The memory of a house: transcriptions on archival sources (13th-20th century) on the house 'De Drie...

Bijlage 2

HET GEHEUGEN VAN EEN HUIS

ARCHIEFBRONNEN OVER HET HUIS DE DRIE MOREN

VISSERSTRAAT 31 TE BREDA

Wim Hupperetz

2004

2

© Wim Hupperetz, Tilburg 2004 Niets uit deze uitgave mag worden vermeenigvuldigd zonder de schriftelijke of mondelinge toestemming van de auteur.

3

Inhoudsopgave: Inleiding………………………………………………………………………………………....5 1 Administratieve gegevens met betrekking tot de eigenaren en bewoners van het huis………...5 1.1 De oudste schepenbrieven met betrekking tot het huis (1500 en 1508)……………………...5 1.2 Overzicht van eigenaren en bewoners (ca. 1380-2000)……………………………………...9 2 Testamenten………………………………………………………………………………….14 2.1 Testament van Marie Peeters alias Massij die men noempt Macousine (1626)…………….14 2.2 Testament van Pieter de Ringere (1666)…………………………………………………...23 3 Weeskamerrekening van Yken Aert van Neten (1650-1655)………………………………...25 4 Rekeningen en bijlagen van de Grote Kerk (1626-1703)…………………………………….30 5 Processtukken en rekening van de Brouwerij de Witte Swaen (1652-1655)…………………83 6 Processtukken en rekeningen van het proces tegen Sebastiaen van Ypelaer (1669)………….88 7 Stadsbestuur………………………………………………………………………..………...94 7.1 Maaltijden, gelagen en overnachtingen op kosten van het stadsbestuur (1646-1692)……...94 7.2 Resolutie van magsitraat…………………………………………………………………...97 8 Rekeningen van de metselaars (1627-1630; 1675-1677) en brouwers (1676-1682) …..….….98 9 Rekeningen van de huydevetters en schoenmakers (1679-1702)…………………….……..102 10 Rekeningen van de Landsvergadering (1677-1701)……………………………………….105 11 Boedelinventarissen en administratie van herberg………………………………………...109 11.1 De boedelinventaris uit 1676 en de rekeningen………………………………………….109 11.2 De boedelinventaris uit 1678…………………………………………………………….119 11.3 De boedelinventairs (vervolg) uit 1682………………………………………………….136 11.4 De schuldboekuitreksels uit 1702………………………………………………………..146 11.5 Deling uit 1702………………………………………………………………………….154 12 De deling van het huis in 1786…………………………………………………………….162 13 De boedelinventarissen uit 1801 en 1825………………………………………………….163

4

Inleiding In deze bijlage worden een aantal archiefbronnen over het huis Visserstraat 31 in getranscribeerde vorm gepresenteerd. In een aantal gevallen werden er ook verklarende verwijzingen toegevoegd. Met name voor de zeventiende eeuw is veel gedetailleerd bronnenmateriaal beschikbaar over de herberg De Drye Mooren. Het is dat materiaal, en dan vooral de rekeningen met betrekking tot het onderhoud van het huis, dat nog verdere interpretatiemogelijkheden biedt, zeker in relatie tot het bouwhistorisch en archeologisch onderzoek. De transcripties zijn gedaan door ondergetekende in de jaren 1992-1997. De archiefstukken berusten voor het overgrote deel in het Stadsarchief van Breda, alleen enkele stukken van de Landsvergadering berusten in gemeente-archieven van Gilze-Rijen en Oosterhout. In de publicatie Het geheugen van een straat wordt op een aantal plaatsen verwezen naar deze bijlage. Om het onderzoekers eenvoudiger te maken om zaken te controleren en om te wijzen op dit rijke bronnenbestand zijn deze transcrpities als een bijlage toegevoegd. Dit overzicht pretendeert niet volledig te zijn. Hoewel er in het stadsarchief van Breda intensief is gezocht zullen er nog nieuwe bronnen te vinden zijn. Ook buiten het Bredase bevinden zich nog talloze verwijzingen naar instellingen die in de herberg vergaderden zoals de Landsvergadering. Behalve archiefbronnen was het ook mogelijk geweest om verslagen van interviews of dagboekaantekeningen van de huidige bewoner Eloi Koreman op te nemen. Dat is niet gebeurd vanwege het feit dat het toch om andersoortige bronnen gaat en ook vanwege tijdgebrek. In de bijbehorende publicatie is wel een ruime selectie gemaakt uit die dagboekaantekeningen. Rest mij nog de medewerkers van het Stadsarchief te Breda te bedanken voor hun bereidwillige medewerking bij het onderzoek en het toegankelijk maken van deze bronnen. Lijst van afkortingen SAB Stadsarchief Breda GA Gemeente-archief R Rechterlijk archief N Notarieel archief f. folio Str. Stadsrekening == paginascheiding in originele stuk H Hingman (oude verwijzing SAB) THG* Cijnsboek van de Tafel H. Geest CBM* Cijnsboek Begijnhof * Deze afkorting verwijst naar H. Muntjewerff en H. Gerritsen, Bredase cijnsregisters 1350-1650 (Breda 2004).

5

1 Administratieve gegevens met betrekking tot de eigenaren en bewoners van het huis 1.1. De oudste schepenakten met betrekking tot het huis SAB, R415 f.50v (1500)

Jonge Boeijkens quam [florijs] heer Florijs Thielmanszone priester met Jan de Ledige sijne

voight heeft vercoft Bouden Ghysbrechtssone een HOFSTADT ende erve, alst gelegen is in

de Visscherstrate, neven heer Henrick van Etten, priester ende canonick tot Breda, erve

oestwaert ende suytwaert ende de steghe noortwaert. Streckende van heer Henricx vs. toe aen

Jan Jorysz. huys ende erve toe ende dat medepande en bypande. Voirt soe is voir ons comen

heer Henrick van Etten, priester ende canonick tot Breda, gelooft de vs. Bouden Ghysbrechts

dat hy den commer nu ter tyt uyt heer Henricx HOFSTADT ende erve, voir aen deselve

hofstadt ende erve gelegen, de vs. schellingen betalen sal jaerlicx, soedat de vs. Bouden ende

zyne nacomelingen niet daeraf beschaedt en sullen worden.

Gevest anno 1500 29 dage in aprille.

Idem scabini quam de voirschreven heer Florijs Thielmanszone priester met Jan de Ledighe

sijne voight, heeft vercoft Bouden Ghijsbrechtssone een hofstad ende erve also groot ende cleijn

also gelegen is inde Visscherstrate metten erfwege totter stadveste toe, neve heer Henrick van

Etten priester ende canonick tot Breda erve oestwaerts en suijtwaerts ende de stege noortwaerts

streckende van heer Henricx voirschreven [hofstad ende] erve aen Jan Jorijszone huijs ende erve

toe. Te vrijen met 4 gulden erfchijns ende met 2 oude grote ertelijck ende met heerenchijns

d'erflic uutgaende ende daer pande ende medepande blijven sal. Voort soe is [ soe gelooft de

voirschreven Bouden in rechte cos... den voorschreven heer Henrick van Etten dat den hij den

..mer dat sijn der voirschreven hofstad ende erve geven jaerlix betaelen sal zoedat de

voirschreven Henrick oft sijn naecomelinge] voir ons comen heer Henrick van Etten priester

ende canonick tot Breda met Jan de Ledighe sijne voight ende heeft gelooft in recht erf.owaeren

op hem ende op sijne goede den eijndeteijt heeft den voorschreven Bouden Ghijsbrechtszone.

Dat hij den comende nu ter tijt uut [geve] den voirschreven heer Henricx hofstad [gevest .... ut..]

ende erve gaen voir aen dese voirschreven hofstad ende erve gelegen te weten elfhalve

schellinge gr. erfchijns op stijn ende 9 schellinge ende 6 penninge [erfchijns] groot erfchijns

6

paijment betalen sal jaerlix soe dat de voirschreven Bouden en sijn nacomelingen daer af met

besthandt en sulle worden gevest actum anno 1500 29 dage in aprille.

SAB, R417 f.43-44 (1508)

Hoghe Daesdonck quam Ghijsbrechts van Rijele heeft vercoft heer Jan Borchmans priester ende

canonick tot Breda der huijsinge hovinge ende erfenissen met alle heur toebehoirten der wijlen

meester Henrick van Etten toe te behoren plagen ende gestaen en gelegen sijn inde

Visscherstrate neve heer Cornelis van Apselt priesters huijsinge en erfenisse op deen sijde ende

de stege op dander sijde streckende vander (Visscher) strate voir tot achter aen de stege bij der

stadt veste toe. Te vrijen met 23 stuijvers ende 1 oirt st. ... den capittel [ende pastor] van Breda

met 33 stuijvers en 4 ort st. ... den capellane van Breda met 21 stuijvers en 1 1/2 ort stuijver

erfchijns den Gasthuijse van Breda met 1 1/2 stuijver en 2 oirt st. erfchijns. Den baghine van

Breda ende met sheren chijnse is erfelic uutgaen. Ende met noch sone ganen enen den gulden

erfchijns die men betaelt met 4 Rijns gulden ende 4 stuijvers erfchijns. Der heer Jacop

Alaertszone priester tot Etten heffende is met noch 6 goud Rijns gr. erfchijns (dene betaelt met

20 of kopij oft karolus stuijvers voer elcken Rijnsgulden beloopen alsoo 8 Rijnsgulden ...)

omzettende erfchijns die Michiel proost tot Antwerpen heffende is met noch 3 Rijnsgulden en 4

stuijvers der ende Laureijs Direckszoon specialijck heffende is op een derdendeel vanden half

huijsinge en erfenisse [ende met sheeren chijns] daer oic al jaerlicx uutgaen ende dat dese

huijsinge ende erfenisse medepant ende bij[mede]pant bleve sulle ic met verwaren datmen der

voirschreven somme gouden arnolden (=Arnoldusgulden 15de eeuw) gulden erfchijns en der

voirschreven 6 gouden Rijnsgulden erfchijns ende oic die 3 Rijnsgulden en 4 stuijvers erfchijns

voirschreven altijt losse ende afquijte mogen elcken penninck erfchijns met 16 der geliken

penninge eens te geve ende niet verschene of ..ise. Ende oft men bevonde dat die selve chijnsen

ter lossinge stonden met paijmente oft penninge grote tot zwaerder laste dan den penninck 16 na

der valuane biden gelde nu ter tijt op dander erfchijns heur loop hebbende dat sal der

voirschreven Ghijsbrecht den voirschreven heer Jan ende sine nacomelingen oprechte ende

verijchelen. Welcke vercofte huijsinge ende erfenissen voirschreven der voirgenoemden

Ghijsbrecht van Rijel als voir twee derdendelen groot hadde trans ijaar Gielis Buijsen [welcke]

huijsinge der de selve met recht opgevende hadde na uutwijse der scepenbrieve daer af sijnde

ende 2 derdendeel vanden selver huijsinge ende erfenisse was den selven Ghijsbrechts aen

geerfdeelt tegens sijne kijnderen na doode van Lijsbeth wijlen [heer] der ..... meester Henricx

van Etten natuerlike dochter sijn huijsfrouwe was gelijck alst blijcke bij ander certificeren met

7

scepen segele van Etten besegule der onser selver Ghijsbrechts thoinde gevest actum anno 1508

13 dage in septembri

Idem scabini heer Jan Borchman priester ende canonick tot Breda met Jan de Ledighe sine

voight zo kende ende lijde voir hi ende sijn naec. dat verwaert is.

SAB, R417 f.44

Allen den ghenen die de onse teghenwoirdighe letteren zullen sien ende hoeren lesen. Ende

handerlinghe den eerbaren wijse ende voirsienighen heeren Schoutet Borgemeesteren Scepen in

lant van stadt van Breda onser gheminden bruden saluut.

Wij Lauwaert van Kondelaer en Adriaen Anthonis Carp sone scepen tot Etten bekennen en

certificeren waerachtich sijnde ende elcx van ons bijsunder opten eede onser officien dat voir

ons ghecomen sijn in hoeren eijghen propere personen en tot wie oft dae verscheije stonden ,Jan

Ghijbrechtszone voir hem selve, ende Hadewich Gijsbrechtsdochter met Cornelis Jacobss haren

gecozen voight haer gegeve metten rechte voir haer selve, ende

Coendegont Ghijsbrechtsdochter met Willem Thomss haren gecozen voight haer gegeven

metten rechte voir haer selven ende Maria Ghijsbrechts dochter onse Henric Cornelis der Vrome

zone haren gecozen voight haer gegeven metten recht voir haer selve. Ende Adriaen vanden Put

als voight van Orts voirschreven Ghijsbrechts van Riel wittighe en onmondighe kijnder

onbejaert sijnde die de selve Ghijsbrecht voirschreven wile hadde bij Elisabeth heer Henrics

vander Avoert priester natuerlike dochter desselffs Ghijsbrechts van Riel wittighe wijfs was en

Willem Thomss als defender vanden kijnder te weten van Cornelia, Gherraert, Jasperistus ende

Henricus welcke voight en toesiender voorschreven die voorscherven welkijnder hier inne

gekomen te vervanghen. Bekenne en lijden gesamenderhant en om te scheijden dat Ghijsbrecht

van Rijel nu ter tijt coster tot Etten hoeren vader in rechter erfdeilinghen tegens hen wittelic

geerfdeelt nu nae doode Elisabeth hoer moeder op alsulcke aenpaerte en gedeelte van alsulcke

huijsinghe mette gronde metten hove en met hoere toebehoirte staende bijnnen die stadt van

Breda als heer Henric vander Avoort priester uutgestorven is ende elc van hen alsoe die als sij

daer inne gerecht sijn welke voorschreven aenpaert en gedeelt vander huijsinghe met gronde en

mette hove en toebehoirte voorschreven de voorschreven Ghijsbrecht kijnder aengecomen bij

tijtule van testamente als wij verstonden. Ende die voorschreven Ghijsbrechts bejaerde kijnder

[den] voirschreven hem scheijen dander met horen voighden ende die voirschreven voight en

8

toesinder van der voirschreven Ghijsbrechts onbejaerde kijnder. Bekenne dat sij tegens den

voorschreven Ghijsbrechts hoeren vader vander voorschreven huijsinge mette hove ende

toebehoirten wel verlijet vermecht en gegoet sijn met anderen goeden daer sij mede vreden sijn

ende sij som daer af bericht. Bekennende voorts dat sij geen actie rechten noch toeseggen meer

en hebbe noch en behoude nu noch nijmermeer totten voorschreven huijsinghe des toirconden

ende daer waerheijt getuegenisse te geve soe hebben wij scepen voirgenoemt onse regulen hier

onder opt spaens des selver heren gedruct alentlijck gedaen int jaer ons (heren) anno 1508 vier

daghen in meije nae schrive Choofs van Ludichen.

9

1.2 Overzicht van eigenaren en bewoners (ca. 1380-2000) Pondboeknummer 692 Wijknummer C312 Kadastraalnummer A1038 Adres Visserstraat 31/33 Naam Drije Mooren (vanaf 1626) later ook: Mooren Cijnzen Begijnhof 1 1/2 gr. vermelding eigenaar (pro:), huurder (hu:), inwoner (inw:) c. 1380 Noyt van den Ele: daer Noyt van den Ele ute versterf. (THG313) c. 1400 Jan de Bont is getrouwd met Mechteld Baijs (van Mechteld Bays weghen (THG

313) 1415 Jan Meijkenbroec (CBM 042) 1427 Jacob van Meijkenbroec (BCR131/ THG313) ca. 1450 Heijn Denijs = Hendrick Mercelis Deniszoon den Wagemaker (THG 313) nadien is het perceel opgedeeld en hebben de volgende personen elk een deel: voor 1500 Heer Henric van Etten heeft een huijs en erve (R415 f.50v) 1500 Heer Florijs Thielemans verkoopt heer Henric van Etten een hofstad ende erve

met huer toebehoorten alsoe groot ende cleijn alst gelegen is inde Visscherstrate gelegen neve des voirschreven heer Henricx huijs ende erve op deen side ende de stege op dander side streckende vande straten voir achter uut alsoo verre als de voirschreven heer Henricx huijs gemetst is gelijc aldaer nu afgepaelt is tot [dat voirs heer Florijs hofstad ende erve] Bouden Ghijsbrechts hofstad ende erve toe.(R415 f.50v)

1492 Jan Jorijszone huijs aen de veste; Stadsrekening 1493 f.97. 1500 Jan Jorijszone 12.000 tegelen die hij verdect heeft op zijn huijs aen de Veste 8

Rgl 8 st; Stadsrekening 1500 f.97 zie ook: Jan Jorijszone (R415 f.51) 1500 Heer Florijs Thielmanszone priester met Jan de Ledighe sijne voight, heeft

vercoft Bouden Ghijsbrechtssone een hofstad ende erve also groot ende cleijn also gelegen is inde Visscherstrate metten erfwege totter stadveste toe, neve heer Henrick van Etten priester ende canonick tot Breda erve oestwaerts en suijtwaerts ende de stege noortwaerts streckende van heer Henricx voirschreven [hofstad ende] erve aen Jan Jorijszone huijs ende erve toe. (R415 f.51)

10

1504 Henric Wagemaker verkoopt een cijns op sijn huijs ende erve, erfwege totter stadsvesten toe, neve heer Henric van Etten oostwaerts ende suijtwaerts ende de stege noortwaerts streckende van heer Henric (van Etten) erve aen Jan Jorijsz huijs ende erve was (R416 f.37v)

(derdendeel van een huijse en erve dat Heer Adriaen van den Avoirt toebehoirde) 1504 Elisabeth, natuerlike dochter van Henric van Etten, getrouwd met Ghijsbrecht

van Rijel (coster te Etten) 1508 Her Johannis Borchmans priester en cannonick (R417 f.43) 1532 Gielis Brienincx alias Borchmans priester (R437 f.97v) 1540 betaelt heeren Gielis Borchmans priester voir gruen leyen op syn huys 2 vyercant

hooch voert dat vyerdalf roeden dacx heeft 15 Rgl. 15 st. (Str.1540 f.38) 1558 Gilis Borchmans eygen 3 rgl. (10e pen.)(H.1910b f.56v) 1564 Mr. Gielis Brienincx (R469 f.39) 1566 Willem de Bye Philipszone & Mr. Servaes Schilders lantdeken van het consilium

van Beek (R472 f.94 ev.) 1567 Willem de Bye Philipszone (R472 f.94 ev.) 1574 Henrich Jansz van Mer (R478 f.105) 1580 Henrick Jans van Mer (H.1912) c.1581 Henrich Jansz van Mer erffgen. (R495 f.215) 1590 Henrich Janss van Meijr erffgen. (H.1913 f.74) huerman: Maeijken Peeters 1594 Joachim van Mer (R495 f.215) 1597 Henrich Janss van Meer erffgen. (H.1914 f.73v) hu: Macousine 1611 Marie Peeters alias Massij die men noempt Ma Cousine (R510 f.87-87v) 1622 Marie Ma Cousine schoolvrouwe pro ende inw Aert van Stockum mede inw Jacop Pauwels huer van een voorcamer (H.1915 f.112v) Cornelis Eertrijck Janneken Jansdochter Corneliss 1626 pro: Grote Kerk & Tafel H.Geest 1626 levenslang vruchtgebruik: Govaert Jansz de Brouwer van Oirschot en Yken Aert

Lambrechts dochter van Neten 1649 hu: Henric van Esch alias Croon en Anneken Caspar Fonck 1658 hu: Cornelis Willemsz Smolders 1659 hu: Pieter de Ringere en Johanna van Harter 1666 hu: Jacobus van Beeck en Elisabeth Bernaert van Leuven 1670 hu: Nicolaes Thomas van Dijck

11

1675 hu: Jan Hessels en Ienneken Anthonis Teulinghs (1682) later Paulus Schipmakers

1703 pro: Marinus van Ghils 1704 D'heer majoor Lavinge weduwe voor een half jaer medeinw: de wed. van Os 1709 Thomas Zeemans, (Wilhelmina) Crillaerts, Joff. Walraven 1712 Marinus van Gils Mr. Timmerman van syne 2 huysen eertijds geweest zijnde een

huis en overmaakt genaamd de 3 mooren (SAB IV-19-74 f.48v) 1713 Mamosel Lerion [Van Bovenkant, Clarion] leedig gestaen 1719 Jacobus van Gheert 1724 pro: Floris van Gils (R581 f.154) 1724 Adriaen de Bruijn, Hendrik Vertholen, Frederic George Musculus 1738 wed. Pieter Guenellon (1744 1/2 jaer) 1741 Commies van Nommer, wed. Daguas, Capt. Larivaire 1747 Militair, wed. Ophall 1752 d'heer De More, Joff. van Gulick, Pieter Dycklander vertrijcken 1757/1758 leedig 1760 mede inw: wed. Berick 1764 inw: militair 1771 leedig het een huijs 1772 inw: 1/2 jaer het een huijs 1773 inw: makertier en Joff. Jantran 1787 modo: Arnoldus Nelst (+1801) 1786-1801 Majoor Richart 1802 modo: de kinderen van Anna Maria Appolonia Nelst, huisvrouw van Claudius

Raphael van Hal 1802 pro: Claudius Raphael van Hal (N1065 akte 63) 1806 kinderen C.R. van Hal, inwoner: J. Reichardt, schrijnwerker (I-1a-

1933/1988a,21) 1808 Jacob Friedrich Reichardt, schrijnwerker (I-1a-1988b f.83) 1811 Char. Fr. Richart, ebenist (= schrijnwerker in ebbehout) (I-2-47) 1821 Wilhelmina de Vos, breijdster, Nicolaes de Vos, Bernardus van der Hoff,

metselaar (G), Petronella Leijten, huisvr, kinderen: Petronella, Johanna, naaijster, Cornelis; Antonetta van Maren (Oosterwijk), keukenmeid, Bartte Marijnen (Boxtel), koperslager (RK)

1824 Johanna Stevens wed. Moonen, kinderschool, Antonius Stevens (20), kleermaker, Nicolaas Spruitmans (49) (Brussel), steenhouwer, Agnes Bemon (Alost), kind: Augustina (Oosterhout)

1825 N. Spruitman, steenhouwer (I-3/4-2634)

12

1829 pro: Arnoldus Johannes van Hal (N1401 nr. 97) 1829 Catharina Speekenbrink wed. J.S. Kuijpers (37) (Oosterhout), kinderschool,

kinderen: Petronella (10), Johannes Simon (7), Koenraad (5), Wilhelmina (3), Hendrikus (1), Petronella Cornelia (25), zonder beroep (RK)

1839 2 families: Johannes Vermeulen (27), timmerman, Petronella Plak (37) (Bodegraven), kinderen: Johanna (3), Wilhelmus (1); Elisabeth Vervueren(10) (Ouwekerk), Cornelis Fak (59) (Oosterhout), schipper, Cornelis Oost (59), Jacobus Fak (19), boekbinder, Alberdina (17) (RK)

1840 L. Kuijten, paruikmaker (I-3/4-2647) 1845 A.G.E. van Daasdonk, kleermaker (I-3/4-2652) 1850 J. Vermeulen, timmerman (I-3/4-2657) 1848-60 Johannes Vermeulen (1812), timmerman tot 1857 naar Antwerpen, Johannes

Derks (1802 Ginneken) sterft 30-8-1854, Johannes Vermeulen (1836) sterft 13-3-1855

1860-68 Ludovicus Kuijten (1811), sigarenmaker, Johanna Gevers (1811) kinderen: Johanna (1842), Maria (1843), Franciscus (1846), Anna (1835), dienstmeid kwam in 1842 uit Bergen op Zoom en vertrekt in 1843 naar Antwerpen RK

1855 B. de Jongh, huisschilder, glazenmaker (I-3/4-2662) 1860-68 Bernardus de Jongh (1823) verwer, Anna Vermeeren (1820 Princenhage),

kinderen: Wilhelmina (1851), Maria (1856), Anna (1858), Adriana (1861) 1870-74 Andries de Ruyter (1825), verwer en glazenzetter (ook huisschilder I-3/4-2677),

Cornelia Buijs (1820), kinderen: Johanna (1857), Antonius (1858), Andrea (1862), Bernardus (1868), Theodorus (1871-72)

1875 A. Ribbens, machinist bij de staatsspoorwegen (I-3/4-2682) 1875-78 Martien Uitdewilligen (1874 Steenbergen), veldwacht, Petronella Verheijen

(1846 Chaam) in 1878 naar Ginneken 1876-79 Johannes Keller (1843 Gorinchem) oppasser, Johanna Badde (1841), kinderen:

Adrianus (1876), Henri (1878) uit Den Haag 1877 pro: Josephus Antonius Johannes Wenceslaus van Hal (II-25-101 e.v.) 1880 Jacobus Schoenmakers (1847) smid, Johanna de Jongh (1849 Tilburg), kinderen:

Petrus (1872), Maria (1879), Jacobus de Roij (1856 Oudenbosch) timmerman, dochter Johanna (1884)

1880 J. de Jong-Schoenmakers, mutsenmaakster en waschter (I-3/4-2687) 1883 Francisca van Zijl wed. Van der Laan (1851), kinderen: Engelbertus van der

Laan (1881 Amsterdam), Helena (1882 id.), Cornelia (1889) 1880 Jacobus Kuiper (1835 Wildevant), arbeider, Jacoba van der Jagt (1836

Oudenbosch), kinderen: Jacoba (1871 Utrecht), Hendrikus (1873), Antje (1877), Adriana (1881-82)

1883 A. van Woerkens ?

13

1890 Jacobus Dolné (1837), schoenmaker Johanna Verhaast 1843 Rijsbergen), kinderen: Adrianus (1870) smid, Johanna (1872), Maria (1874), Hendrik (1877),

Jacobus (1879), Johannes (1882), Cornelia (1884) 1890 Adrianus van de Corput (1808 Utrecht-93), Hendrik van Buuren (1872)

geemployeerde afd. Steenfabriek 'de voorzorg' 1913 pro: Petrus van den Biggelaar (II-25-131 4298.2) 1913 Rolluikenfabriek Van der Velden vraagt op 17 maart 1913 een

hinderwetvergunning aan op een gasmotor 10 pk (II-25 OW 729-72 h2) 1922 pro: Rolluikenfabriek G. van der Velden (II-25-131 5856.2 en 7070.1) 1952 pro: Drukkerij Zwueste (II-25 14639.2) 1953 pro: Brabantse Blouse Industrie n.v. (II-25 15040.2) 1960 pro: Gemeente Breda (II-25 4364.5762) 1960 Theaterkledingverhuur Bruijn-Claus 1968 Firma De Bruyn-Claus 1975 Firma De Bruyn-Claus, costumiere grimeurs 1983 Eloi Koreman - Stichting De Drie Moren start restauratie 1990 Eloi Koreman - Hein Koreman 1991 Eloi Koreman, Conita Vermeulen, Isaac 1992 id. Arin 1994 pro: Stichting de Drie Moren 1998 id. Clara

14

2 Testamenten van bewoners 2.1 Testament van Marie Peeters alias Massij die men noempt Macousine (1626) SAB N38 f.33-34v Copie of administratie vanden testamente van Maria Peeters alias Massij die men noemde Ma Cousine en besloten forme gemaeckt Inden name ons heeren Amen condich zij ende kennelijck eenen ijegelijken dat ick Maria Peeters Massij die men moempt Ma Cousine aenmerckend des levens onsekersheijt die nijet sekerder dan die doot, ende nijet onsekerder dan de ure der selver en hebben, ende begeerende daeromme vande goeden mij bij God almachtich op deser aerden goedertierlijck verleent te disponeren ende ordonnieren voor ende aleer ick bijde doot verrast oft voorcomen werden met wel beraeden samen, ende uuijt mijnen vrijen eijgen wille nijet hijer toe verbeijt of gepersuadeert van ijemanden mijn testament ende mijnen uittersten wille gemaeckt geordonneert ende gesloten hebben maecke, ordonnere ende sluijte miets desen in formen ande manieren hijer naer volgende. Inden ijersten bevele ende opoffere mijne arme siele der gronden ofer genaden ende bermherticheijt Gods, Maria, sijne lieve moeder ende aller Gods als lieven heijligen. Dien ick bidde dat zij den almogenden heere voor mij willen bidden. Ende mijn sondich lichaem der gewijden aerden als zij beijde ut dese catijnge1 werelt scheijden Amen, Begeere mijn lichaem begraven te hebben inde Groote Kercke alhier binnen Breda voor Ste.Barbara altaer. Item dat men mij sal naedoen ende houden een eerlijcke utvaert inde voorschreven kercke. De misse gesongen in musicq oft slechten sanck naer goetducken. Met twee XXX voor ijder misse eenen schelling. Ende dese twee XXX zal men terstont beginnen naer mijn doot van twee godvruchtige mannen opt arden2.

1 catijnge = ellendige

15

Item dat men tot het wassche licht zal gebruijcken XXV Rijnsgulden oft zoveel wasch alst behoort met vijer tortsen ende totte dragers van mijn lichaem cathelicque persoonen eest doenlijck. Ende dat men zal houden een vrolijcke maeltijt naer mijn begraeffenisse. Daertoe roepende den genen met oft op mijn begraeffenisse inden rouwe gegaen hebbende metten draegers, Item dat men utdeelen zal op mijne begraeffenisse in gebacken brood vijer veertelen rogs ende om vijer oft vijff Rijns gulden een witten oft terwen broot. Item begeere dat men eeuwelijck zal te branden setten den rueten keersse voor het H.Sacrament onder de metten ende het loff van den ijersten novembers totten lesten februarij ende te laten branden alzoo lange als de metten ende het loff duert . Dese keersse te setten tegen over sPrincen choor3 vuer dese zijde inden pant4. Daer vooren besettende hondert Rijnsgulden eens. Item dat men ter stont naer mijn doot zal lesen drije gulden === misse van relirieuse oorde waer voor men bestellen oft geven zall vier Rijnsgulden eene elcke misse Item besette voor het sielboeck vijftich Rijnsgulden eens, tot eene jaerlijcken rente van drije Rijnsgulden daer van ontfangen zullen den pastore respective inde tijt zijnde van Breda, Haege ende Ghinnicken elck eenen gulden tjaers Item maecke der kercke van Breda een tapijt van thien oft elff ponden grooten Vlaems oft daer omtrent, dewelcke men zal hangen op alle Lieve vrouwen daegen op Ste.Barbaren dach op

2 arden = begraven

3 Dit is waar zich nu het graf van Engelbrecht van Nassau bevindt.

4 pant = vak

16

H.Sacraments dach assentionis dedicationis ende de vijer Hoochtijden Item laete der kercke van Breda drijehondert Rijnsgulden eens aen een altaer te maecken op alsulcke wijse ende houtwerck als dijen tot Ghinneken geweest is met naeme als den pastor der kercke ende executeurs gelieven zall Item legatere aende groote kercke van Breda, ende Marckendael hondert Rijnsgulden eens, te weten elck vijftich tot reparatie Item aende zelve grootte kercke van Breda maecke oock ick een casuijfel van hondert Rijnsgulden eens, Noch aende zelve groote kercke mijn groote silvere schaele Item maecke ende legatere aende kercke vande Haege, drijhondert Rijnsgulden eens om te maecken eenen altaer op alsulcken wijse ende alsulcken houtwerck als dijen te Ghinneken van St.Laurens geweest is. Desen altaer zal genaemt worden den soeten naem Jesus oft Ste.Catharina oft Ste.Anna alzoo den voorschreven pastor ende executeurs gelieven zal, Item legatere aen het clooster van Flaxuas tot Antwerpen een cleet voor den chooraltaer van hondert Rijnsgulden eens, Item laete aende kercke van Meerle vijtich Rijnsgulden eens aende Kercke van Schelt bij Antwerpen oock vijftich Rijnsgulden eens, Aende kercke buijten Rijen oock vijftich Rijnsgulden eens, Ende laete ende maecke den clooster van Clarissen van Bocxtel, den Clarissen van Hoochstraten ende den Minnebroeders tot Herentals elck vijftich tesamen hondert ende vijftich Rijnsguldens eens, Item maecke de vijer biddende orden bijnnen Antwerpen tesamen hondert Rijnsgulden eens, te weten den preeckheeren vrouwen broeders rch.

