The Space of Vision and Matter

Formowanie wyobraźni 3

3

Przestrzeńidei i materiiThe spaceof vision and matter

Formowanie wyobraźni4

3

Formowanie wyobraźni 5

3

Przestrzeńidei i materiiThe spaceof vision and matterRedaktor/EditorRobert Barełkowski

Wydawnictwo ExemplumPoznań 2014

Formowanie wyobraźni6

3Przestrzeń idei i materiiThe space of vision and matter

Redaktor/EditorRobert Barełkowski

RecenzentBartosz Czarnecki, prof. PB dr hab. inż. arch. Wydział Architektury, Politechnika Białostocka

©Copyright byUniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w BydgoszczyBydgoszcz 2014

www.utp.edu.plwww.dydaktyka-a-praktyka.utp.edu.pl

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechnianyza pomocą urządzeń elektronicznych, kopiujących, nagrywających i innychbez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich

Publikacja dofinansowana w ramach projektu „Dydaktyka a praktyka – wdrożenie programu rozwojowego UTP”współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoPoddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni.

CZŁOWIEK – najlepsza inwestycja

Publikacja dystrybuowana bezpłatnieNakład 200 egz.

ISBN 978-83-62690-17-6

WydawcaExemplumwww.exemplum.pl

Spis t reśc iContents

Wstęp Introduction 6

1 Interdyscyplinarność jako metoda Interdisciplinarity as method 8Robert Barełkowski

2 Szkic. Monolog wewnętrzny architekta Sketch. An intrinsic monologue of an architect 22Amabela Dylla

3 Historia ludzkiej wrażliwości The story of human sensitivity 30Daria Bręczewska-Kulesza

4 Technologia jako pojęcie architektoniczne Technology – the notion of architecture 38Katarzyna Barełkowska

5 Język i narzędzie Language and tool 50Jan Janusz

6 Skalowanie architektury Scaling the architecture 62Piotr Brzeziński

7 Granica racjonalności The limit of rationality 72Leszek Chlasta

8 Rzeźbiarze środowisk Sculptors of environments 90Robert Łucka

9 Woda – lustro architektury Water – the mirror of architecture 102Anna Trzebińska

10 Sacrum substancji a granice jej zmiany Sacrum of substance and limits to its transformation 114Łukasz Rosiak

11 Model jako element procesu projektowego Model as an element of design process 124Amabela Dylla

12 Przestrzeń jako nośnik dyskursu Space as a vessel of discourse 130Robert Barełkowski

Wykaz prac dyplomowych inżynierskich i magisterskich zamieszczonych w publikacji 138

Przestrzeń idei i materii 6

WstępIntroduct ion

Architektura poszukuje w obiektach bu-dowlanych i wydobywa z nich wartości po-trzebne człowiekowi, niezbędne do poczu-cia bezpieczeństwa i komfortu. Architektura konsoliduje te elementy, które dla człowieka konstruują inne branże, spaja je w całość opa-trzoną walorami estetycznymi. Nie funkcjonu-je jednak samodzielnie. By utrzymywać wyso-ką kondycję rozwiązań upiększających nasze otoczenie musi wzbogacać się nie tylko myślą fi lozofi czną, humanistyczną, czy artystyczną, ale przede wszystkim być silnie osadzona w realiach technicznych i technologicznych, rozumieć transfer uwarunkowań inżynierskich do sfery doświadczania środowiska przez człowieka.

Funkcjonowanie kierunku architektura i ur-banistyka na Wydziale Budownictwa, Architek-tury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Tech-nologiczno-Przyrodniczegoim. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy (WBAiIŚ UTP) jest ważnym dopełnieniem działalności Wydziału. Jest to kierunek bardzo ważny ze względu na perspektywę wytworzenia skutecznych form dialogu między ekspertami, którzy w przy-szłości tworzyć będą fragmentaryczne roz-wiązania dla człowieka i jego bezpośrednie-go otoczenia. Stwarza możliwość budowa-nia szkieletu curriculum w sposób wpajający

Architecture seeks in buildings and expos-es values people are expecting and looking for. These values are necessary to assure the feelings of safety and comfort. Architecture consolidates elements provided by other disci-plines, synthesizes them adding esthetic prop-erties. However, it doesn’t exist independently. In order to acquire high quality of improvement in embellishing our environment architecture must be enriched by philosophical ideas, hu-man centered approach and artistic concepts. But at the same time it must relate itself to the technical and technological conditions, it must absorb transfer of engineering knowledge to-wards the experiential aspects of human per-ception of the environment.

Architecture and urban design signifi cantly supplements fi elds of study included in various education programs of the Faculty of Architec-ture, Civil and Environmental Engineering at the Jan and Jędrzej Śniadeccy University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz (WBAiIŚ UTP). It is crucial to provide an appro-priate perspective of evolving effi cient forms of dialogue between experts involved in various fragmentary areas where built environment is being created. It allows to apply the framework for curriculum displaying the multifaceted na-ture of engineering problems and the necessity

The space of vision and ma� er 7

studentom pracę wielowątkową i wzajemne rozumienie wynikłe z wymiany informacji. Stopniowe adaptacje programu nauczania dokonywane w naszym Wydziale przyniosły już pierwsze efekty, które dowiodły, że moż-liwa jest silniejsza integracja problematyki in-żynierskiej bez uszczerbku dla społecznych i kulturowych wartości architektury. Wiedza inżynieryjna staje się dynamicznym, aktyw-nym czynnikiem, świadomie wykorzystywa-nym przez studentów do kreowania interesują-cych propozycji pokazujących potencjał mło-dego pokolenia i możliwości zreformowania przestrzeni polskich miast, miasteczek i wsi. Mamy nadzieję, że absolwenci WBAiIŚ UTP będą wśród tych, którzy kształtują najwyższe jakościowo propozycje – szczególnie w dzie-dzinie architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego. Wyrażam tu przekonanie, że próbka prac semestralnych i dyplomowych (inżynierskich i magisterskich) zaprezentowa-na w publikacji, będzie tego interesującym po-twierdzeniem.

to develop mutual understanding acquired by properly established exchange of informa-tion between the participants of design effort. Gradual adaptations of education program at the Faculty brought fi rst satisfactory results, and proved that it is possible to maintain high quality of social and cultural values of architec-ture while focusing on engineering problems of architecture. Engineering knowledge be-comes the major driving force, an active factor, consciously exploited by the students to cre-ate interesting proposals and to display great potential of young generation, being the hope and possible authors of future refurbishment of Polish cities, towns and villages, so longed for. We aspire to prepare WBAiIŚ UTP graduates to become among those, who will defi ne future shape of built environment of highest quality – particularly in the fi eld of architecture, urban design and spatial planning. I am convinced that samples of semester and diploma works (both 1st and 2nd degree) presented hereby will confi rm claims announced above.

Prof. dr hab. Inż. Adam Podhorecki

Dziekan Wydziału Dean of the Faculty


1Robert Barełkowski

Interdyscypl inarność jako metoda

Interdisc ip l inar i ty as method

Specyfi ką architektury jako dyscypliny jest obszar defi nicyjny – wiele prób podejmowa-nych przez osoby odpowiedzialne za kształto-wanie postaw wśród architektów przyjmuje tu defi nicję dorozumianą, nie wymagającą wer-balizacji, kontemplacji. Potoczne sformułowa-nia o „tworzeniu przestrzeni”, „kształtowaniu harmonijnych obiektów i miast”, „połączeniu sztuki i techniki w zadaniu formowania prze-strzeni” są tak dalece enigmatyczne i niekon-kretne, że nadają się głównie dla odbiorców Wikipedii. Nie umożliwiają jednak zrozumienia pola zainteresowań ani przez osoby związa-ne z nim zawodowo, ani tym bardziej przez osoby, których zadaniem jest realizowanie dydaktyki architektonicznej i urbanistycznej. Osoby te stają się odpowiedzialne za znale-zienie właściwej odpowiedzi w zdecydowanie bardziej precyzyjny sposób.

Pozorna słabość dyscypliny w wyrażeniu własnego pola dociekań jest tropem prowadzą-cym do wskazania interdyscyplinarnej natury studiów na kierunku architektura i urbanistyka, a w konsekwencji także procesu ustawiczne-go samokształcenia, który każdy absolwent musi realizować w trakcie praktyki zawodowej. Architekturę (i urbanistykę zarazem) należy rozumieć jako obszar dociekań polegający na zdolności splatania wątków społecznych i tech-

The specifi city of architecture as a disci-pline is strongly connected to its defi nitional area – many attempts by authorities respon-sible for shaping the attitudes of architects adopt here the implicit defi nition which does not require verbalization, or contemplation. Colloquial wording of “creating space”, “shap-ing harmonious buildings and cities”, “com-bination of art and technology in the task of forming the” are so cryptic and vague that they are suitable mainly for those deciding to gain knowledge from Wikipedia. This kind of explanation does not, however, permit the un-derstanding of fi eld of interest – neither by per-sons associated with the fi eld professionally, particularly by persons whose job is to pursue teaching in architecture and urban design. There lies the responsibility to fi nd the right answer in a much more disciplined way.

The apparent weakness of the discipline in the expression of his own fi eld of inquiry is a trail leading to the indication of the in-terdisciplinary nature of studies in architec-ture and urban planning, and consequently the process of continual self-education, which every graduate must pursue during the course of future professional practice. Ar-chitecture (and urbanism at the same time) should be understood as an area of inquiry


1

nicznych, generowanych w określonej scene-rii (lokalizacji), mającej na celu umożliwienie ukierunkowania przemian środowiska zgodnie z potrzebami człowieka. Pozornie trudno się bowiem doszukać obszaru autonomicznego, takiego, o którym można by powiedzieć, że przynależy do architektury wyłącznie. Trud-no uznać za taki obszar estetykę przestrzeni zbudowanej – „artystyczny” wyraz kompono-wania ludzkiego otoczenia. Jest to raczej wy-raz integracji warstwy technicznej środowiska zbudowanego z warstwą społeczno-kulturową, innymi słowy mówiąc zespół zjawisk, dzia-łań i środków organizacyjnych służących do kształtowania środowiska przestrzennego łą-czącego podejście inżynierskie z artystycznym w celu wykształcenia lub utrwalenia przekazu kulturowego. Nie o aspekt estetyczny zatem

that relies on the ability of intertwined social and technical topics generated in a specifi c scene (site) designed to enable transforma-tions of the environment according to human needs. Seemingly, it is diffi cult to discern the autonomous area, such as where one would say that it belongs to the architecture only. Hardly this role can be taken by the aesthet-ics of the built space, this “artistic” expres-sion composing the human environment. It is rather an expression of the integration of the technical layer of the built environment with a socio-cultural layer, in other words a mix of phenomena, activities and organiza-tional measures to shape the built environ-ment combining engineering with an artistic approach to shape and maintain cultural con-tent. The focus is not on the aesthetic aspect,

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, PZT, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, (od góry) elewacja południowa, przekrój, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1

w architekturze chodzi, lecz o aspekt kulturo-wy, o nadawanie znaczenia – a raczej wielu znaczeń – miejscu. W ten sposób architektura staje się platformą translacji, wielokierunkowej interpretacji języków używanych przez społe-czeństwa do wyrażania siebie, sferą interpreta-cji, nadawania materii znaczeń wykraczających

but, in architecture terms, a cultural aspect, giving meaning – or rather many meanings – to particular place. In this way, architecture becomes a platform for translation, interpre-tation, multi-directional interpretation of lan-guages used by various societies to express themselves. It is the sphere of interpretation,

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1poza walory funkcjonalne, materializacji idei w sposób czytelny, czyniący z niej artefakt zdatny do używania.

W architekturze i urbanistyce to co obiek-tywne koegzystuje i wzmacnia się tym, co su-biektywne. Nie czyni tego w sposób arbitralny, lecz uporządkowany, charakterystyczny bar-dziej dla analitycznego, naukowego podej-ścia, aniżeli dla artystycznego, wyzwolonego poszukiwania ekspresji. Proces dokonywania przekładu staje się możliwy wyłącznie wsku-tek tego, że architekt używa zdolności do wiązania zróżnicowanych wątków, do syner-gicznego integrowania zagadnień z wielu dys-cyplin, które cząstkowo odpowiadać mogą za współkreowanie środowiska.

Konstruowanie programu nauczania dla kierunku architektura i urbanistyka odnosić się musi do poruszonej wyżej kwestii interdyscy-plinarności, którą można tu rozumieć jako na-turalną adaptację dyscyplin do potencjalnego i w niektórych przypadkach niemożliwego do zrealizowania przejścia systemu budowania wiedzy od trybu 1 do trybu 2. Przejście od wiedzy dyscyplinarnej do transdyscyplinarnej wymaga zmiany całego systemu edukacyjne-go i, przy uszanowaniu problemu tożsamości gremiów akademickich oraz zachowaniu au-tonomiczności procesów edukacyjnych, osią-gnięcia stanu, w którym inne dyscypliny są percypowane przez studentów i absolwentów jako naturalne continuum i dopełnienie wiedzy zdobytej1. Wiedza ta nie jest celem samym w sobie, lecz służy wygenerowaniu określonej porcji informacji oraz zdolności, pośród któ-rych jedną z istotniejszych jest umiejętność rozumienia problemów poza własną domeną zainteresowań.

Interdyscyplinarność to pożądana posta-wa poznawcza wobec świata. Za nią pojawia się nieuchronnie instrumentarium, metoda po-zwalająca płynnie przejść od pofragmentowa-nej nauki, często wykładanej hermetycznie, do holistycznego spojrzenia umożliwiającego

conceived to broadcast meanings beyond the functional values, to materialize ideas in a comprehensive and assimilable, to become an artifact appropriated for use.

In architecture and city planning the objec-tive components coexist and strengthen mutu-ally with subjective elements. This process is performed not in an arbitrary manner, but or-derly, more characteristic for analytical, scien-tifi c approach, rather than for liberated artistic expression being the result of intuitive, blind search. The process of making the translation becomes possible only due to the fact that the architect uses the ability to bind different top-ics, to shape synergistic integration of many disciplines that are partially responsible for creating the environment.

Establishing the curriculum for architec-ture and urban design must be related to the issue of interdisciplinarity, which can be understood as a natural adaptation of disci-plines to potential, sometimes unattainable, transfer from knowledge production mode 1 to mode 2. The transfer from disciplinary to transdisciplinary knowledge requires fun-damental change of education system and, while respecting the problem of academic gremia identity, reaching the state of stu-dents seeing outer (non-related) disciplines as a natural continuum and complementation of knowledge already gained1. The knowledge is not the ultimate aim, it serves the purpose to generate information and skills, enabling a person to explore fields others than their professional background dictates.

Interdisciplinarity is a desirable cognitive attitude towards the world. It is inevitably fol-lowed by the instrumentarium, by the method allowing a smooth transition from fragmented science often hermetically taught, the holistic view allowing to embed considered theoreti-cal problems in their natural environment, and thus in their semantically-functional dimen-sion2. Only interdisciplinary approach, being


1

osadzenie rozważanych teoretycznie proble-mów w ich naturalnym środowisku, a więc i w ich znaczeniowo-funkcjonalnym wymia-rze2. Wyłącznie przygotowanie interdyscypli-narne, stanowiące znaczące wyzwanie nadal, po trzech dekadach dyskursu o koniecznym kształcie jego implementacji, może zapew-nić adekwatny poziom komunikacji pomiędzy

still a signifi cant challenge after three dec-ades of discourse on the necessary form of its implementation, can provide an adequate level of communication between specialists of different disciplines. Especially in the applied sciences, to which I dare include architecture – in which practical knowledge is irreplaceable, because the practice of design and planning

Pawilon kultury w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

specjalistami różnych dyscyplin. Zwłaszcza w naukach stosowanych, do których zaliczyć można architekturę – w której wiedza praktycz-na jest niezastąpiona, bo praktyka projektowa czy planistyczna jest kluczowym polem wery-fi kacji i falsyfi kacji tez dyscyplinarnych – jest to klucz do sukcesu nie tylko na polu zrozumie-nia zagadnień teoretycznych, naukowych, od-działywań społecznych i kulturowych, ale do kreowania podstawowych i potrzebnych rela-cji między światem akademickim a obszarem działalności badawczo-rozwojowej, realnych wdrożeń i przemysłu.

Zadaniem curriculum jest wprowadzenie studenta w zagadnienia interdyscyplinarności w sposób, który pozwoli mu na przyswojenie

is a key fi eld allowing to verify and falsify as-sumptions within core discipline (also) – it is the key to success not only to the understand-ing of theoretical, scientifi c, social and cultural interactions, but to create basic, necessary relationship between the academic world and the area of research and development, real implementations and industry.

The purpose of the curriculum is to in-troduce students to the issues of interdisci-plinarity in a way that will allow them to as-similate appropriate mechanisms to apply in practice. While the optimal component of education is the formula of teamwork with teams composed of students from various specializations, it is not always possible. Simi-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, schematy ideowe, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

Pawilon kultury w Bydgoszczy, (od góry) PZT, rzut przyziemia, przekrój, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

sobie odpowiednich mechanizmów do zasto-sowania w praktyce. O ile optymalnym elemen-tem edukacji jest formuła pracy w zespołach złożonych ze studentów różnych kierunków, nie zawsze jest to jednak możliwe. Analogicz-nie problemem staje się zapewnienie kształ-cenia ukierunkowanego na przygotowanie transdyscyplinarne architekta – stopień wiedzy eksperckiej w dziedzinach trzecich raczej trud-no będzie ustanowić standardem wśród archi-tektów, którzy i tak z racji specyfi ki uprawianej profesji muszą integrować wielodyscyplinarną wiedzę, ale głębsze wkroczenie na obszar in-nych dyscyplin może być niewykonalne, przy czym nie zawsze jest w ogóle wymagane3. Pro-ces nauczania powinien zatem uwzględniać fakt kumulatywnego wspierania się wiedzy po-zyskiwanej w toku indywidualnych działań stu-denta i pracy w grupach. Przykład University

larly, there is a problem of providing targeted training to educate transdisciplinary architect appropriately – the degree of expertise in the areas distant from architecture and urban design is extremely diffi cult as a standard, because commonly the profession must in-tegrate multidisciplinary knowledge, without deeper immersion into more profound un-derstanding of other disciplines, still being a great challenge3. The teaching process should therefore take exploit the fact that the cumulative knowledge should be the re-sult of both student’s individual activities and teamwork. An example of the University of Washington shows the construction of the interdisciplinary curriculum that is based on three elements – the disciplined forms of experimentation, a collective understanding (within the group) and cooperation (interdis-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, makieta, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inży-nierska


1

of Washington pokazuje konstrukcję programu interdyscyplinarnego nauczania, który opiera się na trzech elementach: zdyscyplinowanych formach eksperymentowania, zbiorowym zro-zumieniu (w obrębie grupy) oraz współpracy (interdyscyplinarnej), z których pierwsze dwa elementy pozwalają zaistnieć trzeciemu4. Z ko-lei casus TU Dortmund pokazuje dobitnie, że

ciplinary), of which the fi rst two allow to ex-ist a third element4. In turn, the case of TU Dortmund clearly shows that the work on the project, namely experimenting with the idea and its manifestation, performed as a team-work, after referring to the direct experience and learning through experience, is the glue of the enrichment process of student’s knowl-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

praca nad projektem, a więc eksperymento-wanie z ideą i jej manifestacją, dokonywane w zespole, odwołujące się przecież do bez-pośredniego doświadczania i uczenia przez doświadczenie, jest spoiwem procesu wzbo-gacania studenta o wiedzę wykraczającą poza

edge going beyond the discipline (or sub-disci-plines) chosen as a fi eld of study5. For at least a few years, abroad and in domestic univer-sities, there are postulates to modify the cur-riculum – which (not only in Poland) become overregulated in recent years, and therefore

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magisterska


1

contrary to the intentions of governing institu-tions, becoming too detached from the reali-ties and needs. The main determinants of this change would be: research and teaching ac-tivities focused on process (dynamic issues as opposed to static issues), stronger integration of theory and practice and interdisciplinarity6.

So far the modest work of constructing interdisciplinary program within the framework of teaching in the Department of Architecture at Faculty of Architecture, Civil and Environ-mental Engineering UTP leads to the conclu-sion of solving the problem differently. Imple-mentation of interdisciplinary mechanisms requires seven-step operation in which part of the learning activity must be carried out on the basis of the exchange of opinions, peer-to-peer communication between users. The method should incorporate: • Awareness (to determine the self-relation-

ship) • Building a conceptual system • Acquiring the language and methods of

communication7

• Generation of multi-criteria evaluation ap-paratus as interdisciplinary reference

• Formation of motivation and ability to main-tain harmonious relationships in teamwork

• Application to a particular problem being solved

dyscyplinę (lub subdyscyplinę) wybraną jako kierunek studiów5. Od co najmniej kilku lat, także w środowisku krajowym, pojawiają się postulaty modyfi kacji programów nauczania, które (nie tylko w Polsce) stają się w ostatnim czasie przeregulowane, a przez to wbrew in-tencjom instytucji regulujących zbyt oddalone od realiów i potrzeb. Podstawowymi wyznacz-nikami tej zmiany miałyby być: działalność na-ukowo-dydaktyczna zorientowana na proces (zagadnienie dynamiczne w opozycji do sta-tycznego), silniejsza integracja teorii i praktyki i właśnie interdyscyplinarność6.

Skromne jak dotąd dzieło konstruowania pro-gramu interdyscyplinarnego w ramach dydakty-ki architektonicznej w Katedrze Architektury WBAiIŚ UTP prowadzi do wniosku ujmującego problem inaczej. Wdrożenie interdyscyplinar-nych mechanizmów wymaga siedmioetapowe-go działania, w którym część aktywności dy-daktycznych musi być realizowana na zasadzie wymiany opinii peer-to-peer między użytkowni-kami. Metoda przyjmować powinna: • Uświadomienie (określenie relacji własnej) • Zbudowanie systemu pojęciowego • Przyswojenie języka i metod komunikacji

wzajemnej7

• Wytworzenie wielokryterialnego aparatu krytycznego jako interdyscyplinarnej refe-rencji

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, przekrój, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magi-sterska


1

• Uformowanie motywacji i zdolności utrzyma-nia prawidłowych relacji w pracy w grupie

• Aplikację w konkretnym problemie rozstrzy-ganym

• Refl eksję nad przeprowadzonym procesem i wnioskiRealizacja zamierzonych celów dydaktycz-

nych, zgodnie z sugestiami Goldinga, obejmu-je: poprawę zrozumienia zróżnicowanych per-spektyw postrzegania problemu projektowego, zdolność krytycznej oceny zjawisk o szerokim spektrum problemowym, zdolność urucha-miania szerokiego wachlarza środków po-znawczych w celu przezwyciężenia problemu, zdolności meta-dyscyplinarne rozpoznawania natury problemu, wreszcie zdolność koordy-nacji wiedzy z różnych źródeł i ich syntezy8. Szczególnie istotnym, a zarazem najtrudniej-szym elementem jest wprowadzenie w obieg zintegrowanego języka i metod komunikacji wzajemnej, gdyż elementy curriculum wprowa-dzane na stopniu 1 w trakcie 3 roku studiów, a w szczególności na stopniu 2 (interdyscypli-narne zagadnienia inżynierskie, projektowanie architektoniczne specjalistyczne/zintegrowane)

• Refl ection on conducted process and con-clusionsAchieving the objectives of teaching, as

suggested by Golding, include: improving the understanding of perception of diverse per-spectives of a design problem, the ability to critically assess the effects of a broad spec-trum of problem, the ability to run a wide range of cognitive measures in order to overcome the problem, the ability to recognize the meta-disciplinary nature of the problem, and fi nally, the ability to coordinate knowledge from dif-ferent sources and perform their synthesis successfully8. Especially important, yet most diffi cult part, is to introduce an integrated lan-guage and methods of information exchange among team members or participants, while elements of the curriculum introduced at 1st degree during the third year of study, and es-pecially at 2nd degree (multi-disciplinary engi-neering issues, special architectural design / IPS) are not supported by earlier foundations and may appear too weak to acquire planned educational results. Interdisciplinary contem-porarily has become not only a response to

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, makieta, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magi-sterska


1

L iteratura / L i terature

Barełkowski, R.: 2009, Pęknięcie struktury. Nauczanie architektury w czasach przesilenia, Przestrzeń i Forma, 11, Polska Akademia Nauk Oddział w Gdańsku, Szczecin, 53-68.

Barełkowski, R.: 2012, Eksperymentowanie z ideą, in R. Barełkowski (ed.), Formowanie wyobraźni, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydawnictwo Exemplum, Poznań, 126-145.

