ khóaJ khóa: Chim, -a dIng, phân b&, huy+n Qu&c Oai, Hà N�i, -ô th hóa.

1. M( �)U2

Huy+n Qu&c Oai là m�t trong 30 qu>n, huy+n, th xã cBa thành ph& Hà N�i -GRc thành l>p vào 8/2008. Huy+n nem * phía Tây cBa thành ph& vFi hai tuy;n -GPng giao thông tr"ng y;u -i qua là -GPng HA Chí Minh và �Ii l� Th�ng Long. Qu&c Oai là huy+n nem trong vùng chuy:n ti;p gi a vùng trung du mi2n núi và -Ang beng vFi di+n tích 151,14 km2, 188.000 ngGPi (n�m 2017). Phía Tây cBa huy+n là vùng -Ai núi thu�c xã �ông Xuân ti;p giáp vFi t[nh Hòa Bình. Trong huy+n còn 11 ng"n núi n<i lên r!i rác trong m�t vùng -Ang beng r�ng thu�c -a bàn 4 xã Sài S3n, PhGRng Cách, Yên S3n và th tr'n Qu&c Oai, bao gAm các ng"n núi: Sài S3n, Long �Eu, Hoa S3n, HG3ng S3n (HA S3n), PhGRng Hoàng (Sài S3n), K� Lân, S3n TGRng và m�t phdn núi PhGRng Hoàng chung vFi xã Sài S3n (PhGRng Cách), Âm Giang, Ông Minh và �Ang Hè (Yên S3n) và ng"n Hoàng Xá thu�c th tr'n Qu&c Oai [3]. Theo quy hoIch chung xây d$ng ThB -ô Hà N�i -;n n�m 2030, tdm nhìn 2050, huy+n Qu&c Oai là m�t trong nh ng -ô th sinh thái, v�n hóa lch sU, phát tri:n nông nghi+p công ngh+ cao và m�t phdn -ô th v+ tinh Hòa LIc, -Ang thPi là -ô th khoa h"c, công nghi+p, dch v�, y t;, -ào tIo [9]. Nhi2u di+n tích -'t -Ai rJng, -'t nông

1 Học viên cao học K27, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 3 NCS K36, Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

nghi+p, -'t ng>p nGFc, ao, hA -ang -GRc chuy:n -t có xG3ng s&ng khá nhIy c!m vFi s$ thay -<i cBa c!nh quan môi trGPng. �: có c3 s* cho vi+c giám sát bi;n -<i -a dIng sinh h"c cBa huy+n Qu&c Oai trong quá trình -ô th hóa, nghiên c�u -a dIng thành phdn loài chim * huy+n Qu&c Oai -ã -GRc ti;n hành trong n�m 2018-2019.

2. PH+,NG PHÁP NGHIÊN C"U

2.1. �2.1. �2.1. �2.1. �a -i:m nghiên c�ua -i:m nghiên c�ua -i:m nghiên c�ua -i:m nghiên c�u

Huy+n Qu&c Oai vFi di+n tích 151,14 km2, nem * phía Tây cBa thành ph& Hà N�i vFi 21 xã, th tr'n. T"a -� -a lý trong kho!ng tJ 20054’ - 21004’ vh -� BZc, 105030’ - 105043’50’’ kinh -� �ông.

2.2. Th2.2. Th2.2. Th2.2. ThPi gian nghiên c�uPi gian nghiên c�uPi gian nghiên c�uPi gian nghiên c�u

�i2u tra chim * huy+n Qu&c Oai -GRc ti;n hành vào các tháng 9, 11, 12 n�m 2018 và tháng 1, 2, 3, 4 n�m 2019.

2.3. PhG3ng pháp nghiên c2.3. PhG3ng pháp nghiên c2.3. PhG3ng pháp nghiên c2.3. PhG3ng pháp nghiên c�u�u�u�u

Các loài chim -GRc ghi nh>n * khu v$c nghiên c�u qua quan sát tr$c ti;p trên các tuy;n, -i:m -i2u tra có sU d�ng các thi;t b quan sát nhG &ng nhòm Steiner (��c), thi;t b ch�p hình nhG máy !nh siêu zoom 83 x Nikon Coolpix P900 (24 - 2000 mm). T"a -� các -i:m ghi nh>n -GRc -o beng máy GPS Gamin 76CSx. ThPi gian quan sát chim tJ 6 -;n 18 giP vào

các thPi -i:m khác nhau trong n�m. M�t s& sách tham kh!o nh>n dIng nhanh các loài chim ngoài t$ nhiên -GRc sU d�ng nhG: Robson (2015) [4], Strange (2002) [7], Nguy)n CU và nnk. (2005) [1]. D li+u âm thanh -GRc phân tích so sánh d$a trên d li+u trong DVD-ROM Birds of Tropical Asia 3.0 - Sounds and Sights (Jelle Scharringa, 2005) [6]. Danh l�c chim -GRc sZp x;p theo Danh l�c Chim Vi+t Nam (Nguy)n Lân Hùng S3n, Nguy)n Thanh Vân, 2011) [5] có c>p nh>t b< sung [2].

Hình 1. Hình 1. Hình 1. Hình 1. �nh ch�p v+ tinh huy+n Qu&c Oai, thành ph& �nh ch�p v+ tinh huy+n Qu&c Oai, thành ph& �nh ch�p v+ tinh huy+n Qu&c Oai, thành ph& �nh ch�p v+ tinh huy+n Qu&c Oai, thành ph&

Hà NHà NHà NHà N�i�i�i�i

(NguAn: Google map, 2019)

3. K�T QU� NGHIÊN C"U VÀ TH�O LU$N

3.1. Thành ph3.1. Thành ph3.1. Thành ph3.1. Thành phdn loài chidn loài chidn loài chidn loài chimmmm

K;t qu! -i2u tra trong hai n�m 2018-2019 * huy+n Qu&c Oai -ã ghi nh>n -GRc 63 loài chim thu�c 12 b�, 32 h", 49 gi&ng (B!ng 1). Trong s& 63 loài -GRc ghi nh>n, có tFi 57 loài ch�p -GRc !nh, 4 loài ch[ -GRc quan sát tr$c ti;p, 2 loài nh>n dIng qua ti;ng hót -.c trGng. Các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c nghiên c�u chB y;u là các loài -nh cG (43 loài). Ngoài ra có 18 loài di cG trú -ông, 2 loài di cG qua.

Trong s& 32 h" ghi nh>n -GRc * khu v$c nghiên c�u, h" �Fp ruAi -a dIng nh't v2 thành phdn loài vFi

6 loài. Có 2 h" có 5 loài bao gAm: h" Di+c, h" Chi2n chi+n. S$ -a dIng cBa h" Di+c th: hi+n nét -.c trGng sinh thái cBa khu v$c nghiên c�u là vùng canh tác nông nghi+p chB y;u là trAng lúa. Hai h" Chi2n chi+n và h" �Fp ruAi là nh ng nhóm chim chuyên �n sâu b", trong -ó có nhi2u loài di cG. �ây là nh ng h" ti2m En nhi2u loài có th: -GRc ghi nh>n thêm n;u ti;p t�c và m* r�ng -i2u tra nghiên c�u * khu v$c. Có 2 h" có 4 loài bao gAm: h" Cu cu và h" Chào mào. Tuy nhiên có tFi 19 trên t<ng s& 32 h" ch[ ghi nh>n -GRc 1 loài duy nh't. Khu h+ chim * huy+n Qu&c Oai không ch[ -a dIng * m�c loài mà c! m�c phân loài. Loài Hoét -en (Turdus mandarinus), m�t loài di cG trú -ông tFi nGFc ta, trGFc -ây thGPng b -nh loIi x;p vào loài T. merula v&n phân b& r't ph< bi;n * châu Âu. Loài Oanh c< xanh (Cyanecula svecica) trên th; giFi có tFi 7 phân loài khác bi+t v2 m.t hình thái, * khu v$c nghiên c�u ghi nh>n s$ phân b& cBa phân loài Oanh c< xanh (svecica). � Vi+t Nam loài S� b�i -du -en (Saxicola torquatus) có tFi 2 phân loài: phân loài S� b�i -du -en (Przewakskii) (loài -nh cG) và phân loài S� b�i -du -en (Stejnegeri) (loài di cG). � khu v$c nghiên c�u ghi nh>n -GRc phân loài S� b�i -du -en (Przewakskii) là loài -nh cG. Loài Hoét -á (Monticola solitarius) có tFi 5 phân loài và * Vi+t Nam -ã ghi nh>n -GRc 2 phân loài. Phân loài Hoét -á ghi nh>n -GRc * khu v$c nghiên c�u là phân loài Hoét -á -nh cG (Philippensis). TG3ng t$ nhG v>y, loài Chìa vôi trZng (Motacilla alba) trên th; giFi có tFi 11 phân loài khác nhau v2 m.t hình thái. � Vi+t Nam -ã ghi nh>n -GRc 4 phân loài. � khu v$c nghiên c�u ghi nh>n -GRc phân loài Chìa vôi trZng (Leucopsis) có t>p tính di cG trú -ông. Loài BIc má (Parus major) * trên th; giFi có tFi 43 phân loài phân chia trong 4 nhóm phân loài. � khu v$c nghiên c�u ghi nh>n -GRc phân loài BIc má (Minor).

BBBB!ng 1.!ng 1.!ng 1.!ng 1. Thành phThành phThành phThành phdn các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c huy+n Qu&c Oai, thành ph& Hà N�i trong n�m dn các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c huy+n Qu&c Oai, thành ph& Hà N�i trong n�m dn các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c huy+n Qu&c Oai, thành ph& Hà N�i trong n�m dn các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c huy+n Qu&c Oai, thành ph& Hà N�i trong n�m 2018 2018 2018 2018 ---- 2019 2019 2019 2019

TT Tên ph< thông, tên ti;ng Anh Tên khoa h"c Hi+n trIng

I. B� CHIM L�N PODICIPEDIFORMES 1. H" Chim l.n Podicipedidae 1* Le hôi - Little Grebe Tachybaptus ruficollis (Pallas, 1764) R II. B� H�C CICONIIFORMES 2. H" Di+c Ardeidae 2* Cò lùn hung - Cinnamon Bittern Ixobrychus cinnamomeus (J. F. Gmelin, 1789) R 3* VIc - Black - crowned Night Heron Nycticorax nycticorax (Linnaeus, 1758) R

4* Cò bR - Chinese-pond heron Ardeola bacchus (Bonaparte, 1855) R 5* Cò ruAi - Chinese Pond Heron Bubulcus coromandus (Boddaert, 1783) M 6* Cò trZng - Little Egret Egretta garzetta (Linnaeus, 1766) R III. B� C�T FALCONIFORMES 3. H" CZt Falconidae 7* CZt lGng hung - Common Kestrel Falco tinnunculus Linnaeus, 1758 M IV. B� �NG ACCIPITRIFORMES 4. H" �ng Accipitridae 8* �ng �n �� - Crested Goshawk Accipiter trivirgatus (Temminck, 1824) R VI. B� S�U GRUIFORMES 7. H" Gà nGFc Rallidae

9* Cu&c ng$c trZng - White-breasted Waterhen

Amaurornis phoenicurus Pennant, 1769 R

V. B� R� CHARADRIIFORMES 5. H" Choi choi Charadriidae 10* Choi choi nhg - Little Ringed Plover Charadrius dubius Scopoli, 1786 M 6. H" R} Scolopacidae 11* ChoZt b�ng trZng - Green Sandpiper Tringa ochropus Linnaeus, 1758 M VII. B� B CÂU COLUMBIFORMES 8. H" BA câu Columbidae 12 Cu ngói - Red Collared Dove Streptopelia tranquebarica (Hermann, 1804) R 13* Cu gáy - Spotted-necked Dove Streptopelia chinensis (Scopoli, 1786) R VIII. B� CU CU CUCULIFORMES 9. H" Cu cu Cuculidae 14* Tìm vt - Paintive Cuckoo Cacomantis merulinus (Scopoli, 1786) R 15 Tu hú - Asian Koel Eudynamis scolopacea (Linnaeus, 1758) Pm 16 PhGFn - Green-billed Malkoha Phaenicophaeus tristis (Lesson, 1830) R 17* Bìm bp lFn - Greater Coucal Centropus sinensis (Stepphens, 1815) R IX. B� CÚ STRIGIFOMES 10. H" Cú lRn Tytonidae 18* Cú lRn lGng xám - Barn Owl Tyto alba (Scopoli, 1769) R X. B� S� CORACIIFORMES 11. H" Bói cá Alcedinidae

19* S! -du nâu - White-throated Kingfisher

Halcyon smyrnensis (Linnaeus, 1758) R

20* BAng chanh - Common Kingfisher Alcedo atthis (Linnaeus, 1758) R 21* Bói cá nhg - Pied Kingfisher Ceryle rudis (Linnaeus, 1758) R XI. B� GÕ KI�N PICIFORMES 12. H" Gõ ki;n Picidae 22* V�o c< - Eurasian Wryneck Jynx torquilla Linnaeus, 1758 M 13. H" Cu r&c Megalaimidae 23* Cu r&c -du -g - Blue- throated Barbet Megalaima asiatica (Latham, 1790) R XII. B� S¤ PASSERIFORMES 14. H" PhGPng chèo Campephagidae

24 PhGPng chèo má xám - Grey-chinned Minivet

Pericrocotus solaris (Blyth, 1846) R

25 PhGPng chèo trZng lFn - Ashy Minivet Pericrocotus divaricatus (Raffles, 1822) M



15. H" Bách thanh Lanidae 26* Bách thanh nâu - Brown Shrike Laninus cristatus Linnaeus, 1758 M

27* Bách thanh -uôi dài - Long-tailed Shrike

Laninus schach Linnaeus, 1758 R

28* Bách thanh lGng xám - Grey-backed Shrike

Lanius tephronotus (Vigors, 1831) M

16. H" Chèo b�o Dicruridae 29* Chèo b�o - Black Drongo Dicrurus macrocercus (Vieillot, 1817) R 17. H" R� quIt Rhipiduridae

30* R� quIt h"ng trZng - White-throadted Fantail

Rhipidura albicollis (Vieillot, 1818) R

18. H" QuI Corvidae 32* Gi� cùi - Red-billied Blue Magpie Urocissa erythrorhyncha (Boddaert, 1783) R 31* Choàng choIc xám - Grey Treepie Dendrocitta formosae Swinhoe, 1863 R 19. H" BIc má Aegithalidae 33* BIc má - Japanese Tit Parus major (Linnaeus, 1758) R 20. H" NhIn Hirundinidae 34* NhIn b�ng trZng - Barn swallow Hirundo rustica (Linnaeus, 1758) R 21. H" Chi2n chi+n Ciscolidae

35* Chi2n chi+n -Ang hung - Fan-tailed Cisticola

Cisticola juncidis (Rafinesque, 1810) R

36* Chi2n chi+n -du nâu - Rufescent Prinia

Prinia rufescens Blyth, 1847 R

37* Chi2n chi+n ng$c xám - Grey-breasted Prinia

Prinia hodgsonii Blyth, 1847 R

38* Chi2n chi+n b�ng hung - Plain Prinia Prinia inornata Sykes, 1832 R

39* Chích bông -uôi dài - Common Tailorbird

Orthotomus sutorius (Pennant, 1769) R

22. H" Chào mào Pycnonotidae

40* Chào mào vàng mào -en - Black-crested Bulbul

Pycnonotus melanicterus (Gmelin, 1789) R

41* Chào mào - Red-whiskered Bulbul Pycnonotus jocosus (Linnaeus, 1758) R

42* Bông lau Trung Qu&c - Light-vented Bulbul

Pycnonotus sinensis (Gmelin, 1789) R

43* Bông lau tai trZng - Sooty-headed Bulbul

Pycnonotus aurigaster (Vieillot, 1818) R

23. H" Chích - Phylo Phylloscopidae 44* Chim chích nâu - Dusky Warbler Phylloscopus fuscatus (Blyth, 1842) M

45* Chích mào vàng - Eastern Crowned Warbler

Phylloscopus coronatus (Temminck & Schlegel, 1847)

M

46* Chích xanh l�c - Greenish Warbler Phylloscopus trochiloides (Sundevall, 1837) M 24. H" KhGFu Timaliidae

47 Bò chao, Li;u -i;u - Masked Laughingthrush

Garrulax perspicillatus (Gmelin, 1789) R

25. H" Vành khuyên Zosteropidae

48* Vành khuyên Nh>t B!n - Janpanese White-eye

Zosterops japonicus (Temminck & Schlegel, 1847)

Pm

26. H" Sáo Sturnidae 49* Sáo mg ngà - Crested Myna Acridotheres cristatellus (Linnaeus, 1758) R 50* Sáo nâu - Common Myna Acridotheres tristis (Linnaeus, 1766) R 27. H" Hoét Turdidae 51* Hoét -en - Chinese Blackbird Turdus mandarinus Bonaparte, 1850 M 28. H" �Fp ruAi Muscicapidae

52* Oanh c< xanh - Red-spotted Bluethroat

Cyanecula svecica (Linnaeus, 1758) M

53* Chích chòe - Oriental Magpie-Robin Copsychus saularis (Linnaeus, 1758) R 54* S� b�i -du -en - Tibetan Stonechat Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766) R 55* S� b�i xám - Grey Bushchat Saxicola ferreus (Gray, 1846) M 56* Hoét -á - Blue Rock Thrush Monticola solitarius (Linnaeus, 1758) R

57* �Fp ruAi nâu - Asian Brown Flycatcher

Muscicapa dauurica Pallas, 1811 M

29. H" Hút m>t Nectariniidae 58* Hút m>t -g - Crimson Sunbird Aethopyga siparaja (Raffles, 1822) R 30. H" S� Passeridae 59* S� - Eurasian Tree Sparrow Passer montanus (Linnaeus, 1758) R 31. H" Chim di Estrildidae 60* Di -á - Scaly-breasted Munia Lonchura punctulata (Linnaeus, 1758) R 32. H" Chìa vôi Motacillidae 62* Chìa vôi núi - Grey Wagtail Motacilla cinerea Tunstall, 1771 M 61* Chìa vôi trZng - White Wagtail Motacilla alba Linnaeus, 1758 M 63* Chim manh lFn - Richard’s Pipit Anthus richardi Vieillot, 1818 M

Ghi chú: R: Chim -nh cG; M: Chim di cG trú -ông, Pm: Chim di cG qua, *: Các loài -GRc ch�p !nh.

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. ��nh hGnh hGnh hGnh hG****ng cng cng cng cBBBBa quá trình a quá trình a quá trình a quá trình -ô th-ô th-ô th-ô th hóa lên s hóa lên s hóa lên s hóa lên s$$$$ phân bphân bphân bphân b&&&& các loài chim các loài chim các loài chim các loài chim

Huy+n Qu&c Oai là m�t huy+n ngoIi thành lFn cBa thành ph& Hà N�i sau khi sát nh>p di+n tích t[nh Hà Tây vào vFi Hà N�i tJ n�m 2008. M.c dù di+n tích -'t nông nghi+p vsn chi;m tFi 63,77% t<ng di+n tích -'t t$ nhiên cBa huy+n nhGng trong nh ng n�m gdn -ây quá trình -ô th hóa di)n ra khá nhanh. Theo quy hoIch sU d�ng -'t n�m 2018, t<ng di+n tích -'t phi nông nghi+p cBa huy+n là 5.386,3 ha, ngoài ra còn có 88,6 ha -'t chGa sU d�ng [8]. Trên -a bàn huy+n nhi2u công trình du lch, sinh thái, khu công nghi+p, khu -ô th cao c'p, trung tâm thG3ng mIi dch v� -GRc xây d$ng r't nhanh. Dân s& t�ng nhanh và t>p trung chB y;u * khu v$c phía �ông cBa huy+n ti;n sát tFi bP sông �áy. Khu v$c phía Tây cBa huy+n v&n là vùng -'t -Ai gò c�ng -ang -GRc quy hoIch phát tri:n hA ch�a nGFc, các khu nhà vGPn sinh thái, trang trIi sinh thái. Ch!y qua -a ph>n gi a huy+n là sông Tích Giang. Các loài chim phân b& không -2u theo c! không gian và thPi gian trên khu v$c huy+n Qu&c Oai.

Có nh ng loài chim có qudn th: di cG lFn nhG Chìa vôi trZng. Vào nh ng ngày cu&i tháng 11/2018 -du tháng 12/2018 có th: quan sát hàng tr�m cá th: Chìa vôi trZng cùng vFi Chim manh lFn * khu v$c cánh -Ang Th�y Khuê (Sài S3n), Li+p Tuy;t và d"c bP sông Tích Giang. Chúng ki;m �n d"c theo bP sông, các bãi -'t tr&ng, tr!ng cg th'p. TIi -ây c�ng có th: quan sát th'y các loài Cò ruAi, Cò bR, Cò trZng… di trú -;n các cánh -Ang, cây b�i ven sông, bãi cg -: ki;m �n, trú ->u. D"c con kênh chIy ngang cánh -Ang Th�y Khuê giáp ThIch Th't c�ng là n3i duy nh't ghi nh>n -GRc loài Oanh c< xanh (Luscinia svecica). Ti;p -ó, bZt g.p duy nh't cá th: V�o c< (Jynx torquilla) thu�c h" Gõ ki;n (Picidae) gdn cánh -Ang Nghha HG3ng. Ngoài ra -ây còn là n3i ki;m �n cBa các loài chim thu�c h" Choi choi (Charadriidae), h" R} (Scolopacidae) khi các cánh -Ang -< nGFc làm !i -'t trGFc khi c'y. Các khu v$c trAng cây hoa màu, cây b�i, -'t bg hoang là n3i ki;m �n cBa nhi2u loài chim nhG: S� b�i -du -en, Di -á, S� và các loài trong h" Chi2n chi+n (Ciscolidae)…D"c hai bên bP sông �áy, sông Tích Giang c�ng nhG m�t s& khu v$c hA

trong huy+n nhG hA Xuân Mai, hA CUa Khâu, hA Hòa ThIch thGPng bZt g.p m�t s& loài chim nhG Le hôi, Cu&c ng$c trZng, ChoZt b�ng trZng, Bìm bp lFn, các loài trong h" Bói cá (Alcedinidae). Khu v$c Chùa Thdy và ��ng Hoàng Xá là hai khu v$c núi -á vôi -i:n hình * trong huy+n vFi h+ th$c v>t trên núi -GRc b!o v+. Tuy nhiên, do áp l$c phát tri:n kinh t; xã h�i xung quanh khu v$c chân núi và hoIt -�ng du lch nên s& lGRng chim ghi nh>n -GRc không nhi2u chB y;u là Chào mào, S�, Bông lau tai trZng, R� quIt h"ng trZng, Tìm vt, Chích chòe, BIc má, Cu gáy, Hoét -á, Chích bông -uôi dài, Vành khuyên Nh>t B!n.

Di chuy:n v2 phía Tây cBa huy+n n3i có di+n tích -'t nông nghi+p lFn chB y;u trAng lúa nGFc, nhi2u -Ai gò, ao hA và m>t -� dân cG thGa nên khu v$c xã �ông Xuân là n3i có -� -a dIng loài chim lFn nh't trong khu v$c nghiên c�u vFi 33 loài chim -GRc ghi nh>n thu�c nhi2u h" khác nhau. M�t s& loài ch[ có * khu v$c -Ai rJng bên hA CUa Khâu nhG: Gi� cùi, Choàng choIc xám, Cu r&c -du -g, Tu hú, PhGFn, PhGPng chèo má xám, Bò chao, Hút m>t -g… Khu v$c hA CUa Khâu c�ng là n3i bZt g.p nhi2u cá th: các loài chim �n tht ban ngày nhG CZt lGng hung, �ng �n ��. �� -a dIng và phong phú cBa các loài chim * khu v$c nghiên c�u c�ng thay -n nhi2u nh't t>p trung tJ tháng 10 -;n tháng 12 trong n�m. Ch't lGRng th!m th$c v>t có vai trò quan tr"ng -&i vFi s$ -a dIng và phong phú v2 thành phdn loài chim. Các hoIt -�ng cBa con ngGPi trong -ó có hoIt -�ng xây d$ng, làm -GPng xá, chuy:n -<i m�c -ích -'t nông nghi+p sang -'t phi nông nghi+p !nh hG*ng lFn tFi s$ phân b& thành phdn loài chim trong khu v$c. Bên cInh -ó, hi+n tGRng s�n bZt chim vsn di)n ra trong khu v$c nghiên c�u. Vào nh ng “mùa chim”, d"c hai bên -GPng �Ii l� Th�ng Long vsn di)n ra nhi2u t� -i:m bán chim hoang dã. Các loài thGPng -GRc bZt bán vFi s& lGRng cá th: lFn bao gAm: Cò ruAi, VIc, Cò bR, Cu gáy, Cu ngói, S�, Di -á, Chào mào, Tu hú… Khi nhu cdu tiêu th� -�ng v>t hoang dã trong -ó có các loài chim vsn còn cao trong m�t b� ph>n c�ng -Ang thì áp l$c s�n bZn các loài này * ngoài t$ nhiên vsn ti2m En cao. M.c dù Nhà nGFc -ã có các ch; tài qu!n lý vi+c buôn bán các loài -�ng v>t hoang dã nhGng vi+c giám sát qu!n lý cBa các c3 quan nhà nGFc còn chGa ch.t.

S$ phát tri:n nhanh cBa huy+n Qu&c Oai trong quá trình -ô th hóa cBa thành ph& Hà N�i là -i2u t't y;u. Tuy nhiên, trong k; hoIch sU d�ng -'t hàng n�m cBa huy+n cdn giám sát, qu!n lý -!m b!o quy hoIch phát tri:n b2n v ng, hGFng tFi m�t -ô th sinh thái v+ tinh. S$ phát tri:n cBa các công trình nhân tIo do con ngGPi tIo ra cdn song hành hài hòa vFi h+ sinh thái t$ nhiên v&n có và do con ngGPi c!i tIo, b< sung. Các loài chim vFi kh! n�ng bay và di chuy:n d) dàng song r't nhIy c!m vFi s$ thay -<i cBa môi trGPng và tác -�ng cBa con ngGPi. S$ xu't hi+n hay bi;n m't cBa m�t s& loài chim, s$ t�ng lên hay gi!m xu&ng -a dIng qudn xã chim * tJng khu v$c trong huy+n s} là nh ng ch[ th sinh h"c quan tr"ng cho vi+c giám sát ch't lGRng môi trGPng s&ng.

VFi v trí -a lý -.c bi+t, Qu&c Oai -GRc cho là m�t -i:m dJng chân quan tr"ng cBa nhi2u loài chim di cG trú -ông, di cG qua. Vì v>y, cdn thi;t ph!i b!o tAn h+ sinh thái * m�t s& khu v$c có giá tr -a dIng sinh h"c và c!nh quan cao * trên -a bàn huy+n. TrGFc h;t là cdn quy hoIch b!o tAn và phát tri:n du lch sinh thái trong -ó có quan sát các loài chim * khu v$c -Ai rJng hA CUa Khâu, xã �ông Xuân. TIo vành -ai xanh và kh3i nguAn cho hai con sông ch!y qua khu v$c huy+n là sông �áy và sông Tích Giang. C!i tIo và phát tri:n du lch sinh thái * khu v$c xung quanh các hA Hòa ThIch, hA Xuân Mai. �Ga giáo d�c b!o tAn trong -ó có minh h"a s$ -a dIng cBa các loài chim hoang dã * -a phG3ng vào chG3ng trình -ào tIo * h+ th&ng các trGPng mdm non, ph< thông trên -a bàn huy+n.

4. K�T LU$N

Nghiên c�u trong n�m 2018-2019 * huy+n Qu&c Oai, thành ph& Hà N�i bGFc -du -ã ghi nh>n -GRc 63 loài chim thu�c 12 b�, 32 h", 49 gi&ng. Các loài chim ghi nh>n -GRc * khu v$c nghiên c�u chB y;u là các loài -nh cG (43 loài). Ngoài ra có 18 loài di cG trú -ông, 2 loài di cG qua. S$ -a dIng thành phdn loài chim * -ây gi!m ddn tJ Tây sang �ông theo hGFng chuy:n ti;p tJ vùng -Ai núi xu&ng vùng -Ang beng ti;p giáp gdn vFi khu -ô th trung tâm cBa thành ph& Hà N�i. Khu v$c -a dIng thành phdn loài nh't là khu v$c xã �ông Xuân (vFi 33 loài -GRc ghi nh>n). S$ thay -<i m�c -ích sU d�ng -'t trong quá trình -ô th hóa dsn tFi s$ thay -<i -a dIng thành phdn loài chim. �: phát tri:n b2n v ng, huy+n cdn hài hòa gi a phát tri:n và quy hoIch b!o tAn các h+ sinh thái



t$ nhiên -.c bi+t là h+ sinh thái rJng trên núi -á vôi, -Ai rJng, hA nGFc, h+ th$c v>t ven sông.

TÀI LIÊU THAM KH�O

1. Nguy)n CU, Lê Tr"ng Tr!i, Karen Phillipps (2005). Chim Vi+t Nam. NXB Lao -�ng - Xã h�i.

2. Craik Richard & Le Quy Minh (2018). Birds of Vietnam. Lynx and BirdLife International Field Guides. Lynx Edicions, Barcelona.

3. quocoai.hanoi.gov.vn/43.

4. Robson Craig (2015). Bird of South-East Asia. Second edition. Christopher Helm, Bloomsbury Publishing, London.

5. Nguy)n Lân Hùng S3n, Nguy)n Thanh Vân (2011). Danh l�c Chim Vi+t Nam. NXB Nông nghi+p, Hà N�i.

6. Scharringa Jelle (2005). Birds of Tropical Asia 3, DVD-ROM, Bird Songs International.

7. Strange Morten (2002). A Photographic Guide to the Bird of Southeast Asia including the Philippines & Borneo. Christopher Helm, A&C Black Publishers, London.

8. UBND thành ph& Hà N�i (2018). Quy;t -nh v2 vi+c phê duy+t k; hoIch sU d�ng -'t n�m 2018 huy+n Qu&c Oai s& 254/Q�-UBND ngày 12/01/2018.

9. vi.wikipedia.org/wiki/Hà_N�i.

BIRD SPECIES DIVERSITY IN QUOC OAI DISTRICT, HANOI CITYBIRD SPECIES DIVERSITY IN QUOC OAI DISTRICT, HANOI CITYBIRD SPECIES DIVERSITY IN QUOC OAI DISTRICT, HANOI CITYBIRD SPECIES DIVERSITY IN QUOC OAI DISTRICT, HANOI CITY

Nguyen Thi Hong Nhung, Nguyen Lan Hung SonNguyen Thi Hong Nhung, Nguyen Lan Hung SonNguyen Thi Hong Nhung, Nguyen Lan Hung SonNguyen Thi Hong Nhung, Nguyen Lan Hung Son

Vuong Thu Phuong, Nguyen Thanh VanVuong Thu Phuong, Nguyen Thanh VanVuong Thu Phuong, Nguyen Thanh VanVuong Thu Phuong, Nguyen Thanh Van

SummarySummarySummarySummary Quoc Oai is a suburban district located in the west of the center of Hanoi city with a total area of 151.14 km2. The district is located in the transition zone between the mountainous midland and the plain with diverse terrain and habitats. Research in 2018 - 2019 has recorded in Quoc Oai district total 63 species of birds belonging to 12 orders, 32 families, 49 genera. There are 43 species of resident, 18 species of winter/non-breeding visitor and 2 species of pasage migrant. The diversity of bird species here decreases gradually from West to East in the direction from mountainous areas to the plains adjacent nearby central urban area of Hanoi city. Rapid urbanization with the changing of agricultural land, forest land, ponds and lakes has affected the diversity and distribution of the bird community. To develop sustainably, the district needs to harmonize the development and planning of conservation of natural ecosystems, especially limestone forest ecosystems, forest hills, lakes, riverside flora.

KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: Birds, diversity, distribution, Quoc Oai district, Hanoi, urbanization.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: PGS.TS. V� Ti;n ThnhPi ph!n bi+n: PGS.TS. V� Ti;n ThnhPi ph!n bi+n: PGS.TS. V� Ti;n ThnhPi ph!n bi+n: PGS.TS. V� Ti;n Thnh Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 15/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 15/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 22/5/2019

TH�C V,T QUÝ, HI!M T�I KHU BO T�N THIÊN NHIÊN ��NG S�N - K/ TH�0NG, T1NH QUNG NINH

DG3ng Trung HiDG3ng Trung HiDG3ng Trung HiDG3ng Trung Hi;;;;uuuu1111, Hoàng V�n SâmHoàng V�n SâmHoàng V�n SâmHoàng V�n Sâm2222, Tr, Tr, Tr, Trddddn Duy N�ngn Duy N�ngn Duy N�ngn Duy N�ng3333

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Bài báo này giFi thi+u k;t qu! nghiên c�u v2 tính -a dIng th$c v>t quý, hi;m tIi Khu B!o tAn Thiên nhiên (BTTN) �Ang S3n - K� ThGRng, t[nh Qu!ng Ninh. K;t qu! -i2u tra -ã ghi nh>n -GRc 114 loài th$c v>t thu�c 48 h", chi;m 9,16% s& loài và 26,67% s& h" trong t<ng s& 1245 loài và 180 h" th$c v>t tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng. Trong -ó, s& loài trong Sách �g Vi+t Nam (2007) là 53 loài; s& loài trong Danh l�c �g IUCN (2019) là 45 loài; s& loài trong Ngh -nh 32/2006/N�-CP là 14 loài và s& loài trong danh l�c CITES (2017) có 41 loài. K;t qu! nghiên c�u làm dsn li+u quan tr"ng ph�c v� công tác nghiên c�u, qu!n lý, b!o tAn và phát tri:n th$c v>t quý, hi;m tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng. TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: B!o tAn, -a dIng sinh h"c, Khu B!o tAn Thiên nhiên �Ang S3n - K� ThGRng, Qu!ng Ninh, th$c v>t quý hi;m.

1. �/T V0N �13

Khu B!o tAn Thiên nhiên (BTTN) �Ang S3n - K� ThGRng, t[nh Qu!ng Ninh -GRc xem là m�t khu v$c -i:n hình cBa h+ sinh thái rJng kín thGPng xanh núi th'p vùng �ông BZc Vi+t Nam. VFi di+n tích t$ nhiên 15.593,8 ha Khu (BTTN) �Ang S3n - K� ThGRng có nguAn tài nguyên khá -a dIng và phong phú 1245 loài th$c v>t b>c cao có mIch -GRc ghi nh>n (DG3ng Trung Hi;u và c�ng s$ 2019). Trong -ó có nhi2u loài có giá tr b!o tAn không ch[ * Vi+t Nam mà còn trên th; giFi. �: có c3 s* khoa h"c cho công tác b!o tAn và qu!n lý tài nguyên rJng nói chung và các loài th$c v>t quý hi;m nói riêng tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng -ã ti;n hành -i2u tra nghiên c�u thành phdn loài và giá tr b!o tAn các loài th$c v>t quý hi;m theo Sách �g Vi+t Nam (S�VN) n�m 2007, Danh l�c �g th; giFi IUCN 2019, Ngh -nh s& 32/2006/N�-CP và Danh l�c CITES 2017 tIi khu v$c nghiên c�u.

2. V$T LI&U VÀ PH+,NG PHÁP NGHIÊN C"U

2.1. V2.1. V2.1. V2.1. V>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u

V>t li+u nghiên c�u là các loài th$c v>t b>c cao có mIch quý, hi;m theo phân hIng cBa Sách �g Vi+t Nam (2007), Ngh -nh 32/2006/N�-CP, Danh l�c �g th; giFi IUCN (2019) và Danh l�c CITES (2017) tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng, huy+n Hoành BA, t[nh Qu!ng Ninh.

1 Trường Cao đẳng Nông lâm Đông Bắc 2 Trường Đại học Lâm nghiệp 3 Ban Quản lý rừng phòng hộ hồ Yên Lập, Quảng Ninh


- PhG3ng pháp -i2u tra ngoIi nghi+p: PhG3ng pháp thu msu và xU lý msu th$c v>t theo Nguy)n Nghha Thìn, 2007; thu th>p s& li+u ngoài th$c -a trên 14 tuy;n -i qua hdu h;t các -ai cao và sinh c!nh cBa Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng. Trên các tuy;n -i2u tra ti;n hành thu th>p thông tin v2 các loài th$c v>t quý, hi;m, s& cá th: tJng loài, thu hái msu và ch�p !nh các loài thu�c -&i tGRng nghiên c�u; trên các tuy;n -i2u tra -ã ti;n hành l>p 80 ô tiêu chuEn 1.000 m2 -: nghiên c�u m�t s& -.c -i:m tái sinh và phân b& cBa các loài thu�c -&i tGRng nghiên c�u.

- PhG3ng pháp chuyên gia: SU d�ng phG3ng pháp chuyên gia trong xU lý, giám -nh msu và tra c�u tên khoa h"c các loài th$c v>t. Giám -nh các loài -GRc th$c hi+n b*i tác gi! và các chuyên gia tIi TrGPng �Ii h"c Lâm nghi+p. Các msu -GRc tra c�u và lGu tr tIi TrGPng �Ii h"c Lâm nghi+p và TrGPng Cao -¨ng Nông lâm �ông BZc. �2 tài phgng v'n ngGPi dân -a phG3ng v2 th trGPng m�t s& loài th$c v>t quý hi;m có giá tr thG3ng mIi tIi khu v$c nghiên c�u.

- Nghiên c�u, -ánh giá v2 giá tr b!o tAn tài nguyên th$c v>t theo Sách �g Vi+t Nam 2007, Danh l�c �g IUCN n�m 2019, Ngh -nh 32/2006/N�-CP cBa Chính phB Vi+t Nam n�m 2006, Danh l�c CITES n�m 2017.


3.1. �a d3.1. �a d3.1. �a d3.1. �a dIng v2 thành phdn loài quIng v2 thành phdn loài quIng v2 thành phdn loài quIng v2 thành phdn loài quý, hiý, hiý, hiý, hi;m;m;m;m

K;t qu! -i2u tra -ã ghi nh>n -GRc 114 loài quý, hi;m thu�c 48 h" th$c v>t có giá tr b!o tAn trong

nGFc và qu&c t; tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng, chi;m 9,16% s& loài và 26,67% s& h" trong t<ng s& 1.245 loài và 180 h" th$c v>t tIi khu v$c nghiên c�u. Trong -ó ngành Thông -'t - Lycopodiophyta có 1 h", 1 loài; ngành DG3ng x[ -

Polypodiophyta có 3 h", 5 loài; ngành Thông — Pinophyta có 10 loài thu�c 5 h" và ngành Ng"c Lan - Magnoliophyta có 99 loài thu�c 39 h" th$c v>t. K;t qu! -GRc th: hi+n * b!ng 1.

BBBB!ng 1. !ng 1. !ng 1. !ng 1. Danh lDanh lDanh lDanh l�c th$c v>t�c th$c v>t�c th$c v>t�c th$c v>t quý, hi quý, hi quý, hi quý, hi;m tIi Khu BTTN �Ang S3n ;m tIi Khu BTTN �Ang S3n ;m tIi Khu BTTN �Ang S3n ;m tIi Khu BTTN �Ang S3n ---- K K K K� ThGRng� ThGRng� ThGRng� ThGRng

TT Tên Vi+t Nam Tên khoa h"c IUCN 2019

S�VN 2007

N� 32/ 2006

CITES 2017

I. NGÀNH THÔNG ��T LYCOPODIOPHYTA 1. Hª THÔNG ��T LYCOPODIACEAE 1 Thông -'t Lycopodiella cernua (L.) Franco & Vasc. LC

II. NGÀNH D�«NG X¬ POLYPODIOPHYTA 2. Hª D�«NG X¬ M�C CYATHEACEAE

2 Quy;t thân gV Trung Qu&c

Cyathea chinensis Copel. II

3 DG3ng x[ m�c bóng Cyathea glabra (Bl.) Cop. II 3. Hª CU TÍCH DICKSONIACEAE 4 CEu tích Cibotium barometz (L.) J. Sm. II 4. Hª D�«NG X¬ POLYPODIACEAE 5 TZc kè -á Drynaria bonii C. Chr. VU

6 C&t toái b< Drynaria fortunei (Kuntze ex Mett.) J. Smith EN

III. NGÀNH THÔNG PINOPHYTA 5. Hª THÔNG �¯ TAXACEAE 7 D� tùng Vân Nam Amentotaxus yunnanensis H. L. Li VU 6. Hª TU� CYCADACEAE 8 Thiên tu; Cycas balansae Warb. NT VU IIA II 7. Hª DÂY G�M GNETACEAE

9 Dây gZm Gnetum latifolium BL. var. blumei Magf. LC

10 GZm núi Gnetum montanum Margf. LC III 8. Hª THÔNG PINACEAE

11 Thông -uôi ng$a Pinus massoniana Lamb. LC 12 Thông nh$a Pinus merkusii Jungh. et de Vriese VU 9. Hª KIM GIAO PODOCARPACEAE

13 Thông nàng Dacrycarpus imbricatus (Blume) de Laub. LC

14 Kim giao Nageia fleuryi (Hickel) de Laub NT 15 Thông tre lá ngZn Podocarpus pilgeri Foxw. LC 16 Thông tre Podocarpus neriifolius D. Don. III IV. NGÀNH NGªC LAN MAGNOLIOPHYTA

A. L°P NGªC LAN MAGNOLIOPSIDA

10. Hª THÍCH ACERACEAE

17 Thích lá x� Acer flabellatum Rehd. LC

11. Hª TÔ H�P ALTINGIACEAE

18 Tô hIp Trung Qu&c Altingia chinensis (Champ. ex Benth.) Oliv. EN

12. Hª �I±U ANACARDIACEAE 19 MuVm Mangifera foetida Lour LC 13. Hª NA ANNONACEAE

20 B< béo -en Goniothalamus vietnamensis Ban VU 14. Hª TRÚC �ÀO APOCYNACEAE

21 S a Alstonia scholaris (L.) R. Br. LC 22 °t sJng lá bé Kibatalia laurifolia (Ridl.) Woods. VU 15. Hª M�C H�«NG ARISTOLOCHIACEAE

23 Hoa tiên Asarum glabrum Merr. VU IIA 16. Hª CU CHÓ BALANOPHORACEAE

24 Dó -'t Balanophora laxiflora Hemsl. EN 17. Hª �INH BIGNONIACEAE

25 Thi;t -inh Markhamia stipulata (Wall.) Seem. ex Schum var. kerrii Sprague LC VU IIA

18. Hª TRÁM BURSERACEAE 26 Trám -en Canarium tramdenum Dai et Yakovl. VU 19. Hª VANG CAESALPINIACEAE

27 Tô m�c Caesalpinia sappan L. LC 28 Lim xanh Erythrophleum fordii Oliv. EN IIA

29 G� lau Sindora tonkinensis A. Chev. ex K. et S. Larsen DD EN IIA

20. Hª HOA CHUÔNG CAMPANULACEAE 27 �!ng sâm Codonopsis javanica (Blume) Hook. f. VU IIA

21. Hª QU� HAI CÁNH

DIPTEROCARPACEAE

30 Sao hòn gai Hopea chinensis (Merr.) Hand-Mazz. CR 31 Táu m.t qu³ Hopea mollissima C. Y. Wu. EN VU 22. Hª CÔM ELAEOCARPACEAE

32 Côm vòng Elaeocarpus apiculatus Gagnep. VU

23. Hª MÃ Kµ EPACRIDACEAE

33 Mã k� Leucopogon malayanus Jack VU

24. Hª �¶ QUYÊN ERICACEAE

34 Cáp m�c Craibiodendron stellatum (Pierre ex Laness. ) W. W. Smith LC

25. Hª �¸U FABACEAE

35 Cát sâm Callerya speciosa (Champ. ex Benth.) Schot VU

36 C" khi;t Dalbergia assamica Benth. LC II

37 TrZc m�t h�t Dalbergia candenatensis (Dennst.) Prain = II

38 VEy &c gV Dalbergia lanceolaria L. FC. LC II

26. Hª D¤ FAGACEAE 39 D� gai -g Castanopsis hystrix A. DC. VU

40 SAi BZc Giang Lithocarpus bacgiangensis (Hickel et Camus) A. Camus VU

41 SAi -á lá mác Lithocarpus balansae (Drake) A. Camus. VU

42 D� sJng Lithocarpus bonetii (Hick. Et A.Camus) A. Camus VU

3 SAi ph!ng Lithocarpus cerebrinus (Hickel et A. Camus) A. Camus EN

44 D� bán cdu Lithocarpus hemisphaericus (Drake) Barnett VU

45 SAi qu! chuông Lithocarpus podocarpus Chun EN 46 SAi na c�t Lithocarpus truncatus Hickel et A. Camus LC VU

47 SAi qu! lông Lithocarpus vestitus (Hickel & A. Camus) A. Camus EN

48 D� cu&ng Quercus chrysocalyx Hickel et A. Camus DD VU 49 D� cau Quercus platycalyx Hickel et A. Camus VU 27. Hª H I ILLICIACEAE

50 HAi núi Illicium difengpi K. I. B &K. I. M. EN VU 28. Hª H �ÀO JUGLANDACEAE

51 Chò -ãi Carya sinensis (Dode.) J. Leroy EN EN 29. Hª RE LAURACEAE

52 Vù hG3ng Cinnamomum balansae Lecomte EN VU IIA 53 S� lá dài Phoebe poilanei Kosterm. VU 30. Hª MÃ TI±N LOGANIACEAE

54 Mã ti2n tán dây Strychnos umbellata (Lour.) Merr. VU 31. Hª T¹M GºI LORANTHACEAE

55 Tdm gUi -a Taxillus gracilifolius (Schult.f.) Ban VU 32. Hª M�C LAN MAGNOLIACEAE

56 Vàng tâm xanh Manglietia dandyi (Gagnep.) Dandy. VU 57 Gi<i xanh Michelia mediocris Dandy LC 58 Gi<i bà Michelia balansae (A. DC) Dandy DD VU 59 Gi<i lá bóng bIc Michelia foveolata Merr. ex Dandy LC 33. Hª XOAN MELIACEAE

60 G�i n;p Aglaia spectabilis (Miq.) Jain & Bennet LC VU 61 Lát hoa Chukrasia tabularis A. Juss LC VU 34. Hª TI�T DÊ MENISPERMACEAE

62 Hoàng -eng Fibraurea tinctoria Lour. IIA



63 CB bình vôi Stephania cepharantha Hayata EN IIA 64 Dây lõi ti2n r) dài Stephania longa Lour IIA

65 Dây -Ang ti2n Stephania sinica Diels IIA

66 CB gió Tinospora sagittata (Oliv.) Gagnep VU 35. Hª �«N NEM MYRSINACEAE

67 Huy;t tán Ardisia brevicaulis Diels VU 68 Lá khôi tía Ardisia sylvestris Pit. VU 36. Hª RAU S�NG OPILIACEAE

69 Rau sZng Melientha suavis Pierre VU 37. Hª B HÒN SAPINDACEAE

70 TrGPng sâng Amesiodendron chinense (Merr.) Hu NT 38. Hª S�N SAPOTACEAE

71 S;n m>t Madhuca pasquieri (Dubard.) H. J. Lamb. VU EN 39. Hª B �± STYRACACEAE

72 BA -2 cánh Alniphyllum eberhardtii Guillaum LC EN 40. Hª CHÈ THEACEAE

73 Chè hoa vàng Camellia flava (Pit.) Sealy. CR

74 Trà hoa gilbert Camellia gilbertii (A. Chev. ex Gagnep.) Sealy VU EN

75 Trà gân lông Camellia pubicosta Merr. EN

41. Hª TR¹M THYMELAEACEAE 76 Trdm Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte CR EN II 77 Dó Vân Nam Aquilaria yunnanensis S. C. Huang VU II 42. Hª GAI URTICACEAE

78 Han voi Laportea urentissima Gagnep EN B. L°P HÀNH LILIOPSIDA 43. Hª CAU ARECACEAE

79 Song m>t Calamus platyacanthus Warb. et Becc. VU

44. Hª M�CH MÔN �ÔNG

CONVALLARIACEAE

80 Hoàng tinh cách Disporopsis longifolia Craib VU IIA 81 Sâm cau Peliosanthes teta Andr. VU 82 Hoàng tinh -&m Polygonatum punctatum Royle EN 45. Hª CÓI CYPERACEAE

83 Cói túi ba mùn Carex khoii Egor. & Aver. CR 46. Hª PHONG LAN ORCHIDACEAE

84 Qu; lan hG3ng Aerides odoratum Lour II 85 Lan -'t Anaphora liparioides Gagnep II 86 Kim tuy;n lông Anoectochilus setaceus Blume EN IA II 87 Lan trúc Appendicula chinensis Blume II 88 Lan tràng hIt Appendicula cornuta Blume II



89 Lan s>y lá lúa Arundina graminifolia (D. Don) Hochr. II 90 Lan cB nhg Bulbophyllum concinum Hook. f. II 91 Lan hành Bulbophyllum hiepii Aver II 92 Lan cdu Bulbophyllum lepidum (Blume) I. J. Sm. II

93 Lan -'t hoa vàng Calanthe argenteo striata C. Z. Tang & S. J. Cheng II

94 Lan -'t lá cg Calanthe herbacea Lindl. II 95 Lan -'t hoa trZng Calanthe velutina Ridl II 96 Lan -'t hoa trZng Calanthe veratrifolia R. Br II 97 Lan -'t lá dJa Corymbokis veratrifolia Blume II 98 Lan ki;m phu sinh Cymbidium alvifolium L. Sw II 99 Lan ki;m lá mác Cymbidium lancifolium Hook. II

100 Phi -i+p n Dendrobium bonianum Gagnep. II 101 Lan cB khóm Dendrobium crumelatum Sw. II 102 Lan v!y rAng Dendrobium lindleyi Steud. II 103 Hoàng th!o con Dendrobium podagraria Hook. f. II 104 ThIch h�c nam Dendrobium poilaunei Gagnep. II 105 Phi -i+p Dendrobium superbum Reicho II 106 N[ lan lông trZng Eria lasiopelata (Willd.) Ormerod II 107 Lan ni bé Eria pusilla (Griff.) Lindl. LC II 108 Lan -'t lá nhg Habenaria rhodocheila Hance II 109 Lan hành petelot Liparis petelotii Gagnep. LC II

110 Lan m�t lá Nervilia fordii (Hance.) Sch. EN IIA II

111 Cdu di+p lông Spathoglostis pubescens Lindl. II

112 Lan th!o Vrydagzynea albida (Blume) Benth. II

47. Hª RÂU HÙM TACCACEAE

113 Râu hùm Tacca subflabellata P. P. Ling & C. T. Ting VU

48. Hª B�Y LÁ M�T HOA

TRILLIACEAE

114 Tr"ng lâu nhi2u lá Paris polyphylla Smith EN

Ghi chú: IUCN 2019 (Danh l�c �g IUCN n�m 2019) và S�VN 2007 (Sách �g Vi+t Nam 2007): CR- R't nguy c'p; EN - Nguy c'p; VU - S} nguy c'p; LR - ít nguy c'p; NT; sZp nguy c'p; LC - ít lo ngIi.