17

Item maecke aende Capucijnen bijnnen Breda de somme van tweehondert Rijnsgulden eens, Aende Paters van de Societeijt Ghesu vijftich Rijnsgulden eens alles omme voor mijn restatrice orders ende bruederen sullen te bidden, === alle mijne tatereelen die ..ecke der kercke met oft dienstich zijn zullen de executeurs naegenoemt bestellen ende geven aen ende tot zulcken kercke zoo bijnnen Breda, Merckendael als elders daer hen goetduncken ende believen zal, behalven daer van desen is gedisponeert Ende wille dat men alle mijnen huijsraet, coper, ten, lijnwaet, cleederen ende diergelijck zal vercoopen, ende de penningen van dijen uijtreijcken aen ende tot behoeff van alsulcke kercken daert aldermeest van noode wesen ende dexecuteurs voorschreven ordonneren zullen. Den houtwerck als cassen, coetsen, tafelen ende bancken zullen onvercoft blijven totter afflijvicheijt van Yken Aertss ende Govert Janss haeren toecomenden man toe incluis, Behalven mijne daegelijcsche cleederen die ick wille men om Godswille geven zal, Daer zij aldermeest van noode ende best besteet zijn, Item laete ende maecke aende Heijligeest Armen van Breda de hondert Rijnsgulden eens, die ick hebbe ende heffe op Jan Corneliss ende zijn Huijs genaemt D'este op het Ghinnekenseijnd van de montcosten van Janneken zijn dochter die bijmij gewoont ende ter scholen gelegen heeft, Ende de brieven ende bescheijden die ick ten laste van den zelven hebbe, zalmen den rentmeester van armen in handen geven van de penningen te doen affleggen soo haerst als mogelijck is, doch men zal hen niet overvallen maer de lossinge laeten doen als hij daer toe penningen heeft oft tselve geven can, Item laete ende maecke Magriete Maes ende Jan Maes haer broeder ende Jan Martens al mijn neven ende

18

nichte, van een halven oom ende moeye elck vijff ponden Vlaems tesamen vijfthien ponden grooten Vlaems eens, tot een gedenck penninge oft gedenckenisse, daer mede deselve uut alle mijne goeden secluderende5 ende ontervende midts desen Des geleijck secluderende ende exgerenderende alle mijne andere vaderlijcke ende moederlijcke vrienden ende magen ab intestato met sess Rijnsgulden eens van redenen mij moverende, Item laete ende maecke aende dochter van Jan Mertens mijn pete, vijff ponden grooten Vlaems eens, Item enen Cathelijn Jans die mij voor ennigen tijt bewaert heeft twintich Rijnsgulden eens, Aen Lijsken van Tilborch huijsvrouwe van Dielis den backer vijffentwintich Rijnsgulden eens, Ende aen Heijltken van Tilborch voester achthien Rijnsguldens eens, Item laete ende maecke aen Maeijken ende Jan Francois van Montenaken zone ende dochter elck vijftich Rijnsgulden eens, Aen Lijsken natuerlijcken dochter van IJken Aerts vijftich Rijnsgulden eens met een rock ende Lijffken, met twee hemden ende vijer slechte huijven van mijne cleederen ende lijnwaet Aen Cornelis van Eertrijck twee roosennobels6 tot eene gedenckenisse dat hij bij mij gewoont heeft Aen Aert van Stockum mijn silveren schaeltken Aen Aert Frans van Montenaken zone mijn cleijn silveren bekerken met eenen silveren lepel Aen IJken Aertss wedewe van Francoijs van Montenacken laete 5 secluderen = uitsluiten

6 rosennobel = gouden munt

19

ende maecke ick drije Camerijcksche lobben7 met een van mijn rocken die sij kiest met sess dicken huijven met mijn contrefeijtsel ende mijn schilderije van den Cruijsdraeger met mijn silveren copken ende mijnen besten bonte capoot. Ende daertoe nooch een nijew vol roucleet voor heur ende twee heur kijnderen daer mede sij een jaer ende sess wecken rouw over mij draegen Noch laete ende maecke ick aende selven IJken Aertss ende aen Govert Janss, daer mede sij in geloofte van trouwe is, het besit ende gebruijck van mijne huijsinge, hovinge ende toebehoorten inde Visserstrate bijnnen Breda staende, geduerende tot honder beijder ende lanckstlevende sterffdach toe, in tselve te gebruijcken besitten of verhueren tot henner meesten proffijte, mits deselve huijsinge ende toebehoorten in behoorlicke reparatien onderhoudende Inde d'erffelijckheijt van deselve huijsinge ende toebehoorten oft naer der voorschreven IJken en Goverts doot, maecke ende geve ick der kercke van Breda ende den huijsarmen bijnnen Breda, elck voorde helft tot een eeuwich testament. Te ..me deselve te verhueren ende de proffijte te trecken sonder andersins deselve huijsinge te mogen vercoopen of te laten vervallen maer altijt in goede reparatie houden naer behooren van dack, mueren ende anderssins alzoo lange als Breda sal wesen ende het huijs, het huijs sal wesen overmits mij dat alsoo belieft. Ende tot dijen eijnde belastende den rentmeester die tot d'administratie gestelt sal worden daer op goede ooge ende toesicht te nemen ende houden mits dat deselve rentmeester daer van hebben ende geniete behoorlijcken salaris, Ende noch laete ende maecke ick aende voornoemde IJken Aertss oft bij haere afflijvicheijt haeren kijnderen de somme van achthondert Rijnsgulden eens, Daer mede ick deselve verclaere houde ende nominere voor mijn erffgenaem onder conditie ende geloofte bijde selve IJken aen mij gedaen, dat sij daer mede ende mette voorgaende legaeten aen haer ende

7 lob = geplooide neerhangende halskraag of manchet

20

heuren kijnderen gedaen, haer te vreden houden sal moeten sonder ijet meer van mijne nae te laeten goeden te mogen eijsschen oft pretenderen nijet tegenstaende de geschreven landrechten oft costumen contrarie medebrengen, die ick verstae ende willen dat ten regard van mijne legaten (meest penningen ofte godvruchtige legaten sijnde) in desen egeen plaetse en sullen grijpen maer deselve geschreven landrechten ende costumen derogerende bij expres bij desen, Ende soo de voorschreven IJken oft heure kijnderen tegen dese mijne wille ende begeerte, nijet deden oft pooghden te doen tsij in rechte oft daer uijten ende haer nijet te bieden en hielden soo verclaere ick de voorschreven institutie te renoceren ende wederroepe bij desen. Ende indijen gevalle deselve achthondert Rijnsgulden eens laetende ende maeckende aenden huijsarmen bijnnen Breda, Ende wille ende begeere voorts datt (alletgene ende alsoo voorschreven, voldaen ende naer gecomen sijnde van den gereeden gelde) de uijstaende obligatien ende voorder gereet gelt bij mij naegelaeten wordende ende over ende uijtgereijckt ende gegeven sal worden aen arme kercken ende huijsarmen, soo bijnnen Breda als opte dorpen hijer ontrent met ponden tsij sess, acht, thien ponden oft min oft meer naer discrete ende goetduncken van mijnen executeurs naer genaemt Voorder wille oock datt alle andere legaeten ende ordonnantien die ick onder mijn hantschrift oft voor twee getuijgen maecken oft ordonneren sal van alsulcken effecte ende weerde wesen sullen al oft die in desen mijnen testamente waeren geinfereert ende verhaelt Ende oft mijne twee neven ende nichte hijer bovengenoemt het tegen desen wilden seggen oft prentelen soo laete ende maecke ick deselve allienlijck eenen schelling eens, ende beorder van hen legaet voorschreven aenden huijsarmen bijnnen Breda, Protesteren voor God ende alle sijn heijligen ende voor alle

21

meischen dat ick valselijck van eenige quade tongen sijns ge- logen ende beticht dat ick mij met eenen corporael (tot mijnen huijse weijnich tijt gelogeert hebbende) uijtgaen soude hebben ende verclaere dat hij noch ijemant anders ter werelt mijnen heeft bekent maer mett wille ende daet noch maecht ben ende sterve voor God den welcken ick mijnen maechdom opgeoffert hebbe van mijnen twaelff jaeren aff ende tot nu toe ende oock gebleven Ende op dat dit mijn testament wel ende behoorlijcken executere gestelt ende naer mijn wil ende begeerte volbaert werde, soo hebbe ick tot executeren van desen mijnen testamente genomineert ende vercoren d'eersame Niclaes Henrick Kegelers ende Jan Aerts Rietmaeckers opte selve hertgrondelijcke verseeckerende eede biddende, den selven last te willen aennemen ende volbaeren8 op behoorlijcken salaris dat extraordinaris bij hen tot heure en gene discretie te tauxeren Allentgene voorschreven is verclaert ick te wesen mijn testament ende mijnen uttersten wille den welcken ick wille ende begeere dat sal subsisteren ende van weerden sijn in alder veugen soo als tselve alderbest bestaen ende bondich wesen mach tsij uijt cracht van testament, codicille donatie oft ghifte ter cause van den doot oft anderssins soo 't selven best vermach. Nijet tegen staende ennige solemniteijten dije men nae recht schuldich waere te onderhouden hijer geomitteert waeren oft ennige geschreven landrechten of costuumen ter contrarien die ick in dese bij expres der ogere ende cassere. Behouden mij volcomen macht van wederroepen verminderen ende hermaecken ende aff ende toe te doen naer mijn gelieven toirconden dese bij mij geteeckent in Breda den XVen januarij XVI C sessentwintich Ende was indergeteeckent Matie Peeters alias Massij In dorso oft opt buijtenblatt stont geschreven aldus Ten daege ondergeschreven is gecomparieert in proprien persoon deerbare Maria Peeters Massi die men noempt Ma Cousine sieckelijck nae den lichaem. In eenen stoel bijde vijere sittende nochtans perfectelijck spreeckende ende haere samentlijcke memorie ende

8 volbaeren = toestemmen

22

verstandt over al wel machtich soot bleeck. Ende verclaerende tgene in desen papieren besloten is oft geschreven staet bij haer ondergeschreven ende geteeckent soo sij seijde en bekende. Ende bijmij notaris met mijnen cachette9 theuren versoecke toegesegelt sijnde. Dat tselve is heur testament ende heuren uttersten wille den welcken sij wilt ende begeert dat sall subsisteren effect sorteren ende van crachten ende machten wesen tsij nae recht van solemnelen testamente, codicille, donatie causa mortis oft andersins soo een eijgelijcx overlijdende tesamen alrebest bestaen ende valideren mach nijet tegenstaende ennige gerequireerde solemniteijten in dese waeren gecomitteert ofte ennige geschreven oft landtrechten ten contraren behouden haer macht van wederroepen ende veranderen oft ende toe te doen nae heur gelieven, versoeckende hijer aff dese acte oft superscriptie. Actium ten woonhuijse der testace den XVIIIen februarij anno XVI sessentwintich ten presentien van deersame Peeters Daem Leijten ende Cornelis Adriaen Beers borgeren in Breda als getuijgen. Ende van mij Jan Naggers als openbaer notaris tselve wettelijck stipulerende ende form ende onder geteeckent. Ende was ondergetheeckent J. Naggers Marie Peeters alias Massi Peeter Daem Leijten, ende Cornelis Adriaenss Beens. Ende was oock tot dese plaets en toegesegelt geweest in lacke. Noch staet in dorso oft opt buijtenblat voorschreven. Dit testament noch behoorlijck toegesegelt sijnde is geopent den XXIIII meerte anno XVI C sessentwintich ter presentie van heer ende meester Jacob Vrancx pastor van Breda ende Haege Niclaes Kegelers Jan Aertss Riermaeckers ende Jan van Dennen ende mij notaris dese toirconden ondergeteeckent hebben. Ende was ondergeteeckent J.Naggers Jac. Vrancx pastor, Claes Kegelers, Jan Aert Rietmaeckers ende Jan Hendricx van Dennen Accorderen de bevonden met d'oiginael ondergethekende gesubscribeert ende besegelt als voor naer collatie jegens gedaen. Bij mij openbaer notaris bijnnen Breda ondergethekende desen XXVen september XVI C sessentwintich J.Naggers

9 cachette = stempel

23

2.2 Testament van Pieter de Ringere en Ienneken van Hartel 27 januari 1666 SAB N198 f.32v In den name ons Heeren Amen Bijden innehoude van desen openbaere instrumente van testamente zij condt ende kennen dat op huijden date hier onder geteeckent voor mij Paulus van Heusden openbaer notaris en de getuijgen naergenoemt in eijgene persoonen sijn gecompareert den eersamen Pieter de Ringere borger alhier ende Ienneken van Hartel echte luijden mij notaris ende getuijgen wel bekent, den voorschreven Pieter de Ringere sieck naden lichaeme te bedde liggende ende voornoemde Ienneken van Hartel gesont gaende ende staende, beijde haere sinnen verstande ende spraecke wel machtich ende gebruijckende soo int passeren deses opentlijck weecke de welcke overdenckende de broosheijt ende .rteijt des menschen leven die niet sekerder en hebben als de doot ende niet onsekerder als de ure des selver hebben niet willen scheijde van deser werelt sonder alvoren vande tijtelen goederen hun bij Godt almachtich op deser aerde verleent den die hij hun door sijnen milden zegen noch soude mogen comen te verleenen gedisponeert te hebben. Hebben daeromme met rijpe deliberatie onbedwongen off onverleijt d'een van d'ander off van imant anders soo sij verclaerden gemaeckt geordonneert ende gesloten, maecken ordonneren en sluijten aldus desen hun testament en uijtersten wille in voegen en manieren hier naer volgende, eerst ende vooral betalen de testateuren hunne sielen soo wanneer die uijt hunne sterffelijcken lichaemen sullen comen te scheijden der genadeloose genade en barmherticheijt Godts en hunne doode lichaemen eene eerlijcke en christelijke begraeffenisse ende nu comende ter dispostie vanden voorschreven hunne goederen hebben de testateuren uijt sonderlingh lieff gunste ende affectie die sij luijden tot malcanderen sijn dragende d'een den anderen naemntlijck den eerststervende den langstlevende genomineert ende geinstitueert tot sijnen off haeren eenigen ende universelen erffgenaem te allen de goederen soo haestelijck als erffelijcke actien schulden en crediten, gelt, gout silver gemunt ende ongemunt egeene gereserveert off uijtgesondert waer die gelegen sijn off bevonden souden mogen worden === die den eerst stervenden cost en naer laeten sal omme daer mede bij de langstlevende te werden gedaen sijn off haeren eijgen vrijen wille en geliefe sonder imant tegen seggen op last dat de langstlevende gehouden blijft te betaelen de lastige schulden van het sterffhuijs ende de kinderen die ten tijde van het overlijden

24

van eerststervende sullen in leven sijn [.............] [ende] te alimineren ende op te brengen tot hunnen mondige dage houwelijcken off anderen geapprobeerden state laetende de selve middertijt leeren lesen ende schrijven en een goet ambacht off hantwerck daer toe sij out en bequam sullen bevonden worden ende totten voorschreven ouderdom gecomen sijnde sle den langst levende boven de voorschreven gedaene alimentatie ende opvoeding aen de selve kinderen gesamentlijck uijt reijcken ende laeten volgen de somme van 200 Rijns gulden === ende dat in voldoeninge vande legitime porties de kinderen inde goederen haeren ouderen naer rechten competerende met welcke 200 gulden en te doene alimentatie de testateuren verclaeren dat haere kinderen voor haere legitime portie genochsaem sullen wesen voldaen, verclaren voorts de testateuren d'eerst stervende den langstlevende te nomineren en te stellen tot voight off voighdesse over hunne kinderen, met macht omme noch soodanige vooghden te astumaren als den langstlevende goet duncken ende gelieven sal secluderen derhalven de weescamer ende oppervoighden deser stadt behoudelijck nochtans hun respect instituerende alsoo de testateuren malcanderen tot erffgenaem ende hunne kinderen inde legitime portie als voor met volcomen recht van institutie tgene voorschreven is verclaeren de testateuren te wesen haer testament ende al en sijn alle ende Aldus gedaen ende gepasseert ten woonhuijse van testateuren inde Drije Moren alhier den 27 januarij 1666 in presentie van Jeurien Becker backer ende Jan Hessels beijde borgers deser stede als getuijgen Acte Pieter de Ringere Ienneken van Hartel Juergen Beker Jan Hessels Quod attestor P van Heusden present notaris

25

3. Weeskamerrekening van Yken Aert van Neten (1650-1655) SAB II-1, inv.nr. 1080 Reeckeninge bewijse ende religua, die voor weesmeesteren in Breda doende ende overgevende is, Anthonij Cornelis Knollaerts. Vanden ontfangk ende uuijtgeven bij hem inden naeme ende van- wegen Claes Aertssen van Neten tot Geertruijdenberghe, overleden sijn behoudt haer als voocht ende quirator bij weesmeesteren voorschreven, geordonneert oft gestelt, van oft over Iken Aertssen van Neten, sijns Niclaessen suster, blindt. Ende alsoo nijet machtich van heuren goeden te regeren, weduwe lest mael van 's wijlen Govert Janssen de Brouwer was inde Drije Moren, over deselve Iken ende heure goeden == gehadt ende gedaen, tsedert den 24e september 1650 als wanneer bij den selven Nicolaes van Neten ende Knollaerts ten Weescamer alhijer”• reeckeninge is overgegeven ende gesloten, daer op dese is vervolgende, ende ijerst Ontfanck Inden ijersten wert bij het slodt vande reeckeninge geseijdt dat vande vierhondert sessen 't sestich Rijnsguldens achthien stuijvers twee oort, die de rendant aldaer als meer ontfanghen dan uuijtgegeven schuldich is gebleven intrest soude loopen tegens vijff Rijnsguldens 's jaers van 't hondert voor == het ijerste jaer te verschijnen den ijersten october 1651 die hijer alsoo soude bereckent worden, maer vermids desselven op den 15 den september 1651 bij kennisse vande weesmeesteren aende voorschreven Iken tot heuren noodighe dienst heeft betaelt ende overgetelt als opt slodt der voorschreven reeckeninge blijckt de oneffen sessen 't sestich Rijnsguldens achtien stuijvers

twee oort, soo ende is daervan aldaer ten laste vanden rendant maer suijver gebleven, de vijer hondert Rijnsguldens. Daervan alhijer in ontfanck connen de intresten verschenen den ijersten october 1651, 1652 ende 1653 beloopende tesaemen de somme van 't sestich Rijnsguldens LX Rgl Item de meubele goeden inde voorschreven reeckeninge folio 4 recto et verso gespecificeert ende bij de voorschreven Iken Aerts geberuijckt wordende, En heeft de rendant nijet te verantwoorden Memorie. Noch oock vande uuijtgeborchde schulden over verteirde gelagen vande voornoemde Iken Aerts van Neten, daer van de twee schultboecken den 26en october 1650 ter weescamer aen Maria haere dochter sijn overgelevert, om de onbe- taelde schulden te maenen ende daer aff te verantwoorden als inde voorgaende reeckeninge folio 6 verso. Memorie Jan Gielis van Neten hadde bij sijnen testamente aen Iken Aerts sijne nichte gelegateerd de somme van vijftich Rijnsguldens, die den rendant van den advocaet Cools ende den notaris Jan Henrick Dijrven als executeurs van sijnen testamente ontfanghen heef, dan overmidts bij liquidatie ende reeckeninge kan sijns van Netens boedel is bevonden dat midts de schulden ende veele legata- risen de selve legaten buijten over ende penningen, ofte middelen nijet en sijn off en connen gevonden oft betaelt worden maer dat ider opten gulden heeft moeten gemissen 6 stuijvers 1 oort beloopende over de 50 Rijnsguldens 15 ponden 12 stuijvers 2 oort die de rendant heeft moeten restitueren. Soo en is daer aff maer suijver voor Iken Aerts gebleven volgens de verclaeringe vande voornoemde notaris Dijrven de somme van 34 ponden 7 stuijvers 2 oort die hier alsoo in ontfangk

2

commen [34 Rgl 7 st 11//] == Ontfanck van 't huijs de Drije Moren inde Visscherstraet daervan de voornoemde Iken Aerts van Neten, haer leven lanck gedurende de blaelingen vruchtgebruik, rente oft huere is competerende. Tvoorschreven huijs ende erve met sijn toebehoorte, dat wijlen Maria Macosine bij heuren testamente aende voorschreven Iken Aerts van Neten heur leven langh in tochten ghe- maeckt ende gelaten heeft, en volgens de huercedulle vanden 16 julij 1645 voor den notaris Jan Hendrick Dijrven ende getuijgen gepasseert, ende de voorgaende reeckeninge folio IX verhuert is aen Henrick van Esch alias Croon, den termijn van sess == jaeren langh gedurende. Ingegaen sijnde den ijersten augustij 1649 ende ten selven dage inden jaere van 1655 wederom uuijt gaende, elck iaer om ende voor hondert ende viertich Rijnsgulden, metten vier- endeel iaers te betaelen, op conditie dat den heurder bovendien jaerlijcx tsijnen last ende sonder corten t'voorschreven huijs in nootelijcke reparatie moet onderhouden. Ende de renten daer op uuijtgaende ter somme van 40 Rijnsgulden siaers oock tsijnen last sonder corten te betaelen ende waer van inde voorschreven reckeninge folio XV in ontfanck gereckent sijn, de ijerste drije vier- endeel hueren vervallen == 1 meije 1650 daer van tijde ontfangen het vier- endeel of drije maenden hueren tot 35 Rijnsgulden vervallen prima augustij 1650 ende de gehele of volle jaeren hueren vervallen prima augustij 1651, 1652 ende 1653

behoudelijck dat den voorschreven Henrick van Esch aen het halff jaer hueren vervallen 1 augustij 1651 gecort ende ingehouden heeft voor de helft van het ver- nijewen ende opmaecken van eenen oude vervallen muer inde perdenstal, de somme van 20 Rijnsgulden ende daer aff de andere helft bij Crijn Janssen merckschipper op Amsterdam ende Jacop Wouters van Rijckevorssel quitantie qua tesaemen is betaelt soo dat de rendant vande voorschreven drije iaeren ende drije maenden huere maer suijver en heeft ontfangen dese uuijtgetogen somme van 435 Rgul De post naer het stellen desr alnoch ontfangen het volle jaer hueren tot 140 gulden vervallen 1 augustij 1654 ende het halff jaer vervallen 1 februarie 1655 compt tesaemen alhier uuijt getogen 210 Rgl Rest alsoo het halff jaer hueren vervallen 1e augustij 1655 IIa Somma 614 L tota ontfang somma vande ontfangs deser rekening 745 L == Uuijtgeeff tegens den voorschreven ontfanck Ierst aengaende de renten opt voorschreven huijs ende erve uijtgaende ende ge- heven wordende. Ende de hondersten penninck daer over jaerlijcx omgeslagen wordende en is bij den rendant nijet betaelt, over midts die volgende de huer cedulle ten laste vanden huerder staen te voldoen ende betaelen memorie Dan heeft den rendant betaelt t verloop van een lijffrente van acht Rijnsgulden sjaers die de == kerck alhijer opt voorschreven huijs is comende verschenen

3

den 15 mert 1646 totten 15 september 1650 wesende vijer jaeren ende een halff, voor het verhueren aen Henrich van Esch verschenen ende onbetaelt alsoo buijten sijnen last, bij quitantie van Govaert van Campen vanden 16 mert 1651 36 Rijnsgulden Item aen Henrick Wermans pasteijbacker of wel aen Ammerlijsken sijn huijsfrouw betaelt ter saecken van drije jaeren moutcopen ende onderhouden vande voorschreven Iken Aerts als voor wasschen ende == vringen, vijer ende licht tot 125 Rijnsgulden siaers, soo de selve aldaer bestelt is, als inde voorgaende reckeninghe folio 32 verso, verschenen den 1 augusto 1653 volgens haer acht distincte quitantien bedragende tesaemen de somme van 375 Rijnsgulden 375 Rgl Item aen den heere Borgemeester Snellen betaelt de somme van 19 Rijnsgulden 12 stuijvers die hem ter saecken van geleverden torff inden iaere van 1648 ende te voeren aen wijlen Govaert Janssen == gedaen noch quamen volgens sijne quitantie 19 Rgl 12 st Den 20 november 1650 aende voornoemde Iken Aerts in gelde getelt 7 Rijnsgulden 10 stuijvers, die sij seijde heur noodich te wesen tot het maecken ende betaelen van een nijeuw pruijck met een swert hulsel ende tot lappen van coussen, schoenen ende anders 7 Rgl 10 st Item den 26 februario 1652 aen haer oock noch getelt tot het betaelen van een paer nuijewe schoenen ende coussens de somme van 5 Rgl

Den 27 augustij daer naer aen haer Iken Aerts in gelde gestelt tot reparatie en ver- stellen van haer cleeren 2 Rgl 10 st Item aen Susanna van Gent huijsvrouwe van Matheus Reusch inde Groen Scheur, betaelt ter saecken van gemengelt turcx tot een mantel door Jacob Egberts cleermaecker voor de voorschreven ieken Aerts thaeren huijse gecoft den 25 junij 1651, ende van sijde galon en boldaviet10 daer toe noodich, volgens haer specificatie ende quitantie vanden 9 augustij 1652 9 Rgl 7 st 3 oort Ende aenden voorschreven Egberts voor het maecken van voornoemde mantel ende de mouwen op den == arm genepen en met bondt ge- voerdert betaelt volgens sijn quitantie onder de voorgaende geschreven staende 2 Rgl 11 st Den 4 October 1652 aende voorschreven Iken Aert in gelt getelt 4 Rgl tot het repareren van haer cleeren dus hijer de selve 4 Rgl Item den 27 januarij 1653 aen haer oock noch in gelt getelt tot het repareren van haer cleeren cousen, schoenen ende anders 6 Rijnsgulden ende 6 stuijvers 6 Rgl 6 st Den twieden april daer naer aen haer oock noch getelt die sij seijde van noode te hebben en tot haeren behoeve te besteden 3 Rgl 3 st Frans Corstiaenss van Thoir schoenmaecker betaelt voor het maecken ende leveren van een paer Spaense leire schoenen met een paer trijpe muijlen11 bij billieth vanden 4 meije 1653 en sijn quitantie

10 boldaviet = zeildoek

11 Trip = muil met houten zool

4

daer onder staende tsaemen 3 Rgl 14 st Den 16 junij 1653 aenn voorschreven Iken Aerts noch in gelt getelt die sij seijde van noode te hebben drije Rijnsgulden vijer stuijvers 3 Rgl 4 st Den 30 dito aen haer noch gelanght die sij seijde van noode == te hebben van soo nu alsdan uijt te geven drije Rijnsgulden 15 st 3 Rgl 15 st Ende op den 10 augustij 1653 betaelt voor de kerrevracht van dat de voorschreven moeijtken Iken op Giertruijdenberch heeft gereden en van daer wederom is thuijs gebracht 24 st Item voor het maecken muniteren ende ingrosseren deser rekening compt alhijer mette segel 3-14 st 3 Rgl 14 st Ende voor de copije ofte double van dus, voor den rendant comt alhijer 37st Item voor den rendand is salaris van dese sijne administratie met den aenclieft, volgens de ordonnantie van de weescamer compt alhijer 3 gl Voor trecht van heeren weesmeesteren met hennen secretaris van dese te examineren en passeren ende sluijten 3 L 3 st Ende voor de gerechticheijt van bode deser camer 3 st De post naer het stellen deser reckeninge alnoch betaelt aen Ammerlijs- ken huijsvrouwe van Henrick Wermans pasteijbacker een jaer ende drije maenden mondtcosten ver- schreven ende geloopen tsedert den 1 augustij 1653 totten 1 november 1654 tot hondert twintich Rgl siaers als voor, volgens wier distincte quitantie bedragende 156 Rijnsgulden 5 stuijvers 156 Rgl - 5 st ==

Item den 16 februari 1654 aenden voornoemde Iken Aerts in gelt gelanght die sij seijde van doen te hebben tot reparatie van haer cleeren als anders 6 Rgl Den 2 meert daer naer haer noch gelanght tot reparatie van haer bed 2 Rgl Den 11 meij tot bethaling van enen nijewen Friesschen onderrock die sij tot haer lijff hadde doen maecken, deselve Iken Aerts gelanght 6 Rgl Den 19 julij tot haeren noodigen dienst theuren versoeck, haer ingelt gegeven gelanght 6 Rgl Item bethaeld ten begeerte en ten bij wesen vande selve Iken Aerts aen Johan Rijs- borch rentmeester van het Cappittel tot Beeck acht jaeren verloop van eene rente van twee Rijnsgulden 11 stuijvers siaers de Cap- pellaenen aldaer opt huijs ende erve de Drije Moren comende, verschenen in of over de iaeren 1642 totten iaere 1649 beijde incluijs beloopende volgens sijne quitantie van 24 julij 1654 == Item aen Meester Alexander Bonaert betaelt voor het cureren van ien contusie12 die de selve Iken aen haer ooge hadde, daer vuer den selven vanden 2 september totten 13 october 1654 gegaan hadde volgens sijne quitantie 6 Rgl 6 st Den 27 november 1654 haer Iken Aerts in gelt gelanght soo tot betalinge van de vrouw die haer in haere lest sieckte gedient hadde als andersins 4 Rgl Den 16 meij 1655 haer noch in gelt gelanght tot reparatie van haer cleeren ende t'coopen van een paer nijewe cousen 6 Rgl Ende den 14 julij daer naer aen haer Iken Aerts noch gelanght in gelt 3 Rgl Outante Iken Aerts selffs in tgeheel heeft ontfangen de vijftich Rijnsgulden bij haeren oom Jan van Neten aen haer tot een rouwcleet 12 Contusie = kwetsuur, kneuzing

5

gelegateert, ende dat daer van den rendant uijt deren voorenst. folio 3 verso in texten gestelt is moeten volgens de verclaeringe ende quitantie vanden notaris Jan Henrick Dijrven soo stelt de Rendant deselve alhijer oock mede inden uijtgeeff 15 l 12 st 2 ort Sa Somma de aen alle den uijtgeeff == Deser reckeninge bedraeght ter somma van 722 L 15 st 1 oort Ende dus gecort of geliquideert tegens den ontfang van 745 L voorens folio 5 verso gestelt Comt bijden rendant naer ontfangen aen uijtgeven van denselven schuldich blijft

de somme van 22 Rijnsgulden 4 stuijvers 9 oort tSlodt Aldus gedaen gehoort geteeckent en gesloten ten weescamer bijnnen Breda ten dage maent vanden bij ende ten overstaen van ende presentatie desen voorens gestelt ende waeren sette oock ontboden Caspar Fonck beenhacker Jan Jongeling sadelmaecker met Jan Dijrven 1655

2

4. Rekeningen en bijlagen van de Grote Kerk (1626-1703) REKENINGEN VAN DE GROTE KERK EN BIJLAGEN; KERKVOOGDIJ VAN DE NEDERLANDSE HERVORMDE GEMEENTE, BREDA, (SAB III-8) REKENINGEN VAN DE AALMOEZENIERSKAMER, TOT 1538 DE TAFEL VAN DE HEILIGE GEEST SINDS 1538 (SAB II-19) Inleiding Het huis de Drije Mooren was van 1626 -1703 voor de helft eigendom van de Grote Kerk en voor de helft van de Tafel van de H.Geest (armenzorg). De administratie werd als volgt bijge-houden. In de Rekeningen van de Grote Kerk staat in een aparte post Reparatien etc. van de Drije Mooren, welke uitgaven er gedaan zijn, uitgesplitst naar indiener. Aan het einde van deze post staat hoeveel de totale kosten bedragen. In de rekeningen van de Tafel van de H.Geest vindt men alleen terug wat men overhoudt nadat de inkomsten (huur) van de uitgaven zijn afgetrokken. Blijkbaar was dit zo afgesproken. Daarbij deelt men dit bedrag vanwege het gedeelde eigendom. De rekeningen van de Grote Kerk uit de 2de helft van de 17de eeuw zijn voor een groot deel niet beschikbaar vanwege restauratie. Ook in slechte staat, maar wel toegankelijk zijn de bijlagen van deze rekeningen. Dit betreffen de ingediende rekeningen waarnaar verwezen wordt in het Rekeningenboek. Door deze 3 bronnen te combineren krijgt men in ieder geval een globale indruk van de uitgaven. Verder leveren met name de bijlagen veel specifieke bouwhistorische gegevens.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1626 - 10 oktober 1627 III-8-33 f.102 Item den 23 april ontfangen van Jan Aert Rietmaecker als executeur van het testament van Macousine vijftich gulden de bijde voorschreven Macosine bij testament aen kercke gemaeckt 50 L Noch van den selven Jan Aertsen ontfangen een silvre schale wegen 9 oncen min 5 engelsen dije de voorschreven Macosine oijck aende kercke heeft vergunt memorie === Item geeft de voorschreven Macosine haere huijsinge met sijne toebehoorten nae overlijden van Govaert Janss van Oirschot ende Iken van Neten aende kerke ende des armen alhier rentelijck ende erffelijck gehout ende gelaeten met alles tgene van houtwerck off andersints in voorschreven huijsinge nagel vast of eertvast is noch eenighe tafels volgen het staetken daer van gemaeckt bij den notaris Naggers en onder hem berusten memorie Item heeft de selve noch getelt dat men tot een casuijfel soude emploijen 100 gulden memorie Noch tot een tapijt 60 gulden memorie Noch tot het maecken van een autel 300 gulden memorie Alles breedere blijcken bijde testamente daer van gemaeckt gepasseert voor den notaris Naggers Item soo heeft de voorschreven Macousine bij heur testament gewilt dat ario len den tijt van 4 ofte meer maenden in het jaer alle avonden omtrent ....................... een kersse souden moeten onstaen omtrent de H. Sacramenten com memorie === Item heeft de voorschreven Macosine de] kerckmeester gegeven ende gegunt een

obligatie van 200 gulden die Govert Janss maa el den alhier uim ende nu soo meer verstaet tot Roosendael woont aende voorschreven Macosine opten 10 oktober 1610 bekleden heeft waer van den intrest aende voorschreven Macosine betaelt is totten 10 oktober 1623 maer daer van is bijde rendanten nijet genoten dus alhier voor memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1631 - 10 oktober 1632 III-8-36 f.5 Een lijfrente op Godevaert Janszone ende Iken Aertsdochter sijn huijvrou inde Drij Mooren van 8 gulden tsjaers die welcke eerstmael sal verschijnen den 15 meert 1633 volgen den schepen schultbrief dier nevens gaendememorie ts 48 Rgl

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1637 - 10 oktober 1639 III-8-40 f.28 Den 12 (februari 1638) betaelt aen Govert Janssen weert inde 3 Mooren voor een gelach aldaer gedroncken int aenbesteden vanden tuijn rontom de preeck- stoel volgens de quitantie 3 guld 3 st Den selven dach int afhangen vant voorschreven werck belooft aenden gene diet voor den minsten prijs aennemen soude 2 rijxdaelders ende is het selve aengenomen bij Hendrick Adriaensen schrijnwercker voor 180 guld ergo hier 5 guld Den 8 (maart 1638) aen Govert Janssen voorschreven voor een gelach int aenbesteden vant witten vande kerck 3 guld 9 st Den selven dach belooft aenden minsten insetter

4

2 ducatons Alsoo tselve eerst ingeset weert voor 900, 600, 500, 470, ergo hier 6 guld 6 st Den elfften noch een proeff gedaen inde voorschreven herberge betaelt voor t'gelach aldaer gedroncken 6 guld 18 st

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1640 - 10 oktober 1641 III-8-41 f.47 Den 6den (april 1641) aen Govert Jans wert inde Drie Mooren bij specificatrie ende quitantie 23 gul 12 st

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1656 - 10 oktober 1657 III-8-56 f.59 ev. Uuijtgeeff van gedane betalinge aen Iken Aerts van Neten volgens de acte van heeren magistraet in date den 2 februarij 1656 gestelt ende de acte van appro- batie van Weesmeesters als opper- voogden mids de out ende blintheijt der selver Iken daer over gestelt, den 5den februarij daer naer ende voorts van gedaene reparatie aen huijsinge de drije mooren achtergelaeten bij wijlen Maria Macousine, die den eijgendom van deselve huijsinge bij haer testament voor d'eene helft aen de groote kercke, ende voor d'ander helft aen den armen naer doode van de voornoemde Iken, heeft gemaeckt ende metten gemelten accorde alnu de kercke ende den

armen halff ende halff toecomende aengaen, Inden ersten staet te weten dat == volgens t voorschreven accoort aen selve Iken Aerts haeren leven lanck moet uijtgereijckt worden sjaers 120 Rijnsgulden dien volgens tot haeren behoef bethaelt aen Anthonij Knollaerts het jaer van dien verschenen prima onder 1657 bij sijn quitantie van 21 julij 120 Rgl Andries Buijsen over verscheijden gelevert hout tot reparatie den selver huijsinge van 13 augustij 1657 totten 27 september bij specificatie ende quitantie bethaelt in plaets van 53 Rijnsgulden 19 stuijver 53 L 9 st Chervon Adriaenssen van geleverden calck stien vorsten pannen paluijsen ende diergelijcke materialen ten doe in de als voor van 30 julij 1657 totten 16 september bij specificatie ende quitantie van Adriaent- ken Crijn sijn huijsfrou bethaelt 31 Rgl Cornelis Dijrck Schot van ien hoet calck den 4 augustij oock gelevert van sack == huer ende draechloon tsamen bethaelt bij billet ende quitantie 5 Rgl 6 st 2 oort Cornelis Sprong van gelevert loot sanduer ende arbeijtsloon vande 13 augustij 1657 totten 28 september bethaelt bij specificatie ende quitantie boven 37 pond out loot daer op ontfangen 17 Rgl 9 st 1 ort Marie Bremer voor verscheijden nagelen tot reparatie als boven gelevert vanden 13 augustij 1657 totten 25 ditto bethaelt bij specificatie ende quitantie 3 Rgl [1 st] Anthonij van der Noot voot 't verloijen ende leveren van nijewe gelaesen ende het stoppen van andere bij billet ende van 28 augustij 1657 ende sijn quitantie bethaelt 18 L 13 st 3 o Aert Janssen Fiers Mr. metselaer over

5

== verdienden arbeijtsloon van hem ende sijne knechten vande 13 augustij 1657 totten 23 september in 't repareren als voor gedaen bethaelt bij specificatie ende quitantie 37 Rijnsgulden in plaets van 37 Rijnsgulden 15 stuijver 3 oort 37 Rgl Govert van den Horst Mr. timmerman over verdienden arbeijtsloon van hem ende sijn kenchts vande 12 augustij 1657 totten 26 ditto bethaelt bij specificatie ende quitantie 18 L 5 st Pieter Janssen van Denemercken schaliedecker van arbeijtsloon van sijn knechts in decken der voorschreven huijsinge van 25 augustij 1657 totten 29 september in diverse reijsen in specificatie ende quitantie 8 L 15 st Jan Pieters van Gils grofsmidt van gemaeckt ende gelevert verscheijden ijser- wercken vanden 15 augustij 1657 totten 18 september betaelt in specificatie ende quitantie 14 Rgl 6 st Lenaert Janssen smidt ende slotmaecker == van geleverden gelaesroeijen den 18 augustij 1657 bij billiet ende quitantie bethaelt 34 Rgl Robbert Couper over de leveringe van 12 kerrren sant van stien ende gruijs wech te voeren bij billetten van 15 augustij 1657 ende sijn quitantie bethaelt 4 Rgl 11 st Ende beloppen de voorschreven bijnnen gehouden parthijen tesamen ten somme van 341 Rijnsgulden 4 stuijvers 1 1/2 oort 341 Rgl [4 st 1 ort] 2 st 2 oort 2 pen Daer af comt alhier voor de helf 170 Rgl 11 st 1 o 1 pen Ende is bovendien uijtte kerck totte voorschreven reparatie van drij moren gehaelt ende gelvert 7 sacken calck ende 1 halff 2 kerren sant 600 schalien 2500 stoopnagels ende 4 1/2 pont loot de welck hier comt voor memorie

Bijgevoegd: de 7 1/2 sack kalck ider sack kost als 16 st sa 6-0-0 2 kerren sant 0-8-8 600 schalinagels 0-15-0 2500 stopnagels 3-15-0 4 pont loot 0-6-0 somma[11-4-0] segge 11-4-0

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1657-10 oktober 1658 III-8-57 Ierstelijck staet te weten dat == volgens den voorschreven accoorde aende selve Iken haer leven lanck etc. Den rendant Andries Buijsen comt over verscheijden gelvert hout of reparatie der selver huijsinge vanden 4 februarij 1658 totten 10 julij daer naer volgens sijne specificatie ende quitantie de somme van 9 Rgl 15 st Jan Christiaenssen van de werck betaelt over het leveren van 300 groen schalien tot behoeve vande voorschrevene huijsinge volgens sijne specificatie ende quitantie vanden 1 februarij 1659 in plaetse van 5 guldens ende 11 stuijvers 5 Rgl Lenaert Janssen smith ende slootmaecker over verscheijdene gedaene reparatien ende arbeijtsloon volgens sijne specificatie ende quitantie in plaetse van 10 gulden 17 stuijvers maer 10 Rgl Johan Rovers winckelier over verscheijde geleverde nagels ten behoeve als voor volgens sijne specificatie ende quitantie betaelt 1 L 11 1/2 st

6

Anthonij van der Noot over het verloijen vande gelaesen als repareren van deselve die gebroocken ende daer aen nieu loijsel moste wesen betaelt bij specificatie ende quitantie de somme van 3 L 6 st Aerts Jans Fiers Mr. metselaer over arbeijtsloon ende gedaene reparatien aende gemelte huijsinge gedaen gedient betaelt volgens sijne specificatie ende quitantie de somme van 6 Rgl 7 st Item betaelt aen Mecheltie de wedue van Pieter jans van Denemercken schalidecker was over arbeijtsloon ende gedaene reparatie aen den gemelte huijsinge volgens haere quitantie 3 L == Ende beloopen de voorschreven binnen gehouden posten te saemen ten somme van 158 guldens 10 stuijvers 8 penningen daer aff compt alhier voorde helft de som van 79 L 5 st 4 pen Ende is boven dien uijtte kerck totte voorschrven reparatie van de drij moren gehaelt ende gelevert 7 1/2 sacken kalck, 2 karren sant 600 schalien, 2500 stopnagels ende 4 1/2 pont loot, d'welck alhier compt voor

memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1658 - 10 oktober 1659 III-8-58 f.31v (geen transcriptie!) Hendrick van Esch alias Croon moet nog 20 gulden over 1656/57 en nog 170 gulden over 1657/58 betalen f.68 ev. Ierstelijck staet te weten dat volgens den voorschreven accoorde aende selve Iken haer leven lanck etc.