Boix-Mansilla, V.: 2010, MYP guide to interdisciplinary teaching and learning, International Baccalaureate, Car-diff, pp. 126.

Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzmann, S., Scott, P. and Trow, M.: 1996, The New Production of Knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies, Sage Publications, London, pp. 179.

Golding, C.: 2009, Integrating the disciplines: Successful interdisciplinary subjects, Center for the Study of Higher Education, The University of Melbourne, Melbourne, pp. 26.

Helnendirk, E.-M. and Cadez, I.: 2013, Innovative Teaching in Civil Engineering With Interdisciplinary Team Work, Organization, Technology and Management in Construction. An International Journal, 5(2), 874-880.

Yocom, K., Proksch, G., Born, B. and Tyman, S. K.: 2012, The Built Environments Laboratory: An Interdiscipli-nary Framework for Studio Education in the Planning and Design Disciplines, Journal for Education in the Built Environment, Vol. 7, Issue 2, Dec 2012, 8-25.

nie wsparte wcześniejszą podbudową mogą się okazać zbyt wątłe. Interdyscyplinarność stała się jednak obecnie nie tylko odpowiedzią na potrzeby czasu, ale i integralną częścią współczesnego paradygmatu dydaktycznego.

1 Gibbons et al. (1996: 148-150). 2 Boix-Mansilla (2012: 6). 3 Golding (2009: 5). Jak pisze Golding, wiele interdy-

scyplinarnych działań nie wymaga wiedzy eksperckiej i w zakresie ograniczonym daje się stosować w kontro-lowanym środowisku w ramach aplikacji naukowych czy zawodowych.

4 Yocom et al. (2013: 12). 5 Helnendirk and Cadez (2013: 876). 6 Barełkowski (2009: 63-64). Por. także Barełkowski (2012:

131-133). 7 Op. cit., Boix-Mansilla (2012: 6). Boix-Mansilla zwra-

ca uwagę na centralną rolę komunikacji między uczest-nikami procesu.

8 Op. cit., Golding (2009: 4).

the needs of time, but an integral part of the modern paradigm of teaching.

1 Gibbons et al. (1996: 148-150). 2 Boix-Mansilla (2012: 6). 3 Golding (2009: 5). As Golding writes, many interdisci-

plinary activities do not require an expert knowledge and in a limited way it can be applied in controlled environ-ment within scientific or professional implementations.

4 Yocom et al. (2013: 12). 5 Helnendirk and Cadez (2013: 876). 6 Barełkowski (2009: 63-64). C.f. Barełkowski (2012: 131-

-133). 7 Op. cit., Boix-Mansilla (2012: 6). Boix-Mansilla notices

the central role of communication among participants of the process.

8 Op. cit., Golding (2009: 4).


2Amabela Dylla

Szk ic . Monolog wewnętrzny architekta

Sketch. An intr ins ic monologue of an architect

„Postrzegam świat jako coś otwartego, owianego tajemnicą, której żadna nauka nigdy nie odkryje. Architektura odgrywa podstawo-wą rolę w rozumieniu wielu spraw, ponieważ dostarcza przestrzeni do oglądania nieba, uli-cy, innych ludzi wchodzących przez drzwi” 1.

Ten cytat z wypowiedzi Libeskinda mówi o trudności jednoznacznego przypisania ar-chitekturze konkretnych celów. Wspomnia-ny termin „rozumienia” odbywa się na wielu płaszczyznach, często niedosłownych i nie-wymiernych. Architektura tworzy przestrzeń, jednocześnie nie dając gotowych odpowiedzi, stwarza możliwość jej subiektywnej interpre-tacji. Ten jej nienaukowy i niezdefi niowany wy-miar wiąże się z całą gamą emocji i nastrojów doświadczanych, najczęściej nieświadomie, przez użytkownika określonej przestrzeni. „Dostarczana przestrzeń” wspomniana przez Libeskinda staje się kluczem do rozumienia świata zewnętrznego.

Aby ukształtować taką przestrzeń jej twór-ca – architekt – musi czerpać informacje z wie-lu źródeł, szukać inspiracji, obserwować to, co dzieje się dokoła niego, analizować, zadawać sobie pytania i na nie odpowiadać. Nieustan-nie prowadzić ze sobą monolog wewnętrzny.

Wygotski stwierdza, że „Mowa zewnętrzna jest procesem przekształcania myśli w słowa,

„I see the world as something open. It has a mystery that will never be solved by any sci-ence. Architecture is very crucial to understand-ing many things because it provides space to see the sky, to see the street, to see others as they enter through the door...”1

This Libeskind’s quote talks about the dif-fi culties of unambiguous assignment of spe-cifi c purposes to architecture. Meantioned term of “understanding” takes place on many levels, which are often no-verbatim and irra-tional. Architecture creates space, while not giving ready-made answers, creates the pos-sibility of its subjective interpretation. This unscientifi c and undefi ned dimension is as-sociated with a range of emotions and moods experienced, usually unconsciously, by defi ned space user. “Delivered space” mentioned by Libeskind is the key to understanding the out-side world.

To form the space its creator – an architect – must derive information from multiple sourc-es, look for inspiration, observe what is hap-pening around him, analyze, ask questions and answer them. He suppose continuously conduct an internal monologue.

Vygotsky states that inner speech is the process of converting external thoughts in words, „it is the opposite of external speech.


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, schematy ideowe, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, wizualizacje, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

jest materializacją i obiektywizacją myśli. Mowa wewnętrzna jest procesem o kierunku przeciw-nym, idącym od zewnątrz do wewnątrz, proce-sem wyparowywania mowy w myśl”2.

Przyjmując taką defi nicję „monologu we-wnętrznego” możemy założyć, że proces zdo-bywania informacji przez architekta realizuje się przez czynniki na niego odziaływujące. Są to bodźce świata zewnętrznego, które wpływa-ją na sposób widzenia, a następnie myślenia, co przekłada się na proces zwrotny oddawa-nia przetworzonych już informacji, ostatecz-nie przyjmujących formę projektów architek-tonicznych i urbanistycznych. Doskonałym

External speech is a proces of transforming thought into word; it is the materialisation and objectivisation of thought. Inner speech moves in the reverse thought”2.

Assuming that defi nition of „internal mono-logue” we can assume that the process of obtaining information by the architect is car-ried out by factors determining him. These are impulses of the outside world that affect the way of seeing and thinking, which translates into a turning process of returning already transformed information, fi nally taking form of architectural and urban projects. A perfect tool for „inner speech” is handmade sketch.

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, PZT, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, (od góry) schematy rzutów, przekrój, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, (od góry) szkic wnętrza, wizualizacja, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

narzędziem „mowy wewnętrznej” jest odręczny szkic. Zell pisze o nim, że jest to typ rysunku, który „uczy widzieć, a nie tylko patrzeć”. „Akt uważnego obserwowania jakiejś sceny i prze-łożenie tej informacji na papier wymaga do-głębnego zrozumienia tematu”3. Osoba szkicu-jąca może ocenić rozmiary, relacje i przestrzeń między budynkami, podejmując szereg decyzji podczas samego rysowania, interpretując i re-dagując to co widzi, subiektywnie wartościując informacje przez usuwanie nieistotnych i pod-kreślanie tych najważniejszych.

Przyjmując założenie, że mowa wewnętrz-na jest mową dla siebie – wyobrażeniem przedmiotu, podczas gdy mowa zewnętrzna jest mową dla innych – przedmiotem realnym4. warto zauważyć, że szkic może być również rozpatrywany jako doskonałe i często w prak-tyce stosowane narzędzie „mowy zewnętrz-nej”, będące sposobem komunikacji między myślą projektanta a światem zewnętrznym.

Warto w tym miejscu przywołać Arnheima, autora terminu „myślenia wizualnego”, który

Zell defi nes it as a type of drawing that „learns to see, not just look.” Act of careful watching some scenes and translate this information on paper requires a thorough understanding of the subject”3. A person while sketching can assess the size, relations and the space be-tween buildings, taking a number of decisions during the drawing process, interpreting and drawing what he sees, subjectively evaluating information by removing irrelevant and high-lighting the most important ones.

Assuming that the inner speech is the speech to yourself – the image of the object, while the external speech is the speech to oth-ers – the real subject4, it is worth noting that the sketch can also be considered as an ex-cellent and frequently used tool in the practice of „external speech” as a way of communica-tion between the designer’s thought and out-side world.

It is worth to recall Arnheim, author of „visual thinking”, who meantions sensory per-ception as one of the mental operation for

Dom jednorodzinny, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 2


2jako jedną z umysłowych operacji służących do otrzymywania, przechowywania i gromadzenia informacji wymienia percepcję sensoryczną5. Czym innym bowiem jest szkic jeśli nie narzę-dziem determinującym tę percepcję?

Monolog wewnętrzny, który odbywa się za pomocą szkicu rozgrywa się na płaszczyźnie wrażeniowej. „Mowę wewnętrzną” cechuje „subiektywność, intymność i ulotność przeżyć, myśli i emocji nie werbalizowanych zewnętrz-nie”6. Te przeżycia są bardzo istotne w proce-sie badania samoświadomości, defi niowania indywidualnej oceny świata i określania siebie jako projektanta, ponieważ sposób obserwo-wania przestrzeni jest również procesem pro-jektowym.

1 Belogolovsky, V. (2011), One-on-One: Architecture that leads to a point: Interview with Daniel Libeskind, http://www.archnewsnow.com/features/Feature369.htm.

2 Op. cit., Wygotski (1934) 3 Op. cit., Zell (2008: 38). 4 Wygotski (1934). 5 Arnheim (1969: 13). 6 Op. cit., Wygotski (1934).

receiving, storing and collecting information5. What else is sketch if not the tool that deter-mines this perception?

Inner monologue, which performs by means of a sketch plays on a sensational level. „In-ner speech” is characterized by „subjectivity, intimacy and the transience of experiences, thoughts and emotions which are not verbal-ized externally”6. These experiences play very important rule in the self-awareness study, de-fi ning individual assessment of world and de-termining themselves as designers, becouse the way of observing the space is also the pro-cess of design.

1 Belogolovsky, V. (2011), One-on-One: Architecture that leads to a point: Interview with Daniel Libeskind, http:// www.archnewsnow.com/features/Feature369.htm.

2 Op. cit., Vygostky (1934). 3 Op.cit., Zell (2008: 38). 4 Vygotsky (1934). 5 Arnheim (1969: 13). 6 Op.cit., Vygotsky (1934).

L i teratura / L i terature

Arnheim, R.: 1969, Visual Thinking, University of California Press, Berkeley and Los Angeles.Wygotski, L.: 1989, Myślenie i mowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.Zell, M.: 2008, Kurs rysunku architektonicznego, ABE, Warszawa.


3Daria Bręczewska-Kulesza

H istor ia ludzkie j wraż l iwośc i

The story of human sens i t iv i ty

Jedną z cech wyróżniających człowieka jest wrażliwość, określana jako zdolność do reagowania na bodźce zewnętrzne, czy też do przeżywania wrażeń i emocji1. Istnieją różne rodzaje wrażliwości. Ta pierwsza i najbardziej podstawowa to wrażliwość zmysłów. Można mówić również o wrażliwości intelektualnej, emocjonalnej, społecznej, estetycznej czy du-chowej.

Człowiekowi towarzyszy odwieczna chęć przekazywania swoich emocji poprzez, mię-dzy innymi, tworzenie dzieł sztuki. Tak więc historię sztuki, a w tym i historię architektury można uznać za swego rodzaju historię ludz-kiej wrażliwości. Z drugiej strony możemy mó-wić o „wrażliwości na sztukę” przejawiającej się w możności spostrzegania, często skom-plikowanych aspektów dzieła sztuki. Twór-ca, a powinien stać się nim również student architektury, musi dysponować określonym zasobem informacji i kodów kulturowych, aby za pomocą swych dzieł przekazywać emocje odbiorcom. Aby móc to robić powinien sam posiadać „wrażliwość artystyczną”, potrafi ć rozpoznać emocje i wrażenia w dziełach już istniejących.

W ciągu stuleci przejawy ludzkiej wrażli-wości zmieniały się, kładziono nacisk na inne aspekty piękna, harmonii, tworzenia. Człowiek

One of the distinguishing features of hu-man beings is their sensitivity defi ned as the ability to react to external stimuli or to expe-rience sensations and emotions1. There are various types of sensitivity. The fi rst and the most basic one is the sensitivity of senses. There is also intellectual, emotional, social, aesthetic and spiritual sensitivity.

Human beings have demonstrated the willingness to express their emotions through, among other things, the creation of works of art from time immemorial. Thus, the history of art, including the history of architecture, can be considered to be a kind of history of human sensitivity. On the other hand, there is also “sensitivity to art”, manifesting itself in the abil-ity to notice different, and often complex, as-pects of works of art. Artists, including architec-ture students, who should become such artists, need to be in possession of specifi c information and know specifi c culture codes to communi-cate their emotions to their addressees through their works. In order to be able to do this, artists themselves should demonstrate “artistic sensi-tivity”, and be able to recognise emotions and sensations in the already existing works of art.

Over the centuries, the symptoms of hu-man sensitivity have changed, and different aspects of beauty, harmony and creation have


3

jaskiniowy wyrażał swe emocje prostymi ry-sunkami na skałach. Starożytni Grecy do-prowadzili do doskonałości zasady harmonii, ładu i proporcji. W okresie średniowiecza celem tworzenia dzieł sztuki była chwała bo-ska. Kolejne stulecia przyniosły intelektualne i naukowe podejście do procesu twórczego, do kształtowania przestrzeni. Przemiany spo-łeczne w XIX stuleciu wprowadziły kulturę masową, a co za tym idzie sztukę bardziej czy-telną dla przeciętnego widza. Obok powstawa-ła sztuka bardziej subtelna i wysublimowana

been emphasized. Cave dwellers expressed their emotions through simple rock draw-ings. The ancient Greeks, on the other hand, brought to perfection the principles of harmo-ny, order and balance. In the medieval times, the creation of works of art was aimed at the glory of God. In the next centuries, an intel-lectual and scientifi c approach to the creative process and spatial design was observed. The social transformations taking place in the 19th century resulted in the introduction of popular culture and, what follows, of art that is more

Makieta Tod’s Omotesando Toyo Ito w Tokio, aut. Monika Le Khac, semestr 3


3

adresowana do lepiej wykształconych od-biorców. Te zmiany w przekazywaniu emocji, coraz to nowe bądź przekształcane kody kul-turowe charakteryzują również dzieła archi-tektury. W związku z tym, jednym z aspektów nauczania historii architektury jest przeka-zywanie studentom umiejętności obserwacji zmian zachodzących w kształtowaniu budow-li i przestrzeni, w jej wyrazie artystycznym, funkcjonalnym, emocjonalnym oraz odczy-tywania z dzieł wielu subtelnych przekazów właściwych epoce i autorowi. Kurs historii ar-chitektury pomaga studentom w kształtowaniu własnej wrażliwości twórczej, przez ukierun-kowanie na odczytywanie kodów, obserwację

legible to an average person. Next to it, there was more subtle and sophisticated art ad-dressed to better educated audiences. Those changes in the communication of emotions, and the newer and newer or modifi ed culture codes are also characteristic of the works of architecture. Therefore, one of the aspects of teaching the history of architecture is pass-ing on to students the ability to observe the changes taking place in the fi eld of building and spatial design, and its artistic, functional and emotional expression, as well as the abil-ity to decipher numerous subtle messages typical of a given period and author, commu-nicated by the works of architecture. The his-

4x4 House Tadao Ando w Kioto, aut. Maciej Byczkowski, semestr 3


3

subtelności dzieł, by w przyszłości mogli wy-korzystać ich inspiracje we własnych przeka-zach emocjonalnych.

Umiejętność uważnego patrzenia na bu-dowle pozwala spostrzec rozwiązania pro-blemów projektowych, czerpać z olbrzymiego zasobu form, środków wyrazu i rozwiązań już sprawdzonych. Uważnymi obserwatorami byli wielcy mistrzowie renesansu, a jednak ich dzieła nie były powielaniem form lecz twór-czym zestawianiem własnych obserwacji z in-dywidulanym poczuciem piękna, formy i har-monii – własną wrażliwością. Mistrzowskie dzieła architektury historycznej, a konkretnie ich baczna obserwacja jest dla architekta,

tory of architecture course helps students to shape their own artistic sensitivity by way of orienting them towards deciphering of codes and observation of the works’ subtlety so that in the future they can use their inspirations in the communication of their own emotions.

The ability to attentively look at buildings allows architects to notice the solutions to de-sign problems, and to take advantage of the huge supply of forms and means of expres-sion, and the already proven solutions. The great masters of Renaissance were attentive observers, and yet their works were not copies of specifi c forms, but creative combinations of their own observations and their individual

Spittelau Viaducts Zahy Hadid we Wiedniu, aut. Joanna Czerniakiewicz, semestr 2


3

MAXXI w Rzymie Zahy Hadid, aut. Aneta Grodzicka, semestr 3


3

a tym bardziej dla studenta architektury, źró-dłem wielopoziomowo uszeregowanej infor-macji: o kulturze danych czasów, o założe-niach ideowych, o autorskich preferencjach kompozycyjnych, o strukturze, o sposobach wykorzystywania konstrukcji, o roli w mieście, o sposobie interpretacji programu funkcjo-nalnego, o detalu, wreszcie o przemianach, zachodzących niekiedy w czasie kilku lat, in-nym razem w czasie dekad czy stuleci. W taki sposób korzysta się z doświadczeń poprzed-ników, jak również przyswaja się i kontynuuje tradycję. Daje to złożony obraz umożliwiający twórcze spojrzenie i logiczne rozumowanie za-równo w odniesieniu do obiektu zabytkowego jak i współczesnego2. Wiedza z zakresu historii architektury pozwala adeptom architektury bu-dować wrażliwość artystyczną, tak potrzebną we współczesnym procesie projektowania,

sense of beauty, form and harmony, i.e. their own sensitivity. For architects, and all the more for architecture students, the masterly works of historical architecture, and, in particular, their attentive observation is a source of multi-level structured information on the culture of a given period, ideological assumptions and authors’ composition preferences, as well as on the structure, the ways of construction us-age, the urban role, the way of interpreting the planned functions and the details, and, fi nally, on the changes taking place sometimes over several years and sometimes over decades or centuries. This is the way how the experiences of predecessors are taken advantage of, and how tradition is acquired and continued. This provides us with a broad context that allows us to have a creative look and apply logical reasoning both with regards to historic and

National Gallery Ieoha Ming Pei w Waszyngtonie, aut. Marcin Białowąs, semestr 3


3

podejmowania własnych, twórczych działań. Im więcej treści kulturowych przyswoi stu-dent, z tym większą swobodą będzie mógł operować nie tylko formami i środkami arty-stycznymi, ale także kodami kulturowymi. Tym większą będzie miał możliwość tworzenia ar-chitektury pełnej treści i przekazu, skierowa-nej do różnych grup odbiorców.

contemporary buildings2. Knowledge in the fi eld of the history of architecture enables archi-tecture students to build their artistic sensitivity, which is so much needed in the present-day process of designing and undertaking one’s own creative actions. The more of cultural content students acquire, the more easily they will use not only art forms and artistic means,

Taliesin West w Phoenix Franka Lloyda Wrighta, aut. Paula Majcher, semestr 2


3


Bardzińska-Bonenberg, T.: 2004, Program i metoda nauczania historii architektury. Przewodnik metodyczny, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.

Berleant, A.: 2012, Wrażliwość i zmysły. Estetyczna przemiana świata człowieka, Universitas, Kraków.Krenz, J.: 1997, Architektura znaczeń, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.Uberman, M.: 2007, Edukacja estetyczna w koncepcjach andragogicznych, w A. Horbowski i J. Potoczny (red.),

Edukacja i animacja społeczno-kulturalna dorosłych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rze-szów, 429-436.

Jak zauważyła Marta Uberman „Rozwija-nie umiejętności estetycznego wartościowania jest jednym z warunków rozwoju osobowości współczesnego człowieka” co w odniesieniu do współczesnego architekta nabiera jeszcze głębszego sensu3.

1 Słownik języka polskiego, pr. zb. pod red. M. Szymczak, 1981, Warszawa t. III, 759.

2 Bardzińska – Bonenberg (2004: 6-7). 3 Uberman M. (2007: 432).

but also culture codes. And the greater oppor-tunities they will have to create architecture that represents some content and meaning and that is addressed to different groups of people.

As noticed by Marta Uberman, “the devel-opment of aesthetic valuation skills is one of the conditions of the development of modern man’s personality”, which makes even more sense when it comes to contemporary architects3.

1 Słownik języka polskiego, pr. zb. pod red. M. Szym czak, 1981, Warszawa t. III, 759.

2 Bardzińska – Bonenberg T. (2004: 6-7). 3 Uberman M. (2007: 432).


4Katarzyna Barełkowska

Technologia jako pojęc ie architektoniczne

Technology – the not ion of architecture

Technologia obiektu to takie nieeleganckie sformułowanie odnoszące się do działań ar-chitektonicznych. Zderzenie tego określenia z wyobrażeniem o podstawowej misji archi-tekta, jaką jest tworzenie estetycznie wysu-blimowanych przestrzeni prowadzić może do niebezpiecznego przekonania, że owa tech-nologia po pierwsze jest jakimś drugorzędnym aspektem bytu obiektu architektonicznego a po drugie, że nie jest to obszar, w którym zasadne i skuteczne byłoby poszukiwanie wartości kul-turowych architektury. Zadaniem procesu dy-daktycznego jest zatem przekonanie studenta, że powyższe dwa twierdzenia są nieprawdzi-we, a na dodatek, że technologia obiektu jest syntezą i źródłem wiedzy o kulturowym zna-czeniu danego obiektu architektonicznego lub też przestrzeni.

Działanie projektowe w przestrzeni zur-banizowanej ma charakter kumulatywny. Jest zatem obarczone tym, co ujawnia się wskutek oddziaływań kontekstowych – zarówno prze-strzennych, jak i innych, kulturowych, społecz-nych, semantycznych. Przeznaczenie obiektu architektonicznego staje się zatem ekstensją (lub w przypadku lokowania na surowym ko-rzeniu – zalążkiem) i skutkiem oddziaływań.

Rozpoznanie technologii obiektu – rozu-mianej jako kompleksowego opisu sposobu

Technology of an architectural object is such an inelegant wording relating to the ac-tivities of architecture. The clash of the term with the idea of core mission of the architect, which is to create aesthetically sophisticated space can lead to a dangerous belief that this technology is fi rst being some minor aspect of the architectural object and, second, that this is not an appropriate and effective area of ex-ploration of cultural values within architecture. The task of curriculum in architectural design is thus to convince the student that these two assertions are untrue, and in addition, that the object is a synthesis of technology and simul-taneously a source of knowledge about the cultural importance of the architectural object or space.

Operation design in the urban space is cumulative. It is therefore subject to what is revealed by interaction context – both spatial and other cultural, social, semantic. The aim of the architectural object becomes an extension of (or in case of new development – a nucleus) and the effect of interactions.

Recognition of technology of an object – understood as a comprehensive description of the operation of architecture – involves sev-eral key steps: fi rst, it is a recognition of the mission, purpose and tasks performed by a


4

Zakład Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Anita Barnaś, praca dyplomowa magisterska


4

funkcjonowania architektury – obejmuje kilka kluczowych kroków: po pierwsze jest to rozpo-znanie misji, celu i zadań wypełnianych przez daną przestrzeń, po drugie rozpoznanie jej benefi cjentów czy użytkowników i oczekiwa-nych sposobów ich interakcji w tej przestrzeni oraz z nią, po trzecie podzielenia tych interakcji na spójne, powiązane ze sobą ciągi użytko-we (sposoby użytkowania, nazywane również

given space, and secondly a recognition of the recipients or users and expected ways of inter-action contained in this space, and third distin-guishing and splitting these interactions on co-herent, interconnected functional sequences (usage patterns, also called processes), then determination of the areas of integration and segregation (i.e., sites connect users to differ-ent groups or their total separation). The fi fth

Zakład Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, (od góry) makieta, PZT, aut. Anita Barnaś, praca dyplomowa magisterska


4

Studio Tańca w Toruniu, (od góry) PZT, przekrój, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

procesami), następnie określenie obszarów integracji i segregacji (czyli miejsc łączenia użytkowników różnych grup bądź ich całko-witego rozdzielania), po piąte zdefi niowanie znaczeń składowych poszczególnych elemen-tów architektury, po szóste ustalenia potrzeb przestrzennych związanych z koniecznością zawarcia w architekturze określonych aktywno-ści (analogiczny do bilansu powierzchniowego

component corresponds to the defi nition of the meanings of the individual elements architec-ture, the sixth determine the spatial needs of the necessary conclusion in the architecture specifi c activity (corresponding to the balance of the surface and building), fi nally the seventh determines the consequences of technology components and their spatial impact on the entire solution.