N� 32/2006 (Ngh -nh 32/2006/N�-CP cBa Chính phB Vi+t Nam n�m 2006): IA: Nghiêm c'm khai thác và sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi; IIA: HIn ch; khai thác và sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi.

CITES 2017 (Danh l�c CITES n�m 2017): Ph� l�c II- Danh m�c nh ng loài th$c v>t hoang dã hi+n chGa b -e doI tuy+t chBng, nhGng có th: dsn -;n tuy+t chBng, n;u vi+c xu't khEu, nh>p khEu, tái xu't khEu, nh>p n�i và quá c!nh msu v>t tJ t$ nhiên vì m�c -ích thG3ng mIi nh ng loài này không -GRc ki:m soát. Ph� l�c III: Danh m�c nh ng loài th$c v>t hoang dã mà m�t nGFc thành viên CITES yêu cdu nGFc thành viên khác cBa CITES hRp tác -: ki:m soát vi+c xu't khEu, nh>p khEu, tái xu't khEu vì m�c -ích thG3ng mIi.

3.2. �ánh giá t3.2. �ánh giá t3.2. �ánh giá t3.2. �ánh giá tình trình trình trình trIng b!o tAn các loài quIng b!o tAn các loài quIng b!o tAn các loài quIng b!o tAn các loài quý, ý, ý, ý, hihihihi;m theo các c'p phân hIng;m theo các c'p phân hIng;m theo các c'p phân hIng;m theo các c'p phân hIng

�: th'y rõ h3n s& lGRng các loài * tJng c'p, s& li+u c� th: s} -GRc th: hi+n tIi b!ng 2.

BBBB!!!!ng 2. Tng 2. Tng 2. Tng 2. T<<<<ng hng hng hng hRRRRp sp sp sp s&&&& loài loài loài loài quý, hiquý, hiquý, hiquý, hi;;;;m theo các phân hm theo các phân hm theo các phân hm theo các phân hIIIIngngngng

TT Ký

hi+u M�c phân hIng S& loài

% so vFi các loài quý hi;m

% so vFi t<ng loài

T<ng s& loài quý hi;m/ loài th$c v>t 114 loài 1245 loài I. Theo IUCN 2019 45 39,47 3,61

1 CR R't nguy c'p 3 2,63 0,24 2 EN Nguy c'p 7 6,14 0,56 3 VU S} nguy c'p 7 6,14 0,56 4 DD Thi;u dsn li+u 3 2,63 0,24 5 LC Ít lo ngIi 22 19,30 1,77 6 NT SZp b -e d"a 3 2,63 0,24

II. Theo S�VN 2007 53 46,49 4,26 1 CR R't nguy c'p 1 0,88 0,08 2 EN Nguy c'p 17 14,91 1,37 3 VU S} nguy c'p 35 30,70 2,81

III. Theo N� 32/2006 14 12,28 1,12

1 IA Nghiêm c'm khai thác và sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi

1 0,88 0,08

2 IIA HIn ch; khai thác và sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi

13 11,40 1,04

IV. Theo CITES 2017 40 35,65 3,29

1 Ph� l�c II

Danh m�c nh ng loài th$c v>t hoang dã hi+n chGa b -e doI tuy+t chBng, nhGng có th: dsn -;n tuy+t chBng, n;u vi+c xu't khEu, nh>p khEu, tái xu't khEu, nh>p n�i và quá c!nh msu v>t tJ t$ nhiên vì m�c -ích thG3ng mIi nh ng loài này không -GRc ki:m soát.

38 33,33 3,05

2 Ph� l�c III

Danh m�c nh ng loài th$c v>t hoang dã mà m�t nGFc thành viên CITES yêu cdu nGFc thành viên khác cBa CITES hRp tác -: ki:m soát vi+c xu't khEu, nh>p khEu, tái xu't khEu vì m�c -ích thG3ng mIi.

2 1,75 0,16

3.2.1. Các loài quý hi;m theo Danh l�c �g IUCN, 2019

Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng, t[nh Qu!ng Ninh có 45 loài, chi;m 3,61% t<ng s& loài cBa toàn h+ th$c v>t và chi;m 39,47% so vF i t<ng s& loài quý hi;m. Trong -ó có 3 loài thu�c nhóm r't nguy c'p (CR) là Sao Hòn Gai (Hopea chinensis (Merr.) Hand.-Mazz.), Chè hoa vàng (Camellia flava (Pit.) Sealy.) và Trdm (Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte); 7 loài thu�c nhóm nguy c'p (EN) (Lim

xanh, Táu m.t qu³, HAi núi, Chò -ãi, Vù hG3ng, Trà gân lông, Han voi), chi;m 0,56% t<ng s& loài cBa toàn h+ th$c v>t và chi;m 6,09% so vFi t<ng s& loài quý hi;m; 7 loài thu�c nhóm s} nguy c'p (VU) gAm: D� tùng Vân Nam, Thông nh$a, Côm vòng, S� lá dài, S;n m>t, Trà hoa gilbert, Dó Vân Nam; 3 loài sZp b -e d"a (NT) là Thiên tu;, Kim giao và TrGPng sâng; 22 loài ít lo ngIi (LC) gAm: Thông -'t, Dây gZm, Gi<i xanh, Lát hoa, BA -2 cánh, Thông nàng… và 3 loài thi;u dsn li+u (DD) là G� lau, D� cu&ng và Gi<i bà.

(a) Vù hG3ng (a) Vù hG3ng (a) Vù hG3ng (a) Vù hG3ng

((((Cinnamomum balansaeCinnamomum balansaeCinnamomum balansaeCinnamomum balansae Lecomte) Lecomte) Lecomte) Lecomte) (b) (b) (b) (b) ThiThiThiThi;;;;t t t t -inh-inh-inh-inh ---- Markhamia stipulataMarkhamia stipulataMarkhamia stipulataMarkhamia stipulata

(Wall.) Seem.(Wall.) Seem.(Wall.) Seem.(Wall.) Seem.

Hình 1. MHình 1. MHình 1. MHình 1. M�t s& loài th$c v>t q�t s& loài th$c v>t q�t s& loài th$c v>t q�t s& loài th$c v>t quý, hiuý, hiuý, hiuý, hi;m thu�c Danh l�c -g IUCN, 201;m thu�c Danh l�c -g IUCN, 201;m thu�c Danh l�c -g IUCN, 201;m thu�c Danh l�c -g IUCN, 2019999 3.2.2. Các loài quý, hi;m theo Sách �g Vi+t

Nam, 2007

Khu BTTN �Ang S3n — K� ThGRng có 53 loài có tên trong Sách �g Vi+t Nam (2007) chi;m tFi 46,49% s& loài quý hi;m và 4,26% t<ng s& loài tIi khu v$c nghiên c�u. Trong -ó, có 1 loài * nhóm r't nguy c'p (CR) là loài Cói túi ba mùn (Carex khoii Egor. & Aver.); có 17 loài thu�c nhóm nguy c'p (EN) gAm:

C&t toái b<, Tô hIp Trung Qu&c, Dó -'t, G� lau, SAi ph!ng, Chò -ãi, CB bình vôi, S;n m>t, BA -2 cánh, Trdm, Hoàng tinh -&m, Kim tuy;n lông, Lan m�t lá...; có 35 loài thu�c nhóm s} nguy c'p (VU) gAm: TZc kè -á, Trdu tiên, �!ng sâm, Táu m.t qu³, D� gai -g, Vù hG3ng, CB gió, Râu hùm, Hoàng tinh cách, Sâm cau, Song m>t, Rau sZng, Lá khôi tía,...

a. a. a. a. DDDD� gai -g� gai -g� gai -g� gai -g ---- Castanopsis hyCastanopsis hyCastanopsis hyCastanopsis hystrix strix strix strix A. DC.A. DC.A. DC.A. DC. b. b. b. b. TTTTZc kè -á Zc kè -á Zc kè -á Zc kè -á ———— Drynaria bonii Drynaria bonii Drynaria bonii Drynaria bonii C. ChrC. ChrC. ChrC. Chr.

Hình 2. MHình 2. MHình 2. MHình 2. M�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t quý, hiý, hiý, hiý, hi;m ;m ;m ;m thuthuthuthu�c Sách -g Vi+t Nam, 2007�c Sách -g Vi+t Nam, 2007�c Sách -g Vi+t Nam, 2007�c Sách -g Vi+t Nam, 2007 3.2.3. Các loài quý hi;m theo Ngh -nh

32/2006/N�-CP cBa Chính phB Vi+t Nam, 2006

Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng th&ng kê -GRc 14 loài, chi;m 12,28% s& loài quý hi;m và chi;m 1,12% t<ng s& loài cBa toàn h+ th$c v>t. Trong -ó, * nhóm IA (Nhóm nghiêm c'p khai thác, sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi) 1 loài là Kim tuy;n lông (Anoectochilus setaceus). Tuy nhiên, cdn th'y reng tIi khu v$c s& lGRng Kim tuy;n lông còn lIi r't ít, qua -i2u tra ch[ g.p ít cá th: tái sinh do trGFc -ây b khai

thác ráo ri;t bán cho thG3ng lái Trung Qu&c mua -: làm thu&c vFi giá kho!ng 1,5 tri+u -Ang/kg vào thPi -i:m n�m 2017.

Nhóm IIA (HIn ch; khai thác, sU d�ng vì m�c -ích thG3ng mIi) có 13 loài, chi;m -;n 11,40 s& loài quý hi;m toàn khu và chi;m 1,04% s& loài toàn h+ th$c v>t. �ây là nguAn tài nguyên quý giá nhGng s} là trách nhi+m lFn -&i vFi chính quy2n trong vi+c nV l$c -: b!o tAn. Các loài thu�c nhóm này gAm: Thiên tu;, Trdu tiên, Thi;t -inh, Lim xanh, G� lau, �!ng

sâm, Vù hG3ng, Hoàng -eng, CB bình vôi, Dây lõi ti2n r) dài, Dây -Ang ti2n, Hoàng tinh cách, Lan m�t lá. �.c bi+t, khu v$c này khi nói -;n tài nguyên cây l'y gV trGFc -ây r't n<i ti;ng v2 Thi;t -inh và Lim

xanh. Vi+c sU d�ng gV Thi;t -inh và Lim xanh -ã tr* thành r't ph< bi;n vFi c�ng -Ang dân t�c Dao tIi khu v$c nhGng hi+n tIi s& lGRng các cây gV lFn cBa nhóm loài này -ã b suy gi!m mInh.

a.a.a.a. Hoàng tinh Hoàng tinh Hoàng tinh Hoàng tinh cáchcáchcáchcách ( ( ( (Disporopsis longifolia Disporopsis longifolia Disporopsis longifolia Disporopsis longifolia Craib)Craib)Craib)Craib) b. b. b. b. Kim tuKim tuKim tuKim tuyyyy;n ;n ;n ;n ---- Anoectochilus setaceus Anoectochilus setaceus Anoectochilus setaceus Anoectochilus setaceus BlumeBlumeBlumeBlume

Hình 3. MHình 3. MHình 3. MHình 3. M�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t qu�t s& loài th$c v>t quý, hiý, hiý, hiý, hi;m thu�c ;m thu�c ;m thu�c ;m thu�c NghNghNghNgh -nh 32/2006/N� -nh 32/2006/N� -nh 32/2006/N� -nh 32/2006/N�----CPCPCPCP 3.2.4. Các loài quý hi;m theo Danh l�c CITES

(2017)

Khu BTTN �Ang S3n — K� ThGRng có 40 loài th$c v>t nem trong danh m�c các loài th$c v>t hoang dã quy -nh trong Danh l�c CITES, chi;m 33,33% s& loài quý hi;m và 3,05% s& loài toàn h+ th$c v>t. Trong -ó, có 38 loài thu�c ph� l�c II gAm: Quy;t thân gV Trung Qu&c, DG3ng x[ m�c bóng, CEu tích, Thiên tu;, Trdm hG3ng,… và các loài thu�c h" Phong lan (Orchidaceae); 2 loài thu�c ph� l�c III cBa công GFc là GZm núi và Thông tre.

4. K�T LU$N

H+ th$c v>t Khu BTTN �Ang S3n — K� ThGRng t[nh Qu!ng Ninh có giá tr b!o tAn cao. K;t qu! -i2u tra -ã ghi nh>n -GRc 114 loài th$c v>t quý hi;m thu�c 48 h", chi;m 9,16% s& loài và 26,67% s& h" trong t<ng s& 1.245 loài và 180 h" th$c v>t tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng. Theo Danh l�c �g IUCN (2019), Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng có 45 loài (chi;m 3,61% t<ng s& loài cBa toàn h+ th$c v>t và chi;m tFi 39,47% so vFi t<ng s& loài quý hi;m vFi 3 loài thu�c nhóm r't nguy c'p (CR); nhóm nguy c'p (EN) và nhóm s} nguy c'p (VU) -2u có 7 loài; 3 loài sZp b -e d"a (NT); 22 loài ít lo ngIi (LC) và 3 loài thi;u dsn li+u (DD). Các loài quý hi;m theo Sách �g Vi+t Nam, 2007 tIi khu v$c có 53 loài, chi;m tFi 46,49% s& loài quý hi;m và 4,26% t<ng s& loài tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng, trong -ó có 1 loài * nhóm r't nguy c'p (CR); 17 loài thu�c nhóm nguy c'p (EN) và 35 loài thu�c nhóm s} nguy c'p (VU)). Theo Ngh -nh

32/2006/N�-CP tIi khu v$c -ã th&ng kê -GRc 14 loài chi;m 12,28% s& loài quý hi;m và 1,12% s& loài toàn h+ th$c v>t. Trong -ó, * nhóm IA có 1 loài, nhóm IIA có -;n 13 loài. Theo danh l�c CITES (2017) tIi Khu BTTN �Ang S3n — K� ThGRng có 40 loài, chi;m 35,09% s& loài quý hi;m và 3,21% s& loài toàn h+ th$c v>t. �ây là nguAn tài nguyên vô cùng quan tr"ng không ch[ cho Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng mà còn cho c! vùng �ông BZc Vi+t Nam nên r't cdn -GRc quan tâm b!o v+, nghiên c�u và phát tri:n.

TÀI LI&U THAM KH�O

1. Nguy)n Ti;n Bân (chB biên) (2003, 2005). Danh l�c các loài th$c v>t Vi+t Nam. T>p II, III. Nxb Nông nghi+p, Hà N�i.

2. B� Khoa h"c Công ngh+ và Môi trGPng (2007). Sách �g Vi+t Nam, phdn II - Th$c v>t. Nxb Khoa h"c T$ nhiên và Công ngh+, Hà N�i.

3. Võ V�n Chi (1997). TJ -i:n cây thu&c Vi+t Nam. Nxb Y h"c, Hà N�i.

4. Chi c�c Ki:m lâm t[nh Qu!ng Ninh (2013). Quy hoIch b!o tAn và phát tri:n b2n v ng Khu BTTN �Ang S3n — K� ThGRng, huy+n Hoành BA, t[nh Qu!ng Ninh giai -oIn 2013 — 2020.

5. Chính phB Vi+t Nam (2006). Ngh -nh 32/2006/N�-CP ngày 30/3/2006 Danh m�c th$c v>t rJng, -�ng v>t rJng nguy c'p, quý, hi;m, Hà N�i.

6. PhIm Hoàng H� (1999 - 2003). Cây cg Vi+t Nam. Quy:n 1-3. Nxb Tr�, thành ph& HA Chí Minh.



7. The IUCN species survival Comission (2019). 2019 IUCN Red List of Threatened species. http://www.iucnredlist.org/.

8. Nguy)n Nghha Thìn (1997). CEm nang nghiên c�u -a dIng sinh v>t. Nxb Nông nghi+p, Hà N�i.

9. Nguy)n Nghha Thìn (2007). Các phG3ng pháp nghiên c�u th$c v>t. NXB �Ii h"c Qu&c gia Hà N�i, Hà N�i.

10. �V Xuân TrGPng (2011). Nghiên c�u tính -a dIng th$c v>t cây gV tIi Khu BTTN �Ang S3n - K� ThGRng, t[nh Qu!ng Ninh. Lu>n v�n thIc s¾ khoa h"c lâm nghi+p, TrGPng �Ii h"c Lâm nghi+p, Hà N�i.

11. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora CITES (2017).

THREATENED THREATENED THREATENED THREATENED PLANT SPECIES IN PLANT SPECIES IN PLANT SPECIES IN PLANT SPECIES IN DONG SON DONG SON DONG SON DONG SON ---- KY THUONG KY THUONG KY THUONG KY THUONG NATURE RESERVE, NATURE RESERVE, NATURE RESERVE, NATURE RESERVE, QUANG NINHQUANG NINHQUANG NINHQUANG NINH PROVINCE PROVINCE PROVINCE PROVINCE

Duong Trung Hieu, Hoang Van Sam, Tran Duy NangDuong Trung Hieu, Hoang Van Sam, Tran Duy NangDuong Trung Hieu, Hoang Van Sam, Tran Duy NangDuong Trung Hieu, Hoang Van Sam, Tran Duy Nang

SummarySummarySummarySummary Dong Son - Ky Thuong Nature Reserve, Quang Ninh province has high conservation value which 114 plant species belong to 48 families has been recorded. It's about 9.16% of total species and 26.67% total of families in Dong Son - Ky Thuong. Of them 53 species are listed in Red Data Book of Vietnam 2007, 45 species are lised in IUCN Red list 2019, 14 species belong to the Decree No 32/2006 of the Vietnamese government and 41 species are lised in Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora CITES (2017). The result of the research is really useful for biodiversity conservation in general and management of high conservation value plant species in particular in Dong Son — Ky Thuong Nature Reserve, Quang Ninh province.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Biodiversity, conservation, high conservation value plant species, Dong Son — Ky Thuong Nature Reserve, Quang Ninh.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. �V Th Xuy;nPi ph!n bi+n: TS. �V Th Xuy;nPi ph!n bi+n: TS. �V Th Xuy;nPi ph!n bi+n: TS. �V Th Xuy;n Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 12/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 13/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 20/5/2019

KI!N TH2C BN �3A C�A NG�4I CHU RU TRONG S5 D6NG CÂY THU)C & LÂM ��NG

Giang ThGiang ThGiang ThGiang Th Thanh Thanh Thanh Thanh1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy)n Thành M;n)n Thành M;n)n Thành M;n)n Thành M;n1111, H Ma N, H Ma N, H Ma N, H Ma Nai Yen Tounehai Yen Tounehai Yen Tounehai Yen Touneh2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Nghiên c�u b< sung v2 các loài th$c v>t làm thu&c, các bài thu&c, công d�ng và cách th�c sU d�ng cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * t[nh Lâm �Ang nhem cung c'p các thông tin liên quan ki;n th�c b!n -a v2 sU d�ng cây thu&c góp phdn b!o tAn, phát tri:n nguAn tài nguyên cây thu&c quý báu này. K;t qu! nghiên c�u -ã xác -nh -GRc 41 loài cây thu&c thu�c 28 h" th$c v>t mà ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng làm thu&c. Cách th�c sU d�ng thu&c -GRc chia làm 3 nhóm theo công d�ng, vFi 37 bài thu&c. Trong -ó nhóm phòng và -i2u tr b+nh có 6 bài thu&c ch a v;t thG3ng ngoài da; 8 bài ch a c!m mIo, ho, s&t; 7 bài ch a các b+nh ph� n ; 3 bài ch a b+nh v2 sgi th>n, viêm ti;t ni+u; 5 bài ch a b+nh v2 tiêu hóa và 4 bài v2 -au nh�c xG3ng khFp. Nhóm thu&c -�c có 1 bài -: thu&c -�c cá và nhóm m�t s& b+nh khác là 3 bài. Nh ng ngGPi dGFi 30 tun bi;t trên 20 loài -ã t�ng lên 9,4% và 28,1% ngGPi sU d�ng khá thGPng xuyên các loài cây thu&c này. Nh ng ngGPi trên 50 tun bi;t trên 20 loài cây thu&c và 74,1% ngGPi sU d�ng khá thGPng xuyên các loài cây thu&c này. Qua -i2u tra phgng v'n cho th'y có 6 bài thu&c có nguy c3 th't truy2n do ít -GRc sU d�ng và không -GRc truy2n bá r�ng. TTTTJJJJ khóa: khóa: khóa: khóa: Cây thu&c, ngGPi Chu Ru, công d�ng, Lâm �Ang.

1. �/T V0N �14

Chu Ru là m�t dân t�c ít ngGPi, sinh s&ng chB y;u * t[nh Lâm �Ang và m�t s& ít * Ninh Thu>n, Gia Lai. TIi Lâm �Ang, dân t�c Chu Ru có kho!ng 19.551 ngGPi (s& li+u cBa Ban Dân t�c t[nh Lâm �Ang, n�m 2013), cG trú t>p trung * huy+n �3n DG3ng và ��c Tr"ng. VFi n2n kinh t; t$ nhiên, mang tính t$ cung t$ c'p, nông nghi+p -óng vai trò chB -Io, vFi các loài cây trAng chính nhG lúa, ngô, khoai, sZn, m�t s& loIi rau, ->u…Ch�n nuôi chGa tr* thành m�t ngh2 chính, chB y;u là -: làm th$c phEm, l'y s�c kéo và v>n chuy:n hàng hóa, trong -ó trâu, bò -GRc ch�n nuôi nhi2u h3n các loài khác và còn -GRc dùng trong các nghi l), tín ngGÀng tôn giáo. Cho -;n nay s�n bZn vsn là m�t hoIt -�ng thGPng xuyên trong -Pi s&ng cBa ngGPi Chu Ru, k;t hRp gi!i trí và s!n xu't nông nghi+p -: b!o v+ mùa màng.

Hi+n nay, trong c�ng -Ang ngGPi Chu Ru * Lâm �Ang, t>p quán sU d�ng cây thu&c, bài thu&c dân t�c -: phòng và ch a b+nh -ã thay -<i theo hGFng ngày càng gi!m ddn; thay vào -ó vi+c sU d�ng thu&c tây y trong -i2u tr b+nh ngày càng ph< bi;n h3n. Ki;n

1 Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung bộ và Tây Nguyên 2 Trường Đại học Đà Lạt

th�c b!n -a v2 nguAn tài nguyên cây thu&c c�ng nhG t>p quán sU d�ng th$c v>t làm thu&c, bài thu&c cBa -Ang bào dân t�c Chu Ru * t[nh Lâm �Ang -ã -GRc ghi nh>n riêng l� theo kinh nghi+m truy2n th&ng dân gian (truy2n mi+ng tJ các ông lang, bà m;) và tJ m�t s& nghiên c�u khoa h"c (Nguy)n Th" Biên, 1996; LG3ng V�n D�ng và c�ng s$, 2001; �V T't LRi, 2004). Tuy nhiên m�t s& cây thu&c b khai thác quá m�c và n3i s&ng b thu h�p nên có kh! n�ng bi;n m't hoàn toàn trong t$ nhiên và nhi2u bài thu&c -ang -�ng trGFc nguy c3 b mai m�t do lGu truy2n qua nhi2u -Pi beng hình th�c truy2n mi+ng. Th; h+ nh ng ngGPi Chu Ru tr� tuy các kinh nghi+m quý báu v2 tài nguyên cây thu&c và cách th�c sU d�ng chúng trong c�ng -Ang ngGPi Chu Ru * Lâm �Ang -ang ddn b lãng quên.

Nhem b< sung các thông tin liên quan ki;n th�c b!n -a v2 sU d�ng cây thu&c, bài thu&c cBa -Ang bào Chu Ru * Lâm �Ang góp phdn b!o tAn, phát tri:n nguAn tài nguyên cây thu&c c�ng nhG làm c3 s* cho vi+c tG li+u hóa các ki;n th�c b!n -a quý báu này -ã ti;n hành nghiên c�u b< sung v2 các loài th$c v>t làm thu&c, các bài thu&c, th&ng kê theo công d�ng và

cách th�c sU d�ng cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * t[nh Lâm �Ang.


2.1.2.1.2.1.2.1. V V V V>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u>t li+u nghiên c�u

Các loài th$c v>t và các bài thu&c -Ang bào dân t�c Chu Ru * Lâm �Ang thGPng sU d�ng trong phòng và ch a b+nh. PhIm vi nghiên c�u: Ti;n hành tIi hai huy+n ��c Tr"ng và �3n DG3ng thu�c t[nh Lâm �Ang n3i t>p trung nhi2u -Ang bào dân t�c Chu Ru sinh s&ng.


2.2.1. PhG3ng pháp k; thJa Tham kh!o và k; thJa có ch"n l"c các tài li+u,

công trình nghiên c�u liên quan trong nGFc c�ng nhG * t[nh Lâm �Ang v2 sU d�ng th$c v>t làm thu&c, các cây thu&c, bài thu&c trong c�ng -Ang dân t�c thi:u s&.

2.2.2. PhG3ng pháp -i2u tra, phgng v'n SU d�ng phG3ng pháp -ánh giá nhanh có s$

tham gia cBa c�ng -Ang (PRA- Participatory Rapid Appraisal). Phgng v'n -GRc ti;n hành trên c3 s* phi;u -i2u tra -3n gi!n, bao gAm các câu hgi chính và m�t s& câu hgi m* -: thu th>p các thông tin chính: tên cây thu&c, b� ph>n sU d�ng, công d�ng, cách sU d�ng,...

K;t qu! -ã phgng v'n: 100 ngGPi, trong -ó tIi �3n DG3ng 68 ngGPi và ��c Tr"ng 32 ngGPi. GAm có 6 ông lang, bà m;, 35 ngGPi dân t�c Chu Ru dGFi 30 tu<i, tJ 30-50 tup msu

PhG3ng pháp quan sát: Tr$c ti;p quan sát loài cây thu&c trên -a bàn, xác -nh -.c -i:m hình thái, sinh thái cBa loài dGRc li+u thGPng sU d�ng cBa -Ang bào dân t�c Chu Ru tIi Lâm �Ang.

PhG3ng pháp thu th>p msu: Các msu cây thu&c -GRc thu th>p gAm thân, lá và hoa qu!; ghi nh>n -a

-i:m thu msu, các -.c -i:m v2 dIng s&ng (cây gV hay dây leo); mùi v -.c trGng (n;u có); môi trGPng s&ng,...

SU d�ng máy !nh -: ghi lIi hình !nh cBa các loài cây thu&c, cách s3 ch;, sU d�ng và nh ng hoIt -�ng trong quá trình nghiên c�u.

2.2.4. PhG3ng pháp hình thái so sánh và -nh danh th$c v>t

Xác -nh tên th$c v>t d$a vào -.c -i:m hình thái, -.c bi+t là hình thái c3 quan sinh s!n và so sánh vFi các tài li+u liên quan. MVi loài th$c v>t -GRc xác -nh tên (tên thông thGPng, tên khoa h"c) và các -.c -i:m th$c v>t.

Tài li+u dùng -: xác -nh tên khoa h"c và l>p danh l�c cây thu&c: TJ -i:n cây thu&c Vi+t Nam - Võ V�n Chi (2011), Nh ng cây thu&c và v thu&c Vi+t Nam - �V T't LRi (2004), Cây cg Vi+t Nam — PhIm Hoàng H� (1999),...

2.2.5. PhG3ng pháp t<ng hRp và phân tích Trên c3 s* các thông tin và s& li+u thu th>p qua

-i2u tra, phgng v'n, -nh danh, ti;n hành t<ng hRp theo -a phG3ng (��c Tr"ng và �3n DG3ng), theo công d�ng (các loIi b+nh), phG3ng th�c sU d�ng.


3.1. Các cây thu3.1. Các cây thu3.1. Các cây thu3.1. Các cây thu&c &c &c &c ngGngGngGngGPi Pi Pi Pi dân tdân tdân tdân t�c Chu Ru thGPng �c Chu Ru thGPng �c Chu Ru thGPng �c Chu Ru thGPng ssssU d�ngU d�ngU d�ngU d�ng

Qua nghiên c�u -ã ghi nh>n có 41 loài th$c v>t thu�c 28 h" thGPng -GRc ngGPi Chu Ru sU d�ng làm thu&c. Trong -ó, h" có nhi2u loài nh't là h" GJng (Zingiberaceae) vFi 4 loài; trung bình 2,83 loài/h".

�&i chi;u vFi các tài li+u liên quan nh>n th'y: trong tài li+u cBa Nguy)n Th" Biên, 1996 có 31 loài; trong công b& cBa LG3ng V�n D�ng và c�ng s$, 2001 có 40 loài và trong sách cBa �V T't LRi, 2004 có 12 loài -GRc mô t!.

Thông tin c� th: v2 41 loài th$c v>t và k;t qu! -&i chi;u -GRc th: hi+n b!ng 1.

BBBB!ng 1. Thông tin tài nguyên cây thu&c ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng!ng 1. Thông tin tài nguyên cây thu&c ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng!ng 1. Thông tin tài nguyên cây thu&c ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng!ng 1. Thông tin tài nguyên cây thu&c ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng TT Tên ti;ng Vi+t Tên khoa h"c Tên ti;ng Chu Ru (1) (2) (3) 1 MGFp -Zng rJng Momordica charantia L. Pia čÀ * * 2 Cà chua rJng Lycopersicon esculentum Mill Trong -e gle * * 3 Lu lu Solanum nigrum L. Djam sĭa * * 4 Dây thu&c cá Derris elliptica Benth. Phŭn Adi�ng * 5 Chà là núi Phoenix humilis Royle. Phŭn gu�l * * 6 Cây Ng� sZc Phoenix humilis Royle. Ky3u phŭn ng� p3ga * * 7 �ào tiên Crescentia cujete Lin. Boh wil l3ngì *



8 Cg ch[ thiên Elephantopus scarber L. R3ˇ ktǒk * * * 9 Ng!i c�u Artemisia vulgaris L. Ky3u B3jrao Siam rùp * * 10 V! Ficus auriculata Lour. Boh hra * * * 11 TZc kè -á Drynaria fortunei J.Sm. Ktŭn gŭng * * * 12 �u -B Carica papaya L. Phŭn l3hǒng * * 13 �a li2n Kaempferia galanga L. Jrao ar� * * * 14 Ngh+ -en Curcuma zedoaria (Christm.) Roscoe Kñi jù * * * 15 Ngh+ trZng Curcuma aromatica Salisb. Kñi kò * * 16 Ri2ng Malacca Alpinia malaccensis (Burm. f.) Roscoe Phŭn pruh * 17 HG3ng nhu Ocimum sanctum L. Djam hŭm * 18 Ích msu Leonurus heterophyllus Sweet. Phŭn k3 m3i * * 19 Râu mèo Orthosiphon stamineus Benth. Phŭn bl3u kang mieo * *

20 Mùi tàu Eryngium foetidum L. ἑ s3d�ng * *

21 Rau má Centella asiatica (L.) Urb T3 ne * * 22 Lá l&t Piper lolot L. Č3 lu� * * 23 Trdu không Piper betle L. S3la * * 24 Huy;t d� Cordyline terminalis Kunth var. ferrea Bak. Ky3u drah jù * 25 MZc mác Passiflora incarnate L. Boh mak * * *

26 Lô h�i Aloe vera L. var. chinensis (Haw.) ἧa -�m * *

27 Cg tranh Imperata cylindrica (L.) Beauv R3lang * * * 28 ThIch l$u Punica granatum L. Phŭn dlĭm * 29 Mãng cdu xiêm Annona muricata L. Phŭn k-iV * * 30 Nhót rJng Elaeagnus bonii Lecomte. Boh plôi * 31 �u -B rJng Trevesia palmata (Roxb.) Vis Boh ktuk * * * 32 D2n gai Amaranthus spinosus L. Hrum -’ru3i * * * 33 Mào gà trZng Celosia argentea L. Ky3u k3j3ĭ mnŭ * * *

34 Rau di;p cá Houttuynia cordata Thunb. S3la ᵬ3hngirl * *

35 Ngh: r�m Polygonum hydropiper L. Gôh djam r�m * * 36 ThAm lAm gai Persicaria perfoliata L. Bring * * 37 �>u c"c rào Jatropha curcas L. Tam ngan * 38 Thdu ddu Ricinus communis L. Phŭn s3rĕng * 39 Lá bgng Kalanchoe pinata (Lam.) Pers. Kr� p� * * * 40 Ba gIc lá to Rauvolfia cambodiana Pierre ex Pit. R3kit * * 41 Hoa s� Plumeria rubra L.var. acutifolia (Poir.) Bailey B3nga ch�mpa *

Ghi chú: (1): �V T't LRi, 2004. Nh ng cây thu&c và v thu&c Vi+t Nam. NXB Y h"c.

(2): Nguy)n Th" Biên, 1996. Cây thu&c Lâm �Ang. S* Y t; Lâm �Ang xu't b!n. (3): LG3ng V�n D�ng và c�ng s$, 2001. Át lát cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * �3n DG3ng-Lâm �Ang. Ký hi+u (*): th: hi+n nh ng loài cây thu&c -ã -GRc nghiên c�u ho.c -2 c>p -;n trong tài li+u.

B!ng 1 cho th'y có 41 loài cây thu&c -ã -GRc xác -nh trong nghiên c�u này có s$ tG3ng -Ang vFi các tài li+u ho.c nghiên c�u trGFc -ây. �.c bi+t là tG li+u Át lát cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * �3n DG3ng - Lâm �Ang (LG3ng V�n D�ng và c�ng s$, 2001).

Các thông tin v2 loài cây thu&c * -ây không khác bi+t nhi2u vFi nh ng loài -ã -GRc tG li+u hóa. Tuy nhiên, nghiên c�u này t>p trung vào -.c -i:m sU d�ng và công d�ng cBa các loài cây thu&c ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng nhem góp phdn h u ích trong

vi+c b!o tAn và phát huy các tri th�c truy2n th&ng v2 cây thu&c c�ng nhG kinh nghi+m dân gian v2 phòng và ch a b+nh.

3.2. Công d3.2. Công d3.2. Công d3.2. Công d�ng và c�ng và c�ng và c�ng và cách thách thách thách th�c sU d�ng các loài cây �c sU d�ng các loài cây �c sU d�ng các loài cây �c sU d�ng các loài cây thuthuthuthu&c&c&c&c, bài thu, bài thu, bài thu, bài thu&c&c&c&c c c c cBa Ba Ba Ba ngGngGngGngGPi Pi Pi Pi dân tdân tdân tdân t�c Chu Ru �c Chu Ru �c Chu Ru �c Chu Ru

3.2.1. Công d�ng các loài cây thu&c

K;t qu! -i2u tra, phgng v'n * b!ng 2 cho th'y dân t�c Chu Ru -ã sU d�ng 41 loài cây thu&c vFi nhi2u công d�ng khác nhau.

BBBB!ng 2. T<ng hRp công d�ng các loài cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 2. T<ng hRp công d�ng các loài cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 2. T<ng hRp công d�ng các loài cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 2. T<ng hRp công d�ng các loài cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru TT Tên cây thu&c B� ph>n sU d�ng Công d�ng 1 MGFp -Zng rJng Toàn thân, qu! Th�c �n, an thdn, hI huy;t áp 2 Cà chua rJng Qu! Tr bgng 3 Lu lu �"t non Th�c �n, làm nhanh vÀ mB cBa m�n nh"t 4 Dây thu&c cá Toàn thân ��c cá 5 Chà là núi Qu! Tr tiêu ch!y, say rGRu 6 Cây Ng� sZc Hoa, r) HI s&t, tiêu -�c, tiêu sGng. 7 �ào tiên Qu!, nh$a cây Tr -au lGng, -au nh�c xG3ng, phong tê th'p. 8 Cg ch[ thiên Thân, lá Cdm máu, ho lâu ngày 9 Ng!i c�u Thân, lá �i2u hòa khí huy;t, ôn kinh. 10 Sung rJng Qu!, lá Táo bón, tr bgng 11 TZc kè -á CB Viêm khFp, -au lGng 12 �u -B Hoa, qu! Tr ho, kháng viêm 13 �a li2n CB Tr -au lGng, tr>t khFp, -au nh�c xG3ng, phong tê th'p 14 Ngh+ -en CB Kháng viêm 15 Ngh+ trZng CB Kháng viêm, -au xG3ng 16 Ri2ng Malacca Qu! C!m do thay -<i thPi ti;t 17 HG3ng nhu Thân, lá �i2u hòa kinh nguy+t 18 Ích msu Toàn thân �i2u hòa kinh nguy+t 19 Râu mèo Ng"n, thân, lá Thanh nhi+t, lRi ti:u, tiêu viêm, trJ th'p 20 Mùi tàu Toàn thân Kích thích tiêu hóa 21 Rau má Toàn thân Thanh nhi+t 22 Lá l&t Toàn thân

23 Trdu không Lá Khu phong tán hàn, tiêu th�ng ch[ th&ng, hoá -àm, ch&ng ng�a

24 Huy;t d� Lá B< huy;t 25 LIc tiên Dây lá An thdn, thanh nhi+t 26 Lô h�i Thân Tr táo bón

27 Cg tranh R) Tr s&t nóng khát nGFc, ti:u ti+n ít, -ái bu&t, -ái dZt, -i ti:u ra máu

28 ThIch l$u Thân, r), qu! Ch&ng [a ch!y, cdm máu, sát trùng, ch[ dG3ng, ch&ng ng�a 29 Mãng cdu xiêm Qu! Ch&ng hoIi huy;t, b< tU cung 30 Cây Nhót rJng Qu!, r) Ch a các b+nh tiêu hóa

31 �u -B rJng Thân, hoa, lá Phù th�ng, -ái dZt, tê th'p và làm thu&c hI nhi+t, làm ph<i bFt nóng

32 D2n gai Thân, lá, hoa Thanh nhi+t, lRi ti:u, trJ th'p, ngJng t!

33 Mào gà trZng Thân, lá, hoa Tác d�ng kháng sinh tiêu viêm 34 Rau di;p cá Thân, lá Thanh nhi+t gi!i -�c, ch&ng viêm loét 35 Ngh: r�m Thân lá Gi!i -�c tiêu th�ng, sát trùng ch[ dG3ng 36 ThAm lAm gai Toàn thân Thanh nhi+t gi!i -�c, ch a ho 37 �>u c"c rào Nh$a Tr bgng lUa 38 Thdu ddu Lá, qu! Li+t thdn kinh m.t 39 Lá bgng Lá Tr ho khan, khan ti;ng, bong gân 40 Ba gIc lá to Lá, r) Tiêu ch!y, tr bgng 41 Hoa s� Hoa,lá Tr ho

B!ng 2 cho th'y mVi loài cây thu&c có tác d�ng khác nhau. Bên cInh tác d�ng chính là ch a nhi2u b+nh thông thGPng, m�t s& b+nh ph� n ; còn -GRc sU d�ng làm th�c �n và làm thu&c -�c -: s�n bZt cá. Các b� ph>n sU d�ng c�ng thay -<i tùy theo loài, trong -ó m�t s& ít loài có th: sU d�ng toàn thân nhG: MGFp -Zng rJng, Dây Thu&c cá, Ích msu, Mùi tàu, Rau má, Lá l&t, ThAm lAm gai.