== Theunis Janssen nachtwercker betaelt over het ruijmen van het secreet aldaer ende mede voor toeback brandewijn etc. volgens sijne quitantie de somme van 6-9st Seigneur Carolus a Renesse over geleverden steen, pannen als andersints bredere bij sijne == specificatie daer van sijnde betaelt volgens sijne quitantie de somme van 19-10-10 Lenaert Janssen smith ende slootmaecker over gelevert ijserwerck, slooth sleutels ende andersints volgens sijne specificatie ende quitantie tsedert den derden decembris 1658 tot den 6den october 1659 de somme van 4-0-0 De wedue van Peeter Janssen van Denemercken betaelt over gedaene arbeijtsloon als schalideckster, aende voorschreven huijsinge volgens hare specificatie vanden 30en september 1659 totten 2den dito blijckende bij hare quitantie de somme van 5-0-0 Robbrecht Coeper betaelt voor == het voeren van steen leem etc. als bij sijne specificatie ende quitantie de somme van 3L-3-0 Govert Geeritssen van den Horst Mr. timmerman over gedaene reparatie ende verdienden arbeijtsloon, volgens sijne specificatie van den eersten meij tot den vijfden dito 1659 blijckende bij sijne quitantie de somme van 5-8-0 Anthonis van der Noot, over het stocken, verloijen van de gelasen int selve huijs, volgens sijne specificatie ende quitantie beginnende vanden

7

15 julij 1659 totten 30 october daeraen bolgende, de somme van 6-15-0 == Item noch betaelt aen Johannes Roovers winckelier over geleverde nagels ende andersints volgens sijne specificatie van 1 meij 1659 totten 1 october daer aen volgende de somme van 4-10-0 Item aen Jan Peeters van Gils groffsmith ter saken van gelevert ijserwerck tot behoeff als voor volgens sijne specificatie ende quitantie tsedert 1 meij totten 10den dito daer aen volgende, de somme van 7-5-0 Adriaen Mol betaelt over geleverden calck, steen ende anders breder bij sijne specificatie == van 1 meij 1659 totten 12 dito, blijckende bij sijne quitantie de somme van 18-8-0 D'heer out schepen ende ontfanger van den hondersten penning Damisse betaelt twee jaeren hondersten penning van de selve huijsinge verschenen meij 1657 ende 1658 ijder jaer tot 10 L maeckende volgens sijne quitantie somme van 20 L-0-0 Den rendant Andries Buijsen compt over gelevert hout ende eenich gelevert schrijnwerck aende voorschreven huijsinge volgens sijne specificatie van 1 meij 1659 totten 12 dito de somme van 60-7-0 == Betaelt aen d'heer secretaris Dirxc in qualiteijt als Rentmeester vanden Gasthuijse voer eene rente van 21 st 1 ort 2 penningen sjaers welcke, het voorschreven Gast-

huijs jaerlijcx is heffende op de huijsinge de Drij Mooren verschenen 1650 1651, 1652, 1653 tot 1659 incluijs sijnde tin jaeren, op Martini verschijnde beloopende verder de cortinge van hondersten penning d3 stuijvers op den guldens volgens sijne quitantie de somme van 9-2 den ort Aert Janssen Fiers meester metselaer over gedaenen arbeijtsloon aende voorschreven huijsinge vanden 26 april 1659 tot den 17den julij daer aen volgende volgens sijne specificatie ende quitantie de somme van 24-0-0 Peeter Berckhaen over twee nieuwe gecochte brantemers tot behoef der voorschreven huijsinge de Drij Moren betaelt de somme van 5 L -0-0 Belopende de voorschreven binnen gehoudene posten ter somme van 380 guldens 17 stuijvers 13 penningen, daer van compt alhier voor de helft ter somme 159 L 8 st 15 pen Ende is bovendien uijtte kercke totte voorschreven reparatie van de Drij Mooren gehaelt ende gelevert seven sacken kalck en een half, twee karren sant, 600 schalien 2500 stopnagels en 4 1/2 pont loot

Bijlage van de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1658 - 10 oktober 1659 III-8-117 f.1 6 october 1659 Verthoonen reeverentelijck de kerckmeesters van de Groote Kercke alhier soo dat de selve deuchdelijck sijn

8

competerende van Hendrick van Esen alias Croon ende Caspers Caspersten Vonck desselste borger de somme van 147 gulden 10 stuijvers spruijt ende ter saecke ende per reste van huere der huijsinge stallinge ende erve genaemt de Drie Mooren verschenen over de jaren 1e meij 1657 ende 1658 uijtwijsens de scabinale huercedulle hieranne op Tot betaelinge welcke somme alsoo de verthoonderen metter minne niet wel en comen geraecken niettegenstaende menichvuldige minned interpellation daeromme gedaen keeren he derhalven tot volgend versoeckende dat de selve gelieve parthijen gehoort zijnde des voornoemden van Esen ende des selve borger te condemneren inde voorschreven somme van 147-10 st cum oppensis mits deen betalende den der sal wesen bevrijt Welck doorde etc. ook nog antwoord moeilijk te transcriberen; nog eens nakijken!

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1659 - 10 oktober 1660 III-8-58 f.75 intro als gewoon f.75v Anthonij van der Noot ter sake van het maken van eenige nieuwe gelasen, verloijen etc. inde huijsinge de Drij Moren volgens sijne specificatie ende quitantie, de somme van 4 L 19 st 14 pen Aert Janssen Fiers Mr. metselaer, ter saecken van arbeijtsloon, bij hem ende sijne knechts inde Drij Mooren voorschreven volgens sijne specificatie beginnende van den 22 meij 1660 totten 22 novembers daer op volgende bij quitantie in plaetse van 22 gulden 16 stuijvers maer de somme van 22 L Adriaen Mol betaelt ter sake van eenigen kalck ende steen tot de voorgemelte huijsinge, gelevert

als bij sijne quitantie ende specificatie in plaetse van 10 gulden 14 stuijvers maer 10 L 10 st Govert van der Horst Mr. timmerman, over eenige gedaene reparatien ende arbeijtsloon aende voornoemde huijsinge volgens sijne specificatie ende quitantie de somme van 1 L 6 st == Item noch compt den rendant Andries Buijsen over gelevert hout tot reparatie als voor, volgens sijne specificatie beginnende vanden 6 december 1659 tot den 22 september 1660 bij quitantie de somme van 11-10-0 Lenaert Janssen [groff]smith over ende ter saecken van gedaene reparatie aende voorschrevene huijsinge, leveren van eenigen ijserwerck, sleutels gelijck bij sphecifi- catie ende quitantie in plaetse van 5 gulden 12 stuijvers maer 5 L Item betaelt aen Jan Pieters van Gils groffsmith, over het maken van eenen ancker daer toe de nagels etc. als bij specificatie ende quitantie in plaetse van 2 gulden 9 stuijvers maer 2 L 5 st == Peeter van der Plas over het vegen ende schoonmaken van 5 schoorstenen inde Drij Mooren betaelt, volgens sijne quitantie voor ijder schouwe 6 stuijvers te saemen ter somme van 1 L 10 st D'heer outschepen ende ontfanger van den honderdsten penning Damisse betaelt een jaer honderdsten penning, van de gemelte huijsinge vervallen meij 1659 volgens sijne quitantie 10 L Item noch betaelt aenden voornoemde

9

Peeter van der Plas over ende ter saecken van het afcappen van eenen schoorsteen inde gemelte huijsinge de Drij Mooren, die heel dick van roet was, volgt sijne quitantie de somme van 1 L 4 st == Beloopende ende de voorschreven binnen gehoudene posten te saemen ter somme van 196 gulden 3 stuijvers 14 penningen daer van compt alhier voor de helft de uijtgetogene 45 L 1 st 15 pen Ende is bovendien uijtte kercke tot [de voorschreven] reparatien van de Drij Mooren gehaelt ende gelevert seven sacken calck en een half, 2 karren sant, 600 schalien 2500 stopnagels en 4 1/2 pont loot, d'welck hijer voor Memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1661 - 10 oktober 1662 III-8-59 f.81 met intro is verloren gegaan. Andries Buijsen, over gelevert hout tot reparatie vande huijsinge de Drij Mooren, bij specificatie beginnende van den 19den octobris 1661 tot den 23 september 1662 bij quitantie 29 L 12 st 8 pen Theunis Janssen nachtwercker over het ruijmen vant secreet der huijsinge de Drij Mooren mette oncosten, bij quitantie bethaelt 8 L 10 st Anthonij van der Noot van reparatie der gelasen inde

selve huijsinge beginnende vande 28 februarij 1662 tot den 13 julij daer aen volgende bij quitantie bethaelt 4 L 19 st 8 pen Pieter de Ringere weert inde 3 Mooren, betaelt over het == leveren van brandewijn gedroncken int ruijmen van 4 secreten in de gemelte huijsinge, ende drij cannen bier bij quitantie 1 L 9 st Aert Janssen Fiers over arbeijtsloon ende verschotene penningen gedaen ende verschoten aen de huijsinge voorschreven volgens sijne specificatie vanden 10 octobris 1661 tot den 20 junij 1662 bij quitantie ende moderatie betaelt 38 L Den selven Aert Janssen Fiers over geleverden waeren van plavuijsen, calck etc. bredere bij sijne reckeninge van den 10 octobris 1661 tot den 11 april 1662 bij quitantie de some van bij moderatie betaelt 3 L 10 st Lenaert Janssen Smith over gelevert ijserwerck tot behoef als voor, bij specificatie ende quitancie betaelt over de jaere 1662 4 L == Govert van den Horst Mr. timmerman over arbeijtsloon verdient ende gedaen aende voorschreven huijsinge van den 27 februarij 1662 tot den 27 julij daer aen volgende bij quitantie betaelt 4 L 18 st 4 pen Item noch betaelt aen jan Peeters van Gils smith, over gelevert ijserwerck ende arbeijtsloon ten behoeve vande huijsinge de 3 Mooren, volgens sijne specificatie beginnende vanden

10

26 februarij 1662 tot den 16 meert bij quitantie ende moderatie 13 L 14 st Betaelt aen Johannes Roovers winckelier over geleverde nagels tot het huijs de Drij Mooren volgens sijne specificatie ende quitantie bij moderatie 4 L 10 st == Geerit Jaspers schaliedecker betaelt over arbeijtsloon gedaen aende voorschreven huijsinge van den 17 meij 1662 tot den 23 dito bij specificatie ende quitantie de some van 13 l 9 st 2 ort Mr. Cornelis Wolff over gelevert loot, arbeijtsloon gedaen ende verdient aende 3 Mooren volgens sijne specificatie ende quitancie bij moderatie over den jaere 1662 6 L Adriaen Mol over geleverden kalck, pannen, tras, steen etc. breeder bij sijne specificatie van den 9 februarij 1662 tot den 15 meert daer aen volgende bij quitantie ende moderatie de some van 23 L 10 st == Thomas Everts mercktschipper betaelt over twee hoet calck, sackgelt etc. bij specificatie ende quitantie de som van 9 L 16 st Item noch betaelt aen Philip de lader Mr. schaliedecker over arbeijtsloon inde jaere 1660 den 20 octobris bij specificatie ende quitantie de some van 3 L 6 st nota dese specificatie en quitantie staet onder den arbeijtsloon van de groote kercke specificatie Somma beloopen de voorschreven binnen gehouden posten tesaemen ter somme van 329 gulden 4 stuijvers 12 penningen daer van compt voor deen helft de alhier uijtgetogene 164 L 7 st 6 pen

Ende is bovendijen uijtte kercke tot reparatien van de 3 Mooren gehaelt ende gelevert seven sacken calck en een half, 2 karren sant, 600 schalien, 2500 stopnagels, 4 1/2 pont loot voor Memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1662 - 10 oktober 1663 III-8-60 f.76 ev. Uijtgeeff van de gedaen reparatie aende huijsinge de Drij Mooren nu de kercke ende des armen halff ende halff (mits de aflijvicheijt van Iken Aerts) toecomende. Inden eersten mits de aflijvicheijt vande voorschreven Iken Aerts comen te cesseren doot ende te niet te sijn, de 120 gulden die de kercke jaerlijcke aen haeren Iken gedurende haer leven moste uijtreijken ingeveolge den accorde vanden 2 februarij 1656 Memorie Inden eerste betaelt Govert van den Horst Mr. timmerman over gedaenen arbeijtsloon aende huijsinge voorschreven ende het maken van den nieuwen stal daer achter. Beginnende volgens sijne rekeninge vanden 17 junij 1663 totten 23 september daer aen volgende bij quitantie daer onderstaen in plaetse van 129 gulden 13 stuijvers maer de somme van 129 L 11 st Den rendant Andries Buij- sen compt over gelevert hout, schrijnwerck ende arbeijtsloon, aende voorschreven huijsinge metten niewen stal voorschreven die beginnende bij sijne specificatie tsedert den 25en februarij daer aen volgende ende de quitantie daer

11

onder staende 294 L 2 st Aert Janssen Fiers over gedaene arbeijtsloon, verschotene penningen, end geleverde waren bij specificatie beginnende vanden 11 october 1662 tot den eersten september 1663 volgens quitantie daeronder staende betaelt de som van 69 L 11 st Lenaert Janssen smit betaelt over gelvert ijserwerck, ende arbeijtsloon tot behoeff == van de voorschreven Drij Mooren beginnende van den 8 februarie 1663 tot den 21 septembris daer aen volgende, bij quitantie der 20 octobris 1663 in plaetse van 13 gulden 15 stuijvers 13 L Jan Pieters van Gils groffsmith over gelevert ijserwerck tot behoeff als voorschreven, ende arbeijtsloon, beginnende van 29en augustij 1663 tot den 20 septembris volgens sijne reckeninge ende quitantie daer onder staende betaelt bij moderatie 6 L 10 st Johan Roovers winkelier over geleverde nagelen betaelt tot behoef der voorschreven huijsinge, bredere bij sijne rekeninge van den 22 meert 1663 totten 2 septembris daeraen volgende bij moderatie de some van 24 L 5 st == Adriaen Mol betaelt over geleverden calck, steen, als breedere bij sijne reckeninge beginnende vanden 18 maij 1663 totten 21 septembris daer aen volgende, bij moderatie in plaetse van 65 gulden 6 stuijvers maer de some van 63-18-0 Betaelt aen Robbrecht Coeper over gelevert sant, weg voeren

van gruijs, ende andersints als bredere bij sijne reckeninge van den 22 junij 1663 totten @ in plaetse van 13 gulden 5 stuijvers maer de some van 13 L Sr. Bastiaen van Bernagie over gelevert bier tot behoeff van de arbeijte gewerckt aende nieuwen stal achter de gemelte huijsinge de some van 14 L 14 st == Thomas Matthijssen Baijers straetmaker over arbeijtsloon, gedaen in het opbreecken ende wederom maken van den stalvloeren, ende de vloeren vant torffhuijs, als bij sijne specificatie van den 4 septembris 1663 @ betaelt 10-12 st Item betaelt aen Adriaentken Quizijren, over gelverden steen ende anders volgens hare rekeninge onder quitantie de some van 1-8-0 Anthonis van der Noot over stoppen ende maken van eenige nieuwe gelasen, als bij sijne reckeninge vanden 7 decembris 1662 tot den 12 augustij 1663 betaelt de some van 8-6-8 Jochum Grothum13 betaelt over het houtwerick van de voorschreven == stal bij aenvang ende accort de some van 14-0-0 D'heere schepen Damisse als ontvanger van de honderste penning betaelt 3 jaeren hondersten penning omgeslagen op de voorschreven huijsinge maij 1661 1662 ende 1663 bij sijne reckeninge en sijne distincten quitantien 30-0-0 Ende is boven dien uijtte kerck tot reparatie van de Drij Moren

13 verver en schilder zie f.82

12

gehaelt ende gelevert 7 1/2 sacken kalck, 2 karren sant, 600 schalien, 2500 stopnagels, 4 1/2 pont loot, den rendant Buijsen heeft den 15 meert 1664 allen de voorschreven materialen aen kercke wederom gelevert en goetge- daen volgens de medegaende reckeninge ende quitantie. Bedrags in alles 18 gulden 13 stuijvers 8 penningen compt alhier voor d'een helft in uijtgeef, Somma beloopen de voorschreven binnen gehouden poste tesamen ter some van 711 gulden 9 stuijvers daer van compt voor der ene helft de alhier uijtgetogen de weder helft tot last van armen 355 L 14 st 2 oort

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1663 - 10 oktober 1664 III-8-61 f.31v Post Ontfang Pieter de Ringer betaalt 170 gulden huur over jaren 1659-60 en 160 over jaren 1662-1666 (...) vant selve jaer (=1660) rest 8L-9st. diverse reyse by Smulders belooft te betalen doch tot noch toe sonder effect f.73 ev. Uytgeeff van de gedaene reparatie aende huysinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen halff ende halff nu aengaende Eerstelijck betalt aen Govert van der Horst Mr. timmerman der gedaene arbeijtsloon aen de voorschreve huysinge als blijck bij syne specificatie en quitantie ter somme van 3L 10st. Als noch betaelt aen Andries Buysen over geleevert hout en arbeytsloon volgens syne specificatie en quitantie ter somme van 4L (11 st.) 14 st Lennaert Janssen smit betaelt

over geleevert arbeytsloon en yserwerck tot behoeve vande voorschreven huysinge blyck by syne reckeninge en quitantie in plats van 9 gulden 12 st. maer 9 gulden === Jan Roovers winckelier over geleeverde nagelen ten behoeve als voor betaelt volgens syn rekening en quitantie in plats van 2 gulden 15 st. maer 2 gulden Adriaen Mol betaelt over ge- leeverden steen als blyckt by syne rekening en quitantie ter somme van 8 L 13 st. Betaelt aen Robber Coepper over gelevert sant en aen brengen van keyyen en wech voeren van gruys als blyckt by syne reckeninge en quitantie ter somme van in plats van 6 L 8 st. maer 6 L 7st. Thomas Matthyssen Hagers straetmaker over arbeyts- === loon weegens het leggen vande plaets met klincker en keyen als elders by aen besteyen als blyckt by syne quitantie ter somme van 18 L 17st. Betaelt aen de Hr. Anthony vander Noot overt maken verlooyen en stoppen vande gelasen volgens syne rekeninge eb quitantie ter somme van 12 L 13st. Betaelt aen Aert Janssen Fiers Mr. Metselaer over gedaen arbeytsloon soo aen de vloeren als anders als blyckt by syne specificatie en quitantie ter somme van 11 L 14 st. 2 oort Betaelt aen Geerit Jaspers === Mr. schaliedecker vant decken en repareeren op het dack vande voorschreven huysinge met schalien ter somme

13

van als blyckt by syne specificatie en quitantie 9 L Als noch betaelt aen Cornelis Wolf lootgietter gelvert loot en sonduer als oock arbeytsloon blyckende by syne specificatie en quitantie ter somme van 3 L 13st. Noch betaelt aen Pieter van der Plaes schoorsteenvager voor het vagen van al de schoorsteenen inde voorschreven huysinge de Dry Moren als blyckt by syne quitantie ter somme van 3 glden 10 st. De heere schepen Damisse als ==== ontfanger vanden hondertsten penning betaelt een jaer C.en penning omgeslagen op de voorschreven huysinge verschenen may 1664 als blyckt by syne quitantie ter somme van 10 L Noch is boven dien uyt de kercke tot reparatie van de Dry Moren gehaelt 900 schalien met 3000 stopnagels 3 saecken kalck en 3 keren kassey tsamen 21-12 st (in margine: Sy by liquidatie metten rentmr. van den armen te houden de helft van dese 21-12- gerecoureert ende ten naesten verantwoort) Somma bedragen de helft van dese voorschreven binnen gehouden posten ter somme van 52 gulden 1 oort stuyvers die hier tot laste vande kercke uytgetogen werden 52 L 1 oort Depost noch betaelt aen Dirck van Waes de somme van 4 gulden voor steen te cruyen tot het maken van de pleyn inde Drie Moren, waer in de kercke als voorschreven te dragen heeft de helft tot 2 L

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1664 - 10 oktober 1665 III-8-62 f.72v Van den uijtgeeff van de gedaene reparatie aende huijsinge de Dry Mooren nu de kercke ende den armen half ende half nu aengaende Eerstelyck betalt aen Govert vanden Hooft Mr. timmerman over gedaen arbeytsloon aende voorschreven huysinge als blyckt by syne specificatie en quitantie Als noch betaelt aen Andris Buysen over geleevert hout ende arbeytsloon volgens syne specificatie en quitantie Lenaert Janssen smit betalt over geleevert yserwerck ende === arbeytsloon tot behoeve van de voorschreve huysinge als blyckt by syene reckeninge ordinantie en quitantie ter somme van 3-1-0 Betaelt aen Robbert Coepper over gelevert sant ende aenbrengen van keyyen ende wech voeren van gruys als blyckt by syne reckeninge en quitantie ter somme van Betalt aen de heer schepen Anthonis vander Noot overt maken verlooyen en stoppen vande gelasen inde voorschreven huysinge voolgens syne rekeninge en quitantie ter somme van 10-6-0 === Betalt aen Art Janssen Fiers Mr. metselaer over gedaen arbeytsloon soo aen vloeren als anders als blyckt by syne rekeninge ordinaris en quitantie ter somme

14

van 10-8-0 Noch betalt aen Gerit Jaspers Mr. schaliedecker vant decken ende repareeren op het dack van de voorschreven huysinge mt schalie als blyckt by syne rekeninge en quitantie ter somme van 3-4-0 Als noch betalt aen Cornelis Wolf lootgietter over gelevert loot en sonduer als === ock arbeytsloon blyckende by syne rekeninge ende quitantie ter somme van 18-0-0 Noch betalt Pieter vander Plas schoorsteenvager voor het vagen vande schoorsteenen inde voorschreven huysinge de Dry Mooren als blyckt by syne quitantie ter somme van 4-0-0 De heere schepen Damisse als ontfanger vanden hondertsten penning betaelt een jaer C.en penning omgeslagen op de voorschreven huysinge verschenen mey 1665 als blyckt by syne quitantie ter somme van 10-0-0 === Somma bedraecht de helft van dese voorschreven binnen gehoden posten ter somme van 29 gulden 9 stuyvers 2 oort die hier tot laste vande kercke uytgetogen werden 29L 9-2

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1665 - 10 oktober 1666 III-8-63

f.31 v Pieter de Ringere huurt voor 160,- f.75v Vanden uytgeeff vande gedaene reparatie aende huysinge de Dry Mooren nu de kercke ende den armen halff en halff nu aengaende Eerstelyck betalt aen Andries Buysen over geleevert hout ende arbeytsloon volgens syne rekeninge ordinantie ende quitantie tsedert den 9 mert 1665 tot den 6 augustus 1666 comt ter somme van 20-11-0 Als noch betalt aen Govert vanden Horst Mr. Timmerman over gedaen arbeytsloon aen de voorschreven huysinge als blyckt by syne rekeninge ordonantie ende quitantie de somme 16-14-0 === Leenaert Janssen Smit betalt over geleevert iser werck ende arbeytsloon tot behoeve van de voorschreven huysinge als blyckt by syne rekeninge ordinantie ende quitantie ter somme van 7-16-0 Noch betalt aen Adriaentyen Quirynen over geleeverde steen volgens haere specificatie ende quitantie de somme van 7-5-0 Betaelt aen de heer schepen Anthonis van der Noot overt maken verlooyen ende stoppen vande gelasen inde voorschreven huys- singe volgens syne rekeninge en quitantie als hier ter somme van 13-8-0 === Noch betaelt aen Aert Janssen Fiers Mr. metselaer over gedaen arbeytsloon soo aen vloeren als anders als blyckt by syne rekeninge ordinantie en quitantie ter somme van 71-16-0

15

Betaelt aen Mr. Geerit Jaspers schaliedecker vant decken ende repareeren op het dack vande voorschreven huysinge met schalie als blyckt by syne rekeninge ordinantie en quitantie ter somme van 10-10-0 Item noch betaelt aen Dirck Lattouwers nachtwercker over het ruymen van een secreet inde voorschreven huysinge met de onkosten daer toe gedaen als by quitantie de somme van 12-2-0 === Als noch betaelt aen Cornelis Wolff lootgieter over geleevert loot en sonduer als over arbyts loon blyckende by syne rekeninge en quitantie ter somme van 27-1-10 D'heer outschepen Damisse als ontfanger vanden hondertsten penninck betalt een jaer hondertsten penninck omgeslagen op de voorschreven huysinge verscheenen mey 1666 als blyckt by syne quitantie ter somme van 10-0-0 Item betalt aen Thomas Mathys Hagers overt stoppen van eenige gaten voor het huys de Dry Mooren als by syne quitantie ter somme van 0-9-0 (totaal) 198-2-10

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1666 - 10 oktober 1667 III-8-64 f.85 e.v. Van den uijtgeeff van de gedaene reparatie aende huijsinge de Drij Mooren nu de kercke ende den armen half en half nu aengaende

Inden eersten betaelt aen Robbrecht Coeper over het voeren van gruijs calck en steen als blijckt bij sijne reckeninge ordinanti en quitantie ter some van 2-19-0 Als noch betaelt aen de heer schepen Anthonis van der Noot overt maken verlooijen ende stoppen van de gelasen inde voorschreven huijsinge volgens sijne reckeninge en quitantie alhier ter somme van 6-19-8 Noch betaelt aen Adriaen Mol overt leeveren van == steen soo klinkert als ondersteen blijck bij sijn reckeninge en quitantie daer van sijnde ten somme van 4-12-0 Item betaelt aen Cornelis Hoeffnagels over reparatie aen de pomp op de Havermart de somme van 2-12 Item betaelt aen Aert Janss Fiers metselaer over reparatie soo aen dack en vloeren als elders volgens sijne reckeninge ordinantie en quitantie de somme van 8-8-0 Item betaelt aende Majoor Carel Renes over het leveren gevreven verff olie en borsstelks als anders volgens sijne rekeninge en quitantie ter somme van 12-4-8 Item betaelt aen de heer ontfanger Damisse wegens den hondersten penninck over de voorschreven huijsinge omgeslagen van het jaer meij 1667 tot tien gulden alhier 10-0-0 23 L 17 st 8 pen

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1667 - 10 oktober 1668

16

III-8-65 f.74 ev. Uijtgeef van de gedaene reparatie aende huijsinge de Drij Mooren nu de kercke etc. Item betaelt aen Aert Jans- sen Fiers metselaer voor gedane arbeijtsloon en geleverde waren bredere bij sijne specificatie gestelt de somma van 15 gulden volgens sijn reckeninge ordinantie en quitantie dus alhier voor uijtgeeff de voorschreven somma van 15-0-0 Item oock aen mijn selven betaelt als rendant (=Anthonis van der Noot) in desen voor 't maecken verloijen ende stoppen van de glasen de somma van 7 gulden 4 stuijvers als bij mijne reckeninge en quitantie te sien is 7-4-0 Item noch betaelt aen Geerit Jaspers schaliendecker over gedaen == arbeijtsloon vant decken der voorschreven huijsinge de somme van 5 gulden 8 stuijvers als blijck bij sijn reckeninge en ordinantie en quitantie alhier vertoont 5-8-0 Item noch betaelt aen Andries Buijsen over gelevert hout als blijck bij sijne specificatie de somma van 5 gulden en 10 stuijvers bij ordinantie en quitantie 5-10-0 Noch betaelt aen Mr. Lendert Sloetmaecker over 't leveren van eijserwerck ende arbeijtsloon als bij sijn specificatie een somma van 3 gulden 2 stuijvers bij ordinantie ende quitantie de voorschreven 3-2-0

Item noch betaelt aen de heer ontfanger Damissen de somma van 10 gulden voor den == hondersten penninck om geslaegen over de voorschreven huijsinge van het jaer verschenen maeij 1668 als blijck bij sijne quitantie 10-0- Item noch gelevert aen de keucken schalien tot het decken van het voorschreven dack 1500 tot 19 gulden het 1000 som te samen 28-10-0 Nu noch betaelt aen het ruijmen van een secreet aldaer de somma van 7 gulden 6 stuijvers blijckens bij de quitantie van de huijsvrou van Jacob van der Beecken 7-6-0 De voorschreven reparatie der huijsinge Drie Moren beloopt samen 82 gulden daer in de kercke voor de helft heeft te dragen die hier uijtgetogen worden 41 L

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1668 - 10 oktober 1669 III-8-66 aantekeningen met betrekking tot de Drye Mooren zijn verloren gegaan.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1669 - 10 oktober 1670 III-8-67 f.61v Uytgeeff van gedaene reparatie aende huijsinge de Dry Moren nu de kerck ende den armen half en half nu aengaende

17

Item betaelt aen Andries Buysen over leverantie van hout als by syne rekeningh breder gestelt van den 7 maey tot 23 september 1670 als by ordonantie ende quitantie te sien is de somme van 63 gulden 18 stuyvers die hier voor uyt geef werden gebracht 63-18-0 Als mede betaelt den timmerman Govert vander Hoorst over arbeytsloon met syne knechten de somma van 68 gulden 16 stuyvers als by syne rekeningh ordinantie en quitantie te sien is en hier uyt getrocken de voorschreven somma van 68-16-0 Item betaelt myn selven [=Anthoni van der Noot, glazenier] als === rendant indesen overt maecken en stoppen vande glasen als by reckeningh en quitantie te sien is ter somma van 5 gulden en 16 stuyvers hier onder gestelt 5-16-0 Noch betaelt aende huysvrou van Jan Anthonis Kuyl voort leveren van kalck en steen ten behoeven vant voorschreven huys als te sien is by de reckeningh ordinanti ende quitantie de somma van 40 gulden 8 stuyvers 14-8-0 Item betaelt Geerit Jaspers schalidecker over arbeytsloon met syne knechten volgens syn rekeningh ordinanti en quitantie de somma van 12 gulden 6 stuyvers die hier mede voor uytgeeff gestelt 12-6-0 Item betaelt Johannis Rovers over het leveren van spyckers === volgens syne reckeningh en quitantie de somme van 15 gulden 14 stuyver

hier uytgetrocken 15-14-0 Item betaelt Mr. Lendert den smidt over gelevert eyserwerck ten behoeve van het voorschreven huys volgens syn reckeninghe ordinanti ende quitantie de somma van 34 gulden die mede hier onder getrocken 34-0-0 Item betaelt aen Aert Janss Fiers over arbeytsloon met syne knechten volgens syne rekeningh ordinantie ende quitantie de somma van 66 gulden en 13 stuyvers hier mede gestelt 66-13-0 Item betaelt anden voerman Robbert Coeper voor het voeren van steen en sant als andersins volgens syn reckeningh ordinantie ende quitantie 13-16-0 Item betaelt aen maior Renesse over een portael14 dat inde huysinge de Mooren geseth is 8-10-0 === Item betaelt aen de heer ontfanger Damissen de somma van 10 gulden voor den jaerlycken hondersten penninck om geslaegen voor het jaer maey 1670 over de voorschreven huijsinge als blijck bij sijne quitantie 10-0-0 Noch heeft de groote kerck geleevert tot het decken van het voorschreven huys 1000 lyen tot 18 gulden als by de kerck ingekoch is hier van het huys de helft moet betalen dus al hier uytgetrocken [18-0-0] memorie (in margine: Den armen moet hier van goet doen 9 L gelyck oock noch diergelyck post in voorschreven reeckeningh fol.72 recto is gestelt) Noch heeft den rendant betaelt aen eenen Jcop Canter voor het verloop van 13 jaren rente van het huys voorschreven de somma van 74

14 portael = tochtdeur

18

gulden 6 stuyvers 8 penningen als blyck by quitantie en die hiermede voor uytgeeff werden gebracht 74-6-8 Item heeft den rendant betaelt aende weduwe van Jacop vander Becke die in huys de 3 Moren heeft gewoont voor het verschodt van eenighe goederen die ten dienste van het huys syn gebleven volgens de reckeninge en haer quitantie de somma van 8-8st. Bedragen de voorschreven posten 396 gulden 11 stuyvers 8 penningen daeralsoo den armen dander helft hier in moet betalen wert alhier tot last gebracht voor de helft 148 L 5 st. 12 pen.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1670 - 10 oktober 1671 III-8-68 f.27 als huurder genoemd 'eenen Jan van Dyck' voor 150 gulden f.59v Uytgeeff van gedane reparatie aende huijsinge de Dry Moren nu de kerck ende den armen half en half nu aengaende Inden eert betaelt aen Govert vander Horst timmerman voor verdienden arbeytsloon gedaen aende voorschreven huys met syne knechten soo voor maecken van eenighen vensteren als anderen nootsaeckelycke reparatien als by syne reckeningh ordinantie ende quitantie te sien is de somma van 11 gulden 19 stuyvers die hier mede al werden uytgetrocken 11-9 === Item betaelt aen Mr. Gerit schalidecker voor het arbeytsloon vande voorschreven huysinghe te decken met syne knechten volgens syn rekeningh ordinantie en quitantie te sien is de somme van 5 gulden die mede hier werden uytgetrocken 15-0-0