Studio Tańca w Toruniu, wizualizacja, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

i kubaturowego), po siódme wreszcie określenie konsekwencji technologii składowych i ich prze-strzenne uwzględnienie w całym rozwiązaniu.

W rzeczywistości powyższa procedura towarzysząca wysiłkowi projektowemu jest sposobem na zanurzenie się architekta – tu studenta architektury – w rzeczywistej pro-blematyce przestrzeni i uzyskanie możliwości wyekstrahowania z natury przestrzeni tych

In fact, the above procedure accompany-ing design effort is a way of immersing the architect – here the student of architecture – in the actual problems of space and get-ting an opportunity to extract the nature of the information that reveals strengths and weaknesses of transformed space, its values and aspects that require modifi cation. An ex-cellent example of conceptual inspiration is

Studio Tańca w Toruniu, wizualizacja, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

informacji, które ujawniają jej atuty i mankamen-ty, jej wartości i aspekty wymagające transfor-macji. Znakomitym przykładem konceptualnej inspiracji technologią obiektową jest – teore-tyczny, ale przecież zmaterializowany, bo zre-alizowany – projekt UN Studio zatytułowany Moebius House. Pozornie wyznacznikiem in-nowacji Moebius House jest geometria domu, odwołująca się do zamkniętej powierzchni geometrycznego konstruktu – wstęgi Moebiu-sa. Szczegółowa analiza procesu projektowe-go pokazuje jednak, że faktycznym źródłem inspiracji jest technologia „codzienności”1. To codzienny sposób użytkowania domu determi-nuje jego układ i zarazem sankcjonuje użycie geometrycznego wzorca wstęgi jako kształtu, w którym zmaterializowane zostaną przestrze-nie bytowe mieszkańców tego domu2.

Poszukiwanie obiektu większej skali nie jest wcale długie – w terminalu pasażerskim w Yokohamie zespół Foreign Offi ce Architects kształtuje ciągi technologiczne odpowiedzialne

technology-oriented house – theoretical, but yet embodied, physically constructed – UN Studio project called Moebius House. Seem-ingly a determinant of innovation in Moebius House is its geometry, referring to the closed surface geometric construct – Moebius rib-bon. A detailed analysis of the design proc-ess, however, shows that the actual source of inspiration is the technology of „everyday life”1. This daily usage determines its layout and also sanctions the use of the ribbon as desired geometric pattern, which material-izes living spaces of the house dedicated to residents and their activities2.

The search for an object of larger scale is not long – the passenger terminal in Yoko-hama designed by Foreign Offi ce Architects. The team shapes technological lines respon-sible for different forms of user activity and confronts them with the activity cycles – com-paring the intensity of use of the functions with daily timeline of particular use. This analysis

Centrum dystrybucyjne, wizualizacja, aut. Marta Gaertig, semestr 5


4

Centrum dystrybucyjne, (od góry) wizualizacja, PZT, aut. Marta Gaertig, semestr 5


4

Szkoła podstawowa dla lokalnej społeczności, (od góry) PZT, rzut parteru, aut. Monika Małek, praca dyplomowa magisterska


4

za poszczególne formy aktywności użytkow-ników i konfrontuje je z cyklami aktywnościo-wymi – porównując natężenie korzystania z danych funkcji przez użytkowników w ciągu doby. Ta analiza odzwierciedlająca nie formę, nie program funkcjonalny, a strukturę zna-czeniową, dynamiczną postać odpowiadającą ludzkiemu zainteresowaniu, zaangażowaniu, jest podstawowym szkieletem docelowego rozwiązania3.

does not refl ect the form, nor the functional program, yet the structure of meaning, a dy-namic form corresponding to the fl uctuations of human interests, their involvement, makes for a skeleton of design solution3.

Architectural Technology is a key factor in determining the quality of the initial steps of design – that is, the more the designer is aware of the nature of the object, the poten-tially better understanding and better solution

Szkoła podstawowa dla lokalnej społeczności, (od góry) przekrój, makieta, aut. Monika Małek, praca dyplomowa magisterska


4

Technologia architektoniczna jest podsta-wowym czynnikiem determinującym jakość wstępnych kroków projektowych – czyli im bar-dziej projektant jest świadomy natury obiektu, tym potencjalnie lepsze jego zrozumienie i lep-sze proponowane przezeń rozwiązanie. Jest też źródłem wyrafi nowanej inspiracji i pozwala na eksperymentowanie z jakością środowiska przestrzennego daleko skuteczniejsze – od-wołujące się do prawdy o przestrzeni spo-łeczno-kulturowej, wywiedzione z obserwacji i zrozumienia genius loci.

1 Levene i Marquez Cecilia (1995: 86). 2 Van Berkel i Bos (2006: 150). 3 Levene i Marquez Cecilia (2003: 42-50).

will be the result of design process. It is also a source of inspiration and if refi ned it allows to experiment with the quality of the built en-vironment far more effectively – because it relates to the socio-cultural truth, as derived from the observation and understanding of the genius loci.

1 Levene and Marquez Cecilia (1995: 86). 2 Van Berkel and Bos (2006: 150). 3 Levene and Marquez Cecilia (2003: 42-50).

Hala wysokiego składowania, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 5


4


van Berkel, B. and Bos, C.: 2006, UN Studio Design Models. Architecture, Urbanism, Infrastructure, Rizzoli Inter-national Publications, New York.

Levene, R. C. and Marquez Cecilia, F.: 1995, Ben van Berkel 1990-1995. Works and Projects, Il Croquis 72 [I], Madrid.

Levene, R. C. and Marquez Cecilia, F.: 2003, Foreign Offi ce Architects 1996-2003. Complexity and Consistency, Il Croquis 115-116 [I], Madrid.

Hala wysokiego składowania, (od góry) PZT, przekrój, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 5


5 Jan Janusz

Język i narzędzieLanguage and tool

Forma logiczna języka architek tur y – wprowadzenie

Powstawanie obiektów architektonicznych jest procesem, który zanim zostanie ukształ-towany w materii, nabiera swojej formy jako logiczny obraz planowanej budowli. Rozu-miane na tym podłożu główne zadanie archi-tekta polega na stworzeniu i zapisaniu tego obrazu, na podstawie którego możliwe jest zrealizowanie inwestycji. Psychologiczny i in-telektualny mechanizm zależności pomiędzy tworzonym obrazem a umysłem projektanta jest w takim stopniu złożony i indywidualny, że opis jego może być jedynie powierzchow-ny1. Wskazać jednak można, że jego niezwy-kłe znaczenie w ewaluacji i ciągłym defi nio-waniu celu jest kluczowe dla całego procesu2. Determinująca rola języka, rozumianego jako wszelki symbolizm zobrazowana jest w sło-wach: Granice mego języka oznaczają grani-ce mego świata3.

Chociaż możliwości ludzkiego umysłu są zdumiewające, to nie jest on zdolny do pełne-go odzwierciedlenia rzeczywistości zarówno w mechanizmie odwzorowania, jak i kreacji. Wykorzystywanie narzędzi – szczególnie ry-sunku – w procesie twórczego kształtowania

The logical form in the language of architec ture

The process of architectural object creation is shaped as a logic image of the investment to be made, before it is formed in matter. In this context, the main architectural task is to create and record this building image. The psychological and intellectual mechanism of correlation between the created image and the designer’s mind is complex and individual to such an extent, that its description may be only superfi cial1. However, one can defi ne it as the key to the whole process due to its ex-traordinary importance in the evaluation and the continuous defi ning of the purpose2. The decisive role of the language as every kind of symbolism is depicted in words: The limits of my language mean the limits of my world 3.

Although the possibilities of the human mind are amazing, it is not able to fully refl ect reality, both as the projection neither as the mechanism of the creation. The usage of tools during the creative process of shaping a con-cept is used in architecture since the dawn of history. Its importance is clearly highlighted with emphasis on hand drawing4. The form of the architectural work/project/masterpiece


5

koncepcji stosowane jest w architekturze od zarania dziejów, a jego znaczenie jest dobit-nie podkreślane4. Niewątpliwie forma zapisu dzieła w języku architektury nosi na sobie śla-dy narzędzia, przy pomocy, którego została stworzona. Wdrożenie komputerów w dużym stopniu przedefi niowało model pracy, zmu-szając do wyboru odpowiedniego produktu i systemu działania5. Co więcej, nieopisany i niedefi niowalny wpływ informatyzacji na ar-chitekturę i jej postrzeganie był wielokrotnie poruszany. Oprócz niezwykłych możliwości i wartości które komputer pomógł rozwinąć, inspirując matematycznym strukturalizmem6, wskazuje się również zmiany negatywne, utra-tę poczucia rzeczywistości i rozprzestrzenia-

presented in the specifi c language of architec-ture caries/bears the traces of the tools, which was used for its creation. The implementation of computers to a large extent redefi ned the model of work. Moreover, it forced a user to choose the appropriate product and the model ofdesign5. The indescribable and undefi ned impact of the architecture digitalization has been frequently discussed in the context of its perception and development. The computers indeed have brought extraordinary capabilities and values to the architectural design including the tremendous development of mathematical structuralism6. However the implementation of IT solutions can be connected/related with the negative infl uence such as the withdrawal

Budynek wielorodzinny w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Natalia Jabłońska, semestr 3


5

nie szkodliwych, błędnych wzorców7. Zaist-niałe zmiany podzieliły odbiorców na osoby przekonane, że rdzeniem projektowania są narzędzia analogowe8 oraz entuzjastów kom-pletnego przeniesienia pracy do przestrzeni wirtualnej9.

Cy frowe narzędzie, analogowa logika

Odniesienie się do tego sporu wymaga dopre-cyzowania w jakiej relacji do klasycznych form zapisu koncepcji pozostają współczesne na-

from reality and the spread of harmful, invalid patterns7. These changes divided the profes-sional to the opposite groups. The ones who are convinced that the analog tools8 are the core of the design and the enthusiast of the total transfer to the virtual environment9.

The digi tal tools, the analog logic

The reference to the dispute require the expla-nation of the relationship between the manual forms of architectural expression and those

Budynek wielorodzinny w Bydgoszczy, elewacja, rzut przyziemia, aut. Natalia Jabłońska, semestr 3


5

rzędzia komputerowego wspomagania projek-towania. W tym ujęciu można podzielić je na dwie podstawowe grupy. W skład pierwszej, bardziej pierwotnej, wchodzą narzędzia prze-tłumaczone z nośnika analogowego na cyfro-wy. Operują one na abstrakcyjnych kształtach,

contemporary computer-aided tools. This cor-relation can be divided into the two basic groups. The fi rst, more primary includes tools translated from analog to digital media. They bases on abstract two and three dimensional shapes with additional qualitative information.

Restauracja w Bydgoszczy, plansza prezentacyjna, aut. Emilia Lemańczyk, semestr 4


5

płaskich lub przestrzennych opisanych dodat-kowymi informacjami jakościowymi, przy czym odwzorowuje to logikę zawartą w projektowa-niu analogowym10. Można stąd wyciągnąć konkluzję, że programy do modelowania 3D i silniki renderujące są tylko nadbudową ma-kiet i rzeźb podobnie, jak programy kreślarskie zastępują deskę i rękę kreślarza. Ich wykorzy-stanie, zgodnie ze wczesnymi przewidywa-niami, optymalizuje pracę, polepsza standard grafi czny, ułatwia współpracę i przesyłanie in-formacji, a także oferuje dodatkowe możliwo-ści analityczne11. W dyskursie spotkać można także opinie, że odebrał on w pewnym stopniu architekturze wymiar artystyczny i pogorszył intuicyjność procesu projektowego zgodnie z tezą: Rysunek jest cenny, ponieważ jest pe-łen sugestii tego, co mogłoby być12.

Pomimo tych różnic i trudnego do oceny wpływu granicę tej grupy można wytyczyć po-przez zachowanie wspólnej dla metod manu-alnych formy gramatycznej, gdzie elementami „języka” są proste kształty składające się na symboliczny lub obrazowy zapis koncepcji13.

It reflect the logic contained in the analog design10. One can draw a conclusion that 3D modeling software and rendering engines are only computer simulation of mock-ups and sculptures as well as some CAD software re-place a drawing board. According to the earli-est predictions, the application of IT solution optimizes work, improves the graphic stan-dards, facilitates cooperation and transfer of information, and also offers additional analytic capabilities11. On the other hand the opposite opinions emerged in the academic society. Some of them claims that this implementation deconstructed/ discard the artistic aspect of architecture and made whole process less in-tuitive according to thesis: Drawings are valu-able precisely because they are rich in sug-gestions of what might be12.

Despite these differences and unpredict-able infl uence, the border of this group may be drawn by preservation of grammar specifi c for manual tools.The elements of this “language” are basic shapes which builds graphic and symbolic image of a conception13.

Baza na Marsie, makieta, aut. Paweł Buliński, semestr 2 S2


5

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, (od góry) wizualizacja, makiety, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, schematy wariantowych konfiguracji, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

The c lar i t y of forms – Objec t or iented thinking

The situation is completely different in the sec-ond group of IT tools. It is often described as the next generation. They does not refl ect standard methods, because their “language” consist of predefi ne forms and algorithms. This approach represents appropriate components of a building or other complex structures and mechanisms. It is a typical phenomenon for BIM solutions and broadly defi ned parametric design14. This approach treats a whole project as a database. It creates tremendous creative possibilities, however application of such tools is not reduced only for analytical applications and optimization. The solutions provided by software developers also includes early steps of concept formation. The implementation of

Jednoznaczność formy – myślenie obiek towe

Inaczej sytuacja prezentuje się w drugiej gru-pie narzędzi. Można określić je jako kolejną generację, która nie odzwierciedla już stan-dardowych metod projektowych. Ich słownik „języka architektury” składa się z predefi nio-wanych form odzwierciedlających odpowied-nie komponenty budynku lub inne złożone struktury. Jest to typowe zjawisko dla roz-wiązań BIM oraz szeroko pojętej architek-tury parametrycznej14. Takie ujęcie stwa -rza olbrzymie możliwości kreacyjne, traktu-jąc cały projekt jak bazę danych, jednak roz-wiązania przewidywane w zakresie takiego oprogramowania obejmują również etapy kształtowania koncepcji. Wdrożenie takiej technologii w sposób znaczący automatyzuje

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, makieta wariantowych konfiguracji, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

proces projektowy, co może usprawnić i przy-spieszyć ogół prac, szczególnie w późnym etapie15. Konsekwentne trzymanie się takiej aplikacji w procesie projektowym w sposób nieuchronny zmusza jednak architekta do ograniczenia swoich form wyrazu do prede-fi niowanych bibliotek i ograniczonych para-metrów, względnie czyni go wąsko wyspe-cjalizowanym w tworzeniu owych bibliotek w stosunkowo hermetycznym środowisku warsztatowym. Oczywiście wykorzystanie technologii BIM nie zmusza do rezygnacji z pozostałych metod pracy, jednak zakorze-nianie wzorców myślenia silnie oddziałuje na postrzeganie architektury16. Za przykład mogą posłużyć często powtarzające się sytu-acje, w których studenci skrajnie upraszczają awangardową koncepcję, żeby móc zapisać ją w języku BIM.

this technology signifi cantly automatize the design process and accelerate the whole of work routines especially in the advanced de-sign stage15. Consistent adherence to this kind of software inevitably forces user to reduce the forms of expression of architecture to pre-defi ned libraries and limited parameters. Rela-tively it makes user narrowly specialized in the creation of these libraries/objects in a relatively hermetic work environment. Of course, the us-age of BIM technology does not force to resign of the other methods of work, however embed-ding different thought patterns strongly infl u-ences the perception ofarchitecture16. Limited forms of expression in application emerge as phenomenon of simplifying avant-garde con-cepts to objects available in specifi c BIM envi-ronment. It can be observed on unexperienced students who have begun implementation of IT tools from a BIM product.

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, PZT, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

Synteza

Właściwą receptą na relację tych różnych języ-ków projektowych byłoby połączenie i równole-głe stosowanie obu form przy równoczesnym unikaniu aspektów negatywnych. Wymaga to jednak uświadomienia zasadniczej różnicy pomiędzy specyfi ką działania obu kategorii myślenia oraz wyzbycia się dogmatycznych,

Syntesis

The proper formula for the relationship of these different design languages would be both parallel use of key capabilities and at the same time avoiding all negative aspects. However, this requires awareness of the fun-damental difference between thought patterns in both environments and getting rid of the

Zależność struktury informacji i przestrzeni logicznej języka architektury w obu generacjach oprogramowania


5

powierzchownych przekonań. Parametryza-cja i projektowanie obiektowe w oparciu o mo-del informacji w wielu przypadkach stają się standardem, jednak uzależnianie się od nich powoduje omówione wyżej ryzyka. Zada-niem curriculum jest więc dostarczenie adep-

dogmatic, superfi cial beliefs. In many cases, parameterization and object-based design be-come a standard, however addiction to them has negative consequences discussed above. The purpose of the curriculum is therefore to provide students of architecture essential in-

Zespół obiektów produkcyjno-magazynowych, (od góry) elewacja, wizualizacje, aut. Artur Szósta-kowski, semestr 5


5


Barełkowski, R.: 2009, Zapiski o procesie projektowym, Przestrzeń i Forma, 12, Polska Akademia Nauk Od-dział w Gdańsku, Szczecin, 69-86.

Duch, W.: 2001, Fizyka umysłu, Materiały XXXVI zjazdu fi zyków polskich, Toruń, 93.Fikus, M.: 1999, Przestrzeń w zapisach architekta, Agencja Wydawnicza Zebra, Kraków.Ibrahim, M.: 2006, To BIM or not to BIM, This is NOT the Question How to Implement BIM Solutions in Large

Design Firm Environment, in V. Bourdakis and D. Charitos (eds.), Communicating Space(s), 24th ECAADE International Conference, University of Thessaly, 262-267.

Krygiel, E. and Nies, B.: 2008, Green BIM: Successful Sustainable Design with Building Information Modeling, Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, 26-29.

Mitchell, W. J.: 1989, A new agenda for computer-aided Architectural design, New Ideas and Directions for the 1990’s, ACADIA Conference Proceedings, Gainsville, 27-43.

Prensky, M.: 2001, Digital Natives, Digital Immigrants, On the Horizon, NCB University Press, Waszyngton.Salingaros, N. A.: 2007, A theory of architecture, Umbau-Verlag, Solingen.Stolarewicz, M.: 2011, Komputer jako elektroniczny partner projektowania, Architecturae et Artibus, 2011, Vol. 3,

no. 3, Warszawa, 33.Witruwiusz.: 2004: O architekturze ksiąg dziesięć, Wydawnictwo Prószyński i S-ka S.A., Warszawa.Wittgenstein, L.: 1997, Tractatus Logico-philosophicus, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 64.

tom architektury niezbędnych informacji, by świadomie dokonywali modelu projektowego dostosowując go do bieżących potrzeb i uni-kali zrutynizowania własnych działań.

1 Duch (2001: 93). 2 Barełkowski (2009: 70). 3 Wittgenstein (1997: 64). 4 Witruwiusz (2004: 10-15). 5 Ibrahim (2006: 262-267). 6 Stolarewicz (2011: 33). 7 Salingaros (2007: 12-14). Szczególnie Architectural me-

mes in a universe of information. 8 Fikus (1999). 9 Prensky (2001: 1-2).10 Mitchell (1989: 27-43).11 Op. cit., Stolarewicz (2011: 30-32).12 Op. cit., Mitchell (1989: 32).13 Ibid. (27).14 Krygiel i Nies (2008: 26-29).15 Op. cit., Ibrahim (2006: 262-265).16 Op. cit., Salingaros (2007: 1-3).

formation. It could be a background for con-scious decisions on the design model and fi nally to suit work environment to the current needs and avoid routines to take over.

1 Duch (2001: 93). 2 Barełkowski (2009: 70). 3 Wittgenstein (1997: 64). 4 Witruwiusz (2004: 10-15). 5 Ibrahim (2006: 262-267). 6 Stolarewicz (2011: 33). 7 Salingaros (2007: 12-14). Particularly Architectural me-

mes in a universe of information. 8 Fikus (1999). 9 Prensky (2001: 1-2).10 Mitchell (1989: 27-43).11 Op. cit., Stolarewicz (2011: 30-32).12 Op. cit., Mitchell (1989: 32).13 Ibid. (27).14 Krygiel and Nies (2008: 26-29).15 Op. cit., Ibrahim (2006: 262-265).16 Op. cit., Salingaros (2007: 1-3).


6 Skalowanie architekturyScal ing the architecture

Piotr Brzeziński

„Siła dobrego projektu tkwi w nas i w na-szej zdolności postrzegania świata za pomocą uczucia i rozumu. Dobry projekt architekto-niczny jest zmysłowy. Dobry projekt architek-tonicznych jest mądry”1. Projektowanie jest procesem trudnym i złożonym, w którym ko-lejność działań i ich wzajemne oddziaływanie odgrywa znaczącą rolę. Jak określa R. Ba-rełkowski jednym z istotnych aspektów pro-jektowania architektonicznego jest tworzenie wartości w przestrzeni, nadawanie jej walorów szczególnych, wykraczających daleko poza programowe i użyteczne cechy2.

Różnorodność opracowywanych tematów na zajęciach projektowych wymaga stworzenie podstawowych wytycznych projektowych oraz kryteriów ocen dla właściwych przedmiotów. Projekty koncepcyjne opracowywane przez studentów składają się z wielu czynników, któ-re stanowią całość opracowania. W zależności od stopnia zaawansowania oraz charakteru obiektu kryteria i ich wagowe są określane w sposób właściwy dla danego zadania.

Obiekt musi tworzyć przestrzeń publicz-ną i być rozpoznawany jako wizerunkowy dla danego miasta. Podstawowym zadaniem jest takie zaprojektowanie obiektu, by osiągnąć wysoką jakość architektury a równocześnie przedstawiając poprawne rozwiązania funk-

“Strength of good design is in us and in our ability to perceive the world by feelings and in-tellect. Good architectural project is sensual. Good architectural project is clever”1. Design-ing is a diffi cult and complex process in which the sequence of activities and their infl uence on each other play a significant role. As R. Barelkowski says one of the vital aspects of architectural design is creating value in space, to give it special quality by far exceeding its programmatic and useful characteristics2.

The diversity of projects that students work on during design classes, requires develop-ing of basic design guidelines and criteria of evaluation for specifi c classes. Concept de-signs created by students consist of many ele-ments that determine the outcome as a whole. Depending on a building’s diffi culty level and its character, the criteria and their factors are developed in the proper way for each design task.

The building must create public space and be recognizable and distinctive for a specifi c city. The main task is to design a building in such way that we receive high quality archi-tecture and proper functional solutions at the same time3. Besides matters related to form, space and function, one of the most important issues is solving various technical problems.


6

cjonalne3. Oprócz kwestii związanych z formą, przestrzenią czy funkcją obiektu jedną z istot-niejszych kwestii są rozwiązania problemów technicznych.

Niezależnie od skali obiektu, jak dom jedno-rodzinny, przedszkole, restauracja czy centrum dystrybucji dla sieci dyskontów, dla każdego z nich niezbędna jest aplikacja przepisów tech-niczno-budowlanych, które są istotne zarówno dla architekta, jak i studenta. Zadania, przed którymi staje student są zróżnicowane, jednak w każdym z nich pojawiają się te same pro-blemy techniczne, które różnią się tylko ska-lą. Większość obiektów projektowanych jest na potrzeby użytkowników – ludzi, jak m.in. w przypadku koncepcji szkoły podstawowej w Żołędowie, gdzie dostosowano parametry budynku do lokalnych potrzeb.

Pierwszym etapem, od którego rozpoczynają się prace ideowe po zapoznaniu się z zadaniem

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta urbanistyczna, aut. Mikołaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska

Apart from the scale of a building, such as a single family house, a kindergarten, a res-taurant or a distribution center for discount stores’ network, each design needs follow the regulations which are important for both an architect and a student. Tasks that students need to face are very diverse but in every one of them similar technical problems appear that are only different in scale. The majority of buildings are designed for the needs of their users – people, an example being a concept project of an elementary school in Zoledowo, where the building’s parameters where adjust-ed to local purposes.