3.2.2. Cách th�c sU d�ng các bài thu&c Qua k;t qu! -i2u tra, phgng v'n cho th'y, ngGPi

Chu Ru thGPng sU d�ng các loài cây thu&c -: ch a

m�t s& loIi b+nh thông thGPng c�ng nhG b+nh -.c tr, trong -ó -GRc chia làm 3 nhóm công d�ng chính: Nhóm thu&c phòng và -i2u tr b+nh, nhóm thu&c -�c và m�t s& b+nh khác. Vi+c ph&i hRp nhi2u loIi dGRc li+u trong cùng m�t bài thu&c c�ng là nét -�c -áo trong ki;n th�c b!n -a v2 sU d�ng cây thu&c, bài thu&c cBa -Ang bào Chu Ru. Trong các bài thu&c, ngoài các loài th$c v>t là thành phdn chính thì m>t ong, sáp ong, -GPng, gIo, rGRu, mÀ lRn, lòng lRn,...c�ng -GRc sU d�ng k;t hRp, là thành phdn không th: thi;u cBa các bài thu&c (B!ng 3).

BBBB!ng 3. T<ng hRp các bài thu&c và cách sU d�ng!ng 3. T<ng hRp các bài thu&c và cách sU d�ng!ng 3. T<ng hRp các bài thu&c và cách sU d�ng!ng 3. T<ng hRp các bài thu&c và cách sU d�ng c c c cBa ngGPi Chu RuBa ngGPi Chu RuBa ngGPi Chu RuBa ngGPi Chu Ru TT Bài thu&c và cách sU d�ng Công d�ng

I Nhóm phòng và -i2u tr b+nh 1.1 V;t thG3ng ngoài da 1.1.1 Qu! cà chua xanh, dùng dch chi;t -Zp lên v;t thG3ng. Tr bgng do nGFc sôi

1.1.2 Nh$a cây �>u c"c rào hay lá vú sung k;t hRp mÀ lRn. Ho.c lá cây Ba gIc lá to, ph3i khô, rang ch!o nóng và vò nát -Zp v;t thG3ng

Tr bgng do lUa

1.1.3 D2n gai giã -Zp Làm nhanh vÀ mB cBa m�n nh"t 1.1.4 Cg ch[ thiên giã -Zp Cdm máu c'p t&c 1.1.5 Ngh+ trZng ho.c Ngh+ -en Tr v;t thG3ng b viêm nhi)m. 1.1.6 Tdm bóp, Ngh:, r) Ng� sZc, qu! Mùi tàu. S3 c�u khi b rZn cZn 1.2 C!m mIo, ho, s&t

1.2.1 Thân cg Ch[ thiên, ph3i khô ho.c dùng tG3i n'u nGFc u&ng ngày hai ldn

Tr ho

1.2.2 D2n gai ph3i khô, gJng tG3i b!y ho.c chín lát nGFng. N'u vFi m�t chén nGFc chia ra làm ba ldn u&ng trong ngày

Tr viêm h"ng

1.2.3 Hoa �u -B -$c, m>t ong chGng cách thBy u&ng Tr ho lâu ngày * tr� nhg 1.2.4 Lá S&ng -Pi nhai nu&t nGFc vào mVi bu<i sáng Tr ho khan, khan ti;ng

1.2.5 R) cây Nhót ph3i khô sao vàng n'u nGFc u&ng Tr ho ra máu, ho.c nôn ra máu, ch!y máu cam

1.2.6 ThAm lAm gai, Rau di;p, Rau má dùng tG3i ho.c khô n'u nGFc u&ng

Ch a ho gà

1.2.7 Qu! sung (20 qu!) n'u nGFc Tr khan ti;ng

1.2.8 Ri2ng Malacca, dùng qu! thái mgng n'u vFi gIo t� Tr c!m s&t do thay -t ong. MVi ngày u&ng ba muVng cà phê chia làm ba ldn u&ng.

B; kinh, máu � tích t� sau khi sinh -�, trGFc khi th'y kinh -au b�ng ho.c kinh ra quá nhi2u, gi!m -au, làm d) -�

1.3.3 Lá Huy;t d� tG3i, r) cg tranh, Ng!i c�u. T't c! dùng tG3i n'u chung vFi nGFc

Ch a rong kinh, b�ng huy;t

1.3.4 Trdu không, Di;p cá, t't c! dùng tG3i n'u nGFc Xông h3i tr viêm ni+u -Io 1.3.5 Ngh+ trZng �n tG3i, sáp m>t ong -&t b;p than Tr các ch�ng h>u s!n

1.3.6 Dây MGFp -Zng rJng, LIc tiên hãm. T't c! ph3i khô sau -ó pha vFi nGFc u&ng thay trà

Ti:u -GPng, huy;t áp cao, ch a say nZng, tiêu -�c, phòng trJ b+nh u&n ván cho ph� n sau sinh ho.c sEy thai

1.3.7 Hoa �u -B -$c ho.c lá non, ng"n �u -B rJng, trái Mãng cdu non. T't c! ph3i khô sZc vFi nGFc trong ti;ng rGÀi. Có th: thêm m>t ong ho.c -GPng. U&ng thay nGFc l"c.

Kháng viêm, tr phù th�ng, ch&ng ung thG ph<i, bí ti:u do viêm và h�p ni+u -Io

1.4 Sgi th>n, viêm ti;t ni+u

1.4.1 R) cg Tranh ph3i khô, râu Ngô, Rau má, Rau Di;p cá dùng tG3i. SZc vFi 1 chén nGFc. Ngày u&ng ba ldn.

Tr ch�ng -ái bu&t, -ái dZt. LGu ý, ph� n mang thai không dGRc dùng

1.4.2 Cây Râu mèo, r) cg Tranh, HG3ng nhu, rau Di;p cá. Dùng tG3i ho.c ph3i khô sZc vFi nGFc. MVi ngày u&ng hai ldn vào sáng và t&i.

Sgi ni+u -Io, b+nh -GPng ti;t ni+u

1.4.3 Nh$a cây �ào tiên pha vFi nGFc -GPng �ái -�c 1.5 Tiêu hóa 1.5.1 Trái Sung tG3i, lòng lRn n'u chung Tr táo bón 1.5.2 Lô h�i tách vg tr�n chung vFi m>t ong Tr táo bón, khó tiêu và trh trong 1.5.3 Qu! Chà là núi. Dùng tG3i Tr tiêu ch!y và say rGRu 1.5.4 Lá Huy;t d�, rau má, Mùi tàu. SZc chung vFi nGFc Ch a ki;t lÂ 1.5.5 Ngh+ -en g"t bg vg xay chung vFi m>t ong Tr viêm dI dày 1.6 �au nh�c xG3ng khFp

1.6.1 Qu! �ào tiên, r) cây Lá l&t, qu! Nhót. Ph3i khô rAi ngâm rGRu ngày u&ng ba ldn sau b a �n

Tr -au lGng, -au nh�c xG3ng, phong tê th'p

1.6.2 Cây lá bgng, lá cây S�, t't c! tG3i giã vFi mu&i -: bó Tr bong gân

1.6.3 Ngh+ trZng, �a li2n, TZc kè -á t't c! giã nát ngâm vFi rGRu RIn xG3ng, tr>t khFp

1.6.4 HIt Thdu ddu tG3i, giã và -Zp vào phía -&i di+n. Li+t thdn kinh m.t II Nhóm thu&c -�c 2.1 Thu&c -�c cá

2.1.1 Dây Thu&c cá B vFi vôi, xà phòng Tác -�ng tIm thPi lên h+ thdn kinh cBa cá, làm cá b choáng

III M�t s& b+nh khác

3.1.1 Vg qu! L$u, lá Huy;t d� (7 ho.c 9 lá) có th: dùng tG3i ho.c ph3i khô, sZc l'y nGFc xông rUa h>u môn

Tr trh ngoài loét ch!y máu

3.1.2 Mào gà trZng giã vZt nGFc -Zp mi mZt Ch a phong nhi+t, mZt sGng -au, mP mZt

3.1.3 Hoa S� trZng ph3i khô, hãm vFi n a lít nGFc thêm ít -GPng -en Say nZng, hI huy;t áp. Tuy+t -&i không dùng cho ph� n mang thai và ngGPi -ang b tiêu ch!y.

B!ng 3 cho th'y, có 37 bài thu&c -GRc chia theo 3 nhóm công d�ng: Trong -ó nhóm phòng và -i2u tr b+nh có 6 bài thu&c ch a v;t thG3ng ngoài da; 8 bài ch a c!m mIo, ho, s&t; 7 bài ch a các b+nh ph� n ; 3 bài ch a b+nh v2 sgi th>n, viêm ti;t ni+u; 5 bài ch a b+nh v2 tiêu hóa và 4 bài v2 -au nh�c xG3ng khFp. Nhóm thu&c -�c có 1 bài -: thu&c -�c cá và nhóm m�t s& b+nh khác là 3 bài.

Li2u lGRng gi a các v thu&c thông thGPng là beng nhau và dùng -;n khi h;t b+nh. Phdn lFn ngGPi Chu Ru sU d�ng các loIi cây thu&c tJ t$ nhiên và m�t s& ít là trAng trong vGPn nhà. Các bài thu&c thGPng là -�c v (m�t loIi cây cg) ho.c ph&i hRp 2-3 loIi cây cg

theo các li2u lGRng khác nhau. PhG3ng th�c sU d�ng c�ng khá -a dIng, có th: dùng tG3i, ph3i khô; có th: u&ng tr$c ti;p ho.c xông rUa, bó -Zp,...

3.3. T3.3. T3.3. T3.3. Thhhh$$$$c trc trc trc trIIIIng sng sng sng sUUUU d d d d��ng cây thung cây thung cây thung cây thu&&&&c, bài thuc, bài thuc, bài thuc, bài thu&&&&c cc cc cc cBBBBa a a a ngGngGngGngGPPPPi dân ti dân ti dân ti dân t��c Chu Ru c Chu Ru c Chu Ru c Chu Ru

3.3.1. M�c -� nh>n bi;t cBa ngGPi Chu Ru trong sU d�ng các loIi cây thu&c

K;t qu! -ánh giá m�c -� nh>n bi;t và sU d�ng các loIi cây thu&c, bài thu&c cBa 94 ngGPi Chu Ru (trJ 6 ông lang, bà m;), bao gAm 35 ngGPi dGFi 30 tu<i, 32 ngGPi tJ 30-50 tun bi;t cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 4. K;t qu! -i2u tra m�c -� nh>n bi;t cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 4. K;t qu! -i2u tra m�c -� nh>n bi;t cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru!ng 4. K;t qu! -i2u tra m�c -� nh>n bi;t cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru

Ch[ tiêu < 30 tu 50 tun bi;t < 10 loài 10-20 loài > 20 loài < 10 loài 10-20 loài > 20 loài < 10 loài 10-20 loài > 20 loài

S& ngGPi 30 5 0 21 8 3 11 9 7 94 T³ l+ 85,7% 14,3% 0% 65,6% 25,0% 9,4% 40,7% 33,3% 25,9% 100,0%

Qua k;t qu! -i2u tra m�c -� nh>n bi;t cây thu&c trong 41 loài cây thu&c -GRc phgng v'n * 94 ngGPi cho th'y: Nh ng ngGPi tr� tun bi;t r't ít v2 cây thu&c (không có ngGPi nào nh>n bi;t -GRc trên 20 loài). Trong khi -ó * nhóm ngGPi trung niên (30-50 tu<i) s& ngGPi nh>n bi;t trên 20 loài

-ã t�ng lên 9,4% trong s& nh ng ngGPi -GRc -i2u tra phgng v'n. Càng lFn tu<i, s& ngGPi nh>n bi;t nhi2u loài cây thu&c càng t�ng lên. � nhóm ngGPi trên 50 tu<i, s& ngGPi nh>n bi;t trên 20 loài cây thu&c -ã t�ng lên 25,9%.

BBBB!ng 5. K;t qu! -i2u tra !ng 5. K;t qu! -i2u tra !ng 5. K;t qu! -i2u tra !ng 5. K;t qu! -i2u tra mmmm�c -� sU d�ng cây thu&c, bài thu&c truy2n th&ng�c -� sU d�ng cây thu&c, bài thu&c truy2n th&ng�c -� sU d�ng cây thu&c, bài thu&c truy2n th&ng�c -� sU d�ng cây thu&c, bài thu&c truy2n th&ng Ch[ tiêu < 30 tu 50 tu<i (ngGPi) T<ng(ngGPi)

M�c -� sU d�ng (1) (2) (3) (1) (2) (3) (1) (2) (3) S& ngGPi 2 25 8 9 19 4 20 7 0 94

T³ l+ 5,7% 71,4% 22,9% 28,1% 59,4% 12,5% 74,1% 25,9% 0,0% 100%

Ghi chú: (1): sU d�ng khá thGPng xuyên; (2): th[nh tho!ng, ít khi sU d�ng; (3): không sU d�ng B!ng 5 cho th'y: Nh ng ngGPi * -� tu<i dGFi 30

ít khi sU d�ng cây thu&c, bài thu&c truy2n th&ng trong s& 41 loài cây -GRc phgng v'n là cao nh't (71,4%), trong khi -ó s& ngGPi sU d�ng khá thGPng xuyên th'p h3n r't nhi2u (5,7%). So vFi -� tu<i trung niên (30-50 tu<i) s$ chênh l+ch gi a s& ngGPi sU

d�ng khá thGPng xuyên và ngGPi ít sU d�ng -ã thu h�p lIi; t³ l+ ngGPi không sU d�ng -ã gi!m xu&ng rõ r+t (tJ 22,9% xu&ng còn 12,5%). Càng lFn tu<i, t³ l+ ngGPi sU d�ng các loài cây thu&c này thGPng xuyên -: ch a b+nh ngày càng t�ng lên. Cao nh't là * nhóm ngGPi lFn tu<i (trên 50 tu<i), t³ l+ ngGPi sU

d�ng khá thGPng xuyên là 74,1% và không có ngGPi nào là không sU d�ng.

B!ng 4 và 5 cho th'y, s& ngGPi tr� tu<i (dGFi 30 tu<i) hi:u bi;t và sU d�ng cây thu&c truy2n th&ng là r't ít, không ngGPi nào bi;t trên 20 cây thu&c và 22,9% ngGPi không sU d�ng các cây thu&c này. Vi+c sU d�ng các bài thu&c c< truy2n thGPng -òi hgi ph!i kiêng c trong ch; -� �n u&ng và sinh hoIt, h3n n a các tài li+u công b& v2 công d�ng cBa thu&c còn hIn ch; nên th; h+ tr� ngIi sU d�ng. Ngoài ra, vi+c sU d�ng thu&c tây do ti+n d�ng và có tác d�ng nhanh là m�t nguyên nhân dsn -;n ngày m�t mai m�t các tri th�c truy2n th&ng v2 sU d�ng cây thu&c trong c�ng -Ang dân t�c Chu Ru. S& lGRng ông lang, bà m; còn lIi trong c�ng -Ang khá ít và kh! n�ng sinh s&ng tJ

vi+c sU d�ng cây thu&c -: ch a b+nh ngày càng khó kh�n.

3.3.2. Th$c trIng sU d�ng bài thu&c Qua quá trình -i2u tra phgng v'n c�ng -Ang cho

th'y tuy ti2m n�ng cây cg làm thu&c còn nhi2u, nhGng nguAn tri th�c sU d�ng nó -ang ddn b mai m�t, vì vi+c lGu truy2n nguAn tri th�c này chB y;u beng truy2n mi+ng, trong khi -ó nhi2u ông lang, bà m; và nh ng ngGPi bi;t sU d�ng nó -ã qua -Pi, kinh nghi+m cBa h" không có ngGPi thJa k;. Ngoài ra, v'n -2 -�c quy2n v2 bài thu&c (ch[ ph< bi;n sU d�ng trong gia -ình ho.c nhóm nhg) c�ng là m�t trong nh ng nguyên nhân khi;n nhi2u bài thu&c b th't truy2n. K;t qu! thu th>p thông tin và -ánh giá tJ 6 ông lang, bà m; v2 các bài thu&c có nguy c3 th't truy2n -GRc th: hi+n * b!ng 6.

BBBB!ng !ng !ng !ng 6.6.6.6. Danh sách bài thu Danh sách bài thu Danh sách bài thu Danh sách bài thu&c cBa &c cBa &c cBa &c cBa ngGngGngGngGPiPiPiPi dân t dân t dân t dân t�c Chu Ru có nguy c3 th't truy2n�c Chu Ru có nguy c3 th't truy2n�c Chu Ru có nguy c3 th't truy2n�c Chu Ru có nguy c3 th't truy2n TT Bài thu&c Cây thu&c M�c -� sU d�ng

1 Tr -au lGng, -au nh�c xG3ng, phong tê th'p

Qu! �ào tiên, r) cây Lá l&t, qu! Nhót

Ít (6/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

2 Tr các ch�ng h>u s!n. Phù, -au lGng Ngh+ trZng R't ít (5/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

3 Kháng viêm, tr phù th�ng, ch&ng ung thG ph<i, bí ti:u do viêm và h�p ni+u -Io

Hoa �u -B -$c ho.c lá non, ng"n �u -B rJng, trái Mãng cdu non

Không sU d�ng (6/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

4 B; kinh, máu � tích t� sau khi sinh -�, trGFc khi th'y kinh -au b�ng ho.c kinh ra quá nhi2u, gi!m -au, làm d) -�

Ích msu, Ng!i c�u, Ngh+ -en. T't c! xay nát pha ít m>t ong. MVi ngày u&ng ba muVng cà phê chia làm ba ldn u&ng

R't ít (4/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

5 Ti:u -GPng, huy;t áp cao, ch a say nZng, tiêu -�c, phòng trJ b+nh u&n ván cho ph� n sau sinh ho.c sEy thai

Dây mGFp -Zng rJng, lIc tiên R't ít (6/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

6 Tr bgng Cây Ba gIc lá to R't ít (5/6 nh>n bi;t và -Ang ý)

Qua danh m�c các bài thu&c truy2n th&ng cBa ngGPi Chu Ru * Lâm �Ang có kh! n�ng b th't truy2n -GRc li+t kê * b!ng 6 nh>n th'y hdu h;t các bài thu&c truy2n th&ng này -2u -GRc các lang y nh>n bi;t sU d�ng khá ph< bi;n trong c�ng -Ang ngGPi Chu Ru và -Ang ý v2 -ánh giá kh! n�ng th't truy2n cBa các bài thu&c này (t³ l+ nh>n bi;t và -Ang ý tJ 66,7 - 100%).

Yêu cdu b!o tAn và tG li+u hóa các tri th�c b!n -a v2 sU d�ng cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * Lâm �Ang mang tính c'p thi;t. Cdn t�ng cGPng tuyên

truy2n, cung c'p các thông tin v2 giá tr, công d�ng các loài cây thu&c, bài thu&c. Ban hành các chính sách -�ng viên, khuy;n khích các ông lang, bà m; truy2n th� lIi các kinh nghi+m sU d�ng cây thu&c, bài thu&c cBa dân t�c Chu Ru; -.c bi+t là nh ng cây thu&c, bài thu&c có nguy c3 b -e d"a tuy+t chBng và th't truy2n. �Ey mInh công tác tG li+u hóa các tri th�c v2 sU d�ng cây thu&c, bài thu&c cBa dân t�c Chu Ru -: lGu tr và tránh b mai m�t.

4. K�T LU$N - �ã xác -nh -GRc 41 loài cây thu&c thu�c 28 h"

th$c v>t mà ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng làm

thu&c, phdn lFn là các loài có nguAn g&c thu hái tJ t$ nhiên.

- Có 37 bài thu&c -GRc ngGPi Chu Ru thGPng sU d�ng. Trong -ó nhóm phòng và -i2u tr b+nh có 6 bài thu&c ch a v;t thG3ng ngoài da; 8 bài ch a c!m mIo, ho, s&t; 7 bài ch a các b+nh ph� n ; 3 bài ch a b+nh v2 sgi th>n, viêm ti;t ni+u; 5 bài ch a b+nh v2 tiêu hóa và 4 bài v2 -au nh�c xG3ng khFp. Nhóm thu&c -�c có 1 bài -: thu&c -�c cá và nhóm m�t s& b+nh khác là 3 bài. Trong m�t s& bài thu&c, ngoài các loài th$c v>t là thành phdn chính thì m>t ong, sáp ong, -GPng, gIo, rGRu, mÀ lRn, lòng lRn,...c�ng -GRc sU d�ng k;t hRp.

- Nhóm ngGPi < 30 tu<i có m�c -� hi:u bi;t và sU d�ng cây thu&c truy2n th&ng r't ít, không ngGPi nào bi;t trên 20 loài cây thu&c và 22,9% ngGPi không sU d�ng các cây thu&c này. Nh ng ngGPi trung niên (30-50 tu<i), có t³ l+ nh>n bi;t trên 20 loài cây thu&c là 9,4% và có 28,1% sU d�ng khá thGPng xuyên các loài cây thu&c này. Nh ng ngGPi lFn tun bi;t trên 20 loài cây thu&c và

74,1% ngGPi sU d�ng khá thGPng xuyên các loài cây thu&c này.

- Có 6 bài thu&c có nguy c3 th't truy2n do ít -GRc sU d�ng và không -GRc truy2n bá r�ng.


1. Nguy)n Th" Biên, 1996. Danh m�c cây thu&c và -�ng v>t làm thu&c t[nh Lâm �Ang. S* Y t; Lâm �Ang.

2. Võ V�n Chi, 2011. TJ -i:n cây thu&c Vi+t Nam t>p 1, t>p 2. Nxb Y h"c, Hà N�i

3. LG3ng V�n D�ng và c�ng s$, 2001. Át lát cây thu&c cBa ngGPi Chu Ru * �3n DG3ng-Lâm �Ang.

4. PhIm Hoàng H�, 1999. Cây cg Vi+t Nam. T>p I, II, III. Nhà xu't b!n Tr�, TP. HA Chí Minh.

5. �V T't LRi, 2004. Nh ng cây thu&c và v thu&c Vi+t Nam. Nxb Y h"c, Hà N�i.

6. http://www.lamdong.gov.vn/vi-VN/a/ bandantoc/Gioithieu/Pages/Dantocthieuso.aspx.

INDIGENOUS KNOWLEDGE OF CHU RU COMMUNITY IN UTILIZATION OF MEDICINAL HERBS INDIGENOUS KNOWLEDGE OF CHU RU COMMUNITY IN UTILIZATION OF MEDICINAL HERBS INDIGENOUS KNOWLEDGE OF CHU RU COMMUNITY IN UTILIZATION OF MEDICINAL HERBS INDIGENOUS KNOWLEDGE OF CHU RU COMMUNITY IN UTILIZATION OF MEDICINAL HERBS IN LAMIN LAMIN LAMIN LAM DONG PROVINCEDONG PROVINCEDONG PROVINCEDONG PROVINCE

Giang Thi Thanh, Nguyen Thanh Men, H Ma Nai Yen TounehGiang Thi Thanh, Nguyen Thanh Men, H Ma Nai Yen TounehGiang Thi Thanh, Nguyen Thanh Men, H Ma Nai Yen TounehGiang Thi Thanh, Nguyen Thanh Men, H Ma Nai Yen Touneh

SummarySummarySummarySummary This study aims to supplement medicinal herbs, remedies, uses and ways of using medicinal herbs of the Chu Ru community in Lam Dong province, thereby providing information about indigenous knowledge related to using medicinal herbs in order to contribute to conservation and development of this precious medicinal resources. The research results have identified 41 species of medicinal herbs belonging to 28 families that Chu Ru tribe often use. There are 3 groups uses, 37 remedies. Among them, group of prevention and treatment of disease has 6 remedies for treating skin wounds; 8 remedies of treatment for colds, coughs, fever; 7 remedies for women's diseases; 3 remedies of treatment of kidney stones, urinary inflammation; 5 remedies on digestive diseases and 4 remedies on osteoarthritis pain. The poison group has 1 remedy for poisoning fish and a group of other diseases is 3 items. The number of Chu Ru young people (under 30 years old) who has knowledge and use traditional medicinal herbs is very small. No person have knowledge more than 20 medicinal herbs and 28.1 percent members in this group do not use traditional medicinal herbs and remedies. Middle-aged people (30-50 years old) who recognized more than 20 species has increased to 9.4 percent and 28.1 percent members in this group use it quite often, which is substantial compared to the elderly (over 50 years old) have 25.9 percent of people with knowledge more than 20 species of medicinal herbs and 74.1% percent of it commonly use. Through survey, there were 6 remedies at risk of loss due to less use and not being widely spread.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Medicinal herbs, Chu Ru tribe, uses, Lam Dong.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. LG3ng Th HoanPi ph!n bi+n: TS. LG3ng Th HoanPi ph!n bi+n: TS. LG3ng Th HoanPi ph!n bi+n: TS. LG3ng Th Hoan Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 5/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n: 6/5/2019!n bi+n: 6/5/2019!n bi+n: 6/5/2019!n bi+n: 6/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 13/5/2019

TÁC �*NG C�A CHÍNH SÁCH CHI TR D3CH V6 MÔI TR�4NG R�NG �!N QUN LÝ R�NG C*NG ��NG

T�I HUY'N A L�9I, T1NH TH�A THIÊN - HU! NguyNguyNguyNguy)n T)n T)n T)n Thhhh HAng Mai HAng Mai HAng Mai HAng Mai1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy)n V�n Minh)n V�n Minh)n V�n Minh)n V�n Minh1111

TÓTÓTÓTÓM TM TM TM T��TTTT Chi tr! dch v� môi trGPng rJng (DVMTR) -GRc coi là m�t trong nhi2u sáng ki;n -: hGFng -;n qu!n lý rJng b2n v ng. Tuy nhiên, tIi huy+n A LGFi, t[nh ThJa Thiên - Hu; tr!i qua 5 n�m th$c hi+n, vsn còn nhi2u b't c>p trong vi+c qu!n lý và sU d�ng nguAn qu¾ này cBa các c�ng -Ang trong qu!n lý rJng c�ng -Ang. Beng phG3ng pháp phgng v'n nh ng thành viên chB ch&t, -Ang thPi t< ch�c các th!o lu>n nhóm t>p trung vFi -Ii di+n cBa các ban qu!n lý rJng c�ng -Ang thôn và nhóm qu!n lý rJng, th!o lu>n vFi chính quy2n c'p huy+n, nghiên c�u -ã ch[ ra m�t s& v'n -2 n<i c�m trong m&i quan h+ gi a chi tr! dch v� môi trGPng rJng vFi qu!n lý rJng c�ng -Ang. NgGPi dân chB y;u sU d�ng qu¾ cho hoIt -�ng tudn tra rJng nhGng chGa có s$ ki:m tra giám sát rõ ràng cBa các bên liên quan. NgGPi dân c�ng không sU d�ng qu¾ chi tr! DVMTR cho các hoIt -�ng phát tri:n rJng c�ng -Ang. Quan h+ gi a c�ng -Ang và rJng -GRc giao ch[ là qu!n lý b!o v+ mà chGa -GRc m* r�ng ra thành qu!n lý sU d�ng rJng m�t cách b2n v ng. TJ -ó có th: th'y hi+u qu! cBa chính sách chi tr! DVMTR -&i vFi qu!n lý rJng c�ng -Ang chGa cao. TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: Dch v� môi trGPng rJng, qu!n lý rJng c�ng -Ang, s$ tham gia, các bên liên quan, hG*ng lRi cBa c�ng -Ang.

1. �/T V0N �15

Có th: nói chi tr! dch v� môi trGPng rJng ((((DVMTR) -GRc tri:n khai theo Ngh -nh s& 99/2010/N�-CP trên phIm vi toàn qu&c tJ 01/01/2011 (nay -GRc thay th; b*i Ngh -nh s& 147/2016/N�-CP) là bGFc ngo.c v2 chính sách -&i vFi ngh2 rJng * Vi+t Nam. B*i nó -GRc hy v"ng có th: gi!i quy;t -GRc 3 v'n -2 then ch&t hi+n nay là: môi trGPng, kinh t; và xã h�i. Chi tr! DVMTR là m�t sáng ki;n can thi+p d$a trên nguyên tZc th trGPng -: bi;n các ch�c n�ng và quá trình c3 b!n cBa h+ sinh thái rJng thành m�t loIi hàng hóa tIi Vi+t Nam (Nguy)n Vi+t D�ng và Nguy)n H!i Vân, 2015). M&i quan h+ cung �ng, trao -p thông qua m�t dIng th trGPng -.c bi+t khi bên mua và bên bán không giao dch tr$c ti;p vFi nhau, mà qua m�t c3 ch; By thác do m�t t< ch�c tài chính cBa nhà nGFc là Qu¾ B!o v+ Phát tri:n rJng (BVPTR) Vi+t Nam và các Qu¾ BVPTR c'p t[nh (theo Ngh -nh 05/2008/N�-CP) tr$c ti;p k;t n&i. Các nhóm DVMTR bao gAm: (1) Ch�c n�ng phòng h� -du nguAn; (2) B!o v+ -a dIng sinh h"c; (3) B!o v+ c!nh quan thiên nhiên; (4) H'p th� các bon (PhIm Thu ThBy và cs, 2013).

1 Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế

T[nh ThJa Thiên - Hu; là m�t trong nh ng t[nh -ã kh*i -�ng chG3ng trình chi tr! DVMTR tJ n�m 2012 và -ã th$c hi+n * huy+n A LGFi tJ -du n�m 2014. Trong b&i c!nh t[nh -ang g.p nhi2u lúng túng trong th$c hi+n qu!n lý rJng c�ng -Ang khi -ang -&i m.t vFi m�t nghch lý là rJng giao cho c�ng -Ang thGPng là rJng nghèo, kh! n�ng hG*ng lRi tJ công tác b!o v+ r't th'p, nên nhi2u n3i ngGPi dân không m.n mà qu!n lý b!o v+ rJng vì th; rJng vsn ti;p t�c b suy gi!m. Vì th; sáng ki;n chi tr! DVMTR -GRc xem nhG là m�t s$ bù -Zp cho ngGPi dân khi tham gia vào qu!n lý rJng c�ng -Ang. Nó th: hi+n s$ công nh>n cBa xã h�i v2 vai trò cBa rJng và b!o v+ rJng cBa các c�ng -Ang s&ng gdn rJng và ven rJng (RECOFTC, 2015).

Sau 5 n�m th$c hi+n chi tr! DVMTR, -ây là lúc cdn có s$ -ánh giá và nhìn nh>n lIi vi+c chi tr! DVMTR có !nh hG*ng th; nào -;n hi+u qu! cBa qu!n lý rJng c�ng -Ang nhem nâng cao hi+u qu! sU d�ng nguAn hV trR tJ chi tr! DVMTR -Ang thPi t�ng hi+u qu! qu!n lý rJng c�ng -Ang tIi -a phG3ng.


2.1. 2.1. 2.1. 2.1. Khu vKhu vKhu vKhu v$c và -&i tGRng nghiên c�u$c và -&i tGRng nghiên c�u$c và -&i tGRng nghiên c�u$c và -&i tGRng nghiên c�u

A LGFi là huy+n mi2n núi t[nh ThJa Thiên - Hu;, có t<ng di+n tích t$ nhiên là 122.463 ha, trong -ó

di+n tích -'t lâm nghi+p là 107.849,63 ha (88% t<ng di+n tích t$ nhiên).

Nghiên c�u ch"n 02 xã HAng ThGRng và HAng Kim -: -ánh giá vì (1) -ây là nh ng xã -du tiên thU nghi+m chG3ng trình chi tr! DVMTR cBa huy+n A LGFi, t[nh ThJa Thiên - Hu;; (2) có các hình th�c qu!n lý rJng c�ng -Ang khác nhau: xã HAng ThGRng giao rJng cho nhóm h� qu!n lý, trong khi xã HAng Kim giao rJng cho c�ng -Ang qu!n lý.

Hình 1.Hình 1.Hình 1.Hình 1. B B B B!n -A hành chính huy+n A LGFi!n -A hành chính huy+n A LGFi!n -A hành chính huy+n A LGFi!n -A hành chính huy+n A LGFi

(NguAn: C<ng thông tin -i+n tU ThJa Thiên - Hu;, 2017)

BBBB!ng 1.!ng 1.!ng 1.!ng 1. VVVV trí -a l trí -a l trí -a l trí -a lý cý cý cý cBa 02 xBa 02 xBa 02 xBa 02 xã Hã Hã Hã HAng ThGRng và HAng Kim, huyAng ThGRng và HAng Kim, huyAng ThGRng và HAng Kim, huyAng ThGRng và HAng Kim, huy+n A LGFi+n A LGFi+n A LGFi+n A LGFi Ranh giFi

TT Xã Phía BZc Phía Nam Phía Tây Phía �ông

1 HAng ThGRng Xã S3n ThBy Xã HG3ng Phong Lào Xã Phú Vinh 2 HAng Kim Xã BZc S3n Th tr'n A LGFi Xã HAng BZc Huy+n Phong �i2n

2.22.22.22.2.... PhG3ng pháp thu th PhG3ng pháp thu th PhG3ng pháp thu th PhG3ng pháp thu th>p s& li+u>p s& li+u>p s& li+u>p s& li+u

Thu th>p s& li+u th� c'p tJ v�n phòng huy+n và xã, các bài báo và các -ánh giá cBa các nghiên c�u trGFc v2 v'n -2 nghiên c�u.

S& li+u s3 c'p -GRc thu th>p thông qua phG3ng pháp ti;p c>n có s$ tham gia gAm các công c� nhG quan sát có s$ tham gia, phgng v'n nhóm m�c tiêu và th!o lu>n nhóm tâp trung - -: kh!o sát vi+c th$c hi+n chi tr! DVMTR c�ng nhG th$c ti)n v>n hành cBa hoIt -�ng này * c'p -� -a phG3ng.

2.3. PhG3ng pháp phân tích s2.3. PhG3ng pháp phân tích s2.3. PhG3ng pháp phân tích s2.3. PhG3ng pháp phân tích s& li+u& li+u& li+u& li+u

T<ng hRp các s& li+u -nh lGRng tJ các báo cáo liên quan và th$c hi+n phân tích -nh tính d$a trên các k;t qu! th!o lu>n nhóm -: -Ga ra b�c tranh v2 !nh hG*ng cBa chi tr! DVMTR -;n công tác qu!n lý rJng c�ng -Ang trên -a bàn huy+n A LGFi.

3. K�T QU� NGHIÊN C"U

3.1. 3.1. 3.1. 3.1. ��.c -i:m kinh t;.c -i:m kinh t;.c -i:m kinh t;.c -i:m kinh t;---- xã h xã h xã h xã h�i và tài nguyên -'t �i và tài nguyên -'t �i và tài nguyên -'t �i và tài nguyên -'t -ai c-ai c-ai c-ai cBa 2 xBa 2 xBa 2 xBa 2 xã Hã Hã Hã HAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng Kim

* �.c -i:m kinh t;-xã h�i các xã nghiên c�u: NgGPi dân s&ng trên -a bàn 2 xã HAng ThGRng và HAng Kim chB y;u là ngGPi dân t�c thi:u s& thu�c các nhóm Pa Cô, Tà Ôi, trong khi -ó ngGPi Kinh chi;m s& ít. �ây là 02 xã có v trí tG3ng -&i thu>n lRi v2 giao thông nhGng có t³ l+ -ói nghèo khá cao so vFi toàn huy+n, vFi t³ l+ -ói nghèo 20-25%, -.c bi+t HAng Kim là xã có h� nghèo lên tFi 44,3% (UBND huy+n A LGFi, 2017). �Pi s&ng cBa ngGPi dân chB y;u d$a vào các hoIt -�ng s!n xu't nông lâm nghi+p

trong khi -'t canh tác nông nghi+p chi;m di+n tích không -áng k:, chB y;u là -'t rJng. Nên ngGPi dân còn g.p nhi2u khó kh�n, nh't là vào nh ng n�m thPi ti;t khZc nghi+t.

* �.c -i:m tài nguyên -'t -ai cBa các xã nghiên c�u

Có th: th'y di+n tích -'t lâm nghi+p chi;m t³ l+ lFn trong t<ng di+n tích -'t t$ nhiên cBa hai xã.

BBBB!ng 2.!ng 2.!ng 2.!ng 2. DDDDiiii+n tích -'t lâm nghi+p cBa hai x+n tích -'t lâm nghi+p cBa hai x+n tích -'t lâm nghi+p cBa hai x+n tích -'t lâm nghi+p cBa hai xãããã

TT Xã T<ng

di+n tích (ha)

�'t lâm nghi+p

(ha)

T³ l+ % di+n tích -'t lâm

nghi+p

1 HAng

ThGRng 4.028,75 2.737,41 67,95

2 HAng Kim

4.089,00 3.804,88 93,05

(NguAn: UBND xã HAng ThGRng và HAng Kim, 2018)

3.2. Qu3.2. Qu3.2. Qu3.2. Qu!n l!n l!n l!n lý rý rý rý rJng c�ng -Ang và th$c hi+n chi tr! Jng c�ng -Ang và th$c hi+n chi tr! Jng c�ng -Ang và th$c hi+n chi tr! Jng c�ng -Ang và th$c hi+n chi tr! DVMTRDVMTRDVMTRDVMTR

3.2.1. Tình hình giao rJng c�ng -Ang trên -a bàn nghiên c�u

Huy+n A LGFi th$c hi+n giao rJng cho c�ng -Ang qu!n lý ldn -du vào n�m 2007 * các xã BZc S3n và HAng Kim do d$ án ETSP và chG3ng trình tài trR nhg cBa UNDP th$c hi+n. M.c dù theo lu>t -nh thì nhóm h� không có tG cách pháp nhân nh>n rJng, nhGng do -i2u ki+n -.c thù, vi+c giao rJng cho c�ng -Ang dân cG thôn qu!n lý dGPng nhG g.p nhi2u khó

kh�n, khi nhi2u c�ng -Ang dân cG thôn không m.n mà vFi hoIt -�ng này. N�m 2010, huy+n th$c hi+n Quy;t -nh 430/Q�-UBND////2010 cBa UBND t[nh ThJa Thiên - Hu; ban hành v2 phê duy+t �2 án giao rJng cho thuê rJng giai -oIn 2010-2014. K;t qu! là huy+n -ã ti;n hành giao -GRc 26.775,00 ha rJng t$ nhiên cho c�ng -Ang qu!n lý * t't c! các xã cBa huy+n, vFi 2 hình th�c qu!n lý chính là: c�ng -Ang dân cG thôn, nhóm h�.

BBBB!ng 3.!ng 3.!ng 3.!ng 3. KKKK;t qu! giao rJng t$ nhiên cho c�ng -Ang và ;t qu! giao rJng t$ nhiên cho c�ng -Ang và ;t qu! giao rJng t$ nhiên cho c�ng -Ang và ;t qu! giao rJng t$ nhiên cho c�ng -Ang và các nhóm hcác nhóm hcác nhóm hcác nhóm h� * 2 x� * 2 x� * 2 x� * 2 xã nghiên cã nghiên cã nghiên cã nghiên c�u�u�u�u

TT Xã Hình th�c giao rJng

S& lGRng

Di+n tích (ha)

1 HAng

ThGRng Nhóm h�

16 nhóm

1.489,50

2 HAng Kim

C�ng -Ang thôn

6 c�ng -Ang

403,26

(NguAn: HIt Ki:m lâm huy+n A LGFi, 2018)

C� th: xã HAng Kim giao 403,26 ha rJng cho 6 c�ng -Ang dân cG thôn qu!n lý và xã HAng ThGRng giao -GRc 1.489,5 ha rJng t$ nhiên cho 16 nhóm h� qu!n lý.

3.2.2. Tri:n khai th$c hi+n chi tr! DVMTR trên -a bàn nghiên c�u

A LGFi là -a phG3ng có di+n tích cung �ng DVMTR lFn nh't t[nh, vFi h3n 70.000 ha chi;m 60% di+n tích cung �ng DVMTR toàn t[nh. RJng cBa huy+n A LGFi là lGu v$c cho c! 3 nhà máy thBy -i+n lFn -ang hoIt -�ng bao gAm ThBy -i+n A LGFi, ThBy -i+n A Roàng và có m�t phdn thu�c lGu v$c ThBy -i+n HG3ng �i2n. Có h3n 150 c�ng -Ang, nhóm h� và cá nhân -GRc Nhà nGFc giao trách nhi+m qu!n lý, b!o v+ rJng và nh>n ti2n chi tr! tJ DVMTR trên -a bàn huy+n A LGFi.

C! 02 xã HAng ThGRng và HAng Kim -2u nem trong lGu v$c ThBy -i+n A LGFi và nh>n -GRc kinh phí tJ qu¾ B!o v+ và phát tri:n rJng cBa t[nh cho vi+c cung c'p DVMTR tJ n�m 2014 (B!ng 4).

BBBB!ng 4. K;t qu! chi tr! DVMTR tIi x!ng 4. K;t qu! chi tr! DVMTR tIi x!ng 4. K;t qu! chi tr! DVMTR tIi x!ng 4. K;t qu! chi tr! DVMTR tIi xã Hã Hã Hã HAng ThGRng và HAng Kim qua 5 n�mAng ThGRng và HAng Kim qua 5 n�mAng ThGRng và HAng Kim qua 5 n�mAng ThGRng và HAng Kim qua 5 n�m

(NguAn: Qu¾ b!o v+ phát tri:n rJng tình ThJa Thiên - Hu; tJ 2014-2019)

Hình 2.Hình 2.Hình 2.Hình 2. TG3ng tác giTG3ng tác giTG3ng tác giTG3ng tác gi a các bên liên quan trong h+ th&ng chi tr! DVMTR a các bên liên quan trong h+ th&ng chi tr! DVMTR a các bên liên quan trong h+ th&ng chi tr! DVMTR a các bên liên quan trong h+ th&ng chi tr! DVMTR

TT N�m

Xã 2014 2015 2016 2017 2018

1 M�c chi tr! (nghìn -Ang) 574,72 646,16 738,54 450,00 600,00 Di+n tích quy -<i (ha) 403,26 338,96 339,00 339,00 340,00 2 HAng

Kim T<ng s& ti2n -GRc chi tr! (nghìn -Ang)

231.763 219.024 250.336 152.532 204.126

Di+n tích quy -<i (ha) 1.489,50 1.286,0 1.286,00 1.286,00 1.225,00 3 HAng ThGRng T<ng s& ti2n -GRc chi

tr! (nghìn -Ang) 856.056 830.830 949.611 578.605,5 735.066

Bên cInh -ó, -: v>n hành hoIt -�ng và giám sát chi tr! DVMTR, m�t h+ th&ng th$c hi+n, giám sát chi tr! DVMTR -GRc thi;t l>p trong m&i tG3ng quan tG3ng -&i ch.t ch} gi a các bên liên quan theo nguyên tZc -GRc quy -nh trong các ngh -nh và chính sách v2 chi tr! DVMTR (Hình 2).

C� th:, trên -a bàn huy+n A LGFi, vai trò cBa các bên liên quan trong th$c hi+n chính sách chi tr! DVMTR -i theo chi2u hGFng sau:

- Bên sU d�ng dch v� môi trGPng là Công ty C< phdn ThBy -i+n mi2n Trung - Nhà máy thBy -i+n A lGFi: tr! ti2n cho dch v� sinh thái thu�c lGu v$c cBa các nhà máy này;

- Bên cung c'p dch v� môi trGPng là các nhóm qu!n lý rJng c�ng -Ang cBa các xã HAng Kim và HAng ThGRng;

- Qu¾ b!o v+ và phát tri:n rJng (BV&PTR) c'p t[nh: -óng vai trò là là -3n v trung gian -GRc -i2u hành b*i H�i -Ang qu!n lý, Ban ki:m soát và ban -i2u hành Qu¾ BV&PTR gAm có -Ii di+n cBa nhi2u S* ban ngành tham gia. S$ hình thành -3n v trung gian này dsn -;n hình thành m�t thi;t ch; tài chính lâm nghi+p mFi tIi các -a phG3ng do qu¾ này -i2u hành;

- Chính quy2n các c'p: Chính quy2n c'p t[nh (-Ii di+n UBND t[nh, S* Nông nghi+p và PTNT, Chi c�c Ki:m lâm t[nh) trong s3 -A này -óng vai trò qu!n lý tr$c ti;p các qu¾ -: tIo -i2u ki+n thu>n lRi cho công tác ch[ -Io, hGFng dsn, phê duy+t k; hoIch và t< ch�c th$c hi+n theo các quy -nh hi+n hành. Chính quy2n c'p huy+n (Phòng Tài nguyên Môi trGPng, HIt Ki:m lâm, UBND huy+n): -óng vai trò thúc -Ey và giám sát th$c hi+n ti;n trình chi tr! DVMTR * c'p huy+n -Ang thPi giám sát vi+c th$c hi+n các chính sách và lu>t liên quan -;n qu!n lý b!o v+ rJng tIi -a phG3ng. Chính quy2n c'p xã (UBND xã, ki:m lâm -a bàn): -óng vai trò giám sát các hoIt -�ng -GRc th$c hi+n trên hi+n trGPng: c! v'n -2 b!o v+ rJng và cung c'p dch v� môi trGPng rJng.

Tuy nhiên cho -;n nay, vi+c giám sát hoIt -�ng cBa c�ng -Ang trong vi+c sU d�ng nguAn kinh phí này có hi+u qu! hay không vsn còn bg ngg. ChGa có b� tiêu chí -ánh giá hi+u qu! hoIt -�ng chi tr! DVMTR -&i vFi công tác b!o v+ và phát tri:n rJng trong khu v$c -GRc chi tr!.