Noch heeft de kerck tot het voorschreven dack te decken gelevert 500 schalien het 100 tot 35 stuyvers comt [9-15-0] memorie (in margine: de helft die den armen in dese schuldich te dragen heeft syn hiervoor fol. 5 verantwoord en ontfangen) Item noch betaelt aen Mr. Lender voor het maecken van eenigen henghen grendels en slooten als by syne rekeninghe ende ordinantie ende quitantie te sien is de somma van 8 gulden 4 stuyvers die hier al mede werden getrocken 8-4-0 Noch betaelt aen den Johannis Rovers voor het leveren van nagelen ten dienste van de voorschreven huysen als by syn reckening ordinantie ende quitantie te sien is 2-15-0 Noch comt alhier voor uytgeeff de somma van 9 gulden 15 stuyvers voor het ruymen van een secreet inde voorschreven huysinghe als by quitantie dus alhier de 9-15-0 === Item betaelt aen Adriaen den smidt voor het maecken en repareren van eenich eyserwerck ten behoeven vanden voorschreven huys als by syne rekeningh en ordinantie en quitantie 3-15-0 Noch betaelt aen Adriaen Mol kalckmeter voor het leveren van kalck en steen ten behoeven vanden voorschreven huysinge als by syn rekeninge ordinantie ende quitantie de somma 9-16-0 Item betaelt aen Aert Janss Viers metselaer over arbeytsloon met syne knechten gedaen inde voorschreven huysinge als te sien is by syn reckeninge ordinantie en quitantie breder te sien is 37-10-0 Noch betaelt aen den heer borgemeester Bornaghi over het leveren

19

van 900 straetsteenen tot het vloeren (?) vanden plyne van de voorschreven huysinge als by rekeningh ordinantie ende quitantie ter somma van 13-10st === Item betaelt aen Jan Thomassen straetmaecker voor arbeytsloon met syne knechten verdient aende voorschreven huysinge by syne rekeningh ordinantie ende quitantie te sien is de somma van 21-8-0 Noch betaelt aen myn selven als rendant in desen voor het maecken, verloyen en stoppen vande glasen inde voorschreven huysinge als breder by de reckeningh ende quitantie te sien is de somma van 5-4-0 Item betaelt aen de heer ontfanger Damissen voor een jaer hondersten penninck omgeslaegen over de huysinge de Dry Moren voor het jaer voorschreven 1671 als by sijn quitantie de somma van 10-0-0 Bedragen de voorschreven posten 138 gulden 6 stuyvers, daer alsoo den [armen] d'eene helft daer in moet betaelen wert alhier tot laste gebracht de wederhelft tot 69 L 3 st. [2 ort]

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1671 - 10 oktober 1672 III-8-69 f.30 wederom ingehuert bij Nicolaes van Dyck voor den tyt van 6 achtereenvolgende jaeren (1670-1676) voor 150 gulden. f.67v Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drey Mooren nu de kerck ende den armen half en half nu toecomt Inden eersten betaelt aen Aert Janssen Fiers over

gedaene reparatie in der selve huysinge, volgens syne reekeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 10 gulden 10 stuyvers dus alhier 10-10 Item aen Geerit Jaspers schaliedecker, ter saecke vande gedaene reparatien ende geleverde nagelen volgens syne reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 7-12- Item betaelt aen Lenaert Janssen smit over gedaene reparatie inde selve huysinge === volgens syne reekeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 2-14 Item betaelt aen Vander Locht timmerman over gelevert hout volgens syne reeckeninge ende quitantie de somme van 2-16- Item betaelt aen de heer out schepen Van der Noot over het stoppen van glasen volgens syne reekeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 2-8- Item betaelt aen Rober schoorsteenveger voor het vegen van de schouwe volgens syne quitantie de somme van .-6-. Item noch betaelt aen Margriet Janssen de somme van === 9 gulden 12 stuyvers soo voor het ruymen van secreet inde selve huysinge geleverde kersen, brandewyn ende toeback, volgens haere quitantie de somme van 9-12-

20

Item betaelt aen de heer ontfanger Damissen voor een jaer hondersten penninck omgeslaegen over de voorschreven huysinge de Drye Mooren voor het jaer verschenen prima mey 1672 als by sijn quitantie de somma van 10-0-0 Bedragende de voorschreven posten 45 gulden 18 stuyvers alsoo den armen d'eene helft daerin moet betaelen wert alhier tot last gebracht de wederhelft tot 22 L 19 st.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1673 - 10 oktober 1674 III-8-70 f.30 wederom ingehuert bij Nicolaes van Dyck voor den tyt van 6 achtereenvolgende jaeren (1670-1676) voor 150 gulden. f.67v Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen half ende half nu toecomende Inden eersten betaelt aen Aert Janssen Fiers over verdien- de arbeytsloon van metselen en leverantie van calck en steen, volgens reekeninge ordonnantie ende quitantie 12 gulden 12-0- Aen Willem Matthyssen over geleverde nagels, volgens reekeninge ordonnantie ende quitantie 2-13 Item aen de heer Peeter Nuyts rentmeester vant Gasthuys over verloop van 8 jaeren rente van 1 gulden 1 stuyver 6 penningen t'siaers, op de huysinge de Drye Mooren uytgaende, betaelt alvoorens gecort, de 3 stuyvers van den gulden, de somme van 7 guldens 7 stuyvers

dus 7-7 Te weten de jaeren verschenen 1664 tot 1671 incluys === Aen Pieter van Arendonck timmerman over arbeytsloon, volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie 7 gulden 13 stuyvers 7-13 Aen Jan Janssen Cuyl over leveranties van calck en steen, volgens ordonnantie ende quitantie 2-16 Aen Lenert Janssen smith, over gelevert yserwerck ende arbeytsloon, volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 12-12 Aen Andries Buysen over arbeytsloon ende gelevert hout volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie, de somme van 24 gulden 18 stuyvers 24-18 Aen de heer Anthony van der Noot ove het stoppen ende maecken van gelasen, volgens reeckeninge === ordonnantie ende quitantie de somme van 2-19 Aen Jan Thomassen Straetmaeker over arbeytsloon, volgens specificatie, ordonnantie ende quitantie 2-17 Item betaelt aen de heer ontfanger Johan Damisse over een jaer hondertsten penningh, verschenen prima mey 1674 volgens quitantie de somme van 10-0 Item betaelt aen Rober schoorsteenveger, over het vegen vande schouwen, volgens quitantie 2-2 Bedragen de voorschreven posten int geheel ter somme van 87 guldens 17 stuyvers daer van de kercke de helft heeft betaelt, dus hier in uytgeeff dat by den rendant is betaelt 43L 18 st. 8 pen.

21

Bijlage van de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1673 - 10 oktober 1674 III-8-119 Nota bene: bij de transcriptie van de ingediende rekeningen is het fiat van betaling weggelaten aangezien dit geen aanvullende informatie geeft. Secificatie van verdient arbeijtsloon ende verschooten penninge bij mij Aert Janss Fiers Mr. metselaer gedaen aent huijs de Drij Mooren gedaen in manieren als volgt Vanden 2 tot den 9 december gewerckt int huijs de Drij Mooren Aert Jans Fiers 1/2 dag comt voor 0-12-0 Jan van Olfpun Merl 1 dag den diender eene dag 1-13-0 gehaelt 1 sack calck comt voor 0-19-0 Van den 7 tot den 19 april 1674 gewerckt int huijs Henderick Merl 1/2 dag den diender 1/4 dag comt 0-9-8 Van den 13 tot den 20 meij in 1674 gewerckt Aert Jans Fiers 2 schoft comt 0-12-0 Gerick Merl 1 dag den diender 1 dag comt 1-15-0 Vanden 20 tot den 27 meij in 1674 gewerckt Aert Jans Fiers 2 schoft comt voor 0-12-0 Gerit Merl 1 dag den diender 1 dag comt 1-15-0 gehaelt 20 heel brick 18 pannen ider 12 penningen 1-8-8 6 witte tegels comt voor 0-4-12 2 maten calck comt voor 0-10-0 Vanden 8 tot den 10 november 1674 gewerckt aende pannen in te steecken soo op de keucken ende boven ded turfhok Aert Jans Fiers 2 schoft comt 0-12-0

den diender 2 schoft comt voor 0-6-8 van den reijdeckers gehaelt 8 vorsten 0-16-0 dese reckeninge kenn ick ten somma 12-8-4 dack ontfangen te hebben uijt handen van Sr. van Gent actum desen Aert Janss Fiers 1674 == Reckeninge van Daniel Peeters van Arendonck uijt last van de heere kerkmeesters int huijs van 3 Moren gerepereert van timmerwerck 1673 den 6 desember tot den 8 tot voor eerst aen den regenback voor mijn 1 schoft 0-5-8 een knecht aen de stal mede 1-7-0 1674 den 15 janneuarie tot den 17 toe een dubbeldeleer gemaeckt ende ander werck voor mijn 1/2 dagh 0-11-0 den knecht 2 1/2 dagh 2-5-0 den 26 dito tot den 28 toe voor mijn 1 1/2 dagh int klein keuken 0-11-0 den 11 april tot den 14 toe den bruechisken gemaecht ende ander werck den knecht 3 daghen 2-14-0 somma 7-13-8 Hier van bekenne voldaen te sijn van Willem van Gent als kerkmeester bij mijn Daniel van Arendonck de 26 november 1674 === Specificatie van geleverde waren bij mij Jan Anthonis Kuijl gedaen int huijs de Drij Mooren in manieren als volght Vanden 7 december 1674 tot den 23 meijus gehaelt 150 ondersteen ider h100 8 stuijvers 0-16- ende 1 sack calck a 2-0-0

22

2-16-0 Dese 2-16 st ontfangen van den kerckmr. Van Gendt den 14 julij 1674 Jans Fouijers Kouijl == Wilem Matijsen hebbe gelevert nagels voor de Groten Kerck tot aen de Drie Mooren te gebruijck soe als volcht Den 19 junij 1674 gelevert 200 deurijsers 0-12-0 den 11 august gelevert 200 twee pont 0-3- met half 25 deurijsers half 25 latijsers 0-1-4 den 21 august noch 25 enkel asijsers 0-3- den 7 september noch 25 enkel asijsers 0-3- den 8 november noch 100 latijsers 0-4- met 1000 stopnagels 0-18- den 24 desember gelevert 25 enkel asijsers 0-3- en 25 dubbel asijsers 0-6- 2-13-4 Ick ondergeschreven beken betaelt te sijn uijt de hant van mijn heer Wilem van Gent soo als kerckmr. den 7 januarij 1675 Wilem Matisen == Rekening van ijserwerck gemaeckt bij Lenaert Jansen gebruijkt tot reparatie van de huijsinge de Drie Moren voor oordere van de heere kerckmeesters 1673 Eerstelijck den 8 desember gemaeckt 4 houvasten15 6 hoeckpalen en andere kosten tsamen 0-18-0 noch gemaeckt een keerijser en een sleutel tot de poort 0-12-0 1674 Den 8 meert tot de poort gemaeckt eenen grendel met noch 4 krammen tot een ouwe grendel tsamen 0-8-0 Den selven gemaeckt een sleutel tot een kamerdeur met noch eenen sleutel tot het torfhuis tsamen 0-12-0 15 balkhaak; zware kram met een wigvormige punt

aan beide uiteinden.

Den 10 aperil gemaeckt 3 spillen tot een gootburij wegen tsamen 7 pont het pont kost 3 stuijvers komt 1-1-0 Tot deselve een paer swaere hengen gemaeckt kost 0-15-0 Den 19 julij in 2 keldergaeten gemaeckt 8 nieuwe klammen wegen tsaemen 16 pont het pont 3 stuijvers komt 2-8-0 Den selven gemaeckt een nieut grendelslot aent hecken 0-18-0 Den 21 dito gemaeckt een veer tot een bel met een tuimeleer en 6 krammen ten aen de poort tegen de haven 1-0-0 Den 12 september gemaeckt een schuifslot aen de kelderdeur 0-6-0 Den 29 oktober gemaeckt een nieuwe klem in een kosijn weecht 16 pont het pont kost 3 stuijvers komt tot 2-8-0 Noch tot 2 vensters sluiting gemaeckt en een haeng vermaeckt en aengeslagen verdient 0-12-0 Noch gemaeckt een klein slot aen een venster 0-6-0 Noch 8 krammen over een uitkijck tralij gemaeckt 0-8-0 Dese rekening bedraecht tsamen 12-12-0 Ick ondergeschreven ben voldaen van dese rekening voor de somme van 12 gulden 12 stuijvers uitgaenden van den heer kerckmeester Van Gent den 10 november 1674 Lenaert van Jansen === Bekenne ick ondergeschreven Rentmeester vanden Gast- huijse binnen Breda ontfangen te hebben uijt handen vanden Arm ende Kerckmeester de somme van 7 gulden 7 stuijvers - penninghen, boven de cortinghe vanden Hondsrste Penningh, tot 3 stuijvers op de gulde, ende dat over eene Rente van 1 gulden 1 stuijver 6 penninghen, die de selve aenden Gasthuijse voorschreven jaarlijx uijt te reij- ken schuldigh sijn uijt seker hove huijsinge ende erve gestaen ende gelegen inde Visserstrate genaemt 3 Moren sijnde hier mede betaalt de jaren rente vervallen mart 1662 tot 1671 incluijs Actum Bredae den 20 october 1674 Des t'oirkunde Cr. Nuijts 1674 == Specificatie van Andries Buijsen voor het huijs genemt de 3 Moren de kercke ende den armen

23

halff en halff toe behoorende over gelevert hout als hier onder volcht, Inden eersten op 28 october 1673 gelevert tot eenen vure int secreet 1 heel breet roer d'el 14 duijm breet weert bij dese dieto 20 stuijvers hier opt naerten 0-18-0 met 2 blade beste heel dicke greijne sachde d'el de 28 stuij-vers 0-16-0 Den 30 november gelevert 2 goede greijne dobbel latse tot herstele a 2 stuijvers 12 penningen comt somma 0-5-8 Den 8 desember 1673 gelevert tot den regenback een 1 bree goede dickte greijne maet deel den 0-14-8 met 2 groote rechte boomse sperren tot een elle a 9 1/2 stuijvers somma 0-19-0 met 1 dobbele lat 0-2-12 pen De 15 januaris 1674 gelevert tot een lange leer 2 van de swaere welgetopte rechte renela.rs 16 st somma 1-12-0 met 2 rechte boomste sperren a 8 1/2 stuijvers somma 0-17-0 met een goet wagenschotte eenen duijm dick tot soma 1-7-0 Den 31 januaris 1674 gelevert tot aenden pompback 1 1/2 voet van een wagenschotte 1 1/2 duijms blat tot schade van een heel bladt affgecat tot 0-13-8 Den 10 februaris 1674 gelevert tot een reteel16 3 kleijne ..latten 0-4-8 Den 10 april 1674 gelevert tot een bancke voort huijs aende straet ontrent 12 voet goede [greijne] dicke den voet 6 stuij-vers of swaer 5 en 7 duijm somma 3-12-0 met 1 heel dicke greijne trapdeel tot den decksesde van 0-16-8 Den 12 april gelevert tot reaparatie van den solder en te lappen en tot het dackvenster 3 langck goede greijne lange maetdelen a 14 1/2 stuijvers somma 2-3-8 met 2 van de groot breet witte maetdelen a 14 st somma 1-8-0 Den 13 dito gelevert tot aen denije 4 drooge bree greijne arseloose17 maetdelen a 15 1/2 stuijvers somma 3-2-0

16 Gelezen werd reteel maar mogelijk is ook linteel: dat een verbastering kan zijn van linteau hetgeen

wederom slaat op een latei-balk boven een deur of venster (WNT)

17 arseloose = harsloze ?

Den 15 junij 1674 gelevert tot het dack 2 heel dicke bree beste greijne sachde delen a 14 1/2 st sa1-9-0 met 1 pael balckseken van 0-18-0 Den 23 julij 1674 gelevert tot reparatie en eenige vensters 2 beste heel dicke greijne sachdedelen het stuck aen 15 1/2 stuijvers somma 1-11-0 met 2 van de groote bree witte maetdelen 14 1/2 st sa 1-9-0 somma 24-18-12 pen Dese specificatie tot 24 gulden en 18 stuijvers heeft de heer kerckmeester Van Gent voldaen en betaelt den 13 october 1674 Andries Buijsen 1674 Aen de huijsen van den Drie Mooren Jan Toumesen gearbeidt van den 26 mei 1673 door laest van men heer Van Gent de kerckmeester een halven dach dachs 24 stuijvers comt 12 st den dachs 14 stuijvers comt 7 st Jan Tomesen gearbeidt van den 21 april in de Drie Mooren een dach dachs 14 stuijvers comt 24 st den opperman een dach dachs 14 stuijvers comt 14 st comt 2 gulden 17 stuijvers Jan Tomesen [gearbeidt] bekenne voldaen te sijn uit handen van men heer Van Gent den 11den september 1674 Den 16 desember 1673 gestopt int huijs de Drie Mooren 9 frans18 ruijten ende 13 sleghte 1-11-1 Den .. meij weder aldaer gestopt 7 frans en 10 sleghte ruijten 5 halven comt f 1-8-8 facet 2-19-8 Den inhout dese is aen mij ondergeteijckenden betaelt des torconden den 9 october 1674

18 Bekend is het 'Fransche glas van Rouaan' (WNT)

24

A vander Noot 1674 Ick ondergeteeckent als rentmeester des armen middel van Breda bekenne ontfangs te hebben uijt handen van meester Willem van Gent als kerckmeester van de Groote Kercke alhier de somme van 31 Rijnsgulden 1 stuijver 8 penningen afgetrocken van gedaene reparatie in volle wil die men voor den helft van een jaer huijshuere van de huijsinge die Drij Moren verschenen 5 meij dese jaers 1674 ... desen 27 augustij 1675 N. Lemmers == Ontfangs bij mijn ondergethekende uijt handen van kerckmeester Van Gendt de somme van 30 gulden over het vegen van de schouwen vande huijsinge de Drij Mooren. Actium den 9 meij 1674 Rober voor 1-10 st noch over het vege van 2 schouwen ontfangen 12 12 st den 15 juli 1674 som 2-2- Robre fol 75 voorschreven de 27 meij 1674 3 Mooren pro de Armen ende de Groote Kerk 10 L Bethaelt de 3 julij 1674 D.Damisse Rekeninge van maecken en stoppen van de glasen inde Groote Kerck alhier en inden kerckhuijsen gedaen voor last ordonnantie van de heeren kerckmeester Van Gent ende Vingerhoeth soo als hier naer volgt In 18 juli 1674 verloijt een raemtglas int kerckenhuijsken op de gang agter de Drij Mooren is groot 6 1/2 voet daer is gedaen 8 nieu ruijten comt L 1-4-8 Noch daer gestopt 9 slechte ruijten L 0-9- fol 79 voorschreven de 27 meij 1674

pro van een huijs op de Havecant Groote Kerck 4 L Bethaelt de 3 julij 1674 D. Damisse

Rekening van Tafel van de H.Geest 10 oktober 1671 - 10 oktober 1674 II-19-50 Alderhanden uijtgeeff f. 201 Den 12 dito (augustus 1674) betaelt aen Ser. Willem van Gent kerckmeester van de Groote Kercke alhier de somme van 7 gulden 1 stuijver ende dat over het geene voor de helft van gedaene reparatien als andersins van het huijs de Drije Mooren meer is uijtgegeven dan vant jaer verschenen 1 meij 1673 is gecomen dus hier bij quitantie de voorschreven 7 L 1 s

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1674 - 10 oktober 1675 III-8-71 f.30 gehuert bij Nicolaes van Dyck voor den tyt van 6 achtereenvolgende jaeren (1670-1676) voor 150 gulden. f.59v Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen half ende half toecomende Inden eersten betaelt aen Aert Janssen Fiers over verdienden arbeytsloon van metselen ende leverantie van calck en steen, volgens reekeninge ordonnantie ende quitantie 35 gulden 35-0- Aen Jan Janssen Cuyl over leverantie van calck ende steen volgens reeckeninge, ordonnantie ende quitantie 17-17

25

Aende weduwe Gerit Jaspers schaliedecker over geleverde schalien calck, ende arbeytsloon etc. volgens reeckeninge, ordonnantie ende quitantie 25-0 Aen Anthony Cnollaert over gelevert hout volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 4-7 === Aen Lenert Janssen Smit over gelevert yserwerck ende arbeyts loon volgens reeckeninge, ordonnantie ende quitantie de somme van 5-0 Aen Margriet de Beersteeckster ove het ruymen vant secreet volgens quitantie 11-16 Item betaelt aen Rober schoorsteenveger, voor het vegen van alle de schouwen, volgens quitantie de somme van 3-0 Noch betaelt aen de heer ontfanger Johan Damissen, over een jaer hondertsten penningh verschenen prima mey 1675 volgens quitantie de somme van 10-0 Bedragende de voorschreven posten int geheel ter somme van 112 gulden daer van de kercke de helft betaelt dus hier in uytgeeff dat by den rendant is betaelt 56 L

Bijlage van de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1674 - 10 oktober 1675 III-8-120 Specificatie van ijserwerck gemaeckt bij Lenaert van Someren gebruijckt tot de huijsinge genaemt de Drie Moren voor last van de heeren resienten van de selve huijsinge

1674 Eerstelijck den 23 november tot de poort tegen de straet het slot verstelt met een nieuwen sleutel en eenen groote kram over de grendel 0-10-0 Den selven gemaeckt eenen winckelhaeck aen een banck en een heng tot een venster vermaeckt 0-6-0 1675 Den 4 jannewarie gemaeckt een nieuw grendelslot onder aen de poort tegen de straet kost 1-0-0 Den 11 juni gemaeckt eenen sleutel tot een kamer en het slot vermaeckt met noch een grendelslot vermaeckt met een nieuwen sleutel tot de vensters tegen de straet tesamen verdient 0-14-0 Den 13 augustus een heng vermaeckt aen de poort 0-10-0 Den 17 dito het slot aent klincket van binnen vermaect met eenen nieuwen sleutel met eenen grendel en de krammen met noch eenen opset haeck tsamen 1-0-0 Den 28 september gemaeckt een reijoolplaet tegen den waterloop over de plaets met de houvasten 0-18-0 noch een heng vermaeckt en aengeslagen verdient 0-4-0 Dese specificatie bedraeght 5-2-0 Ick ondergeschreven ben voldaen van dese met de somme van 5 gulden actum den 22 ocktober 1675 uijt handen van den kerckmeester Van Gent Lenaert van Someren == Specificatie van verdient arbeijtsloon ende verschoote penningen bij mij Aert Jans Fiers meester metselaer gedaen voort huijs de Drij Mooren aende Visserstraet alhier in manieren als volght Vanden 18 tot den 25 martius 1675 gewerckt aende daecken ende vloeren oock aent seckreet Aert Janssen Fiers eenen dach is 1-4-0

26

Jan van Olhen metselaer 1 dach en 1 schoft comt 1-7-8 den diender 1 3/4 dagh daaghs 13 stuijvers 1-2-8 gehaelt 10 pannen 6 witte ruijte tegels 0-13-8 Den 7 junius 1675 gewerckt en gelevert 1 hoet calck het hoet 6 gulden 10 stuijvers 6-10-0 aende kraenkinders betaelt 10 stuijvers 0-10-0 Vanden 16 tot den 23 junius gewerckt aent maecken vant seecreet Aert Jansen Fiers 1 1/2 dagh is 1-16-0 Jan van Olphen metselaer 2 1/2 dagh daghs 22 stuijvers 2-15-0 Cornelissen metselaer 1 1/2 dagh daghs 20 stuijvers 1-10-0 den dienders aent graven en dienen 8 dagen is 6-0-0 Dirck van Waes de knecht van de kerck 5 dagen 3-10-0 Den 6 september 1675 gewerckt Aert Jans Fiers 1/4 dagh daghs 24 stuijvers 0-6-0 Wilm metselaer 3/4 dagh den diender 3 schoft 1-6-8 3/4 sacken calck 0-15-0 Vanden 20 tot den 23 september 1675 gewerckt Aert Fiers 1/2 dagh 0-12-0 Wilm metselaer 1 1/2 dagh daghs 21 stuijvers 1-11-8 Aert opperman 1 1/2 dagh daghs 19 stuijvers 1-1-8 gehaelt 1 maet tras comt voor 1-0-0 4 maeten calck 1-0-0 verte somma 34-11-0 Van den 7 tot den 10 oktober 1675 gewerckt aenden rooster int huijs de 3 Mooren Aert Jansen Fiers 1/2 0-12-0 Den diender 2 schoft 19 0-6-8 gehaelt 45 ondersteen is 0-5-0 somma 1-3-8 somma 34-11-0 facit 35-14-8 Bekenne van dese bovenstaende somme voldaen te sijn desen 9 april 1676

19 Schoft is een deel van een werkdag, dat niet door een rustpoos wordt onderbroken; meestal het vierde

soms het derde deel van een werkdag (WNT)

Willemijnke Stender huijsvrou van Aert Jans Fiers == Specificatie van geleverde steen bij mij Jan Anthonis Kuijl gelevert voor thuijs de 3 Moren inde Visserstraet Den 20 junij 1675 gelevert 2500 ondersteen comt 8-15-0 Den 21 dito 2000 ondersteen 7-0-0 Den 22 dito 500 ondersteen 1-15-0 Den 7 september 100 ondersteen 0-7-0 facit 17-17-0 Dese 17-17 hat Willem van Gendt als kerkcmeester aen mijn voldaen en betaelt den 30 november 1675 Jan Anthonis Kuijl == Antonie Knolaert Gelevert ten dienste van (huijsinge) genaempt de Drije Mooren gestaen in de Visserstraet soo als volgt Den 17 meij inden eersten gelevert ende door Daniel Peetersen van Arendonck meester timmerman een endt van een ribbe dick 3 en 4 duijmen lanck 7 voeten de voet eenen stuijver een oort f -8-12 met twee goede breede greene deelen tstuck 13 stuijvers f 1-6- Den 20 dito noch een goede greene gesaegdeel a f -13- met 3 1/2 voeten lenghte gecort van een bladt wagenschot dick 1 1/2 duijmen f -18- Den 20 augustij noch gelevert twee greene deelen tot 11 stuijvers f 1-2- somma f 4-7-12 De voorgemelde 4 gulden 7 stuijvers sijn aen mij onderschreven door de kerckmeester Ser. Willem van Gendt voldaen actum

27

den 15 november 1675 Anthonij Knolaert == Specificatie vant geene de wedue Gerrit Jaspers voor ordre van de heere kerckmeester d'heer schepen Vingerhoets en Seigneur Willem van Gendt gewerckt heeft op het huijs de Drij Mooren Den 6, 7 en 8 november hebben twee knechts en een opperman elck 3 dagen gewerckt op het huijs genaemt de Drij Mooren elcken knecht een gulden daaghs ende een opperman 12 stuijvers 7-16- gelevert 400 leijen het 100 3 gulden comt 12-0-0 4 kruijwagens kalck de wagen tot 1 gulden 5 stuijvers 5-0-0 6 vorsten het stuck 3 stuijvers 0-18-0 gl 25-14-0 Dese 25 Rijnsgulden bekenne ontfangen te hebben uijt handen van Willem van Gendt als kerckmeester vande Grootte Kerck, actum 28e november 1675 Dit is 't hant werck van de wedue Geerit jaspers == folio 94 Verschenen den 24 meij 1675 de 3 Mooren pro de Groote Kerck en de armen 10 L vanden 10 L zien betaelt ...... 1675 D.Damisse == Ontfangen bij mij ondergetekende schoorsteenveger uijt handen van Willem van Gendt als kerckmeester de somme van 3 Rijnsgulden over het vegen van allen de schouwen inde huijsinge de Drij Mooren tot Breda 20 april 1675 voor 3 gulden Rober == Ontfangen bij mijn ondergetekende Magriet de wedue van Jan Berens van Willem van Gendt als kerckmeester vande Groote Kerck de somme van 8 Rijnsgulden over het ruijmen vant secreet inde huijsinge de Drij Mooren

alsmede noch 3 gulden 16 stuijvers van oncosten van brandewijn vanden toeback en kerssen, alsmede voor het opbreekcen en toemaken vant secreet, maecken alsoo dan 11 gulden 16 Actum Breda 12 junij 1675 voor 11-16 st dit is het hantwerck vande voorschreven Magriet de wedue Jan Berens == Rekeninge van glasen gemaeckt ten dienste van de Groote Kerck als inde kerckenhuijsen int jaer van 1675 tot den 10den october inkluijs. Voor eerst opden 2 april 1675 int huijs achter de Drie Mooren aenden Havencant gestopt 17 franse en 9 slechte ruijten 2-3-0 == folio 104 verschenen den 24 meij 1675 pro: van een huijs aende haven de Groote Kerck 4 L Betaelt den ...... 1675 D. Damisse

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1675 - 10 oktober 1676 III-8-72 f.68 Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen half ende half toecomende Inden eersten betaelt aen Daniel van Arendonck timmerman over verdient arbeijtsloon volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie 84-0 Aende weduwe Geerard Jaspers schaliedecker over geleverde schalien calck ende arbeijtsloon Xa volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie 16-0 Aen Lenert Janssen smit voer gelevert ijserwerck ende arbeijtsloon volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de

28

somme van 24-10 Item betaelt aen Rober schoor- === steenveger [voor] het vegen van alle de schouwen volgens quitantie de somme van 3-18 == Noch betaelt aen d'heer ontfanger Johan Damissen over een jaer hondertsten penningh verschenen prima meij 1676 volgens quitantie 10-0 == Aen Cornelis Paludanus glasemaker over gelevert glas ende arbeijtsloon volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 11-10 Bedragende de voorschreven posten int geheel ter somme van 149 [guldens] 18 stuyvers daer van de kercke de helft betaelt dus hier in uijtgeeff dat bij den rendant is betaelt de somme van 74 gulden 19 stuijvers 74-19 st.