Analysis of selected location and initial conceptual work are the fi rst stage of starting the essential design. The right choice of lo-cation is dictated by adequate spatial values. In most cases the selected site is included in the obligatory zoning plan. There is great


6

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta architektoniczna przekrojowa, aut. Miko-łaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska

projektowym, jest analiza wybranej lokalizacji oraz rozpoczęcie wstępnych prac koncepcyj-nych. Właściwy wybór lokalizacji podyktowany jest odpowiednimi walorami przestrzennymi. W wielu przypadkach wybrany teren posiada miejscowy plan zagospodarowania terenu. Duży nacisk kładzie się na krytyczne rozpoznanie za-pisów tego planu i w miarę możliwości zachowa-nie jego postanowień. Plan miejscowy jest aktem prawa miejscowego4. W procesie edukacyjnym ważne jest skonfrontowanie inwencji przestrzen-nej z ramami prawnymi (właśnie plan miejscowy i przepisy techniczno-budowlane) i wymogami technicznymi. Ale student nie ma bezrefl eksyjnie odnosić się do ustaleń prawa miejscowego. Ma rozumieć, że zwyczajowo plan ten jest wiążą-cy, ale mając swobodę decydowania o kształcie projektu studialnego, nie obarczonego koniecz-nością oceny w procedurach administracyjnych, może też szlifować swój zmysł obiektywizacji oceny rozwiązań przestrzennych. Ostatecznym zadaniem procesu dydaktycznego jest prze-

emphasis placed on following the zoning plan’s regulations. The zoning plan is an act of the local law4.

To create a proper simulation of the real design work students are obligated to use real geodetic maps in their work. In each class, students are required to draw on copies of a geodetic map to confront their own detailed analysis of space and visiting the place with information shown on the map and diversi-fi ed design issues. On the site development project which is a component of the whole design, there are elements such as a build-ing plot orientation, plot boundaries, terrain’s profi le, green area and public utilities5. Other elements of the design, as well as the site de-velopment project, must follow the guidelines included in building regulations. During building design process, there are certain evaluation criteria related to correctness of applied solu-tions including meeting building regulations. Issues connected with building conditions,


6

cież uruchomienie zdolności do konstruowania jak najlepszych rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych, a sformalizowane założenie a priori o „świętości” planu miejscowego powo-dowałoby zrzucenie części odpowiedzialności architekta na barki planisty, niebędącego nie-kiedy architektem.

W celu stworzenia właściwej symulacji przy-szłych prac projektowych, studenci zobligowani są do pracy przy użyciu właściwych podkładów geodezyjnych. Na każdych zajęciach projekto-wych student jest zobowiązany pracować na kopii mapy sytuacyjno-wysokościowej w celu skonfrontowania własnej, szczegółowej analizy terenu i wizji lokalnej z uwzględnieniem informa-cji zawartych na mapie i zagadnień wielobranżo-wych. Na projekcie zagospodarowania terenu, który jest składową całości pracy, znajdują się m.in. następujące orientacje położenia działki, granice działek, ukształtowanie terenu i zieleni, uzbrojenie terenu5. Inne elementy projektu, po-dobnie jak projekt zagospodarowanie terenu, są

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta architektoniczna przekrojowa, aut. Miko-łaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska


6

Przestrzeń publiczna w Koninie, wizualizacje, aut. Marta Mróz, semestr 5


6

zgodne z wytycznymi aktów prawnych. W pro-jektowanych obiektach pojawiają się kryteria oceny techniczno-budowlanych poprawności zastosowanych rozwiązań, w tym zgodność z obowiązującymi przepisami. Zagadnienia związane z warunkami zabudowy działki, bu-dynkami i ich wyposażeniem, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania czy higieny i zdrowia dotyczą wszystkich projekto-wanych budynków obiektów6.

Sposób realizacji zadań dydaktycznych po-lega na osiąganiu stopniowego postępu w wy-konywaniu zadania. Znaczenie problematyki technicznej wzrasta progresywnie w stosunku do zaawansowania prac projektowych. Mimo zwiększającego nacisku na kwestie techniczno-prawne symultanicznie prowadzone są czynno-ści związane z estetyką projektowanego budyn-

Przestrzeń publiczna w Koninie, rzut, aut. Marta Mróz, semestr 5

buildings and their fi ttings, fi re safety, use safe-ty or hygiene and healthy apply to all designed buildings6.

The method of implementation of didactic tasks is to reach gradual progress while per-forming the task. The signifi cance of techni-cal issues increases evenly with the design progress. Despite the increased impact on technical and legal issues, there are simulta-neous actions conducted that are connected with the building’s visual appearance and its proper setting in the surrounding area. “The quality of urbanized area plays a signifi cant role in infl uencing social life standards”7.

It would be the optimal solution to fully in-tegrate decision making processes in which formal solutions would be made parallel with those technical and legal. Satisfying from the


6

ku oraz właściwym wpisaniem go w otoczenie. „Jakość przestrzeni zurbanizowanej odgrywa kluczową rolę w oddziaływaniu na standardy życia społecznego”7. Optymalnym rozwiąza-niem byłoby pełne zintegrowanie procesów decyzyjnych, w ramach którego rozstrzygnięcia formalne zapadałyby równolegle z technicznymi i prawnymi. Satysfakcjonujące z punktu widze-nia procesu dydaktycznego jest już ukształto-wanie świadomości studenta, który zdaje sobie sprawę, że zadania te nie funkcjonują w struktu-rze linearnej, następując jedno po drugim.

Projektowany budynek w głównej mierze ma być przeznaczony dla użytkownika i ma spełniać jego oczekiwania. Poziom trudności opracowywanego projektu często zwiększają wymagania technologiczne, jak w przypadku koncepcji dyplomowej zakładu medycyny są-dowej w Bydgoszczy. Technologia obiektu wy-

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

teaching point of view is shaping the conscious-ness of a student who realizes that these tasks do not work in a linear structure following one after the other.

The designed building is intended to serve its user and to meet the user’s expectations. The level of diffi culty is often increased by cer-tain technological needs, an example being a concept design of forensic medicine institute in Bydgoszcz. The building’s technology that became a crucial factor, consequently caused intensifi ed effort to obtain an attractive form of the building. A similar situation refers to build-ings for which technological issues are priority, such as a police station, a school or industrial buildings.

The design process constitutes a close con-nection of conceptual work and building regu-lations. A design task is fulfi lled in an organ-


6

korzystana została w sposób twórczy, gdyż jej wiodąca rola przetransponowana została nie tylko na układ blokowy poszczególnych sekcji budynku, ale i na uzyskanie atrakcyjnej formy budynku. Podobna sytuacja dotyczy obiektów, w których aspekty technologiczne są prioryte-towe , takich jak posterunek policji, szkoła, czy obiekty przemysłowe.

Proces projektowy stanowi ścisłe powią-zanie pracy konceptualnej z obowiązującymi przepisami technicznymi. Zadanie projektowe realizowane jest w zorganizowany sposób – jest przemyślanym procesem twórczym. Wynikiem pracy semestralnej jest postać zaawansowanej koncepcji architektonicznej z doprecyzowany-mi elementami rozwiązań szczegółowych. Kryteria oceny, ich wagowe zależnie od typu i skali obiektu zmieniają się. Jednak niezmien-ne i istotne zarazem jest dostosowanie zada-

Przedszkole w Bydgoszczy, (od góry) wizualizacja, elewacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

ized way which is a well thought-out creative process. An outcome of a semester work has a form of an advanced architectural concept project with precise elements of detail design. The criteria of evaluation and their factors dif-fer depending on the type and scale of a build-ing. However, it is constant and signifi cant at the same time to adjust the task to building regulations. The level of adjustment depends on the scale and diffi culty of the task as well as an advancement of a student’s educa-tion process. Nevertheless, solving technical problems with consideration of building regu-lations and legal requirements in conceptual design is important and has a signifi cant im-pact on preparing a person for further profes-sional work. The purpose of this article is to draw attention to the necessity of taking into consideration many factors simultaneously


6

nia do obowiązujących wymogów technicznych i budowlanych. Stopień dostosowania zależy od wielkości i trudności zadania, oraz od za-awansowania procesu kształcenia studenta. Niemniej jednak rozwiązywanie problemów technicznych z uwzględnieniem aktualnych przepisów prawnych w pracy konceptualnej jest istotne i ma znaczący wpływ na przygo-towanie do dalszej pracy zawodowej. Celem powyższego artykułu jest zwrócenie uwagi na konieczność jednoczesnego przestrzegania wielu czynników, w tym problemów technicz-no-budowlanych, na etapie opracowywania zadań projektowych. Nieprzestrzeganie kwestii technicznych oraz nieznajomość niezbędnych zagadnień budowlanych stwarza wiele nieudo-godnień, w tym pogorszenie wartości projektu

Przedszkole w Bydgoszczy, PZT, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

during working on design tasks, including tech-nical issues. Failure to meet technical matters and ignorance of necessary structural issues lead to many problems including deterioration of the design’s value consequently causing failing of the class whereas in professional life – project’s disqualifi cation.

1 Rasmussen (1999: 65). 2 Barełkowski (2007:14). 3 Formal or ideological assumptions contained in Annex 1

of the course program: Architectural Integrated Design – PAZ, summer semester, academic year 2013/2014, Department of Architecture, Faculty of Civil and Envi-ronmental Engineering and Architecture, University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz.

4 Article 14, point 8 of the Act of 27th of March 2003 on Spatial Planning and Development (Journal of Laws of


6


Barełkowski, R.: 2007, Meta-projektowanie – programowanie scenariuszy rozwojowych przestrzeni zurbanizo-wanych, Czasopismo Techniczne. Architektura, 1/2007, XI Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Miesz-kać w mieście – Living in the City, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, ISSN 0011-4561 ISSN 1897-6271, Kraków, 13-23.

Rasmussen S.E.: 1999, Odczuwanie architektury. Wyd. MURATOR, Warszawa.Akty prawne:Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623). Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku Nr 80,

poz. 717, ze zmianami). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz.

150, ze zmianami).Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu

budowlanego (Dz. U. z 2003 roku Nr 120, poz. 1133 ze zmianami). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 roku Nr 75, poz. 690, ze zmianami).

łącznie z brakiem jego zaliczenia, a w pracy zawodowej nawet dyskwalifi kację realizacji projektu architektonicznego.

1 Rasmussen (1999: 65). 2 Barełkowski (2007: 14). 3 Założenia ideowe lub formalne zawarte w załączniku nr 1

do programu zajęć z przedmiotu: Projektowanie archi-tektoniczne zintegrowane – PAZ, semestr letni, rok aka-demicki 2013/2014, Katedra Architektury/ Department of Architecture, Wydział Budownictwa, Architektury i In-żynierii Środowiska Uniwersytet Technologiczno-Przy-rodniczy w Bydgoszczy

4 Art. 14, pkt.8 Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o plano-waniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku Nr 80, poz. 717, ze zmianami).

5 Studenci zobowiązani są do zapoznania się z niezbęd-nymi elementami projektu budowlanego oraz przedsta-wieniu ich w projekcie bazując na podstawie Rozpo-rządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z 2003 roku Nr 120, poz. 1133 ze zmianami).

6 Działy główne Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usy-tuowanie (Dz. U. z 2002 roku Nr 75, poz. 690, ze zmia-nami).

7 Op. cit., Barełkowski (2007: 15).

2003 No. 80, item. 717, as amended, 2004, No. 6. 41, No. 141, item. 1492 2005 No. 113, item. 954, No. 130, item. 1087, of 2006 No. 45, item. 319, No. 225, item. 1635 2008, No. 123, item. 803, No. 199 item. 1227, No. 201, item. 1237, No. 220, item. 1413, the 2010 No. 24, item. 124, No. 75, item. 474, No. 106, item. 675, No. 119, item. 804, No. 149, item. 996, No. 155, item. 1043, No. 130, item. 871, No. 149, item. 996, No. 155, item. 1043, with 2012 No. 32, item. 159).

5 Students are required to get to know the necessary ele-ments of the building project as well as presenting them in their project based on the Minister of Infrastructure Regulation dated 3rd of July 2003 on the scope and form of the building project (Journal of Laws of 2003 No. 120, item. 1133 as amended).

6 Main sections of the Minister of Infrastructure Regula-tion dated 12th of April 2002 on the technical specifica-tions to be fulfill by buildings and their location (Journal of Laws of 2002 No. 75, item. 690, as amended).

7 Op. cit., Barełkowski (2007:15).


7 Granica rac jonalnośc iO granicy między uzasadnioną inwencją

a bezproduktywną fantazją w projektowaniu

The l imit of rat ional i tyThe border between legitimate inventiveness

and unproductive imagination in design

Leszek Chlasta

Architektura zaczyna się od pomysłu. Idea leży u podstaw poprawnych, ale i wartościo-wych rozwiązań projektowych, dla których po-stać fi zyczna, forma i struktura, nie może być traktowana jako wyznacznik jakości. Idea to intelektualny konstrukt, z którego wywodzone są organizacja, zrozumienie i który pozwala nadać sens formowanej architekturze, doko-nując transpozycji informacji kulturowej, za-kodowanej w kształt przestrzeni. Ta zdolność, jakże często redukowana w świadomości od-biorców do „estetycznego przekazu” architektu-ry, jest podstawową cechą dystynktywną, dzięki której rola architekta tak bardzo różni się od roli inżyniera budownictwa. Ów kod zawierający in-formacje, notujący zarówno genezę, jak i wchła-niający proces użytkowania i odzwierciedlający go w swojej formie, niekiedy porównywany jest do DNA i to on, a nie materialna powłoka, defi -niuje architektoniczną naturę każdego obiektu1.

XIX wiek był świadkiem recyklingu spo-sobów zapisywania kodu architektonicznego, zarazem świadkiem jego erozji wskutek po-wrotu do żonglowania konwencjami historycz-nymi, które choć odświeżyły i przypomniały

Architecture starts with an idea. The idea underlies correct, but valuable design so-lutions for which physical form, shape and structure, can not be regarded as an indicator of quality. The idea is intellectual construct, from which are derived the organization, un-derstanding, and which allows you to make sense of a molded architecture, when trans-posing cultural information, encoded in the shape of space. This ability, so often reduced in the minds of consumers to „aesthetic mes-sage” architecture, is the main distinctive fea-ture by which the role of the architect is so different from the role of the civil engineer. That code contains information, recording both the origin and use of the process of absorbing and refl ecting it in its form, some-times is compared to the DNA, and it was it, not a coating material, defi nes the architec-tural nature of each object1.

Nineteenth century saw the recycling ways to save the architectural code, also witnessed the erosion due to return to jug-gle historical conventions which, though re-freshed and reminded style Romanesque,


7

stylistykę romanizmu, gotyku czy baroku oraz przyczyniły się do powstania wielu interesu-jących i ważnych dla architektury przestrzeni, to równolegle ukształtowały poczucie bezrad-ności autorów wobec schematów, wtórności. Reakcją na to było usilne poszukiwanie ele-mentów unikalnych, mających podkreślać au-torski charakter dzieła, powstającego w da-nym czasie i danej sytuacji. „Nie ma takiego dnia w którym nie usłyszelibyśmy od naszych architektów o byciu oryginalnym i stworzeniu nowego stylu”2, zaobserwował John Ruskin w 1849. Ta potrzeba ekspresji autorskiej jest nadal aktualna, co więcej, jest zjawiskiem kul-tywowanym, ugruntowanym w literaturze pre-zentującej architekta w fałszywej roli społecz-nej – demiurga przestrzeni zurbanizowanej – i wpisywanym w curriculum wielu uczelni. Jednak rozwój myśli krytycznej dotyczącej teorii architektury spowodował, że obecnie dą-żenie do oryginalności stało się bardziej usys-tematyzowane: projektanci programują uni-kalne rozwiązanie w wybranych przez siebie

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, makieta, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magi-sterska

Gothic and Baroque, and contributed to a number of interesting and important for the architecture of the space, it is parallel formed a sense of helplessness authors to schemas, duplication of. The reaction to it was intense search for unique items, with authors em-phasize the character of the work, resulting in a given time and a given situation. „There is not a day that does not have heard from our architects about being original and creat-ing a new style”2, observed John Ruskin in 1849. This need for expression of the author is still valid, what is more, is a phenomenon cultivated, well-established in the literature presenting the architect in a false social role – the demiurge urban space – and typed in the curriculum of many universities. Howev-er, the development of critical thinking on the theory of architecture made the now striving for originality has become more systematic: the designers to program a unique solution in their chosen ingredients, including some traditionally in the form and its derivatives –


7

składnikach architektury, niekiedy tradycyjnie w formie i jej pochodnych – materiale, deta-lach, innym razem w strukturze, a nawet funk-cji czy organizacji (hierarchizacji) przestrzeni. Racjonalność tychże pomysłów bywa bardzo różna, a wybitne realizacje nadal wydają się być bardziej efektem ciągu przypadków, aniżeli zjawiskiem, które można by kontrolować. Wy-stępuje za to mnogość realizacji dowodzących, że oryginalność nie zapewnia architekturze ja-kości czy to ze względu na odbiór społeczny czy na długotrwały proces oddziaływania na przestrzeń kulturową. Dodatkowe zamieszanie wprowadza tu wyodrębniona z dyscypliny sfe-ra krytyki architektonicznej, silnie powiązanej z teorią sztuki i często ograniczanej do bada-nia i oceny estetyki architektury, co, jak pisze o tym Saunders, nasyca krytykę architektonicz-ną taką ilością subiektywizmu, że ta staje się bezużyteczna nie tylko w procesie naukowej

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, wizualizacja, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

the material, detail, sometimes in structure and even function or organization (hierarchy) space.

The rationality of these ideas can be very different, and outstanding projects still seem to be more the result over the cases, rather than a phenomenon that can be controlled. There’s a multitude of implementation of proving that originality does not provide the quality of architecture and this is due to pub-lic perception or on a long-term impact on the process of cultural space. Further confu-sion is introduced here separated from the sphere of criticism of the architectural dis-cipline strongly related to the theory of art and often reduced, to examine and assess the aesthetics of architecture, which, as he writes about Saunders, saturated with archi-tectural criticism so much subjectivity that becomes useless not only in the process of


7

ewaluacji architektury, ale nawet w procesie obiektywizacji działań projektowych. Zamiast współuczestniczyć w budowaniu systemu wartości architektury i dzięki temu uzyskiwać dla niej odniesienie opracowania krytyczne, szczególnie te bieżące, defi niują reakcje jako czysto emocjonalne – złość, irytacja, innym razem zachwyt3. Tego rodzaju podejście, podbudowane nielicznymi przesłankami (nie-kiedy w ogóle pozbawione takowych), czyni dociekania zmierzające do obiektywizacji projektowania architektonicznego, zwłasz-cza młodych adeptów architektury, niezwykle utrudnionymi.

Potoczne pojęcie racjonalności jest silnie ambiwalentne, zarówno w świetle klarowności pojęciowej (semiotycznej), jak w odniesieniu do psychologicznych podstaw formowania działań ludzkich. Pojęcie wywiedzione z ła-cińskiego ratio oznacza zarówno rozum, ale

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, wizualizacja, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

scientifi c evaluation of architecture, but even in the process of objectifi cation of project ac-tivities. Rather than participate in building the architecture of the system and thus obtain a reference for her critical studies, particularly those current, defi ne a purely emotional reac-tions – anger, irritation, sometimes delight3. Such an approach, underpinned by a few premises (sometimes even those are lack-ing), makes investigations aiming to objectify the architectural design, especially of young architects, extremely to unfavorable.

Colloquial notion of rationality is highly ambivalent, both in the light of conceptual clarity (semiotic) as in regard to the formation of the psychological foundations of human actions. The concept derived from the Latin ratio means both reason, but also a method, judgment, bill4. Often recall the concept in the fi eld of architecture – when talking about


7

także metodę, osąd, rachunek4. Często przy-wołanie pojęcia na polu architektury – kiedy mowa o racjonalnej architekturze – przyjmuje konieczność implementacji założonej (spraw-dzonej) metody projektowania. Metoda racjo-nalna, mająca swe źródła w fi lozofi i starożyt-nej, wykorzystująca aparat logiczny, stawiała postulat niezawodności przyjmowanych roz-wiązań. Miała gwarantować pewność, a więc spełniać jeden z postulatów metafi zycznych, współcześnie realizowany najskuteczniej przez nauki ścisłe. Uformowanie się teorii projekto-wania architektonicznego i badania nad me-

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, (od góry) przekrój, rzut piętra, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

rational architecture – accepts the need for the implementation of established (proven) design methods. Rational method, which has its source in ancient philosophy, which uses logical apparatus, put postulate reliability so-lutions adopted. She had to guarantee cer-tainty and thus meet one of the demands of the metaphysical, recently implemented most effectively by science. Formation of the archi-tectural design theory and research methods have shown, however, that a rational approach in architecture can not be so precisely under-stood. So what can rely rational approach to


7

todami pokazały jednak, że racjonalnego po-dejścia w architekturze nie sposób tak właśnie rozumieć. Na czym więc polegać może podej-ście racjonalne w projektowaniu architekto-nicznym? Czy możliwe jest przeprowadzenie rzetelnej ewaluacji projektu?.

Racjonalne projektowanie (zgodnie z oma-wianym sensem pojęcia racjonalności) można nazwać projektowaniem konsekwencyjnym. Jeżeli przyjmujemy pewne przesłanki w archi-tekturze, to sposób projektowania będzie tym bardziej racjonalny, im trafniejsze stworzone rozwiązania.

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, PZT, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

architectural design? Is it possible to make a reliable evaluation of the project?

Rational design (according to this mean-ing of the concept of rationality) can be called design consequences. If we accept certain conditions in the architecture, the way the design will be the more rational, the more relevant created solutions. Uniqueness in-ferences requested by rationalism, in theory, can be provided in the architecture as a for-malized human activity, but due to ballast ambiguity, as well as many other factors are impossible to remove, whose impact can not


7Jednoznaczność wnioskowań, której żąda

racjonalizm, teoretycznie może być zapew-niona w architekturze jako sformalizowanej działalności człowieka, jednak w związku z ba-lastem wieloznaczności, a także wieloma in-nymi czynnikami niemożliwymi do usunięcia, których oddziaływania nie można poddać rzetelnej falsyfi kacji, jest to możliwe wyłącznie częściowo.

Architektura nie jest nigdy wolna od zasta-nych znaczeń i odniesień. Zrealizowane pro-jekty często samoistnie narzucają użytkowni-kom oraz obserwatorom pewne interpretacje, nawet takie, których autor nie zamierzał. Choć-by ta sfera kulturowej interakcji projektowanego obiektu jest niemierzalna i może być wyłącznie przybliżana, nie dając się w pełni objąć racjo-nalnej, czy logicznej weryfi kacji. Racjonalizm epistemologiczny sprzeciwia się przyjmowaniu jakichkolwiek dogmatów oraz postuluje nieza-leżność wiedzy od wiary i uczuć. Żąda wiedzy obiektywnej, w dalszej kolejności dopuszcza-jąc także intersubiektywną sprawdzalność. Oczekuje się zatem od architekta, że projektu-jąc budynek, potrafi ł będzie podać metodę we-ryfi kacji tego zdania i gdy dowolna osoba może sprawdzić, że przyjęte rozwiązanie projektowe realizuje zamierzone cele w rzeczywistości. Jednak praktyczność sprawdzania aplikacji architektonicznej jest dalece ograniczona – wykorzystanie zasobów i przestrzeni tylko po to, by móc sprawdzić adekwatność założeń projektowych w praktyce byłoby nielogiczne. Architekci muszą proces ewaluacyjny podej-mować antycypacyjnie. Mogą w tym pomagać diagramy koncepcyjne i ideowe. Stawia to pod znakiem zapytania metody projektowe preferu-jące lub wręcz czyniące jedynym wystarczają-cym sposobem podejście intuicyjne.

Jakkolwiek konstruowanie zasad logicz-nych zakłada, że identyczne interakcje bądź relacje logiczne prowadzą zawsze do iden-tycznych wyników, to w logika projektowania architektonicznego dopuszcza dywersyfi kację

be reliable falsifi cation, this is possible only in part. Architecture is never free from exist-ing meanings and references. The projects often self-impose users and observers some interpretations, even those which the author did not intend. Though this area of cultural interaction proposed facility is immeasurable and can only be approximated, without being fully embrace rational or logical verification. Epistemological rationalism is opposed to the adoption of any dogma and postulated independence of the knowledge of the faith and feelings. Requests objective knowledge, followed by allowing the intersubjective win-nings. It is therefore expected from the ar-chitect, designing the building, will be able to provide a method of verifying that sentence and when any person can verify that the adopted design solution achieves the intend-ed objectives in reality. However, the practi-cality of checking architectural applications is far from limited – use of resources and space just to be able to check the adequacy of the design intent, in practice, it would be illogical. Architects must take the anticipated evalua-tion process. They can assist in the concep-tual diagrams and diagrams. This puts into question the methods of design that make prefer, or even the only way to approach suf-fi ciently intuitive.Although the construction of the rules of logic assumes that the same in-teractions or logical relations always lead to identical results, in the logic of architectural design allows for diversifi cation of solutions, as a logical result brings into the realm of val-ues , not the realm of forms5. Rationality in ar-chitectural design need not, therefore, elimi-nate the original designs, striking forms and unusual solutions. A creative solution to the problems requires both rationally constructed frame of reference relating to the verifi cation of multi-how and creativity6.