3.3. S3.3. S3.3. S3.3. S$ tham gia cBa ngGPi dân trong qu!n l$ tham gia cBa ngGPi dân trong qu!n l$ tham gia cBa ngGPi dân trong qu!n l$ tham gia cBa ngGPi dân trong qu!n lý ý ý ý rrrrJng c�ng -Ang * xJng c�ng -Ang * xJng c�ng -Ang * xJng c�ng -Ang * xã Hã Hã Hã HAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng KimAng ThGRng và HAng Kim

3.3.1. TrGFc khi th$c hi+n chi tr! dch v� môi trGPng rJng

Trong kho!ng thPi gian tJ 2010-2014, sau khi các xã hoàn t't vi+c giao rJng cho c�ng -Ang và nhóm h� qu!n lý * 02 xã HAng Kim và HAng ThGRng, vi+c qu!n lý rJng c�ng -Ang -GRc ti;n hành dGFi s$ giám sát cBa UBND các xã và ki:m lâm -a bàn thu�c HIt ki:m lâm huy+n A LGFi. DGFi s$ hV trR cBa ki:m lâm -a bàn và chính quy2n -a phG3ng, các k; hoIch tudn tra b!o v+ -ã -GRc l>p và -GRc ti;n hành. Tuy nhiên, trong thPi gian này, ngGPi dân ít chú tr"ng -;n tudn tra b!o v+ rJng vì không có nguAn kinh phí hV trR nào, rJng -GRc giao là rJng nghèo, -.c bi+t rJng tG3ng -&i xa dân. Nên ngGPi dân không m.n mà gi rJng. Vi+c tudn tra c�ng không -GRc ti;n hành theo -nh k�, mà khi nào có s$ huy -�ng cBa chính quy2n ngGPi dân mFi -i tudn tra. Vi+c phát hi+n và ng�n ch.n các v� phá rJng c�ng không -GRc ngGPi dân nhi+t tình hG*ng �ng.

3.3.2. TJ khi th$c hi+n chi tr! dch v� môi trGPng rJng

Hình 3.Hình 3.Hình 3.Hình 3. S3 -S3 -S3 -S3 -A t< ch�c qu!n lA t< ch�c qu!n lA t< ch�c qu!n lA t< ch�c qu!n lý rý rý rý rJng c�ng -Ang thônJng c�ng -Ang thônJng c�ng -Ang thônJng c�ng -Ang thôn

TIi các -i:m nghiên c�u, khi bZt -du tri:n khai hoIt -�ng chi tr! DVMTR, -GRc s$ hV trR cBa c3 quan ki:m lâm huy+n và UBND các xã, các c�ng -Ang dân cG thôn -ã thành l>p Ban Qu!n lý rJng c�ng -Ang (BQL RC�) thôn. Theo yêu cdu tJ phía Qu¾ BV&PTR t[nh, c3 c'u cBa BQL RC� gAm có (1) trG*ng ban, k; toán, thB qu¾, giám sát và các t< trG*ng t< b!o v+ rJng. Trong -ó, BQL RC� thôn chu trách nhi+m qu!n lý toàn b� hoIt -�ng b!o v+ và phát tri:n rJng, t< ch�c tri:n khai, thúc -Ey các nhóm b!o v+ rJng và thu chi tài chính liên quan -;n

Qu¾ BV&PTR; (2) S& lGRng thành viên cBa các t< b!o v+ rJng ph� thu�c vào di+n tích rJng -GRc giao, và s$ t$ nguy+n tham gia cBa các thành viên trong c�ng -Ang. BQL RC� s} t$ t< ch�c các t< b!o v+ rJng và s& thành viên trong các t<. Các c�ng -Ang -GRc t< ch�c qu!n lý và hoIt -�ng nhG * hình 3.

�&i vFi các nhóm h�, mVi nhóm bdu ch"n m�t trG*ng nhóm qu!n lý rJng và trG*ng nhóm -i2u hành t't c! các hoIt -�ng liên quan -;n rJng cBa nhóm.

�&i vFi hoIt -�ng chi tr! DVMTR * các xã -2u thành l>p Ban giám sát gAm 02 thành viên (Bí thG chi b� và trG*ng thôn) giám sát -�c l>p vi+c th$c hi+n các hoIt -�ng qu!n lý b!o v+ rJng cBa c�ng -Ang/nhóm. Ngoài ra, Ban giám sát còn th$c hi+n hoIt -�ng giám sát thu chi tài chính Qu¾ BV&PTR cBa c�ng -Ang/nhóm

Thành viên cBa các c�ng -Ang và cBa các nhóm tham gia b!o v+ rJng thay -<i tùy vào tJng c�ng -Ang. K;t qu! kh!o sát cho th'y, mVi t< qu!n lý b!o v+ rJng thGPng tJ 5 — 20 ngGPi. C� th: * xã HAng Kim vFi 6 c�ng -Ang qu!n lý rJng thì có kho!ng 130 ngGPi tham gia vào các t< qu!n lý b!o v+ rJng. Trong khi * HAng ThGRng vFi 16 nhóm h�, có kho!ng 120 thành viên tham gia (B!ng 5).

BBBB!ng 5. S$ tham gia cBa ngGPi dân vào QLBVR tIi !ng 5. S$ tham gia cBa ngGPi dân vào QLBVR tIi !ng 5. S$ tham gia cBa ngGPi dân vào QLBVR tIi !ng 5. S$ tham gia cBa ngGPi dân vào QLBVR tIi các xã Hcác xã Hcác xã Hcác xã HAng Kim và HAng ThGRngAng Kim và HAng ThGRngAng Kim và HAng ThGRngAng Kim và HAng ThGRng

TT Xã

S& c�ng -Ang /nhóm qu!n lý rJng c�ng -Ang

S& ngGPi tham gia

S& ldn tudn

tra/tháng

1 Xã HAng

Kim 6 c�ng -Ang

130 ngGPi

2 ldn/tháng

2 Xã HAng ThGRng

16 nhóm h� 120

ngGPi 1

ldn/tháng

(NguAn: S& li+u -i2u tra th$c -a 2018)

100% s& ngGPi tham gia th!o lu>n -2u cho reng: -�ng l$c chính -: h" tham gia qu!n lý và b!o v+ rJng là do có nguAn ti2n tJ chG3ng trình chi tr! DVMTR. Do m�t s& nhóm có lGRng thành viên tham gia ít, nên các nhóm còn liên k;t vFi nhau -: luân phiên tudn tra rJng, -.c bi+t là nh ng nhóm có rJng nem gdn nhau.

Sau khi nh>n -GRc ti2n chi tr! DVMTR, các nhóm -ã ti;n hành phân ph&i và chi tr! cho vi+c mua

sZm trang thi;t b -: ph�c v� cho vi+c tudn tra b!o v+ nhG các d�ng c� nhG dao, r$a, áo qudn -Ang ph�c các d�ng c� ch a cháy và chi tr! cho hoIt -�ng b!o v+ rJng bao gAm: chi phí tudn tra, b!o v+ rJng c�ng -Ang, hV trR công tác qu!n lý cBa ban qu!n lý rJng c�ng -Ang, hV trR các hoIt -�ng t>p hu'n, h"p mà thành viên trong nhóm tham gia. Trong -ó s& ti2n công cho công tác tudn tra rJng chi;m -;n 60% t<ng kinh phí.

3.3.3. Nh ng hG*ng lRi chG3ng trình chi tr! DVMTR -em lIi cho hoIt -�ng qu!n lý rJng c�ng -Ang

K;t qu! phgng v'n ngGPi dân và các bên liên quan -ã ch[ ra reng: NguAn thu nh>p ngGPi dân nh>n -GRc tJ chi tr! DVMTR hi+n nay là nguAn thu r't quan tr"ng cho hoIt -�ng qu!n lý b!o v+ rJng (QLBVR) cBa các c�ng -Ang. Qua -ó -ã góp phdn làm gi!m s& v� xâm phIm, phá hoIi rJng, cháy rJng, khai thác lâm s!n trái phép... C� th: là trên -a bàn huy+n A lGFi t<ng s& v� vi phIm trong qu!n lý b!o v+ rJng ngày càng gi!m, n�m 2015 là 73 v�, gi!m 56 v� so vFi n�m 2011; trên -a bàn huy+n không có các -i:m nóng v2 phá rJng, khai thác lâm s!n trái phép. Vì th; chính sách chi tr! DVMTR -GRc th$c hi+n -ã -em lIi lRi ích không ch[ cho các chB rJng là các ban qu!n lý rJng cBa nhà nGFc, các công ty lâm nghi+p mà còn cho ngGPi dân tIi các c�ng -Ang nông thôn -ang s&ng ph� thu�c vào rJng.

Bên cInh -ó, th$c hi+n chính sách chi tr! DVMTR -ã góp phdn t�ng cGPng s$ tham gia cBa c3 quan ch�c n�ng và chính quy2n -a phG3ng vào công tác qu!n lý rJng c�ng -Ang. �i2u này giúp -!m b!o s$ cam k;t hV trR cBa các bên liên quan cho hoIt -�ng chi tr! DVMTR, nhP -ó mà -!m b!o phdn nào nguAn thu nh>p cho hoIt -�ng qu!n lý rJng c�ng -Ang cBa ngGPi dân -a phG3ng (-i2u mà r't khó th$c hi+n sau khi Nhà nGFc th$c hi+n chB trG3ng giao -'t giao rJng cho ngGPi dân và c�ng -Ang).

�.c bi+t, ngGPi dân * các c�ng -Ang và các nhóm qu!n lý rJng c�ng -Ang còn -GRc vay v&n tJ nguAn v&n này -: phát tri:n s!n xu't. Theo -i2u tra cBa nhóm nghiên c�u, c! 16 nhóm * xã HAng ThGRng -2u th$c hi+n cho các thành viên trong nhóm vay s& ti2n do qu¾ BVPTR chi tr! -: phát tri:n s!n xu't, t�ng nguAn thu cho h� gia -ình và gi!m áp l$c lên rJng.

3.43.43.43.4.... Nh Nh Nh Nh ng hIn ch; cBa chG3ng tr ng hIn ch; cBa chG3ng tr ng hIn ch; cBa chG3ng tr ng hIn ch; cBa chG3ng trình chi tình chi tình chi tình chi trrrr! ! ! ! DVMTDVMTDVMTDVMTRRRR ----&i vFi công tác&i vFi công tác&i vFi công tác&i vFi công tác qu qu qu qu!n l!n l!n l!n lý rý rý rý rJng c�ng -Ang Jng c�ng -Ang Jng c�ng -Ang Jng c�ng -Ang

B!ng 4 cho th'y s& ti2n ngGPi dân nh>n -GRc tJ chi tr! DVMTR cao hay th'p tùy thu�c vào m�c chi tr! và di+n tích rJng quy -<i. Trong khi m�c chi tr! ph� thu�c vào hi+u qu! kinh doanh cBa các công ty thBy -i+n, nên r't khó -: ki:m soát, thì di+n tích rJng quy -<i lIi ph� thu�c vào hi+u qu! qu!n lý rJng cBa các c�ng -Ang. Vi+c di+n tích rJng quy -<i cBa các nhóm h� và c�ng -Ang qua các n�m không t�ng lên mà có xu hGFng gi!m -Ang nghha vFi vi+c ngGPi dân qu!n lý chGa hi+u qu! di+n tích rJng -GRc giao. RJng vsn ti;p t�c b m't ho.c suy thoái m.c dù s& ti2n chi cho hoIt -�ng này tG3ng -&i lFn.

Liên quan -;n vi+c giám sát các hoIt -�ng qu!n lý rJng cBa qu¾ chi tr! DVMTR * c'p thôn, ban giám sát hoIt -�ng cBa BQL RC� thôn chB y;u giám sát các hoIt -�ng liên quan -;n vi+c thu chi cBa qu¾, mà h" chGa có các tiêu chí giám sát hi+u qu! qu!n lý rJng cBa BQL RC�. Vì th; hi+u qu! sU d�ng nguAn kinh phí tJ qu¾ chi tr! DVMTR cBa các c�ng -Ang chGa cao.

Cho -;n nay nguAn kinh phí tJ qu¾ chi tr! DVMTR mFi t>p trung cho hoIt -�ng tudn tra rJng và mua sZm m�t s& trang thi;t b, v>t d�ng ph�c v� công tác tudn tra và qu!n lý hành chính. Vi+c làm th; nào -: nâng cao ch't lGRng rJng chGa -GRc các bên và ngGPi dân quan tâm ngoIi trJ công tác tudn tra rJng. Th; nhGng vFi vi+c tudn tra 1-2 ldn/tháng rõ ràng là tính hi+u qu! không th: cao.

NgGPi dân không bi;t s& ti2n mình -GRc nh>n tJ chi tr! DVMTR có c& -nh và <n -nh hay không. Vi+c nh>n ti2n khác nhau gi a các nhóm trong c�ng -Ang tIo nên tâm lý ganh t, so sánh lsn nhau, trong khi chGa có c3 quan nào làm rõ c3 ch; chi tr! c�ng nhG cách tính h+ s& chi tr! d$a vào hi+u qu! cBa qu!n lý b!o v+ rJng hay nói cách khác d$a vào tr lGRng rJng. Bên cInh -ó, áp l$c và nhu cdu cho sinh k; cBa c�ng -Ang gây áp l$c lên rJng ngày càng cao. Các nhóm và các c�ng -Ang chGa có nhi2u kinh nghi+m trong vi+c phân ph&i và k; hoIch sU d�ng nguAn ti2n này -: -It hi+u qu! cao.

M.t khác, các nhóm h� và c�ng -Ang tham gia qu!n lý rJng trên -a bàn hai xã HAng ThGRng và HAng Kim không có quy ch; hay quy GFc qu!n lý rJng mà d$a vào quy ch; chi tiêu cBa qu!n lý sU d�ng qu¾ b!o v+ và phát tri:n rJng cBa t[nh. Vì th;

ngGPi dân và các bên liên quan chGa có s$ xem xét -du tG nâng cao ch't lGRng rJng -GRc giao. �.c bi+t, sau 5 n�m qu!n lý rJng theo chG3ng trình chi tr! DVMTR, vi+c -ánh giá tr lGRng rJng c�ng chGa -GRc th$c hi+n -: xác -nh các hG*ng lRi khác cho c�ng -Ang khi th$c hi+n tudn tra b!o v+ rJng.

Cho -;n nay chGa có nhi2u -ánh giá v2 t�ng trG*ng cBa rJng thông qua vi+c th� hG*ng tJ các chG3ng trình này, hay quá trình qu!n lý b!o v+ rJng cBa ngGPi dân có th$c s$ hi+u qu! hay không, tr lGRng, ch't lGRng rJng, lGu v$c thBy -i+n…có -GRc thay -p hA s3 khoán b!o v+ rJng cBa chB rJng cho các -&i tGRng nh>n khoán theo V�n b!n s& 4545/BNN-TCLN ngày 23 tháng 12 n�m 2013 cBa B� Nông nghi+p và PTNT có tiêu chí xác -nh tr lGRng rJng là vi+c -òi hgi kh&i lGRng công vi+c lFn mà -3n giá xây d$ng hA s3 th'p -ang là c!n tr*.

Vi+c xác -nh thêm các dch v� mà h+ sinh thái rJng cung c'p chGa -GRc ti;n hành. Ví d� nhG DVMTR cung c'p nGFc cho c3 s* s!n xu't và cung �ng nGFc sIch trên -a bàn huy+n. Nên chGa -a dIng -GRc các dch v� h+ sinh thái cung c'p. Các nhà máy thBy -i+n và nh ng -&i tác hG*ng lRi khác tJ rJng (du lch, thBy lRi,…) chGa s�n lòng tr! ti2n DVMTR.

H+ th&ng th$c hi+n chính sách chi tr! DVMTR tJ t[nh -;n c3 s* hoIt -�ng theo ch; -� kiêm nhi+m nên chGa nêu cao trách nhi+m trong vi+c th$c thi nhi+m v�. Ví d� HIt Ki:m lâm th$c hi+n vai trò -du m&i chi tr! cho h� gia -ình và c�ng -Ang khó -!m b!o -GRc tính khách quan và -úng -Zn v2 trách nhi+m báo cáo k;t qu! b!o v+ rJng mà -3n v này -ang chu trách nhi+m chính trGFc c3 quan c'p cao h3n v2 b!o v+ rJng. H+ th&ng giám sát hoIt -�ng qu!n lý b!o v+ rJng cBa c�ng -Ang và nhóm h� vsn còn mang tính hình th�c. ChGa có c3 quan hay -3n v nào chu trách nhi+m cho hoIt -�ng này.

HoIt -�ng qu!n lý rJng c�ng -Ang cBa 02 xã c�ng ch[ mFi dJng lIi * -i tudn tra b!o v+. �ây c�ng là tình trIng chung cho toàn huy+n A LGFi. Vi+c sU d�ng nguAn kinh phí tJ chi tr! DVMTR cho các hoIt -�ng -a dIng sinh k; và -du tG ph�c hAi rJng còn r't th'p và hdu nhG không -GRc th$c hi+n. Quan h+ gi a c�ng -Ang và rJng -GRc giao ch[ là qu!n lý b!o

v+ mà chGa -GRc m* r�ng ra thành qu!n lý sU d�ng rJng m�t cách b2n v ng.

4. K�T LU$N

Qu!n lý rJng c�ng -Ang * huy+n A LGFi tAn tIi chB y;u dGFi hình th�c là qu!n lý rJng theo c�ng -Ang và theo nhóm h�. Trong -ó, s$ tham gia cBa các nhóm h� m.c dù không theo -úng chính sách giao rJng cho c�ng -Ang dân cG thôn nhGng trong b&i c!nh kinh t; - xã h�i cBa xã HAng ThGRng thì hình th�c này hRp lý và hi+u qu! h3n so vFi qu!n lý rJng c�ng -Ang theo thôn b!n.

NhP có chG3ng trình chi tr! DVMTR mà các nhóm h� và các c�ng -Ang có -GRc s$ hG*ng lRi tr$c ti;p khi tham gia b!o v+ rJng. S$ hV trR cBa chG3ng trình này -ã phdn nào làm -�ng l$c thúc -Ey ngGPi dân tham gia qu!n lý rJng c�ng -Ang. C3 c'u thu nh>p cBa ngGPi dân thay -n th�c cBa ngGPi dân v2 vai trò cBa rJng c�ng -Ang c�ng có s$ thay -<i có lRi cho vi+c qu!n lý b!o v+.

Tuy nhiên, s$ ph&i hRp gi a các bên liên quan vFi c�ng -Ang trong quá trình qu!n lý b!o v+ rJng chGa -GRc ch.t ch}. ChGa có nhi2u sáng ki;n -: hGFng tFi qu!n lý rJng c�ng -Ang b2n v ng: ChGa chú tr"ng phát tri:n rJng mà mFi ch[ t>p trung vào -i tudn tra.

�: chính sách -i vào cu�c s&ng, ngoài t�ng cGPng vi+c ki:m tra, giám sát, cdn ph!i có hGFng dsn c� th:, s$ ch[ -Io thGPng xuyên tr$c ti;p tJ các c3 quan nhà nGFc có thEm quy2n. Có nhG v>y, vi+c tri:n khai th$c hi+n công tác chi tr! DVMTR mFi -It hi+u qu!, khuy;n khích -GRc ngGPi dân tích c$c tham gia công tác b!o v+ và phát tri:n rJng, h3n th; n a -: chính h" có -GRc cu�c s&ng <n -nh tJ ngh2 rJng. Bên cInh -ó, vi+c gZn k;t chi tr! DVMTR vFi các chG3ng trình phát tri:n sinh k; khác là h;t s�c cdn thi;t nhem tIo thêm thu nh>p b2n v ng cho các c�ng -Ang s&ng ph� thu�c vào rJng.

Cdn tIo ra các sáng ki;n -: -a dIng hóa các nguAn thu cho Qu¾ b!o v+ và phát tri:n rJng nhG xây d$ng l� trình ti;p c>n các nguAn thu ti2m n�ng tJ dch v� h+ sinh thái khác nhG chG3ng trình REDD+, du lch sinh thái, các dch v� khác có sU d�ng nGFc, b!o v+ giá tr -a dIng sinh h"c hay giá tr gia t�ng tJ rJng trAng (-nh hGFng xây d$ng rJng gV lFn, ti;p c>n vFi ch�ng ch[ rJng b2n v ng).

T�ng cGPng và hGFng -;n hoàn thành công tác giao -'t giao rJng trên -a bàn huy+n -: m"i khu rJng -2u có chB. N;u không th$c hi+n nhanh chóng vi+c này thì s} dsn -;n tình trIng gi rJng -GRc * chV này thì lIi m't rJng chV khác.


1. Công v�n s& 4545/BNN-TCLN ban hành ngày 23/12/2013. V2 vi+c khoán b!o v+ rJng và khoanh nuôi tái sinh rJng t$ nhiên.

2. C<ng thông tin -i+n tU ThJa Thiên - Hu;, 2017. B!n -A hành chính. NguAn: https://thuathienhue.gov.vn/

3. HIt Ki:m lâm huy+n A LGFi, 2017. S& li+u v2 giao -'t giao rJng.

4. Ngh -nh s& 99/2010/N�-CP cBa Chính phB ban hành ngày 24/9/2010. V2 chính sách chi tr! dch v� môi trGPng rJng.

5. Ngh -nh s& 147/2016/N�-CP cBa Chính phB ban hành ngày 02/11/2016. SUa -<i, b< sung m�t s& -i2u cBa Ngh -nh s& 99/2010/N�-CP ngày 24 tháng 9 n�m 2010 cBa Chính phB v2 chính sách chi tr! dch v� môi trGPng rJng.

6. Nguy)n Vi+t D�ng và Nguy)n H!i Vân, 2015. Chính sách chi tr! dch v� môi trGPng và tác -�ng -;n h+ th&ng qu!n tr lâm nghi+p -a phG3ng. Trung tâm Con ngGPi và Thiên nhiên.

7. PhIm Thu ThBy và c�ng s$, 2013. Chi tr! dch v� môi trGPng rJng tIi Vi+t Nam-TJ chính sách -;n th$c ti)n. Báo cáo chuyên -2 98. Bogor, Indonesia: T< ch�c Nghiên c�u Lâm nghi+p Qu&c t; (CIFOR).

8. Quy;t -nh 430/Q�-UBND////2010 cBa UBND t[nh ban hành v2 phê duy+t -2 án giao rJng cho thuê rJng t[nh ThJa Thiên - Hu; giai -oIn 2010-2014.

9. RECOFTC, 2015. Công beng, minh bIch v2 hG*ng lRi ti2n dch v� môi trGPng rJng — Gi!i pháp -: qu!n lý, b!o v+ rJng c�ng -Ang b2n v ng. Internet: https://www.recoftc.org

10. UBND xã HAng Kim, 2018. Báo cáo t<ng k;t và phG3ng hGFng phát tri:n cBa xã n�m 2018.

11. UBND xã HAng ThGRng, 2018. Báo cáo t<ng k;t và phG3ng hGFng phát tri:n cBa xã n�m 2018.

12. UBND huy+n A LGFi, 2017. K; hoIch th$c hi+n chG3ng trình gi!m nghèo b2n v ng n�m 2017. S& 11/KH-UBND.



IMPACT OF PAYIMPACT OF PAYIMPACT OF PAYIMPACT OF PAYMENT FOR FOREST ENVIMENT FOR FOREST ENVIMENT FOR FOREST ENVIMENT FOR FOREST ENVIRONMENTAL SERVICE PORONMENTAL SERVICE PORONMENTAL SERVICE PORONMENTAL SERVICE POLICY ON COMMUNITY FOLICY ON COMMUNITY FOLICY ON COMMUNITY FOLICY ON COMMUNITY FOREST REST REST REST MANAGEMENT MANAGEMENT MANAGEMENT MANAGEMENT IN A LUOI DISTRICT, IN A LUOI DISTRICT, IN A LUOI DISTRICT, IN A LUOI DISTRICT, THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN THUA THIEN ---- HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE HUE PROVINCE

Nguyen Thi Hong MaiNguyen Thi Hong MaiNguyen Thi Hong MaiNguyen Thi Hong Mai1111, Nguyen Van Minh, Nguyen Van Minh, Nguyen Van Minh, Nguyen Van Minh1111 1University of Agriculture and Forestry, Hue University

SummarySummarySummarySummary Payment for forest environmental services (PFES) is considered as one of many initiatives aimed at sustainable forest management. However, after 5 years of implementation, there are still many shortcomings in managing and using this fund of communities in community forest management. By interviewing key informants, organizing focus group discussions with representatives of community forest management boards and forest management groups, discussing with district authorities, the study has pointed out some outstanding issues in the relationship between payment for forest environmental services and community forest management. Local communities mainly use the funds for forest patrolling but there is no clear supervision of stakeholders. They also do not use PFES fund for community forest development activities. The relationship between the community and the allocated forest is just stopped in the management and protection steps, but has not been expanded into sustainable forest management. From those reasons, it can be seen that the effectiveness of the PFES policy on community forest management has not been high yet.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Forest environmental services, community forest management, participation, stakeholders, community benefit.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. Bùi Th Minh Nguy+tPi ph!n bi+n: TS. Bùi Th Minh Nguy+tPi ph!n bi+n: TS. Bùi Th Minh Nguy+tPi ph!n bi+n: TS. Bùi Th Minh Nguy+t Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 5/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 6/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 13/5/2019

�ÁNH GIÁ TÁC �*NG C�A CHÍNH SÁCH TÍN D6NG CHÍNH TH2C �!N THU NH,P PHI NÔNG NGHI'P C�A

CÁC H* GIA �ÌNH & NÔNG THÔN T1NH TRÀ VINH NguyNguyNguyNguy)n Th CEm Loan)n Th CEm Loan)n Th CEm Loan)n Th CEm Loan1111, Bùi V�n Tr, Bùi V�n Tr, Bùi V�n Tr, Bùi V�n Trnhnhnhnh2222, Hu, Hu, Hu, Hu�nh Thanh Nh�nh Thanh Nh�nh Thanh Nh�nh Thanh Nhãããã3333

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T M�c tiêu chính cBa nghiên c�u này là nhem -ánh giá tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh, qua -ó -2 xu't m�t s& khuy;n ngh nhem hV trR các t< ch�c tín d�ng chính th�c gia t�ng kh! n�ng cung c'p v&n tín d�ng cho các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh và tIo -i2u ki+n thu>n lRi cho các h� gia -ình * nông thôn ngày càng d) dàng h3n trong vi+c ti;p c>n nguAn v&n tín d�ng chính th�c. Các phân tích -GRc thi;t k; d$a trên m�t cu�c kh!o sát 323 h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh vào n�m 2018. PhG3ng pháp -GRc sU d�ng trong nghiên c�u này là th&ng kê mô t! và phân tích -i:m xu hGFng (PSM). K;t qu! GFc lGRng cho th'y chính sách tín d�ng chính th�c này tác -�ng hi+u qu! -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh; chính sách này -ã làm t�ng thu nh>p trung bình/n�m tJ phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh tJ 7,1% -;n 22%. NhG v>y, khi thu nh>p phi nông nghi+p trung bình/n�m cBa các h� gia -ình là 56 tri+u 181 ngàn -Ang thì nh ng h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh có tham gia chính sách tín d�ng chính th�c -ã t�ng thu nh>p phi nông nghi+p trung bình/n�m tJ 3,988 tri+u -Ang -;n 12,360 tri+u -Ang. TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: Chính sách tín d�ng chính th�c, -ánh giá tác -�ng, thu nh>p phi nông nghi+p.

1. �/T V0N �16

NguAn thu nh>p tJ phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t�ng lên không th: thi;u nguAn v&n chính th�c -: hV trR cho các gia -ình kinh doanh, buôn bán do hoIt -�ng nông nghi+p y;u kém dsn -;n thu nh>p th'p, ngGPi dân nông thôn ph!i d$a vào v&n tín d�ng -: c!i thi+n thu nh>p beng cách tham gia vào vi+c làm phi nông nghi+p (Nguy)n Bích �ào, 2008). Xét dGFi hình th�c chB y;u cBa tín d�ng là loIi hình cho vay thì tín d�ng chính th�c (Tín d�ng chính th�c -GRc cung c'p -;n các h� gia -ình * các vùng nông thôn thông qua hai ngân hàng nhà nGFc chính, -ó là Ngân hàng Chính sách Xã h�i Vi+t Nam (VBSP) và Ngân hàng Nông nghi+p và Phát tri:n nông thôn Vi+t Nam (VBARD). Trong -ó VBARD hoIt -�ng nhG m�t ngân hàng thG3ng mIi.) tJ ngân hàng có vai trò h;t s�c to lFn -&i vFi s$ phát tri:n nông nghi+p và kinh t; h� * nông thôn. Tín d�ng tIo -i2u ki+n phát tri:n ngành ngh2 truy2n th&ng, ngành ngh2 mFi, góp phdn gi!i quy;t vi+c làm cho ngGPi lao -�ng trong nông thôn (Nguy)n Bích �ào, 2008). Tham gia tín d�ng giúp c!i thi+n thu nh>p bình quân -du ngGPi hàng tháng cBa nông h�

1 NCS Kinh tế Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ 2 Trường Đại học Cần Thơ 3 Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Cần Thơ

lên m�c 9,5% và t[ l+ lao -�ng tham gia hoIt -�ng phi nông nghi+p * nông thôn Vi+t Nam t�ng 18,5% (�inh Phi H<, 2015). Gdn -ây, hoIt -�ng phi nông nghi+p * nông thôn -ã -GRc chú ý nhi2u h3n do lhnh v$c này -GRc coi là có nhi2u ti2m n�ng trong vi+c gi!m -ói nghèo, gi!m b't bình -¨ng, h'p th� l$c lGRng lao -�ng dG thJa ngày càng gia t�ng * nông thôn, gi!m di cG nông thôn -;n thành th và -óng góp vào t�ng trG*ng thu nh>p qu&c gia (Lanjouw, 2001). Các beng ch�ng kinh t; lGRng c�ng -ã cho th'y reng vi+c tham gia vào hoIt -�ng kinh t; phi nông nghi+p là m�t y;u t& quan tr"ng giúp gi!m nghèo và nâng cao m�c s&ng cBa các h� gia -ình nông thôn * Vi+t Nam (Pham & c�ng s$, 2010; Ravallion & Van de Walle, 2008; Van de Walle & Cratty, 2004). Do v>y, khuy;n khích s$ phát tri:n các hoIt -�ng kinh t; phi nông nghi+p và hV trR các h� nghèo tham gia vào hoIt -�ng kinh t; này -GRc coi là nh ng nhân t& c3 b!n -óng góp cho công cu�c xóa -ói gi!m nghèo * Vi+t Nam (Pham & c�ng s$, 2010; Van de Walle & Cratty, 2004). Do -ó, tín d�ng chính th�c có tác -�ng tích c$c -;n thu nh>p cBa các h� gia -ình * nông thôn -ã -GRc nhi2u tác gi! nghiên c�u, tuy nhiên tác -�ng cBa nó -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn tIi t[nh Trà Vinh vsn chGa -GRc quan tâm. Xu't phát tJ tình hình th$c t; trên, -2 tài “�ánh giá tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia

-ình * nông thôn t[nh Trà Vinh” -GRc ch"n -: nghiên c�u.


2.1. 2.1. 2.1. 2.1. PhG3ng pháp nghiên cPhG3ng pháp nghiên cPhG3ng pháp nghiên cPhG3ng pháp nghiên c�u�u�u�u

PhG3ng pháp th&ng kê mô t! và phG3ng pháp phân tích -i:m xu hGFng - PSM (Rosenbaum và Rubin, 1983) -GRc sU d�ng trong bài vi;t này nhem -ánh giá tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa ngGPi lao -�ng * nông thôn t[nh Trà Vinh tJ cu�c -i2u tra tr$c ti;p 323 h� gia -ình * nông thôn beng phG3ng pháp ch"n msu ngsu nhiên vào n�m 2018.

PhG3ng pháp phân tích PSM -GRc sU d�ng nhem so sánh gi a hai nhóm có tham gia chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn t[nh Trà Vinh và không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn t[nh Trà Vinh. Nhóm -&i ch�ng (-GRc g"i là nhóm không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c) có cùng -i:m xu hGFng (hay xác su't) vFi các nhóm xU lý (-GRc g"i là nhóm tham gia chính sách tín d�ng chính th�c) s} so sánh vFi nhau -: tìm tác -�ng trung bình là sai bi+t gi a k;t qu! cBa hai nhóm.

Tóm tZt cách th$c hi+n beng phG3ng pháp PSM (Baker, 2000 và Ravallion, 2001).

BGFc 1: Ti;n hành -i2u tra ch"n msu hai nhóm gAm nh ng h� tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c và nhóm h� không tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c tIi cùng -a bàn nông thôn t[nh Trà Vinh vFi quy mô 323 phi;u kh!o sát vào cùng thPi -i:m tháng 3 n�m 2018.

LGu ý: trong nghiên c�u này, nhóm tham gia chính sách tín d�ng chính th�c là nh ng h� ch[ có tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn mà không tham gia vào b't k� chính sách nào khác.

BGFc 2: TJ s& li+u cBa cu�c -i2u tra, xây d$ng mô hình Probit trong -ó bi;n ph� thu�c có giá tr beng 0 �ng vFi ngGPi không tham gia và là 1 �ng vFi ngGPi tham gia, còn bi;n -�c l>p là nh ng nhân t& có

th: !nh hG*ng -;n kh! n�ng tham gia vào chính sách cBa c! hai nhóm.

BGFc 3: Ti;n hành hAi qui cho mô hình Probit rAi tính giá tr d$ -oán (xác su't) cho tJng cá th: trong 2 nhóm. Giá tr xác su't d$ -oán s} nem trong kho!ng 0-1.

BGFc 4: LoIi bFt nh ng cá th: có xác su't d$ -oán quá cao ho.c quá th'p so vFi c! msu.

BGFc 5: TG3ng �ng mVi cá th: trong nhóm ngGPi tham gia, tìm m�t s& cá th: trong nhóm ngGPi không tham gia mà có xác su't d$ -oán gdn gi&ng nhau nh't rAi so sánh vFi nhau. Ch¨ng hIn, so sánh thu nh>p cBa cá th: trong nhóm ngGPi tham gia vFi thu nh>p bình quân cBa các cá th: trong nhóm ngGPi không tham gia mà có xác su't gdn gi&ng nhau nh't.

BGFc 6: Cu&i cùng tính giá tr trung bình chung beng các phG3ng pháp so sánh c>n gdn nh't; phG3ng pháp so sánh trong phIm vi hay bán kính; phG3ng pháp so sánh phân tdng hay tJng kho!ng và phG3ng pháp so sánh hIt nhân. Giá tr này là tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh.

2.2. 2.2. 2.2. 2.2. Mô hình phâMô hình phâMô hình phâMô hình phân tíchn tíchn tíchn tích

N;u các gi! -nh trên -GRc thga mãn, khi -ó tác -�ng trung bình -&i vFi nh ng ngGPi tham gia chính sách có th: GFc lGRng -GRc beng PSM nhG sau:

TOTPSM = [ ]

NguAn: Lê Vi+t Phú (2015) TOTPSM là sai l+ch trung bình gi a nhóm xU lý và

nhóm -&i ch�ng vFi tr"ng s& -GRc tính beng các phG3ng pháp so sánh khác nhau nhG phG3ng pháp so sánh c>n gdn nh't (nearest-neighbor matching); phG3ng pháp so sánh trong phIm vi hay bán kính (caliper or radius matching); phG3ng pháp so sánh phân tdng hay tJng kho!ng (stratification or interval matching) và phG3ng pháp so sánh hIt nhân (kernel and Local linear matching).

2.2.1. Ý nghha cBa các bi;n k� v"ng v2 d'u các h+ s& βi

BBBB!ng 1. !ng 1. !ng 1. !ng 1. Ý nghÝ nghÝ nghÝ nghha cBa các bi;n và k� v"ng v2 d'u các h+ s& ha cBa các bi;n và k� v"ng v2 d'u các h+ s& ha cBa các bi;n và k� v"ng v2 d'u các h+ s& ha cBa các bi;n và k� v"ng v2 d'u các h+ s& βiiii

Ký hi+u �nh nghha, -3n v tính Nghiên c�u có liên

quan D'u k� v"ng βi

Bi;n ph� thu�c Ln (thunhap PNN) Ln (t<ng thu nh>p phi nông nghi+p)

Bi;n can thi+p TGTD

Tham gia chính sách tín d�ng chính th�c, là bi;n gi!. Nh>n giá tr =1 n;u h� gia -ình có tham gia vay v&n tín d�ng chính th�c; =0 n;u h� không tham gia vay v&n tín d�ng chính th�c.

Atieno (1997), Barslund & Tarp (2008), Morduch & Haley (2001)

Bi;n -�c l>p X1 Tu<i cBa chB h�, -vt: tu<i. Quach (2005),

Nguyen (2008) -

X2 T<ng s& n�m -i h"c cBa chB h�; -vt: n�m. Mincer (1974), Pham (2013)

+

X3 Qui mô h�, beng t<ng s& nhân khEu trong h�, -vt: ngGPi.

Karttunen (2009), �inh Phi H< và Hoàng Th Thu Huy2n (2010)

-

X4 H"c v'n trung bình cBa ngGPi trG*ng thành trong h�, -vt: n�m.

�inh Phi H< (2015); Mincer (1993)

+

X5 Di+n tích -'t canh tác, -vt: công ho.c 1.000m2. �inh Phi H< và Hoàng Th Thu Huy2n (2010)

-

X6 Ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo cBa chB h�, là bi;n gi!. Nh>n giá tr =1 n;u h� có ki;n th�c làm phi nông nghi+p -ã qua -ào tIo, =0: là khác.

Mincer (1993)

X7 Thu>n lRi giao thông, là bi;n gi!; Nh>n giá tr = 1 là nh ng h� có -GPng nh$a/ho.c -GPng bê tông, = 0: không có.

Nguyên (2008) +

X8 Truy c>p Internet, là bi;n gi!; Nh>n giá tr= 1: là nh ng h� có truy c>p Internet. = 0: không.

Mishra, A., and R. Williams (2006)

+

NguAn: T<ng hRp tJ các nghiên c�u có liên quan 2.2.2. Mô hình nghiên c�u -ánh giá tác -�ng cBa

chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh

HìHìHìHình 1. Mô hình nghiên cnh 1. Mô hình nghiên cnh 1. Mô hình nghiên cnh 1. Mô hình nghiên c�u�u�u�u

3.1. Thông tin chung v3.1. Thông tin chung v3.1. Thông tin chung v3.1. Thông tin chung v2 các h� gia -2 các h� gia -2 các h� gia -2 các h� gia -ình ình ình ình * nông * nông * nông * nông thôn tthôn tthôn tthôn t[nh Trà Vinh [nh Trà Vinh [nh Trà Vinh [nh Trà Vinh

K;t qu! * b!ng 2 cho th'y t<ng h� kh!o sát là 323 h�, -� tu<i trung bình cBa chB h� là 47 tu<i, chB h� có tu<i nhg nh't là 20 tu<i và lFn nh't là 70 tu<i. H"c v'n trung bình cBa chB h� là lFp 7; chB h� có trình -� h"c v'n nhg nh't là 0, lFn nh't là trình -� thIc sh (lFp 16). Quy mô h� (s& lGRng thành viên) trung bình trong gia -ình là 4 ngGPi, s& lGRng th'p nh't là 1 ngGPi và có h� -It cao nh't là 9 ngGPi. H"c v'n trung bình cBa nh ng ngGPi trG*ng thành khác trong h� là lFp 7 và cao nh't là -Ii h"c; mVi h� trung

bình có 6 công -'t (6.000 m2/h�), có h� -It -;n m�c cao nh't là 50 công -'t (50.000 m2); tuy nhiên vsn còn vài h� gia -ình không có -'t (theo msu -i2u tra còn 6 h� không có -'t). ChB h� có kinh nghi+m làm ngành ngh2 phi nông nghi+p qua -ào tIo ch[ chi;m 0,096 t�c 9,6%. T³ l+ h� gia -ình có -GPng giao thông thu>n lRi chi;m 0,688 t�c 68,8%. T³ l+ h� gia -ình * nông thôn Trà Vinh có truy c>p Internet là 0,142 chi;m 14,2%. T<ng thu nh>p trung bình tJ phi nông nghi+p cao nh't cBa h� là 300 tri+u -Ang/n�m nhGng thu nh>p phi nông nghi+p trung bình cBa các nông h� t[nh Trà Vinh còn th'p, ch[ -It 56,181 tri+u -Ang/n�m vFi 283 h� có thu nh>p phi nông nghi+p.

BBBB!ng 2. Th&ng kê mô t! d li+u có liên quan!ng 2. Th&ng kê mô t! d li+u có liên quan!ng 2. Th&ng kê mô t! d li+u có liên quan!ng 2. Th&ng kê mô t! d li+u có liên quan

STT Các bi;n N Nhg nh't LFn nh't Trung bình

�� l+ch chuEn

1 Tu<i cBa chB h� (tu<i) 323 20 70 47 11,000 2 S& n�m h"c cBa chB h� (n�m) 323 0 16 7 3,719 3 Quy mô h� (ngGPi) 323 1 9 4 1,199

4 H"c v'n trung bình cBa nh ng ngGPi trG*ng thành khác trong h� (n�m)

323 0 16 7 3,491

5 Di+n tích -'t cBa h� (công ho.c 1.000 m2)

323 0 50 6 7,900

6 Ki;n th�c làm PNN qua -ào tIo cBa chB h�

323 0 1 0,096 0,295

7 Thu>n lRi giao thông 323 0 1 0,688 0,464 8 Truy c>p Internet 323 0 1 0,142 0,350

9 T<ng thu nh>p phi nông nghi+p (tri+u -Ang)

283 0 300 56,181 48,127

NguAn: T<ng hRp tJ k;t qu! kh!o sát, n�m 2018 3.2. S3.2. S3.2. S3.2. S$ tham gia và không tham gia tín d�ng $ tham gia và không tham gia tín d�ng $ tham gia và không tham gia tín d�ng $ tham gia và không tham gia tín d�ng

chính thchính thchính thchính th�c cBa các nông h��c cBa các nông h��c cBa các nông h��c cBa các nông h�

BBBB!ng 3. S& h� tham gia và không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c tIi nông thôn t[nh Trà Vinh!ng 3. S& h� tham gia và không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c tIi nông thôn t[nh Trà Vinh!ng 3. S& h� tham gia và không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c tIi nông thôn t[nh Trà Vinh!ng 3. S& h� tham gia và không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c tIi nông thôn t[nh Trà Vinh Tham gia chính sách tín d�ng chính

th�c trGFc khi -Ga vào mô hình PSM

Tham gia chính sách tín d�ng chính th�c sau khi -Ga

vào mô hình PSM Tham gia/không tham gia

S& h� T³ l+ (%) S& h� T³ l+ (%) 1. Tham gia chính sách tín d�ng chính th�c

95 29,4 95 42

2. Không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c

228 70,6 226 58

T<ng 323 100,0 321 100

NguAn: T<ng hRp tJ k;t qu! kh!o sát, n�m 2018 Theo b!ng 3 ta có: VFi 323 h� tham gia kh!o sát

thì có 95 h� tham gia chính sách tín d�ng chính th�c và 228 h� không tham gia chính sách tín d�ng chính

th�c. K;t qu! chIy mô hình PSM thu -GRc là các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh tham gia chính sách -GRc -i2u ch[nh * m�c -� hRp lý; t<ng s& h�

-GRc -i2u ch[nh là 321, trong -ó có 95 h� tham gia chính sách tín d�ng chính th�c, chi;m 42% và 226 h�

không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn t[nh Trà Vinh, chi;m 68,6%.

BBBB!ng 4. Các y;u t& !nh hG*ng -;n s$ tha!ng 4. Các y;u t& !nh hG*ng -;n s$ tha!ng 4. Các y;u t& !nh hG*ng -;n s$ tha!ng 4. Các y;u t& !nh hG*ng -;n s$ tham gia chính sách tín dm gia chính sách tín dm gia chính sách tín dm gia chính sách tín d�ng chính th�c cBa các h� gia -�ng chính th�c cBa các h� gia -�ng chính th�c cBa các h� gia -�ng chính th�c cBa các h� gia -ình ình ình ình * * * * nông thôn tnông thôn tnông thôn tnông thôn t[nh Trà Vinh[nh Trà Vinh[nh Trà Vinh[nh Trà Vinh

Bi;n -�c l>p Coef. P>|z| Dy/dx (%) P>|z|

X1: Tu<i 0,014 0,065* 0,48 0,065*

X2: S& n�m h"c cBa chB h� (n�m) 0,009 0,743 0,29 0,743

X3: Quy mô h� (ngGPi) 0,068 0,288 2,31 0,288

X4: H"c v'n trung bình cBa nh ng ngGPi trG*ng thành khác trong h� (n�m)

-0,003 0,918 -0,09 0,918

X5: Di+n tích -'t cBa h� (công ho.c 1.000 m2)

0,000 0,068* 0,00064 0,068*

X6: Ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo cBa chB h�

0,527 0,047 19,58 0,059*

X7: Thu>n lRi giao thông 0,318 0,057* 10,43 0,047**

X8: Truy c>p Internet -0,202 0,408 -6,59 0,385

Cons -1,649 0,001

N 323

�� chính xác cBa mô hình 70,9

Log likelihood -187,10

Pseudo R2 0,0438

NguAn: T<ng hRp tJ k;t qu! kh!o sát, n�m 2018

Ghi chú: **p<5%; *p<10% B!ng 4 cho th'y mô hình có -� chính xác là

70,9%; Log likelihood = - 187,1; Pseudo R2 = 0,0438 vFi 2 m�c ý nghha tJ 5% và 10%. S& li+u -GRc xU lý beng phdm m2m Stata.