Bijlage van de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1675 - 10 oktober 1676 III-8-121 Den 18 januewarius 1676 int huijs van de Drie Mooren inde Visserstraet tegenwoerdich in hier gebruijckt werdende bij Jan Hessels onder als boven voor als achter samen gestopt 21 franse met 17 slechte ruijten 2-19-0 noch op de plaets boven den regenback een staende glas verloot groot 5 1/2 voet tot het selve gedaen 6 ruijte en gestopt 5 ruijten 1-5-0 Den 21 meij inde Mooren tot Jan Hessels op de trap 2 nuwe glaskens gemaeckt groot 3 voeten 0-15-0 noch onder als boven voor als achter samen gestopt 24 franse met 12 slechte ruijten 3-0-0

noch inde groote kamer aende straet een staende glas verloot groot 8 voet daer toe gedaen 6 franse ruijten 1-12-0 Den 28 julius int benede keukentien een raemglas verloot groot 2 voet daer toe gedaen 3 ruijten 0-8-0 noch inde keuckenramen 2 nuwe glaskens gemaeckt samen groot 3 1/2 voet 0-17-8 noch gestopt 6 franse en 4 slechte ruijten 0-16-0 gelevert aen glasnagels 5 stuijvers 0-5-0 somma 11-12-8 Becennen van dese rekeninge betaelt te sijn Ienneke Palludanus == Ontfangen bij mijn ondergeteekent Robert schouveger de somme van 3 guldens ende 18 stuijvers over het vegen vande schouwen inde huijsinge de Drij Mooren Actum desen 21e meij 1676 Rober Naisi == fol 98 verschenen den 24 meij 1676 3 Mooren pro: den armen en de Groote Kerck Betaelt den 14 augusti 1676 D.Damisse == fol 104 pro van een huijs achter de Mooren deselve Betaelt 14 augusti 1676 D.Damisse == Voor ordre vande kerckmeesters vande Groote Kerck soo heeft Catalijn Gerritse laeten wercken op het huijs de Drij Mooren Den 14 en 15e april soo heeft den baas met een knecht en een opperman gewerckt op het huijs de Drij Mooren ider 2 daghen den baas 24 stuijvers daaghs 6-0-0 gelevert 500 schalien a 16 gulden 1000 8-0-0 aen stopnagels 2-0-0 somma gl 16-0-0 Bekenne van dese rekening voldaen te zijn uijt handen vande kerckmeester voorschreven

29

den 8 julij 1676 Catalijn Gerritse == Uijt last van de heeren regenten van het huijs de Drie Moren heeft Daniel van Arendonck van timmerwerck notsakelijken reparaesie aen het selve huijs Den 18 januewarie voor mijn een dagh 1-2-0 aen een leer gemaecht Den 3 meij tot den 9 toe voor mijn een 1/2 dagh 1-16-0 twee knechten 7 daghen 7-0-0 Den 11 tot den 16 toe voor mijn een dagh 1-4-0 2 kenchten 8 daghen 8-0-0 Den 18 [23] den 23 toe een knecht 2 daghen 2-0-0 Den 16 junius tot den 18 toe 2 knechten 4 daghen 4-0-0 Den 28 julius tot den 29 toe 2 dagen een knecht 2-20-0 Den 29 augustus voor mijn 1/2 dagh 0-12-0 Den 3 september tot den 5 toe voor mijn 2 1/2 dagh 3-0-0 een knecht 2 1/2 dagh 2-10-0 Den 3 october een leer gemaeckt en gereperert een knecht een dagh 1-1-0 dese soomme is sooveel 34-4-0 Den 16 julius heeft Daniel van Arendonck aengenomen van de heeren regenten van de Drie Moren den wenteltraep den arbeijt met de materialen dat daer toe behoert daer voor bedongen 50-0-0 hier van dese rekeninge bekenne betaelt te sijn uijt handen vande kerckmeester Van Gent den 9 october 1676 bij mijn Daniel van Arendonck == Rekeninge van ijserwerck gemaeckt bij Lenaert van Someren gebruijckt tot reparatie aen de huijsinge genaemt de Drie Moren met last van heeren kerckmeesters resinten vant selve huis 1675 Eerstelijck den 9 november het slot tot de voorkamer vermaeckt met eenen sleutel 0-10-0 Den 15 dito een kamerslot vermaeckt en eenen nieuwen sleutel met een sluitplaet tsamen 0-14-0

1676 Den 23 januewari het slot verstelt met eenen nieuwen sleutel tot het poortien tegen de haven verdient 0-8-0 Den 5 meij het springslot aen de poort vermaeckt en het pompijser vermaeckt en de nagels verdient 0-10-0 Den selven het poortslot tegen de haven vermaeckt met de sluitplaet en een nieuwen sleutel tsamen 0-12-0 noch gemaeckt 4 winckelhaecken tot dorpels tsamen 0-14-0 Den 7 dito 2 raemhengen gemaeckt kosten 0-7-0 noch gemaeckt eenen nieuwen rooster tot het reijool nevens Godewijcke weech 8 pont kost 1-4-0 Den 8 dito een slot vermaeckt tot de achterkamer 0-6-0 Noch gemaeckt behoorten tot 2 klinken en 2 schuifkens 0-14-0 noch gemaeckt 6 nieu raemboutiens en 2 hengen vermaeckt 0-10-0 Den 9 dito gemaeckt 4 nieu houvasten met steunen van bancken op te leggen kosten tsaemen 1-16-0 noch 2 houvasten met steunen vergroot 0-6-0 noch gemaeckt een kruckheng tot een hecken en een nieu raemheng en een sluithaeck tsamen 0-14-0 Den 13 dito een grendelslot tot den stal vermaeckt met een sleutel en noch 2 duersloten vermaeckt 0-18-0 noch gemaeckt een klinck ende behoorte aen een heck en een houvast aen den stijl en een kram overt poortslot 0-16-0 noch gemaeckt een nieu pan daer de poortheng in draeijt en een veer tot de bel gemaeckt 0-14-0 Den 20 meij gemaeckt 2 duimen tot een duer en de hengen vermaect tsamen verdient 0-8-0 === noch den 2 juni gemaeckt een nieut slot aen de kuekenduer 1-0-0 noch gemaeckt eenen sleutel tot de duer aen de groote kamer tegen de plaets en een pan tsamen 0-10-0 noch gemaeckt eenen sleutel tot een kasken voort huijs 0-6-0 noch het slot tot de poort van binnen vernieut en een nieuwen sleutel en een schroefkram tsamen 0-16-0 Den 16 julij gemaeckt 2 paer kruckhengen 1-0-0 Den selven gemaeckt 6 houvasten tot betsteen20 0-6-0 Den 23 dito aen de nieu trap gemaeckt 3 houvasten0-10-0 noch gemaeckt eenen houvast bij de trap lang omtrent 4 voet weeght 7 pont kost 1-1-0 noch gemaeckt een paer hengen met 2 gevrichten tot de kelderduer kosten 1-0-0 noch tot deselven een klinck en een trompring kost 0-10-0 noch gemaeckt 2 schijfsloten met veren tot de duer0-16-0 Den 29 dito gemaeckt 3 nieu glaesroijen tsamen 0-6-0

20 bedsteden

30

Den 30 dito het slot van binnen vernieut boven den achterkuecken en een sleutel en noch een duersleutel 0-16-0 Den 3 augustus gemaeckt een nieut kamerslot en behoort 1-5-0 noch gemaeckt een niewe klinck en de behoorten met noch eenige grendelkrammen en ander kleijnicheijt tsamen 0-15-0 Den selven genaeckt eenen sleutel tot een blockslot 0-6-0 Den 5 september gemaeckt een paer duimen en een heng tot de kuecken tegen de plaets ksot tesamen 0-16-0 Nogh tot de poort gemaeckt eenen groten kram voort secreet en eenen scherbout tot het selve kost 0-10-0 Den 7 september gemaeckt 2 sleutels tot dueren en 2 sluitplaeten en een raemheng tsamen verdient 0-16-0 13-5-0 Dese specificatie bedraegt 25-6-0 Ick ondergeschreven ben voldaen van dese rekening [nament] de somme van 24 gulden 10 stuijvers uit handen van den kerckmeester Signuer van Gent tot aen den 15 october 1676 Lenaert van Someren

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1677 - 10 oktober 1678 III-8-74 f.42 Den 23 dito (april) gestorven onder den 26 begraven Jan Hessels het 2 geluijt 2 poosen 12-0- baercleet 6-0 kercken recht 8-0 eijcken kist 2-0- 28-0- f.68 Inden eersten betaelt aen Anthoni Geeritsen schalidecker, over verdient schali- deckers loon op de huijsinge de Drije Mooren volgens reekeninge ordonantie ende quitantie de somme van 6 gulden 10 stuijvers 6-10-0 Aenden selven Anthoni Geeritsen ter saecken als voor, mitsgaders over geleverde schalien betaelt volgens reckeninge ende quitantie de somme van

10 gulden 7 stuijvers 10-7-0 Maria Bruer huijsvrouwe van Wilm Matthijssen nagelsmit ofte nagelmaecker == betaelt ter saecken van geleverde ende gemaeckte nagelen, volgens reckeninge ende quitantie de somme van 2 gulden 5 stuijvers 4 penningen dus 2-5-4 Item betaelt aen Henrick vande Leur als pompmeester vande pompe op de Havermerckte volgens quitantie de somme van 1 gulden 6 stuijvers 1-6-0 Betaelt aen Robert Nansi schoorsteenveger volgens reckeninge ende quitantie de somme van 3 guldens 3-0-0 Item betaelt aen Daniel van Arendonck timmerman over verdient timmerloon inde huijsinge de Drije Mooren, volgens reckeninge ende quitantie de somme van 14 gulden 17 stuijvers 14-17- == Item betaelt aen Andries Buijsen houtcooper over ende ter saecken van gelevert hout volgens reckeninge ende quitantie de somme van 29 gulden 29-0-0 Betaelt aen Charlotte Wage- maeckers over geleverde veruwe volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 21 guldens 21-0-0 Aen Maria Bruer huijsvrouwe van Willem Matthijsen betaelt over geleverde nagelen volgens reckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 13 gulden

31

3 stuijvers 13-3-0 Item aende selve Maria Bruer ter saecken als voor betaelt volgens reeckeninge ordonantie ende quitantie de somme van 3-15-4 == Jan van Roij voerman betaelt voor het mennen21 ende aenhaelen van sant ende leem volgens reeckeninge ordonantie ende quitantie de somme van 4 gulden ende 8 stuijvers 4-8-0 Item betaelt aen d'heer Ontfanger Damisse over een jaer honderste penninck verschenen prima meij 1678 volgens quitantie 5-0-0 Item betaelt aen Philipus Rijtbosch soone vanden over- ledenen Rentmeester van de Cappittele tot Hilvarenbeeck voor 5 jaren verloop van een rente van sjaers namentlijck de jaren 1673 - 4 - 5 - 6 ende 1677 boven cortinge vanden hondertsten penninck tot 3 struijvers per gulden volgens ordonnantie ende quitantie de somme van 10 gulden 18 stuijvers 10-18- Item betaelt aen Aert == Janssen Fiers meester metselaer over geleverde steen, kalck ende verdient metselloon, volgens reckeninge ende quitantie de somme van 35 gulden 3 stuijvers 4 penningen 35-3-4 Aenden selven Aert Janssen Fiers ter saecken als vooren betaelt volgens reeckeninge

21 mennen = vervoeren

ordonnantie ende quitantie de somme van 8 gulden 12 stuijvers 4 penningen 8-12-4 Item betaelt aen Jan Anthonissen Kuijl over gelverde steen volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 4 gulden ende 6 stuijvers 4-6-0 Dus bedraeght de voorschreven posten int geheel de somme van 173 gulden 11 stuijvers daer 86 L 16 st 8 pen

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1678 - 10 oktober 1679 III-8-75 f.87 Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen half ende half toecomende Eerstelijck betaelt aen Aert Jansse Fiers meester metselaer over arbeijtsloon ende verschoten gelt aende selve huijsinge gedaen volgens reckeninge ordonnantie ende quitantie 5-10-0 Item betaelt aen Antonij Geerits schaliedecker ter saken van arbeijtsloon aende voorschreven huijsinge gedaen volgens sijne rekeninge bij ordonnantie ende quitantie 23-16- Robbert Gerick schoorsteenveger overt vegen van 5 schoorstenen inde selve huijsinge betaelt bij quitantie 1-16-0 === Betalet aen Adriaen Stickers lootgieter over gelevert loot en arbeijtsloon aen de voorschreven huijsinge de drij mooren volgens sijne

32

reckening op ordonnantie ende quitantie de somme van 5-11-0 Item betaelt aende heer ontfanger Damisse over de jaer hondertste penninck verschenen de eerste meij 1679 bij quitantie de somme van 5-0 Item betaelt aen dheer rentmeester Johan vanden Kaeij de somme van 11 guldens 8 stuijvers 6 deniers ter saken van 2 iaren renten op de voorschreven huijsinge uijtgaende volgens sijn billet ende quitantie daer van bredere sijnde den 11-8-6 === Betalet aenden notaris Van Bommel [.ijmen] ten behoeve van de weduwe vande notaris in loon de somme van 3 gulden 5 stuijvers voor het opsoeken van het testament van Marij Makosine ende 3 extracten daer uijt te maken met de segels bij rekeninge ende quitantie de somme 3-5-0 Betaelt aen de notaris ende procureur Buijten ter saken van verdient salaris int verhuren vande huijsinge de 3 mooren gevallen bij cliende bij sijn reckeninge op ordonnantie ende quitantie de somme van 5-8-0 Bedragende de voorschreven posten int geheel ter somme van 61 guldens 14 stuijvers daer van de kercke de helft betaelt dus hier in uijtgeeff dat bij den rendant is betaelt de somme van 30 gulden 17 stuijvers 6 penningen 30-17-6

II-19-52 Rekening van Tafel van de H.Geest 10 oktober 1676 - 10 oktober 1678

f.203 Den rendant heeft met d'heer Cornelis Vingerhoets in qualiteijt als kerckmeester == van de Groote Kercke deser stadt gehouden liquidatie over de huijshure van de Huijsinge de Drie Mooren van den jare 1677 ende ondervonden dat aen de reparatien aent voorschreven huijs gedaen meer is uijtgegeven als de voorschreven hure van impor- teerende de somme van 5 gulden 14 stuijvers daer van d'een helft tot 2 gulden 17 stuijvers bijden rendant aen den voorschreven Vingerhoets is voldaen volgens quitantie daer van sijnde, dus 2 L 17 st

Rekening van de Grote kerk 10 oktober 1679- 10 oktober 1680 III-8-76 Uytgeeff van gedaene reparatien aende huijsinge de Drye Mooren nu de kercke ende den armen half ende half toecomende f.76v Inden eersten betaelt aen Cornelis Paludanus gelasemaker over het maken ende repareren van gelasen inde voorschreven huijsinge volgens sijne rekeninge op ordonnantie ende sijne quitantie 23-0-0 Cornelis Buijsen borger ende houtcooper alhier betaelt de somme van 22 guldens 15 stuijvers 8 penningen ter saken van gelevert hout aende huijsinge voornaempt op ordonnantie ende bij sijne reckeninge ende quitantie dus 22-15-8

33

Daniel van Arendonck meester === timmerman ende borger alhier overt gedaen en arbeijtsloon aende gemelte huijsinge bij sijne reckeninge op ordonnantie ende quitantie 10-0-0 Betaelt aen Aert Janssen Fiers meester metselaer ter saken van verdient arbeijtsloon ende verschoten penningen volgens sijne reckeninge op ordonnantie ende quitantie de somme van 13-0-0 Dheer Henrick Damissen ontfanger van de hondertsten penning betaelt de gemelte huijsinge de 3 mooren vervallen den eersten meij 1680 bij billet ende quitantie 10 L Betaelt aen Robbrecht Gierick ter saken van 8 schouwen te === vaegen inde drije mooren voorschreven op ordonnantie ende bij quitantie 2-3-0 Betaelt an Maij de dochter van Willem Matthijssen nagelmaker over geleverde nagels tot behoeff als voorschreven volgens sijne reckeninge op ordonnantie ende bij quitantie de somme van 4-0-0 Bedragende de voorschreven posten int geheel ter somme van 85 guldens 3 stuijvers 8 penningen daer van de kercke de helft betaelt dus hier in uijtgeeff dat bij den rendant is betaelt de somme van 42 gulden 11 stuijvers 12 penningen 42-11-12

Bijlage van de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1679 - 10 oktober 1680 III-8-124 3 Moren

Reckening van Willem Matthijsen van gelevert de nagels ten dienst van de huijsinge inde Drie Mooren 1679 Den 9 august gelevert 500 latijsers comt L 0-17-8 met 1000 stopnagels 0-18- Den 11 dito gelevert 100 latijsers 0-3-8 100 deurijsers 0-6- desember Den eerst gelvert 150 gelas nagels comt 0-2-4 meert 1680 Den 8 gelevert 300 drie pont 0-6- 100 deurijsers 100 ses ponde 0-9- Den 9 dito noch 300 drie ponde 0-6- Den 11 dito gelevert 50 deurijsers 0-3- met 50 en tre? latijsers 0-5- 25 ses ponde 25 drie ponde 0-1-4 Den 1 meij gelvert een pont stopnagels comt 0-4-8 fiat betaelinge actum somma 4-2- 15 november 1680 betaelt == Specificatie van verdient arbeijtsloon ende verschooten penningen bij mij Aert Jans Fiers gedaen int huijs de 3 Mooren in manier als volgy Vanden 11 tot den 17 november 1679 gewerckt Henderick Tielemans metselaer 1 1/2 dach daags 20 stuijvers 1-10-0 Frans opper 1 1/2 dach daags 13 stuijvers dus 0-19-8 gehaelt 1 1/2 maet tras ider maet 20 stuijvers dus 1-10-0 12 grote tegels 12 witte tegels cost 0-12-0 Vanden 1 tot den 4 februewarij 1680 gewerckt Henderick metselaar 2 dagen dachs 10 stuijvers den opper 2 dagen daags 13 stuijvers 3-6-0 Aert Jans Fiers 3/4 dach daags 24 stuijvers dus 0-18-0 50 halfbank 25 groete tegels 25 klijn tegels plavuijzen comt 1-6-0 10 pannen ider 8 penningen dus 0-5-0 Den 14 martius 1680 gewerckt Henderick Tielen metselaer 1/4 dach den opper 1/4 dach comt 0-8-8

34

Vanden 20 tot den 22 meij in 1680 gewerckt Aert Jans Fiers 1/2 dach daachs 24 stuijvers dus 0-12-0 Henderick de Jaen metselaar 1 dach dachs 22 stuijvers is 1-2-0 Den opper 1 dach dachs 13 stuijvers den 0-13-0 gehaelt 1 heel bancken heel 9 geel 9 groen 3 lantsgappen tegels 0-8-8 13-11-0 Fiat betaelinge Actum den 10 januari 1681 de heer kerckmeester Buijsen heeft dese reckening aen mijn betaelt naer de somma van 13 gulden actum desen 23 martius 1681 Aert Jans Fiers 1681 == Specificatie van Cornelis Buijsen houtcooper van gelevert hout voor de 3 Mooren Den 7 mert 1680 Aerendonck gehaelt tot een beste 5 ribben van 2 duijmen tkomt a 12 stuijvers f 3-0-0 met 12 witte bree sade deelen a 11 1/2 stuijvers f 6-18-0 2 dobbel latten a 2 1/2 stuijvers f 0-5-0 Den 9 dito 7 beste greijne lang deelen a 6 1/2 stuijvers f 2-5-8 2 groote bomse sparren 7 stuijvers f 0-14-0 met een 15 voet selveten? heel deel a 20 stuijvers f 1-0-0 1 dobbel lat a 2 1/2 stuijvers f 0-2-8 1 groote vriese spar a 4 1/2 stuijvers f 0-4-8 5 witte sade deelen het stuck 10 stuijversf 2-10-0 Den 11 dito 2 greijne lang deelen a 6 1/2 stuijvers f 0-13-0 een block deel a 8 stuijvers f 0-8-0 2 dobbel latten a 2 1/2 stuijvers f 0-5-0 2 beste greijne maet deelen a 12 stuijvers f 1-4-0 Den 23 meij gelevert 4 maet deelen het stuck 11 stuijvers f 2-4-0 met 2 greijne deelen a 7 stuijvers f 0-14-0 2 eijcken 5 en 9 duijmen hout a 8 stuijvers f 0-8-0 22-15-8 Fiat betaellinge Actum den 12 october 1680 D. Damisse 1680 Bekenne hier van voldaen te sin uijt handen van den kerckmeester Buijsen Cornelis Buijsen

1680 == 1680 Rekeninge van Daniel van Arendonck van het huijs van de Drie Mooren voor arderen van de heeren kerck meester alst volgt Den 4 meert tot den 9 toe 2 knechten 6 daghen comt daer voor 5-8-0 Den 13 dito tot den 16 toe 2 knechten 4 daghen 3-12-0 Den 23 meij 2 knechten 1 dagh 1-0-0 somma 10-0-0 Fiat betaelinge Actum den 15 october D.Damisse 1680 Ick ondergeschreven bekenne dese 10 gulden ontfangen te hebben uijt hand van Andries Buijsen als kerckmeester den 17 october Daniel van Arendonck 1680 == Rekeninge van glase gemaeckt door Cornelis Paludanus int huijs van de Drie Mooren door ordre van d'heeren kerckmeesters en sijn als volght 1678 Den 18 julius tot Jan Hessels inde achterkamer 2 raemen glasen verloot stuck groot 6 voet daertoe gedaen 13 ruijten 2-3-0 Noch int voorkamerken aende straet een raem glas verloot groot 5 voet daer toe gedaen 6 franse ruijten 1-2-8 Den 20 dito int kerckenhuijs achter de Drie Mooren aen den Havencant. Int voorhuijs 2 niewe slechte raem glasen gemaeckt stuck groot 5 1/4 voet 2-12-8 Noch gestopt 8 franse en 5 salechte ruijten 1-1-0

35

Den 27 julius inde Drie Mooren tot de weduwe van Jan Hessels onder als boven voor als achter samen gestopt 21 franse en 23 slechte ruijten 3-5-0 Den 15 october tot weduwe van Jan Hessels gestopt 6 franse 4 slechte ruijten 0-16-0 Den 12 dito in 2 raem glasen die door den wint sijn uijtgeslagen gestopt 17 slechte ruijten 0-17-0 1679 Den 6 september inde Drie Mooren in een raem glas uijt genomen en afgesneden 4 niewe binloden op- geset en 4 ruijten ingestopt daer aen verdient 9 stuijvers 0-9-0 Den 27 november inde Drie Mooren opde bovenkamer aende straet een raem glas verloot groot 3 voet daer toe gedaen 5 ruijten 0-12-8 Noch opde plaets boven den regenback een staende glas verloot groot 6 1/2 voet daertoe gedaen 6 ruijten 1-2-4 Noch inde groote voorkamer aende straet een raemglas verloot groot 5 voet daertoe gedaen 9 franse ruijten 1-10-8 == Noch int selve huijs onder als boven voor als achter samen gestopt 24 franse en 21 slechte ruijten 3-9-0 Den 28 november int klijn huijs achter de Drie Mooren gestopt 3 franse en 6 slechte ruijten 0-12-0 1680 Den 10 meij achter de Drie Mooren in de betstee 1 raem glas verloot groot 3 voet daer toe gedaen 7 franse ruijten 0-9-0 Den 27 dito inde Drie Mooren gestopt onder als boven 16 franse en 15 slechte ruijten 2-7-0 somma 23-9-12

Fiat betalinge Actium den 31 meij 1680 D.Damisse 1680 Bekenne van dese rekeningh voldaen te sijn uijt handen van Monseigneur Andries Buijsen als kerckmeester Cornelis Paludanus Actum Breda den 31 meij 1680 betaelt met 23 gulden == 3 Mooren Ick Robbert Geirick schoorsteenveeger hebbe schoon gemaeckt en geveeght inde Drij Mooren inde keucken 2 mael en voordts onder en boven tot 8 schouwen verdient 2 gulden en 8 stuijvers 2-8-0 Fiat betaelinge Actum den 7 junius 1680 D.Damisse == fol.98 verschenen den 1 meij 1680 3 Mooren pro: des armen en de kerck X L Betaelt den 22 meij 1680 kerck halff Damisse 1680

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1680 - 10 oktober 1681 III-8-77 f. 28 De huijsinge staende achter de Drij Mooren verhuurt aen de huijsvrouwe van Laurens Henrick Coremans den onder huerman voor 42 guldens in het jaer ende waer van nu den huerder is Jaen Thomisse mei 1681 ontfangen 42 f.74 Uitgeeff aen gedane reparatien aen de huijsinge de Drij Moren nu de kerck ende den armen half ende half toebehoorende

36

Inden eersten betaelt aen Andries Buijsen meester schrijnwercker de som van 7 guldens voor arbeijtsloon als andersints volgens ordonnantie ende quitantie 7- Item aen de schauwverger betaelt de som van 2 gulden en 10 stuijvers voor deselve schouwen geveght bij huijs de Drij Mooren allen bij ordonnantie ende quitantie 2-10- Item aen Cornelis Paludamis betaelt de somme van 19 guldens over glasen als andersints bij ordonnantie ende quitantie comt 19- == Item betaelt de Rentmeester vanhet Gasthuijs op het Bosendt de somma van 4 gulden ende 10 stuijver 14 penningen voor eenen rente van 1 gulden 1 stuijver 6 penningen sjaers die opt selve huijs sijn uitgaende bedragende voor de jaeren 1676 77, 78, 79 en 80 sijnde 5 jaeren te samen beloopende de somme 4-10-14 Item alnoch comt den rendant Andries Buijsen de somme van 8 gulden ende 10 stuijvers 8 penningen voor houdt ende arbeijtsloon volgens ordonnantie ende quitantie 8-10-8 Item aen de heer Ontfanger Damisse ontvangen van de honderste penning de somma van 10 guldens voor de honderste penning volgens ordonnantie ende quitantie 10- Item alnoch betaelt aen Anthoni Gerrits de somma van 3 gulden en 15 stuijvers voor arbeijts == als andersints alles volgen reckeninge ordonnantie ende quitantie 3-15 Item alsnoch betaelt aen Aert Jans Fiers meester metselaer ter somma van 13 guldens ende 10 stuijvers

over geleverde pannen, steenen ende salaris alles volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie 13-0- Item alnoch betaelt aen Jaen Anthonissen Kuijl ter somma van 1 gulden en 17 stuijvers over geleverde steenen volgens ordonnantie en quitancie 1-17- Item alsnoch betaelt aen Cornelis Buijse houtcooper de somma van 12 guldens over gelevert hout ende gesaegde deelen volgens ordonnantie en quitancie 12- Item betaelt aen Daniel van Arendonck meester timmerman ter somma van 6 gulden voor arbeijtsloon als andersints volgens specificatie ordonnantie en quitancie comt 6- [Item alnoch betaelt aen Daniel van Arendonck meester timmerman de somme van 250 gulden voor het aennemen uitsetten ende vergrooten van seekere camer int huijs genaemt de Drij Mooren alle volgens ordonnantie ende quitantie 250 L ] in kantlijn: is hier qualijck gebracht ende volght onder het cappittel van al- derhande uijtgeeff (f.78) alhier geroijeert Dese voorschreven 11 posten bedragen te saemen ende het geheel de somma van 88 gulden 13 stuijvers 6 penningen was alsoo etc. 44 L 6 st 11 p 8e somma perse

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1681 - 10 oktober 1682 III-8-78 f.64

37

Uitgeeff aen gedane reparatien aen de huijsinge de Drij Moren nu de kerck ende den armen half ende half toebehoorende Inden eersten betaelt aen Robbert schouwveger de somme van 3 gulden over 10 mael de schouwen geveeghte hebben int voorschreven huijs de 3 moren volgens ordonnantie en quitantie 3-0-0 Anthonij Geerits schaliedecker betaelt de somme van 15 gulden 5 stuijvers over verdient deckloon met sijne knechten en bier aen 't voorschreven huijs volgens specificatie ordonnantie ende quitantie 15-5 Dheer rentmeester Johan vanden Kaeij betaelt de somme van 11 gulden 10 stuijvers boven corting van 3 stuijvers opden gulden over 2 jaeren verloopen van 2 renten d'eene aen het cappittel van 37 stuijvers 3 oort ende d'andere van 4 gulden 17 stuijvers 3 ort sjaers aende cappellanen sijnde de jaeren van 1680 ende 1681 bij quitantie dus 11-10 Marinus van Rhenen smit betaelt de somme van 21 guldens over gelevert ijserwerck ende verdient smeeloon aen het voorschreven huijs de 3 mooren volgens ordonnantie ende quitantie 21-0 Johan Wagemakers verwer betaelt 13 gulden 19 stuijvers over verdient arbeijtsloon met verve ende geleverde verve aen voorschreven huijse volgens ordonnantie ende quitantie 13-19 Cornelis Paludanus gelaesmaker betaelt de somme van 66 guldens over geleverde nieuwe gelasen ende stoppen vande === oude inde voorschreven huijsinge de drie moren volgens ordonnantie ende quitantie 66-0 Dheer ontfanger Damisse betaelt de somme van 10 gulden over een jaer 100 penning van de voorschreven

huijsinge de drie morgen verschenen 1 meij 1682 bij quitantie 10-0 Daniel van Arendonck timmerman betaelt 5 gulden 17 stuijvers over gelevert hout ende verdient timmerloon aen het voorschreven huijs de drie moren bij ordonnantie ende quitantie 5-17 Willem Matthijssen nagelsmith betaelt 1 gulden 6 stuijvers 13 penningen over geleverde nagels aen het voorschreven huijs bij ordonnantie ende quitantie 1-6-12 Aert Janssen Fiers metselaer === betaelt de somme van 34 gulden over verdient metselloon aende voorschreven huijs de drie moren bij ordonnantie ende quitantie 34-0 Peeter Pieters knecht van Dirck de Lathouwer nachtwercker betaelt 8 gulden over het ruijmen van het secreet inde drie moren bij ordonnantie ende quitantie 8-0 Dese voorschreven 11 posten bedragen te saemen ende het geheel de somma van 189 gulden 16 stuijvers 12 penningen was alsoo etc. 94 L 18 st 14 p Op een los bijgevoegd briefje: 1682 ontfanck 100-0 uijtgeeff 94-18-14 ------------ 5-1-2 1683 ontfanck 100-0 uijtgeeff 34-1-8 --------- 65-18-8

Rekening van Tafel van de H.Geest 10 oktober 1679 - 10 oktober 1684 II-19-54

38

f.194 Betaelt aen Aert Jansen Fiers de somma van 250 gulden over arbeijtsloon en aenneemen vant vergrooten der camer int huijs de Drie Mooren volgens quitantie dus 250 L

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1682 - 10 oktober 1683 III-8-79 f.66v Uitgeeff aen gedane reparatien aen de huijsinge de Drij Moren nu de kerck ende den armen half ende half toebehoorende Inden eersten betaelt aen Daniel van Arendonck timmerman de somme van 17 gulden over gelevert hout ende verdient timmerloon inde huijsinge de drie moren bij specificatie ordonnantie ende quitantie dus 17-0 Aert Janssen Fiers metselaar betaelt de somme van 29 gulden voer verdient metselloon aen het huijs de drie moren volgens specificatie ordonnantie ende quitantie dus 29-0 Anthonis Geertis schaliedecker betaelt de somme van 8 gulden 4 stuijvers over verdient deckloon met sijne knechten op de huijsinge === drie morgen volgens specificatie ordonnantie ende quitantie dus 8-4st Adriaen Stickers lootgieter betaelt 1 gulden 16 stuijvers 14 penningen over gelevert loot aende huijsinge de 3 moren volgens ordonnantie ende quitantie dus 1-16-14 Dheer Hendrik Damisse ontvanger van de honderste penning de somma van 10 guldens voor de honderste penning volgens ordonnantie

ende quitantie 10-0 Item betaelt aen............. schouwveger 3 gulden over het vegen van ..... shouwen inde drie moren als blijckende is bij mijne quitantie vande andere kerckenhuijsen dus 3-0- Dese voorschreven posten bedragen te saemen ende het geheel de somma van 69 gulden 14 stuijvers was alsoo etc. 34-10-7

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1683 - 10 oktober 1684 III-8-80 f. 60v Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende Inden eersten betaelt aen Daniel van Arendonck timmerman de somme van 7 gulden over gelevert hout ende verdient timmerloon inde huijsinge de drie moren bij ordonnantie ende quitantie 7-0 Item Adriaen Fiers metselaer betaelt de somme van 14 gulden over verdient metsleloon aen het huijs de drie moren volgens specificatie ordonnantie ende quitantie 14-0 Item Antonis Geerits schaliedecker betaelt de somme van 9 gulden over verdient deckloon met sijne knechten op de huijsinge de drie mooren volgens specigficatie ordonnantie ende quitantie 9-0 Item betaelt aen Hendrik

39

Damisse ontvanger van de honderste penning de somma van 10 guldens voor de honderste penning volgens ordonnantie ende quitantie 10-0 Item Cornelis paludanus betaelt van glase gemaeckt in het huijs de drie mooren ende stoppen volgens specificatie ende 20-0 Item betaelt aen ........ schouwveger 3 gulden over het vegen van schouwen in het huijs de drie mooren als blijckende is bijde quitantie vande andere (...) Buijten dus 3-0 === Item betaelt aen Martinus van Reenen van gelevert ijserwerck ende arbeijtsloon in het huijs de drie mooren de somme van 4 gulden 10 stuijvers volgens specificatie ende ordonnantie ende quitantie dus 4-10 Item betaelt aen de heer ontfanger tot Tilleborgh Peeter van Slingelants fol. 102 de kercke ende armen tot Breda gelden jaarlijck aen capellaenen Hilvarenbeeck ter gulden 11 stuijvers over het jaer 78 verschenen is lichtmis 78 tot jaer 84 in .... sijnde 7 jaren bedraehgt de somme van 15 gulden 3 stuijvers 6 penningen daer van is het zoecken op gulden 3 stuijvers volgens quitantie dus 15-3-6 === Item betaelt aen de heer borgemeester Jacob van Buer- stede de somme van 5 gulden van nieuwe laste om geslagen bij de heeren vande magistraet over het huijs genaemt de drie mooren volgens quitantie dus 5-0

Dese voorschreven posten bedragen te saemen ende het geheel de somma van 87 gulden 13 stuijvers 6 penningen was alsoo etc. 43-16-11

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1684 - 10 oktober 1685 III-8-81 f. 87 Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende Eerstelijck betaelt aen Martinus van Someren over gelevert ijserwerck sloten als andersints en dienste van de voorschreven huijsinge volgens specificatie ordonnantie en quitantie 2-18-0 Aen Robbert Girrick schorsteen- veger voor het vegen van de schouwen inde selve huijsinge volgens quitantie 3-0-0 Item betaelt aen den heer Ontfanger Damisse voor een == jaere hondersten penningh van de selve huijsinge blijckende bij sijne quitantie 10-0-0 Item betaelt aen Seigneur Hendrick van de Leur pompmeester voor de huijsinge voorschreven volgens sijne volgende ordonnantie en quitantie de somme van 1-19-0 Aen Adriaen Fiers meester metselaer voor verdient arbeijtsloon inde selve huijsinge volgens 2 quitantien 5-18-8

40

Item betaelt aen Anthonij Gerrits schaliedecker voor verdient arbeijtsloon aen == het voorschreven huijs volgens sijne reckeninge ordonnantie en quitantie 2-0-0 Noch moedt hier comen tot laste vanden Arinden te weten de helft van 2 gulden - 2 - 2 st over de leveranties van schalien ende stopnagelen bij de kercke ge- kocht comt 1-1-4 Item noch voor arbeijtsloon aen Anthonij Gerrits ten laste vanden armen als geleverde schalien LL 7-3-8 Betaelt aen Cornelis Paludanus over gelverde en gemaeckte glasen inde Mooren volgens reckening en quitantie 12-0-0 Item betaelt aen Camiel van Arendonck volgens reckening ordonnantie en quitantie 10-0-0 Dese posten bedraegen 't samen de somme van 45 gulden 15 stuijvers 8 penningen maer alsoo de kercke daerinne dragen moet d'een helff etc. 22 L 17 st 12 pen

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1685 - 10 oktober 1686 III-8-82 f. 104 Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende

Eerstelijk aen Hendrik Damisse als ontfanger betaelt voor 1 jaer vanden hondertsten penninck de somma van 10 gulden comt voor de helft 5 L Aen Robbert Girrick schor- steenveger betaelt voor het vegen van allen de === schouwen inde huijsinge de drie mooren volgens rekeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 3 gulden comt voor de helft 1 L 10 st. Item betaelt aen Cornelis Paludanus glasemaker over geleverde ende gestopte glasen volgens quitantie de somme van 11 gulden comt alhier voor de helft 5 L 10 st. Item betaelt aen den heer rentmeester vande Kaij over verloop van renten ten laste vande voorschreven huijsinge voor de jaren 1682 tot 1684 === incluijs de somme van 17 gulden ende 5 stuijvers comt alhier voor de helft 7 L 12 st. Item betaelt aen Adriaen Fiers meester mestselaer over verdiendt arbeijtsloon volgens reckeningh ordonnantie ende quitantie de som van 29 gulden comt alhier voor de helft 14 L 10 st. Betaelt aen Aert Janssen Fiers over geleverde plavuijsen tegels als anders volgens de rekeninge ordonnantie ende quitantie die de somme van 13 gulden === comt tot laste van de kerck voor de helft 6 L 10 st. Item heeft den rendant

41

betaelt aen den heer schepen Knollaert over gelevert houwt ten dienste van deselve huijsinge volgens rekeninge ordonnantie ende quitatnie de somme van 14 gulden comt alhier voor de helft 7 L Aen Martinus van Rhenen betaelt over gemaeckt sloot- werck als andersints ten behoeve van deselve huijsinge volgens reckeninge ordonnantie === ende quitantie 1 gulden en 10 stuijvers comt voor de helft 15 st. Item betaelt aen Jan Thomas Suet straetmaker over verdient arbeijtsloon volgens sijne rekeninge ordonnantie ende de quitantie 2 gulden en 17 stuijvers comt voor de helft 1 L 8 st. Item betaelt aen Pieter de Cock voor het schilderen van een nieuw bordt voor de voorschreven huijsinge 2 gulden ende 10 stuijvers comt alhier voor de helft 1 L 5 st. === Item alnogh getaelt aen Willem Matthijss nagelsmith over geleverde nagels ten dienste van de huijsinge de drie mooren volgens de reeckeninge ordonnantie ende quitantie 3 gulden comt voor de helft 1 L 10 st. Dese posten bedraegen 't samen de somme van 53 gulden 11 stuijvers 53-11 st.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1686 - 10 oktober 1687 III-8-83 f. 97 Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge

de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende Eerstelijck betaelt aen de heer Hendrick Damisse als ontfanger voor een jaer hondertste penningh de somme van 10 gulden coomt voor de helft 5 L Betaelt aen Robbert Varici schoorsteen veger de somme van 3 gulden voor === het vegen van alle de schouwen inde huijsinge de drie mooren volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie coomt voor de helft 1 L 10 st. Betaelt aen Johanna Palu- danus de somme van 8 guldens over geleverde gelaesen volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie dus voor de helft 4 L Betaelt aen Adriaen Fiers meester metselaer over verdient arbeijtsloon de somme van 7 gulden === ende 13 stuijvers volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie coomt voor dehelft 3 L 16 st. 8 penn. Betaelt Jaobus Huijgen de somme van 14 gulden over het ruijmen vant secreet volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie coomt voor de helft 7 L Betaelt aen de huijsvrou van martinus van Rhenen de somme van 4 gulden over arbeijtsloon ende gelevert ijserwerck volgens reecke-

42

ninge ordonnantie ende quitantie coomt voor de helft 2 L === Aen Daniel van Arendonck meester timmerman over verdient arbeijstloon volgens reckeninge ordonnantie ende quitantie de somme van 2 gulden 13 stuijvers 8 penningen coomt voor de helft 1 L 6 st. [...penn.] Dese posten bedraegen 't samen de somme van 24 gulden 13 stuijvers 4 penningen 24-13-4