The rationalization of the design process is primarily the introduction of multi-criteria


7

rozwiązań, gdyż sprowadza wynik logiczny do sfery wartości, a nie sfery form5. Racjonalność w projektowaniu architektonicznym nie musi zatem eliminować oryginalnych projektów, zaskakujących form i niezwykłych rozwiązań.

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

assessment carried out by the same designer in relation to the total and component design. However, imagination, creativity and ingenu-ity of man knows no borders, which can be seen clearly in the theoretical work – Novak7


7

Twórcze rozwiązanie problemów wymaga za-równo racjonalnie skonstruowanych ram re-ferencyjnych odnoszących się do weryfi kacji wielokryterialnej jak i kreatywności6.

Racjonalizacja procesu projektowego po-lega przede wszystkim na wprowadzeniu wie-lokryterialnej oceny, przeprowadzanej przez samego projektanta w odniesieniu do całości i składowych projektu. Jakkolwiek wyobraź-nia, inwencja twórcza i pomysłowość czło-wieka nie znają granic, co widać wyraźnie w teoretycznych pracach – wirtualnych projek-tach Novaka7 czy Perelli, to świadome przy-jęcie zewnętrznych ograniczeń, nie tylko tych technologicznych, ale i prawnych, środowi-skowych, kulturowych, wreszcie i takich, któ-re wynikają ze świadomie nadawanych przez autora znaczeń poszczególnym składowym obiektu architektonicznego, jest czynnikiem

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

virtual projects or Perelli, a conscious adoption of external constraints, not just technological, but legal, environmental, cultural, and fi nally those that arise from knowingly broadcast by the author of meanings to each component of the architectural object is the factor that allows in general to carry out any evaluation of the project.

More, this internal organization of the project, imposing criteria becomes the basis for creative solutions to problems and chal-lenges faced in the topic. This author alone defi nes the relationship between the criteria and becomes responsible for the consistency and their use in the assessment of self-critical. Rational design will, therefore, been introduc-ing the specifi c elements of the evaluation criterion of the project and has consistently maintained that the evaluation system for the


7

pozwalającym w ogóle na przeprowadzenie jakiejkolwiek ewaluacji projektu. Więcej, owa wewnętrzna organizacja projektu, narzucanie kryteriów, staje się podstawą kreatywnego rozwiązania problemów i wyzwań stawianych przed danym tematem. To autor samodzielnie defi niuje relację pomiędzy kryteriami i staje się odpowiedzialny za konsekwencję i ich sto-sowaniu w ramach oceny samokrytycznej.

Racjonalne projektowanie będzie zatem wprowadzało konkretne elementy oceny kry-terialnej projektu i konsekwentnie utrzymywa-ło system tej oceny przez cały czas trwania procesu projektowego. Ocena ta obejmuje sferę defi niowania idei, bodaj najtrudniejszą do rzetelnego zdiagnozowania, sferę kształ-towania organizacji przestrzeni – funkcji, dy-namicznych powiązań użytkowych, a także konstrukcji, czy formy.

Przedszkole w Bydgoszczy, (od góry) elewacje, przekrój, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


7

James Webb Young opisał techniki tworze-nia idei. Według niego, w uczeniu się dowolnej sztuki lub techniki ważną rzeczą jest, aby do-wiedzieć się po pierwsze zasad (pryncypiów), a po drugie metody. To samo odnosi się do tworzenia idei przestrzennych. Poszczególne fragmenty wiedzy muszą być odczytywane w szerokim kontekście stanu wiedzy danej dyscypliny, gdyż pojedyncze składowe wiedzy dyscyplinarnej mają tendencję do szybkiego starzenia się. Przeciwnie, zasady i metody nie ulegają tak szybkiej dezaktualizacji, niekiedy dzięki modyfi kacjom, które można nazwać ich ewolucją, przechodzą proces aktualizacji, do-stosowując się do transformującego paradyg-matu danej dyscypliny.

Tworzenie pomysłów jest procesem tak samo określonym jak produkcja samochodu.

Przedszkole w Bydgoszczy, PZT, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

entire duration of the design process. This as-sessment consists of a sphere defi ning the idea, perhaps the most diffi cult to diagnose fair, the realm of shaping the organization of space – features, dynamic utility connections, as well as construction, or form. James Webb Young described the technique of generating ideas. According to him, in learning any art or technique it is important to learn the fi rst principles (principles), and the second meth-od. The same applies to the spatial ideation. The individual pieces of knowledge must be read in the context of a broad knowledge of the discipline, as a single component of dis-ciplinary knowledge tend to rapid aging. On the contrary, the principles and methods are not obsolete so fast, sometimes with modifi -cations, which may be called their evolution,


7Wytwarzanie idei jest również podporząd-kowane schematowi organizacyjnemu, co w uproszczeniu możemy odnieść do zasady działania linii produkcyjnej. W tym procesie umysł określa poszczególne kroki defi niując technikę operacyjną, a zwrotnie przyjmuje efekty wdrożenia jako źródło wiedzy i popra-wy zdolności kontroli. Efektywne wykorzysta-nie jest tak samo kwestią praktyki w technice, jak efektywne jest wykorzystanie każdego narzędzia.

Young opracował dwie główne zasady tworzenia – gdzie idea jest nową konfi guracją (kombinacją), a zdolność do generowania no-wych kombinacji zależy od umiejętności, do-strzegania relacji8.

Pierwsza zasada opiera się na tym, że po-mysł stanowi połączenie „starych” elementów. Wychodzi on z założenia, że nowe pomysły bazują na tym co już istnieje lub zostało wy-myślone czy też odkryte a twórcy jedynie wy-korzystując tą wiedzę i kompilują ją w nowe idee i koncepcje.

Drugą zasadą jest dostrzeganie relacji po-między poszczególnymi elementami, wszech-ogarniającej (proces) perspektywy. Od tego zależy powodzenie wprowadzania nowych ele-mentów do starych kombinacji.

Young mówi o znaczeniu budowania bo-gatej puli „surowców” – zasobów umysłowych, z których można zbudować nowe kombinacje. To pojęcie gromadzenia surowca jest pierw-szym krokiem w jego szkicu procesu twórcze-go: Gromadzenie surowców w realny sposób odbywa się na zasadzie szukania informacji dotyczących danego zagadnienia i proble-mów z nim związanych. W zakresie architek-tury poza oczywistym zbadaniem i przeanali-zowaniem rozwiązań podobnych tematycznie powinno wychodzić szeroko w inne dziedziny. Gromadzenie wiedzy tylko z obszaru architek-tury jest ograniczające i w wielu przypadkach może skutkować odtwórczymi projektami – jest to więc postulat interdyscyplinarności9.

undergoing the process of updating, adapting to transforming the paradigm of the discipline. Creating ideas is a process as well as the production of a specifi c car. The production of ideas is also subordinated to the organiza-tional scheme, which we refer to simplify the rules of operation of the production line. In this process, the mind determines the steps defi n-ing the surgical technique, and takes back the effects of the implementation as a source of knowledge and improve control capacity. Ef-fective use is as a matter of practice in the art, how effective is the use of each tool.

Young has developed two main principles of creation – where the idea is a new confi gu-ration (combination), and the ability to gener-ate new combinations depends on the skills, to identify relationships8.

The fi rst principle is based on the fact that the idea is a combination of “old” items. It comes from the assumption that new ideas based on what already exists or has been invented or discovered and developers only using this knowledge and compile it in new ideas and concepts. The second principle is the perception of the relationship between the elements, all-encompassing (process) per-spective. Since the success of the introduc-tion of new elements to the old combination. Young speaks about the importance of build-ing a rich pool of “raw materials” – mental re-sources with which to build new combinations. This concept of collecting raw materials is the fi rst step in his sketch of the creative process: collection of raw materials in a real way, it is on a search for information on the issues and problems associated with it. In terms of archi-tecture beyond the obvious investigating and examining solutions to similar themes should go out extensively in other fi elds. Gathering knowledge only in the area of architecture is limiting and in many cases can result in repro-ductive projects – this is the postulate of inter-disciplinarity9.


7

W drugim etapie procesu twórczego, tra-wienia materiału, Young wykorzystuje błyskotli-wą metaforę Paolo Antonelliego – ciekawskich ośmiornic. Biorąc jedno zjawisko, analizujemy je, przyswajamy (proces rozumienia) i ocenia-my z różnych perspektyw. Następnie łącząc dwa zjawiska poddajemy je analizie porównaw-czej. Daje to ogromne pole dla nowatorskiego podejścia, dla testowania często „szalonych” pomysłów, w których wszystko będzie się łą-czyć nie tylko w estetycznej kompozycji ale i logicznej kombinacji dając efekt synergii. Etap ten zdradza najsilniej cechy podążania drogą naukową, której architektura silnie stara się opierać. Proces racjonalizacji projektowania wymaga zaplanowania analiz i wnioskowania, a następnie konsekwentnego przeprowadzenia tych procedur i ich harmonijnego połączenia z typowymi czynnościami projektowymi, które można traktować jako „warsztatowe”. Studen-tom, a niekiedy także praktykującym architek-tom, proces ten często wydaje się zbędny, co

Hala tenisowa w Inowrocławiu, wizualizacja, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

In the second stage of the creative proc-ess, digest the material, Young uses a brilliant metaphor Paolo Antonelli – curious octopus. Taking one phenomenon, we analyze them, we consume (process understanding) and evalu-ate the different perspectives. Then, combining the two phenomena subject them comparative analysis. This gives a huge scope for innova-tive approaches, to test often “crazy” ideas, in which everything will connect not only in com-position but the aesthetic and logical combi-nation giving the effect of synergy. This step reveals the strongest features follow the path of science, whose architecture strongly trying to resist. The process of rationalization plan design requires analysis and reasoning, and then consistently carry out these procedures and their harmonious combination with the typical design activities that can be consid-ered as a “workshop”. Students, and some-times also a practicing architects, the proc-ess often seems superfl uous, as revealed in


7

ujawnia się w planowanej organizacji i – skut-kiem tego także – w sporządzanych diagra-mach, którym brakuje najbardziej poprawnie skonstruowanych procedur wnioskowania.

Jednostki wybitnie twórcze, tym różnią się od twórcy mniej zdolnego, że łatwiej dostrzega-ją problemy wymagające rozwiązania. Dostrze-żenie problemu nazywa się odczuciem trud-ności, po nim następuje określenie problemu i wytwarzanie pomysłu przyszłych rozwiązań.

W trzecim etapie procesu twórczego, pod-kreśla się znaczenie nie podejmowania abso-

Hala tenisowa w Inowrocławiu, wizualizacja, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

the planned organization and – as a result of this also – drawn diagrams, which lacks most properly designed application procedures. Units remarkably creative, differ from the cre-ator of less capable it easier to recognize the problems to be solved. Noticing the problem is called the feeling of diffi culty, followed by determination of the problem and generation of ideas for future solutions. In the third stage of the creative process, stresses the impor-tance of not making absolutely ‘no effort of an immediate’10. It’s about time the rest of the


7

lutnie „żadnego wysiłku o charakterze bezpo-średnim”10. Chodzi o moment odpoczynku od danego tematu i problemów z nim związanych. Etap ten Barełkowski nazywa wymaganym cza-sem inkubacji idei architektonicznej11 – czyli cza-sem, który jest potrzebny, by umysł odpowied-nio przetworzył otrzymane dane – a którego nie można przyspieszyć w sposób intencjonalny.

Ważne wydaje się włączenie w tym momen-cie wszystkiego co pobudza wyobraźnię i emo-cje, jako elementów niezbędnych w tworzeniu konceptu artystycznego a nie tylko naukowego. Etap ten stanowi przygotowanie do kolejnego, czwartego kroku, najbardziej pożądanego i wy-czekiwanego przez wszystkich twórców. Na tym etapie następuje pozornie przypadkowy – moment „ha!”. Można go porównać do okrzyku Eureka!, jaki według podania wydał z siebie Ar-chimedes, kiedy odkrył przez przypadek prawo wyporu kąpiąc się w wannie. Dziś już wiemy, że grecki fi lozof doznał tak zwanego „olśnie-nia” poprzedzonego wglądem, czyli dzięki intu-icji dokonał odkrycia. Ta interesująca legenda jest jednym z pierwszych zapisów odzwier-ciedlających potrzebną akumulację wiedzy,

Hala tenisowa w Inowrocławiu, przekrój, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

topic and the problems associated with it. This stage is called by Barełkowski incubation time required architectural ideas11 – that is the time that is needed to properly mind processed the received data – and that can not be acceler-ated in an intentional way.

It seems important to the inclusion in this moment everything that stimulates the imagi-nation and emotions, as necessary elements in creating concept art and not just scientifi c. This stage is the preparation to the next, the fourth step, the most desired and anticipated by all authors. At this stage the seemingly ran-dom – the moment of “ha”. It can be compared to shout Eureka! That the administration gave an Archimedes when he discovered by acci-dent right buoyancy bathing in the tub. Today we know that the Greek philosopher suffered a so-called “glare” preceded by insight, or by intuition made the discovery. This interesting legend is one of the fi rst records refl ecting the necessary accumulation of knowledge, un-conscious incubation leads to an unusual rec-ompilation of knowledge that ancient thinker possessed. This collection of materials (step 1)


7

nieświadomą inkubację prowadzącą do nie-typowej rekompilacji wiedzy, którą starożyt-ny myśliciel posiadał. To zebranie materiałów (etap 1) umożliwiło nagłe „ułożenie się” wiedzy w sensowną całość. Olśnienia lub też intuicyj-ne odkrycie, bo tak często nazywamy to słabo rozumiane zjawisko, ujawnia się wówczas pod-powiadając intuicji rozwiązanie, po czym pod-dajemy ją dyskursywnej, myślowej weryfi kacji, precyzyjnemu dookreśleniu. W taki sposób mo-żemy znaleźć twórcze rozwiązanie problemu12.

Ostatni etap, nazywany przez Younga „zim-nym, szarym świtem poranka po”13, następuje gdy nowy pomysł musi zmierzyć się z rzeczy-wistością. Wymaga on dużo cierpliwej pra-cy, aby zwiększyć dostosowanie pomysłu do określonych warunków, lub praktycznych wy-mogów, które musi uwzględniać. I tu znajduje

Hala tenisowa w Inowrocławiu, PZT, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

allowed the sudden ‘settling’ knowledge in a meaningful whole. Intuitive insight or discov-ery, because so often we call this poorly un-derstood phenomenon, revealed the intuition suggesting a solution, then surrender her dis-cursive, mental verifi cation, precise specifying of. In this way, we can fi nd a creative solution to the problem12.

The final stage, called the Young “cold, gray dawn of the morning after”13, occurs when a new idea must face reality. It requires a lot of patient work to increase the adapta-tion concept to certain conditions, or practical requirements that must be taken into account. And here is the critical point, to prejudice the quality of the implementation of ideas. Design-er too often not suffi ciently patient, conscien-tious or suffi ciently practical and logical to go


7się punkt krytyczny, przesądzający o jakości implementacji pomysłów. Projektant zbyt czę-sto nie jest dostatecznie cierpliwy, sumienny lub wystarczająco praktyczny i logiczny, aby przejść przez ten etap dostosowując swój po-mysł do złożonych wymogów rzeczywistego użytkowania.

Twórczy akt, w którym powstaje dzieło architektoniczne, wykracza poza wiedzę hi-storyczną i rzemieślniczą. Jego sednem jest zmierzenie się z pytaniami epoki. W chwili po-wstawania architektura łączy się w szczegól-ny sposób z teraźniejszością, ze współczesną kulturą. Odzwierciedla ducha swoich wynalaz-ców, ale też udziela własnych odpowiedzi na aktualne pytania za pomocą swej funkcjonal-nej formy i wyglądu, swego związku z innymi dziełami architektury oraz relacji z miejscem, w którym stoi14. Stanowi swoisty wehikuł kultu-rowy i jako taki wymaga on odpowiedzialności w konstruowaniu kodu kulturowego jaki w nim zapisuje architekt.

Często, atrakcyjne budynki są niezwykle proste a nawet wtórne pod względem formal-nym. Kamienice Paryża ustawione i zapro-jektowane są zgodnie ze starym i stosunkowo prostym wzorcem, wygenerowanym wcze-śniej jako element kodu miejskiego budynku na przestrzeni czasów, w oparciu o doświad-czenia. Przez wieki takie kody limitowały wy-obraźnię architektów, ograniczały twórczy wybór do wąskiej palety akceptowalnych kon-fi guracji. Liczba elementów niekontrolowanych i nie poddawanych ocenie krytycznej była nie-wielka, a tym samym budynki były skutecznie chronione przed przerostem formy nad treścią lub „pustym przekazem”. Eliminowało to wiele pól ryzyka, ale czyniło obiekty architektoniczne produktem zamkniętej konwencji, niezdolnej często do rozwiązania problemu projektowego wskutek zastosowania narzuconych ograni-czeń formalnych. Jednak formuła ta pokazy-wała i pokazuje dobitnie, że projektant chcący dowieść swojej wartości jako osoby kreatywnej

through this phase adjusting your idea to the complex requirements of real use.

Creative act that produces the architectural work goes beyond historical knowledge and craft. Its crux is the deal with the questions era. At the time of the formation of architecture is combined in a special way with the present, with contemporary culture. It refl ects the spirit of its inventors, but also provide their own answers to current questions by its functional form and ap-pearance, his relationship with other works of architecture and the relationship with the place where it is14. It is a kind of cultural vehicle and as such it requires responsibility in constructing the cultural code which it writes architect.

Often, attractive buildings are extremely simple and even secondary formally. Town-houses Paris set and designed in accordance with the old and relatively simple pattern, pre-generated code as part of an urban building at the time, based on experience. Over the cen-turies, such codes limit the imagination of ar-chitects, limited to a narrow range of creative palette of acceptable confi guration. Number of items uncontrolled and evaluated critical was small, and thus the buildings were effectively protected against triumph of form over con-tent, or an “empty message”. This eliminated the risk of multiple fi elds, but made architec-tural objects enclosed product conventions often unable to solve a design problem by the use of formal restrictions imposed. However, this formula showed and shows clearly that the designer wanting to prove his worth as a creative person is not required to generate solutions “ingenious”, but will be expected to create a specifi c cultural content implemented in the context of the needs of the space.

1 Frederic (2007: 38). 2 De Botton (2006: 181). 3 Saunders (2007: 137-139). 4 Dictionary of foreign words and phrases Władysław

Kopaliński.


7


Barełkowski, R.: 2010, Verbal Thinking in the Design Process. Internal and External Communication of Ar-chitectural Creation, Design Principles and Practices: An International Journal, Vol. 4, Issue 5, Common Ground Publishing, Chicago, 127-138.

De Botton, A.: 2006, Architektura szczęścia, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa.Fisher, R., 1999, Uczymy jak myśleć, WSiP, Warszawa.Frederic, M.: 2007, 101 Things I Learned in Architecture School, The MIT Press, Cambridge Massachusetts.Gladwell, M.: 2009, Błysk! Potęga przeczucia, Znak, Kraków.Kolańczyk, A.: 1999, Czuję Myślę Jestem, GWP, Gdańsk.Mitchell, W.: 1990, The Logic of Architecture, The MIT Press, Cambridge.Nęcka, E.: 1995, Proces twórczy i jego ograniczenia, Ofi cyna Wydawnicza IMPULS, Kraków.Noberg-Schulz, N., 1977, Intentions in Architecture, The MIT Press, Cambridge.Novak, M., 1991, Liquid Architectures in Cyberspace w Benedikt, M., Cyberspace: First Steps, The MIT Press,

Cambridge.Saunders, W. S.: 2007, From Taste to Judgement: Multiple Criteria in the Evaluation of Architecture, in W. S. Saun-

ders (ed.), Judging Architectural Value, University of Minnesota Press, Minneapolis, 129-149.Young, J., 2003, A Technique for Producing Ideas, McGraw-Hill Professional Publishing, New York.Zumthor, P.: 2010, Myślenie architekturą, Karakter, Kraków.

nie jest zmuszony do generowania rozwiąza-nia „pomysłowego”, lecz oczekuje się od niego tworzenia konkretnej treści kulturowej realizo-wanej w kontekście potrzeb przestrzeni.

1 Frederic (2007: 38). 2 De Botton (2006: 181). 3 Saunders (2007: 137-139). 4 Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Wła-

dysława Kopalińskiego. 5 Mitchell (1990). 6 Fisher (1999: 46-47). 7 Novak (1991: 225-254). 8 Young (2003: 15). Young opracował swoje zasady w opar-

ciu o pracę Vilfredo Pareto „Umysł a społeczeństwo”. 9 Norbert-Schulz (1977: 21-24).10 Ibid. (34).11 Barełkowski (2010: 130).12 Gladwell (2009: 245-259).13 Young (38).14 Zumthor (2010: 22-23).

5 Mitchel (1990). 6 Fisher (1999: 46-47). 7 Novak (1991: 225-254). 8 Young (2003: 15). Young has developed its own rules

based on the work of Vilfredo Pareto “Mind and Society”. 9 Norberg-Schulz (1977: 21-24). 10 Ibid. (34).11 Barełkowski (2010: 130).12 Gladwell (2009: 245-259). 13 Young (38).14 Zumthor (2010: 22-23).


8 Rzeźbiarze środowiskSculptors of environments

Robert Łucka

Różnorodność skal i

Kreowanie przestrzeni, która staje się sceno-grafi ą ludzkiej egzystencji, niesie ze sobą od-powiedzialność, gdyż architekt bywa wiodą-cym uczestnikiem creatio mundi.

Skale przywołanego zjawiska są zróżnico-wane: poczynając od piękna i ergonomicznej harmonii mebla, poprzez wnętrze, zdefi nio-wanie kubatury, a na architekturze krajobrazu kończąc. W niniejszym artykule optyka analizy jest ukierunkowana na obszar zurbanizowany. Jednak w każdym projekcie mają zastosowa-nie słowa Louis’a Kahna, że architektura jest troskliwym kreowaniem przestrzeni.

Przy „rzeźbieniu środowiska” należy mieć na względzie, że dzieło architektury jest za-wsze w miejscu [oryg. in setting], w geogra-fi cznie określonej lokalizacji/…/ Kontekst może być historyczny, geografi czny, kulturowy, poli-tyczny i ekonomiczny (gospodarczy)1.

Najistotniejszym elementem składowym zastanego, czy też kreowanego genius loci, oprócz akcentowanych przez St. Hall’a eks-tensji kulturowych, jest kontekst społeczny, nawet wówczas, gdy zostanie ograniczony do jednostkowego podmiotu skoncentrowanego na odbiorze dzieła.

Variet y of Scale

The creation of reality, which becomes the scenery of human existence, is connected with responsibility because the architect tends to be the leading participant of creatio mundi.

The scales of the aforementioned phenom-enon are various. Beginning with the beauty and ergonomic harmony of a single piece of furniture, through the interior and defi ned vol-umes, and fi nally ending with the landscape architecture. In this article the lens of analy-sis if focused on the urban area. For every project, however, Louis Kahn’s words may be found applicable: architecture is a caring creation of space.

While “sculpturing the environment” one should bear in mind that a piece of architec-ture is always in setting, in a geographically defi ned localization (...) This context may be historical, geographical, cultural, political and economic1.

The most crucial component of the per-ceived or also created genius loci, apart from the cultural extensions stressed by St. Hall, is social context. It takes place even then when it becomes limited to a single individual subject concentrated on receiving a piece of art.


8

Nigdy nie powinna opuszczać projektanta świadomość, że Architekt jest jednym z wielu dysponentów zasobów przestrzennych2.

Przy tworzeniu oprawy dla zróżnicowane-go skalowo społecznego behawioryzmu, twór-ca powinien posługiwać się holistyczną wizją i oceną przyszłego sposobu użytkowania prze-strzeni. Należy mieć na uwadze zmieniające się funkcje życiowe danej grupy społecznej, gdyż w skali urbanistycznej głównym projek-tantem miasta jest społeczeństwo.