VFi 8 bi;n -�c l>p -Ga vào mô hình -ó là tu<i; s& n�m h"c cBa chB h�; quy mô h�; h"c v'n trung bình cBa nh ng ngGPi trG*ng thành khác trong h�; di+n tích -'t cBa h�; ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo; thu>n lRi giao thông; truy c>p Internet ta có 4 bi;n có ý nghha th&ng kê -ó là: tu<i, di+n tích -'t cBa h�; ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo; thu>n lRi giao thông có !nh hG*ng -Ang bi;n -;n s$ tham gia vào chính sách tín d�ng cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh c� th: nhG sau:

- Tu<i có !nh hG*ng -Ang bi;n -;n s$ tham gia chính sách tín d�ng chính th�c. ChB h� có -� tu<i càng cao thì tham gia vào chính sách càng nhi2u vFi

m�c ý nghha 10%. Khi tu<i cBa chB h� t�ng lên 1 tu<i thì kh! n�ng tham gia vào chính sách t�ng 0,48%.

- Di+n tích -'t có !nh hG*ng -Ang bi;n vFi s$ tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn vFi m�c ý nghha 10%, n;u h� có di+n tích -'t s!n xu't t�ng lên 1 công hay 1.000 m2 thì kh! n�ng ti;p c>n -GRc chính sách tín d�ng chính th�c t�ng 0,00064% (con s& này t�ng r't th'p).

- Ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo cBa chB h� có !nh hG*ng -Ang bi;n -;n s$ tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn t[nh Trà Vinh * m�c ý nghha 5%, -i2u này c�ng cho th'y reng, khi chB h� có ki;n th�c làm phi nông nghi+p qua -ào tIo thì kh! n�ng tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c t�ng 19,58%.

- Thu>n lRi giao thông có !nh hG*ng -Ang bi;n -;n vi+c tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c

cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh * m�c ý nghha 5%, khi h� -GRc thu>n lRi giao thông thì kh! n�ng tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c t�ng 10,43%.

3.3. Tính toán hi3.3. Tính toán hi3.3. Tính toán hi3.3. Tính toán hi+u qu! can thi+p cBa mô h+u qu! can thi+p cBa mô h+u qu! can thi+p cBa mô h+u qu! can thi+p cBa mô hìnhìnhìnhình

Ti;p theo nh ng n�i dung -GRc trình bày * phdn trên, hi+u qu! can thi+p cBa mô hình -GRc trình bày b!ng 5.

BBBB!ng 5. Hi+u qu! can thi+p b!ng 5. Hi+u qu! can thi+p b!ng 5. Hi+u qu! can thi+p b!ng 5. Hi+u qu! can thi+p bình quânình quânình quânình quân

PhG3ng pháp

n (s& h� tham gia

chính sách)

n (s& h� không tham

gia chính sách)

ATT

So sánh bán kính (attr)

9 194 7,1%

HIt nhân (attk)

95 226 8,1%

NguAn: T<ng hRp tJ k;t qu! kh!o sát, n�m 2018 B!ng 5 cho th'y tác -�ng cBa chính sách tín

d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh theo 2 phG3ng pháp so sánh bán kính và so sánh hIt nhân thì hi+u qu! cBa s$ can thi+p vào chính sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa nông h� tIi Trà Vinh dao -�ng * nhi2u m�c khác nhau. K;t qu! này cho th'y reng khi tham gia chính sách tín d�ng chính th�c, các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh -ã t�ng thu nh>p phi nông nghi+p trung bình tJ 7,1% -;n 8,1% so vFi h� không tham gia chính sách tín d�ng chính th�c. C� th:, theo phG3ng pháp so sánh bán kính (attr) thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� t�ng trung bình là 7,1% và theo phG3ng pháp hIt nhân (attk) thì thu nh>p phi nông nghi+p cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh t�ng trung bình là 8,1%.

3.4. Ki3.4. Ki3.4. Ki3.4. Ki:m tra -� tin c>y cBa mô h:m tra -� tin c>y cBa mô h:m tra -� tin c>y cBa mô h:m tra -� tin c>y cBa mô hình ình ình ình

BBBB!n!n!n!ng 6. Kig 6. Kig 6. Kig 6. Ki:m tra -� tin c>y cBa hi+u qu! can thi+p :m tra -� tin c>y cBa hi+u qu! can thi+p :m tra -� tin c>y cBa hi+u qu! can thi+p :m tra -� tin c>y cBa hi+u qu! can thi+p bình quânbình quânbình quânbình quân

Ln(TTN) Coef. P>|z|

SATT 0,22 0,064

NguAn: XU lý tJ k;t qu! kh!o sát, n�m 2018 Ghi chú: Ln(TTN): ln t<ng thu nh>p Theo b!ng 6, khi ki:m tra tác -�ng cBa chính

sách tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p cBa h� gia

-ình * nông thôn t[nh Trà Vinh vFi 8 bi;n -Ga vào mô hình dGFi tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c theo phG3ng pháp ki:m tra -� tin c>y cBa hi+u qu! can thi+p bình quân cho th'y mô hình trên có giá tr P>|z| =0,064 thga m�c ý nghha 10% vFi 323 h� quan sát. Tác -�ng cBa chính sách tín d�ng chính th�c làm t�ng thu nh>p là 22% cBa các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh khi các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c vFi m�c ý nghha 10%.

3.5. �3.5. �3.5. �3.5. �ánh giá tác -ánh giá tác -ánh giá tác -ánh giá tác -�ng cBa chính sách tín d�ng �ng cBa chính sách tín d�ng �ng cBa chính sách tín d�ng �ng cBa chính sách tín d�ng chính thchính thchính thchính th�c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia �c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia �c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia �c -;n thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia ----ình ình ình ình * nông thôn t[nh Trà Vinh * nông thôn t[nh Trà Vinh * nông thôn t[nh Trà Vinh * nông thôn t[nh Trà Vinh

Chính sách tín d�ng chính th�c có tác -�ng -;n s$ tham gia vào vi+c làm phi nông nghi+p * nông thôn t[nh Trà Vinh. Chính sách này có kh! n�ng làm t�ng s$ tham gia cBa ngGPi lao -�ng vào vi+c làm phi nông nghi+p * nông thôn t[nh Trà Vinh. Khi tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c * nông thôn t[nh Trà Vinh, thu nh>p phi nông nghi+p cBa h� gia -ình t�ng kho!ng 7,1% - 22%.

Chính vì v>y, vFi thu nh>p phi nông nghi+p trung bình cBa h� gia -ình là 56,181 tri+u -Ang/n�m thì mVi h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh khi tham gia vào chính sách tín d�ng chính th�c s} có thu nh>p phi nông nghi+p t�ng thêm trung bình hàng n�m tJ 3,988 tri+u -Ang/n�m -;n 12,360 tri+u -Ang/n�m.

4. K�T LU$N VÀ KHUY�N NGH4

Chính sách tín d�ng chính th�c có tác -�ng tích c$c làm t�ng thu nh>p phi nông nghi+p cho các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh; tác -�ng này s} góp phdn !nh hG*ng tích c$c -;n kh! n�ng kích thích các h� gia -ình * nông thôn tham gia vào hoIt -�ng phi nông nghi+p.

Do -ó, -: góp phdn hV trR các t< ch�c tín d�ng chính th�c gia t�ng kh! n�ng cung c'p v&n tín d�ng cho các h� gia -ình * nông thôn t[nh Trà Vinh và tIo -i2u ki+n thu>n lRi cho các h� gia -ình * nông thôn ngày càng d) dàng h3n trong vi+c ti;p c>n nguAn v&n tín d�ng chính th�c -2 tài này có m�t s& khuy;n ngh c� th: nhG sau:

- Chính quy2n -a phG3ng cdn quan tâm và tIo -i2u ki+n thu>n lRi cho chB h� có -� tun nguAn v&n tín d�ng chính th�c * nông thôn; chB -�ng m* các khóa -ào tIo ngh2 phi nông nghi+p ngZn hIn ho.c dài hIn cho các h� gia

-ình * nông thôn. Bên cInh -ó, chính quy2n -a phG3ng cdn xây d$ng nhi2u công trình -GPng giao thông nông thôn beng cách tr$c ti;p -du tG xây d$ng ho.c kêu g"i nhân dân cùng tham gia vào nh ng công trình giao thông * nông thôn.

- Chính quy2n -a phG3ng có nh ng chính sách tIo thu>n lRi cho các h� gia -ình * nông thôn Trà Vinh d) dàng ti;p c>n v&n tín d�ng chính th�c tJ các t< ch�c tín d�ng nhG Gu -ãi lãi su't, kéo dài thPi hIn cho vay, nâng cao nguAn v&n vay cho các h� gia -ình có kh! n�ng tham gia vào lhnh v$c phi nông nghi+p.


1. Atieno, R. (1997). Determinants of credit demand by smallholder farmers in Kenya: An empirical analysis. Der Tropenlandwirt, 98, 63-71.

2. Barslund, M., & Tarp, F. (2008). Formal and informal rural credit in four provinces of Vietnam. Journal of Development Studies, 44, 485-503.

3. �inh Phi H< & �ông ��c (2015). Tác -�ng tín d�ng chính th�c -;n thu nh>p cBa nông h� * Vi+t Nam. TIp chí Phát tri:n Kinh t;, 26(2), 65-82.

4. �inh Phi H< và Hoàng Th Thu Huy2n (2010). M�t s& gi!i pháp nhem nâng cao thu nh>p cBa nông h� vùng trung du * t[nh Phú Th". TIp chí Phát tri:n Kinh t; s& 236.

5. Karttunen, K. A. (2009). Rural income generation and diversification: A case study in eastern Zambia. Finland: Rural Development Consultant.

6. Lanjouw. J. O. and Lanjouw. P. (2001). The Rural Non-farm Sector: Issues and Evidence from Developing Countries. Agricultural Economics 26(1): 1-23.

7. Le Trung Hieu and Pham Tien Thanh (2017). Formal Credit and its Impact on Income - Evidence from the Poor Households in Vietnam. American Journal of Applied Sciences, 14 (7): 718.725.

8. Lê Vi+t Phú (2016). �ánh giá tác -�ng chính sách - PhG3ng pháp PSM - Kinh t; lGRng �ng d�ng. ChG3ng trình gi!ng dIy kinh t; Fulbright.

9. Long Beach, CA. Available at http:// ageconsearch.umn.edu (accessed January 2010).

10. Morduch, J., & Haley, B. (2001). Analysis of the effects of microfinance on poverty reduction (NYU Wagner Working Paper).

11. Mishra, A., and R. Williams. 2006. Internet Access and Use by Farm Households. Paper presented at the American Agricultural Economics Association’s annual meetings [https:// www.researchgate.net/publication/23506388_Internet_Access_and_Use_by_Farm_Households] [ngày c>p nh>t 22/7/2018]

12. Mincer, J. A. (1974). Schooling, experience, and earnings. Cambridge, MA: National Bureau of Economic Research, Inc.

13. Nguy)n Bích �ào (2008). Vai trò cBa tín d�ng -&i vFi s$ phát tri:n kinh t; nông thôn. TIp chí Công thG3ng, s& tháng 7 n�m 2008 trang 30 — 32.

14. Nguyen, V. C. (2008). Is a governmental microcredit program for the poor really pro-poor? Evidence from Vietnam. The Developing Economies, 46, 151-187.

15. Pham, T. H., Bui, A. T., & Dao, L. T. (2010). Is nonfarm diversification a way out of poverty for rural households? Evidence from Vietnam in 1993-2006 (PMMA Working Paper 2010-17).

16. Paul R. Rosenbaum, Donald B. Rubin (1983). The central Role of the Propensity Score in Observational Studies for Causal Effects. Biometrika. Volume 70, Issue 1, 41-55.

17. Pham, B. D. (2013). Reviewing the development of rural finance in Vietnam. Journal of Economics and Development, 15, 121-136.

18. Quach, M. H. (2005). Access to finance and poverty reduce: An application to rural Vietnam (lu>n án ti;n sh, �Ii h"c Birmingham, Anh).

19. Ravallion, M., & Van de Walle, D. (2008). Does rising landlessness signal success or failure for Vietnam’s agrarian transition?. Journal of Development Economics, 87(2), 191-209.

20. Todaro, M. P., 1969. A model of Labour Migration and Urban Unemployment in Less Developed Contries. American Economic Review 59: 138 — 148.

21. Van de Walle, D., & Cratty, D (2004). Is the emerging non-farm market economy the route out of poverty in Vietnam?’, Economics of Transition, 12(2), 237-274.



EVALUATE THE IMPACT OF OFFICIAL CREDIT POLICY ON NONEVALUATE THE IMPACT OF OFFICIAL CREDIT POLICY ON NONEVALUATE THE IMPACT OF OFFICIAL CREDIT POLICY ON NONEVALUATE THE IMPACT OF OFFICIAL CREDIT POLICY ON NON----FARM INCOME OF RURAL FARM INCOME OF RURAL FARM INCOME OF RURAL FARM INCOME OF RURAL HOUSEHOLDS IN TRA VINH PROVINCEHOUSEHOLDS IN TRA VINH PROVINCEHOUSEHOLDS IN TRA VINH PROVINCEHOUSEHOLDS IN TRA VINH PROVINCE

Nguyen Thi Cam Loan, Bui Van Trinh, Huynh ThanNguyen Thi Cam Loan, Bui Van Trinh, Huynh ThanNguyen Thi Cam Loan, Bui Van Trinh, Huynh ThanNguyen Thi Cam Loan, Bui Van Trinh, Huynh Thanh Nhah Nhah Nhah Nha

SummarySummarySummarySummary The main objective of this paper is to assess the impact of official credit policy on non-farm income of rural households in Tra Vinh province; thereby, some recommendations are proposed to support the official credit institutions to increase their ability to provide credits to rural households in Tra Vinh and facilitate rural households with more access to official credits. The analysis is based on a survey of 323 rural households in Tra Vinh province in 2018. The method used in this study is descriptive statistics and propensity score matching (PSM). Estimated results suggested that this official credit policy has a positive effect on the non-farm income of rural households in Tra Vinh; and that it has increased the average annual income from non-farm households in rural Tra Vinh province from 7.1% to 22%. Thus, while the average non-farm household income per year is 56,181,000dong, households in rural Tra Vinh province who participate in official credit policy have increased their average non-farm annual income from 3,988,000 dong to 12,360,000 dong.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Evaluate the impact, on non-farm income, official credit policy.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. DG3ng Ng"c ThíPi ph!n bi+n: TS. DG3ng Ng"c ThíPi ph!n bi+n: TS. DG3ng Ng"c ThíPi ph!n bi+n: TS. DG3ng Ng"c Thí Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 13/12/2018 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 14/01/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 21/01/2019

K!T QU CI THI'N MÔI TR�4NG VÀ THU NH,P C�A MÔ HÌNH NUÔI CÁ S;C R<N V9I BÈO

VÀ )C B��U �EN NguyNguyNguyNguy))))n Thanh Giaon Thanh Giaon Thanh Giaon Thanh Giao1111, DG3ng Trí D, DG3ng Trí D, DG3ng Trí D, DG3ng Trí D�ng�ng�ng�ng1111, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th, Bùi Th Nga Nga Nga Nga1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Nghiên c�u -GRc th$c hi+n nhem -ánh giá k;t qu! c!i thi+n môi trGPng và thu nh>p cBa mô hình biogas k;t hRp nuôi cá s.c ren (Trichopodus pectoralis) vFi bèo (Pistia stratiotes) và &c (Pila occidentalis) tIi xã Thu>n HGng, huy+n Long M¾, t[nh H>u Giang. V2 m.t môi trGPng, nGFc th!i sau khi -GRc xU lý beng túi B biogas có nAng -� các ch't ô nhi)m cao (COD, N-NH4

+, TKN, TP ldn lGRt là 1967,2±132,9 mg/L, 127,3±4,8 mg/L, 576,4±10,6 mg/L và 423,9±49,3 mg/L) không -It tiêu chuEn x! th!i vào nguAn ti;p nh>n là nGFc sông. Tuy nhiên, nGFc th!i này sau khi -i qua h+ th&ng ao nuôi bèo-&c-cá thì nAng -� các ch't ô nhi)m trong nGFc th!i sau túi B biogas gi!m -It giá tr tG3ng �ng là 35,4±7,2 mg/L, 1,9±0,6 mg/L, 11,5±2,3 mg/L và 1,6±0,5 mg/L. H+ th&ng ao nuôi k;t hRp -ã gi lIi GFc tính -;n 99% lGRng ch't th!i và nGFc trong ao phù hRp cho s$ phát tri:n cBa cá, &c và các loài sinh v>t khác. Bên cInh -ó, thu nh>p t�ng thêm trung bình mVi tháng cBa h� gia -ình k: tJ tháng th� sáu là 983.000 -Ang/tháng. K;t qu! -ã ch[ ra reng h+ th&ng ao nuôi k;t hRp -ã xU lý nGFc th!i hi+u qu! và còn -GRc t>n d�ng -: nuôi cá, &c góp phdn gi!i quy;t v'n -2 môi trGPng * nông thôn và c!i thi+n sinh k; cBa nông h�. Chính quy2n -a phG3ng cdn có chính sách hV trR vay v&n, t>p hu'n k¾ thu>t v2 vi+c lZp -.t và v>n hành túi B biogas, <n -nh -du ra cBa s!n phEm tJ mô hình. Trong tG3ng lai, cdn ti;p t�c nghiên c�u tính b2n v ng và kh! n�ng nhân r�ng mô hình biogas k;t hRp nuôi cá s.c ren vFi bèo-&c trên -a bàn t[nh H>u Giang và vùng có -i2u ki+n tG3ng t$. TTTTJ khóaJ khóaJ khóaJ khóa: : : : Biogas, cá s.c ren, &c bG3u -en, bèo tai tGRng, c!i thi+n môi trGPng và thu nh>p.

1. �/T V0N �1

7TIi Vi+t Nam, -.c bi+t là -Ang beng sông CUu Long (�BSCL) ch't th!i trong s!n xu't nông nghi+p là v'n -2 -GRc nhi2u ngGPi quan tâm. Báo cáo hi+n trIng môi trGPng qu&c gia giai -oIn 2011-2015 GFc tính mVi n�m tIi khu v$c nông thôn phát sinh h3n 76 tri+u t'n r3m rI và kho!ng 47 tri+u t'n ch't th!i ch�n nuôi. Trong -ó, có kho!ng 40-50% lGRng ch't th!i ch�n nuôi -GRc xU lý, s& còn lIi th!i tr$c ti;p ra nguAn ti;p nh>n (ao, hA, kênh, rIch) và có -;n gdn 70% ch't th!i sau trAng tr"t chGa qua xU lý. Th$c trIng này -ã và -ang gây s�c ép -&i vFi môi trGPng s&ng cBa con ngGPi và môi trGPng t$ nhiên. Vi+c s!n xu't thân thi+n vFi môi trGPng và t>n d�ng nguAn th!i tJ nông nghi+p là m�t gi!i pháp ngày càng -GRc quan tâm áp d�ng * nhi2u -a phG3ng. SU d�ng túi B biogas trong xU lý ch't th!i ch�n nuôi -ã gi!i quy;t -GRc v'n -2 môi trGPng và c!i thi+n sinh k; cho nông h� (Nguy)n H u Chi;m và Eiji Matsubara, 2012; Bùi Th Nga và ctv, 2016, 2017). Tuy nhiên, nGFc th!i biogas (nGFc sau biogas) có hàm lGRng

1 Khoa Môi trường & Tài nguyên Thiên nhiên, Trường Đại học Cần Thơ

ch't h u c3, -Im và lân vGRt ngGÀng cho phép -GRc th!i ra thBy v$c ti;p nh>n (Bùi Th Nga và ctv, 2015); n;u x! th!i tr$c ti;p ra nguAn ti;p nh>n có th: gây ra nhi2u v'n -2 không mong mu&n v2 môi trGPng (Nguy)n Th Ki2u PhG3ng, 2011). T>n d�ng các dGÀng ch't trong nGFc sau biogas cho s$ phát tri:n n�ng su't sinh h"c s3 c'p trong ao nuôi thBy s!n * qui mô nông h� -ã góp phdn hIn ch; gây ô nhi)m cho nguAn ti;p nh>n (Lê Hoàng Vi+t & Nguy)n Võ Châu Ngân, 2015). Nghiên c�u mô hình nuôi thBy s!n k;t hRp vFi biogas-bèo-&c -ã -GRc th$c hi+n tJ tháng 9/2017 -;n 9/2018 tIi nông h� xã Thu>n HGng, huy+n Long M¾, t[nh H>u Giang nhem -ánh giá k;t qu! c!i thi+n v2 môi trGPng -GRc xác -nh d$a vào nhu cdu oxy hóa h"c (COD), t<ng -Im (TKN), -Im amôn (N-NH4

+) và t<ng lân (TN) trong nGFc th!i biogas, nGFc ao nuôi và nGFc sông; c!i thi+n thu nh>p cBa mô hình -GRc -ánh giá thông qua tính toán chi phí -du vào và chi phí -du ra cBa mô hình. K;t qu! -ánh giá mô hình làm c3 s* -: các nhà qu!n lý xem xét và -2 ra các chính sách phù hRp nhem phát tri:n sinh k; và gi!i quy;t v'n -2 ô nhi)m * nông thôn.

2.1. B2.1. B2.1. B2.1. B& trí thí nghi+m& trí thí nghi+m& trí thí nghi+m& trí thí nghi+m

Mô hình gAm h+ th&ng túi biogas và ao nuôi bèo tai tGRng, &c bG3u -en, cá s.c ren, ao nuôi nh>n nGFc th!i tJ h+ th&ng biogas thay th; th�c �n CP (Hình 1).

Hình 1. SHình 1. SHình 1. SHình 1. S3 -3 -3 -3 -A b& trí thí nghi+mA b& trí thí nghi+mA b& trí thí nghi+mA b& trí thí nghi+m

H+ th&ng biogas gAm có túi ch�a phân (chi2u dài 10 m) và túi ch�a khí (chi2u dài 5 m). H+ th&ng sinh khí <n -nh là khi túi ch�a phân và túi ch�a khí c�ng tròn thông thGPng kho!ng 15-20 ngày sau khi lZp. Ao nuôi có -� sâu 1,5 m, m.t ao tr&ng, không b cây che phB. D$a vào -ha secchi -o -� trong và màu sZc -: xác -nh dinh dGÀng trong ao nhi2u hay ít; ti;n hành nIo vét ao, bZt h;t cá tIp và v+ sinh chung quanh bP ao, sau -ó tát cIn ao và bón vôi, ph3i -áy ao 2 — 3 ngày sau -ó l'y nGFc vào ao. Khi màu sZc và -� trong phù hRp thì ti;n hành th! bèo, &c và cá. Bèo khi th! -GRc ép lIi m�t phdn ao -: tIo thông thoáng cho ao. Thông tin v2 ao nuôi, m>t -� &c, cá và bèo -GRc trình bày trong b!ng 1.

BBBB!ng 1. Thông tin v2 !ng 1. Thông tin v2 !ng 1. Thông tin v2 !ng 1. Thông tin v2 mô hìnhmô hìnhmô hìnhmô hình H" và tên

chB h� �a ch[

Di+n tích ao (m2)

S& &c th! (con)

S& cá th! (con)

S& heo Trung bình nGFc

th!i vào ao

Nguy)n V�n Ng"c

Xã Thu>n HGng, Long M¾, H>u

Giang 200 4000 1400

4 con nái 150 kg

1 m3/ngày (5 L/m2.ngày)

2.2. PhG3ng pháp thu m2.2. PhG3ng pháp thu m2.2. PhG3ng pháp thu m2.2. PhG3ng pháp thu msu su su su

2.2.1. �&i vFi msu nGFc

Msu nGFc ao (sông) -GRc thu * -� sâu 20 — 30 cm tính tJ m.t nGFc. Msu nGFc -GRc thu theo chi2u dài cBa ao (sông) gAm 3 msu t< hRp, trong -ó msu t< hRp là 3 msu -3n (1 msu * gi a dòng, 1 msu * 1/4 chi2u r�ng cBa ao tJ bP bên trái và 1 msu * 1/4 chi2u r�ng cBa ao tJ bP bên ph!i); nGFc sông -GRc thu trên -oIn sông ti;p nh>n nGFc và cung c'p nGFc cho ao nuôi. Các bình thu msu -GRc ghi kí hi+u và thPi gian thu msu rõ ràng. Sau khi thu msu -GRc gi lInh * nhi+t -� 20C - 40C và ti;n hành phân tích trong 3 ngày. ThPi gian thu msu -GRc chia làm 3 -Rt mVi -Rt cách nhau 30 ngày.

2.2.2. �&i vFi sinh kh&i bèo và t�ng trG*ng cBa &c và cá

Thu msu bèo: �.t ô tiêu chuEn 1 m2 xu&ng phdn bèo -ã -GRc ép lIi. Thu toàn b� bèo trong ô và -: ráo, thu 3 ô tiêu chuEn -Ii di+n cho bèo -ang sinh trG*ng trong ao.

�&i vFi s$ t�ng trG*ng cBa &c, &c -GRc vRt -: cân kh&i lGRng * 7 thPi -i:m khác nhau bao gAm: -Rt 1 (7/1/2018), -Rt 2 (7/2/2018), -Rt 3 (17/3/2018), -Rt 4 (17/4/2018), -Rt 5 (17/5/2018), -Rt 6 (17/6/2018) và -Rt 7 (17/7/2018). Cá -GRc dùng

ch�p -: bZt, không gây xây xát cho cá. BZt 10 con cá cân kh&i lGRng trong 1 ldn -o, thPi gian -o tG3ng t$ nhG xác -nh &c. Sau thu hoIch cá và &c -GRc thu mVi msu kho!ng 300 g tr lInh mang v2 gUi msu phân tích tIi Trung tâm Ch't lGRng Nông Lâm ThBy s!n Vùng 6 tIi 386C Cách mIng tháng 8, phGPng Bùi H u Nghha, qu>n Bình ThBy, TP. Cdn Th3.

2.3. PhG3ng pháp phân tích và x2.3. PhG3ng pháp phân tích và x2.3. PhG3ng pháp phân tích và x2.3. PhG3ng pháp phân tích và xU lU lU lU lý sý sý sý s& li+u & li+u & li+u & li+u 2.3.1. PhG3ng pháp phân tích msu Các phG3ng pháp phân tích msu nGFc -GRc trình

bày * b!ng 2.

Kh&i lGRng tG3i cBa bèo là trung bình kh&i lGRng cBa 3 ô bèo (g/m2). Kh&i lGRng khô: Cân túi gi'y chuyên d�ng và 0,5 kg bèo tG3i (M1), s'y khô * nhi+t -� 1050C -;n kh&i lGRng không -<i, sau -ó -Ga vào bình hút Em cho -;n khi tr* v2 nhi+t -� phòng và -em cân -; xác -nh kh&i lGRng (M2). Kh&i lGRng khô là trung bình hi+u s& gi a (M1) và (M2) cBa 3 msu bèo (g/m2). Cách tính sinh kh&i tG3i và khô cBa bèo trong ao:

Sinh kh&i tG3i = (Trung bình kh&i lGRng tG3i * di+n tích có bèo)/di+n tích ao.

Sinh kh&i khô = (Trung bình kh&i lGRng khô * di+n tích có bèo)/di+n tích ao.

Cách tính t!i lGRng ch't ô nhi)m:

T!i lGRng ch't ô nhi)m (mg/m2.ngày) = NAng -� ch't ô nhi)m (mg/L) * Trung bình lGRng nGFc th!i vào ao (L/m2.ngày).

BBBB!ng 2. PhG3ng pháp phân tích các ch[ t!ng 2. PhG3ng pháp phân tích các ch[ t!ng 2. PhG3ng pháp phân tích các ch[ t!ng 2. PhG3ng pháp phân tích các ch[ tiêu -ánh giá iêu -ánh giá iêu -ánh giá iêu -ánh giá chchchch't lGRng nGFc (APHA, 1998)'t lGRng nGFc (APHA, 1998)'t lGRng nGFc (APHA, 1998)'t lGRng nGFc (APHA, 1998)

Xác -nh kh&i lGRng cá và &c -GRc -o beng cân -i+n tU, ghi nh>n s& li+u.

2.3.2. PhG3ng pháp xU lý s& li+u

Các s& li+u sau khi phân tích -GRc t<ng hRp và xU lý beng phdn m2m Microsoft Excel 2010. Phdn m2m IBM SPSS statistics for Windows, Version 20.0 (IBM Corp., Armonk, NY, USA) -GRc sU d�ng -: phân tích ANOVA, so sánh s$ khác bi+t gi a các v trí trong mô hình qua phép ki:m -nh Duncan * m�c ý nghha 5%.

3. K�T QU� VÀ TH�O LU$N

3.1. �3.1. �3.1. �3.1. �....c tính nGc tính nGc tính nGc tính nGFFFFc thc thc thc th!!!!i biogas, nGi biogas, nGi biogas, nGi biogas, nGFFFFc ao nuôi và c ao nuôi và c ao nuôi và c ao nuôi và nGnGnGnGFFFFc sông nguc sông nguc sông nguc sông nguAAAAn tin tin tin ti;;;;p nhp nhp nhp nh>>>>n n n n

Giá tr pH cBa nGFc th!i, nGFc ao và nGFc sông (nguAn ti;p nh>n) dao -�ng trong kho!ng trung tính 7,12 — 7,25 và không có s$ khác bi+t gi a các v trí (p>0,05). Giá tr pH cBa nGFc th!i, ao và sông -It giá tr giFi hIn cho phép cBa QCVN 08-MT: 2015/BTNMT là 6,5 — 8,5. Giá tr pH thích hRp cho thBy sinh v>t phát tri:n là 6,5 — 9, -a s& các loài cá có th: chu -$ng -GRc kho!ng pH giFi hIn r�ng 5 — 9 (Nguy)n V�n Bé, 1995). Theo Lê NhG Xuân và PhIm Minh Thành (1994) thì cá s.c ren có th: s&ng * kho!ng pH 4,5 - 9. Do -ó, kho!ng bi;n -�ng pH cBa mô hình 7,12 - 7,25 là môi trGPng nGFc phù hRp cho s$ sinh trG*ng cBa cá và &c trong ao.

BBBB!!!!ng 3. Kng 3. Kng 3. Kng 3. K;;;;t qut qut qut qu!!!! phân tích m phân tích m phân tích m phân tích m��t st st st s&&&& ch ch ch ch[[[[ tiêu ch tiêu ch tiêu ch tiêu ch''''t lGt lGt lGt lGRRRRng nGng nGng nGng nGFFFFc trong mô hìnhc trong mô hìnhc trong mô hìnhc trong mô hình Ch[ tiêu �3n v NGFc th!i NGFc ao NGFc sông

pH - 7,25 ± 0,03a 7,25 ± 0,19a 7,12 ± 0,06a

EC µS/cm 3756,67 ± 205,99a 423,25 ± 122,38b 297,35 ± 3,65b

COD mg/L 1967,23 ± 132,99a 35,37 ± 7,23b 25,84 ± 1,48b

TKN mg/L 576,42 ± 10,61a 11,5 ± 2,27b 1,81 ± 0,04b

N-NH4+ mg/L 127,28 ± 4,82a 1,87 ± 0,58b 0,74 ± 0,07b

TP mg/L 423,87 ± 49,34a 1,64 ± 0,49b 1,05 ± 0,25b

Ghi chú: S& li+u -GRc trình bày dIng TB±SD, n=3

Các ch[ s& (a, b, c) khác nhau trong cùng m�t hàng ch[ s$ khác bi+t * m�c ý nghha 5%. K;t qu! phân tích EC cBa nGFc th!i là

3756,67±205,99 µS/cm vFi -� dsn -i+n khá cao (B!ng 3) cho th'y nGFc th!i biogas giàu ion hòa tan. �� dsn -i+n cBa nGFc th!i có khác bi+t có ý nghha th&ng kê so vFi nGFc ao và nGFc sông (p<0,05). �� dsn -i+n * nGFc ao và nGFc sông gi!m so vFi nGFc th!i biogas có giá tr ldn lGRt là 423,25±122,38 µS/cm và 297,35±3,65 µS/cm. K;t qu! phân tích trên cho th'y có chênh l+ch lFn gi a nGFc th!i biogas vFi nGFc ao và nGFc sông; cao g'p 8,88 ldn nGFc ao và 12,6 ldn nGFc sông. Các tiêu chuEn v2 ch't lGRng

nguAn nGFc không quy -nh v2 giFi hIn cho phép cBa -� dsn -i+n. Tuy nhiên, trong môi trGPng nGFc ng"t, -� dsn -i+n thích hRp cho cá và -�ng v>t không xG3ng s&ng cÀ lFn nem trong kho!ng 150 µS/cm — 500 µS/cm (TrG3ng Qu&c Phú và Nguy)n V�n Út, 2005). TJ -ó có th: th'y, EC trong nGFc ao và nGFc sông -2u phù hRp cho s$ phát tri:n cBa cá và &c. Trong khi -ó EC trong nGFc th!i biogas khá cao và vGRt ngGÀng cho phép cho cá và sinh v>t thBy sinh.

NAng -� COD trong nGFc th!i là 1967,23±132,99 mg/L, khác bi+t có ý nghha th&ng kê so vFi nGFc ao

Ch[ tiêu PhG3ng pháp phân tích

pH �o tr$c ti;p tIi hi+n trGPng máy -o pH

EC (µS/cm) �o tr$c ti;p tIi hi+n trGPng máy -o EC

COD (mg/L)

PhG3ng pháp K2Cr2O7, chuEn -� beng dung dch FAS

TKN (mg/L)

Công phá msu beng H2SO4 ->m -.c và các ch't xúc tác, chGng c't Kjeldahl, sau -ó chuEn -� beng HCl 0,05N

N-NH4+

(mg/L) PhG3ng pháp so màu * bGFc sóng 660 nm

TP (mg/L) Công phá beng H2SO4 ->m -.c,

sau -ó xác -nh beng phG3ng pháp acid Ascorbic

và nGFc sông (B!ng 3). K;t qu! này phù hRp vFi nghiên c�u cBa Bùi Th Nga và ctv (2015) thì COD trong kho!ng 464,4 — 2552,1 mg/L, so vFi QCVN 62—MT:2016/BTNMT c�t B (COD = 300 mg/L) thì nAng -� COD nGFc th!i -ã vGRt giFi hIn cho phép x! th!i. NAng -� COD trong ao nuôi là 35,37±7,23 mg/L, k;t qu! này th'p h3n so vFi nghiên c�u cBa Nguy)n PhG3ng Chi (2010) trong mô hình nuôi cá s.c ren k;t hRp vFi biogas vFi hàm lGRng COD dao -�ng 37,2 — 78,7 mg/L nguyên nhân là do ao trong mô hình có nuôi bèo nên có th: xU lý -GRc m�t phdn ch't h u c3 trong ao (do bèo có th: làm giá bám cho vi khuEn phát tri:n và phân hBy m�t s& ch't h u c3 thành các ch't vô c3 -3n gi!n). �i2u này ch�ng tg vi+c nuôi thBy s!n và bèo trong ao -ã góp phdn gi!m hàm lGRng COD trong nGFc. NAng -� COD thích hRp cho các ao nuôi dao -�ng 15 — 30 mg/L, giFi hIn cho phép là 15 — 40 mg/L (Lê NhG Xuân, 1997). �&i vFi nAng -� COD trong nGFc sông là 25,84±1,48 mg/L và n;u so vFi QCVN 08-MT:2015/BTNMT thì nAng -� COD vGRt giFi hIn cho phép c�t A2 (15 mg/L). Nhìn chung, bi;n -�ng nAng -� COD gi!m ddn tIi nguAn th!i 1967,23±132,99 mg/L và nguAn ti;p nh>n nGFc sông là 25,84±1,48 mg/L. Nguyên nhân có th: là do khi nGFc th!i tJ túi B xu&ng ao -ã b pha loãng m�t phdn, m�t phdn -GRc xU lý b*i bèo (Lê Hoàng Vi+t và Nguy)n Võ Châu Ngân, 2015) và phdn còn lIi lZng xu&ng -áy ao và sau khi -;n nguAn ti;p nh>n cu&i cùng -ã ti;p t�c -GRc pha loãng. Tuy nhiên, nAng -� COD trong nGFc sông tIi khu v$c nghiên c�u không phù hRp n;u nhG sU d�ng nGFc cho sinh hoIt.

Giá tr TKN dao -�ng 1,81±0,04 mg/L -;n 576,42±10,61 mg/L và có s$ khác bi+t gi a nGFc th!i vFi nGFc ao và nGFc sông, trong khi -ó nGFc sông và nGFc ao khác bi+t không có ý nghha (B!ng 3). VFi k;t qu! trên cho th'y -GRc s$ chênh l+ch r't lFn v2 nAng -� TKN tJ nguAn th!i -;n nguAn ti;p nh>n cu&i cùng nhGng nhìn chung là gi!m ddn. Theo Nguy)n HAng Nh>t (2011) nGFc th!i biogas có nAng -� TKN khá cao, dao -�ng trong kho!ng 226 — 526 mg/L. Do -ó, có th: th'y nAng -� TKN * nGFc th!i là r't cao (576,42±10,61 mg/L). N;u so vFi QCVN 62—MT:2016/BTNMT quy chuEn cho phép x! th!i -&i vFi nGFc th!i ch�n nuôi c�t B (150 mg/L) thì nAng -� TKN nGFc th!i cBa mô hình cao g'p 3,8 ldn; k;t qu! này cao h3n vFi nghiên c�u trGFc -ây cBa Nguy)n HAng Nh>t (2011) và Phan Công Ng"c

(2013) nAng -� TKN cBa nGFc th!i biogas vGRt quy chuEn cho phép x! th!i -&i vFi nGFc th!i ch�n nuôi (QCVN 62—MT:2016/BTNMT c�t B) tJ 1,51 -;n 3,51 ldn. NAng -� TKN tIi nGFc ao và nGFc sông là 11,5±2,27 mg/L và 1,81±0,04 mg/L. So vFi QCVN 62—MT: 2016/BTNMT c�t A (50 mg/L) thì nAng -� TKN tIi nGFc ao và nGFc sông nem trong giFi hIn cho phép. Theo nghiên c�u cBa Phan Ng"c Linh Và PhIm Trà My (2010) TKN trong ao nuôi cá s.c ren dao d�ng 14 — 50,4 mg/L, k;t qu! phân tích TKN trong ao th'p h3n so vFi nghiên c�u. Có th: là do lGRng bèo phân hBy mà sinh v>t không sU d�ng hoàn toàn, nGFc không -GRc trao -0,5 mg/L thì nGFc có th: b phú dGÀng hóa, do -ó nGFc ao và sông trong -GRc -ánh giá là -i2u ki+n thu>n lRi cho s$ phát tri:n mInh cBa th$c v>t phù du có nguy c3 gây hi+n tGRng phú dGÀng.

K;t qu! trình bày trong b!ng 3 cho th'y nAng -� N-NH4

+ dao -�ng 0,74±0,07 mg/L - 127,28±4,82 mg/L và gi!m ddn * ao và sông ti;p nh>n. NAng -� N-NH4

+

trong nGFc th!i biogas khác bi+t có ý nghha so vFi nGFc ao và nGFc sông (p<0,05), k;t qu! này phù hRp vFi nghiên c�u cBa Bùi Th Nga và ctv (2014) nAng -� N-NH4

+ trong nGFc th!i biogas dao -�ng trong kho!ng 105,6 — 217,9 mg/L. NAng -� N-NH4

+ trong nGFc ao nuôi là 1,87±0,58 mg/L và trong nGFc sông là 0,74 mg/L; theo Boyd (1990), nAng -� N-NH4

+

thích hRp cho ao nuôi thBy s!n 0,2-2,0 mg/L. Chính vì v>y, nAng -� N-NH4

+ trong ao và sông cBa mô hình -2u không làm !nh hG*ng -;n s$ phát tri:n cBa &c và cá trong ao nuôi. NAng -� N-NH4

+ trong nGFc ao cao g'p 2,5 ldn và khác bi+t không có ý nghha so vFi nGFc sông (p>0,05). Nguyên nhân có th: là do nGFc trong ao nuôi không -GRc trao -<i thGPng xuyên vFi môi trGPng nGFc bên ngoài. Nhìn chung, nAng -� N-NH4

+ trong nGFc ao phù hRp cho s$ phát tri:n cBa &c và cá, tuy nhiên, nAng -� N-NH4

+ khá cao có nguy c3 gây hi+n tGRng phú dGÀng n;u nhG nGFc trong ao không -GRc qu!n lý phù hRp vì nguAn ti;p nh>n nGFc ao là nGFc sông -GRc ngGPi dân sU d�ng cho m�c -ích sinh hoIt.

NAng -� t<ng lân (TP) dao -�ng tJ 1,05±0,25 mg/L -;n 423,87±49,34 mg/L (B!ng 3). TG3ng t$ nhG k;t qu! phân tích TKN s$ chênh l+ch c�ng r't lFn và gi!m ddn tJ nguAn th!i -;n nguAn ti;p nh>n cu&i cùng. NAng -� TP cBa nGFc th!i là 423,87±49,34

mg/L; có s$ khác bi+t th&ng kê so vFi nGFc ao và nGFc sông (p<0,05). K;t qu! phân tích TP này cao h3n so vFi nghiên c�u cBa Phan Công Ng"c (2013) là 281 mg/L, cao g'p 1,51 ldn. Tuy nhiên, k;t qu! phân tích TP nem trong kho!ng nghiên c�u trGFc -ây cBa Nguy)n Th HAng và Phan KhZc Li+u (2012), nAng -� TP cBa nGFc th!i biogas dao -�ng tJ 122 mg/L -;n 492 mg/L. Giá tr TP cBa nGFc th!i biogas trong mô hình không -It tiêu chuEn v+ sinh nGFc th!i ch�n nuôi (TCN 678:2006/BNN&PTNT c�t B), cao h3n tiêu chuEn kho!ng 21,2 ldn. K;t qu! phân tích nAng -� TP cBa nGFc * ao và sông có giá tr ldn lGRt là 1,64±0,49 mg/L và 1,05±0,25 mg/L và không có s$ khác bi+t (p>0,05), qua -ó cho th'y nAng -� TP nem trong giFi hIn cho phép cBa tiêu chuEn v+ sinh nGFc th!i ch�n nuôi (TCN 678 — 2006/BNN&PTNT c�t A) là 10 mg/L. K;t qu! này c�ng phù hRp vFi nghiên c�u cBa cBa Phan Ng"c Linh và PhIm Trà My (2010) TP trong ao nuôi dao d�ng 1,54 — 24,38 mg/L. S$ chênh l+ch nAng -� TP gi a nGFc ao và nGFc sông không -áng k:. NAng -� TP trong nGFc ao và sông * m�c cao có nguy c3 gây phú dGÀng, theo Lê Huy Bá và Lâm Minh Tri;t (2000) nAng -� TP trong ao >0,02 mg/L nGFc b phú dGÀng hóa.

Tóm lIi, nGFc th!i biogas sau khi qua ao nuôi &c - bèo -It tiêu chuEn x! th!i ra môi trGPng bên ngoài th: hi+n qua pH, COD, TKN, -Im amôn và t<ng lân. NAng -� các ch't trong ao nuôi phù hRp cho s$ phát tri:n cBa sinh v>t, tuy nhiên cdn qu!n lý TKN và TP -: tránh hi+n tGRng t!o n* hoa gây b't lRi cho sinh v>t. � nguAn ti;p nh>n là nGFc sông nem trong tiêu chuEn, ngoIi trJ COD và N-NH4

+ cdn ph!i có bi+n pháp hIn ch; trGFc khi th!i ra sông, có th: kéo dài h3n thPi gian lGu tAn cBa nGFc trong ao -: sinh v>t ti;p t�c xU lý.

3.2. T3.2. T3.2. T3.2. T!!!!i lGi lGi lGi lGRRRRng COD, TKN, Nng COD, TKN, Nng COD, TKN, Nng COD, TKN, N----NHNHNHNH4444++++ và TP trong và TP trong và TP trong và TP trong

mô hìnhmô hìnhmô hìnhmô hình

Trong phIm vi cBa -2 tài, vai trò cBa ao nuôi k;t hRp nuôi cá- bèo-&c -ã xU lý -GRc m�t lGRng lFn ch't ô nhi)m vFi t[ l+ gi!m 98-99%, nGFc tJ ao nuôi s} -GRc th!i ra sông ti;p t�c -GRc trao -t. N;u nhG không có ao trong mô hình, nGFc th!i vFi t!i lGRng lFn các ch't ô nhi)m tJ túi B biogas th!i tr$c ti;p ra sông s} gây ô nhi)m nguAn nGFc sông nghiêm tr"ng.