Bijlage bij de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1686 - 10 oktober 1687 III-8-126 1687 Voor de 3 Mooren gereppeereert door ordderen van de heeren kerckmeesters door Daniel van Arendonck dit navolgende Den 6 januwarie aent seekreet den baes een schoft 0-5-8 Dirck 2 schoft 0-9-0 Den leerknecht 2 schoft 0-3-0 Den 26 meij tot den 31 toe Jan 2 dagehen 1-16-0 Fiat betaelinge Actum Den 20 october 1687 D.Damisse 1687 Ick ondergeteeckende bekennen hier van voldaen te sijn uijt handen van de heer kerckmeesters Adriaaen van Overvelt Actum Breda den eersten november Daniel van Aendonck 1687 == Ick onderschreven kenne ontfangen te hebben uet de handen van mijn heer den kerckmeester de somme van 14 guldens ende dat voor het ruijmen van een sickreet # Actum soo hebbe ick dit onderteeckent den 5 januarij 1687 Jacobus Huijgen 14-0-00

kantlijn: # inde 3 Mooren Fiat betaelinge Actum Den 6 januari 1687 met moderatie D.Damisse 1687 == Sphesivicatie van arbijtsloon ende voorschreven penninge bij mijn Adriaen Fiers metser gedaen int huijs de Drij Mooren als volght, Van den 8 tot den 12 januari 1687 gewerckt aen een sakret open en toe te doen Adriaen Fiers 1 1/2 dagh 1-10-0 Jan opper 1 1/2 dagh is met bier 0-19-8 gehaelt 1 1/2 maet tras is 1-10-0 Vanden 14 tot den 21 juni 1687 gewerckt Jan metser 2 dagen is met het bier 2-4-0 den opper 2 dagen is 1-10-0 Betaelinge Actum den 29 december hier van voldaen D.Damisse Adriaen Fiers 1687 == Reckeningh van ijserwerck gemaeckt bij Martinus van Reenen tot dienst van thuijs de Mooren door ordre van de heere kerckmeesters 1687 Den 4 januwarie eerst een grote ringh met een kram tot het sekreet 0-6-0 nogh een hengh gelevert met 2 grendelkrammen en naegels en aenslaen 0-9-0 Den 3 meert noch een hengh gelevert om in de pen te draijen met 3 houvasten met een mies met een stuck aen een hengh 1-0-0 Klijne Mooren noch een nieu grendelslot gelevert met aenslaen 0-16-0 noch een nieu hantvat gelevert 0-4-0 Den 6 september noch een paer hengen om 2 dueren

43

te doen op draeijen 0-16-0 Klijne Mooren noch 2 niewe slutels 0-12-0 somma 4-3-0 Fiat betaelinge met 4-0 Actum den 30 october 1687 Hier van voldaen den 11 november 1687 vanwege Aert de huijsvrou van Martinus van Rene == Rekeninghe van glasen gemaeckt door Cornelis Paludanus inde Groote ende Klijne Mooren en sijn als volght 1687 Den 22 mert inde Klijne Mooren gestopt 7 franse en 12 slechte ruijten 1-6-0 noch een raem glas verloot groot 5 voet daertoe gedaen 7 ruijten 0-19-8 Den 22 april gestopt 3 franse en 2 slechte ruijten 0-8-0 Den 1 augustus inde Groote Mooren tot Schipmaker aende plaets 2 raem glase verloot stuck groot 4 voet daer toe gedaen 9 ruijten 1-9-0 noch aldaer gestopt onder als boven voor als achter 26 franse en 19 slechte ruijten 3-11-0 7-13-8 = noch inde Klijne Mooren gestopt 2 franse en 9 slechte ruijten 0-13-0 Gelevert aen glasnagels 2 stuijvers 0-2-0 0-15-0

7-13-8 somma 8-8-8 Fiat betaelinge met 8 gulden Actum den 20 october 1687 D.Damisse Ick ondergeteeckende bekenne hier van voldaen te sijn desen 21 october 1687 Johanna Pauludanus

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1687 - 10 oktober 1688 III-8-84 f. 112 Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende Den 10den januari 1688 betaelt aen den notaris Rombout Damisse over het opstellen ende houden der conditie van verhueringe voor het voorschreven huijs de drie moren eerst den 13den december 1683 ende jaeren naer noch eens den 3den januari 1688 met telkens jaer van twee === actens uijt te leveren d'eene aen de heeren kerckmeesters ende dandere aen de heer rentmeester van den armen samen 5 gulden coomt voor de helft van de kercke 2 gulden ende 10 stuijvers ende noch aen den selven betaelt 18 stuijvers over het maken van een huerconditie van het huijs genaemt de drie rooskens gestaen ende gelegen inde St Jans- strate alhier de kercke alleen toebehoorende met d'ack comt samen bij

44

reckeninge ordonnantie ende quitantie de somma van 3 gulden ende 8 stuijvers 3 L 8 st. === Aen Robbert Varici schouw- vager den 3en junij 1688 betaelt somma van 3 guldens over het vegen van de schouwen in het voorschreven huijs de drie moren volgens ordonnantie ende quitantie dus hier voor de helft 1 L 10 st. Den 7en augusti 1688 betaelt aen seigneur Henrick van de Leur als pompmeester van de pompe op de Havermerckt alhier 1 gulden 19 stuijvers die het voorschreven huijs ende achterhuijs de drie moren tot onderhoudt van de voorschreven pompe te contribueren hebben volgens ordonnantie ende quitantie coomt hier voor de helft 0-19-8 === Den 6den ocotober 1688 betaelt aen Johanna Paludanus over ht stoppen ende verlooden van gelaesen volgens rekeninge ordonnantie ende quitantie 5 guldens comt voor de helft 2L 10 st. Betaelt eene rente van 1 gulden 1 stuijver 1 ende een half oort die het gasthuijs alhier jaerlijks is heffende op eht voorschreven huijs de drie moren verschenen martini 16 een twee drie vier vijf ses seven ende acht ende tachtich sijnde alle jaren boven cortinge met 7 gulden 9 stuijvers 8 penningen volgens quitantie coomt voor de helft 3 gulden 14 stuijvers 12 penningen 3-14-12 === Betaelt aen de heer Hendrick Damisse als ontfanger voor een jaer hondertste penningh de somme van 10 gulden

coomt voor de helft 5 L Aen Paulus Scheepmaker betaelt 3 gulden 12 stuijver over bier ende brandewijn bij hem gelevert den 2en ende 3en januarij 1687 doen het secreet van het voorschreven huijs geruijmt wierde volgens quitantie comt hier voor de helft 1 L 16 st. Aen den selven betaelt over verteert gelagh tot sijnen huijse in het verhueren van de het voorschreven huijs den 3en januari 1688 volgens quitantie ordonnantie reeckeninge 15 gulden 10 stuijvers comt alhier voor de helft 7 L 16 st. Aen Anthonij Geerits22 betaelt over verdient arbeijtsloon voor de helft van de kerck volgens reckeninge ende quitantie over het drinkebier 1 L 5 st. 8 penn. Aen den selven betaelt ter saecke als voor als mede voer geleverde schalien, voor de helft voor de kerck volgens rekeninge ende quitantie 5 gulden 7 stuijvers 12 penningen Dese posten bedraegen tsamen de somme van 30 gulden 6 stuijvers 8 penningen 30-6-8

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1688 - 10 oktober 1689 (zware vochtschade) III-8-85 f.112v Uijtgeeff aen gedaene reparatien aen de huijsinge de Drie Mooren nu de kerck ende den armen (...) voor de helfte toebe- horende

22 leidekker

45

[ ]heere Rendant tijde [ ]eenen ontfanck heeft [ ] noch uijtgeeff gedaen [ ] der voorschreven huijsinge [ ] de drij mooren [ ] elff heeft gehadt [ ] Francis jaers [ ]van der Locht [ ]anderen H. Geest [ ]stadt die [ ] daer van [ ] gedaen voor de [ ]rendant de Chrisius === Kamerlingh mede regendt waer uijt consteert datten ontfanck der huerpenningen der voorschreven huijse over den jaere voorschreven april 1688 is geweest [hondert] en negentich gulden ende den uijtgeeff aen merckelijcke [---] en leverantie van hare kercke als andersins inden selven jaere gedaen [ ] gelijck 190 gulden was monterende breedere 15 gulden bij de voorschreven [...] liquidatie gedaen geslooten den 15den september 1690 cortheijts halven wert soo en [---] huer [---] uijt werv[---] maer lijcke voor Dan staet heere rendant === der liquidatie ende reebus vant huijs de nooren voorschreven heeft gecomitteert voor de helft ten laste voor de [andere helft] den armen [ ] ter bae [ ] somme van 3 [ ] als [ ] heere [ ] heeft betaelt [ ] Robbrecht Varici [ ] schouwveger als blijckt

[uijt] des selfs quitantie [in] date 6 augustij 1688 [ ] meerder somme [ ]er voor de andere die dese kercke [ ] schoorsteen vege in de drij mooren geeft de somme 1-10

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1689 - 10 oktober 1690 III-8-86 f.113v Uitgeeff aen gedane reparatien aen de huijsinge de Drij Moren nu de kerck ende den armen half ende half toebehoorende De heere rendant heeft betaelt aen Cornelis Palu- danus de somme van 3 gulden 8 stuijvers over ende ter saecke van gelverde ende gemaeckte gelasen inde huijsinge de drij mooren voorschreven volgens reeckeninge ordonnantie ende quitantie 3-8-0

Rekening van de Tafel van de H.Geest 10 oktober 1687 -10 oktober 1690 II-19-56 f.114 Ontfanck van huijs de Drij Mooren het welck bij testamen van 15 meert 1626 voorden notaris Naggers geschreven ende gelegateert door Maria Macoso de helft aenden armen end andere helft aen de Groote Kerck alhier Het voorschreven huijs is in hueren bij Paulus Scheepmaeckers voor 190 gulden 1684 Bij quitantie van den gwesen rentmeester

46

Nicolaes van den Lemmer [blijckt] in dato 12 meert 1689 blijck dat den selven in mindernisse van 't slodt sijnen den reckeninge gedaen den 22 november 1688 het welck den rendant geoordineert was te betalen, heeft aengenomen in betalinge 45 gulden de welcke de heer gewesen kerckmeester Hendrick Damissen toe de aen betaelt te hebben sijnde het onderrich van affgetrocken de reparatiee van selven jaer 1684 soo dat jaer 1684 betaelt is memorie == Ende wat aengaet het jaer 1685 ende 1686 is ontfanghen bij den gewesen kerckmeester Rolan Relange gelijck blijck in den reckeningen van de Groote Kerck folio de welck dat den Armen so inden goetcomen affgetrocken de reparatie 86 gulden 16 stuijvers 4 penningen daer van tijden deser ontfangen is niet Het jaer 1687 is ontfangen bij den gewesen kerckmeester van Gidernelt ende is op den 15 september 1690 gebleecken als bij meester van de heer Cornelis Vingerhoets ende mijn heer Camerlinc dat affgetrocken de reparatie over was 78 gulden 17 1/2 stuijver comt voor de armen 39-8-12 Ende is ten selven dagen gesont voor de selven heer de kerckmeester vande Groote Kerck bij reckeninge ende quitantie hier van gaende betaelt te sijn 190 gulden sulcx dat voor jaer 1688 niet is ontslagen

rest 1689 niet Van de rente van 20 gulden jaers bij heer Andries Wachtmans den 4 meij 1635 aen den armen getranspo- orteerd ontfangen de jaer 1685 ende 1686 boven ..oornig 36 guldens dus 36-0 Ende volgens oppostille van etc 46-10 niet van toepassing op Drie Mooren ??? === f.118 Uytgeeff tegens den voorschreven ontfang Al noch 45 gulden de welcke al ontfangen hadde vande heer Grims kerckmeester Henderic Damissen en synde d'helft === afgetrocken de reparatien in selver jaer 1684 gedaen gelijck te zien is folio... inde reckeningh van de groote kerk sulcx dat jaer 1684 hier mede betaelt is ende hier voor folio 114 breeder verhalf. Blijck ook inde selve quitantie den den rendant betaelt heeft in gelt 57 gulden 7 stuyvers al noch aen Sr. Peeter vander Lemmer als administratie der goederen van synen broeder Nicolas vanden Lemmer op den 5 julius 1691 noch betaelt 54 gulden 9 st. 4 pen. comt alhier 111 gulden 16 st. 4 pen. Ende de voorgenoemde 53 gulden 11 st. met de 45 gulden ende dese 11 gulden 16 st.

47

samen 210-17 sulcx dat voorgenoemde sloot hier heden voldaen is.

Bijlage bij de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1689 - 10 oktober 1690 III-8-128 Door ordre van de heer scheepen Vingerhoets kerckmeester soe Jan Aert Peeters gelevert aen Drie Moren tot dienst van de Groote Kerck 1690 Den 19 februwarij gelevert 1 reep aen de poort besoven / weeght 15 pond het pont 4 stuijvers komt 3-0- Den 22 april noch 11 pont om de kerck schuite maekt het pont 4 stuijvers komt 2-4-0 met 1 pont 3 kwart van 0-5-0 Den 17 julij gelevert aen de barber kloop weegh 26 pond het pond 4 stuijvers komt 5-4- Den 19 julij gelevert 3 pont 3 draet het pont 5 stuijvers komt 0-15-0 Met een schijgaeren 0-8-0 somma 11-11-0 Fiat betaelinge met 11 gulden en 6 stuijvers den 10 oktober 1690 Kamerling Ick onderschreven Aert Peeters van Wijck == Rekeningh van gelevert ijserwerck gedaen bij Martinus van Renen23 1690 Den 16 meert noch voor de Mooren een nieu sweets ancker gemaeckt weegt 6 1/4 pond 0-18-? 23 Rekening waarbij een post betrekking heeft op de

Drie Mooren.

De kerkrekening van 1690/1691 is verloren gegaan. Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1691 - 10 oktober 1692

III-8-87

f.104v Uitgeeff aen gedane reparatien aen de huijsinge de Drij Moren nu de kerck ende den armen half ende half toebehoorende Alsoo Franciserus Xaverius vanden Loght rentmeester vanden armen tijde deser den ontfangh vant huijs de mooren int geheel heeft gehadt ende oock den uijtgeef heeft gedaen, sonder dat voor alnoch tusschen den heere rendant als kerckmeester ende den voorschreven rentmeester vanden armen dies wegen liquidatie is gehouden en soo en heeft den heere rendant dus hier geen uijtgeeff te brengen twelck maer voor memorie

Rekening van de Tafel van de H.Geest 10 oktober 1690 -10 oktober 1697 II-19-57 f.208 Ontfanck van 't huijs de Drij Mooren in de Visserstrate bij testament van Maria Macosine de date den 15 junij 1626 gelegateerd voor d'een helft aen de armen ende voor d'ander helft aende Groote Kerck deser stadt Het voorschreven huijs was verhuert aen Paulus Scheepmaeckers totten jaere verschenen den

48

lesten april 1688 incluijs om ende voor de somme van 190 gulden sjaers daer van reste volgens reeckeninge van den === rentmeester Van de Lemmer folio 159 verso tjaer 1684 dat bij den rendant in sijne voorgaende reeckeninge folio 114 is verantwoord memorie Ende aengaende de jaeren 1685 en 1686 waeren bij den gewesen kerckmeester Roelant Roelants als in sijne gedaene reeckeninge ontfangen waer aen affgetogen de betalin- gen soo aen reparatien als andersints wegens den selven gedaen soo is bevonden dat van de selve 2 jaeren voor desen armen maer overich blijven de somme van == 86 gulden 16 stuijvers 4 penningen volgens liquidatie metten selven Roelants op den 9en februari 1685 gehouden dus hie alleen de selve 86 L 16 st 4 pen Ende aengaende de huere vanden jaere 1687 tgeene daer boven de betaelinge aen reparatien en andersints aen ende wegens den selven huijse gedaen voor desen armen ter somme van 39 gulden 8 stuijvers 12 penningen overigh was tselve is in voorgaende reeckeninge folio 114 verso verantwoort memorie Ende wat aengaet den ===

jaer 1688 daer van is de huere als in voorgaende reckeninge folio 114 verso ven gehoudene liquidatie metten seigneur kerckmeester Vingerhoets op den 15en september 1690 in reparatie en andersints aen ende wegens desen huijsen gedaen gemelten dienende 't selve alhier mede alleen voor memorie Voorschreven huijs is daer naer wederom verhuert aenden selven Scheepmaec- kers voor den tijdt van 6 jaeren ingaende den 1en meij 1688 en ex- pirerende den lesten april 1694 ende dus 6 jaers om ende voor de somme van 150 == gulden volgens huercedulle gepasseert voor den notaris Rombout Damisse opden 3 januarij 1688 daer van tijde deser ontfangen de jaeren verschenen den lesten april 1689-1690 ende 1691 sijnde 3 jaeren ontfangs samen ter somme van 450 gulden. Ende daer aen gecort voor gedaene en betaelde reparatien als andersints de somme van 275 gulden 17 stuijvers soo blijft maer overighs de somme van 174 gulden 17 stuijvers alles volgens de liquidatie mette heeren kerckmeesters Vingerhoets == en Hagens op den 28en april 1693 gehouden waer van de kercke ende den armen ider de helft is competerende ider ter somme van 87 gulden

49

8 stuijvers 8 penningen dus 87 L 8 st Den voorschreven Paulus Scheepmaecker heeft de gemelte huijsinge de Drij Mooren voor de jaeren verschenen ultima april 1692, 1693, 1694 en 1695 in hueren gebruijckt om en voor de somme van 150 guldens sjaers beloopende samen ter somme van 600 gulden die sijn voldaen en de welcke al wel souden werden uijtgetogen dus daer aen gecort sijnde over gedaene en betaalde reparatien aen voorschreven huijsinge de Drij Mooren als andersints de somme van 450 gulden 7 stuijvers soo blijft maer overich 149 gulden : 13 stuijver alles volgens de liquidatie met de seigneur kerckmeesters Vingerhoets en Hagens op den 28 januarij 1698 gehouden waer van alhier uijtgetogen wert de helft den armen in voorschreven somme van 149 gulden 13 stuijvers competerende tot 74 L 16 st 8 pen 38 somma 242 L 1 st 4 penn f.395 Den selven (Adriaen van Epel) alnoch betaelt de somme van 1 gulden 10 stuijvers ter saecken als voor (wegvoeren van gruijs, steen, leem en zand) aen thuijs de Drij Mooren in december 1690 bij blijck als voor dus 1 L 10 st

Bijlage bij de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1691 - 10 oktober 1692 III-8-129

folio 161 van de 3 Mooren Visserstraet de kercke 1 brandemmer cost 1/2 van 2 0-8-0 Betaalt door de heere schepen en kerckmeester Vingerhoets 9 meij 1692 == Reckening voor d'heer kerckmeester van de Groote Kerck van gedaen werck tot gebruijck van heren

26 september 2 steenmanden gelvert aen huijs van de Moren comp 0-10-0 Willem van Grevenbicht == Rekening van Cornelis Paludanus 1692 den 12 meij in de Klijne Mooren gestopt 6 ruijten 0-11-0 == Reckening van gelevert ijserwerck gedaen bij Martinus van Renen 1691 Den 4 juni een nieuwe sleutel voor de Klijne Mooren -?-

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1692 - 10 oktober 1693 III-8-88 f.103 Uijgeeff aan de reparatien gedaen aan de huijsinge de Drij Mooren voor d'eene helff aen dese kercke, ende voor d'andere helft aen den armen deser stadt competerende en derhalve dese kerke d'een helff moet dragen

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1693 - 10 oktober 1694 III-8-89 f.100 Uijgeeff aan de reparatien gedaen aan de huijsinge de Drij Mooren voor d'eene helff aen dese kercke, ende voor d'andere helft aen den armen deser stadt competerende en derhalve dese kerke d'een helff moet dragen De heer rendant Van der Locht geen reparatie

50

gedaen te hebben maer dat den voorschreven meester Xaverius van der Locht deselve sal rantie als bij sijne te doene reeckeninge sal blijcken duert allen gehouden voor memorie memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1694 - 10 oktober 1695 III-8-90 f.114 Uijtgeeff aende reparatien gedaen aende huijsinge de Drij Mooren voor d'eene helft aen dese kercke ende etc. Den rendant brenght alhier in uijtgeeff de reparatien die volgen reckeninge van den rentmeester van den armen seigneur Franciscus Xavierus vander Loght ende liquitdatie tusschen hem ende de heeren rendanten in desen jaer overgehouden in date 20 januarij 1695 aende voorschreven huijsinge sijn gedaen in de jaeren 1692, 1693, 1694 === ende 1695 mitsgaders den honderste penningh over de selve jaeren verschenen d'welck te saemen comt te bedraegen eene somme van 450 gulden 7 stuijvers [4] [penningen] waer van alhier de helft ten lasten van de kercke soude worden uijtgetogen ende in uijtgeeff gebracht ten somme van 225 gulden 3 stuijvers 8 penningen van alsoo hier voor folio is ontfangen maer en is gebracht een somme van 74 gulden 60 stuijvers die de kercke boven afftreck der voorschreven reparatien als andersints voor de helft was competerende

soo dient dit alhier maer voor memorie


f.93 Uijtgeeff aende reparatien gedaen aende huijsinge de Drij Mooren voor d'eene helft aen dese kercke ende etc.

Bijlage bij de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1694 - 10 oktober 1695 III-8-130 Cornelis Paludanus Den 29 augustus (1695) inde Klijne Mooren een glas verloot groot 6 voet gedaen 7 ruijten 1-2-0 Noch gestopt onder als boven 19 ruijten 0-19-0

Bijlage bij de rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1695 - 10 oktober 1696 III-8-132

Reckening ..... ende de Xaverius van der Locht als rentmeester vanden armen voorde heere kerckmeesters mijnheer Cornelis Vingerhoets ende mijn heer Johan Beijers ende dat van den ontfanck ende den uijtgeeff vande jaeren huijshuere 1692, 1693, 1694 ende 1695 Van het huijs de Drij Mooren welck huijs is toecomende voor de een helft aen etc.

51

Eerstelijck sij gemelt dat dit huijs de Drij Mooren in huer weert gebruijckt bij Paulus Scheepmakers en dat voor 150 guldens 't jaer Comt voor het eerste jaer verschenen ultima april des jaers 1692 150 ende voor jaer 1693 150 noch jaer 1694 150 ende jaer 1695 150 600 Uijtgeef (tegens den) voorschereven ontfanck Inden eersten betaelt aen d'heere rentmeester Vingerhoets 16 jaeren rent van 2 gulden 11 stuijvers jaers die huijs de Drij Mooren jaerlijx moet uijt rijcken aen d'cappelaen inde kercke van Hilvarenbeeck Maricken Lichtmisse24 1677 tot Licht- misse 1693 tot eene comt 40-16 Aen cantor van mijn heer Johan van den Kaij 2 jaer rent die selve huijs jaerlijckx aen het cappittel ende cappelane van Breda moet uijtrijcken maer met de jaeren 1690 en 1691 betale sijn somma van 11-10-8 Betalt aen Arintien inden Balbionssen Thooren bij 2 quitanties 26-19-? Arian van Exsel bij 2 quitanties 4-4- Thomas Sprongh voor gelevert loot bij reekeninge ende quitantie 33-14 Martinus van Renen smidt 9-9 Anna Hielsonts voor gelevert verft en olie 1-17 Adriaen Fiers voor arbijtsloon 4-0 Jacobus Lathouwer voor het ruijmen van sekreet 14-10

24 Maria Lichtmis = 2 februari

Steven Fiers meetselaer bij 2 quitanties 23-2-3 Ignatius van der Locht bij reckeninge 2 quitanties 4-15 Hendrick Verloocht 3-15 Steven Fiers bij oorderen 39-0 217-11(-11) === Franciscus Xaverius van der Locht voor geleverde hout nagels ende verschooten arbeijtsloon bij 2 reckeninge 113 gulden 113-0 Voor den hondersten penning van jaren 1691, 1692, 1693, 1694 ende 1695 50-0 Betaelt aen d'heer rentmeester Cornelis van Eijl uijt jaer van rent van 1 gulden 1 stuijver 6 penningen de jaer comt voor de jaren 1690, 1691, 1692, 1693 ende 1694 comt 5-10-4 Paulus Schepmakers bij reckeninge ende quitantie 22-0 Paludanus gelassmaecker bij reckeninge ende quitantie 13-0 Den schouwveeger 4-16 Piet Verlanter bij 2 quitanties 24-10 232-16-9 217-11 449-17-4 Seigneur van der Locht 28 - 1- 1696 == Cornelis Paludanus 1696 Den 4 meert inde Klijne Mooren gestopt 14 ruijten 0-14-0 Den 15 september noch in de Klijne Mooren

52

gestopt 12 ruijten 0-12-0


f.40 leeg blad bij huurinkomsten f.91 Uijtgeeff aende reparatien gedaen aende huijsinge de Drij Mooren voor d'eene helft aen dese kercke ende etc.

Rekening van de Tafel van de H.Geest 10 oktober 1697 -10 oktober 1701 II-19-58 f.208 Ontfanck van 't huijs de Drij Mooren in de Visserstrate bij testament van Maria Macosine de date den 15 junij 1626 gelegateerd voor d'een helft aen de armen ende voor d'ander helft aende Groote Kerck deser stadt Den 20 october 1698 heeft den rendant ontvangen van seigneur Franciscus Xaverius van der Locht voorigen rentmeester vanden armen alhier, de somme van 44 guldens 18 stuijvers en 8 penningen tgeene deselven ontfangen hadde van huerpenningen desen armen ende de kercke alhier respective ijder voor de helft competerende en waervan naer betaelinge der repararaties aen selve huijsinge de Drij Mooren gedaen, de voorschreven somme voor den armen wegens de jare 1696 en 1697 is competerende over den soo als bij- der gedane rekeninge bij de respective kerckmeester Vingerhoets en rentmeester gehouden op den 20 october 1698 is blijckende dus 44 L 18 st 8 pen

Ende wegens de jaren hueren verschenen 1698, 1699, 1700 en 1701 den 1 meij daer om is mede gedaen rekeninge bewijs ende reliqua waarvan naer betaelinge en reparaties renten daer is comen te overig de somme van 42 gulden en 5 stuijvers waer van de helft bij desen armen is geproffiteert ende d'ander helft bij den kerckmeesters van de Groote Kercke alhier soo als bij de selve reckeninge consteert de laatste gedateert den 13 september 1701 dus voor de helft 21 L 2 st 13 pen

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1697 - 10 oktober 1698 III-8-93 f.43v (...) bevonden dat naer afftreck van gedaene reparetien 100 penning van de voorschreven 2 jaeren niet meer comt over te schieten dan de somme van 89 gulden ende 16 stuijvers daer van deene helft ter somme van 44-18-0 f.98v De reparatien gedaen aende voorschreven huijsinge zijn van de huerpenningen voldaen en betaelt ende tgene vande selve is over- geschoten ende geproffiteur dat is hier vooren fol. 43 recto en verso in ontfang gebracht ende verantwoort dienen tsleve als hiervoor memorie

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1698 - 10 oktober 1699 III-8-94 f.38 geen huur ontvangen

53

f.109 Tijde desen en si aen reparatie inde voorschreven huijsinge niets gecontribueert ende der halven soo en can daer van ook geen uijtgeeff gemaeckt werden hic pro memorie


De post met betrekking tot de Drie Moren is verloren gegaan.

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1700 - 10 oktober 1701 III-8-96 f.61 intro als gewoon Item brengt den rendant alhier de somma van 21 gulden 2 stuijvers 8 penningen bij hen op den 21e october 1701 van den heer Jeremias van Loon rentmeester van armen alhier naar gehouden === liquidatie ontfanck van helft de kercke van den huisinge de drie mooren voorschreven compterende vande jaere huere verschenen prima meij 1698, 1699, 1700 en 1701, dus hier de selve 21-2-8 rest de jaeren verschenen prima meij 1702 f.149 geen reparaties vermeld

Rekening van de Tafel van de H.Geest 10 oktober 1701 -10 oktober 1702 II-19-59

f.200 Ontfanck van 't huijs de Drij Mooren in de Visserstrate bij testament van Maria Macosine de date den 15 junij 1626 gelegateerd voor d'een helft aen de armen ende voor d'ander helft aende Groote Kerck deser stadt == De selve huijsinge de Drij Mooren is verhuert aen Pauwels Schipmaeckers weduwe tavenierster alhier voor den tijt van 4 jaeren die geexpireert souden hebben ultima april 1704 om ende voor de somme van 150 guldens sjaers dan mits het overlijden van de huerderesse in de gemelte huijsinge op den .. october == 1702 vercocht aen Marijnus van Ghils borger ende meester timmerman alhier sulcx de verdere huere daer voor is gecesseert gehouden ende in tijde desen bijde rendant ontfangen anderhalff jaer huere verschenen 1en november 1702 ter somme van 225 guldens doch vermits den rendant daer tegens heeft gedaen verscheijdene uijtgeeff in des wegen met d'heere out schepen ende kerckmeester Cornelis Vingerhoets geliquideert op den 8e junij 1703 waer bij blijckt dat nogh suijver bini in de somme van 12 gulden 5 stuijvers 8 penningen daer van de kercke d'een ende den armen d'andere helft comt volgens gemelte liquidatie hier reckeningen dus overgelegt dus voor den armen de somme van 6 L 2 st 12 pen


54

f.24 geen huur vermeld f.112 geen uijtgeeff vermeld

Rekening van de Grote Kerk 10 oktober 1702 - 10 oktober 1703 III-8-98 f.52 Uijtgeeff der reparatien aen 3 Mooren etc. Inden eersten aen Cornelis van Gronsvelt betaelt de somme van 11 stuijvers tgeen 't voornoemde huijs in d'reparatie der pompe staende op de Havermarkt te dragen heeft volgens quitantie dus 0-11 D'heer en meester Laureijs Pels == betaelt de somme van 42 gulden 8 stuijvers en 8 penningen zijnde de helft van 84-17-0 die dese kercke verschult was te betaelen over verdient salaris verschoten strijckgelt als andersints met 't vercoopen der voornoemde huijsinge gelesen breedere bij specificatie en quitantie dus 42-8-8 Arnoldus van Beeck tavenier int Leggende Hert alhier mede betaelt de helft van 40 guldens

en 12 stuijvers over ende ter saecken van verteerde gelagen metten verkoopen der voornoemde huijsinge in dese === gehoudene coopdagen ten sijnen huijsen gedaen volgens ordonnantie ende quitantie dus 20-6- de sevende Ia in 63 5 en 8 peningen?? 63 L 10 st 11 pen


f.52 Noch betaelde cooppenningen respectievelijck van de huijsinge en erve de Drije Mooren genaamd staende etc. Van de 825 guldens sijnde het restant van de eerste paeije cooppenningen der huijsinge de Drije Mooren voornoemt is bij den voorigen kerckmeester de helft van de drij eerste jaeren interest ontvangen ende verrekent tegens 3 guldens en 10 stuijvers niet ontvangen etc. Ende van de 1825 gulden wegens de laatste paeije cooppenningen

55

5. Processtukken en rekening van de Brouwerij de Witte Swaen (1652-1655) Processtuk SAB- R.184-9 Compareerden voor mij Johan Drabbe openbaer notaris bij den Rade van Brabant in sGrevenhage geadmitteert tot Breda residerende ende de getuijgen naergenoempt in proprien persoone, Cathelijn Willems van den Kerckhoven wedue van Peeter Adam Leijten verclaert, getuijght ende geaffirmeert op hare vrouwicheijt in plaetse van eede den selven altijt rechtelijck presenterende te doen des noot ende versocht sijnde waerachtich te wesen. Als dat den voorschreven Peeter Adam Leijten in sijn sieck bedde weijnige dagen voor sijn doot, haer lieden deponenten bij hem heeft geroepen gehadt, henlieden onder andere voorhoudende, aenseggende ende oock verclarende met duijdelijcke woorden, olsdat de schult die hij hadde op ende ten laste van Hendrick van Esch ter saecken van geleverde bieren, ende gelijck die oock pertinentelijck in sijnen schultboeck stonde aengeteeckent, was oprechtelijck deugdelijck ende rechtveerdich, dat sij deponenten daer op oock met vrije ende goede conscientie mogen eedt doen, maer die andere reeckeninge die in mijnene boeck nijet aengeteeckent en staet, ende de welcke de huijsvrouwe van Hendrijck van Esch met subtiliteijt uijt mijne handen heeft weten te becomen, en sult ghij lieden nijet eijsschen oft pretenderen, alhoewel hij van Esch de selve aen mij mede schuldich is, ten insien de selve bieren heijmelijcke bieren sijn, Verclaerende alnoch de voorschreve Cathelijn Willems soodat geleden alnu over een jaer sij deponente wesende inde huijsinge de Colft inde Langebrugstrate, ende hebbende met Joffrou Geertruijt van Erffrenten eenige discourssen, deselve Joffrou van Erffrenten onder andere tegens haer deponente heeft hooren seggen dese oft diergelijcke woorden in substantie, alsdat Hendrijck van Esch hebbende uijt hare handen door finesse ende === subtiliteijt weten te becomen eene reeckeninge van wijnen bij de voorschreve Van Erffrenten aen hem Hendrick van Esch gelevert, in welcke reeckeningen mede waren gestelt, seeckere heijmelijcke geleverde wijnen, ende sij Joffrou van Erffrenten bemerckende dat den voorschreven Van Esch daermede eenich proffijt trachte te doen, reeckeningen weder te mogen hebben, tot dijen eijnde hem Van Esch tot distincte reijsen seer minnelijck aenmanende, doch t'elcken te vergeefs, Eijtelijck heeft de voorschreve Joffrou van Erffrenten aen hem Van Esch gelooft twee oxhooffden wijns, bij aldijen den voorschreven Van Esch aen haer restitueerde

56

de gemelte reeckeninge, d'welck hij Van Esch heeft geacepteert, dan versocht eerst leveringe der twee oxhoofden wijns, maer sij Joffrou van Erffrenten sulcx weijgerende heeft versocht, dat hij Van Esch aen haer eerst soude overleveren de voorschrevene reeckeningen, datsij alsdan soude naercomen haere beloofte, waer op hij Van Esch de voorschreve reeckeninge aende gemelte Joffrou van Erffrenten heeft overgegeven, seggende sij Joffrou van Erffrenten blijde te wesen, datsij de reeckeningen === als boven weder hadde, maer ick en sal hem (deonoterende Hendrijck van Esch) nu nijet geven soo de deponenten respective verclaerden gehoort te hebben, Actum in Breda op den thienden jannuarij 1660 ter presentie van Paulus van Heusden met Henricus Buijsen beijde ingesetenen deser stede als getuijgen hier toe geroepen ende gebeden, die de prothocollaire minute van dese beneffens de deponenten ende mij notario voorgenoempt mede hebben onderthekent Quod attestor Nots Publ J.Drabbe 1660 Uitreksel uit schuldboek (bijlage bij processtuk) Extract uijtten schultboeck van saliger peeter Adam Leijten brouwer was inde Witte Swaen alwaer onder anders folio 16 staet als volght Afgereeckent opten 6 meij 1652 met de huijsvrouwe van Hendrick Croonen dat mijn rest bij sloth van den reeckeninge de somme van 800 gulden ick segge 800-0-0 Den 14 meij 1652 Hendrick Croonen 1 half vat bitter bier van 5 gulden met 1 half vat bier van 4 gulden tsaemen 9-0-0 Den 21 meij Hendrick Croonen 1 half vat bitter van 5 gulden met 1 half vat van 4 gulden 9-0-0 Den 23 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 9 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0

Den 12 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 22 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 2 julij Hendrick Croonen 2 tonnen 16-0-0 Den 13 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === Den 19 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 25 julij Hendrick Croonen 1 half vat 4-0-0 Den 2 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 16 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 21 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Utima augusti

57

Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 2 september Hendrick Croonen 1 half vat 4-0-0 == 10 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 kantlijn: Den 12 september 1652 ontfangen van de huijsvrouwe van Henrick Croonen de somme van 106 gulden 10 stuijvers Den 18 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8 L met een van 6 gulden 14-0-0 Den 25 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 8 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 == Den 10 october Hendrick Croonen 2 tonnen 16-0-0 Den 23 october Hendrick Croonen 1 half vat van 3 gulden met een half witbier 7-10-0 Den 30 October Hendrick Croonen 1 ton biere van 6-0-0 Den 5 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 12 november Hendrick Croonen 2 tonnen biere 16-0-0 Den 22 november Hendrick Croonen 2 tonnen biere 16-0-0 23 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 2 december Hendrick Croonen 2 tonnen biere 16-0-0 Den 17 december Hendrick Croonen 2 tonnen biere 16-0-0 Den 27 december Hendrick Croonen 1 ton biere van 8 gulden met 1 van 6 gulden 14-0-0 Den 9 januarij 1653 18 januarij

Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 25 januarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === Den 30 dito Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 3 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 6 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 14 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 20 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 25 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 1 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 6 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 13 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 19 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === Den 22 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 1 april Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 8 april Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 17 april Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Prima meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 9 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 15 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 19 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0

58

Den 23 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 28 meij === Hendrick Croonen 1 ton bitter met 1 ton soet met 1 ton wit bier van 9 gulden 25-0-0 4 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 5 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 11 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 16 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 18 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 25 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 30 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 8 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 12 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 kantlijn: Den 12 julij 1653 ontfangen vanden huijsvrou van Hendrick Croonen

de somme van 66 gulden 16 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 21 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 29 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 30 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 6 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 dito Hendrick Croonen 1 half vat 4-0-0

14 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 26 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === 2 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 8 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 13 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 23 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 27 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 1 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 9 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8 gulden met 1 ton van 6 gulden 14-0-0 Den 10 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8 gulden met 1 ton van 6 gulden 14-0-0 Den 20 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 25 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 1 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 4 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 10 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 dito Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 17 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 27 november Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 5 december Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 6 december

59

Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 13 december Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === 23 december Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 29 december Hendrick Croonen 2 tonnen biere van 8 gulden 1 ton wit van 9 gulden 17-0-0 Ultima december Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 12 januarij 1654 Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 20 januarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 4 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 14 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 27 februarij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 17 meert Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 7 april Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 17 april Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 2 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 16 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 kantlijn: Den 18 julij 1654 ontfangen van Hendrick Croonen de somme van 273 gulden ick segge 273 L 22 meij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 6 junij Hendrick Croonen 2 tonnen biere 16-0-0 9 junij

Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 20 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 === 25 junij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 3 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 10 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 18 julij Hendrick Croonen 1 half vat 4-0-0 Den 25 julij Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 10 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 24 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 27 augusti Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 11 september Hendrick Croonen 1 half vat 4-0-0 Den 18 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 24 september Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 2 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 5 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 Den 16 october Hendrick Croonen 1 ton biere van 8-0-0 kantlijn: Den 17 januarij 1655 ontfangen van Hendrick Croonen de somme van 100 Rijnsgulden In desen extracte gecollationeert tegens den voorschreven schultboeck ende daer mede bevonden t'accorderen bij mij openbare notaris tot Breda desen 26 aprilis 1659 J van Loon 1659

6. Processtukken en rekeningen van het proces tegen Sebastiaen van Ypelaer (1669) SAB III-45-326 (Inventaris Hoofd en leenbank p.64) Cortten inventaris van de nae gespecificeer- de stucken papieren en documenten die soo in rechte als op de gehoude comparitien voor schepen in Ginneken en Bavel sijn overleght: mette tracten uuijtte rolle en het appel van 13 september 1669 daer van dat geappelleert is. Ende alle welcks stucken en bescheden beneffens desen inventaris worden overgelevert aende edele heer van Goortbancken der stadt Breda ter saecke van Jacob van der Beke woonende inde 3 Moren tot Breda eest besetter en na appel ter eene Ende jonkheer Sebastiaen van Ypelaer ontsetter met sijnen borge en nu inca d'appel geinth.en ter andere zijde Inden eersten wert alhier gefurneert en overgelevert desen inventaris geqt. littera A: Ten 2e de acte van besetting en ontsetting alhier in questie van date 24 julij en 20 augusti respective 1669 geqt. litt.a B: Ten 3e sekere requeste mette apostille daer opstaende van date 24 augusti 1669 bijden besetter naer gedaene ontsettinge aen schepen afgedaen geqt. C Ten 4e sekere schrift geintitularen exceptie ende rescriptie wegens jonkheer Ypelaer ontsetter met Adriaen van der Schoot als borger ter secretarije op gesonden den 6 september 1669 geqt. D === Rekeninge voorden besetter jonkheer Ypelaer met vg....le aenteeckeningen hem daertegens gedaen en met de betaelinge daer op geannoteert op de comparitie van bijen den 31 augusti 1669 geqt. littera E Ter 6: eene andere rekeninge van eijsch voorden besetter op verteeringe bij den deurweerder Struijs gedaen met op de comparitien voorsegd opgeef geqt. littera F ===

Ter 7 noch eene andere rekeninge van eijsch op verteeringen op sitdagen en andere geresen ter laste van heer Ypelaer ges. voor memorie op de comparitien den 1e september 1669 van besetter geqt. littera G Ter 8e noch eene annotatie ges. op de comparitie van eijsch vande betalinge daer op gedaen o t gecort een den 1.7:1669 geqt. H Ter 9e eene missive getekent bij de heer Ypelaer van date 11 september 1669 en aen schepenen in vergaderinge alsoo gesonden geqt. J Ter 10e eene andere missive wederom bijde selve heere van Ypelaer gesonden opden 13 september 1669 en mede aen schepenen in vergadering als doen gesonden geqt. littera K == Ter 11e sel extracten rolle met appel tre comptie daer opstaende van den september 1669 en get. plast daer over geannotare geqt. in margine alhier L Ende ter 12e opt laste een ander extract uijtte selve rolle van schepenen in Ginniken en Bavel met het apput. daer van dat geappelleert is daer onder staende van date respective 13 september 1669 geqt. in margine en alhier geqt. littera M === ten 5: E Rekeninge van tgene de heer Sebastiaen van den Ipelaer heer van den Ipelaer heeft verteert ende laetten verteeren voor andere als mede van gehaelde waerden tot huijse nu saliger Andries Dens. Mitgaders bij den selfs weduwe Elisabeth van Leuven ende nu getroudt met Jacop van der Beecke weert ende tavenier inde Drij Mooren tot Breda, sedert den jaren 1656.

61

(alles wat niet betrekking heeft op de Drie Mooren wordt overgeslagen !) == Mijn heer van den Ipelaer den 1/2 oxhooft wijn uijthaelden aen Van Schagen gegeven 6-0-0 (kantlijn: hier uijt camen zien het slot van de hele rekening dus wesende ten hoogst maer 6 stuijvers) Te bouck gesedt het gelagen van de mestboeren 1666 7-10-0 In jannewarij mest uijtgehaelt 2 dagen 3-0-0 Mijne heere mestboeren hebben verteert in verschijde reijsse van 13e maert 3-6-0 (kantlijn: memorie) Monseigneur Knollaert eenen haes gehadt 1-10-0 (kantijn: transfix) Noch met meester Jacop 1-4-0 (kantijn: transfix) Den 16e november mijn heer verteert 0-12-0 (kantijn: transfix) Den 16e desember voor last van Gerart Tuenen vertert in verschijde reijsse 7-19-0 Den 3e october vertert door last van Gerart Tuenen 3-3-0 (kantlijn: memorie) Den 20 jannewarij mijn heer van Ipelaer vertert 0-18-0 (kantijn: transfix) Verschooten doen mijn heer sijn mout haelde 1-9-0 (kantijn: transfix) Noch verschooten 0-10-0 (kantijn: transfix) Ick hebbe de comiese gelanght 1-6-0 (kantijn: transfix) Den 4e desember dat sij wijn haelden 0-10-0 (kantijn: transfix) Noch 1 boer verdroncken met de === comiese 0-19-2 (kantijn: transfix)

41-2-2 == Noch 2 wagen sparren 0-12-0 Den knecht van mijnheer verteert 0-15-0 Den 29 augustij mijn heer vertert 3-3-0 Den 23 september dat sij goedt haelen 2-10-0 Mijnheer verteert met Smidts ende meer andere 2-2-0 Mijn heer met den schoutent van Gilse vertert 1-4-0 Den knecht van mijn heer dat sij stroij haelden 0-19-0 Den knecht vertert den 9 meij 0-12-0 Den 9e meij gegeven 0-6-0 Verschooten dat sij wijn haelden 0-6-0 Den schipper van mijn heer vertert den 19e jannewarij 6-15-0 Mijnheer van Ipelaer heeft vertert dat die uijt den Haegen niet en quamen den eersten keer 0-15-0 Den tweeden keer vertert 1-1-0 Mijn heer van Ipelaer heeft vertert met nijn heer Veldthoven ende comiesse te samen afgesproocken 1-1-0 Mijn heer vertert met de comiesse 1-1-0 Mijn heer aen mout 2 keeren aen die comiessen gegeven 0-12-0 Noch van wijn uijt te haelen 0-12-0 (kantlijn: transfix) === Mijnheer heeft vertert met sijn knecht den 18e desember 0-12-0 Het mest gelevert een jaer 10-0-0 Noch mist gelevert 2-19-0 (kantlijn: nota dat ick ben haer ter wille voor 50 stuijvers tjaer) Ende van perde geldt van alle de jaren (1656-1668) 40-0-0 Mijn heer aen tschip van maecken 0-6-0 Den 30e october van eenen wagen sparren 0-12-0 Mijn heer vertert 1-4-0 Mijn heere Volck heeft verteert

62

in verscheijde reijse den 31 october ende te beock gesedt 8-0-0 Noch vertert 3-4-0 Mijn heer met den schoutent 1-12-0 Den 9 desember Gerart Tuenen vertert 1-16-0 Noch vertert 1-10-0 Mijn heer Ipelaer met de knecht vertert in bier en rijnssche wijn 3-11-0 Noch 110 gulden die ick betaelt hebbe vande perde getuigen 110-0-0 (kantlijn: dit zal ordinaris geblecken worden) 185-6-0 === Hier ontfangs van Meester vrouwe van Villers 10 ducaten tot 31 gulden 10 stuijvers Noch gegeven door ordre van d'heer van Ypelaer aen Geeraert Theunen de somme van 20 gulden 20-0-0 (kantlijn: zijn niet gegeven oft wederom ge..) 833-6-2 === Specificatie van eijsch en annotatie van betaling daer op gedaen in presentie van partijen open werde is ten bij wesen van schepen Op de Lou den 31 augustij 1669 === Betaling bij d'heer van Ypelaer gedaen volgens tseggen van Elisabeth huijsfrou van Jacob vander Beke aldien gethekent op 31 augustus 1669 D'heer Bestemans, Lowaelaer van Gils schepenen 26 februwarij 47-5 10 julij voor Gerard Theunes 40-0-0 Van de heer Ypelaer ontfangen 100- Denselven dito ontfangen 3-3 Denselven dito ontfangen 2-10 Ontfangen door Gerard Theunes 17-18-0 Noch ontfangen 3-0-12

Van mevrouw van Ypelaer 51-0-0 Noch van Gerard Theunes 20- Noch van mevrouwe Vilairs 31-10-0 Van Gerart Theunes ontfangen 60-0-0 Van mijn heer ontfangen 6-6-0 Ontfangen van Gerard Theunes 9-9-0 Van Gerart Theunes ontfangen 10-0-0 Van d'heer van Ypelaer 2-0-0 Noch ontfangen 90-10-0 Noch van Gerard Theunes 30-0-0 Noch van Joffrou Verhurders 50-0 Noch ontfangen 2-10-0 Noch van Gerart Theunse 20-0-0 597-1-12 volgens tboeck en memorie Ypellaer noch betaelt eens op 26 junij 70-0-0 Noch aen wijn uigesprocken 50-0 Noch is betaelen rogh over selve 3-10-0 35-0-0 Gehadt 20 tonnen tost de ton 8-0-0 760-1-12 Noch aen Andries Dens betaelt 25 ducatens sijnde 78-15- === Noch voor de soon van d'heer van Ypellaer aen Elisabeth inde Moren tesamen 12-12 851-8-12 === Noch betaelt off gegeven aen dochter van Elisabeth 1 ducaten 3-3 Noch aen Jacob van Beke 5- En noch aen selve van beke 2 ducaten 6-6 Inde rekeninge staet 6 L aen Van Versch gegeven moet maer dese 6 st ergo moet hier comen voor uitgeeff 5-14 20-3 851-8-12 871-11-12 === ten 6: F 31 augusti 1669

63

Specificatie van tgeene Moneigneur Struijs als deurwaerder met sijn assistenten heeft verteert in weile diversche reijsse inde Drij Mooren tot Breda tot laste van de heer van den Ipelaer in den selfs gijselinge 1667 en 1668 Den 6en meij verteert 0-13-2 In augustis Monseigneur Struijs met sijn vrouwe ende dochter verteert 6-9-0 Den 25 e meij te boeck gesedt Monseigneur Struijs met de Hout in verscheijde dagen verteert verschooten aen port van Arilaen 0-15-0 In junij noch verteert in verscheijde 3-18-0 aen kost 4-10-0 Aen slaepen 1-16-0 Den 19 jannewarij te beock gesedt Aen dranck 3-13-0 Den selfden ditto aen kost 0-8-0 Den 8e april Struijs met sijn assistenten in verschijde dagen In extoutie geweest ende als doen verteert 19-12-0 Den 6e meij verteert 0-18-0 Den 14 meij te boeck gesedt met de Hout verteert 5-1-0 Den 27e augustij Struijs verteert 5-11-0 Den 28e desember Struijs in 2 dagen 1-8-0 Den 23e julij tot 28e ditto Struijs met sijne assistenten verteert Aen kost en dranck en slapen 10-2-0 Struijs met sijn huijsvrou verteert Aen dranck 3-1-0 Aen kost 6-6-0 Aen liggen 1-10-0 Den 31e augustij Struijs met

andere verteert 2-11-0 Den 5e en 6e october Struijs verteert aen kost 0-16-0 Aen dranck 1-8-0 Aen liggen 0-8-0 Den selven ditto den briefe 0-8-0 === 80-2-2 === Den 12e november Struijs verteert 2-10-0 Den 20e november Struijs verteert 2-16-2 (kantlijn: hier op ontfangen 3 gulden 3 stuijvers) Den 5e desember verteert 0-18-0 Den 11 desember Struijs verteert 1-10-0 Eenen haes cost 1-16-0 (kantlijn: hier op ontfangen 3 gulden 3 stuijvers) 1669 Den 19e januewarij Struijs in 2 reijsse verteert 3-0-0 Den 9e februwarij aen dranck over tafel 1-10-0 Den 10e februwarij 0-6-0 Aen kost 2 maeltijden 0-16-0 Aen dranck 0-1-2 Van den 18e tot den 21e februwarij Struijs verteert aen kost en dranck en slaepen 2-4-0 Den 1e meij eene briefe 0-4-0 Den 3e junij een brieffe 0-4-0 In april in meij en junius in verscheijde reijssen aen dranck 2-14-0 Aen kost 2-8-0 Aen liggen 1-12-0

64

Aen dranck met Puts en Jacop 1-1-0 Aen kost en slapen Struijs verteert 1-4-0 Op dese rekening hoorde monseigneur Struijs en gehoort te worden ende is gros ende en van mij wel betaelt worden als voor ordre van den selliver Struijs 26-15-0 106-17-8 === Ten 9e: G Memorie wegens tseggen van Elisabeth inde Moren van tgeen ten laste vand'heer van Ypelaer is verteert 1669 9 julij Seigneur Ypellaer verteert met de scouth van Eijckbergh 3-17-0 28. Beris en scout opde sitdag verteert 2-4- den 2e sitdagh verteert 20-..- noch 1 kan wijn en brod ..-12- 14 julij heer Ypelaer 3e sitdagh verteert 41-11- In de melden van placcaten de placker gegeven 1-4- 31 julij d'heer van Ypelaer met den drossaert van Merrien verteert 2-16- Tusschen de sitdaghen gaen ende comen verteert 3-17 14 augusti in verscheijde wijse bij 't welck van Ypelaer verteert 4- 7 dito Van Schoot met Johannis Beris Johannis25 verteert aen wijn en brandewijn 1-13- 31 augusti opden sitdagh verteert 60-17- (kantlijn: mer oock wel schrijven 100 guldens .... van sitdagh 25 Beeris, kerkraadlid overleed in 1679 (GVB II, 192-

3)

van de ve...... laste en gehoude zoo wel vertering te doen ende behoorde gelevert) 13 voorschreven verteert alsnoch verslage soude gedaen verteert 4-17- (kantlijn: te worde naeder specificatie) Aen Van den Schoot gegeven ..-8 Aen de schoudt gegeven 1-10- Aen Jan de Muber gegeven 1-4- Aen de schoud noch bij placken 1-4- 151-14 27 augusti d'heer van Ypelaer in rijnse en franse wijn verteert 1-10 de ru.chtd nu is van verteert 1-16 155-0-0 1.vs 1669 === Ten 8e H: 1669 Memorie De rekeninge van Elisabeth inde Moren over verscheijde verteeringen bedraeght soo die bij den ondertekende is uijtgetelt ende gecalculeert ten coste van d'heer van Ypelaer 833-6-8 De rekeninge [die] van verteering bijden deurwerder Struijs gedaen bedraeght 106-17-8 De rekeninge van sitdagh en anders bedraeght 155-0-0 1095-4-0 Betaelinge volgens bekentenisse 871-11-12 reck. 293-13-4 Tegens de voorschreven rekeninge van 833-6-8 segt (?) heer van Ypelaer geprotesteert om te blijven op sijn geheel aen in margine van selve is aengeces. : present de heer ende vrouwe van Ypelaer met Elisabeth inde 3 Mooren en haren man mitsgaders lieuttenant Schepen ten huijse van vorster opden 1-28 V 1669

65

=== Ten 9e: J Missive Aen de heeren schepenen vergadere tot Ginniken == Mijne heeren Alsoo het mij onmogelijck is te comen ende oock niet van zin en ben te accorderen om verscheijde redenen, ziende hier neffens de impertinente rekeninge waer uijt de heeren schepenen zullen zien haere groote impertinentie. Hoe ongefondeert men mij eijst, dat ick niet schuldich en ben ende zoo partij mij wil roepen in rechte comen, de sellifde hant sondere van aenspraeck; zal daer tegens van ant- woorden ende te rechtstaen alzoo ick de besette goederen hebben ontset onder suffisante borge gelijck partij wel bekent is. Terwijl de sellifde besetting bij haer is last desert loopen26 ende in de plaets van die late leggen buijte gerechten daer op de heeren schepenen zullen gelieven te letten, gelijck oock op de beneffens gaende rekeningen blijve, Mijn heeren de dienst willigen dienaer Sebastiaen van Ypelaer Ypelaer den 11 september 1669 === Ten 10e: K Missive Mijn heeren schepenen van Ginniken ende Bavel Mijn heeren Ick hebbe op den 11 deser aende heeren schepenen gesonde de impertinente rekening van Jacob van der Beke, waer is de sellifde heeren wel hebbe connen zien haere groote impertinentie hoe ongefondeert

26 last desert lopen = niet meer ontvankelijk

men mij eist dat ick niet schuldich en ben ende gepre- senteert gelijck ick noch ben doende dat indien partij mij wil roepen in rechtsal de sellifde haer sondere van aenspraeck sal daer tegens van antwoorde ende te recht staen alzoo ick de besette goederen hebbe ontset onder wijle de sellifde besittinghe bij hen is last desert loopen ende in de plaets van dien late leggen buijte gerechten oock comparitien voor comissarissen gehouden naer wellck Lijsbet heeft luste te seggen als dat zij mij zoo veel niet uijtschelen met noch veel andere impertinenties ende terdege zij zoo onbeschaeft is te menen uijtschellinggen het gene ick met fondament sal toone niet schuldichs wesen en samen omme ende met zullicke luijden niet accorderen maer met recht haere ongefondeerde rekeninge die de heeren schepenen gelieve wel naer te zien ende principalijck wat ick in margine van de sellifde hebbe geschreve ende te === mene en t'een mael van dat gerucht vollick ontslagen te wesen dat zij fonderen haere aenspraecke ende stelle suffisante borge voor mijn schade ende interest blijve ondertusche, Mijne heeren UEdele dienstwilligen dienaer Sebastiaen van Ypelaer Ypelaer den 13 september 1669

7. Stadsbestuur 7.1 Maaltijden, gelagen en overnachtingen op kosten van het stadsbestuur (1646-1692) SAB, I-1a B16 nr.404 (1646) Den 2 meij heeft men heer Swerssius verteert tot den 14 toe aen cost ende dranck met de heeren vande magistraet ten huijse van Govert Janssen weert inde 3 Mooren 29-16-st Wort den heer buijtenborgemeester Bernagie geordonneert te betaelen aen Govaert Janssen de Brouwer de somme in dese memorie ende sal de selve somme in rekeninghe geleden worden dese en quitantie thoonende. Actum in collegio desen 18 meij 1646. In absentie des griffiers C.van Gendt Aen mij onderthekende bij den heer borgemeester Bernagien betaelt toor en gethekent Het hant + wercq van Govert Janss === I-1a B32 nr.366 Maeltijden Mijn heer mijn heer De generael Bijshop eenige dagen tot mijnen huijsen gelogeert geweest en aldaer door ordere vande heere vande magistraet toe gesonde door de consergie Van Houten de stads- canne en mijn heer Bishop daer voor gekort 10 gulden op den 4 meij 1662 Pieter de Ringere inde 3 Mooren tot Breda Wert d'heer burgemeester Johan Buijcx geordonneert dese bovenstaende 10 gulden te betaelen aenden voorschreven Pieter de Ringere ter saecken als boven ende nevens dese thoonende quitantie sal deselve in stadsreckeninge geleden werden. Actum in collegio desen 15e meije 1662 In absentio des griffiers N de Lemmers Hier van ten dancken voldaen door d'heer burgemeester Johan Buijcx op den 23 meij 1662 Pieter de Ringere

I-1a B42 doos 68 nr.438 1672 Alderhanden Reckeninge overgegeven bij Niclaes Thomassen van Dijck van tgene dat tot sijnen woonhuijse ende herberge de Drij Moren te Breda door ordre vanden heer Borgemeester der stadt Breda verschoten ende gedaen is aen het volck van dheer Bevenem Coronel vant regiment te peerde vanden heere prince van Vaudemont beginnende metten 26e julij 1672 ende eijnde metten 19e augustij daervan volgende beijde incluijs Eerst compt den declarant voor het logeren vant voorschreven volck ende 2 bedden met sijn toebehoorten daer toe gedaen gedurende den tijt van 24 dagen ider dach 8 stuijvers maeckende de somme van 9-12-0 Noch compt den selven voor hout torff en keersen, soo int dagelijcx koken vanden cost voor den voornoemden heer coronel ende sijn volck soo voor als naede middach ende des avonts gehadt daeghs [derti] 25 stuijvers maeckende voor de voorschreven 23 dagen 30-0-0 Ende voor sout, peper ende asijn daeghs 2 stuijvers 2 oort 3-0-0 Voor ammelaeckens27, servetten, pot en ketel etc. daeghs 12 stuijvers 14-8-0 ===

27 Ammelaecken = tafellaken

67

Ende voor eene beneden camer daer tvoorschreven volck in gegeten hebben ende de bagagie in geleijt hebben gehadt daeghs 6 stuijvers compt 7-4-0 Item voor 7 peerden die den tijt van 20 dagen in des declaranten stal hebben gestaen voor ider peert daeghs 3 stuijvers === facit 21-0-0 [Eijntelijck soo compt den declarant voor de schade ende verlies van sijne neringe die hij gedurende den voorschreven tijt gehadt ende geleden heeft als niet hebbende connen logeren sijne ordinarisse calanten nochte extraordinarisse passanten die veele quamen ende die met eten drincken ende anders veele souden hebben verteert (welcke schade meer als 150 gulden compt te bedragen) ten minsten de somme van ] [75-0-0] [160-4-0] tsamen op 85 L Zij dese voorschreven somme van 85 gulden door d'heer burgemeester Vander Strepen betaelt ter saecke als in voren staende specificatie ende nevens dese thoone behooren quitantie sal deselve somme in voor uijgeef gelden werden, actum in collegio 1 september 1672 Bij mij Piternella van Dijck bekenne hier van voldaen te wesen van dese 85 A Birgland === I-1a-B46 nr.315 Den 17 aperel 1676 den 2 maele comen logeren den vor reijer van sijn hogheijt Verterlaen kost dranck slapen als andersiens ter sooma van 4 gulden 2 stuijvers Bij dese voorschreven somme van 4 gulden 2 stuijvers door dheer oudt burgemeester en

meester president Meester Francois de Bous betaelt ter saecken alsboven ende neffens dese thoonende quitancie sal sijn ende deselve in reeckeninge valideren. Actum in collegio den 303 november 1676 In absentie des griffiers Pr. Andels Hier van voldaen Ienneken Hessels === I-ia doos 82 nr.289 Rekeninge voor de heer borgemeester dat bij de 10 raetsmannen mannen verteert is aen wijn in de herberge in de 3 Moren tot de wedeweu van Jan Hessels met Knollaers en Hendrick Janssen opgereckent dor orders van den heer borgemeester bedraght ter somma van 18 gulden den 26 augustus 1679 De heere borgemeester Van Bergen wordt geordonneert te betalen voor dese bovenstaende reeckeninge de somme van 18 gulden ter saecke als boven ende dese nevens behoorlijck quitantie thoonende sal de voorschreven heer borgemeester in reeckeninge valideren. Actum in collegio den 9e october 1679 David Boursse junior Den inhout deses was mijnen aen de wedeue Jan Hessels === I-1a doos 104 B60 nr.358 Pro civitate Extract uijt het register van notulen der stadt Breda Luna den 15 september 1692 De heeren van de magistraet der stadt Breda hebben geresolveert haer vorstelijcke doorluchtighe Van Anspach sijnde gelogeert inde Drije Mooren te vereeren met 4 deser stadt kannen ijder kan ter somme van 6 gulden L 24-0 Mij present D. Boursse griffier

68

Betaelt door d'heer burgemeester Van Bergen Breda den 8en october 1692 Ienneken Schiepmakers

===

69

7.2 Resolutien van drossaard burgemeesteren en schepen der stad Breda SAB H.22 f.60 Authorisatie van te vercoopen 't huijs de 3 Mooren. Opt requeste vande kerckmeesters van de Groote Kerk alhier van te mogen vercoopen het huijs genaemt de Drij Mooren staende inde Visserstrate alhier gecomen van wijle Macosijnen alsoo die niet proffitabel en si langer te verhueren. Wert verstaen dat de voorschreven huijsinge sal werden vercocht door de gemelte kerk en amrmeesteren ten overstaen van commissaris waertoe de selve kerck en armmeesters bij dese werden geauthoriseerd mits de cooppeningen daervan procederen werde gestelt op vant panden en inde brieven gevarieert dat de penninge sijn gecomen vande gemelte huijsinge en gemaect bijde voorschreven Macosijne aen kerk en diaconie. 30 october 1669 zie ook f.62 : Authorisatie om te mogen vesten van Drie Moren 9 december 1669

70

8 Rekeningen van metselaarsgilde en brouwersgilde 8.1 Rekeningen van metselaarsgilde (1627-1630; 1675-1677) SAB II-88 (H420) (niet gefolieërd) Rekeningen van het Metselaersambacht 1627 Dekens: Jan Claesz van Heusden, Dirck Aerts Hooftman: Cornelis Huerhouts 't ondermans en gemeijne gesellen ten huijse Govert Janssen weert in de Drij More op 15 november 1627 (totaal 9 personen) 1628 Dekens: Dirck Aerts Hilman, Cornelis Claesz Hooftman: Henr. Antonissen Wissems op 12 november Onproffijt - Inden eersten heb ick Dirck Aertssen verschoten doen ick den eedt dede als deken in Drij Mooren aenen 2-10- Item noch verschoten aen Govert Janss volgens de specificatie 6-18-0 (7 personen + ook 1 schaliedecker en 1 straetmaker) 1629 Dekens: Cornelis Claessen Coomans, Jan Dircx de Hooge Hooftman: Joh. Blioul (schepen) Noch verteert volgens quitantie van Govert Janss 2-8- (totaal 7 metselaers, 5 schaliendeckers en 1 straetmaker) 1630 Noch verteert inde 3 Mooren 0-18-

periode 1630-1651 in de Swaen op de Havermarkt vanaf 1672 ontvangt Jan Hessels het gilde, vanaf 1675 in de Drie Mooren: 1675 Onderdeecken ende geheele gildebroeders gedaen ten huijse van Jan Hessels op den 11 januari 8 januari 1675 soo hebben de deeckens ende gildebroeders ten huijse van Jan Essels naer de maelteijt over verteert de somme van 4 gulden 8 stuijvers de reckeninge den 9 dito hebbe betaelt 4-8-0 Den selfden dagen verteert 0-4-0 1676 Jan Hessels wert in Drij Mooren op den 7 december 1676 15 december 1675 2-17-0 quitantie Op verloren maendagh met deken ende ondermaens 2-15-1/2 In twee omgangen die sij hebben gedaen tot dienst vant gulde 1-12-0 1677 Verteert op 7, 8 en 9 december 1677 (quitantie) 6-3-8 1 maart Wegens disordre vanden onvrijen meester die het werck vanden thoren alsdoen gader aengenomen somma bij quitantie 2-12-0 23 augustus vanwege thoren quitantie 1-16-0 7 november wegens eenige affeiren van het gilde quitantie 1-0-0 Aen den meijt van Jan Hessels betaelt tot een ordinaire verteeringe 0-18-0 (Vervolgens in het Hof van Gelderlant en de stadsherberg)

71

8.2 Rekeningen van brouwersgilde (1676-1682) SAB II -88 (H428d-9) Rekening van het Brouwersgilde 1674-75 Dese reckeninge gepresenteerd door de rendanten ten huijse van Jan Hessels den 18 maert 1676 present deeckens ende oudermans die het slot deser hebben onderteeckent Reckeninge, bewijs ende reliqua bij desen doende sijn Adriaen de Vroet ende Ansems van der Noot aen de heere deckens ende ondermans van het Brouwersgilde ende dat van al sulcken ontfanck ende uutgeeff als de selve gehadt hebbe van slants bierimpost over den jaere ingegaen den 1en october 1674 ende uut gegaen den lesten september 1675 Item ontfangen int deerste quartier sjaers vande eerste weeke 328-16-2 de somme van 337-2-1 de 2 weeke 332-1-3 de 3 weeke 309-0-3 de 4 weeke 353-18-0 de 5 weeke 311-10-3 de 6 weeke 384-7-0 de 7 weeke 372-9-1 de 8 weeke 323-17-3 de 9 weeke 286-17-2 de 10 weeke 278-14-3 de 11 weeke 319-16-3 de 12 weeke 284-10-1 de 13 weeke 000-0-0 somma 4223-3-1 etcetera pacht: 15050-0-0 Ontvangen: 16110-17-2 Uitgegeven: 15897-10-0

Het een tegen dander afgetrocken soo blijct dat de rendanten meer hebben ontfangen als uijtgegeven de somme van 213 gulden - 7 - 2 oort Aldus gerekent gecalcouleert en geslooten 18 maart 1676 B. van Bernagien J. van Riethoven J. Damisse Adam Heijblom Ad. Vereijck Jacobus van Riel Dit slot werdt inde naeste rekeninge voldaen ende betaelt vant jaer 1677 door den rendant de Vroedt den 10 mart 1678 J.Damisse Adam Heijblom J. van Riethoven Van Damme Cornelis van Erffrenten Jacobus van Riel Ad. Vereijck SAB II-88 (H428d-10) Rekening van het Brouwersgilde 1676-77 Dese reckeninge gepresenteerd door de rendant ten huijse van Jan Hessels den 10 maert 1678 present deeckens ende oudermans die het slot deser rekeninghe hebben onderteijckent Reckeninge, bewijs ende reliqua bij desen doende sijn Adriaen de Vroet met Ansems vander Noot aen de heere deckens ende oudermans van het Brouwersgilt ende dat van al sulcken ontfanck ende uutgeeff als de selve gehadt hebben van slants bierimpost over den jare ingegaen den 10en october 1676 ende uutgegaen den lesten september 1677 Item ontfangen int deerste

72

quartier sjaers vande deerste weeke 299-2-0 de 2 weeke 266-16-1 de 3 weeke 258-8-2 de 4 weeke 298-12-0 de 5 weeke 349-18-2 de 6 weeke 353-3-0 de 7 weeke 293-15-0 de 8 weeke 274-17-2 de 9 weeke 282-12-1 de 10 weeke 309-11-2 de 11 weeke 307-16-0 de 12 weeke 293-8-3 de 13 weeke 325-18-0 somma 3913-19-1 etcetera pacht: 15501-10-0 Ontvangen: 15769-3-2 Uitgegeven: 15934-1-0 Het eene dan tegens het ander afgetrocken blijckt dat de rendant meer heeft uijtgegeven als onfangen de somme van 165 gulden ende 2 stuijvers aldus 165-2 Aldus gerekent en gesloten ten huijse als voor den 10 maart 1678 J. van Riethoven J. van Dunne J. Damisse Cornelis van Erffrenten Adam Heijblom Jacobus van Riel SAB II-88 (H428d-11) Rekening van het Brouwersgilde 1680-81 Dese reckeninge gepresenteerd door den rendant ten huijse van de Drij Mooren daer is woonende Jan Scheepmaecker den 6 januarij 1682 present de ondergeteijckent deeckens ende oudermans Reckeninge, bewijs ende reliqua bij desen doende sijn Adriaen de Vroet met Ansems vander Noot aen de heere deckens ende oudermans van het Brouwers- gilt ende dat van al sulcken ontfanck ende uutgeeff als de selve gehadt hebben van

slants bierimpost over den jaeren ingegaen den 10en october 1680 ende uutganede den lesten september 1681 Item ontfangen deerste quartier sjaers 1 weeke 249-15-1 de 2 weeke 381-17-3 de 3 weeke 358-4-1 de 4 weeke 398-11-3 de 5 weeke 457-10-0 de 6 weeke 396-2-0 de 7 weeke 335-15-0 de 8 weeke 323-19-1 de 9 weeke 289-18-3 de 10 weeke 306-16-2 de 11 weeke 297-7-0 de 12 weeke 278-15-3 de 13 weeke 285-7-2 somma 4360-0-3 etcetera pacht 13577-5 Ontvangen: 15769-3-2 Uitgegeven: 14606-2-0 Het eene dan tegens het ander afgere- ckent blijckt dat denrendant meer heeft onfangen als uijtgegeven de somme van 4646 gulden 15 stuijvers en 1 oort Aldus gerekent gecalculeert ende gesloten ten huijse en daghe als voor int hooft is te sien J. van Riethoven J. van Dunne J. Damisse L. van Erffrenten Ad. Vereijck N.Knollaert Jacobus van Riel Wij onder geteijckent deckens ende oudermans becennen dit voorstaende slot ontfangen te hebben uijt handen van Seigneur Adriaen de vroet op huijde den 20 september 1682 I. van Dunne L. van Errrrenten Ad. Vereijck Jacobus van Riel

73

== 1674 derde kwart week 6 643,- 1675 derde kwart week 9 418,- 1677 derde kwart week 9 474,- normaal is 250 a 300 1680 derde kwart week 6 564,-

74

9 Rekeningen van huydevetters en schoenmakersgilde (1679-1702) SAB II-88 (430a) Rekeningen van het huijdevetters ende schoenmakersambacht vanaf 1678: Schoenmakers, huijvetters, sadelmaeckers,cleermaeckers en leertouwers gilde (niet gefolieërd). De posten met betrekking tot de Drie Mooren vallen steeds onderUijtgeeff. De rekeningen worden elk jaar afgesloten op Sint-Crispijn (de beschermheilige) met een vergadering en maaltijd;dit neemt soms meerdere dagen in beslag. 1679 Noch betaelt aende weduwe Jan Hessels het gene Mesie Legeun, Hendrick Grims en Bastiaen vande Kieboom tot dese last hebben verteert bij quitanite 1-13 1676 Rekening Sinte Crispijn 1675-76 25 october 1675 Den 23 october betaelt aen de huijsferou van Jan Hessels van den 3 dach terens de somme van 23-6-0 1676 Den 13 jannewarij comparisie gehadt ten huijse van Jan Hessels met de heere overdeken en dekens en oudermans tegens Jan Malin wertouder omdat hij Engels sooleer vercocht had aen Daniel Tincken toen verteert 12-9-0 blijck bij quitantie Den 6 october dekens en oudermans verteert op besteden van mael om te teren 6-0-0 Den 14 october dekens en oudermans verteert doen wij de nieuwe dekens kosen 9-2-0 Den 19 en 20 october 1676 verteert ten huijse van Jan Hessels overdekens ende dekens ende oudermans ende gemeine gildebroeders ende beijijermans in 2 dagen 101-0-0 ==