Bar wność kontekstu

Z chwilą percepcji utworu architektoniczne-go warta odbioru i analizy jest semiotyczna

A notion that the architect is one of many administrators of spatial resources2 should never leave any designer.

While creating the background for a vary-ing in scale, social behaviorism, a creator should use the holistic optics assessment of future ways of using the space. One ought to pay close attention to changing life func-tions of a given social group, because at the urban scale the main designer of a city is society.

Hues of Contex t

With the moment of perception of an architec-tural creation, the semiotic layer of a design

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

warstwa działa. Przydatna jest wówczas her-meneutyka, pojęta jako nauka o sztuce rozu-mienia – tekstów, dzieł sztuki, innych ludzi, odmiennych kultur i tradycji3. Odniesienie kre-owanej przestrzeni do społeczno-materialne-go kontekstu historycznego jest przywołaniem zapisów wielowarstwowej tradycji, którą należy traktować, jako rzeczywistego partnera w pro-cesie komunikacji prowadzącej do optymalnej przestrzeni społecznego bytu.

Istotna jest świadomość niepowtarzalno-ści sposobu percepcji danej przestrzeni. Pod-lega ona zmienności zarówno w czasie, jak i w wyniku dynamicznych przemian czynnika

becomes worth reception and analysis. Herme-neutics comes in handy then and it is perceived as the science of the art of understanding of texts, works of art, other people, cultures and traditions3. Referring the created space to social-material historical context is thus the summoning of heritage of a multi-tier tradition, which needs to be treated as a real partner in the process of communication, leading to the optimal space of social existence.

The awareness of the uniqueness of the way of perception of a given space is relevant. It is affected both in time and as a result of dynamic shifts of the human factor. Using syn-

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, (od góry) przekrój, rzut przyziemia, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

ludzkiego. Zastosowanie synergii elementów składowych kreowanej formy jest zawsze inne, bowiem zawsze uwarunkowane kon-tekstem, w którym się wydarza4.

Ta ustawiczna przemiana i ruch miasta, za-wiera w sobie cykle życia danych przestrzeni i funkcjonujących w nich struktur [które] przy-wodzą nieuchronnie referencje biologiczne5.

Architektura, jako najbardziej uspołecznio-na ze sztuk, jest sposobem wyrażania stosun-ku do kontekstu przestrzennego, społecznego i do rozległych zjawisk kulturowych. Proces tworzenia powinien mieć na względzie ele-menty piękna, dobra i prawdy, gdzie „Piękno jest pewną, zgodną z regułami, zgodnością wszystkich części, [gdzie] nie można ani nic przydać, ani odjąć, ani zmienić, nie czyniąc dziełu znacznych szkód” (Alberti)6.

ergy of the components of a created form is al-ways different because it is always deter-mined by context in which it takes place4.

This constant shift and the movement of the city comprise the lifecycles of given spac-es and structures functioning in them, which inevitably direct us to biological references5.

Architecture, as the most socialized art, constitutes the way of expressing of attitude spatial and social contexts, as well as wide-spread, universal cultural phenomena. The process of creation should be determined by the elements of beauty, good and truth, where the beauty is a certain, compliant with rules agreement of all parts where nothing can be added nor deducted, nor changed, not doing any signifi cant damage to an artwork6.

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Marek Kaszewski, semestr 3


8

Codzienność funkcj i

Na złożoność formy wpływa również mierzal-ność funkcji, której percepcja osadzona jest na behawioralnym odczycie czynników kreowa-nych przez określone elementy przestrzeni. Funkcja w przestrzeni miasta jest generowana zawsze. Raz jest dobra i bezpieczna, innym

Dai ly Presence of Func t ion

The complexity of the form is infl uenced also the measurability of a function, perception of which is embedded in a behavioural reading of factors created by specifi c elements of space. The function on the city space is generated at all times. One time it is good and safe, the

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny, (od góry) przekrój, PZT, aut. Marek Kaszewski, semestr 3


8

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny „Dama w bieli”, (od góry) elewacja, rzut 2 piętra, makieta, aut. Bartosz Sulski, semestr 3


8razem niesie ze sobą chaos i poczucie zagro-żenia. Ważne jest jej zrozumienie i kreowanie jasnych odczytów w niej zachodzących. Roz-różnienie Ausdruck, Darstellung, Bedeutung odpowiada też w pewnej mierze rozróżnieniu o b r a z, s ł o w o, o r i e n t a c j a (Bild, Wort, Orientierung), jakim posługiwał się jeden z ważnych dla Cassirere uczonych – historyk i historyk sztuki (zwłaszcza renesansu) Aby Warbung7, Poznanie funkcjonalnych obrazów martwej i ożywionej natury jest zakorzenio-ne w werbalizacji danego zjawiska i dalszego zrozumienia zasad, które były podstawą wy-kreowania przestrzeni i działań w niej zacho-dzących.

Ludzie

W percepcji przestrzeni zurbanizowanych należy mieć na uwadze przemożną siłę od-działywania uwarunkowań społecznych, które wpływają na kształt i zachowania podmiotów znajdujących się na określonym obszarze. W przyjaznym terenie „ludzie lgną do ludzi”, szczególnie małe dzieci lubią bawić się tam, gdzie przebywają dorośli. Istotna jest uwaga, jaką należy zwracać na rozgraniczenie obsza-rów czynnego i biernego udziału podmiotów w funkcjonowaniu przestrzeni, na potrzebę kreacji enklaw stania i siedzenia (pierwszego i drugiego planu). Przy lokalizacji siedzisk war-to zwrócić uwagę na prawidłowość, że zainte-resowaniem ludzi cieszą się przede wszystkim lokalizacje ukierunkowane na aktywne elemen-ty przestrzeni, która podlega percepcji poprzez wzrok, słuch, dotyk, zapach, a nawet i smak.

Życie między budynkami jest zarazem, na dłuższą metę, bardziej odpowiednie i intere-sujące do obserwacji niż jakiekolwiek kombi-nacje kolorowego betonu i zachwianych form budynków8.

other is carries chaos and a feeling of danger. Understanding it and creating clear readings taking place in it are important here. Distin-guishing between Ausdruck, Darstellung, Be-deutung to some extent refl ects the distinction between the i m a g e, w o r d and o r i e n- t a t i o n (Bild, Wort, Orientierung), which were used by one of the scholars important for Cassirere Aby Warbung, a historian and art historian (especially of Renessaince)7. The cognition of the functional images of still and alive nature is rooted in verbalization of a given phenomenon and in further compre-hension of rules, which were the basis for the creation of space and phenomena that take place in it.

People

While perceiving urban spaces one needs to bear in mind the prevailing power of infl uence of social determinants, which have impact on shape and behaviour of subjects present in a given area. On a friendly ground “people stick to people”, especially small children like to play where adults are. Another crucial thing is the attention that has to be paid to dif-ferentiating between areas of active and pas-sive participation of subjects in functioning of the space – to the need of creating enclaves for standing and sitting (the fore- and back-ground). The way of localization of seats is tightly connected with the rule according to which people tend to be attracted to locali-zations directed to active elements of space, which is to be perceived by sight, hearing, touch, smell and even taste.

Life between buildings is at the same time, in the long run, more suitable and interesting than any other combinations of colourful con-crete and bizarre shapes of building8.


8

Znaki w przestrzeni

Miasto, pod względem dynamiki istnienia i roz-woju, jest wypadkową wielu zmiennych czyn-ników oddziałujących na jego obraz. Kontekst urbanistyczny przekształca się w sposób zja-wiskowy, związany z momentem percepcji9. Z obszaru otaczającego podmiot różnorodno-

Signs in space

In terms of dynamics of existence and devel-opment a city is a resultant of many variable factors affecting its image. Urban context trans-forms itself in a phenomenal way, entwined with the moment of perception9. From the area of variety that surrounds the subject one needs

Siedziba SARP w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska

Siedziba SARP w Bydgoszczy, analiza kształtowania narożników w bydgoskich kwartałach, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska


8

to generate points that will facilitate proper creation and reading of a given spatial cul-tural text. Framing the area should be focused on a perceived formal and functioning domi-nants. No sooner than after understanding the code of a given space the rules governing it may found, on the basis of which a process of behavioural and esthetical enrichment of genius loci can take place. Thus it is essen-tial to mark viewing axes and functional zones of space that are among others derivatives of lines pedestrians and areas of road transport. The shape of a city, its material substrat and topography are as much important as many values and meanings they carry. These values and meanings are experienced – consciously

ści należy wygenerować punkty, które ułatwią prawidłowe tworzenie i odczytanie danego, przestrzennego tekstu kulturowego. Kadro-wanie terenu powinno być zogniskowane na zastanych formalnych i funkcjonalnych domi-nantach. Dopiero po zrozumieniu kodu danej przestrzeni można odnaleźć reguły nią rzą-dzące, na bazie których może nastąpić pro-ces behawioralnego i estetycznego wzboga-cania genius loci. Nieodzowne jest wówczas wyznaczenie osi widokowych i stref funkcjo-nalnych przestrzeni, które są m.in. pochodną ciągów pieszych i obszarów transportu ko-łowego. Kształt miasta, substrat materialny i jego topografi a są tu ważne o tyle, o ile są nośnikiem pewnych wartości i znaczeń. Owe

Siedziba SARP w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska


8

Siedziba SARP w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, PZT, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa in-żynierska


8


Barełkowski R.: 2007, Architekci jako profani, Sacrum i profanum przestrzeni, Ośrodek Wydawnictw Nauko-wych, Poznań, 31-43.

Barełkowski R.: 2010, Architektura rozumienia: rozważania o dyscyplinie i jej percepcji, The Faces of Urbanized Space, Architectural Volumes 1, Exemplum, Murowana Goślina, 229-252.

Gehl J.: 2009, Życie między budynkami, użytkowanie przestrzeni publicznych, Wydawnictwo RAM, Kraków.Kleihues J.: O miejscu, funkcji, porządku i wolności do tworzenia piękna, Co to jest architektura?, Manggha,

Kraków.Łucka R.: 2010, Retoryka przestrzeni śródmiejskiej, The Faces of Urbanized Space, Architectural Volumes 1,

Exemplum, Murowana Goślina, 171-195.Parszutowicz P.: 2013, Fenomenologia form symbolicznych, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.Przyłębski A.: 2006, Gadamer, Wiedza Powszechna, Warszawa.Salvadori R.: 2006, Pejzaże miasta, Zeszyty Literackie, Warszawa.Tschumi B.: 2005, Event Cities 3: Concept vs. Context vs. Content, MIT Press, London,Żyłko B.: 2009, Semiotyka kultury, słowo/ obraz teoria, Gdańsk.

wartości i sensy są przeżywane – świadomie lub nieświadomie – przez samych mieszkań-ców i one właśnie decydują o tym, co jest czę-sto określane jako ‘dusza’ miasta10.

W kompleksowym myśleniu o przestrzeni miasta nie należy zapomnieć o jeszcze jednym jej elemencie, który niesie ze sobą klarowność percepcji danego tekstu kulturowego, niczym pauza w poezji. Świadoma pustka w przestrzeni miasta staje się sacrum, miejscem, które mogą wypełnić nasze myśli i marzenia. /../ Istotne jest to, co pomiędzy obiektami11.

1 Tschumi (2005). 2 Barełkowski (2007: 41). 3 Przyłębski (2006: 19). 4 Przyłębski (2006: 45). 5 Barełkowski (2010: 250). 6 Kleihues (2008: 479). 7 Parszutowicz (2013: 101). 8 Gehl (2009: 22). 9 Salvadori (2006: 13).10 Żyłko (2009: 54).11 Łucka (2010: 194).

or not – by dwellers themselves and they are decisive as it comes to often so-called soul of the city10.

In the comprehensive approach to the no-tion of the space of a city one ought not to forget about its one more element that car-ries the clarity of perception of a given cultural context, like a pause in poetry. A conscious emptiness in city space becomes a sacrum, a place that can feed our thoughts and dreams. (…) The relevant issue is what is between the objects11.

1 Tschumi (2005). 2 Barełkowski (2007: 41). 3 Przyłębski (2006: 19). 4 Przyłębski (ibid.). 5 Barełkowski (2010: 250). 6 Kleihues (2008: 479). 7 Parszutowicz (2013: 101). 8 Gehl (2009: 22). 9 Salvadori (2006: 13).10 Żyłko (2009: 54).11 Łucka (2010: 194).


Woda – lustro architekturyWater – the mirror of architecture9 Anna Trzebińska

Woda wprowadza zmienną i dynamiczną powierzchnię lustra, w którym odbija się śro-dowisko, otoczenie obserwatora. Woda, źródło życia i żywioł, który i ekscytuje i przeraża, jest w ujęciu przestrzennym traktowany jako ele-ment wprowadzający spokój. Dostęp do wody ze względów bytowych łączony był z wykorzy-stywaniem jej obecności – czy to w naturalnie ukształtowanej postaci czy w sztucznie zakom-ponowanych zbiornikach – do modyfi kowania mikroklimatu, do poprawiania jakości własnego otoczenia. Współczesna technologia pozwala człowiekowi wykorzystać i kontrolować wodę na wiele wyrafi nowanych sposobów i dlatego jej obecność jest częstym motywem współcze-snej architektury i urbanistyki.

Wodą jest na tyle ważnym zagadnieniem w architekturze, że w programie studiów dzien-nych studentom pierwszego i drugiego roku przekazuje się wiedzę na temat wykorzystania jej walorów oraz możliwości jej zastosowania. Od prostych ćwiczeń analizy formy i współ-grania wody z przestrzenią, elementu uzupeł-niającego przestrzeń publiczną lub wnętrza przechodzi się do bardziej złożonych aplikacji na przykład z jej wykorzystaniem ukazującym w trójwymiarowej kompozycji dodatkową ele-wację, planowaniem efektu przestrzennego ruchu wody.

Water brings a changeful and dynamic surface of a mirror, refl ecting the environ-ment, the viewer’s surrounding. Water, the source of life and an element that excites, as well as terrifi es at the same time, is treated in the spatial aspect as the element creat-ing peace. Access to the water for livelihood reasons has been connected with using its presence – in the naturally shaped form or artifi cially created tanks – to modify the mi-croclimate, to increase the quality of one’s surrounding. Present technology allows us to use and control water in many sophisticated ways and that’s why it’s presence is a com-mon motif in modern architecture and town planning.

Already during the fi rst and second year of the full-time studies’ program, it is shown what an important architectural tool the water is, while the students gain knowledge of how to use the water’s virtues and of the many possibilities of its use. From simple classes on analyzing of forms and water’s interaction with space, as an element completing public spaces or interiors, we go to more compli-cated issues for example using water to show an additional elevation in a three-dimensional composition, planning an spatial effect cre-ated by water’s movement.


9

Centrum sportu i rekreacji, wizualizacje, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

Woda to zbiornik naturalny – rzeka, jezioro, morze, ale to również zbiornik sztuczny stworzo-ny do różnych celów przez człowieka. Umiejętne wykorzystanie tych różnych form występowania wody od małej architektury po obiekty kubaturo-we, aż do założeń urbanistycznych sprawia, że student musi posiąść zdolność rozpoznawania odmiennych form implementacji wody w pro-jektowanym obiekcie i operowania nimi, by kre-atywnie wzbogacać otoczenie człowieka.

Rzeka płynąca przez centrum miasta to lu-stro architektoniczne tętniącego życia i obiek-tów nad nim posadowionych, to wizytówka miasta, miejsce prestiżowe, centrum kultural-ne i relaksacyjne. Równocześnie jest to kory-tarz, zdolny akumulować aktywność społecz-ną, oferować atrakcyjne miejsce socjalizacji, dodawać specyfi ki przestrzeniom publicznym, w których odbywają się wydarzenia kulturalne. To miejsce, które urbanistycznie może i po-

Water is a natural water tank – a river, a lake, a sea, but it can also be an artifi cial tank, created by man to serve various purposes. In order to skillfully use the different forms of this element, from structural landscaping, through buildings, up to town planning, it is necessary for a student to gain the ability to recognize various forms of water in the designed object and to creatively manipulate them to enrich human environment.

A river fl oating through the city centre is an architectural refl ection of a city vibrant with life and of the buildings situated at its bank; it’s the city’s card, a signature, a prestigious place, a cultural and relaxation centre. It’s a corridor at the same time, capable of accumu-lating social activity, of offering an attractive place to socialize, of giving specifi c nature to public spaces, where cultural events take place. It’s a place that can and should merge,

Centrum sportu i rekreacji, wizualizacja, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

bring together various activities of the citizens. Bydgoski Węzeł Wodny can serve as an ex-ample of how to use such potential (even if in an incomplete way).

Lakes, ponds, mainly located on the out-skirts of the town, are those places’ horizon and their water can be used by the citizens as a place of an active rest, to build marinas, bi-cycle paths, volleyball courts; the shore scan be used for strolls, having professional sport competitions; those places can be reshaped in to attractive sites and safe public spaces. It’s the ability to create according to the natu-ral goods of the social and economy poten-tial of the specifi c place, like for example in Wałcz.

Artifi cial tanks – pools, fountains, water walls, water falls became a fi xed town-plan-ning element of modern housing development, those closed areas, where the residents can

winno łączyć, skupiać różnorodne aktywności mieszkańców. Przykładem wykorzystywania takiego potencjału (nawet, jeśli w niepełnej formule) jest Bydgoski Węzeł Wodny.

Jeziora, stawy położone przeważnie na obrzeżach stanowią horyzont danych miejsco-wości i są elementem wykorzystania ich lustra do aktywnego wypoczynku mieszkańców, bu-dowania przystani wodnych, ścieżek rowero-wych, boisk siatkarskich, zagospodarowania ich nabrzeży do spacerów, profesjonalnych zawodów sportowych i przekształcenia tych miejsce w miejsca atrakcyjne urbanistycznie i bezpieczne miejsca publiczne. To zdolność kształtowania w oparciu o dobra naturalne potencjału społeczno-gospodarczego danego miejsca, jak na przykład w Wałczu.

Zbiorniki sztuczne – baseny, fontanny, ściany wodne, wodospady to stałe elemen-ty urbanistyczne w nowoczesnych osiedlach

Centrum sportu i rekreacji, (od góry) przekrój, makieta przekrojowa, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

mieszkaniowych stanowiących zamknięte ob-szary, w których mieszkańcy mają znaleźć enklawę – miejsce spokojne, umożliwiające wypoczynek najbliżej miejsca zamieszkania. Ich dość zgodnie odczytywane znaczenie – przez użytkowników przestrzeni – powoduje, że zastosowane w innym kontekście, w innym miejscu, mają analogiczne pozytywne oddzia-ływanie na jakość architektury, wspomagając pozytywny odbiór programu funkcjonalnego, jak ma to miejsce w centrach handlowych, które coraz częściej pełnią rolę miejsc, w któ-rych znaczna liczba użytkowników, niekiedy całe rodziny, spędza czas wolny.

Morze stanowi jednostronne zamknięcie danego obszaru, tkanka miasta styka się z su-gestią przestrzeni nieskończonej. Nabrzeże miejskie staje się pretekstem rozwoju określo-nych profi li użytkowych – obiektów hotelowych i związanych ze sportami wodnymi, obiektów dedykowanych nie tylko dla mieszkańców, ale również dla turystów. Tworzona granica wy-

fi nd their asylum – a peaceful place which en-ables to rest near to their place of residence. Because of their commonly understood mean-ing – by the users of the space – while being used in a different context, in a different place, they keep the same positive infl uence on the architecture’s quality, contributing to a bet-ter reception of the functional program. Such measure stake place for example in shop-ping malls, which act more often as a place to spend free time by a considerable part of users, even whole families.

The sea is a one-sided enclosure of a specifi ed area, where urban buildings meet an illusion of infi nite space. The seashore be-comes a pretext for developing specifi ed us-age profi les – hotel buildings and those con-nected to water sports, destined for usage not only by the residents, but also by tourists. Created barrier increases the need of a har-monic shape of the city, so well exposed from the waterside and with the city centre moved,

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


9

ostrza potrzebę harmonijnego kształtowania sylwety miasta, tak dobrze eksponowanej od strony wody i zarazem charakteryzującej się przesunięciem centrum, asymetrycznie, w stro-nę tafl i wodnej. Woda zachęca i sankcjonuje zwiększony budżet, bowiem obecność żywiołu dowartościowuje położoną nad nim przestrzeń. Prowokuje do projektowania architektury tak, by stwarzać jak najsilniejszy efekt przenikania wody i lądu, zwiększać penetrację efektu prze-bywania nad wodą w głąb kwartałów miasta, które bez tych zabiegów byłyby zwykłymi ele-mentami struktury urbanistycznej.

Co najmniej od 15 lat powrócił trend reali-zowania całych zespołów mieszkaniowych na wodzie i nad akwenami (jeziora, kanały miejskie), co w szczególności w krajach silnie związanych z wykorzystaniem wody stanowi

at the same time, asymmetrically, closer to the water’s edge. Water lures and increases bud-get, because of the immediate vicinity of water the value of the nearest surrounding space increases. It motivates to design architecture in a way that gives the strongest impression of a fusion between water and land, to take the impression of being at the waterside into the deeper parts of the city, which – without those procedures – would only be just com-mon parts of the urban structure.

Since 15 years we experience a come-back of the trend in building entire residen-tial complexes on water and in the immedi-ate vicinity of water tanks (lakes, city canals), which is related to the increasing culture of the society (culture of using available space), especially in countries strongly connected

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, PZT, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


9

efekt ewolucji kulturowej (kultury korzystania z dostępnej przestrzeni) oraz ponownym wy-korzystaniem terenów poprzemysłowych (po-portowych, postoczniowych). Przywraca się dawne kanały oraz tworzy nowe. Rośnie za-interesowanie możliwością mieszkania w bez-pośrednim sąsiedztwie wody, dlatego obecnie domy pływające można oglądać w wielu mia-stach Europy (Londyn, Amsterdam, Hamburg, Awinion), a ich konstruowanie, podbudowane coraz bogatszym doświadczeniem, staje się mniej skomplikowane. Mnogość wykorzystania rozwiązań technologicznych takich jak: domy na kadłubach barek, wannach pływających czy platformach sprawia że w projektowaniu jest dość duża różnorodność interpretacji za-dania projektowego wykorzystującego obec-ność wody1. Uwzględnia się zarówno walory jak i wady oraz zagrożenia związane z lokali-zacją nadwodną. Efekty działań projektowych skali mikro jak i makro, od pływających do-mów jednorodzinnych w Skandynawii i Nider-

with water usage. Also the postindustrial wa-terfronts are being re-used (previous harbors and shipyards). Old canals are brought back to life and new ones are being created. The interest in an opportunity to live next to wa-ter only grows, and thus we can see fl oating houses in many cities in Europe (London, Amsterdam, Hamburg, Avignon), and design-ing them, thanks to the increasing experi-ence, becomes less complex. The multiplicity of technical solutions such as: houses on a barge’s hull, fl oating tub or a platform, gives us a great deal of various interpretations of the design task including water’s presence1. It is important to consider both advantages and disadvantages and the risks associated with waterside locations. The results of the design activity in micro- and macro-scale, from fl oating family houses in Scandinavia and the Netherlands to grand urban designs in Germany, create various possibilities and prospects of reshaping polish waterfronts. As

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 4


9

landach po założenia urbanistyczne takie, jak dzielnica mieszkaniowo-usługowa Hafencity w Hamburgu gdzie na obszarze 2,4 km² sta-rego portu powstają biurowce z 40 000 miej-scami pracy oraz mieszkalne dla 12 000 miesz-kańców, tworzą pulę referencyjną dla bogatej perspektywy przekształcania polskich obsza-rów nadwodnych2. Niekoniecznie bowiem trze-ba realizować zakres najszerszy, z Hamburga, gdzie wykorzystanie zdewastowanych i zanie-dbanych terenów nadwodnych po porcie stało się zalążkiem prestiżowej i jednej z droższych dzielnic niemieckiego portu.

Architektura sięga często po zaawanso-wane środki inżynieryjne, by przekształcać tereny nadwodne jak i zalewać teren wodą

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, makieta wirtualna, aut. Sebastian Sar-necki, semestr 4

a good example of such actions can be taken the housing/commercial district Hafencity in Hamburg, where within the 2.4 km² area of a previous harbor emerge offi ce blocks for 40 000 employees and residential buildings for 12 000 residents2. Nonetheless there’s no need to realize the most extensive plan, like in Hamburg, where giving new life to the dev-astated and forgotten waterfronts resulted in creating a prestigious and one of the city’s more expensive districts.