BBBB!!!!ng 4. Tng 4. Tng 4. Tng 4. T!!!!i lGi lGi lGi lGRRRRng mng mng mng m��t st st st s&&&& thông s thông s thông s thông s&&&& chính chính chính chính

Thông s& T!i lGRng nGFc th!i

biogas (mg/m2.ngày)

T!i lGRng trong ao nuôi

(mg/m2.ngày)

T!i lGRng nguAn ti;p nh>n nGFc sông (mg/m2.ngày)

T[ l+ gi!m (%)

COD 9836,15 176,85 129,20 98,68 TKN 2882,10 57,50 9,05 99,68

N-NH4+ 636,50 9,35 3,70 99,42

TP 2119,35 8,20 5,25 99,75

3.3. K3.3. K3.3. K3.3. K;;;;t qut qut qut qu!!!! phân tích sinh kh phân tích sinh kh phân tích sinh kh phân tích sinh kh&&&&i bèo và t�ng i bèo và t�ng i bèo và t�ng i bèo và t�ng trGtrGtrGtrG****ng cng cng cng cBBBBa cá và a cá và a cá và a cá và &&&&c trong mô hìnhc trong mô hìnhc trong mô hìnhc trong mô hình

3.3.1. Sinh kh&i bèo trong mô hình K;t qu! phân tích sinh kh&i tG3i và khô cBa bèo

-GRc th: hi+n * b!ng 5.

BBBB!!!!ng 5. Sinh khng 5. Sinh khng 5. Sinh khng 5. Sinh kh&&&&i ci ci ci cBBBBa bèo ca bèo ca bèo ca bèo cBBBBa mô hìnha mô hìnha mô hìnha mô hình Sinh kh&i Ban -du Sau 2 tháng

T[ l+ che phB (m2) 40 160 Sinh kh&i tG3i (kg/m2) 0,71 3,87 Sinh kh&i khô (kg/m2) 0,04 0,19

TJ k;t qu! * b!ng 5 cho th'y sau 2 tháng nuôi bèo phát tri:n và che phB 160 m2 ao, sinh kh&i tG3i cBa bèo * các -Rt thu msu dao -�ng tJ 0,71 -;n 3,87 kg/m2 và có xu hGFng t�ng nhanh sau 2 tháng. K;t qu! tính toán t<ng sinh kh&i khô c�ng cho th'y sinh

kh&i khô cBa bèo dao -�ng tJ 0,04 -;n 0,19 kg/m2. Qua -ó cho th'y sinh kh&i tG3i và khô cBa bèo t�ng nhanh theo quá trình sinh trG*ng và thPi gian nuôi bèo. K;t qu! phân tích sinh kh&i bèo khô so vFi sinh kh&i bèo tG3i thì sinh kh&i bèo tG3i m't -i kho!ng 94 - 95% sau khi s'y. S$ chênh l+ch gi a sinh kh&i tG3i và sinh kh&i khô này là khá lFn nguyên nhân do bèo tai tGRng là thBy sinh th$c v>t s&ng trôi n<i nên hàm lGRng nGFc trong thành phdn c3 th: chi;m khá cao kho!ng 90 — 95% (Lê Hoàng Vi+t và Nguy)n Võ Châu Ngân, 2015).

Nhìn chung, bèo có t�ng trG*ng <n -nh qua các -Rt thu msu. Các ch[ tiêu ch't lGRng nGFc có xu hGFng gi!m nhi2u khi qua ao -i2u này cho th'y bèo -ã h'p thu dinh dGÀng có trong ao. Theo nghiên c�u cBa Bùi Th Nga (2015) cho th'y bèo là nguAn

nguyên li+u nIp cho túi B biogas khi thi;u nguAn phân heo. Trong mô hình này thì bèo -GRc sU d�ng thay vì l�c bình. Nguyên nhân là l�c bình có kích thGFc lFn nên có th: ng�n c!n ánh sáng tJ trên xu&ng gi!m s$ phát tri:n cBa t!o và &c, r) l�c bình nhi2u và lFn h3n bèo nên s} chi;m h;t tdng m.t cBa ao và có kh! n�ng tIo môi trGPng y;m khí; m.t khác, bèo có t&c -� phân hBy nhanh h3n -: cung c'p -dy -B th�c �n cho &c. Bên cInh nh ng lRi ích bèo mang lIi, n;u nhG lGRng bèo phát tri:n quá m�c có th: làm gi!m n�ng su't cBa cá trong ao, gây khó kh�n trong vi+c thu hoIch. Khi th$c v>t bao phB có th: s} làm gi!m lGRng nGFc cBa nguAn nGFc, do quá trình bay h3i gi!m, nhGng lGRng nGFc thoát h3i và hô h'p t�ng.

3.3.2. T�ng trG*ng cBa &c và cá trong mô hình BBBB!!!!ng 6. T�ng trGng 6. T�ng trGng 6. T�ng trGng 6. T�ng trG****ng cng cng cng cBBBBa a a a &&&&c qua 3 -c qua 3 -c qua 3 -c qua 3 -RRRRt thu mt thu mt thu mt thu mssssuuuu

ThPi gian Kh&i lGRng cá (g/con)

Kh&i lGRng &c (g/con)

�Rt 1 (17/1/2018) 0,05 4,2

�Rt 2 (17/2/2018) 0,93 4,5

�Rt 3 (17/3/2018) 5,26 13,1

�Rt 4 (17/4/2018) 10,82 14,5 �Rt 5 (17/5/2018) 17,00 15,1 �Rt 6 (17/6/2018) 23,00 20,3 �Rt 7 (17/7/2018) 24,20 30,7

Qua 7 -Rt kh!o sát, kh&i lGRng &c -2u t�ng * các -Rt thu msu (B!ng 6). Kh&i lGRng trung bình &c * các -Rt ldn lGRt là 0,05 g, 0,93 g, 5,26 g, 10,82 g, 17 g, 23 g và 24,2 g. T&c -� t�ng trG*ng v2 kh&i lGRng trung bình cBa &c qua các -Rt kh!o sát là 0,88 g/ngày, 0,14 g/ngày, 0,19 g/ngày, 0,21 g/ngày, 0,2 g/ngày và 0,04 g/ngày. TJ k;t qu! phân tích trên cho th'y t&c -� t�ng trG*ng cBa &c -2u t�ng ddn, -;n tháng th� 6 thì ch>m (vì chúng -ã ti;n hành sinh s!n). Ban -du &c -GRc th! vFi m>t -� 20 con/m2 có kh&i lGRng kho!ng 0,02 — 0,15 g/con, t³ l+ hao h�t cBa &c kho!ng 2% nguyên nhân có th: do vi+c v>n chuy:n và ch"n l$a -: -Ga vào b: nuôi -ã !nh hG*ng không t&t -;n s�c khge cBa &c. Theo k;t qu! nghiên c�u !nh hG*ng th�c �n và m>t -� nuôi &c bG3u -Ang cBa Nguy)n Th Di+u Linh (2011) thì t³ l+ s&ng -It 72 - 78%. N;u so sánh vFi k;t qu! nghiên c�u cho th'y t³ l+ s&ng cBa &c trong mô hình này khá cao. Sau 6 tháng nuôi, &c trong mô hình thu hoIch có n�ng su't kho!ng 10 — 15 kg/200 m2 /tháng. VFi giá &c bán trên th trGPng hi+n nay kho!ng 30.000 -Ang/kg, * m�c giá này thì trung bình mVi tháng

nông h� thu nh>p kho!ng 300.000 — 450.000 -Ang tJ vi+c bán &c thG3ng phEm. Bên cInh -ó, &c t$ sinh s!n trong môi trGPng t$ nhiên do -ó sau thPi gian nuôi có th: t�ng thêm thu nh>p mà không cdn ph!i th! thêm con &c gi&ng.

BBBB!ng 7. C!i thi+n thu nh>p tJ mô h!ng 7. C!i thi+n thu nh>p tJ mô h!ng 7. C!i thi+n thu nh>p tJ mô h!ng 7. C!i thi+n thu nh>p tJ mô hình biogasình biogasình biogasình biogas----bèobèobèobèo----cá cá cá cá và và và và &c&c&c&c

Thông s& N�ng su't T�ng thu nh>p (-Ang/tháng)

Çc (k: tJ tháng 6) 10 — 15

kg/tháng 450.000

Cá (d$ ki;n -;n sau 9 tháng)

51,3 kg 283.000

Heo (thu nh>p heo tJ h�)

150.000 150.000

Ch't -&t 100.000 100.000 T<ng c�ng 983.000 -Ang/tháng

Trong quá trình thí nghi+m nGFc -GRc b< sung vào -: bù lIi lGRng nGFc do b&c thoát h3i và hoIt -�ng cBa cá và bèo trong ao. VFi m>t -� th! cá là 7 con/m2 và t³ l+ s&ng trong nghiên c�u này kho!ng 80%. T[ l+ s&ng cBa cá trong mô hình là khá cao. Kh&i lGRng trung bình cá th! vào ban -du kho!ng 4,2 g/con, sau 9 tháng nuôi kh&i lGRng trung bình cBa cá kho!ng 45,8 g. Theo Lê NhG Xuân (1997) cá s.c ren lFn ch>m, sau 2 n�m nuôi cá -It kh&i lGRng kho!ng 140 — 160 g/con. T&c -� t�ng trG*ng v2 kh&i lGRng cBa cá * các -Rt kh!o sát ldn lGRt là 0,01 g/ngày, 0,29 g/ngày, 0,05 g/ngày, 0,02 g/ngày, 0,17 g/ngày, 0,35 g/ngày, 0,21 g/ngày, 0,30 g/ngày (B!ng 6). Qua -ó cho th'y, kh&i lGRng trung bình cBa cá nuôi chGa -It kích cÀ thG3ng phEm -: thu hoIch. Tuy nhiên, n;u tính -;n thPi -i:m kh!o sát thì n�ng su't d$ ki;n vào kho!ng 51,3 kg (45,8 g/con x 1120 con). Thu nh>p tJ vi+c bán cá thG3ng phEm cBa nông h� kho!ng 2.550.000 -Ang trên di+n tích 200 m2. (51,3 kg x 50.000 -Ang/kg). Bên cInh -ó, th�c �n cBa cá là -�ng v>t phiêu sinh cÀ nhg nhG luân trùng, ch't h u c3 l3 lUng trong nGFc, càng lFn cá sU d�ng càng nhi2u th�c �n và thiên v2 �n th$c v>t nên vi+c k;t hRp nuôi bèo là gi!i pháp -: cung c'p th�c �n t$ nhiên cho có nhem hIn ch; chi phí cho vi+c mua th�c �n công nghi+p. C!i thi+n thu nh>p cBa mô hình -GRc -2 c>p trong b!ng 7 cho th'y trung bình thu nh>p hàng tháng cBa h� tham gia mô hình kho!ng 983.000 -Ang, so vFi ch[ nuôi heo kho!ng 150.000-200.000 -Ang. N;u nhG giá heo s�t gi!m thì ngGPi nuôi heo vsn có thu nh>p t�ng thêm tJ cá, &c và tJ

ti;t ki+m ch't -&t trung bình kho!ng 700.000-800.000 -Ang/tháng. �ây là nguAn t�ng thêm -áng k: cho nông h� và ch't th!i ch�n nuôi heo -GRc xU lý tri+t -: và hi+u qu!.

Thêm vào -ó, sau khi ki:m tra v2 ch[ tiêu E. coli và Salmonella trong tht &c và cá thì không phát hi+n, -i2u này ch�ng tg s!n phEm tJ h+ th&ng này an toàn v2 m.t vi sinh.

NhG v>y, mô hình nuôi cá s.c ren vFi bèo và &c bG3u -en (Pila occidentalis) mang lIi k;t qu! c!i thi+n môi trGPng và thu nh>p khá cao -&i vFi nông h�. K;t qu! nghiên c�u cho th'y vi+c cho nGFc th!i sau túi B biogas vào h+ th&ng ao-bèo-&c-cá -ã -ã làm gi!m nAng -� các ch't ô nhi)m thông qua vi+c chuy:n hóa và tiêu th� cBa các sinh v>t trong ao góp phdn c!i thi+n ch't lGRng môi trGPng. Bên cInh -ó, mô hình này còn giúp c!i thi+n sinh k; cBa nông h�. Tuy nhiên, -: mô hình -GRc nhân r�ng thì cdn -áp �ng các -i2u ki+n v2 di+n tích -'t -ai, nguAn v&n, k¾ thu>t và th trGPng tiêu th� s!n phEm tJ mô hình. Do -ó, các nhà qu!n lý có liên quan tIi -a phG3ng cdn có các -i2u tra kh!o sát tình hình c� th: cBa nông h� tJ -ó -Ga ra các chính sách phù hRp -: thúc -Ey vi+c nhân r�ng mô hình góp phdn phát tri:n b2n v ng vùng nông nghi+p nông thôn.

4. K�T LU$N

Mô hình k;t hRp biogas-bèo-&c-cá tIi xã Thu>n HGng, huy+n Long M¾, t[nh H>u Giang -GRc ch"n -: phân tích k;t qu! c!i thi+n môi trGPng và kinh t; cho nông h�. Qua k;t qu! phân tích m�t s& ch[ tiêu ch't lGRng nGFc th!i tJ túi B biogas có hàm lGRng dinh dGÀng cao, trong -ó COD và TKN không -It quy chuEn x! th!i -&i vFi ch't th!i ch�n nuôi (QCVN 62—MT: 2016/BTNMT c�t B) và giá tr TP chGa -It tiêu chuEn v+ sinh nGFc th!i ch�n nuôi (TCN 678:2006/BNN&PTNT c�t B). Sau khi nGFc th!i qua ao nuôi k;t hRp bèo-&c-cá, thì giá tr cBa các ch[ tiêu pH, EC, COD, N-NH4

+ gi!m -áng k: và phù hRp cho s$ phát tri:n cBa các -&i tGRng nuôi trong ao. NhG v>y có th: th'y rõ reng, vi+c sU d�ng nGFc th!i tJ túi B biogas cho vào ao -ã -GRc th! nuôi cá, &c và bèo -ã làm gi!m nAng -� các ch't gây ô nhi)m -;n m�c không có s$ khác bi+t vFi nGFc sông. N;u nhG không có h+ th&ng ao nuôi này thì vi+c th!i nGFc th!i sau túi B biogas tr$c ti;p ra sông s} gây ô nhi)m nguAn nGFc m.t nghiêm tr"ng, vì nguAn nGFc m.t * H>u Giang -ã b ô nhi)m h u c3, vi sinh, có th: gây !nh hG*ng x'u -;n s�c khge c�ng -Ang. Phân tích

thu nh>p c�ng cho th'y nông h� có thu nh>p t�ng thêm kho!ng 983.000 -Ang/tháng, trong -ó tJ &c là 450.000 -Ang, cá là 283.000 -Ang, heo là 150.000 và ch't -&t là 100.000 -Ang/tháng. S& ti2n thu nh>p t�ng thêm này -&i vFi nông h� * nông thôn là khá cao. Do -ó, cdn ti;p t�c kh!o sát l$a ch"n thêm nhi2u nông h� -: nhân r�ng mô hình biogas-ao-bèo-&c-cá, -Ang thPi -ánh giá nh ng k;t qu! -It -GRc tJ nh ng nông h� này -: tJ -ó làm s& li+u minh ch�ng cho hi+u qu! cBa mô hình và -2 ra các k; hoIch, chi;n lGRc và chính sách hV trR phù hRp nông h� th$c hi+n mô hình r�ng rãi góp phdn c!i thi+n -Pi s&ng ngGPi dân và gi!i quy;t v'n -2 môi trGPng vùng nông thôn.


1. APHA (1998). Standard Methods for the Examination Water and Wastewater. American Public Health Association, Waldorf, MD, USA.

2. Boyd, C. E (1990). Water quality for ponds aquaculture. Birmingham Publishing Company. Birmingham, Alabama.

3. B� Tài nguyên và Môi trGPng (2015). Báo cáo hi+n trIng môi trGPng qu&c gia giai -oIn 2011-2015.

4. B� Tài nguyên và Môi trGPng (2015). QCVN 08-MT:2015/BTNMT. Quy chuEn k¾ thu>t Qu&c gia v2 ch't lGRng nGFc m.t.

5. B� Nông nghi+p và Phát tri:n nông thôn (2006). TCN 678:2006/BNN&PTNT — Tiêu chuEn v+ sinh nGFc th!i ch�n nuôi.

6. Bùi Th Nga và ctv (2016). Hoàn thi+n mô hình s!n xu't khí sinh h"c quy mô hô gia -ình * nông thôn �BSCL. Báo cáo khoa h"c t<ng k;t d$ án s!n xu't thU nghi+m c'p B�.

7. Bùi Th Nga và ctv (2017). T<ng k;t nghiên c�u sU d�ng nGFc th!i biogas nuôi cá s.c ren quy mô nông h�. Báo cáo h�i th!o gi a k� giai -oIn 2 D$ án JIRCAS.

8. Bùi Th Nga và ctv (2015). Kh! n�ng sinh khí cBa bèo tai tGRng và l�c bình trong túi B biogas. TIp chí Nông nghi+p & Phát tri:n nông thôn ISSN:1859 — 4581.

9. Lê Hoàng Vi+t và Nguy)n Võ Châu Ngân (2015). Giáo trình Qu!n lý và tái sU d�ng ch't th!i h u c3. NXB �Ii h"c Cdn Th3.

10. Lê Huy Bá và Lâm Minh Tri;t (2000). Sinh thái môi trGPng �ng d�ng - ChG3ng 2. NXB Khoa h"c và K¾ thu>t.

11. Lê NhG Xuân và PhIm Minh Thành (1994). Giáo trình K¾ thu>t nuôi cá nGFc ng"t. S* Khoa h"c Công ngh+ và Môi trGPng t[nh An Giang.

12. Lê NhG Xuân (1997). Sinh h"c sinh s!n và k¾ thu>t s!n xu't gi&ng cá s.c ren. Lu>n v�n cao h"c ngành nuôi trAng thBy s!n. �Ii h"c ThBy s!n Nha Trang.

13. Nguy)n HAng Nh>t (2011). Nghiên c�u thU nghi+m xU lý nGFc th!i ch�n nuôi theo quy trình hdm B biogas — bèo t'm (Lemnoideae) — lúa — bZp. �Ii h"c Cdn Th3.

14. Nguy)n H u Chi;m và Eiji Matsubara (2012). Sách chuyên kh!o nghiên c�u phát tri:n nông thôn d$a trên c3 ch; phát tri:n sIch (Clean Development Mechanism — CDM). NXB �Ii h"c Cdn Th3.

15. Nguy)n Th Di+u Linh (2011). �nh hG*ng cBa th�c �n, m>t -� -;n t³ l+ s&ng và t&c -� t�ng trG*ng cBa &c bG3u -Ang Pila polita nuôi trong giai * ao nGFc ng"t thành ph& Vinh. Lu>n v�n thIc sh. �Ii h"c Vinh.

16. Nguy)n Th HAng và Phan KhZc Li+u (2012). �ánh giá hi+u qu! xU lý nGFc th!i ch�n nuôi lRn beng

hdm B biogas quy mô h� gia -ình * ThJa Thiên - Hu;. TIp chí Khoa h"c - �Ii h"c Hu;, s& 4: 83-91. �Ii h"c Hu;.

17. Nguy)n Th Ki2u PhG3ng (2011). �ánh giá kh! n�ng h'p th� -Im và lân trong nGFc th!i biogas beng tro tr'u, tro than -á. Lu>n v�n ThIc sh chuyên ngành Khoa h"c Môi trGPng. �Ii h"c Cdn Th3.

18. Nguy)n V�n Bé (1995). Giáo trình ThBy hóa. �Ii h"c Cdn Th3.

19. Phan Công Ng"c (2013). Áp d�ng và nâng cao hi+u qu! xU lý ch't th!i ch�n nuôi lRn beng hdm B biogas k;t hRp vFi hA sinh h"c. Lu>n v�n thIc sh. �Ii h"c Qu&c gia Hà N�i.

20. Phan Ng"c Linh và PhIm Trà My (2010). �ánh giá hi+u qu! sU d�ng ch't th!i hdm B biogas lên ao nuôi cá. Lu>n v�n t&t nghi+p -Ii h"c.

21. T<ng C�c Môi trGPng (2016). QCVN 62 - MT:2016/BTNMT - Quy chuEn k¾ thu>t Qu&c gia v2 nGFc th!i ch�n nuôi.

22. TrG3ng Qu&c Phú và Nguy)n V�n Út (2005). Qu!n lý ch't lGRng nGFc nuôi trAng thBy s!n. Khoa ThBy s!n. �Ii h"c Cdn Th3.

THE OUTCOME OF THE COMBINED MODEL BETWEEN THE OUTCOME OF THE COMBINED MODEL BETWEEN THE OUTCOME OF THE COMBINED MODEL BETWEEN THE OUTCOME OF THE COMBINED MODEL BETWEEN TRICHOPODUS PECTORALISTRICHOPODUS PECTORALISTRICHOPODUS PECTORALISTRICHOPODUS PECTORALIS WITH WITH WITH WITH PISTIA PISTIA PISTIA PISTIA STRATIOTESSTRATIOTESSTRATIOTESSTRATIOTES AND AND AND AND PILA OCCIDENTALISPILA OCCIDENTALISPILA OCCIDENTALISPILA OCCIDENTALIS ON THE ENVIRONMENTAL AND INCOME IMPROVEMENT ON THE ENVIRONMENTAL AND INCOME IMPROVEMENT ON THE ENVIRONMENTAL AND INCOME IMPROVEMENT ON THE ENVIRONMENTAL AND INCOME IMPROVEMENT

Nguyen Thanh Giao, Duong Tri Dung, Bui Thi NgaNguyen Thanh Giao, Duong Tri Dung, Bui Thi NgaNguyen Thanh Giao, Duong Tri Dung, Bui Thi NgaNguyen Thanh Giao, Duong Tri Dung, Bui Thi Nga SummarySummarySummarySummary

The study was carried out to assess the environmental and income improvement of the biogas model combined snakeskin gourami (Trichopodus pectoralis), water lettuce (Pistia stratiotes) and snail (Pila occidentalis) in Thuan Hung commune, Long My district, Hau Giang province. For the environment, wastewater after treated by biogas bag showing high concentrations of COD, N-NH4

+, TKN, TP (1967.2±132.9 mg/L; 127.3±4.8 mg/L; 576.4±10.6 mg/L và 423.9±49.3 mg/L, respectively) which were not met dischargable standards to rivers. However, after passing through the pond (combined with Trichopodus pectoralis, Pistia stratiotes and Pila occidentalis), the concentrations of those pollutants were significantly reduced to 35.4±7.2 mg/L, 1.9±0.6 mg/L, 11.5±2.3 mg/L and 1.6±0.5mg/L, respectively. It was clearly indicated that the pond system could retain up to 99% of the pollutants maintaining favorable conditions for Snakeskin gourami, Pila occidentalis and other species in the pond. Initial estimate presented that the model could bring additional monthly income of 983,000 VN� for the household after the sixth-month model operation. The overall results clearly demonstrated that the pond system highly effectively contributed to removal of poultry pollutants and improved livelihood for the houshold. Local authority should provide effective supports, for example, capital loaning and technical training on proper installation and operation of biogas bag, finding stable markets for the model’s outputs. Further study should focus on sustainability and replicability of biogas model in combination with Snakeskin gourami-Pistia stratiotes-Pila occidentalis in Hau Giang province where natural conditions are similar. KeywordsKeywordsKeywordsKeywords: : : : Biogas, snakeskin gourami, pila occidentalis, pistia stratiotes, environmental and imcome improvement. NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: GS.TS. Nguy)n V�n SongPi ph!n bi+n: GS.TS. Nguy)n V�n SongPi ph!n bi+n: GS.TS. Nguy)n V�n SongPi ph!n bi+n: GS.TS. Nguy)n V�n Song Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 26/11/2018 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n: !n bi+n: !n bi+n: !n bi+n: 27/12/2018 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 4/01/2019

K!T QU TH�C HI'N MÔ HÌNH SN XU?T LÚA CH?T L�0NG CAO THEO H�9NG VIETGAP V9I S� LIÊN K!T B)N NHÀ T�I HUY'N �Ô L��NG, T1NH NGH' AN

Phan ThPhan ThPhan ThPhan Th Thu Hi2n Thu Hi2n Thu Hi2n Thu Hi2n1111, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th, Ngô Th Mai Vi Mai Vi Mai Vi Mai Vi1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Xu't phát tJ nhu cdu tiêu dùng lúa gIo ch't lGRng cao * Vi+t Nam và vFi mong mu&n hV trR nông dân trAng lúa trên -a bàn huy+n �ô LG3ng, t[nh Ngh+ An, T>p -oàn TH và TrGPng �Ii h"c Vinh -ã ph&i hRp liên k;t vFi nông dân và chính quy2n -a phG3ng -: phát tri:n gi&ng lúa ch't lGRng cao. T>p -oàn TH là -3n v -du tG nguAn kinh phí cho s!n xu't và bao tiêu s!n phEm -Ang thPi tham gia giám sát, -ánh giá hi+u qu! d$ án. TrGPng �Ii h"c Vinh tr$c ti;p kh!o sát, -i2u tra và l$a ch"n -a -i:m tri:n khai d$ án; t>p hu'n và ch[ -Io qui trình k¾ thu>t canh tác lúa ch't lGRng cao. Chính quy2n -a phG3ng ph&i hRp trong vi+c giám sát và ch[ -Io, ki:m tra các bi+n pháp k¾ thu>t canh tác mà ngGPi nông dân th$c hi+n; giao, bán s!n phEm lúa hàng hóa -úng theo quy cách v2 phEm ch't. Mô hình s!n xu't lúa ch't lGRng cao theo hGFng VietGAP -GRc th$c hi+n trong v� xuân 2017 tIi 3 xã Yên S3n, Thnh S3n và Hòa S3n, qui mô 10 ha. Thông qua m&i liên k;t này ngGPi nông dân -GRc t>p hu'n khoa h"c k¾ thu>t, bi;t cách qu!n lý ch�m sóc ru�ng lúa t&t h3n. Môi trGPng -'t, nGFc không b ô nhi)m. S!n phEm lúa do ngGPi dân làm ra -!m b!o an toàn -GRc bao tiêu h;t vFi giá thu mua cao h3n 1,4-1,5 ldn so vFi bình thGPng, nâng cao thu nh>p cho ngGPi nông dân. TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: Lúa, VietGAP, gIo ch't lGRng, liên k;t 4 nhà.

1. �/T V0N �18

Vi+t Nam là -'t nGFc có n2n v�n minh lúa nGFc tJ lâu -Pi, hi+n nay trên 70% dân s& vsn -ang làm nông nghi+p. Tuy nhiên s!n phEm lúa gIo cBa nGFc ta chGa mang lIi giá tr tG3ng x�ng vFi s�c lao -�ng cBa ngGPi nông dân; lúa gIo làm ra có n�ng su't, s!n lGRng cao nhGng giá tr hàng hóa còn r't th'p. Nguyên nhân chB y;u là do lúa gIo cBa Vi+t Nam chGa -!m b!o v2 ch't lGRng c�ng nhG msu mã không -Ang -2u do s!n xu't nhg l�. Vì v>y, -: lúa gIo cBa bà con nông dân có chV -�ng trên th trGPng, t�ng giá tr hàng hóa và nâng cao thu nh>p cho bà con nông dân cdn ph!i có s$ thay -<i trong quy trình s!n xu't lúa. S!n xu't lúa VietGAP vFi s$ tham gia tích c$c cBa “4 nhà” chính là gi!i pháp hi+u qu! hi+n nay.

T<ng di+n tích gieo trAng lúa trên -a bàn t[nh Ngh+ An hi+n là 186,6 nghìn ha, n�ng su't trung bình -It 5,42 t'n/ha, s!n lGRng -It 1.007,5 nghìn t'n/n�m (C�c Th&ng kê Ngh+ An, 2016). �ô LG3ng là m�t trong nh ng vùng tr"ng -i:m lúa cBa t[nh Ngh+ An vFi di+n tích trAng lúa hàng n�m kho!ng 15.000 ha, n�ng su't lúa -It 4,4-6,1 t'n/ha. NgGPi dân thGPng sU d�ng các gi&ng lúa ph< bi;n nhG:

1 Viện Nông nghiệp và Tài nguyên, Trường Đại học Vinh

Khang Dân, Q5, Thiên �u 8 và m�t s& gi&ng lúa lai ph�c v� ch�n nuôi, n'u rGRu, làm bún, bánh -a nên chGa th: tr* thành hàng hóa có giá tr. V� xuân n�m 2017, trên cánh -Ang cBa các xã Yên S3n, Thnh S3n, Hòa S3n cBa huy+n �ô LG3ng, bà con nông dân -ã -GRc ti;p c>n mô hình s!n xu't lúa VietGAP, toàn b� s!n lGRng lúa tG3i làm theo mô hình này -GRc doanh nghi+p thu mua tIi ru�ng và tr* thành hàng hóa có giá tr. �ây là mô hình s!n xu't lúa VietGAP có s$ liên k;t 4 nhà -du tiên trên -a bàn t[nh Ngh+ An. �: s!n xu't lúa an toàn b2n v ng theo tiêu chuEn VietGAP, s$ gZn k;t gi a Nhà nGFc, nhà nông, nhà khoa h"c và doanh nghi+p là vô cùng quan tr"ng. Trong -ó, các bGFc th$c hi+n quy trình s!n xu't lúa theo tiêu chuEn VietGAP -;n -GRc vFi ngGPi dân, giúp h" hi:u và nZm rõ cdn có s$ chuy:n giao quy trình k¾ thu>t cho ngGPi nông dân m�t cách k¾ lGÀng. � -ây, chính các gi!ng viên cBa Khoa Nông lâm ngG (nay là Vi+n Nông nghi+p và Tài nguyên), TrGPng �Ii h"c Vinh là nh ng ngGPi -Ga các k¾ thu>t -;n t>n tJng h� dân.

Lâu nay, m&i liên k;t gi a các nhà trong chuVi “4 nhà” -ang thi;u vZng thành t& tiên quy;t -ó là doanh nghi+p. Vì th;, xu't phát tJ nhu cdu sU d�ng gIo ch't lGRng cao và vFi mong mu&n -Ga cây lúa tr* thành cây trAng hàng hóa có giá tr cao trên -a bàn huy+n �ô LG3ng và m�t s& vùng trAng lúa khác cBa t[nh,

T>p -oàn TH và TrGPng �Ii h"c Vinh -ã ph&i hRp liên k;t vFi nông dân và chính quy2n huy+n �ô LG3ng -: s!n xu't và tiêu th� các gi&ng lúa ch't lGRng cao vFi phG3ng th�c hV trR -du vào và bao tiêu -du ra s!n phEm. Thông qua m&i liên k;t “4 nhà” không ch[ khi;n cho ngGPi nông dân yên tâm s!n xu't mà chính quy2n -a phG3ng c�ng nh>n th'y nh ng Gu -i:m vGRt tr�i cBa chG3ng trình này.



Gi&ng lúa BZc Th3m 7, ch't lGRng hIt gi&ng -It c'p nguyên chBng, do Công ty Gi&ng cây trAng Thái Bình s!n xu't, -GRc Công ty C< phdn Gi&ng cây trAng Ngh+ An phân ph&i. GIo BZc Th3m 7 -GRc Ga chu�ng sU d�ng * mi2n BZc (Nguy)n Tr"ng Khanh, Nguy)n V�n Hoan, 2014).

Phân bón: phân chuAng, vôi b�t, supe lân Lâm Thao (16% P2O5), -Im Phú M¾ (46% N), kali Canada (60% K2O), silic silicamon �ông S3n (silic t<ng >45%, silic h u hi+u — SiO2 ≥ 25%, sZt trao -<i ≥ 10%, magiê h u hi+u ≥ 5%).

2.2. Th2.2. Th2.2. Th2.2. ThPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�u

Mô hình s!n xu't lúa BZc Th3m 7 theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ng -GRc th$c hi+n trong v� xuân n�m 2017, qui mô 10 ha trAng tIi 3 xã: Vùng �Ang Thá, xã Yên S3n (3,6 ha), vùng �Ang Ch�m, xã Thnh S3n (2,8 ha), vùng CUa Eo, xã Hòa S3n (3,6 ha).

2.3. N2.3. N2.3. N2.3. N�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u

---- �i2u tra th$c trIng s!n xu't lúa tIi huy+n �ô LG3ng.

- �ánh giá các ch[ tiêu v2 -'t, msu nGFc tIi các vùng trAng lúa cBa huy+n �ô LG3ng, l$a ch"n -a -i:m s!n xu't.

- �ánh giá kh! n�ng sinh trG*ng, phát tri:n, kh! n�ng ch&ng chu sâu b+nh hIi và n�ng su't, hi+u qu! kinh t; cBa mô hình gi&ng lúa BZc Th3m 7 theo hGFng VietGAP.

2.4. PhG3ng th2.4. PhG3ng th2.4. PhG3ng th2.4. PhG3ng th�c th$c hi+n�c th$c hi+n�c th$c hi+n�c th$c hi+n

---- V'n -2 liên k;t s!n xu't theo chuVi giá tr -GRc th$c hi+n thông qua hRp -Ang và -GRc th: hi+n beng các -i2u kho!n c� th: trong hRp -Ang. �ó là hRp -Ang 3 bên -GRc ký k;t gi a T>p -oàn TH - bên A, TrGPng �Ii h"c Vinh - bên B và chính quy2n -a phG3ng - bên C (-Ii di+n là lãnh -Io UBND xã ho.c

giám -&c cBa các hRp tác xã dch v� nông nghi+p); hRp -Ang 2 bên ký k;t gi a bên A và bên C. Trong -ó bên A -Ang ý tài trR các chi phí liên quan -;n gi&ng, v>t tG s!n xu't -: bên B và bên C ph&i hRp tri:n khai xây d$ng mô hình; ph&i hRp vFi bên B giám sát và -ánh giá qui trình s!n xu't lúa. Bên B cU cán b� k¾ thu>t hV trR bên C trong quá trình s!n xu't lúa, liên h+ -3n v cung c'p gi&ng và v>t tG ph�c v� s!n xu't -!m b!o yêu cdu cBa s!n xu't lúa theo tiêu chuEn VietGAP; ph&i hRp vFi bên A và bên C t< ch�c các bi+n pháp thu mua phù hRp vFi thPi gian thu hoIch, chu trách nhi+m v2 n�ng su't, s!n lGRng và ch't lGRng lúa theo qui -nh. Bên C -Ang ý hRp -Ang s!n xu't và bán lúa hàng hóa cho bên A theo -úng thPi gian, di+n tích, s!n lGRng, ch't lGRng, giá c! qui -nh; l>p danh sách h� và s3 -A d!i thUa cBa nông dân tham gia liên k;t s!n xu't; chu trách nhi+m các h� dân tham gia liên k;t s!n xu't tuân thB qui trình k¾ thu>t do bên B ph< bi;n và t>p hu'n; ph&i hRp ch[ -Io h� dân ghi chép lIi quá trình s!n xu't theo hA s3 s!n xu't lúa tiêu chuEn VietGAP.

2.5. PhG3ng pháp nghiên c2.5. PhG3ng pháp nghiên c2.5. PhG3ng pháp nghiên c2.5. PhG3ng pháp nghiên c�u�u�u�u - �i2u tra thu th>p các s& li+u th� c'p v2 di+n

tích, -� phì -'t -ai, n�ng su't, s!n lGRng tJ các -3n v ch�c n�ng.

- Thu th>p s& li+u s3 c'p: sU d�ng phi;u -i2u tra nông h� -: ghi nh>n các thông tin v2 th$c trIng s!n xu't và tiêu th� lúa trên -a bàn huy+n �ô LG3ng. Ch"n 3 xã s!n xu't lúa chB l$c cBa huy+n. MVi xã ch"n 30 h� -: phgng v'n. T<ng s& phi;u -i2u tra là 90.

- SU d�ng phG3ng pháp -ánh giá nông thôn có s$ tham gia cBa ngGPi dân (PRA - Participatory Rural Appraisal), nhóm cung c'p thông tin chB l$c (KPI) — Key Person Interviews) -: phgng v'n và thu th>p các thông tin liên quan.

- PhG3ng pháp l'y msu -'t, msu nGFc và -ánh giá các ch[ tiêu v2 ch't lGRng nGFc, hàm lGRng m�t s& kim loIi n.ng trong -'t, phG3ng pháp nghiên c�u áp d�ng theo qui chuEn k¾ thu>t qu&c gia v2 ch't lGRng nGFc dùng cho tGFi tiêu (QCVN 39:2011/ BTNMT) và qui chuEn k¾ thu>t qu&c gia v2 giFi hIn cho phép cBa m�t s& kim loIi n.ng trong -'t (QCVN 03—MT:2015/ BTNMT). Msu -'t và msu nGFc -GRc gUi -;n Công ty Ch�ng nh>n và Giám -nh Vinacert -: phân tích và -ánh giá.

- �ánh giá m�t s& ch[ tiêu sinh trG*ng, kh! n�ng ch&ng chu sâu b+nh hIi, các y;u t& c'u thành n�ng

su't theo QCVN 01-55-2011-BNNPTNT. Áp d�ng quy trình th$c hành s!n xu't nông nghi+p t&t cho lúa tIi Vi+t Nam (2998/Q�-BNN-TT/2010).

- Qui trình ch�m sóc lúa (tính cho 1 ha) tIi các mô hình áp d�ng nhG sau: Phân chuAng hoai m�c 8 t'n+400 kg vôi b�t+180 kg ure+400 kg supe lân+120 kg KCl+120 kg silic silicamon �ông S3n. Vôi b�t bón 100% trGFc khi bJa ldn cu&i, bón lót 100% phân chuAng, lân, silic và 30% ure. Bón thúc ldn 1 sau khi t[a, d.m (cây lúa -It 3-5 lá) 1/2 ure + ½ KCl. Bón thúc ldn 2 khi trên ru�ng có 10% lá -òng thZt eo bón lGRng phân còn lIi.

- Phân tích s& li+u -i2u tra beng chG3ng trình máy tính Excel.


3.1. Th3.1. Th3.1. Th3.1. Th$c trIng s!n xu't lúa tIi huy+n �ô $c trIng s!n xu't lúa tIi huy+n �ô $c trIng s!n xu't lúa tIi huy+n �ô $c trIng s!n xu't lúa tIi huy+n �ô LG3ngLG3ngLG3ngLG3ng,,,, t t t t[nh Ngh+ An[nh Ngh+ An[nh Ngh+ An[nh Ngh+ An

3.1.1. Di+n tích trAng lúa và nguAn l$c lao -�ng Theo s& li+u tJ C�c Th&ng kê Ngh+ An n�m

2016, di+n tích gieo c'y lúa * các n�m tJ 2013-2015 cBa huy+n �ô LG3ng dao -�ng 7.823-7.936 ha * v� xuân và 7.071-7.360 ha * v� hè thu. N�ng su't lúa v� xuân -It 6,0-7,0 t'n/ha, v� hè thu 4,1-4,5 t'n/ha. Có kho!ng 1.500-2.000 ha lúa trAng các gi&ng lúa ch't lGRng -: ph�c v� nhu cdu gIo cBa ngGPi dân trong huy+n. Trong s& 20 xã -GRc quy hoIch trong vùng lúa ch't lGRng cao cBa huy+n, xã Yên S3n, Thnh S3n và Hòa S3n là các -a -i:m -i:n hình v2 trAng lúa, có -i2u ki+n -'t -ai thu>n lRi vFi cây lúa, nguAn nGFc tGFi cung c'p cho cây lúa tIi 3 xã này -GRc sU d�ng tJ nguAn nGFc sông �ào, h+ th&ng tGFi và tiêu nGFc hoàn toàn chB -�ng. Ngoài ra vùng trAng lúa thu�c 3 xã này cùng trên tr�c -GPng 7, giao thông -i lIi r't thu>n lRi, thu hoIch có th: th$c hi+n beng c3 giFi hóa và v>n chuy:n d) dàng. TIi các vùng tr"ng -i:m lúa, máy làm -'t có tFi 215-230 máy, máy g.t r!i hàng 50 máy, máy g.t liên hoàn 12 máy, máy gieo c'y 30 máy.

K;t qu! -i2u tra n�m 2016 cho th'y, �ô LG3ng -ã th$c hi+n thành công công tác dAn -i2n -<i thUa. S& nhân khEu bình quân h� cBa các xã là 4,56 nhân khEu/h� trong -ó s& lao -�ng chính cBa h� bình quân là 2,46 lao -�ng/h�. T<ng di+n tích -'t canh tác cBa các h� tG3ng -&i lFn, trung bình 0,61 ha tG3ng �ng vFi 12,2 sào/h�, trong -ó di+n tích canh tác lúa bình quân/h� là 0,35 ha tG3ng �ng vFi 7,0 sào/h�.

3.1.2. C3 c'u gi&ng lúa

K;t qu! -i2u tra n�m 2016 cho th'y, c3 c'u gi&ng lúa v� xuân tIi �ô LG3ng chB y;u là lúa lai chi;m 70% di+n tích, gi&ng lúa thudn ngZn ngày chi;m 18% di+n tích và gi&ng lúa thudn ch't lGRng chi;m kho!ng 12% di+n tích. Trong v� hè thu, gi&ng lúa thudn ngZn ngày chi;m 75% di+n tích và kho!ng 25% di+n tích là lúa lai. Các gi&ng lúa thudn ngZn ngày -GRc phát tri:n chB y;u trong v� xuân và hè thu là Khang Dân, Q5 có thPi gian sinh trG*ng 120-125 ngày trong v� xuân, 95-100 ngày v� hè thu, n�ng su't -It 5,8-6,4 t'n/ha trong v� xuân và 4,4-4,8 t'n/ha trong v� hè thu, m�c -� sâu b+nh hIi trung bình, phEm ch't gIo bình thGPng, c3m c�ng. Gi&ng lúa lai Nghi HG3ng 2308 -GRc -Ga vào trAng ph< bi;n trong v� xuân, n�ng su't bình quân -It 6,6-7,5 t'n/ha, gIo chB y;u là -: ph�c v� ch�n nuôi, n'u rGRu làm bún, bánh -a, bánh cu -3. Các gi&ng lúa ch't lGRng -GRc -Ga vào trAng tIi huy+n �ô LG3ng ph< bi;n là Thiên �u 8, HG3ng Th3m 1, �ài Th3m 8, AC5 có thPi gian sinh trG*ng 120-130 ngày v� xuân cho n�ng su't 6,0-6,5 t'n/ha, phEm ch't gIo t&t, -GRc sU d�ng -: �n hàng ngày và m�t phdn -: bán. Giá bán trên th trGPng cho 1 kg gIo Thiên �u 8, HG3ng Th3m 1 ch[ -It 11.000-13.000 -/kg.

Trong kho!ng 3 n�m tr* v2 trGFc tIi �ô LG3ng -ã phát tri:n 2 gi&ng lúa ch't lGRng là AC5 và BZc Th3m 7. Gi&ng AC5 do Công ty Gi&ng cây trAng Vhnh Hòa -Ga vào phát tri:n, -ã có n�m di+n tích trAng gi&ng AC5 lên -;n 1.700 — 2.000 ha. M.c dù gIo có ch't lGRng khá nhGng sau vài n�m trAng, AC5 -ã b nhi)m b+nh -Io ôn c< bông r't n.ng trong v� xuân tuy nhiên Công ty Vhnh Hòa -ã không có gi!i pháp khZc ph�c b+nh hi+u qu!. Gi&ng BZc Th3m 7 là gi&ng nh>p n�i tJ Trung Qu&c, do Trung tâm Kh!o ki:m nghi+m Gi&ng cây trAng Qu&c gia -2 ngh công nh>n và phát tri:n tIi Vi+t Nam. Gi&ng BZc Th3m 7 c�ng -ã -GRc -Ga vào thU nghi+m tIi �ô LG3ng, gi&ng có kh! n�ng thích �ng t&t vFi -i2u ki+n -'t -ai và khí h>u cBa vùng, kh¨ng -nh -GRc hi+u qu! qua 2 v� trAng, gIo ngon -GRc ngGPi dân Ga chu�ng. Tuy nhiên trong thPi gian -ó giá thành lúa gi&ng BZc Th3m 7 (120.000 -/kg) cao h3n nhi2u so vFi các gi&ng ph< bi;n khác do v>y ngGPi dân -ã không -du tG -: m* r�ng di+n tích. TJ nhi2u n�m nay, ngGPi dân trAng lúa chB y;u -: ph�c v� nhu cdu lG3ng th$c gia -ình và ch�n nuôi, m�t lGRng nhg lúa thudn -GRc bán tIi chR -a phG3ng -: làm lG3ng th$c, làm bánh -a, làm bún.

3.1.3. PhG3ng th�c gieo trAng TIi �ô LG3ng do -i2u ki+n -'t trAng beng

ph¨ng, nGFc tGFi hoàn toàn chB -�ng và ngGPi dân -ã có kinh nghi+m s!n xu't lúa gieo th¨ng do v>y phG3ng th�c gieo trAng lúa hi+n -ang áp d�ng tIi huy+n �ô LG3ng gdn 100% di+n tích trAng lúa -GRc áp d�ng gieo th¨ng.

3.1.4. Bón phân cho cây lúa �i2u tra các h� dân v2 qui trình bón phân cho

cây lúa (B!ng 1) cho th'y: LGRng phân bón -GRc sU d�ng trên m�t sào (500 m2) gAm: 350 kg phân chuAng + 21,2 kg vôi b�t + 9,3kg ure + 20,4k g super lân + 6,7 kg KCl + 12,2 kg NPK 16:16:8.

BBBB!!!!ng 1. Tình hình sng 1. Tình hình sng 1. Tình hình sng 1. Tình hình sUUUU d d d d��ng phân bón cho cây lúa cng phân bón cho cây lúa cng phân bón cho cây lúa cng phân bón cho cây lúa cBBBBa các ha các ha các ha các h�� s s s s!!!!n xn xn xn xuuuu''''tttt

�3n v tính: kg/ sào (500 m2) TT LoIi phân Yên S3n Thnh S3n Hòa S3n Trung bình

1 Vôi 22,1 21,4 20,0 21,2

2 Phân chuAng 357,1 307,1 385,7 350,0

3 Ure 9,0 9,4 9,6 9,3

4 Super lân 14,0 21,4 25,8 20,4

5 KCl 6,6 6,6 6,9 6,7

6 NPK16:16:8 12,6 13,4 10,6 12,2

PhG3ng pháp bón cho cây lúa -GRc áp d�ng: Bón lót 100% (vôi b�t, phân chuAng, super lân và NPK) + 30% ure. Bón thúc ldn 1 khi cây lúa bZt -du -� nhánh 40% ure và 40% KCl. Bón thúc ldn 2 vFi lGRng phân còn lIi - bón nuôi -òng (30% ure + 60% K2O).

So vFi quy trình bón phân -GRc khuy;n cáo hi+n nay cho cây lúa thì lGRng bón phân vô c3 cao h3n và t[ l+ phân bón sU d�ng * các ldn bón chGa hRp lý so vFi qui trình khuy;n cáo cBa B� Nông nghi+p và PTNT (QCVN 01-55/2011 — BNNPTNT) và qui trình bón phân cho cây lúa do S* Nông nghi+p và PTNT Ngh+ An ban hành (lúa thudn trong v� xuân bón 180-220 kg ure + 400 kg supe lân + 90-100 kg KCl/ha).

3.1.5. Hi+n trIng sU d�ng thu&c b!o v+ th$c v>t trên cây lúa

Trên các vùng trAng lúa cBa huy+n �ô LG3ng, ngGPi dân chB y;u sU d�ng thu&c trJ cg -: phun cho cây lúa tJ 2-3 ldn vào thPi -i:m sau khi gieo hIt 1-2 ngày (phun thu&c trJ cg ti2n n!y mdm), khi cây lúa -ang -� nhánh ho.c làm -òng (chB y;u phun thu&c trJ cg lAng v$c). Nhìn chung ngGPi dân có thói quen dùng thu&c hóa h"c -: phun khi trên cây lúa xu't hi+n b" trh, b+nh -Io ôn, b+nh khô ven... và thGPng v�t bg bao bì tùy ti+n * trên -Ang ru�ng. H+ l�y cBa phG3ng th�c canh tác này v2 lâu dài có th: gây ôi nhi)m -;n môi trGPng -'t, nGFc và ch't lGRng lúa gIo !nh hG*ng -;n s�c khge cBa con ngGPi.

3.2. K3.2. K3.2. K3.2. K;t qu! xây d$ng mô h;t qu! xây d$ng mô h;t qu! xây d$ng mô h;t qu! xây d$ng mô hình sình sình sình s!n xu't lúa ch't !n xu't lúa ch't !n xu't lúa ch't !n xu't lúa ch't lGlGlGlGRng cao theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ngRng cao theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ngRng cao theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ngRng cao theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ng

3.2.1. �ánh giá và l$a ch"n vùng s!n xu't lúa VietGAP

Sau khi l$a ch"n 3 xã s!n xu't mô hình lúa VietGAP là Yên S3n, Thnh S3n và Hòa S3n, ti;n hành l'y msu -'t, nGFc tIi ru�ng và l'y msu nGFc tGFi cho cây lúa tJ sông �ào -: phân tích m�t s& ch[ tiêu cdn thi;t -&i vFi quy trình s!n xu't lúa VietGAP. K;t qu! -GRc th: hi+n * các b!ng 2 và b!ng 3.

K;t qu! phân tích 14 ch[ tiêu trong msu nGFc tIi ru�ng thu�c các xã xây d$ng mô hình và nguAn nGFc tGFi tJ sông �ào cho th'y: T't c! các ch[ tiêu phân tích -2u r't th'p so vFi quy chuEn QCVN 39:2011/BTNMT, -.c bi+t các ch[ tiêu kim loIi n.ng nhG asen, cadimi, -Ang, k}m, thBy ngân -2u không phát hi+n trong các msu phân tích.

K;t qu! phân tích các ch[ tiêu ch't lGRng -'t * b!ng 3 cho th'y: Không phát hi+n hàm lGRng các kim loIi n.ng nhG chì, asen, cadimi trong các msu -'t * c! 3 xã -GRc l$a ch"n s!n xu't mô hình lúa VietGAP, hàm lGRng kim loIi k}m dao -�ng 7,67 — 23,00 mg/kg, r't th'p so vFi quy -nh là 200 mg/kg và hàm lGRng crom dao -�ng 1,13 — 2,18 mg/kg so vFi quy -nh là <150 mg/kg.

NhG v>y, ch't lGRng nGFc ngdm, nGFc tGFi và ch't lGRng -'t trAng lúa tIi các -a -i:m -GRc l$a ch"n -!m b!o -: s!n xu't lúa theo tiêu chuEn VietGAP.

BBBB!!!!ng 2. Kng 2. Kng 2. Kng 2. K;;;;t qut qut qut qu!!!! phân tích m phân tích m phân tích m phân tích m��t st st st s&&&& ch ch ch ch[[[[ tiêu ch tiêu ch tiêu ch tiêu ch''''t lGt lGt lGt lGRRRRng nGng nGng nGng nGFFFFc tc tc tc tIIIIi các vùng tri các vùng tri các vùng tri các vùng trAAAAng lúang lúang lúang lúa

TT Ch[ tiêu �3n v Yên S3n Thnh S3n Hòa S3n Sông �ào Tiêu

chuEn (*) 1 Borat (tính theo B) mg/l <0,002 <0,002 <0,002 <0,002 3 2 Ch't rZn hòa tan mg/l 172,00 109,00 126,00 79,00 2000 3 Clorua mg/l 24,80 12,10 27,70 <5,00 350 4 Oxi hòa tan (DO) mg/l 5,207 5,00 5,60 5,40 >=2 5 pH - 7,72 7,68 7,05 7,54 5,5-9 6 Sunphat (SO4

2-) mg/l <3,3 <3,3 <3,3 <3,3 600 7 �Ang (Cu) mg/l KPH KPH KPH KPH 0,5 8 K}m (Zn) mg/l KPH KPH KPH KPH 2,0 9 Asen (As) mg/l KPH KPH KPH KPH 0,05 10 Cadimi (Cd) mg/l KPH KPH KPH KPH 0,01 11 Chì (Pb) mg/l <0,002 <0,002 <0,02 <0,02 0,05 12 Crom (Cr) mg/l <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 0,1 13 Natri (Na) mg/l 7,00 2,6 4,95 1,45 9 14 ThBy ngân) mg/l KPH KPH KPH KPH 0,001

Ghi chú: (*): Theo QCVN 39:2011/BTNMT KPH: Không phát hi+n BBBB!!!!ng 3. Kng 3. Kng 3. Kng 3. K;;;;t qut qut qut qu!!!! phân tích m phân tích m phân tích m phân tích m��t st st st s&&&& ch ch ch ch[[[[ tiêu ch tiêu ch tiêu ch tiêu ch''''t lGt lGt lGt lGRRRRng -ng -ng -ng -''''t tt tt tt tIIIIi các vùng tri các vùng tri các vùng tri các vùng trAAAAng lúang lúang lúang lúa

TT Ch[ tiêu �3n v Yên S3n Thnh S3n Hòa S3n Tiêu chuEn (**) 1 Chì (Pb) mg/kg KPH KPH KPH 70 2 K}m (Zn) mg/kg 19,29 23,00 7,67 200 3 �Ang (Cu) mg/kg KPH 11,98 5,97 100 4 Asen (As) mg/l KPH KPH KPH 15 5 Cadimi (Cd) mg/l KPH KPH KPH 1,5 6 Crom (Cr) mg/kg 2,18 1,13 1,80 150

Ghi chú: (**): Theo QCVN 03-MT:2015/BTNMT KPH: Không phát hi+n Ngoài vi+c -!m b!o các -i2u ki+n v2 -'t trAng,

nguAn nGFc tGFi, các -a -i:m -GRc l$a ch"n -áp �ng các qui -nh khác theo qui trình s!n xu't lúa VietGAP -ó là vùng trAng lúa * xa các nhà máy, b+nh vi+n, khu công nghi+p, nGFc th!i và khu rác th!i sinh hoIt; vi+c sU d�ng các loIi phân bón và thu&c b!o v+ th$c v>t (BVTV) trong danh m�c, thPi gian cách ly -!m b!o an toàn khi sU d�ng thu&c BVTV, ghi chép

nh>t ký -Ang ru�ng và tham gia giám sát n�i b� cBa nông dân.

3.2.2. Kh! n�ng sinh trG*ng, ch&ng chu và n�ng su't cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7

Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7: Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 trong v� xuân n�m 2017, áp d�ng theo tiêu chuEn VietGAP (B!ng 4).

BBBB!ng 4. Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng!ng 4. Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng!ng 4. Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng!ng 4. Kh! n�ng sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng ThPi gian sinh trG*ng qua các thPi k� (ngày)

�a -i:m Gieo - 4 lá

BZt -du -� nhánh - Làm -òng

BZt -du làm -òng - TrV

TrV - Chín

T<ng TGST

Chi2u cao cây

(cm)

Yên S3n 24 41 30 30 125 98,1 Thnh S3n 25 40 30 29 124 97,2 Hòa S3n 26 39 31 30 125 95,0

ThPi gian sinh trG*ng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi 3 vùng trAng dao -�ng 124-125 ngày, thu�c nhóm gi&ng có thPi gian sinh trG*ng ngZn, gi&ng có chi2u cao cây dao -�ng 95,0 - 98,1 cm. Vi+c bón phân cân -&i và phù hRp vFi giai -oIn sinh trG*ng phát tri:n cBa cây giúp cho ru�ng lúa tIi các mô hình có kh! n�ng ch&ng -< t&t.

Dch hIi trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 và bi+n pháp phòng trJ dch hIi trên các mô hình trAng lúa theo hGFng VietGAP tIi huy+n �ô LG3ng:

V'n -2 ch�m sóc cây lúa, qu!n lý dch hIi tIi các mô hình s!n xu't lúa theo tiêu chuEn VietGAP ngoài vi+c t>p hu'n cho bà con nông dân tham gia s!n xu't nZm v ng qui trình canh tác, hi:u bi;t v2 các loài dch hIi lúa, bi;t cách ghi chép hA s3 tIi các lFp h"c, các cán b� k¾ thu>t cBa TrGPng �Ii h"c Vinh còn

ph&i hRp ch.t ch} vFi cán b� -a phG3ng xã, huy+n trong vi+c qu!n lý mô hình, ch[ -Io ngGPi dân tuân thB qui trình k¾ thu>t. Vi+c ki:m tra -Ang ru�ng -GRc th$c hi+n thGPng xuyên (7 ngày/ldn) -: xác -nh -GRc -&i tGRng dch hIi, m�c -� gây hIi, giai -oIn sinh trG*ng phát tri:n cBa cây lúa; hGFng dsn ngGPi nông dân sU d�ng loIi thu&c -.c hi+u trong danh m�c, li2u lGRng phun, xác -nh thPi -i:m phun và t< ch�c phun -Ang loIt khi dch hIi -;n ngGÀng gây hIi kinh t;; Th$c hi+n bi+n pháp ch�m sóc cây lúa trGFc, trong và sau thPi gian phòng trJ.

K;t qu! -i2u tra thành phdn sâu hIi lúa BZc Th3m 7 v� xuân 2017 tIi �ô LG3ng (B!ng 5) cho th'y, b" trh (Stenchaetothrips biformis) là loài xu't hi+n vào giai -oIn cây con - -� nhánh - làm -òng ph< bi;n và gây hIi n.ng nh't cho lúa BZc Th3m 7.

BBBB!ng !ng !ng !ng 5555. Thành ph. Thành ph. Thành ph. Thành phdn sâu hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngdn sâu hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngdn sâu hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngdn sâu hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng, , , , vvvv� � � � xxxxuân 2017uân 2017uân 2017uân 2017 M�c -� ph< bi;n

TT Tên sâu hIi lúa Giai -oIn

phát sinh gây hIi Hòa S3n Thnh S3n Yên S3n 1 B" trh Cây con - -� nhánh - làm -òng +++ +++ +++ 2 B" xít dài TrV - chín ++ ++ ++ 3 B" xít xanh TrV - chín + + + 4 Sâu cu&n lá nhg �� nhánh - làm -òng - trV ++ ++ ++ 5 Sâu cu&n lá lFn �� nhánh - làm -òng - trV + + + 6 Sâu -�c thân 2 ch'm �� nhánh - làm -òng - trV ++ + + 7 Sâu cZn gié TrV - chín + + + 8 Châu ch'u lúa TrV - chín + + + 9 Rdy nâu Làm -òng - trV - chín ++ + + 10 Rdy lGng trZng Làm -òng - trV - chín ++ ++ +

Ghi chú: “+++” Ph< bi;n, “++” Ít ph< bi;n”, “+” R't ít ph< bi;n”

K;t qu! -i2u tra xác -nh b+nh hIi lúa trên gi&ng BZc Th3m 7 (B!ng 6) có 3 loài b+nh, trong -ó ph< bi;n nh't là b+nh -Io ôn vào giai -oIn -� nhánh - làm -òng và b+nh khô ven gây hIi vào giai -oIn làm -òng - trV - chín.

Cg dIi xu't hi+n ph< bi;n và gây hIi nhi2u vào giai -oIn -du cBa lúa BZc Th3m 7 * c! 3 xã. NgGPi dân phòng trJ beng phun thu&c 1 ldn vào giai -oIn cây con, nh ng cây cg mì còn sót lIi -GRc nh</cZt

sau -ó, -!m b!o trGFc thu hoIch lúa không còn trên ru�ng.

Çc bG3u vàng xu't hi+n giai -oIn cây con - -� nhánh - làm -òng, -ây là m�t trong dch hIi ph< bi;n và nguy hi:m nh't cho lúa vào giai -oIn cây con. Trên m�t s& ru�ng lúa BZc Th3m 7 tIi xã Hòa S3n b &c bG3u vàng gây hIi khi ti;n hành -Ga nGFc vào ru�ng -: th$c hi+n khâu t[a d.m, bón thúc -� nhánh.

BBBB!ng 6. Thành phdn b+nh hIi, cg dIi, &c bG3u vàng hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 6. Thành phdn b+nh hIi, cg dIi, &c bG3u vàng hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 6. Thành phdn b+nh hIi, cg dIi, &c bG3u vàng hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 6. Thành phdn b+nh hIi, cg dIi, &c bG3u vàng hIi lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng, v� xuân 2017 M�c -� ph< bi;n

TT Tên b+nh hIi lúa Giai -oIn

phát sinh gây hIi Hòa S3n Thnh S3n Yên S3n

1 B+nh -Io ôn Pyricularia oryzae �� nhánh - làm -òng +++ +++ +++

2 B+nh khô ven Rhizoctonia solani Làm -òng - trV - chín +++ +++ +++

3 B+nh vàng lá vi khuEn Xanthomonas oryzicola

Làm -òng - trV - chín ++ ++ ++

4 Cg dIi Cây con - -� nhánh - làm -òng +++ +++ +++ 5 Çc bG3u vàng Cây con - -� nhánh - làm -òng +++ + +

Ghi chú: “+++” Ph< bi;n, “++” Ít ph< bi;n”, “+” R't ít ph< bi;n” BBBB!ng 7.!ng 7.!ng 7.!ng 7. Phòng trPhòng trPhòng trPhòng trJ m�t s& dch hIi chính trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngJ m�t s& dch hIi chính trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngJ m�t s& dch hIi chính trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ngJ m�t s& dch hIi chính trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 tIi �ô LG3ng

TT Tên dch hIi Tên thu&c S& ldn phun Bi+n pháp khác 1 B" trh Actaone 750WP; 1 - 2 Bón phân cân -&i 2 B+nh -Io ôn Beam 75WP; Filia 525SE; Bankan 600WP 1 Bón phân cân -&i 3 B+nh khô ven Anvil 5SC; Rovral 50 WP 0 - 1 Bón phân cân -&i 4 Çc bG3u vàng Bosago 12AB; Apple 700W; Awar 700WP 0 BZt tay 5 Cg dIi Heco 60EC; Mullai 100WP 1 Nh</cZt cg mì

�: -!m b!o ch't lGRng s!n phEm, trên gi&ng lúa BZc Th3m 7 -GRc áp d�ng beng bi+n pháp phòng trJ dch hIi t<ng hRp (IPM) tJ -du v� cho -;n khi thu hoIch nhG làm -'t, v+ sinh -Ang ru�ng sIch s}, bón phân cân -&i, thu bZt thB công, phun thu&c khi cdn thi;t,... Vi+c sU d�ng thu&c hóa h"c ch[ th$c hi+n theo khuy;n cáo cBa cán b� k¾ thu>t khi dch hIi gây hIi -It ngGÀng kinh t;, xác -nh loIi thu&c, li2u lGRng và t< ch�c phun -Ang loIt tIi các -a phG3ng. M�t s& dch hIi ph!i phun thu&c hóa h"c

gAm b" trh (1-2 ldn), b+nh -Io ôn (1-2 ldn), b+nh khô ven (0-1 ldn) và cg dIi (1 ldn).

N�ng su't và ch't lGRng cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7:

TrGFc khi thu hoIch lúa, các xã -ã t< ch�c -ánh giá n�ng su't cBa gi&ng lúa BZc Th3m 7 thông qua -ánh giá các y;u t& c'u thành n�ng su't (YTCTNS) và g.t th&ng kê mô hình (B!ng 8).

BBBB!ng 8. Các YTCTNS và n�ng su't lúa BZc th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 8. Các YTCTNS và n�ng su't lúa BZc th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 8. Các YTCTNS và n�ng su't lúa BZc th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng, v� xuân 2017!ng 8. Các YTCTNS và n�ng su't lúa BZc th3m 7 tIi huy+n �ô LG3ng, v� xuân 2017 Ch[ tiêu

�a -i:m

Bông/m2 (bông)

S& hIt/ bông (hIt)

S& hIt chZc/ bông

(hIt)

P1000 hIt (gam)

N�ng su't lúa tG3i (t'n/ha)

N�ng su't lúa khô (t'n/ha)

Yên S3n 316,1 122,46 114,2 18,89 6,53 5,27 Thnh S3n 311,2 124,05 116,0 19,01 6,80 5,42 Hòa S3n 313,1 123,09 114,7 18,85 6,32 5,14

S& bông/ m2 cBa gi&ng BZc Th3m 7 -It 311,2-

316,1 bông. Gi&ng BZc Th3m 7 hIt nhg vFi kh&i lGRng 1000 hIt -It 18,85-19,01 g, có t[ l+ hIt chZc cao.

K;t qu! th$c hi+n mô hình còn -GRc th$c hi+n thông qua bup -oàn TH, lãnh -Io UBND huy+n �ô LG3ng, Phòng NN và PTNT huy+n �ô LG3ng, cán b� qu!n lý 3 xã Hòa S3n, Thnh S3n và Yên S3n và t't c! các h� dân tham gia s!n xu't lúa cBa d$ án -: -ánh giá k;t qu! th$c ch't. Thông qua 2 -Rt thu hoIch lúa tG3i tIi các mô hình s!n xu't trên -Ang ru�ng, n�ng su't lúa tG3i tIi thPi -i:m thu hoIch tIi 3 mô hình dao -�ng 6,32-6,80 t'n/ha. N�ng su't lúa khô sau khi s'y dao -�ng 5,14-5,42 t'n/ha.

N�ng su't lúa tIi các mô hình -ã -It -GRc m�c tiêu -.t ra theo các hRp -Ang ký k;t gi a các bên tham gia vào chuVi giá tr này. Toàn b� lúa tG3i cBa mô hình tIi 3 xã -ã -GRc T>p -oàn TH thu mua tIi ru�ng theo -úng hRp -Ang -ã -GRc ký k;t trGFc khi mùa v� bZt -du vFi giá lúa tG3i là 7.000 -/kg.

V2 ch't lGRng: Toàn b� lúa tG3i sau khi thu mua -GRc làm khô beng h+ th&ng s'y, sau -ó xay xát thành gIo l�c, -óng gói chân không. Msu gIo -GRc ki:m -nh b*i Chi c�c Qu!n lý ch't lGRng Nông lâm s!n và Thu³ s!n Ngh+ An. GIo không tAn dG ch't c'm, không sU d�ng ch't b!o qu!n, không -ánh bóng và -GRc ch�ng nh>n an toàn th$c phEm.

3.3. Hi3.3. Hi3.3. Hi3.3. Hi+u qu! kinh t; cBa mô h+u qu! kinh t; cBa mô h+u qu! kinh t; cBa mô h+u qu! kinh t; cBa mô hình trình trình trình trAng lúa theo Ang lúa theo Ang lúa theo Ang lúa theo hGhGhGhGFng VietGAP có s$ liên k;t 4Fng VietGAP có s$ liên k;t 4Fng VietGAP có s$ liên k;t 4Fng VietGAP có s$ liên k;t 4 nhà nhà nhà nhà

LRi nhu>n thu -GRc tJ 1 ha lúa BZc Th3m 7 theo phG3ng th�c liên k;t là 23.201.750 -Ang, cao h3n so vFi mô hình canh tác lúa truy2n th&ng là 10.710.150

-Ang/ha. Ngoài ra beng vi+c liên k;t này, ngGPi nông dân nâng cao -GRc trình -� s!n xu't và -.c bi+t * giai -oIn sau thu hoIch h" không t&n thêm chi phí lao -�ng cho vi+c ph3i khô, làm sIch lúa.

BBBB!!!!ng 9. Hing 9. Hing 9. Hing 9. Hi++++u quu quu quu qu!!!! kinh t kinh t kinh t kinh t;;;; c c c cBBBBa mô hình sa mô hình sa mô hình sa mô hình s!!!!n xun xun xun xu''''t lúa VietGAP tt lúa VietGAP tt lúa VietGAP tt lúa VietGAP tIIIIi huyi huyi huyi huy++++n �ô LG3ngn �ô LG3ngn �ô LG3ngn �ô LG3ng Ch[ tiêu �3n v tính Lúa BZc Th3m 7 Lúa Khang Dân

I. Chi phí v>t ch't cho 1ha 13.644.000 15.908.400

1. Gi&ng -Ang 840.000 900.000

2. Phân bón -Ang 8.404.000 9,358,400

3. Thu&c BVTV -Ang 1.000.000 1.500.000

4. Chi phí thu hoIch, bao bì -Ang 3.400.000 4.150.000

II. Chi phí lao -�ng -Ang 14.450.000 13.600.000

III. Chi phí -du vào -GRc hV trR (gi&ng, phân bón vô c3, thu&c BVTV)

-Ang

3.522.000 0

T<ng chi phí s!n xu't 22.972.000 29.508.400

N�ng su't 1 ha v� xuân kg 5.277 7.000

T<ng doanh thu -Ang 46.173.750 42.000.000

LRi nhu>n -Ang 23.201.750 12.491.600

Ghi chú: Giá lúa Khang Dân (6.000 -). Giá lúa BZc Th3m (7000x1,25=8.750 -)

3.4. 3.4. 3.4. 3.4. KhKhKhKh! n�ng m* r�ng mô h! n�ng m* r�ng mô h! n�ng m* r�ng mô h! n�ng m* r�ng mô hình sình sình sình s!n xu't lúa !n xu't lúa !n xu't lúa !n xu't lúa chchchch't lGRng theo mô h't lGRng theo mô h't lGRng theo mô h't lGRng theo mô hình liên kình liên kình liên kình liên k;t 4 nhà tài Ngh+ An;t 4 nhà tài Ngh+ An;t 4 nhà tài Ngh+ An;t 4 nhà tài Ngh+ An

Sau khi thU nghi+m * qui mô nhg tIi �ô LG3ng, mô hình liên k;t trong s!n xu't lúa gIo ch't lGRng cao -GRc T>p -oàn TH nhân r�ng trong s!n xu't tIi huy+n Yên Thành, t[nh Ngh+ An vFi qui mô di+n tích -;n n�m 2019 trên 300 ha. Gi&ng lúa QJ -GRc -Ga vào s!n xu't và -GRc ch; bi;n thành s!n phEm gIo ch't lGRng cao tiêu th� thông qua các cUa hàng giFi thi+u và bán s!n phEm cBa FVF, siêu th... Ngoài ra T>p -oàn TH còn có k; hoIch m* r�ng thêm v2 qui mô di+n tích và -du tG xây d$ng h+ th&ng nhà máy s!n xu't s a gIo tIi Yên Thành, Ngh+ An.

4. K�T LU$N

Vi+c -Ga gi&ng lúa ch't lGRng cao vào s!n xu't theo quy trình VietGAP tIi m�t s& xã * huy+n �ô LG3ng vFi s$ tham gia tích c$c cBa Nhà nGFc, nhà nông, nhà khoa h"c và doanh nghi+p bGFc -du -ã mang lIi nhi2u tín hi+u kh! quan. S!n phEm làm ra theo quy trình VietGAP có th: truy nguyên nguAn g&c cBa s!n phEm, nông dân -GRc t>p hu'n khoa h"c k¾ thu>t, bi;t cách qu!n lý ch�m sóc ru�ng lúa t&t h3n. Song song vFi vi+c b!o v+ môi trGPng -'t, nGFc

và môi trGPng s&ng thì s!n phEm do ngGPi dân làm ra -GRc bao tiêu h;t vFi giá thu mua tIi ru�ng cao h3n 1,4-1,5 ldn so vFi bình thGPng, qua -ó t�ng thu nh>p cho ngGPi nông dân. VFi m&i liên k;t b2n ch.t cBa 4 nhà trong s!n xu't lúa ch't lGRng cao thì cây lúa s} góp phdn nâng cao -Pi s&ng cho nh ng ngGPi dân gZn bó vFi ru�ng -Ang.


1. C�c Th&ng kê Ngh+ An, 2016. Niên giám Th&ng kê t[nh Ngh+ An n�m 2015 NXB Th&ng kê.

2. QCVN03-MT:2015/BTNMT. Qui chuEn k¾ thu>t qu&c gia v2 giFi hIn cho phép cBa m�t s& kim loIi n.ng trong -'t.

3. QCVN39:2011/BTNMT. Qui chuEn k¾ thu>t qu&c gia v2 ch't lGRng nGFc dùng cho tGFi tiêu.

4. Quy;t -nh s& 2998/Q�-BNN-TT ngày 9 tháng 11 n�m 2010. Quy;t -nh ban hành qui trình th$c hành s!n xu't nông nghi+p t&t (VietGAP) cho lúa.

5. Quy;t -nh s& 170/Q�-SNN ngày 28 tháng 12 n�m 2013 v2 vi+c phê duy+t quy trình s!n xu't và -nh m�c kinh t; - k¾ thu>t m�t s& loIi cây trAng chB y;u.



6. Nguy)n Tr"ng Khanh, Nguy)n V�n Hoan, 2014. Xác -nh s* thích v2 gIo ch't lGRng cao cBa ngGPi tiêu dùng vùng -Ang beng sông HAng. TIp

chí Khoa h"c và Phát tri:n, t>p 12 s& 8, tr 1192-1201.

THE OUTCOMES OF A HIGH THROUGHPUT MODEL FOTHE OUTCOMES OF A HIGH THROUGHPUT MODEL FOTHE OUTCOMES OF A HIGH THROUGHPUT MODEL FOTHE OUTCOMES OF A HIGH THROUGHPUT MODEL FOR RICE CULTIVATION BASED ON THE R RICE CULTIVATION BASED ON THE R RICE CULTIVATION BASED ON THE R RICE CULTIVATION BASED ON THE VIETGAP METHOD UNDER FOURVIETGAP METHOD UNDER FOURVIETGAP METHOD UNDER FOURVIETGAP METHOD UNDER FOUR----PARTY COOPERATION IN DO LUONG DISTRICT, PARTY COOPERATION IN DO LUONG DISTRICT, PARTY COOPERATION IN DO LUONG DISTRICT, PARTY COOPERATION IN DO LUONG DISTRICT,

NGHE ANNGHE ANNGHE ANNGHE AN PROVINCE PROVINCE PROVINCE PROVINCE

Phan Thi Thu Hien, Ngo Thi Mai ViPhan Thi Thu Hien, Ngo Thi Mai ViPhan Thi Thu Hien, Ngo Thi Mai ViPhan Thi Thu Hien, Ngo Thi Mai Vi

SummarySummarySummarySummary Due to an increasing demand of high quality rice in Vietnam and with the aim to support farmers in cultivating rice in Do Luong, Nghe An, the TH Group and Vinh University collaborated with the local farmers and the local authorities to develop high yield and high-quality rice. The TH Group supported in both finance and product-sale, as well as supervising and evaluating the effectiveness of the project. Vinh University directly investigated, and selected location to deploy the project, as well as training and supervising cultivation methodology to the farmers. The local authorities cooperated in overseeing and tracking the methodology and milestones of the project that was carried out by the farmers, and also delivered and sold the final products following standard procedures. The cultivation using the advanced Vietgap model was implemented during the spring season in 2017 in three villages Yen Son, Thinh Son and Hoa Son, with a total area of cultivation of 10ha. Through the cooperation, the farmers equipped with the new methodology, skill-set, and know-how to effectively manage their paddy field with clean water and nutrient soil. The final products were consumed 100% with the price above 1.4 to 1.5 times higher than the standard one, which significantly increased the incomes of local farmers.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Rice, Vietgap, high quality rice, four-party cooperation.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: TS. Nguy)n NhG H!iPi ph!n bi+n: TS. Nguy)n NhG H!iPi ph!n bi+n: TS. Nguy)n NhG H!iPi ph!n bi+n: TS. Nguy)n NhG H!i Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 15/3/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 16/4/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 23/4/2019

THÀNH PH$N LOÀI BA RÙA (COCCINELLIDAE), TH2C EN VÀ DIFN BI!N S) L�0NG M*T S) LOÀI TRÊN CÂY EN QU CÓ MÚI T�I XÃ THÀNH L,P, L��NG S�N,

HÒA BÌNH VÀ MINH KHAI, BJC T� LIÊM, HÀ N*I PhPhPhPhIm Qu�nh MaiIm Qu�nh MaiIm Qu�nh MaiIm Qu�nh Mai1111, Nguy, Nguy, Nguy, Nguy)n Th H)n Th H)n Th H)n Th Hòaòaòaòa2222

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Bài báo trình bày nh ng k;t qu! nghiên c�u bGFc -du v2 thành phdn loài b" rùa Coccinellidae, ph< th�c �n và s$ bi;n -�ng s& lGRng theo thPi gian cBa chúng trong các vGPn cây �n qu! có múi tIi 2 xã Minh Khai (BZc TJ Liêm, Hà N�i) và xã Thành L>p (LG3ng S3n, Hoà Bình). TIi xã Minh Khai -ã xác -nh -GRc s$ có m.t cBa 9 loài b" rùa Coccinellidae, * xã Thành L>p s& lGRng này là 13 loài. Trong các loài b" rùa thu -GRc, có 9 loài thu�c nhóm bZt mAi �n tht, 2 loài thu�c nhóm �n n'm, 2 loài thu�c nhóm �n lá. B" rùa Nh>t B!n Propylea japonica (Thunberg) là loài chi;m Gu th; tIi khu v$c nghiên c�u * xã Minh Khai, chúng xu't hi+n liên t�c trong su&t 14 tháng -i2u tra, tJ tháng 4/2018 -;n tháng 5/2019, vFi 69 cá th: chi;m 56,5% t<ng s& các cá th: b" rùa thu -GRc. Loài b" rùa 6 ven Menochilus sexmaculatus (Fabricius) xu't hi+n 10 tháng, tJ tháng 6 -;n tháng 1/2019, sau -ó tháng 2 và 3 không thu -GRc msu nào cBa loài này, -;n tháng 4 và 5 n�m 2019 thì loài này lIi xu't hi+n và ch[ thu -GRc 1 cá th: trong mVi tháng -ó. Ba loài còn lIi gAm: Loài b" rùa hai m!ng -g Lemnia biplagiata (Swartz), loài b" rùa mGPi ch'm Harmonia octomaculata (Fabricius) và loài b" rùa -g Micraspis discolor (Fabricius) ch[ xu't hi+n 5-6 ldn trong su&t thPi gian (14 tháng) -i2u tra. Bài báo c�ng -2 c>p -;n m�t s& bi+n pháp nhem t�ng cGPng tính -a dIng v2 thành phdn loài và s& lGRng cá th: cBa các loài b" rùa có ích tIi khu v$c nghiên c�u.

TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: Thành phdn loài bò rùa, s& lGRng cá th:, bi;n -�ng, ph< bi;n th�c �n.

1. �/T V0N �19

Các loài b" rùa thu�c h" Coccinellidae là nhóm côn trùng có ích quan tr"ng trên h+ th&ng cây trAng nói chung và trên các loài cây có múi nói riêng [3, 11, 12]. Tuy m�t s& loài b" rùa có th�c �n là lá cây nhGng nhi2u loài b" rùa là thiên -ch quan tr"ng cBa các loài sâu hIi chB y;u trên cây có múi nhG r+p sáp Coccidae và r+p mu�i Aphididae; m�t s& loài b" rùa lIi có th�c �n là nh ng loài vi n'm hIi cây trAng. �: có c3 s* khoa h"c và th$c ti)n chZc chZn trong vi+c lRi d�ng các loài b" rùa trong phòng trJ t<ng hRp sâu hIi trên t>p -oàn cây có múi cdn có nh ng hi:u bi;t -dy -B v2 nhóm côn trùng thiên -ch này trong h+ sinh thái cây trAng c� th: [1, 2, 5, 6, 7]. M�c -ích cBa nghiên c�u nhem cung c'p nh ng k;t qu! v2 thành phdn loài, ph< th�c �n và di)n bi;n s& lGRng cBa nhóm b" rùa thu�c h" Coccinelidae trên t>p -oàn cây có múi thu�c xã Minh Khai (BZc TJ Liêm, Hà N�i) và xã Thành L>p (LG3ng S3n, Hoà Bình).

1 Vi+n Sinh thái và Tài nguyên sinh v>t 2 TrGPng Trung h"c ph< thông Nam LG3ng S3n

2. N7I DUNG VÀ PH+,NG PHÁP NGHIÊN C"U

2.1. N2.1. N2.1. N2.1. N�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u

+ Xác -nh thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi khu v$c nghiên c�u;

+ Xác -nh thành phdn th�c �n cBa các loài b" rùa Coccinellidae * khu v$c nghiên c�u;

+ BGFc -du theo dõi di)n bi;n s& lGRng cBa m�t s& loài b" rùa Coccinellidae theo tháng trong n�m tIi khu v$c nghiên c�u;

+ �2 xu't m�t s& bi+n pháp nhem t�ng cGPng tính -a dIng và b!o v+ qudn th: b" rùa có ích làm c3 s* -: lRi d�ng chúng trong phòng trJ t<ng hRp sâu b+nh hIi trên cây �n qu! có múi tIi khu v$c nghiên c�u.

2.2. 2.2. 2.2. 2.2. ThThThThPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�uPi gian và -a -i:m nghiên c�u

Nghiên c�u -GRc th$c hi+n tJ tháng 4 n�m 2018 -;n tháng 5 n�m 2019 tIi vùng chuyên canh bG*i Di)n * xã Minh Khai, BZc TJ Liêm, Hà N�i và vGPn BG*i có trAng xen m�t s& loIi cây �n qu! khác (nhG nhãn, táo, <i) * xã Thành L>p, LG3ng S3n, Hoà Bình.

2.3.1. PhG3ng pháp thu msu ngoài th$c -a Kh!o sát, -i2u tra -GRc th$c hi+n trong toàn b�

khu vGPn trAng bG*i * 2 -a -i:m nghiên c�u * xã Thành L>p (LG3ng S3n, Hoà Bình) và Minh Khai (BZc TJ Liêm, Hà N�i). Thu msu b" rùa beng phG3ng pháp thu msu côn trùng thông thGPng. V>t d�ng dùng -: thu msu gAm có vRt côn trùng và bsy màn treo - Malaise trap -GRc treo * n3i d) quan sát, -GRc b!o v+ và thu msu 10 ngày/ldn [4, 10].

S$ xu't hi+n và phân b& s& lGRng cá th: cBa các loài b" rùa -GRc xác -nh beng phG3ng pháp quan sát tr$c ti;p và -;m s& lGRng. S$ thay -<i s& lGRng cá th: b" rùa -GRc xác -nh theo -nh k� cBa các -Rt -i2u tra theo m�t phG3ng pháp -Ang nh't. Msu b" rùa thu theo -nh k� 2 tudn/ldn; vi+c thu msu -GRc th$c hi+n b*i 1 ngGPi; -i2u tra liên t�c trong 2 giP vào bu<i sáng (trong trGPng hRp -;n ngày -i2u tra mà thPi ti;t b't thGPng nhG mGa, bão, vi+c -i2u tra thu msu s} -GRc chuy:n sang bu<i chi2u cùng ngày ho.c ngày hôm sau). Ch"n 50 cây �n qu! trong mVi vGPn -: -i2u tra thu msu, theo phG3ng pháp -GPng chéo góc.

Xác -nh -� Gu th; D(%)

D =(na/Na) ×100%

Trong -ó: na : S& lGRng cá th: cBa loài a; N : T<ng s& cá th: (t<ng s& msu) cBa t't c! các loài b" rùa thu -GRc.

Khi D dùng -: xác -nh -� Gu th; cBa loài “a” so vFi t't c! qudn th: b" rùa tIi -i:m nghiên c�u; khi -ó N s} là t<ng s& msu cBa t't c! các loài b" rùa thu -GRc tIi -i:m nghiên c�u.

Khi D dùng -: xác -nh Gu th; v2 s& lGRng cá th: cBa loài “a” tIi -i:m nghiên c�u; khi -ó N s} là t<ng s& cá th: cBa loài “a” thu -GRc tIi -i:m nghiên c�u

K;t qu! khi D=15%: g.p r't ít (g.p ngsu nhiên); tJ 16-50%: g.p ít (không thGPng xuyên); > 50%: g.p nhi2u (thGPng xuyên).

�Ang thPi vFi vi+c -i2u tra xác -nh s$ bi;n -�ng s& lGRng cá th: cBa các loài b" rùa tIi 2 khu v$c nghiên c�u, nhóm nghiên c�u c�ng ti;n hành theo dõi s$ bi;n -�ng cBa nguAn th�c �n nhem góp phdn làm rõ nguyên nhân cBa s$ bi;n -�ng -ó.

Msu b" rùa thu -GRc ngoài th$c -a -GRc xU lý, lGu gi tIm thPi beng 2 hình th�c: các msu cBa bsy

màn treo là msu -ã -GRc ngâm trong cAn tuy+t -&i (96%); msu thu beng vRt và msu bZt beng tay lGu gi trong l" -�c (ch�a dung dch Ethyl acetate- CH3COOC2H5).

2.3.2. Phân tích msu trong phòng thí nghi+m S& li+u ghi chép và các hình !nh ghi nh>n -GRc

ngoài th$c -a s} -GRc xU lý trong phòng thí nghi+m. T<ng hRp, phân tích s& li+u theo phG3ng pháp th&ng kê sinh h"c thông thGPng và beng phdn m2m Excel trong Windows 8.

Tách, nh.t msu beng mZt thGPng và kính lúp; phân tích, -nh loIi msu -: xác -nh thành phdn loài b" rùa tIi khu v$c nghiên c�u. Msu v>t -GRc xU lý, phân tích và b!o qu!n theo phG3ng pháp thGPng quy tIi phòng sinh thái côn trùng, Vi+n Sinh thái và Tài nguyên sinh v>t. Msu v>t -GRc lGu gi , b!o qu!n dGFi hai hình th�c: (1) msu khô, -GRc s'y khô gi trong -+m bông ho.c cZm ghim và lGu gi trong h�p gV; (2) msu GFt, ngâm trong dung dch cAn 70%, gi trong các l" thBy tinh ho.c l" nh$a có nút ->y kín.

Msu v>t b" rùa thu -GRc tJ khu v$c nghiên c�u -GRc phân tích, -nh loIi b*i các chuyên gia côn trùng cBa Vi+n Sinh thái và Tài nguyên sinh v>t theo các tài li+u phân loIi chuyên ngành -GRc sU d�ng r�ng rãi * Vi+t Nam: B" rùa * Vi+t Nam, Hoàng ��c Nhu>n, 1982, 1983 [8, 9] và trên th; giFi.


3.1. Thành ph3.1. Thành ph3.1. Thành ph3.1. Thành phdn loài B" rùa tIi khudn loài B" rùa tIi khudn loài B" rùa tIi khudn loài B" rùa tIi khu v v v v$c nghiên $c nghiên $c nghiên $c nghiên cccc�u�u�u�u

VFi s& lGRng msu thu -GRc trong các -Rt th$c -a và msu thu -nh k� tJ bsy màn treo (Malaise) tIi 2 -i:m nghiên c�u (LG3ng S3n, Hòa Bình và Minh Khai, Hà N�i), thu -GRc t<ng s& 215 msu các loài b" rùa. TJ -ó phân tích và xác -nh thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi 2 -a -i:m nghiên c�u. K;t qu! phân tích -GRc trình bày trong b!ng 1.

T<ng s& loài b" rùa Coccinellidae thu -GRc * c! hai -a -i:m thu�c xã Minh Khai và Thành L>p là 13 loài trong 5 phân h" là Chilocorinae (có 1 loài), Coccidulinae (có 1 loài), Coccinellinae (có 7 loài), Epilachninae (có 2 loài) và Scymninae (có 2 loài). TIi c! 2 -a -i:m nghiên c�u -2u bZt g.p c! 4 phân h", tuy nhiên trong khi * xã Thành L>p xu't hi+n c! 13 loài thì * -i:m nghiên c�u * xã Minh Khai ch[ thu -GRc các cá th: cBa 9 loài. B&n loài không bZt g.p tIi xã Minh Khai là I. confusa và I. indica thu�c phân h" Coccinellinae, H. kaszabi thu�c phân h" Epilachninae,

S. hoffmani thu�c phân h" Scymninae (B!ng 1). M�t trong nh ng nguyên nhân cBa hi+n tGRng này có th: là do s$ khác nhau cBa sinh c!nh * 2 -a -i:m nghiên c�u. TIi xã Minh Khai sinh c!nh cBa qudn xã côn trùng nói chung và qudn th: b" rùa nói riêng là qudn th: cây bG*i Di)n trAng -3n loài và vùng li2n k2 cBa vGPn bG*i này là khu dân cG -ô th -ông -úc. Trong khi -ó, tIi xã Thành L>p, sinh c!nh cBa các loài côn trùng là vGPn cây �n qu! -a loài, gAm bG*i (là cây trAng chB -Io) và m�t s& cây �n qu! khác nhG

nhãn, <i, táo. Ngoài ra, vùng giáp ranh vFi vGPn cây �n qu! này là các h+ sinh thái cây trAng nông nghi+p (lúa, ngô, cây rau màu), rJng trAng (BIch -àn, Keo) và các h+ sinh thái th!m th$c v>t t$ nhiên khác (tr!ng cg, tr!ng cây b�i, rJng th� sinh). Chính s$ -a dIng và phong phú cBa sinh c!nh * xã Thành L>p là m�t trong nh ng nguyên nhân tIo nên s$ -a dIng và phong phú cBa qudn h+ b" rùa Coccinellidae so vFi qudn th: b" rùa Coccinellidae * xã Minh Khai.

BBBB!ng 1. Thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi x!ng 1. Thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi x!ng 1. Thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi x!ng 1. Thành phdn loài b" rùa Coccinellidae tIi xã Minh Khai và xã Thành Lã Minh Khai và xã Thành Lã Minh Khai và xã Thành Lã Minh Khai và xã Thành L>p>p>p>p STT Tên loài Xã Minh Khai Xã Thành L>p

Phân h" Chilocorinae 1 Chilocorus chinensis Miyatake x x Phân h" Coccidulinae 2 Rodolia rufopilosa Mulsant x x Phân h" Coccinellinae 3 Harmonia octomaculata (Fabricius) x x 4 Illeis confusa Timberlake x 5 Illeis indica Timberlake x 6 Lemnia biplagiata (Swartz) x x 7 Menochilus sexmaculatus (Fabricius) x x 8 Micraspis discolor (Fabricius) x x 9 Propylea japonica (Thunberg) x x Phân h" Epilachninae 10 Henosepilachna kaszabi x 11 Henosepilachna vigintioctopunctata x x Phân h" Scymninae 12 Cryptogonus orbiculus (Gyllenhal) x x 13 Scymnus hoffmani Weise x

3.2. Ph3.2. Ph3.2. Ph3.2. Ph< th�c �n cBa các loài < th�c �n cBa các loài < th�c �n cBa các loài < th�c �n cBa các loài bbbb" rùa " rùa " rùa " rùa Coccinellidae tCoccinellidae tCoccinellidae tCoccinellidae tIi khu v$c nghiên c�uIi khu v$c nghiên c�uIi khu v$c nghiên c�uIi khu v$c nghiên c�u

Phân nhóm các loài b" rùa Coccinellidae tIi hai khu v$c nghiên c�u theo ph< th�c �n -GRc trình bày trong b!ng 2.