Architecture often uses advanced tech-nologies, to reshape waterside grounds, but also to fl ood areas, in order to boost eco-nomic growth of the deprived districts. Such actions were taken by Dutch authorities in the


9

w celu pobudzenia rozwoju ekonomiczne-go zaniedbanych dzielnic. Na takie działanie zdecydowały się władze holenderskiego mia-steczka Groningen – projekt „The Blue City”. Systematyczne zalewanie terenu spowodowa-ło powstanie systemu grobli, jezior, a następ-nie zabudowy. Zaczęła rozwijać się turystyka oraz sporty związane z wodą (żeglarstwo, sporty motorowodne), a dalej na stałe zaczęli się tu osiedlać ludzie. Było to silnym impulsem ekonomicznym dla całego regionu3.

town Groningen – project “The Blue City”. A systematic overfl ow of the grounds caused new dykes and lakes to be created, and then new buildings to be build. A development of the tourism and the water sports (sailing, mo-tor boating) started, and then people began to settle nearby. All that became an economic impulse for the entire region3.

Another topic is to enrich landscape archi-tecture. Let’s take as an example the use of water to regenerate former coalmining sites.

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9

Innym wątkiem jest wzbogacanie archi-tektury krajobrazu. Przykładem niech będzie wykorzystanie wody do rewitalizacji terenów pokopalnianych. W skali regionalnej podjęto gigantyczne dzieło z zakresu formowania kra-jobrazu – to Łużycka Kraina Jezior w Niem-czech, obejmująca około 30 jezior na 14 tysią-cach ha. Projekt architektoniczny przewiduje wykorzystanie zdewastowanego terenu jaki pozostał po kopalni węgla brunatnego. Ma on być przekształcony w najnowocześniejszy

In the regional scale, an enormous project of landscape architecture developed – “Łużycka Kraina Jezior” in Germany, that includes about 30 lakes on 14.000 ha. The architec-tural concept envisions to use the devastated area, a remnant of a lignite mine, to create Germany’s most advanced water recreation centre, connected by canals, with fl ourishing tourist infrastructure. It’s an attempt to give-back to nature those terrains completely dev-astated by man during the mining process of

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, (od góry) PZT, makieta urbanistyczna, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9


Breen, A. and Rigby D.: 1996, The New Waterfront A Worldwide Urban Success Story, Thames and Hudson.Gausa, M., Guallart, V.,Müller, W., Soriano, F., Porras, F., Morales, J.: 2003, The Metapolis Dictionary of Ad-

vanced Architecture: City, Technology and Society in the Information Age, ACTAR.Harsema, H.: 2004, Landscape Architecture and Town Planning in the Netherlands 01-03, THOTH.Januchta Szostak, A.: 2009, Woda w krajobrazie miasta, Politechnika Poznańska.Nyka, L.: 2013, Architektura i woda – przekraczanie granic, Politechnika Gdańska.

minerals. By making this region more attrac-tive, the landscape benefi ts will be also in-creased, encouraging people to inhabit those nowadays deserted and devastated by the industry areas4.

In architectural design with using water, it is important to show the students how inter-disciplinary it is and teach them the ways of how to enrich form and function with the use of this element. By the same time to make them aware of the need of moderation and logic during the project’s evolution, where the use of water needs to have a purpose, be socially useful and base on technical and technologi-cal grounds. Water is a too precious resource and thus the student needs to use it in a re-sponsible and creative way, in small buildings, as well in grand urban designs.

1 Nyka (2013: 22-26). 2 Gausa, Guallart, Müller Soriano, Porras, Morales, (2003:

278). 3 Szostak (2009: 44). 4 Nyka (2013: 38).

w Niemczech ośrodek turystki wodnej połą-czony kanałami z bogatą infrastrukturą. Jest to próba oddania naturze terenów które zo-stały kompletnie wyniszczone przez człowie-ka w celu wydobycia kopalin. Uatrakcyjnienie tego regionu ma służyć podniesieniu walorów krajobrazowych a tym samym zachęcić ludzi do zasiedlania tych opustoszałych i wynisz-czonych przez przemysł terenów4.

W projektowaniu architektonicznym z wy-korzystaniem wody ważne jest, aby pokazać studentom interdyscyplinarność oraz sposoby wzbogacania formy jak i funkcji przez jej zasto-sowanie. Jednocześnie uświadamiać trzeba umiar i logikę procesu projektowego, w którym wykorzystanie wody musi mieć cel, społeczną użyteczność i racjonalne podłoże techniczne i technologiczne. Woda jest zbyt cennym za-sobem, zatem student musi traktować wodę w sposób odpowiedzialny i kreatywny zarów-no w małych obiektach kubaturowych, jak i du-żych założeniach urbanistycznych.

1 Nyka (2013: 22-26). 2 Gausa, Guallart, Müller Soriano, Porras, Morales, (2003:

278). 3 Szostak (2009: 44). 4 Nyka (2013: 38).


Sacrum substancji a granice jej zmiany

Sacrum of substance and l imits to its transformation10

Łukasz Rosiak

The architect’s knowledge as well as sen-sitivity should put an extremely focuse on issues regarding the design in the historic structure and historical surroundings. It is very important especially for the young apprentice architect, who just begins to form her own pro-fessional skills, tests ethical conduct and takes the fi rst steps in determination of her own rela-tionship to the cultural values in this area.

Nowadays, the historical buildings are par-ticularly vulnerable to the dangerous human interference and it is mainly due to the com-mercialization of social life, where all material values are much more important and have the higher priority compare to the immeasurable values. This result in a number of unfortunated carried out adaptations, ongoing devastation, and neglation of monuments by their own-ers as well as the instutusions established to protect them. Moreover, in the etreme cases, it results in irretrievable loss of architectural monuments. This is a very important problem for the whole society, who gives the consent to erase history in the form of its most enduring and tanible form. Therefore, this issue should be introduced to the young designers at the early stage of education. Young designers should realize the complexity of the problem. This awarness should be the foundation for

Wiedza, a także wrażliwość architekta po-winna być wyjątkowo wyczulona na kwestie projektowania w zabytkowej strukturze lub jej otoczeniu. W szczególności dotyczy to adep-ta architektury, który dopiero kształtuje własny warsztat zawodowy, testuje postawę etyczną i podejmuje pierwsze kroki w dziele samookre-ślenia własnego stosunku do wartości kulturo-wych w przestrzeni.

Obiekty historyczne są dziś szczególnie narażone na niebezpieczne ingerencje czło-wieka, w czym niemały udział ma komercja-lizacja życia społecznego, wyrażająca się w nadmiernym przesyceniu interakcji społecz-nych hierarchią uprzywilejowującą wartości materialne w relacji do wartości niemierzal-nych. Znajduje to swoje potwierdzenie w wielu przeprowadzonych niefortunnie adaptacjach, w postępującej dewastacji, w ignorowaniu opieki nad zabytkami zarówno ich właścicie-li, jak i instytucji powołanych do ich ochrony, wreszcie w najbardziej skrajnych przypadkach w bezpowrotnej utracie zabytków architekto-nicznych. Świadczy to o wadze społecznego problemu – de facto społecznego przyzwole-nia na wymazywanie historii w formie jej naj-trwalszych, materialnych nośników. Kwestia ta wymaga już na dość wczesnym etapie edu-kacji wyczulenia młodych projektantów na tyle


10

skutecznie, by uświadomili sobie złożoność zagadnienia. Świadomość ta powinna stano-wić fundament dla rozważań, co w substancji zastanej musi być bezwzględnie zachowane i nienaruszalne, a co można zmieniać. Wska-zać przesłanki decyzyjne, na których opiera się balans współczesnej ingerencji w substan-cję zabytkową, w której kompetencje architek-ta ścierają się z kompetencjami konserwatora zabytków. Żaden z tych ekspertów nie może sobie pozwolić na ignorancję wobec wiedzy dyscyplinarnej drugiego.

Problematyka projektowania konserwator-skiego już w samej nazwie łączy dwa odmien-ne i pozornie sprzeczne zagadnienia. Z jednej strony projektowanie jest procesem tworzenia czegoś nowego, z drugiej strony konserwa-cja ukierunkowana jest na zapewnienie jak najdłuższego istnienia obiektu zabytkowego w niezmienionej formie. Przedmiot omawia-jący projektowanie konserwatorskie integruje

the discussion, which of the already existing substances must be absolutely respected and inviolable and which ones can be redesigned and changed. All decisions have to based on the balance in intervention in the historical sub-stance. The architect in cooperation with the conservator should agree on consensus, and none of the experts can afford to the ignorance of their knowledge.

The whole idea of conservation design, al-ready in its name combines two different and seemingly contradictory issues. On the one hand, the design is the process of creating something new. On the other hand, mainte-nance focuses on ensuring the long historical existence of the object in the unchaned form. Therefore, when we talk about the conserva-tion design we have to take into consideration both issues, the modern and historical ones.

A key point in defi ning the scope of intru-sive actions (which are considered assuming

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Arleta Twardowska, praca dy-plomowa magisterska


10

zatem w sobie zagadnienia współczesne i hi-storyczne.

Kluczowym punktem w defi niowaniu za-kresu działań ingerencyjnych (które rozważa się przyjmując dobre intencje takiej ingeren-cji, bardzo często przecież niezbędnej po-mimo doktrynalnej inklinacji, by zachować wszystko bez zmian) jest historyczny kon-tekst, który narzuca architektom podstawo-we odniesienie dla odnalezienia równowagi i harmonii w realizacji projektu obejmujące-go substancję zabytkową lub jej otoczenie. Podstawowym problemem działań architekto-nicznych jest zderzenie kilku aspektów będą-cych skutkiem ubocznym ingerencji lub nie-kiedy jej przyczyną: naprzeciw siebie stają ambicje twórcze projektantów oraz szczegól-nie powszechne w Polsce (wobec małej kla-rowności zasad administracyjnego egzekwo-wania ochrony) podporządkowanie ochrony

the good intentions of such interference, very often, after long process and despite doctrinal inclinations it is necessary to keep everything unchanged, anyway) is the historical context, which imposes a fundamental reference for the architect in order to fi nd the balance and har-mony in the implementation of the whole project including its historic substance or the historic substance of its surroundings. The main prob-lem of the architectural actions is very often the clush of several different aspects, which are a side effect of the interference. It can be per-fectly illustrated in the situation when ambitious and creative designers face the law about the protection of monuments, which is especially common in Poland (due to the little clarity of the rules for the administrative enforcement of the protection), the subordination protection of his-torical objects populist political objectives (gov-ernment) or private commercial aspirations of

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, makieta, aut. Arleta Twardowska, praca dyplomowa magisterska


10

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, PZT, aut. Arleta Twardowska, praca dyplomowa magisterska


10

zabytków populistycznym celom politycznym (władze) bądź komercyjnym dążeniom prywat-nych inwestorów1, odciskające swoje piętno na aplikacji założeń doktrynalnych. Owe za-łożenia wymagające skupienia uwagi na ry-sie historycznym, stratygrafi i czyli badaniach nawarstwień poszczególnych epok lub ko-lejnych działań historycznych użytkowników detalu, autentyczności i zgodności substancji (np. pod kątem zachowania bezpieczeństwa obiektu – reakcje chemiczne) stają się w sy-tuacji opisanej wyżej rywalizacji elementami niedoszacowanymi, często nie na nich – nie-stety – skupia się uwaga decydentów i pro-jektanta.

Pomocne architektowi w badaniach i po-dejmowaniu decyzji projektowych, a także wymagane przepisami prawa jest stanowi-sko konserwatora zabytków. Przygotowanie

the investors1, who want to mark their applica-tion of doctrinal principles. These assumptions require focus on the historical outline, stratig-raphy or layers of the studies of the particular periods or subsequent user actions regarding the historical detail, authenticity and consist-ency of the substance (for instance in terms of the safety, such as chemical reactions). All ele-ments mentioned above are unfortunatelly very often not taking into consideration by decision makers and architects, who rarely put the prop-er attention, often having a problem on getting the whole picture.

Each architect when making the research and then taking decisions about the design has to take into consideration several aspects, which are very helpful and often required by law. The process of architect’s preparation must include the dialogue with the conservator. Since, one

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, wizualizacja, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplomowa inżynierska


10

architekta musi obejmować przygotowanie go do sytuacji podjęcia dialogu z konser-watorem i próby – przynajmniej ze strony architekta – uniknięcia skażonego niewłaści-wą interpretacją doktryny relacji, tak częstej w Polsce, w której środowisko zajmujące się opieką nad zabytkami upatruje w archi-tektach dewastatorów, w sobie widząc rolę obrońców. To absurdalne założenie, tak czę-sto obecne w praktyce zawodowej, powoduje bowiem najczęściej to, że ostatecznie do gło-su w procesie ingerencji w zabytek dochodzą nie kwestie naukowe i historyczne, lecz siła decyzyjna, która pozostaje poza architektem i nawet poza konserwatorem. Stanowisko kon-serwatora przygotowane w duchu wspólnego wysiłku ukierunkowanego na ochronę tego, co (najbardziej) wartościowe, oparte o uzyskane wcześniej informacje historyczne obiektu,

of the most important roles is the function of the conservator. During the conversation, the architect has to be prepared to avoid contami-nated misinterpretation of the very frequent and common in Poland doctrine, where the people involved in the care of historical objects look at the architect as on destroyers and play the role of defenders. This absurdalassumtion, very common found in the professional practice, re-sults in the situation where nobody really con-sider the scientifi c and historical matters but focus on the power of decision makers. In this way, the architect together with the conservator stays beyond. The position of the conservator prepared in the spirit of a common efford fo-cused on the protection of what (the most) val-uable, based on previously obtained historical information object supported by the procedure laid down under the provisions of the Act from

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, makieta, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplo-mowa inżynierska


10

wsparte procedurą określoną na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami powinno wygenerować zalecenia konserwa-torskie. Ów istotny dokument ułatwia archi-tektowi postępowanie w przypadku plano-wanych prac budowlanych przy zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru2. „Zale-cenia konserwatorskie pełnią podwójną rolę – uściślają zakres ochrony konserwatorskiej zabytkowego obiektu oraz określają kierunki działania w związku z planowanym zamie-

the 23rd of July 2003 about the protection and conservation of monuments should generate recommendations for conservation. This is a very important document, which helps the ar-chitect in proceering the project in the case of planned construction work on the monuments listed in the monuments register list2. “Conser-vations recommendations dual role – specify the scope of the protection of ancient building conservation and determine courses of ac-tion in connection with the planned investment process, because practically only in this case

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, elewacja, aut. Magdalena Ziół-kowska, praca dyplomowa inżynierska


10

rzeniem inwestycyjnym, bo praktycznie tylko w tym wypadku są potrzebne”3. Rola urzędu konserwatora zabytków jest niezwykle istot-na, ponieważ oprócz wytyczenia zaleceń konserwatorskich ostatecznie również bierze on czynny udział w zatwierdzeniu gotowego opracowania projektowego.

W postępowaniu z tkanką historyczną po-mocna jest samodyscyplina i skromność twór-cy – dystans do własnej roli twórcy. Wspo-mniany już wyżej aspekt ambicjonalny musi być pod kontrolą wypracowanego aparatu

they are needed”3. The role of the conserva-tor’s offi ce is extremalyimportant since despite of he does the delineation of recommendation to the conservation, he also takes an active part in the approval of the fi nal development of the project.

When dealing with the historical tissue the creator’s discipline and modesty is a crucial is-sue. The already mentioned before ambitious aspect must be under the control during the whole process of the evaluation, when the ar-chitect himself keeps a tight rein on the quality

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, (od góry) PZT, rzut przyziemia, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplomowa inżynierska


10ewaluacyjnego, w ramach którego architekt sam utrzymuje w ryzach jakość rozwiązań do-tykających substancji historycznej. Taki proces oczyszczenia, daje podwaliny do poszukiwa-nia rozwiązań adekwatnych w historycznym kontekście, bo przecież najpierw architekt musi zrozumieć obiekt, w który ingeruje, do-piero potem tworzyć dla tego obiektu (a nie dla siebie czy też obok obiektu).

Przedmiot projektowanie konserwatorskie zderza kluczowe postulaty Karty Weneckiej4 pouczające o konieczności zachowania au-tentyzmu i integralności, z współczesnymi zabiegami niezbędnymi niekiedy do wykona-nia stosownych adaptacji udostępniających, czy też ożywiających historyczny obiekt przez wprowadzenie przekształceń i uzupełnień po-trzebnych w dzisiejszym świecie5. Kluczowe w tym kontekście staje się motto „pomiędzy zabytkiem a nową częścią musi panować naj-zupełniejsza harmonia artystyczna”6.

Ingerencja sama w sobie nie jest nigdy złem – jest naturalną częścią życia zabytku (in-gerencją są przecież także prace zabezpiecza-jące!). Złem stają się niewłaściwie przeprowa-dzone działania projektowe albo niewłaściwie sformułowane wytyczne konserwatorskie. Brak podjęcia działań wobec zabytku niszczejące-go i narażenie go na całkowitą destrukcję jest przecież sprzeczne z warunkami ochrony i mi-sją zachowania historii dla przyszłych pokoleń. Takie ignorowanie niekorzystnych procesów jest również nieetyczne i deformuje wrażliwość młodego człowieka, dostrzegającego piękno obiektów tworzonych przez ubiegłe pokolenia. Dokumenty doktrynalne podkreślają przecież także wagę poczucia autentyczności, zgodnie z czym użycie współczesnych środków wyrazu projektowania konserwatorskiego, nieodtwa-rzanie historycznych struktur, ale harmonijne dopisywanie nowych, aprecjonujących sub-stancję oryginalną jest w działaniach zacho-wawczych – przy całej złożoności problemu i dyskusyjności – dopuszczalne.

of the solutions, which affects the substance of history. This kind of a purifi cation process gives the foundation for seeking the suffi cient solutions in the historical contex. Since, the architect fi rst must understand the object he works on, and afterwards he can start to cre-ate for this particular object (and not for him-self, his ambitions or other objects).

The key matters of the conservation design are included in the Venice Charter for the Con-servation and Restoration of Monuments and Sites. In the Venice Charter4 architect fi nds a bunch of proffesional standards for an interna-tional framework regarding the concerns such as preservation and restoration of histori-cal buildings. In accordance with the Venice Charter, the authenticy and integrity of mod-ern treatments sometimes require complaince with the appropriate adaptations or provide stimulation of historical bulding by introducting transformations and additions needed in to-day’s world5. The motto “between monument and the new part must be the fullest artistic harmony”6 becomes a key in this context.

The interference in intself is never the evil but a natural part of monuments’ life (for in-stance, the protection is also a part of the inter-ference). The evil lies in the improperly carried out projects’ activities or improperly formulated conservation guidelines. No action against the decaying monument and exposure to the total destruction of it is anything else like contradic-tion of the conditions of protection and the mis-sion of preserving history for future generation. Furthermore, ignoration of all kind of the unfa-vorable processes is unethical and destroys the sensitivity of a human being, who wants to see the beauty of the ancient objects created by the past generations. Doctrinal documents as well emphasize the importance of the sense of authenticity, whereby the usage of modern means of expression in conservational design, unplayed historical structures, but harmony ap-pend in the new original substance is accept-


10


Filipowicz P.: 2010, Rola zaleceń konserwatorskich w procesie inwestycyjnym realizowanym w obiekcie zabyt-kowym w świetle oczekiwań projektanta i inwestora, Kurier Konserwatorski, 6/2010, str. 5.

Jankowski D., Soldani A.: 2004, Zabytki. Ochrona i opieka. Praktyczny komentarz do nowej ustawy, Zielona Góra, str. 44.

Molski P.: 2009, Adaptacja – formy i uwarunkowania, Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funk-cji użytkowych, praca zbiorowa pod red. Bogusława Szmygina, Lublin, str. 87.

Molski P.: 2008, Ingerencje w zabytkowe struktury a teoria konserwatorska – z doświadczeń w ochronie archi-tektury obronnej, Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, praca zbiorowa pod red. Bogusła-wa Szmygina, Lublin, str. 87.

Muczkowski J.: 2000, Ochrona zabytków, Kraków 1914. – za: B. Szmygin, Kształtowanie koncepcji zabytku i dok-tryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin, str. 53.

W kształtowaniu młodego pokolenia archi-tektów sięgnąć trzeba do tradycji kultury Eu-ropy, gdzie jedną z ambicji projektantów jest podjęcie próby umiejętnego łączenia starego z nowym. Twórca, szanując otoczenie, kreu-je odbiór historycznych dekoracji, jak również autorytatywnie, podkreśla wartości istniejącej tkanki. Określa w ten sposób znaczenie jed-noczenia się z obiektem, który w chwili bez-pośredniego kontaktu projektowego jest dla niego niczym nienaruszalne sacrum.

1 Molski (2008: 87) 2 Jankowski, Soldani (2004: 44) 3 Filipowicz (2010: 5) 4 Karta Wenecka – pełna nazwa: Międzynarodowa Kar-

ta Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabyt-kowych – międzynarodowa konwencja określająca zasady konserwacji i restauracji zabytków architektu-ry. Przyjęta została w 1964 przez II Międzynarodowy Kongres Architektów i Techników Zabytków w Wenecji. Karta Wenecka kontynuuje i precyzuje zasady ochrony zabytków zawarte w Karcie Ateńskiej.

5 Molski (2009: 87) 6 Muczkowski (2000: 53)

able – with the whole complexity of the problem – in the activities regarding conservation.

It is not possible to shape the young gen-eration of architects without studying the cul-tural tradions around Europe. One of the big-gest challenges for designers within this area is to sucsesfully combining the old with the new. The architect with her all respect to the environ-ment, creates a perception of historical deco-ration, as well as emphasizes the the value of existing elements. Accordingly, determining the importance of uniting the property, which at the time of a direct contact during the design proc-ess is for the architect like a sacred inviolable.

1 Molski (2008: 87). 2 Jankowski, Soldani (2004: 44) 3 Filipowicz (2010: 5). 4 The Venice Charter – full name: International Charter

for Conservation and Restoration of Monuments and Sites – an international convention setting out the prin-ciples of conservation and restoration of architectural monuments. Was adopted in 1964 by the Second In-ternational Congress of Architects and Technicians of Historic Monuments in Venice. The Venice Charter con-tinues and clarifies the rules for the protection of monu-ments contained in the Charter of Athens.

5 Molski (2009: 87). 6 Muczkowski (2000: 53).


Model jako element procesu projektowego

Model as an e lement of des ign process11

Amabela Dylla

Model w architekturze pełnił ważną funkcję już w odległych czasach. Pierwsze modele po-wstawały w Starożytnym Egipcie i miały zna-czenie symboliczne. W związku z silnym wpły-wem sztuk pięknych na edukację w dziedzinie architektury przez lata pełniły rolę drugorzęd-ną względem rysunku odręcznego. Dopiero w końcu XIX w. Antonio Gaudi zaczął używać modelu jako środka do rozwijania i kształtowa-nia idei w zakresie konstrukcji oraz architektu-ry. Wraz z narodzinami modernizmu wzrosło znaczenie modelu w procesie projektowym, natomiast w szkole Bauhausu był traktowany jako integralny składnik edukacji i praktyki ar-chitektonicznej. Od tego czasu model stanowił integralną część procesu architektonicznego aż do lat 90tych, gdy wraz z rozwojem kompu-terowych technologii cyfrowych jego pozycja została zagrożona. Jednak, mimo dostępno-ści i użyteczności modeli cyfrowych model wciąż gra ważną rolę w procesie rozwoju my-śli projektowej.

Ze względu na funkcję wyróżnia się różne rodzaje modelu. Są to modele terenu, modele objętościowe (budynków) oraz modele spe-cjalne1. Jednak istotne jest to, że każdy z ro-dzajów wymienionych modeli stanowi część procesu projektowego, ponieważ model jest materiałem, który można zmieniać i kreować.

Model has played an important role al-ready in distant times. First models were cre-ated in Ancient Egypt and had a symbolic meaning. Due to the strong infl uence of arts in education in the fi eld of architecture model played a secondary role to the handmade drawing.

Only in the end of XIX century Antonio Gaudi began to use model as a tool for de-veloping and forming the idea in the range of structure and architecture. With birth of mod-ernism the importance of model in the design process has increased, whereas at the Bau-haus school was treated as an integral ele-ment of architectural education and practise. Since that time it was the integral part of archi-tectural process until the ‘90s, when with the development of digital techniques his position has been compromised. However, despite the accessibility and usability of digital models, the model still plays an important role in the development of design thinking.

Due to the function we can specify diverse kinds of model. These will be: terrain models, volume models and specialistic models1. How-ever it is important that each of these mod-els is a part of design process, becouse the model is a material which can be transformed and changed. The design process itself can


11

Studenci biorący udział w warsztatach i Fernando Menis | Students taking part in workshop with Fernando Menis

Sam proces projektowy możemy podzielić na trzy etapy: etap wstępny, gdzie mamy do czy-nienia z modelem koncepcyjnym, etap rozwo-ju projektu gdzie występuje „model do pracy” oraz etap trzeci – prezentacja projektu, gdzie model pełni funkcję komunikacji pomiędzy myślą architekta a odbiorcami projektu.

Model koncepcyjny jest wykonaną w spo-sób spontaniczny kompozycją, która z łatwo-ścią może zostać przetworzona. Modele robo-cze są zazwyczaj oszczędne i proste w formie, gdyż służą jedynie do oceny pomysłu. Pozwa-lają na poszukiwanie inspiracji i nowe spo-strzeżenia poprzez użycie prostych technik, elastycznych materiałów i gry światła.

Modele właściwe, czy inaczej modele do pracy, bazują na modelu koncepcyjnym. Nie

be divided into three stages: an initial stage, where we use conceptual model, develop-ment project stage, where there is a ‘model for work’ and the third stage – presentation of project, where the model is the tool of com-munication between architect’s thought and project’s recipients.

The conceptual model is a composition, made in spontaneous way, which easily can be transformed. These models have usually very simple form, since they are used only for an evaluation of the idea. They allow to search for an inspiration and new observations by us-ing simple techniques, fl exible materials and light.

Volume models – models for work – are based on conceptual ones. They don’t have


11

Makieta w ostatecznej formie na podkładzie betonowym | Final model on the concrete base

mają jeszcze określonej ostatecznej formy, ale pozwalają odkryć formalne i przestrzenne wartości projektu z większą dokładnością. Ich forma oraz związek pomiędzy wnętrzem a ze-wnętrzem budynku są dokładniej zdefi niowane. Podczas gdy model koncepcyjny skupia się na generalnym kształcie bryły zewnętrznej, model do pracy jest bardziej dopracowany w zakresie elewacji i dachów. Jeśli taki model jest zrobiony z odpowiednich materiałów oraz z wystarcza-jącą dokładnością i starannością, może pełnić funkcję modelu reprezentacyjnego.

yet the specifi ed form but they help to discov-er formal and spatial values of project. Their form and relations between interior and exte-rior of building are better defi ned. While the conceptual model is focused on general outer shape, model for work is better worked on in the range of elevations and roof plans. If such model is made of right materials and with suf-fi cient accuracy and diligence it can replace also representing model.

Representional model shows the project in its fi nal form. Usually is made for the spe-


11

Fragment wnętrza makiety | Fragment of model’s interior

Model przeznaczony do prezentacji uka-zuje projekt w ostatecznej formie. Zazwyczaj powstaje w ściśle określonym celu – do kon-kursu, jako element projektu studenckiego lub dla inwestorów publicznych lub prywatnych. Z makietą podkładu topografi cznego lub ist-niejącej tkanki otaczającej dany obiekt może przedstawiać fragment większej przestrzeni i określać sposób „wpisania się” w nią.

Model jest narzędziem do odkrywania i poszukiwania rozwiązań architektonicznych. Jednym z najważniejszych powodów, dla któ-rych model powinien być częścią każdego procesu projektowego jest rozumienie archi-tektury przez oglądanie formy w jej fi zycznej przestrzeni. Ta przestrzenna prezentacja po-zwala projektantowi na interakcje bezpośred-nio z modelem.

Chcąc przybliżyć istotę modelu Katedra Ar-chitektury zorganizowała warsztaty tworzenia

cifi c purpose – for a competition, as an ele-ment of student’s project or for public or pri-vat investors. Together with model of terrain and sourroundings can present a fragment of larger space and defi ne the way of „writing into” it.

Model is a tool for discovering and saerch-ing for architectural solutions. One of the most important reasons for which the model should be the part of every design proces, is under-standing architecture by observing form in its physical space. This spatial presentation al-lows the designer to interact directly with the model.

To bring the essence of the model The Department of Architecture organized work-shops for students of second year of Archi-tecture. The workshop focused on the execu-tion of model of Concert Hall in Toruń, which project was chosen as a result of competi-


11makiety w ramach zajęć ze studentami II roku Architektury. Warsztaty dotyczyły wykonania modelu Sali Koncertowej, której projekt został wybrany w wyniku konkursu zorganizowa-nego w 2009 r. przez Urząd Miasta Torunia. Zwycięski projekt zaproponowało hiszpańskie biuro Menis Arquitectos. W wyniku nawiąza-nej współpracy z Fernando Menisem studenci mieli za zadanie stworzyć makietę obecnie po-wstającego obiektu w Toruniu. Projekt ma zło-żoną – rzeźbiarską formę. Fakturą i kolorysty-ką nawiązuje do gotyckiego charakteru miasta. Obiekt ma charakter wielofunkcyjny ponieważ miasto przewiduje, że będzie on siedzibą róż-norodnych aktywności: przedstawień teatral-nych, koncertów muzyki klasycznej i rozrywko-wej, pokazów fi lmowych czy targów i wystaw.

Skomplikowana forma wymagała wyboru odpowiedniego materiału i technologii powsta-nia makiety. Po kilku próbach zdecydowa-no się na zastosowanie pianki – euroduru. Z komputerowego modelu wyodrębniono kilka-dziesiąt przekrojów, które następnie stanowiły szablony do wycięcia z pianki. Po sklejeniu ich ze sobą powstał model o wymiarach pod-stawy 100 × 150 cm. Tak powstała makieta zostanie zaprezentowana na wystawie orga-nizowanej przez czasopismo Murator z okazji jego 30-lecia.

Głównym celem zorganizowanych warsz-tatów było podkreślenie wagi modelu w pro-cesie projektowania architektonicznego oraz przybliżenie idei projektu. Mimo, że przezna-czenie modelu ma funkcję czysto reprezen-tacyjną, sam proces powstawania pozwolił studentom na wniknięcie w proces przybliżeń wstępnych faz projektowych zespołu autor-skiego Menisa, spojrzenia na projektowany budynek z perspektywy tworzącego go. Za-poznanie się z jego strukturą, skalą oraz zgłę-bienie charakteru jego złożoności.

1 Knoll, Hechinger (2006: 13)

tion organized by City of Toruń in 2009. The winning project was proposed by spanish architectural studio: Menis Arquitectos. As a result of cooperation with Fernando Menis students were asked to create the model of presently being built object. The project has complex, sculptural form. It’s texture and color refers to the Gothic character of the city. The object has a multifunctional charac-ter becouse the city plans there diverse ac-tivities, such as: theater performances, clas-sical and entertainment concerts, fi lm shows and exhibitions.

The complicated form required selec-tion of proper material and technology. After several attemps is has been decided to use ‘eurodur’ material. From digital model dozens of sections has been isolated, to be used as templates to be cut out of the material. After joining them with each other the model has been made. Its base had dimensions 100 × 150 cm. The model will be presented on exhi-bition organized by the Murator magazine on its 30th anniversary.

The main objective of workshop was to highlight the importance of model in architec-tural design process. Although the purpose of the model is a purely representational, the process itself allowed the students to pene-trate into process of every design stage made by Menis design team, see the designing build-ing from the prospective of one’s creating it. getting familiar with its structure, scale and ex-plore the nature of its complexity.

1 Knoll, Hechinger (2006: 13)


11L iteratura / L i terature

Di Criss, Mills B.; Designing with Models : A Studio Guide to Architectral Process Models.Knoll W., Hechinger M.; 2006, Architectural models. Construction Techniques, Deutsche Verlags – Anstalt,

Munich.Zell, M.; 2008, The Architectural Drawing Course, ABE, Warszawa.


Przestrzeń jako nośnik dyskursu

Space as a vessel of discourse 12

Robert Barełkowski

Uczelnie na całym świecie rywalizują na dokonania, które są analizowane przez roz-maite niezależne instytucje. Ta trudna do zwe-ryfikowania procedura, w której zazwyczaj przyjmuje się wybrane kryteria, nie zawsze dające najbardziej optymalny obraz rzeczy-wistego potencjału naukowego w przypadku pojedynczej jednostki, są ze statystycznego punktu widzenia dokładne, gdy analizuje się większą ilość uczelni. Choć problematyka kon-fi guracji przestrzennej struktury uniwersytetów nie była dotąd obszernie analizowana w taki sposób, by można było precyzyjnie określić ty-pologie struktur przestrzennych uniwersytetów, to nie oznacza to, że poszczególne jednostki ten przestrzenny aspekt bagatelizują. Inte-resującą obserwacją jest to, że owe „wiodą-ce” uczelnie tworzą struktury autonomiczne, urbanistyczne kompleksy zbudowane najczę-ściej ze składowych, które można by nazwać quasi miejskimi.

Konstrukcja przestrzenna uniwersytetu nie jest kwestią pozostawianą przypadkowi – uwa-ża się bowiem, że środowisko przestrzenne wpływa w sposób znaczący na to, jaki poten-cjał dana jednostka generuje1. Nie jest deter-minantą, nie tworzy uwarunkowań, które eli-minują kreatywność i atmosferę sprzyjającą wytwarzaniu wiedzy, ale nie jest też czynni-

Universities around the world compete for achievements that are analyzed and evalu-ated by various independent institutions. This is a procedure diffi cult to verify, with imposed set of predetermined criteria, not always giv-ing the most optimal view of the real potential in the case of a single scientifi c unit, however from a statistical point of view it proves to be accurate when analyzing a larger number of universities. Although the issue of the spatial confi guration of universities was not so far been extensively analyzed in such a way as to be able to precisely defi ne typologies of spatial structures of universities, this does not mean that individual units underestimate the impact spatial aspect has on the identity of a univer-sity. An interesting observation is that these “leading” universities form the structure of au-tonomous, urban complexes, built mostly with components that can be called quasi-urban.

Structural framework of the university is not a matter left to chance. It is believed that the built environment affects potential the sci-entifi c unit generates in a signifi cant way1. It is not determinant, it does not create conditions that eliminate creativity and an atmosphere encouraging the production of knowledge, but it must be taken as a primary factor, confi rmed by historical myths generated by spatial infl u-


12

kiem drugorzędnym, co potwierdzają choćby przestrzenne mity historycznych ośrodków akademickich takich, jak Kraków, Heidelberg, Coimbra czy Oxford. W wymienionych ośrod-kach studenci często podejmują naukę ze względu na to, że całe miasto przesycone jest atmosferą sprzyjającą życiu akademickiemu, a także że posiada odpowiednią infrastrukturę to życie obsługującą – czy będzie to sfera kul-turalna czy rozrywkowa2.

Jakość przestrzeni uczelni budowana jest w zróżnicowanych skalach, z których najłatwiej opanowywać te najmniejsze, ale też i one najmniejszy mają wkład w konstru-owaniu owej atmosfery – choć z naukowego punktu widzenia są może najistotniejsze, bo dostarczają „twardej” infrastruktury uczel-nianej (np. laboratoria)3. Kolejną skalę two-rzą pojedyncze budynki, nie tylko oferujące zamknięte przestrzenie, w których przepro-wadzany jest proces edukacyjny, ale same będące aktywnymi obiektami – uczącymi

ence universities such as Krakow, Heidelberg, Coimbra and Oxford have. Students often de-cide to start their education in these centers due to the fact, that the entire city is saturated with an atmosphere conducive to academic life, and it has the appropriate infrastructure that supports this specifi c life – be it cultural or entertainment area2.

The quality of the university is being built at different scales, the smallest being the easiest to master, but respectively they have the small-est contribution to the creation of this atmos-phere – though for scientifi c community they are perhaps the most needed and basic, be-cause they provide „hard” school infrastructure (eg laboratories)3. Another form a single scale buildings, not only offering closed spaces where the educational process is performed, but which are themselves active objects – teaching others the culture of space, understanding the quality of space, appreciation of its impact on comfort and other human activity4. It is worth

Regionalne Forum Naukowo-Badawcze (RFNB), szkic wstępny bryły, aut.: R. Barełkowski


12

kultury przestrzeni, rozumienia jakości prze-strzeni, doceniania jej wpływu na komfort pracy i innych aktywności człowieka4. Warto tu zwrócić uwagę na to, że budynki te nie-koniecznie są stricte uczelnianymi – bardzo często to obiekty wielofunkcyjne, sportowe, kultury czy choćby prozaiczne dormitoria, których wysoka jakość jest niezbędna, by tworzona w uniwersytecie intelektualna elita nabyła przekonania, że tą elitą jest. Następną skalę tworzą przestrzenie publiczne i półpu-bliczne, ich jakość, wypełnienie małą archi-tekturą sprzyjające interakcjom i wzmacnia-jące różnorakie elementy misji uniwersytetu. Ostatnią skalę tworzy kompozycja całego układu, preferencyjnie kampusu. Psycholo-giczne aspekty percepcji przestrzeni powo-dują, że studiowanie w mieście, przebywanie

to note that these buildings are not necessarily strictly of scientifi c purpose – very often these are multi-purpose facilities, sports, culture, or even mundane dormitories, where high quality is essential to assure that academic environ-ment is the place creating the intellectual elite is truly being born. The next scale form and semi-public spaces, their quality, their fi lling with small architectural fi ttings that encourage interaction and solidify the various elements of the mission of the university. The fi nal scale creates a composition of the entire system, preferentially campus. Psychological aspects of the perception of space mean that studying in the city, staying permanently in vibrant tissue of ordinary urban life has its advantages, but at the end it is not the optimal solution – an en-clave isolating and protecting a student at the

RFNB, wizualizacja, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

na stałe w tkance tętniącej zwykłym życiem ma wprawdzie swoje zalety, ale nie jest do końca optymalnym rozwiązaniem – enkla-wą wytwarzającą opiekę nad studentem na czas jego curriculum. Dopiero autonomiczna struktura kampusu pozwala realizować zada-nie kreowania miasta akademickiego, prze-strzeni, w której w miejsce osób goniących do pracy lub z powrotem do domu pojawia-ją się osoby prowadzące naukowy dyskurs, niekiedy przerywany elementami studenckiej rozrywki. Taką atmosferę kampusu tworzy się często w pewnym wyodrębnieniu od miast, jak na przykład w Stanford, w Kyoto, w San Jose, niekiedy obok miasta, w specyfi cznym sprzężeniu, jak w Montrealu, a jeszcze innym razem w samym sercu miasta jak w przypad-ku Singapuru czy Oxfordu.

time of its curriculum. Only autonomous struc-ture of the campus allows the city to pursue the task of creating an academic space in which places dedicated to people chasing their daily routines and work or other common duties are replaced by places dedicated to those engaged in scientifi c discourse, sometimes mixed with elements of academic entertainment. Such an atmosphere campus frequently acquires by be-ing detached from the core of hosting city, as may be seen in examples at Stanford, Kyoto, San Jose, sometimes within the city, but in au-tonomous district, as in Montreal, and yet an-other time in the heart of the city or making the city itself as respectively in the cases of Singa-pore and Oxford.

Campus UTP in Fordon is one of those unique locations in Poland with a huge poten-

RFNB, wizualizacja, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

Kampus UTP w Fordonie jest jedną z wy-jątkowych lokalizacji uczelnianych w Polsce, mających ogromny potencjał wymagający jed-nakże dopełnienia przestrzeni zarówno obiek-tami, jak funkcjami, których na razie jeszcze cały czas brakuje przy ul. Kaliskiego. Choć kampus rozwija się i uzyskał przez ostatnie kilkanaście lat nowe budynki, to zabrakło całościowego spojrzenia na potrzeby uczel-ni, poszczególne powiązania przestrzenne, funkcjonalne, zabrakło pełnego zrozumienia infrastruktury służebnej. To zadanie, na tę chwilę w skromnej postaci koncepcyjnej, pod-jęła z inicjatywy dziekana WBAiIŚ Katedra Architektury.

Podstawowe założenie koncepcji to bi-lans aktualnej substancji kubaturowej, bilans potrzeb najistotniejszych, by kampus stał się

tial, however, requires the completion of both objects as well as functions, which it is still lacking at Kaliskiego st. Although the cam-pus is growing and has obtained new build-ings over the last few years, it lacked a holis-tic long-perspective view of the needs of the university, its individual spatial links, functional connections, lacking a full understanding of the menial infrastructure. This task, at this moment in a modest conceptual form, has ex-ploited the initiative of the Dean of the Depart-ment of the Faculty of Architecture, Civil and Environmental Engineering.

The basic premise is derived from the balance of current substance, balance of the most important needs, and established direc-tion to transform the label of campus into fully developed academic space to exploit as much

RFNB, schemat rzutu parteru, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

nim nie tylko z nazwy, ale i ze względu na po-tencjał przestrzenny Koncepcja uwzględnia zaprojektowany i prezentowany już w publi-kacjach projekt budynku laboratoryjnego5, ale tworzy istotniejszą część kampusu – jego bra-mę i zarazem wizerunkową część – roboczo nazywane Regionalnym Forum Naukowo-Ba-dawczym, które w zamyśle ma być miejscem integracji życia uczelnianego z życiem spo-łeczno-gospodarczo-kulturowym regionu ku-jawsko-pomorskiego.

Koncepcja stanowi ewolucję wielowarian-towych analiz, oceny krytycznej i wstępnych oczekiwań Uniwersytetu Technologiczno-Przy-rodniczego, kumuluje zróżnicowany wieloraki program w jednej kubaturze centralnie ulokowa-nej pomiędzy budynkiem nr 2, a Regionalnym Centrum Innowacji (RCI). Domyka i organizuje

as possible the spatial potential. The architec-tural concept takes into account the already designed laboratory building5, yet presented in publications, but it creates a more important part of the campus – the gate and at the same time part of its complex identity (and brand) – tentatively called the Regional Forum for Sci-ence and Research, which is meant to be a place for the integration of university life with the socio-economic and cultural life of Cuyavi-an region.

The concept is an evolution of the multi variant analysis, critical evaluation and initial expectations of the University of Technology and Life Sciences, accumulates multiple di-verse programs in one volume of the centrally located building between the existing building no. 2, and the Regional Center for Innovation

RFNB, schemat trzeciej 2 piętra, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

przestrzenie publiczne tworząc serię bardziej kameralnych i sprofi lowanych pod względem użytkowania przez studentów placów.

Projekt opracowywany był przez zespół w skła-dzie:

Kierownik projektu: prof. dr hab. inż. Adam Podhorecki, dziekan

Projektant generalny: dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski

Projektanci:Katarzyna Barełkowska, mgr inż. arch.Piotr Brzeziński, mgr inż. arch.Leszek Chlasta, mgr inż. arch.Jan Janusz, mgr inż. arch.

Przy współpracy:Robert Łucka, mgr inż. arch.Justyna Sobczak-PIąstka, dr inż.

(RCI). It closes and organizes public spaces by a series of more intimate and functionally profi led squares.

The project was developed by a team com-posed of:

Project Director: prof. dr hab. inż. Adam Podhorecki, Dean of the Faculty

Principal Architect: dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski

Architects:Katarzyna Barełkowska, mgr inż. arch.Piotr Brzeziński, mgr inż. arch.Leszek Chlasta, mgr inż. arch.Jan Janusz, mgr inż. arch.

Collaboration:Robert Łucka, mgr inż. arch.Justyna Sobczak-PIąstka, dr inż.

RFNB, elewacja południowa, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12


Barełkowski, R.: 2005, Symbioza teorii i praktyki w architekturze, in L. Zimowski (ed.), Architektura Urbanizm Studia, Wydawnictwo Uczelniane WSG / Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Bydgoszcz – Poznań, 153-155.

Barełkowski, R.: 2007, Ogród wiedzy i umiejętności. Kampusy uniwersyteckie i ich kontekst miejski, Presenta-tion in the SPA series of lectures, Urząd Miasta Bydgoszczy, Bygdoszcz.

Barełkowski, R.: 2012, Myślenie o przyszłości <Thinking about the future>, in R. Barełkowski (ed.), Formowanie wyobraźni, <Shaping Imagination>, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydawnic-two Exemplum, Poznań, 146-157.

Dara-Abrams, D.: 2005, Architecture of Mind and World: How Urban Form Infl uences Spatial Cognition, Cogni-tive Studies, Carleton College, Northfi eld.

Halsband, F.: 2005, Campuses in Place, Design Observer, 3/2005, Hamden, 4-11.Watch, D. D.: 2001, Research Laboratories, John Wiley and Sons, New York.

1 Dara-Abrams (2005: 17-18). 2 Halsband (2005: 5-6). 3 Barełkowski (2007). C.f. Barełkowski (2005). 4 Watch (2001: 4-6). 5 Barełkowski (2012: 152-155).

1 Dara-Abrams (2005: 17-18). 2 Halsband (2005: 5-6). 3 Barełkowski (2007). C.f. Barełkowski (2005). 4 Watch (2001: 4-6). 5 Barełkowski (2012: 152-155).


L.p. / Pełen tytuł / autor (lub autorzy) / promotor / konsultanci

1. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna ośrodka sportów motorowych przy PZM w Bydgoszczy, Ma-teusz Jarząbkiewicz, Piotr Wojcieszko, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

2. Projekt Pawilonu Kultury w centrum Bydgoszczy, Mariusz Jaworski, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

3. Alternatywna szkoła baletowa. Rozwiązania indywidualne z punktu widzenia użytkowników, inż. arch. Pau-lina Sądej, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

4. Wyszogród - Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem dawnego grodu z Xi w. n.e. w Bydgoszczy, Michał Dębski, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

5. Kształtowanie rozwiązania architektonicznego dla specjalistycznego programu funkcjonalnego. Nowa siedziba Zakładu Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, inż. arch. Anita Barnaś, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy magi-sterski, 2014.

6. Projekt architektoniczno - urbanistyczny Studio Tańca w Toruniu, Daria Orłowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Katarzyna Barełkowska, mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

7. Szkoła otwarta na lokalną społeczność, inż. arch. Monika Małek, promotor dr hab. inż. arch. Robert Bareł-kowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

8. Koncepcja architektoniczna modułowego budynku ekologicznego leśniczówki wraz z budynkiem gospodar-czym na terenie Borów Tucholskich, Natalia Szmaglińska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Jan Janusz, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

9. Scena Kameralna Teatru Polskiego w zabudowie śródmiejskiej w Bydgoszczy, Mikołaj Sikorski, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

10. Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, inż. arch. Marcelina Pończocha, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magi-sterski, 2014.

Wykaz prac dyplomowych inżyniersk ich i magistersk ich zamieszczonych w publ ikac j i


11. Hala tenisowa w przestrzeni rekreacyjno-sportowej w Inowrocławiu, Adam Tuszyński, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Jan Janusz, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

12. Koncepcja architektoniczna lokalu kulturalnego z funckajmi uzupełniajacymi – siedziba SARP w Bydgosz-czy, Rafał Wierczuk, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

13. Centrum sportu i rekreacji. Kształtowanie stref wypoczynku w tkance miasta Bydgoszczy, inż. arch. Rado-sław Głowacki, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

14. Koncepcja architektoniczno przestrzenna przystani wioślarskiej w Bydgoszczy nad Brdą, Katarzyna Le-wandowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

15. Koncepcja tradycji miejsca. Rola pierzei zachodniej w kształtowaniu oblicza Starego Rynku w Bydgoszczy, inż. arch. Arleta Twardowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dy-plomowy magisterski, 2013.

16. Koncepcja adaptacji wybranych obiektów Cukrowni Żnin S.A. na nowe cele użytkowe, Magdalena Ziół-kowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Anna Trzebińska, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

inż. arch. Anita BarnaśMarcin Białowąsinż. arch. Paweł BulińskiMaciej ByczkowskiJoanna CzerniakiewiczMichał DębskiMarta Gaertiginż. arch. Radosław GłowackiAneta GrodzickaNatalia JabłońskaMateusz JarząbkiewiczMariusz JaworskiMarek KaszewskiMonika Le KhacEmilia LemańczykKatarzyna LewandowskaPaula Majcher

inż. arch. Monika MałekMarta MrózDaria Orłowskainż. arch. Marcelina PończochaMarta RygasiewiczSebastian Sarneckiinż. arch. Paulina SądejMikołaj SikorskiBartosz SulskiNatalia SzmaglińskaArtur SzóstakowskiAdam TuszyńskiRafał Wierczukinż. arch. Arleta TwardowskaPiotr WojcieszkoMagdalena Ziółkowska

Opublikowano projekty i prace następujących studentów/dyplomantów:

The Space of Vision and Matter

Documents

Transcript of The Space of Vision and Matter