BBBB!ng 2. Phân nhóm các loài !ng 2. Phân nhóm các loài !ng 2. Phân nhóm các loài !ng 2. Phân nhóm các loài bbbb" rùa " rùa " rùa " rùa Coccinellidae theo thCoccinellidae theo thCoccinellidae theo thCoccinellidae theo th�c �n�c �n�c �n�c �n STT Tên loài BZt mAi �n tht Èn lá cây Èn n'm

Phân h" Chilocorinae 1 Chilocorus chinensis Miyatake x Phân h" Coccidulinae 2 Rodolia rufopilosa Mulsant x Phân h" Coccinellinae 3 Harmonia octomaculata (Fabricius) x 4 Illeis confusa Timberlake x 5 Illeis indica Timberlake x 6 Lemnia biplagiata (Swartz) x 7 Menochilus sexmaculatus (Fabricius) x 8 Micraspis discolor (Fabricius) x 9 Propylea japonica (Thunberg) x

Phân h" Epilachninae 10 Henosepilachna kaszabi x 11 Henosepilachna vigintioctopunctata x Phân h" Scymninae 12 Cryptogonus orbiculus (Gyllenhal) x 13 Scymnus hoffmani Weise x

Trong t<ng s& 13 loài b" rùa Coccinellidae thu -GRc * c! 2 -a -i:m nghiên c�u nhóm b" rùa �n lá thu�c phân h" Epilachninae có t³ tr"ng th'p nh't, gAm 2 loài, chi;m 15% t<ng s& loài bZt g.p; nhóm b" rùa bZt mAi �n tht có s& lGRng lFn nh't, gAm 9 loài, thu�c 3 phân h" Chilocorinae, Coccidulinae và Coccinellinae, chi;m trên 69% t<ng s& loài bZt g.p; hai loài C. orbiculus và S. hoffmanii thu�c phân h" Scymninae có th�c �n chB y;u là các vi n'm. Nhóm b" rùa bZt mAi �n tht và �n n'm chi;m tFi 85% t<ng s& loài bZt g.p. �ây là nh ng loài côn trùng có ích vì chúng là thiên -ch cBa nhi2u loài sâu hIi và n'm gây b+nh cho nhi2u loài cây �n qu!. �i2u này m�t ldn

n a góp phdn kh¨ng -nh khu h+ b" rùa Coccinellidae tIi 2 -a -i:m nghiên c�u chB y;u là các loài côn trùng có ích và có kh! n�ng lRi d�ng -GRc trong phòng trJ t<ng hRp sâu b+nh hIi cây �n qu! tIi các khu v$c nghiên c�u

3.3. Di3.3. Di3.3. Di3.3. Di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa m�t s& loài b" )n bi;n s& lGRng cá th: cBa m�t s& loài b" )n bi;n s& lGRng cá th: cBa m�t s& loài b" )n bi;n s& lGRng cá th: cBa m�t s& loài b" rùa Coccinellidae rùa Coccinellidae rùa Coccinellidae rùa Coccinellidae * khu v$c nghiên c�u theo thPi * khu v$c nghiên c�u theo thPi * khu v$c nghiên c�u theo thPi * khu v$c nghiên c�u theo thPi gian -igian -igian -igian -i2u tra2u tra2u tra2u tra

Nh ng s& li+u bGFc -du v2 di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa 5 loài b" rùa Coccinellidae thu�c nhóm bZt mAi �n tht tIi khu v$c xã Minh Khai theo thPi gian -i2u tra -GRc trình bày trong b!ng 3.

BBBB!ng 3. Di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa 5 loài b" rùa tIi x!ng 3. Di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa 5 loài b" rùa tIi x!ng 3. Di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa 5 loài b" rùa tIi x!ng 3. Di)n bi;n s& lGRng cá th: cBa 5 loài b" rùa tIi xã Minh Khai, Hà Nã Minh Khai, Hà Nã Minh Khai, Hà Nã Minh Khai, Hà N�i�i�i�i (t(t(t(tJ tháng 4/2018 -;n tháng 5/2019)J tháng 4/2018 -;n tháng 5/2019)J tháng 4/2018 -;n tháng 5/2019)J tháng 4/2018 -;n tháng 5/2019)

ThPi gian Menochilus

sexmaculatus Propylea japonica

Lemnia biplagiata

Harmonia octomaculata

Micraspis discolor

S& loài xu't hi+n và t³ l+ (%) so vFi

t<ng s& loài 4/2018 0 3 1 0 0 2(40%)

5 0 4 0 0 0 1(20%) 6 4 11 0 1 0 3(60%) 7 1 4 0 0 0 2(40%) 8 1 3 1 7 0 4(80%) 9 1 16 0 0 3 3(60%) 10 3 9 0 3 2 4(80%) 11 2 3 0 2 0 3(60%) 12 1 1 0 1 0 3(60%)

1/2019 1 1 0 0 0 2(40%) 2 0 1 1 0 1 3(60%) 3 0 5 1 0 3 3(60%) 4 1 3 1 0 3 4(80%) 5 1 5 0 1 5 4(80%)

T<ng s& 16 (13,1%) 69 (56,5%) 5 (4,1%) 15 (12,3%) 17(13,9%) 122(5 /100%) S& lGRng cá th: sinh v>t bi;n -t và ngoIi c!nh. �: có th: tìm ra quy lu>t ph!n ánh m�t cách tG3ng -&i chính xác quá trình này cdn ph!i có nghiên c�u theo dõi lâu dài và liên t�c. Vì v>y, nh ng s& li+u trình bày trong b!ng 3 ch[ mang tính ch't tham kh!o và -nh hGFng cho

nh ng nghiên c�u ti;p theo hGFng này. M�t s& nh>n xét bGFc -du cho th'y: Trong thPi gian tJ -du tháng 4 n�m 2018 -;n h;t tháng 5 n�m 2019 -ã thu -GRc t't c! 122 cá th: b" rùa cBa 5 loài M. sexmaculatus, P. japonica, L. biplagiata, H. octomaculata, M. discolor thu�c phân h" b" rùa bZt mAi �n tht Coccinellinae tIi xã Minh Khai, Hà N�i. Nhìn chung, tIi khu v$c nghiên c�u b" rùa bZt mAi �n tht xu't hi+n gdn nhG

quanh n�m. Duy nh't tháng 5/2018 ch[ có 1 loài Propylea japonica xu't hi+n vFi 4 cá th:. B" rùa Nh>t B!n P. japonica là loài duy nh't trong s& 5 loài -GRc theo dõi có s$ xu't hi+n liên t�c trong su&t thPi gian -i2u tra, vFi s& lGRng msu lFn, gAm 69 cá th:, chi;m 56,5% t<ng s& các cá th: b" rùa thu -GRc. Loài b" rùa 6 ven M. sexmaculatus xu't hi+n c�ng khá liên t�c (12/14 tháng). Tuy nhiên, s& cá th: cBa loài M. sexmaculatus ch[ tG3ng -G3ng vFi s& cá th: loài M. discolor và H. octomaculata (16, 17 và 15 cá th:). Loài L. biplagiata xu't hi+n ít nh't, trong thPi gian nghiên c�u, 5/14 tháng -i2u tra, s& msu thu -GRc cBa loài này c�ng r't th'p, 5 msu, chi;m 4,1% t<ng s& cá th: các loài theo dõi. NhG v>y, có th: s3 b� nh>n -nh loài b" rùa Nh>t B!n P. japonica là loài chi;m Gu th; tIi khu v$c nghiên c�u * xã Minh Khai, BZc TJ Liêm, Hà N�i.

3.4. BG3.4. BG3.4. BG3.4. BGFc -du -2 xu't m�t s& bi+n pháp nhem Fc -du -2 xu't m�t s& bi+n pháp nhem Fc -du -2 xu't m�t s& bi+n pháp nhem Fc -du -2 xu't m�t s& bi+n pháp nhem bbbb!o v+ các loài b" rùa Coccinellidae tIi khu v$c !o v+ các loài b" rùa Coccinellidae tIi khu v$c !o v+ các loài b" rùa Coccinellidae tIi khu v$c !o v+ các loài b" rùa Coccinellidae tIi khu v$c nghiên cnghiên cnghiên cnghiên c�u �u �u �u

Qudn th: b" rùa * c! 2 khu v$c nghiên c�u chB y;u là nh ng loài côn trùng thiên -ch cBa nhi2u loài sâu hIi và n'm b+nh. Vì v>y, chúng có ti2m n�ng lFn -: sU d�ng trong phòng trJ t<ng hRp sâu b+nh hIi cây trAng. K;t qu! nghiên c�u c�ng cho th'y s$ -a dIng cBa sinh c!nh s&ng là m�t y;u t& quan tr"ng tIo nên s$ -a dIng và phong phú cBa nhóm côn trùng có ích này. Vì v>y, cdn ph!i có nh ng bi+n pháp thích hRp nhem tIo ra s$ -a dIng cao nh't cBa qudn th: b" rùa c! v2 s& lGRng loài và s& lGRng cá th: và duy trì -GRc tình trIng này trong quá trình phát tri:n cBa h+ th&ng cây trAng cdn b!o v+. �: -It -GRc m�c -ích này cdn ph!i th$c hi+n m�t h+ th&ng các bi+n pháp công ngh+ canh tác khoa h"c thích hRp. Xu't phát tJ nh ng k;t qu! nghiên c�u cBa -2 tài, hai nhóm bi+n pháp -GRc -2 xu't nhG sau:

(+) HIn ch; sU d�ng thu&c trJ sâu b+nh có nguAn g&c t<ng hRp hoá h"c nhem góp phdn b!o v+ các loài b" rùa có ích;

(+) T�ng cGPng tính -a dIng cBa h+ th&ng cây trAng trong h+ sinh thái vGPn qu! nhem gia t�ng s$ -a dIng thành phdn loài và s& lGRng cá th: cBa các loài b" rùa có ích. �.c bi+t t�ng cGPng tính -a dIng cBa h+ th&ng cây trAng là bi+n pháp d) th$c hi+n và có tính t<ng hRp -a m�c -ích vì nó giúp tIo ra -i2u ki+n s&ng t&t h3n cho qudn th: b" rùa có ích (nhi2u n3i trú ng�, -a dIng nguAn th�c �n…) và c�ng góp phdn t�ng h+ s& sU d�ng -'t, -a dIng hoá s!n phEm

trAng tr"t và t�ng nguAn thu nh>p cho ngGPi dân. �: có nh ng -2 xu't c� th: theo hGFng này cdn ph!i c�n c� vào -i2u ki+n c� th: tIi khu v$c áp d�ng.

4. K�T LU$N

Thành phdn loài b" rùa Coccinellidae * c! hai -a -i:m thu�c xã Minh Khai và Thành L>p là 13 loài thu�c 5 phân h" là Chilocorinae (1 loài), Coccidulinae (1 loài), Coccinellinae (7 loài), Epilachninae (2 loài) và Scymninae (2 loài). S& loài bZt g.p * xã Minh Khai là 9, s& loài bZt g.p * xã Thành L>p là 13.

Trong t<ng s& 13 loài b" rùa Coccinellidae thu -GRc thì nhóm b" rùa bZt mAi �n tht có 9 loài thu�c 3 phân h" Chilocorinae, Coccidulinae và Coccinellinae; nhóm b" rùa �n lá có 2 loài thu�c phân h" Epilachninae và nhóm b" rùa �n n'm có 2 loài thu�c phân h" Scymninae.

Trong 5 loài b" rùa M. sexmaculatus, P. japonica, L. biplagiata, H. octomaculata, M. discolor theo dõi bi;n -�ng s& lGRng thì loài b" rùa Nh>t B!n P. japonica là loài chi;m Gu th; tIi xã Minh Khai, BZc TJ Liêm, Hà N�i. Loài này xu't hi+n c! 14 tháng -i2u tra (tJ tháng 4 n�m 2018 -;n tháng 5 n�m 2019), vFi t<ng s& 69 cá th:, chi;m t³ l+ 56,5%. Loài xu't hi+n ít nh't (5 ldn/14 tháng -i2u tra) là loài L. biplagiata.

L8I C�M ,N

Nghiên c�u này -GRc th$c hi+n vFi s$ hV trR kinh phí cBa -2 tài: “�i2u tra thành phdn loài b" rùa (Coccinellidae) * các t[nh -Ang beng và trung du BZc b�; xây d$ng b� msu v>t b" rùa ph�c v� công tác nghiên c�u khoa h"c”, thu�c ChG3ng trình HV trR NCVCC 2019 cBa Vi+n Hàn lâm Khoa h"c Công ngh+ Vi+t Nam, Mã s&: NVCC09.06/19-19.


1. Báo cáo �2 tài c3 s* phòng Sinh thái côn trùng, 1999 lGu tr tIi Vi+n Sinh thái Tài nguyên sinh v>t.

2. Báo cáo -2 tài c3 s* phòng Sinh thái côn trùng, 2016, 2017, 2018, lGu tr tIi Vi+n Sinh thái Tài nguyên sinh v>t

3.http://vaas.org.vn/quy-trinh-quan-ly-cay-trong-tong-hop-tren-cay-buoi-dien-a12943.html.

4. PhIm V�n Ldm, 1997. PhG3ng pháp -i2u tra thu th>p thiên -ch cBa sâu hIi cây trAng nông nghi+p: 21-29. Vi+n B!o v+ th$c v>t. PhG3ng pháp nghiên c�u B!o v+ th$c v>t. T>p 1: PhG3ng pháp -i2u

tra c3 b!n dch hIi nông nghi+p và thiên -ch cBa chúng. NXB Nông nghi+p, Hà N�i 1997. 99tr.

5. PhIm V�n Ldm, 2002. Tài nguyên thiên -ch cBa sâu hIi - Nghiên c�u và �ng d�ng (quy:n 1). Nhà xu't b!n Nông nghi+p, Hà N�i. 141tr.

6. PhIm V�n Ldm, 2013. Các loài côn trùng và nh+n nhg gây hIi cây trAng phát hi+n * Vi+t Nam (quy:n 1). Nhà xu't b!n Nông nghi+p, Hà N�i. 419tr.

7. PhIm Qu�nh Mai, 2009. Thành phdn loài b" rùa bZt mAi trên m�t s& cây trAng tIi Hà N�i và ph� c>n. Báo cáo Khoa h"c v2 Sinh thái và Tài nguyên sinh v>t: 656-661. H�i ngh khoa h"c toàn qu&c v2 Sinh thái và Tài nguyên sinh v>t ldn th� 3. Nhà xu't b!n Nông nghi+p Hà N�i.

8. Hoàng ��c Nhu>n, 1982. B" rùa Coccinellidae * Vi+t Nam, T>p 1. NXB Khoa h"c K¾ thu>t Hà N�i. 211 trang

9. Hoàng ��c Nhu>n, 1983. B" rùa Coccinellidae

* Vi+t Nam, T>p 2. NXB Khoa h"c K¾ thu>t Hà N�i. 160 trang

10. T< ch�c B!o tAn Thiên nhiên Qu&c t; - IUCN Vi+t Nam. “HGFng dsn b!o tAn -a dIng sinh h"c nông nghi+p tIi Vi+t Nam”. 2008, IUCN Vi+t Nam, Hà N�i, Vi+t Nam. 72 trang.

11. Nguy)n Công Thu>t, 1997. N�i dung và phG3ng pháp -i2u tra c3 b!n sâu hIi trên cây �n qu!: 5-13. Vi+n B!o v+ th$c v>t. PhG3ng pháp nghiên c�u B!o v+ th$c v>t. T>p 1: PhG3ng pháp -i2u tra c3 b!n dch hIi nông nghi+p và thiên -ch cBa chúng. NXB Nông nghi+p, Hà N�i 1997. 99tr.

12. Vi+n B!o v+ Th$c v>t, 1982. K;t qu! -i2u tra côn trùng 1967-1968. NXB Nông nghi+p.

13. UBND Thành ph& Hà N�i, 2012. �2 án “Phát tri:n m�t s& loIi cây �n qu! có giá tr kinh t; cao thành ph& Hà N�i, giai -oIn 2012-2016” (Phê duy+t kèm theo Quy;t -nh s& 1127/Q�-UBND ngày 13/03/2012 cBa UBND TP. Hà N�i).

SPECIES COMPOSITION, FOODS AND CHANGE THE NUMBER OF INDIVIDUALS OF SOME SPECIES SPECIES COMPOSITION, FOODS AND CHANGE THE NUMBER OF INDIVIDUALS OF SOME SPECIES SPECIES COMPOSITION, FOODS AND CHANGE THE NUMBER OF INDIVIDUALS OF SOME SPECIES SPECIES COMPOSITION, FOODS AND CHANGE THE NUMBER OF INDIVIDUALS OF SOME SPECIES COCCINELLID ON CITRUS ORCHARDS IN COCCINELLID ON CITRUS ORCHARDS IN COCCINELLID ON CITRUS ORCHARDS IN COCCINELLID ON CITRUS ORCHARDS IN THANH LAP (HOA BINH) AND MINH KHAI (HA NOI)THANH LAP (HOA BINH) AND MINH KHAI (HA NOI)THANH LAP (HOA BINH) AND MINH KHAI (HA NOI)THANH LAP (HOA BINH) AND MINH KHAI (HA NOI)

Pham Quynh MaiPham Quynh MaiPham Quynh MaiPham Quynh Mai1*1*1*1*, Nguyen Thi Hoa, Nguyen Thi Hoa, Nguyen Thi Hoa, Nguyen Thi Hoa2*2*2*2*

1Institute of Ecology and Biological Resources 2 South Luong Son High School

*University of Science and Technology, Vietnam Academy of Science and Technology

SummarySummarySummarySummary This paper provides some initial research results on the species composition, foods and population fluctuation of Coccinellid from april 2018 to may 2019 in citrus orchards in 2 Minh Khai communes (Bac Tu Liem, Ha Noi) and Thanh Lap commune (Luong Son, Hoa Binh). In Minh Khai there are 9 species of Coccinellid, in Thanh Lap there are 13 species. Among the collected Coccinellid species, there are 9 species of carnivorous prey, 2 species belonging to the group that eat mushrooms, 2 species of leaf eaters. The Propylea japonica (Thunberg) is the dominant species in the study area in Minh Khai, with the 69 individuals accounting for 56.5% of the total 122 individual Coccinellid collected. The Lemnia biplagiata was appears at least (5 times for 14 months of investigation).

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Species composition, fluctuation, number of individuals, foods.

NgGNgGNgGNgGPi ph!n bi+n: PGS.TSPi ph!n bi+n: PGS.TSPi ph!n bi+n: PGS.TSPi ph!n bi+n: PGS.TS.... V V V V� V�n Liên� V�n Liên� V�n Liên� V�n Liên Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 15/3/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n:!n bi+n: 16/4/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 23/4/2019

NH H�&NG C�A LO�I THU)C KÍCH THÍCH �!N KH NENG RA RF C�A HOM XOAN �ÀO

(Pygeum arboreum Endl) T�I TR�4NG ��I HAC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

NguyNguyNguyNguy)n Công Hoan)n Công Hoan)n Công Hoan)n Công Hoan1111, Tr, Tr, Tr, Trdn Qu&c HGngdn Qu&c HGngdn Qu&c HGngdn Qu&c HGng1111

TÓM TTÓM TTÓM TTÓM T�T�T�T�T Giâm hom là phG3ng pháp nhân gi&ng sinh dGÀng -GRc �ng d�ng thành công cho m�t s& loài cây b!n -a ph�c v� b!o tAn nguAn gen cây rJng. Tuy nhiên, nh ng nghiên c�u v2 cây Xoan -ào chGa nhi2u, -.c bi+t là nghiên c�u v2 nhân gi&ng sinh dGÀng. Nghiên c�u này -GRc th$c hi+n tIi VGPn th$c nghi+m Khoa Lâm nghi+p, TrGPng �Ii h"c Nông Lâm Thái Nguyên. K;t qu! cho th'y, Xoan -ào là cây khó ra r), ngay c! vFi hom -GRc l'y tJ cây con -GRc nhân gi&ng tJ hIt. Thí nghi+m -GRc th$c hi+n vFi 3 loIi thu&c là IBA, IAA, NAA * 4 nAng -� khác nhau (100 ppm, 500 ppm, 1.000 ppm và 1.500 ppm) và -&i ch�ng là hom không sU d�ng các loIi ch't kích thích. K;t qu! cho th'y, hom -GRc xU lý ch't kích thích sinh trG*ng cho t³ l+ s&ng trên 30% và t³ l+ ra r) trên 15%, trong khi * công th�c -&i ch�ng t³ l+ hom s&ng là 11,23%, t³ l+ ra r) -It 9,66%. Tuy nhiên, loIi thu&c IBA * nAng -� 500 ppm cho hi+u qu! cao nh't vFi t³ l+ s&ng 52,29%, t³ l+ ra r) 46,33%. �ây là c3 s* quan tr"ng -: ti;n hành nhân gi&ng loài cây này beng phG3ng pháp giâm hom trong tG3ng lai. TTTTJ khóa:J khóa:J khóa:J khóa: Giâm hom, Xoan -ào, t³ l+ s&ng, cây b!n -a, sinh trG*ng.

1. �/T V0N �110

Xoan -ào có tên khoa h"c là Pygeum arboreum Endl, thu�c h" Hoa hAng (Rosaceae) là loài cây b!n -a -a tác d�ng có giá tr kinh t;, phân b& chB y;u * các t[nh mi2n núi phía BZc Vi+t Nam. Trong -i2u ki+n t$ nhiên, cây có th: cao tFi 30 m, -GPng kính ngang ng$c -It 75 cm. M.c dù có phân b& khá r�ng song m"c không t>p trung, b khai thác mInh nên s& lGRng Xoan -ào -ã gi!m -áng k: trong t$ nhiên. Do cây có kích thGFc lFn, ít qu!, t³ l+ n!y mdm cBa hIt th'p nên !nh hG*ng -;n công tác nhân gi&ng ph�c v� cho trAng và b!o tAn nguAn gen cây rJng. Tuy nhiên, cho -;n nay chGa có nghiên c�u v2 thí nghi+m nhân gi&ng Xoan -ào tJ hom. Vì v>y, vi+c thU nghi+m nhân gi&ng Xoan -ào beng phG3ng pháp giâm hom là cdn thi;t nhem -ánh giá kh! n�ng sinh trG*ng cBa cây hom Xoan -ào ph�c v� công tác nhân gi&ng và b!o tAn loài trong tG3ng lai.



- V>t li+u: Cây l'y hom -GRc nhân gi&ng tJ hIt tIi VGPn th$c nghi+m Khoa Lâm nghi+p, TrGPng �Ii h"c Nông Lâm Thái Nguyên. ThPi -i:m l'y hom khi

1 Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên

cây con 9 tháng tu<i tr* lên, có chi2u cao 0,6-0,8 m. Hom -GRc cZt vào bu<i sáng, cành l'y hom là cành bánh t�, có kho!ng 6 -10 hom/cây.

- ThPi gian thí nghi+m: TJ tháng 10/2018 -;n tháng 4/2019 tIi VGPn th$c nghi+m Khoa Lâm nghi+p, TrGPng �Ii h"c Nông Lâm Thái Nguyên.

2.2.2.2.2.2.2.2. NNNN�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u�i dung nghiên c�u

Nghiên c�u này -GRc t>p trung vào các n�i dung sau: (1) �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u hòa sinh trG*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom; (2) �nh hG*ng cBa kích thGFc hom -;n kh! n�ng hình thành cây hom; (3) �nh hG*ng cBa loIi hom giâm -;n kh! n�ng hình thành cây hom.


2.3.1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u hòa sinh trG*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom

Thí nghi+m -GRc th$c hi+n vFi ba loIi ch't -i2u hòa sinh trG*ng là IAA (axit indol axetic), IBA (axit indol butiric) và NAA (axit naphtalen axetic) * dIng nGFc vFi các nAng -� khác nhau 100 ppm, 500 ppm, 1.000 ppm và 1.500 ppm. Hom thí nghi+m là hom gi a, kích thGFc hom 7-9 cm. Các thí nghi+m -GRc th$c hi+n trên giá th: cát -en, thí nghi+m -GRc b& trí theo kh&i ngsu nhiên -dy -B 3 ldn l.p, 30 hom/công th�c/ldn l.p. Công th�c -&i ch�ng là các hom không

xU lý vFi các ch't kích thích ra r) nêu trên. T<ng s& hom thí nghi+m là 1.170. Hom -GRc nhúng vào thu&c * các nAng -� khác nhau, -GRc c'y vào lu&ng che beng lGFi ni lông trZng. TrGFc khi ti;n hành cZm hom, giá th: -GRc xU lý n'm b+nh beng thu&c Benlat-C nAng -� 0,3% (3 g/1 lít nGFc) tGFi trGFc khi cZm hom 12 giP. S& li+u -GRc thu th>p 15 ngày/ldn xác -nh t³ l+ hom s&ng (ch;t), t³ l+ hom ra r), s& r)/hom. TJ -ó xác -nh -GRc ch't -i2u hòa sinh trG*ng * nAng -� phù hRp cho t³ l+ hom s&ng cao nh't -: th$c hi+n các nghiên c�u ti;p theo.

2.3.2. �nh hG*ng cBa kích thGFc hom -;n kh! n�ng hình thành cây hom

Thí nghi+m -GRc ti;n hành vFi 2 loIi giá th: cát -en và -'t màu, mVi giá th: thí nghi+m vFi 3 công th�c, 3 ldn l.p/công th�c, 30 hom/công th�c. T<ng s& hom thí nghi+m là 540. Hom sU d�ng trong thí nghi+m là hom g&c, có s& lGRng chAi ngB khác nhau (1 -ôi chAi ngB có kích thGFc 7 cm, 2 -ôi chAi ngB có kích thGFc 10 cm, 3 -ôi chAi ngB có kích thGFc 12 cm). NAng -� ch't kích thích sinh trG*ng l'y tJ k;t

qu! nghiên c�u trong thí nghi+m 1. TrGFc khi ti;n hành cZm hom, giá th: -GRc xU lý n'm b+nh beng thu&c Benlat-C nAng -� 0,3% (3 g/1 lít nGFc) tGFi trGFc khi cZm hom 12 giP. S& li+u -GRc thu th>p 15 ngày/ldn nhG t³ l+ hom s&ng (ch;t), t³ l+ hom ra r), s& r)/hom.

2.3.3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n kh! n�ng hình thành cây hom

Thí nghi+m -GRc ti;n hành vFi 2 loIi giá th: cát -en và -'t màu, mVi giá th: thí nghi+m vFi 3 công th�c, 3 ldn l.p/công th�c, 30 hom/công th�c. T<ng s& hom thí nghi+m là 540. Hom sU d�ng trong thí nghi+m là hom g&c, hom gi a và hom ng"n có cùng kích thGFc là 7 cm. NAng -� ch't kích thích sinh trG*ng l'y tJ k;t qu! nghiên c�u trong thí nghi+m 1. TrGFc khi ti;n hành cZm hom, giá th: -GRc xU lý n'm b+nh beng thu&c Benlat-C nAng -� 0,3% (3 g/1 lít nGFc) tGFi trGFc khi cZm hom 12 giP. S& li+u -GRc thu th>p 15 ngày/ldn nhG t³ l+ hom s&ng (ch;t), t³ l+ hom ra r), s& r)/hom.

Hình 1. XHình 1. XHình 1. XHình 1. XU lU lU lU lý luý luý luý lu&ng t&ng t&ng t&ng trGrGrGrGFc Fc Fc Fc

khi ckhi ckhi ckhi cZm homZm homZm homZm hom

Hình 2. Che tHình 2. Che tHình 2. Che tHình 2. Che tB lu&ng giâm sau khi cZm homB lu&ng giâm sau khi cZm homB lu&ng giâm sau khi cZm homB lu&ng giâm sau khi cZm hom

2.4. PhG3ng pháp x2.4. PhG3ng pháp x2.4. PhG3ng pháp x2.4. PhG3ng pháp xU lU lU lU lý sý sý sý s& li+u& li+u& li+u& li+u

S& li+u -GRc thu th>p là t³ l+ hom s&ng, t³ l+ ra r), chi2u dài r) dài nh't, ch[ s& ra r) và -GRc xU lý theo phG3ng pháp th&ng kê trên Excel và phdn SPSS 13.0.


3.1. 3.1. 3.1. 3.1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u hòa sinh trhòa sinh trhòa sinh trhòa sinh trGGGG*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa hom

K;t qu! -GRc trình bày trong b!ng 1.

BBBB!ng 1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u h!ng 1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u h!ng 1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u h!ng 1. �nh hG*ng cBa loIi và nAng -� ch't -i2u hòa sinh tròa sinh tròa sinh tròa sinh trGGGG*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa h*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa h*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa h*ng -;n t³ l+ s&ng và ra r) cBa homomomom T³ l+

hom s&ng (%) T³ l+

hom ra r) (%) S& r)

trên hom Chi2u dài r) (cm)

Ch't -i2u hòa sinh trG*ng

NAng -� (ppm)

TB Sd TB Sd TB Sd TB Sd CT�C 0 11,23 2,42 9,66 1,31 2,18 0,36 3,45 0,08

IBA 100 40,34 6,73 25,71 5,28 3,52 0,28 3,39 0,32

500 52,29 11,47 46,33 9,34 3,63 0,17 3,65 0,19 1.000 45,19 10,02 19,26 5,5 2,85 0,27 3,06 0,21 1.500 43,7 10,2 18,52 3,37 1,98 0,08 2,45 0,4 100 41,11 6,67 30,37 4,63 3,55 0,12 3,55 0,12 500 48,71 5,75 28,66 3,47 3,29 0,06 3,45 0,06

1.000 42,23 10,21 10,3 4,66 2,72 0,14 2,86 0,03 IAA

1.500 36,34 3,34 14,05 4,43 2,48 0,15 2,72 0,55 100 39,62 6,59 37,14 6,07 3,62 0,13 3,63 0,17 500 44,31 4,33 36,51 5,18 3,55 0,02 3,37 0,12

1.000 36,29 5,58 23,66 2,51 3,16 0,06 3,18 0,09 NAA

1.500 34,55 4,71 16,35 1,33 2,32 0,28 2,23 0,81

Ghi chú: TB: t³ l+ s&ng; Sd: t³ l+ ra r); CT�C: công th�c không dùng ch't -i2u hòa sinh trG*ng.

K;t qu! * b!ng 1 cho th'y, * công th�c không dùng ch't -i2u hòa sinh trG*ng t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) là r't th'p (t³ l+ s&ng là 11,23% còn t³ l+ ra r) ch[ -It 9,66%). Các hom -GRc xU lý ch't -i2u hòa sinh trG*ng * t't c! các nAng -� có t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) cao h3n, t³ l+ hom s&ng trên 30% và t³ l+ ra r) trên 15%. K;t qu! cho th'y, sU d�ng ch't kích thích sinh trG*ng * nAng -� khác nhau cho t³ l+ s&ng và t³ l+ ra r) cBa hom Xoan -ào khác nhau rõ r+t (B!ng 1).

Khi sU d�ng tiêu chuEn Ducana -: ki:m tra sai d gi a các c.p trung bình msu cho th'y, các giá tr th&ng kê F và Sig.f <0,05 tAn tIi trong t<ng th: -i2u

-ó kh¨ng -nh loIi thu&c tG3ng �ng vFi tJng nAng -� khác nhau -2u !nh hG*ng rõ r+t -;n hom Xoan -ào, nhGng loIi thu&c IBA * nAng -� là 500 ppm cho t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) là cao nh't -It 52,29% và 46,33% tG3ng �ng, chi2u dài r) -It 3,65 cm và s& r) trung bình trên hom c�ng -It tFi 3,63 r)/hom. S& r) nhi2u và r) dài tIo -i2u ki+n t&t nh't cho cây hom sinh trG*ng <n -nh khi -GRc trAng ra ngoài hi+n trGPng. Vì v>y, thu&c IBA * nAng -� 500 ppm -GRc sU d�ng -: ti;n hành các thí nghi+m ti;p theo.

3.2. 3.2. 3.2. 3.2. �nh hG*ng cBa�nh hG*ng cBa�nh hG*ng cBa�nh hG*ng cBa kích thG kích thG kích thG kích thGFc hom -;n kh! Fc hom -;n kh! Fc hom -;n kh! Fc hom -;n kh! n�ng hn�ng hn�ng hn�ng hình thành cây homình thành cây homình thành cây homình thành cây hom

K;t qu! trình bày trong b!ng 2.

BBBB!ng 2. �nh hG*ng cBa -� dài hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 2. �nh hG*ng cBa -� dài hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 2. �nh hG*ng cBa -� dài hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 2. �nh hG*ng cBa -� dài hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) T³ l+ hom s&ng (%)

T³ l+ hom ra r) (%)

S& r)/hom Chi2u dài r)

(cm) LoIi giá th:

LoIi hom giâm

TB Sd TB Sd TB Sd TB Sd 1 -ôi chAi ngB 45,56 2,22 39,26 3,39 3,27 0,13 3,43 0,02 2 -ôi chAi ngB 54,21 5,13 47,14 8,94 3,73 0,17 3,61 0,04 Cát -en 3 -ôi chAi ngB 42,22 6,67 42,59 6,18 3,52 0,05 3,24 0,09 1 -ôi chAi ngB 42,32 3,42 37,48 4,95 3,04 0,16 2,98 0,05 2 -ôi chAi ngB 44,96 4,98 41,59 6,14 3,12 0,17 3,11 0,06 �'t màu 3 -ôi chAi ngB 43,52 3,39 39,26 5,63 3,16 0,15 3,12 0,07

Ghi chú: TB: t³ l+ hom s&ng; Sd: t³ l+ ra r). K;t qu! * b!ng 2 cho th'y, trên giá th: cát -en

t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) là khác nhau, trong -ó cao nh't là loIi hom có 2 -ôi chAi ngB vFi t³ l+ hom s&ng, t³ l+ hom ra r), s& r)/hom, chi2u dài r) cao nh't tG3ng �ng là 54,21%, 47,14%, 3,37 cm và 3,61 cm, trong khi loIi hom 1 -ôi chAi ngB và 3 -ôi chAi ngB có các ch[ s& th'p h3n.

TG3ng t$, trên giá th: -'t màu t³ l+ hom s&ng, t³ l+ hom ra r), s& r)/hom và chi2u dài r) gi!m ddn

trong -ó cao nh't là loIi hom 2 -ôi chAi ngB, ti;p -;n là loIi hom 3 -ôi chAi ngB và th'p nh't là loIi hom 1 -ôi chAi ngB. NhG v>y, trên cùng m�t loIi giá th: nhGng loIi hom khác nhau thì t³ l+ s&ng, t³ l+ ra r), s& r)/hom có s$ khác nhau, trong -ó trên c! hai giá th: loIi hom 2 -ôi chAi ngB có t³ l+ hom s&ng, t³ l+ ra r), s& r)/hom cao nh't so vFi loIi hom còn lIi.

3.3. 3.3. 3.3. 3.3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n kh�nh hG*ng cBa loIi hom -;n kh�nh hG*ng cBa loIi hom -;n kh�nh hG*ng cBa loIi hom -;n kh! n�ng h! n�ng h! n�ng h! n�ng hình ình ình ình thành cây hom thành cây hom thành cây hom thành cây hom



K;t qu! -GRc trình bày trong b!ng 3.

BBBB!ng 3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r)!ng 3. �nh hG*ng cBa loIi hom -;n t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) T³ l+ hom s&ng

(%) T³ l+ hom ra r)

(%) S& r)/hom

Chi2u dài r) (cm) LoIi

giá th: LoIi

hom giâm TB Sd TB Sd TB Sd TB Sd

Hom g&c 25,56 2,22 29,26 3,39 2,27 0,13 2,33 0,02 Hom gi a 48,67 5,13 37,04 8,98 3,53 0,1 3,31 0,04 Cát -en Hom ng"n 32,22 5,67 22,59 8,98 2,22 0,05 2,24 0,09 Hom g&c 22,32 3,21 25,48 4,95 2,19 0,16 2,27 0,05 Hom gi a 42,96 4,98 32,59 7,14 3,21 0,19 3,01 0,07 �'t màu Hom ng"n 38,52 3,39 29,26 4,63 2,16 0,15 2,12 0,07

Ghi chú: TB: t³ l+ hom s&ng; Sd: t³ l+ ra r). K;t qu! * b!ng 3 cho th'y, trên hai giá th: cát

-en và -'t màu loIi hom gi a có t³ l+ s&ng cao nh't trên 40%; t³ l+ hom ra r) dao -�ng 32,59% - 37,04%; s& r)/hom 3,21-3,53 và chi2u dài r) dao -�ng 3,01-3,31 cm, trong khi hai loIi hom g&c và hom ng"n có t³ l+ hom s&ng dao -�ng 22,32%-38,52%; t³ l+ ra r) dGFi 30%. �i2u này có th: gi!i thích ngoài !nh hG*ng cBa giá th: giâm hom và loIi kích thích sinh trG*ng thì t³ l+ s&ng, ra r), s& r)/hom còn ph� thu�c r't lFn vào loIi hom.

Khi so sánh k;t qu! nghiên c�u v2 giâm hom Xoan -ào vFi các k;t qu! nghiên c�u giâm hom trGFc -ó cho m�t s& loài cây b!n -a nhG: Bách xanh, P3 mu, Thông -g, Re hG3ng, Vù hG3ng, Bách vàng,… trong các tài li+u [1], [2], [4], [5], [6], [7] nh>n th'y thành công giâm hom cBa cây b!n -a không nh ng ph� thu�c vào loIi thu&c, nAng -� thu&c và giá th: giâm hom mà còn ph� thu�c ch.t ch} vào kích thGFc hom và loIi hom giâm. �ây c�ng là c3 s* quan tr"ng -: l$a ch"n loIi hom phù hRp cho nhân gi&ng sinh dGÀng cây Xoan -ào.

Hình 3. THình 3. THình 3. THình 3. T³ l+ hom ra r) ³ l+ hom ra r) ³ l+ hom ra r) ³ l+ hom ra r) và svà svà svà s& r)/hom trên giá & r)/hom trên giá & r)/hom trên giá & r)/hom trên giá

thththth: cát: cát: cát: cát

Hình 4. THình 4. THình 4. THình 4. T³ l+ ra r) và s& ³ l+ ra r) và s& ³ l+ ra r) và s& ³ l+ ra r) và s& rrrr)/hom cBa hom g&c)/hom cBa hom g&c)/hom cBa hom g&c)/hom cBa hom g&c

Hình 5. THình 5. THình 5. THình 5. T³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ssss& r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom

gigigigi a a a a

Hình 6. Hình 6. Hình 6. Hình 6. TTTT³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ³ l+ ra r) và ssss& r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom & r)/hom cBa hom

ngngngng"n"n"n"n

4. K�T LU$N

Các hom không dùng ch't -i2u hòa sinh trG*ng có t³ l+ hom s&ng và t³ l+ hom ra r) th'p tG3ng �ng là 11,23% và 9,66%, trong khi các hom dùng ch't -i2u hòa sinh trG*ng có t³ l+ s&ng trên 30%, t³ l+ ra r) trên 15%, trong -ó loIi thu&c IBA * nAng -� 500 ppm cho t³ l+ s&ng và t³ l+ ra r) là cao nh't -It 52,29% và 46,33% tG3ng �ng, chi2u dài r) 3,65 cm, s& r)/hom là 3,63.

K;t qu! nghiên c�u cho th'y, trên giá th: cát -en và -'t màu loIi hom có 2 -ôi chAi ngB cho t³ l+ hom s&ng, t³ l+ hom ra r), s& r)/hom, chi2u dài r) cao nh't so vFi hai loIi hom còn lIi.

Trên hai giá th: cát -en và -'t màu, loIi hom gi a có t³ l+ s&ng cao nh't trên 40%; t³ l+ hom ra r) dao -�ng 32,59-37,04%; s& r)/hom 3,21-3,53 và chi2u dài r) 3,01-3,31 cm, trong khi hai loIi hom g&c và



hom ng"n có t³ l+ hom s&ng 22,32-38,52%; t³ l+ ra r) dGFi 30%.


1. B� Nông nghi+p và PTNT (2007). H�i th!o khoa h"c �ng d�ng công ngh+ nuôi c'y mô và giâm hom trong lâm nghi+p. Thành ph& HA Chí Minh.

2. Lê �ình Kh! (1986). C3 s* sinh h"c cBa vi+c nhân gi&ng beng hom. Thông tin Khoa h"c K¾ thu>t lâm nghi+p s& 1/1986. Vi+n Khoa h"c Lâm nghi+p Vi+t Nam.

3. Le Dinh Kha, Nguyen Xuan Lieu, Nguyen Hoang Nghia, Ha Huy Thinh, Hoang Sy Dong, Nguyen Hong Quan, Vu Van Me (2003). Forest tree species selection for planing program in Vietnam.

4. Moncur, M. W and Gunn, B. V (1990). Seed development and germinationresponses of Melia azdarach var. Australiasiaca. Tropical Tree Seed Research. Acicar project No. 28.

5. Nguy)n Hoàng Nghha và Trdn V�n Ti;n (2002). K;t qu! nhân gi&ng hom Bách xanh, P3 mu và Thông -g * Lâm �Ang. TIp chí Nông nghi+p và PTNT, 6/2002, tr. 530-531.

6. Nguy)n Hoàng Nghha (2003). Nhân gi&ng vô tính và trAng rJng dòng vô tính. NXB Nông nghi+p, Hà N�i.

7. Nguy)n Hoàng Nghha, Trdn V�n Ti;n (2004). K;t qu! nhân gi&ng hom HAng tùng ph�c v� trAng rJng b!o tAn nguAn gen. TIp chí Nông nghi+p và PTNT, 3/2004, tr. 390-391.

EFFECTS OF HORMONE ON ABILITY GROWING ROOT FROM CUTTING PROPAGATION OF EFFECTS OF HORMONE ON ABILITY GROWING ROOT FROM CUTTING PROPAGATION OF EFFECTS OF HORMONE ON ABILITY GROWING ROOT FROM CUTTING PROPAGATION OF EFFECTS OF HORMONE ON ABILITY GROWING ROOT FROM CUTTING PROPAGATION OF Pygeum Pygeum Pygeum Pygeum arboreum arboreum arboreum arboreum Endl Endl Endl Endl SPECIES IN THAI NGUYEN UNIVERSITY OF AGRICULTURE AND FORESTRYSPECIES IN THAI NGUYEN UNIVERSITY OF AGRICULTURE AND FORESTRYSPECIES IN THAI NGUYEN UNIVERSITY OF AGRICULTURE AND FORESTRYSPECIES IN THAI NGUYEN UNIVERSITY OF AGRICULTURE AND FORESTRY

Nguyen Cong Hoan, Tran Quoc HungNguyen Cong Hoan, Tran Quoc HungNguyen Cong Hoan, Tran Quoc HungNguyen Cong Hoan, Tran Quoc Hung

SummarySummarySummarySummary Cuttings have been succesfully applied in plant propagation of some indigenous species for genetic. However, studies on Pygeum arboreum Endl species are still very few, expecially on clonal propagation currently. This study was conducted at the experimental site of Faculty of Forestry, Thai Nguyen University of Agriculture and Forestry; the result indicated that, this species is difficult to root out, even with the cuttings from seedlings that propagated from seeds. The study tested three hormone stimulants (IBA, IAA and NAA) at the different concentrations (100 ppm, 500 ppm, 1.000 ppm, 1.500 ppm) and comparing no hormone stimulant. The results have shown that all cuttings using hormone at different concentration are survival rate over 30% with root out over 15%, while the formula no hormone the survival rate is 11.23% and root out only 9.66%. However, IBA stimulants at the concentration of 500 ppm presented the highest effect on survival rate 52.29% and root out rate 46.33% of this species. This result is very important for cutting propagation method.

Keywords:Keywords:Keywords:Keywords: Cuttings, Pygeum arboreum Endl, survival rate, indigenous species, growth.

NgGNgGNgGNgGPi pPi pPi pPi phhhh!n bi+n: PGS.TS. Bùi V�n ThZng!n bi+n: PGS.TS. Bùi V�n ThZng!n bi+n: PGS.TS. Bùi V�n ThZng!n bi+n: PGS.TS. Bùi V�n ThZng Ngày nhNgày nhNgày nhNgày nh>n bài:>n bài:>n bài:>n bài: 5/4/2019 Ngày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua phNgày thông qua ph!n bi+n: !n bi+n: !n bi+n: !n bi+n: 6/5/2019 Ngày duyNgày duyNgày duyNgày duy+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng:+t -�ng: 13/5/2019

T¹p chÝ - Tạp chí Nông nghiệp

Documents

Transcript of T¹p chÝ - Tạp chí Nông nghiệp