1677 Rekening 25 october 1676-77 (opgemaakt 27 october) Dekens: Hendrick Grims, Jesper Waelwijck 1676 Den 21 october met den overdeeken ende deckens en oudermans ende gemeene gilde broeders op den 3 dach terens verteert blijckt quitansi 28-10-0 1677 Den 16 janneuwari verteert deckens en oudermans over het kiesen van eenen nieuwe decken in plaes van Kornelis van de Werck de somma blijkt quitansi 6 guld. Den 9 febrewari den overdecken met de deckens verteert blijckt bij quitansi 9-8st. Den 27 juni den overdecken met deckens en oudermans verteert de somma blijckt quitansi 5-16st. Den 15 october deckens en oudermans verteert over het kiesen van nieuwe deckens de somma blijckt bij quitansi 7-10 Den 25 en 26 october vertert ten huijse van Jan Hessels met den overdecken ende deckens en oudermans ende gildebroeders en beijreman in de 2 dagen terens blijckt bij quitansi de somma van 98 gulden == 1678 Dekens: Christoffel Cluijters, Mesie Legeun 1677 November 2 gegeve ane Ienneken Hessels het gene bij den leste dach is verteert geweest october 27 met het gene bij afgaende deecken vergeete in rekeningh te brenge de somme van 44-10 blijckt bij quitansi Noch betaelt aen Ienneken hessels in twee reijse om te gaen met de busmeesters 2-8 1678 Noch betaelt aen Ienneken Hessel het geene inde voorgaende rekenningh niet gepasseert en is geweest van verscheijde comparistie ende bij de deeckens niet aengenoemt

75

en is geweest door dien het hoer vergeten was somma 13-0 blijckt bij quitansi Verteert in verscheijde comparitie van het geheele jaer om seker onheijl voor te come die tot laste van de gilde soude valle 22-16 blijckt bij quitansi October 10 noch verteert op het resolvere van het serre 8-0 Quit Dito 16 noch verteert op het kiese van nieuwe deeckens ende busmeesters ende niet komme deselveren 8-0 Den 22 dito noch compariti gehoude op kiese van deecken ende busmeesters verteert 8-0-0 (24 october goedgekeurd) door Huijbrecht van Gulick 1679 Dekens van huijvetters en schoenmakersambacht: Huijbrecht van Gullick Jacobus van de Werck 25 october (1678) betaelt aen Ienneken Hessels dat daer vertert is van gemeene gielt van bier en weijne [den ten-] october 24 en 25 de somme 109-12st betaelt aen Ienneken Hessels als mede maeltijt bestede vertert blijck kwitansie 8 gulden Noch betaelt aen Ienneken Hessels als men de dekens kore blijck quitansie 10 gulden Noch betaelt aen Ienneken Hessel dat wij verteert hebbe met den overdeken menheer Van Alfen als wij Ariaen Coomans den eet afnemen van sijne jonge Jop van Idusel dat hij gen gewinge

trocken en hadt in 2 jare blijck quitansie 6 gulden G van Buerstede Hendrick Grimes Nicklaes Goossens 1679 Den 25 october betaelt aen Jenken Hessel van de derdern dach verteert met de gildebroeders komt 28 gl 17 st blijck bij quitansie 1680 Den 10 october aen Ienken Hessels van kiesens van niewe deckens ende busmeester vertert met de overdeken en deken en oudermaens samen 8 gul 18 st Den 20 october betael aen Ienken hessel van besteden van de maltijt verteert met den overdeken en oudermaens somma van 8 gul 18 st Den 23 october en den 24 october vertert ten huijsen van Ienen Hessels met den overdeken en deken ende oudermaens ende gemen gilde voort de somme [9] 31 gul G Buerstede Mesi Leguin Christoffel Cluijters 1680 December 8 noch betaelt aen Ienneken Schipmaeckers het geene bij den lesten dach terens bij de gilde broeders verteert is de somme 10-8 quit Meij 31 betaelt aen Ienneken Scheepmaeckers van verscheijde comparitie 9-12 Noch betaelt aen Ienneken Scheepmaeckers met reijse om te gaen met de busmeesters daer bij verteert 2-8

76

Noch betaelt aen Ieneken Scheepmaeckers het geene verttert is op resolveren van seere en kiese vande nieuwe deeckens somma 11-15 == 1676 Noch betaelt op verloren maendach aen de roeijdragers 0-6-0

1677 Boete niet op begrafenis komen van Jan Sweers Ongekeurde vellen verkocht 1680 ontfangs van leerjongen via meesters bij gilde 14 st per jaar boete bij absentie bij kinderbegrafenis 4 st 1681 in gilde komen koste 3-4

77

10 Rekeningen en processtukken van de Landsvergadering (1677-1701) G.A. Gilze en Rijen nog te ordenen doos 1 Deurwaerder alsoo die van Ghils blijven ingebreecke vante betalen henne achterstellige verponnige soo roept den selve in gijselinge ten huijse van Jan Hessels tot dat se sullen hebben betaelt. Breda den 21 april 1677, was onderthekent Nernagien Den 25e april 1677 ordonnantie geschreven op Henrick Jacob Henrix Borgemeester van Molenschot van - 250 L Insgelijcx op Stoffel Jan Stoffels ten Rijen van gelijcke - 250 L === G.A. Gilze en Rijen inv.nr. 1066 Copie Deurwaerder Abraham Gerrij Dewijle dheren schouten schepenen noch regenten de gedane sommatie, renovatie, als laeste ofte naerdere waerschouwinge tot overvloet in dato 20 september gedaen doen (soo het schijnt) niet comen te achten, ofte wegens den inhoude der selve sorge dragen soo sult uw vervoegen naer alle de plaetsen inde voorschreven actens vermelt, dheeren schouten schepenen en geswoorens in gijselinge halen ten minsten 2 van ider plaetse te weten die vande Vrijheijt Oisterhout ende de heerlijckheijt Dongen,

gelijck mede die van Roosendael de hage, Etten Ghilse ende Ginneken ten huijse van Cornelis Wijnoxbergen, ende dheeren regenten van Zundert Rijsbergen Alphen Bavele en Kaem ten huijse van Paulus Acheepmaecker inde Drije Moren op de Havermert, de selve aldaer soo lange gehouden tot dat den eersten termijn der extraordinaris verpondinge hier vooren te sien sal wesen voldaen. Actum Breda desen 6 october 1690 ende was onderteeckent J. Knaep 1690 Geexploiteert den 11 october 1690 == GA Oosterhout inv.nr.287 Extract uijt het register vande notulen van die van de Rade en reke. van sijn Con. Maj. van Groot Britaegne Dijnsdagh den 17 april 1691 (...) Mijn heeren uijt de bijgaande missive van haer Edelmogende rade van sijn koninklijke majesteit van Groot Britagne aen mij geadresseert mitsgaders de resolutie bij deselve genome, tot prompt furut van UEdele quote inde bewuste 45000 gulden sulle UEdele breeder konne sien ende verneme de intentie van gemelte haer Hoog- mogende daer ontrent ende mij werden genootsaekt aen d'ordere

78

vanden gemelte haer Edelmogende te gehoorsamen, moet UEdele bij dese ordonneren om te wille 2 van UEdele regenten in gijselinge doen compareerde op dijnsdagh toecomende die sal sijn den 8 deser inde herberge de Drie Mooren alhier === op pene bij d'ordonnantie gestatueert, verblijvende hier mede Mijn heeren onderstant UEdele dienst en vrientelijke diender onderteeckent J. van Goir Breda den 5 meij 1691 De superscriptie was van UEdele Arens. wijse voorschreven en discrete heeren d'Heeren schout en regenten der Vrijheijt Oosterhout accepi den 5 meij 1691 == GA Oosterhout inv.nr. 287 De wijle d'heere Thomas Claijpoole in sijne qualiteijt als collecteur en ontfanger der gemeijntens penningen over de Vrijheijt Oosterhout gansch geen staet maeckt en slants comptoir der verpondinge te betaelen, soo sult deurweerder Abraham Gerrie gemelte heer Thomas Claijpoole weder in gijselinge gaen haelen en stellen ten huijse van Cornelis Wijnsbergen, soo tot voldoeninge der verpondinge sjaers 1688 gelijck mede 't geheel jaer verpondinge s'jaers 1689 en bij desselfs absentie en van vervolgen bij d'heeren schouteth schepenen en gesworenen der voorschreven Vrijheijt vier der selver te weten twee

schepenen met twee gesworenen van in gijselinge citeren ende mede brengen, twee ten huijse van Cornelis Wijnsbergen, ende twee bij Paulus Scheepmaeckers inde Drie Mooren, de selve aldaer soo lange houden, tot dat naerden orders ofte wel dat 't restant d'anno 1688 gelijck mede 't geheele jaer 1689 mette costen daer omme gedaen sullen wesen voldaen, ende Actum Breda 28 julij 1691 en was onderteeckent J.K. Knaep 1691 geëxploiteert den 30 julij == GA Oosterhout ongenummerd Ordinarie Repartitie gemaeck tot Breda den 4 jannewarij 1701 Allerlei notabelen, leveranciers van stenen etc. en wijnkopers en dergelijke krijgen geld. Ienneken inde Mooren verteeringe 650-0-0 == SAB R.Breda 188-8 ter rolle 3 november 1663 Antwoorde voor Hendrick Floren schepen in der eeninge van Rijsbergen' gearresteerde tegen Pieter de Ringere weert in de Drij Mooren, arrestant

79

Den gearresteerde antwoordende ontkent 27 guldens 4 stuijvers ter saecken van gelaegen op comparitien van slantsvergaderinge verteert annis 1661, 1662, et 1663 schuldigh te sijn protesterende den gearresteerde dat het schriftelijck bescheet op quo tot noch toe niet en is geexhibeert sijnde sulcx, dat die van Rijsbergen als sij de verteringe mede bij gewoont hebben hun quote t'elcken hebben betaelt ende die van Rijsbergen als die nijet mede geteert en hebben en sijn niet verschult in gelaegen oft quote te contribueren aen den aenleggerie in desen, alsoo het vrij staet aen die geconvocerens28 === van de lantsvergaderinge nijet te teeren oft wel te teeren weijnich daer en de soo elck van de dorpen te rade wort ende mits de selve ende meer andere redenen op comparitie oft naermaels bij schrifture te allegeren, concluderende contendeert dat de arrestant in sijnen eijsch ende conclusie op ende tegen den gearresteerde genomen nijet en is gesondeert oft ontfanckbaer ten minste in vuegen ende maeten dat dijenvolgens den gearresteerde sal wesen werden vrij gesproocken. Daer toe in ende op X Joh. Laerhoven 1663 R.Breda 194-1

28 convocatie = samenroeping

terrolle 20 februari 1669 Antwoorde voor schouten schepenen ende regeerders van Rijsbergen verweerderen contra Jan Michielsch van Hartel als grootvader ende vooght over het naergelaeten weeskint van wijlen Pieter de Ringer ende Johanna van Hartel ende indier qualiteijt aenlegger, De voorschreven verweerdende gesien den eijsch ter wille 12 januarij lestleech mitsgaders het extract uijt de Ringers schultboeck overgegeven terwille 23 januarij daer op ende tegens antwoordende seggde 't naervolgende onder alle behoorlijcke ende gewoonlijcke presentatien protestatien ende imploratien 1 Dat sij inde posten van verteiringen van slants- vergaderingh ende inde somme van 't hunwaerts geeijst niet verschulich sijn, 2 't is wel waer dat opde daegh van de lantsvergader- ingen sij verweerdere hunne gecommitteerde aldaer gehadt hebbe === 3 Maer hunne gedeputeerde en heeft de excessieve

80

verteiringh ende gelagh in desen geeijst niet bijgewoont. 4 Hunne gedeputeerde heeft apart tot de Ringere verteirt ende sijne gelach apart ende besonderlijck betaelt. 5 Hunne gedeputeerde hadde last van sijn principalick om voor sijn comparitie ende vacntie te mogen proffiteren 10 stuijvers' 6 ende 6 stuijvers tot laste van de geweeten van Rijsbergen te mogen verteiren. 7 Hoe soude de gemeente van Rijsbergen dan verschult connen sijn in soo hooge verteiringh die selffs bij andere verteirt sijn? 8 Het is notoir dat die gene die op de lantsvergaderinge compareren mogen teiren off niet teiren daer ende soo als hunne raedt gedraeght. === 9 Ende gelijck sij verweerde inde ordinarisse oncosten van lantsvergaderingh niet schuldigh te sijn. 10 Soo sijn sij mede niet schuldich inde extraordinaire oncosten a 6-18 in desen geeist.

11 Den aenlegger en sal geen reden connen bijbrengen waeruijt de verweerderen in de pretense extraordinarisse oncosten verschult soude sijn. 12 Sij verweerderen en hebben daer bij noch present geweesen. 13 Oock de saecke van de extraordinarisse comparitien en heeft hun verweerderen niet aengehouden. 14 Ontkenne de voorders facten concluionis et extracti. 15 Soo mits de selve ende meer andere redenen middelen ende motieven bij UEdele van officie twegen te voegen ende te suppleren. Concluderende l'ontenderende verweerderen dat aen aenlegger inde qualiteijt als hij procedeert sijnen eijsch ende conclusie tot last vande verweerderen gedaen ende gewoon ten minsten in voegen ende moeten sal werden ontseijt. De verweerdende geabsolveert ende den aenlegger gecondemneert inde costen oft tot andere. Joh. Laerhoven

81

11 Boedelinventarissen en administratie van herberg 11.1 De boedelinventaris uit 1676 en rekeningen uit de jaren 1676-1680. SAB II-1-931 Weeskamerrekening van Elisabeth van Leuven. Hierin bevinden zich een boedel, 2 rekeningen (1676-1678 en 1679-1680), en enkele losse bescheiden zoals correspondentie en een uitreksel uit het vonnisregister van de schepenbank) Hier volgt een transcriptie van de boedelinventaris waarbij enkele posten (mbt. landbezit) verkort zijn samengevat. De voogd is Willem van Bavel en de boedel werd op 8 januari gepresenteerd en werd opgesteld door notaris Van Eycke. Geldbedragen zijn weergegeven in de vaste volgorde van guldens-stuivers-oort. ---------------- Staet ende Inventaris van allen ende eenen iegenlycken de meubele goeden naer gelaeten by Elisabeth Bernaerts van Leuven naerlaetende tot hare erffgenamen hare drye kinderen by namen Bernaert out omtrent 21 of 22 jaeren Maria out omtrent 19 jaeren ende Cornelis out omtrent 15 jaeren aende voorschreven Elisabeth van Leuven verweckt door Andries Dens haren eerste man saliger was ende syn deselve meubele goederen als volght, Inden eersten 2 bedden 2 hooftpeuluwen 2 oircussens ende 1 decken noch 2 quade oircussens met 2 quade hooftpeuluwen === 2 ledicanten synde d'een behangen 4 tafels soo groot als cleyn 11 stoelen soo groot als cleyn29

29 boedel 1678 vermeldt 11 spaense stoelen in beneden achterkamer

1 kaste 1 schraperaey 1 kasken 1 yseren pot 2 cuypen 1 copere vierpan 1 quade copere lanterne 1 blecke suyckerdoos 6 kannen ende pintiens soo met tenne schelen als sonder 3 poortretten, een vanden vader 1 vanden moeder ende vanden soon 2 schabbelekens === 2 banchkens 1 tafel waer men lynwaet op vout 1 lessenaerken 3 blecke dechsels ende noch 2 blecke stucken 7 schelpschotels 1 yseren rooster 1 yseren veurchken 1 lichterken 3 ysere tangen 1 vier yser 2 brantysers 1 hertyser 1 hangyser 1 tenne lamp 1 koeckpan

82

1 houte meeltonneken === 1 blecke hant lanterne 2 porselyne commen 1 spiegeltien 1 tenne peperdosken 1 strepe tafelkleet 1 water eemer 1 winckelbanck 1 tree 1 naeymandeken 1 keesmandeken 1 hulmandeken 2 flessen 1 blaesbalck 5 tenne lepels 1 tobbeken noch 1 stoel 1 brandewynkeetel die de overledene in besettinge genomen heeft === 1 bierstellinge 1 houte soutvat 1 keerslaey 1 scherbout 2 rycheltiens 3 kannenberden 1 trogh 1 schouwkleet eenich eertwerck 2 bierglasen Alle welcke voorschreven meubele goederen publicquelyck doorden stockhouder d'heer Anthony van Buerstede syn vercoft ende is daer van gemaeckt alle oncosten van vercoopinge afgetrocht de somme van 61-13-1 volgen 3 billetten waer van synde dus 68-13-4 === Volgen alhier de vaste ofte onroerende proffytelyke erfgoederen

land nabij Arendonck: - Voorste nieuw erff 0.16 ha - Verbrande stede 1.935 ha = 4 loopen saet - den Voorste Hartebol ca. 1 ha. - het Block 2.418 ha - den achtersten Hertevel ca. 1.451 ha. - het Havervelt 0.725 ha. - den Meerman 0.48 ha. - het achterste Nieuw erff 1.451 ha. - den Eertbol 1.935 ha. (totaal: 11.555 ha. brengt jaarlijks op aan pacht: 111,- ) Eende noch een huys met hare toebehoorten genaemt den Nachtegael gestaen ende gelegen alhier binnen Breda aende Ginnekenspoort in hure gebruyckt werdende by Frans Potters tot maey anno 1675 van ende voor de somme van 31 gulden vekocht aen Cornelis van Erffrenten -- Memorie

83

opmerkingen vooraf. devoir = is nog verschuldigd, staat nog te wachten quaet = niet meer inbaar onbekent = niet meer te achterhalen ut supra = als boven ------------------ Volgen alhier de proffytelycke boeckschulden (tussen haken staat in de kantlijn, geschreven door hand 2) Inden eersten is Cornelia Goyaerts over gehaelde wynen ende bieren debeth de somme van 3-3 (hier tegen staet te reken.) Mr. Jaecq Pigoes cleermaker ende nu sergaent van de compagnie van d'heer capiteyn Zaly is debeth de somme van 10-5-2 (quaet) D'heer commandeur Valcken haer saliger is debet de somme van (hier ontfangen) 25-9-0 Den deurwaerder Struys inden Hage is debet de somme van (Dese reckeninge onder den procureur Rens tot Baerle) === Huybrecht Bone cleermaker is debet van verteert gelagh de somme van 16 st. 2 pen. (goet) Den procureur van den Vloet tot Bavel is debeth ter saecken als voor de somme van 3-5

(goet) De gemeynte van Bavel debet de somme van over ut supra (hier van rekeninge uyt het schultboeck uyt te trecken) Mr. Jacob Wintraet deurwaerder is debet ter saecken ut supra daer den stadthouder van Alphen voor gesproocken heeft de somme van 4-11-2 (goet) Den voorschreven van Wintraet === is noch debet ter saecken als voor de somme van 26-14 (middelbaer) D'heer secretaris Swijters30 inden Oudenbos, is debet ter saecken als voor de somme van 18 st. (goet) Jan Janssen Bogaerts opden Haghdyck debet over verteert gelagen de somme van 46-16 (middelbaer) Henrich Wittens debet ter saecken als voor de somme van 2-11 (goet) Den advocaet vanden Eycken debet over ut supra de

30 Adriaen Swijters op de Leur (bij Oudenbosch) zie boedel 1678 als klant

84

somme van 2-8 (middelbaer) === Willem Kinnen tot Chaem is debet de somme van 0-7 (goet) Jan Cornelissen vanden Ouwelant is by affreeckeninge debet de somme van 1-5-2 (onbekent) Broeck van Sundert is debeth de somme van 1-15-0 (middelbaer) Anthony Voortmans debeth de somme van 1-6 (onbekent) Guilliam Matson zaliger modo d'erffgenamen debet de somme van 3-2 (onbekent niet op gerekent) Jan Grielen van Ryckevorssel by affreckenige debet 3-6 (onbekent niet op gerekent) === Huybrecht Snyder van Ghilse is debet de somme van 1-10-0 (middelbaer) Adriaen Peetersen van Wortel is par reste debet de somme van 1-5-0 (onbekent) Cornelis Dalen tot Sevenbergen is debet de somme van 5-2-0 (ontkent de schult sy devoir gedaen) Erffgenamen van Elisabeth van Bergen (hier over hangt proces nog ongedecedeert) Huybert Snyders broeder

tot Gilse is debet de somme van 3-11 (onbekent) Cornelis Huybrechts van Hooydonck tot Ghinneken is debeth de somme van 3-3-0 (quaet) === Cornelis Corneliss Smolders is bij affreeckeninge debet 3-2-0 Sebrecht vander Veken tot Oosterhout mits cortende 1 veertel cooren a 3 L 10 st. 1 veertel haver ende eenich .... debet de somme van 29-9 (hier tegen staet reckeninge; sy geliquideert met den eersten en wert in staet gehouden) Den procureur Boenders is debeth de somma van 7- (is betaelt bij het leven van de moeder vande kinderen als blyckt by reeckeninge van Ryckevorsels over Boenders goederen gedaen) Den procureur Lishout tot Hoochstraten is debet 10-19-0 (hier tegen staet de reckeninge; wert gehouden in staet) Franchoys van Welde is debeth de somme van 3-3-0 (is goet) Den schouteth van Alphen Baerle ende Chaem is debet 35-3-8 (ut supra) Jaspar van Hoydonk31 is

31 sterft in 1672 (med. J.H. van Hooydonk)

85

debeth de somme van (is goet staet te ondersoecken hoe veel) Corryl van Oosterhout is debeth de somme van 1-9-2 (onbekent) === D'heer Junius is par reste debet de somme van 54-10 veranderd in: 124-4-8 (goet) Cornelis Vrients tot Rijsbergen is debeth de somme van 2-14-0 Den blinden Davit debet de somme van 3-15-0 (segt betaelt te syn) Berent Vogels tot Baerle is debet de somme van 2-11-0 (onbekent) Dionys Wouter Mutsaers is debeth de somme van 162-1-0 (heef contra pretensie ter somme van 78 gl. 10 st. wat hier aen moeten gecort worden) Griet inde Lelie op het Ghinnekenseynde is debet de somme van 171-0-3 (quaet) === Den advocaet Nieuwenhove is debet 37-2-0 (middelbaer) Joris Redens tot Meerl (hier over is proces in Hoogstraten) Lauwereys van Miert alias Hackelaer opden Haghdyck is debeth soo over geleent gelt als verteert gelach de somme van 19-0-2

(segt niet schuldig te syn; sy devoir gedaen tot invoordinge) Marten van Dongen mede Berent den Belleman als getrout synde mette weduwe is debet de somme van 14-4-2 (quaet soo geseyt wert) Den secretaris van Alphen Baerle ende Cham is debet 2-0-0 (goet soo gemeynt wert) Smolders tot Ghinneken is debeth de somme van 0-17-0 (onbekent) === Den notaris Beens modo de weduwe is debeth 0-16-0 (insolvent) D'heer schouteth van Bergen is debeth de somme van 1-3 (goet) Cornelis Peeter van Vianen opden Haghdyck is debet de somme van 2-3-0 (ut supra) Cornelis Janssen van Gool is debet de somme van 1-11 (onbekent) Adriaen Roelen opde Zwalue is debet de somme van 4-9-0 (banckeroet) Jan Jasper Schoenmaker is debet de somme van 4-14-2 (onbekent) Bastiaen Jan Henricq een Wael32 van Luyck is debet 32 wael = waal = uit Wallonië

86

de somme van 4-7-0 (middelbaer) Willem Bastiaenssen van Boeck debet 0-18-2 (is goet) Symon den Werchen.- stouwers debet (te ondersoecken hoe veel is goet) Jan Theunen van Welt is par reste ven geleent gelt debet 23-0 (quaet soo gemeynt wert) Vervolg in hand 2: De Jonckers die onder Losecot gelagen hebben debent over verteerde gelagen 4-13-0 (quaet) Hendrik Anssems debet ter saecken ut supra 3-6 (goet) De deeckens van de Brouwers met meer ander debent ter saecken voorschreven 29-15-8 (hier in met verwyte alsoo verneynen wert ten deele betaelt te syn; de heff sy devoir gedaen wert in staet gehouden) Dirck van Westerhoven debet ter saecken van 16-1-0 (onbekent) Joncker Willem debet ter saecken als voor 10-15 al noch 16-6 27-1 (quaet) === Myn heer Kulemans debet ter saecken ut supra de somme

van 20-5 (onbekent) De Joncker van Lylken Wildrayers over gehaelde wyn en bier in verscheyde reysen 1-16-0 (ut supra) Myn heer Bisschop debet ter saecke voorschreven alsmede over een hemde te samen 37-7 (staet te ondersoecken doch wert vertrout dat hier weynig van te verwagten is; sy devoir gedaen) Adriaen Swyters debet over ut supra 2-2 (goet) Coertie van Rysbergen debet als voor 1-0- (goet) Sent Ooms of Vincent Lucas heeft verteert ter saecken voorschreven 12 st. (ut supra) === Den rouwe (tot Chaem) hier debet ter saecken ut supra 0-17 (onbekent) Hendrick Terheyden debet ter saecken als voor 12 - (is middelbaer) D'heer advocaet Momen debet ter saecken ut supra 7-5 (heeft contra pretensie) Mons. Calcke tot Brussel is debet over ut supra per reste de somme van 32-18 (is middelbaer)

87

Peer Stoffel ter saecken ut supra 1-0 (onbekent) Adriaen Willemse van Wortel debet over ut supra 2-7 (ut supra) === Cornelis Claessen van Gool over ut supra ende verschoten gelt 1-11-0 (onbekent) Den procureur Lishout debet ter saecken als boven 2-2 (hier tegens staet te liquideren) Maria Meester Joppen tot Baerle debet ter saecken als voor daer de stadthouder Van Alfen voor gesproocken heeft 4-1-0 (goet) De heer Soutelande schoutet tot Turnhout debet over ut supra ende andersints 38-2-12 (ut supra) Den outsten Jonckheer debet van ut supra par reste 26-5-0 (quaet) De heer advocaet Keersmaecker debet ter saecken voorschreven 30-2-0 (goet) Jan van Rombergen debet ter saecken voorschreven by afrekeninge 14-0 (onbekent) De Cornet, den advocaet ende de vroue met het kint tot Brussel debet als voor 64-11-0 (quaet) Den procureur Losecatius in de Hage debet over ut supra 10-10-0

(goet) Willem Koeymans debet over ut supra 6-10-8 (onbekent) Michiel van den Ovelant modo syne erffgenamen debet over ut supra 1-16-0 (is goet en heeft contrapretensien) === Hendrick van Es alias Croon debet per reste van verteerde gelagen 71-10-0 (quaet) De heer advocaet Van Asten tot Baerle debet over ut supra 5-7-0 (goet) Symen Loureyssen debet als voorschreven 4-14- (onbekent) Adriaen Willem debet over ut supra met de schouteth van Gilse 1-5-0 (ut supra) Jonckheer Bocktel debet ter saecken als voor de somme 43-0-0 (onbekent) Glaude met syn broers met Jeacq Adriaenien debent te samen over ut supra 6-6-0 (staet te ondersoecken doch meent quaet te syn) === Mijn heer Kabel debet ter saecken voorgemelt de somme 35-8-0 (bekent sy devoir gedaen doch wert in staet gekomen ende over sulcks niet mede opgetrocken)

88

II somma profyt 629 L 2 st. 12 pen. Somma totalis van alle het profyt debet boedel beloopt daer in gereckent de goeden ende middelbare schulden de somme van 690-16 === Last ende Onproffyt des boedels soo ende gelyck als volght Inden eersten comt Jacob van Anssem appothecaris over geleverde medicamenten ende huyshure, de somme van 10-10 (sy geeffent soo haest doenlik is metten aengetogen ende de contrapretensien gecort) Jan Somers comt over geleverde waren ende arbeytsloon de somme van 30-7-2 De wedue Anthony vande Laer in syn leven schoenmaker alhier was comt de somme van 3-10 Item comt den procureur Rens tot Baerle 26-17-0 over verdienden salaris en verschoten gelt volgen 2 specificatien === De weduwe Michiel van den [avoirt] Ouwelants comt als eerste van gelevert bier de somme van 67-3-0 (sy hier tegens gerekent) Nicolaes Moleman comt over geleverde brandewyn de somme van 1-5-0 De wedue Thomas Hagens comt over geleverde winckel-

waren de somme van 15-8-0 Doctor Montens comt over verscheyde gedaene visiten de somme van 3-0-0 Christoffel Cluysters schoenmaecker comt over het maken ende leveren van een paer schoenen de somme van 2-4-0 === Michiel Rubbens pretendeert over geleverde hoenderen ende wiltbraet de somme van 6-3-2 Christoffel Verhoff houtcooper coomt over leveringe van 2 delen de somme van 1-4-4 Iken Jaspers pretendeert over gelevert broot de somme van 1-16-0 Henrick Anssem winckelier comt over geleverde winckelwaren de somme van 3-16-0 (sy hier tegen gereekent alsoo contrapretensien) Wouter den cleermaecker comt over verdient cleermaeckerloon de somme van 10-12 De wedue Peeter de Hoogh === comt over gelevert broot de somme van 7-15 Jan Stickers appothecaris comt over geleverde medicamenten de somme van 10-5-2 Joris Simonet comt over geleverde winckelwaren de somme van 1-6-2 Henrick vande Put laecken-

89

cooper comt als reste van gelevert laecken de somme van 2-15-0 Adriaen van Chaem comt over gelevert bier de somme van 0-15-0 Jan Fiert metselaer pretendeert als rente van geleverde materialen ende verdient metselloon de somme van 2-8-0 Doctor Arnout Oestus tot Ghinniken pretendeert visiten de somme van 10-4-0 Peeter vande Lemmer tinnegieter comt over geleent ten de somme van 3-7-0 D'erffgenamen Jaspar van Hoydonck pretendeeren over geleverde winckelwaeren de somme van 11-7-3 (sy ondersocht wert vermeent betaelt te syn is voer sulcks in staet gehouden) Den procureur Van Bavel comt over verschoten gelt de somme van 14-0-0 === Noch comt den voorschreven procureur Van Bavel over verschoten gelt ende verdienden salaris in verscheyde saecken de somme van 58-19-0 De weduwe Joost Spierincx pretendeert over gehuert ten de somme van 58-19-0 Jan Cornelis Hulshouts comt over geleverde haver de somme van 3-17-0 volgens specificatie De post is betaelt by quitantie met

de somme van 3-10 alsoo Van Bavel seyde dat hy wat liet valle ende niet den boedel slecht is Cornleis van Erffrenten comt by schepenen schultbrieff gepasseert voor heeren schepenen alhier in date de somme van 600-0- En over vercooper intrest (wert in staet gehouden enkele sy geliquideert met den eersten) === De weduwe van Jan Smolders comt ter saecken van verdient reparatie gedaen aen het Lanckhuys volgens overgegeven billeth de somme van 30-7-2 Den procureur Beens comt over verschoten gelt ende verdient salaris volgens specificatie de somme van 6-17-0 Den advocaet Laerhoven ende procureur Prasers comen over verschoten gelt ende verdient salaris inde saecke vande weesen in desen tegens (het proces hangt nog waerinne de Heer Laerhoven ende den Heer Prasers dit salaris verdient hebben) Hand 2: Item comt den rendant alhier voor syne veelvoudige besoingen ende vacatien in dese syne admi- === nistratie gehadt ende gedaen (wert in staet gehouden tot dat de reckeninge gedaen wert) Voor de segel van de Heeren Wees- meesteren met hennen secretaris van desen staet te lesen, appostillen

90

calculeren ende sluyten (wert in staet gehouden tot dat de eerste rekeninge sal gedaen werden) Voor het segel daer desen staet op gestelt is 0-4-8 (onbetaelt met den aengetoge) Ende voor het stellen van den selven a 6 stuyvers van ieder bladt comt alhier voor 19 bladeren 5 -14 Item comt alhier noch voor seker biljet van citatie in te stellen met de copie daer van uyt te leveren 8 st. === Ende voor den bode deser weeskamer over verscheydene diensten (wert gehouden in staet tot het doen der reekeninge)

De post comt Denys Wouter Mutsaerts nog volgens specificatie 78-10 Somma sommarum van allen den last dese boedels beloopt 389-9-12 Welcke gecort aen het voorschreven profyt van 690-16 Soo blyckt in desen boedel meer profyt dan schade te syn de somma van 301-6-4 Tslodt Aldus gecalculeert opgerekent ende gesloten onder alle behoorlicke ende gewoonlicke presentatien ende protestatien ten dag jare maenden presentie ende overstaen als in de presentatie desen Quod Attestor G. van Eyll

91

11.2 De boedelinventaris uit 1678

SAB, N221 akte 48 (11 mei 1678). 11 maij Staet ende Inventaris gedaen maecken bij Inneken Anthonis Teulings lestmale weduwe van wijlen Jan Hessels, van alle ende igelijke de goederen ende effecten, tusschen haer en de voorn: haeren man gemeen beseten, ende waeruijt hij opte 23e april des jaers 1678 gestorven is, midtsgaders estimatie ende prisatie der selver goederen, gevonden door Catelijn Marois en Catelijn die Oude cleer- coopsters alhier soo ende gelijck als volght, Ierst inde keucken bevonden. Vijftich soo biergelassen als wijnroomers goet of quaet33 10 Een vuren houte kasken met oude deuren 2 0 Vier cleijne coperen chauffoirkens met houte stelen 1 4 Een koperen chauffoir 1 10 Drij raspen34, twee tennen lampen en enen koperen treft35 1 10 Eenen beecker out koper met een quade kleerborstel 0 6 Drij kanneken met tennen schelen36 0 6 Negen schelpschotels, soo goet als quaet 1 0 Negen bierkannen met tennen schelen 2 10

33 zowel van goede als van slechte kwaliteit

34 kruitrasp = lamp

35 driepoot (of trechter)

36 deksels

92

Ses bierpinten met tennen schelen 1 10 Drij kannebordekens37 1 10 Een vuren houte etenkas 2 10 Eenen block 0 15 Een schale met een schrijffbordeken 0 6 Drij haelen38 2 0 Vier roosters goet of quaet 1 5 Ses tangen 1 10 Een groot ijseren boor, twee drooplepels39 en biersnuijters met vijff spetiens40 te samen 1 10 Vier groote braetspeten met een cleijn en drij /// braetpannen te samen 3 0 [Een] Drij kapmesschen 2 0 Een ketingh inde schouen een ijseren schop een quade blaes:balch, een kers- laeij41 en een zoutback 9 0 Thien stoelen 2 10 Een achtkant taeffeltien 1 0 Drij koperen kandelaers 3 0 Eenen koperen smoorpoth42 4 0 Vier stoopkens43 1 4 Eenen koperen vijsel metten stampers en een schuijmspaen, met beckerken en een wrijffborstel te samen 4 10 Eenen blecken marteemer44 0 10 Alles het ten in het sterffhuijs bevonden 37 plank met haken om kannen op te hangen

38 ketelhaak

39 om spijs te bedruipen

40 spit

41 kaarslade

42 doofpot

43 stoopken = drinkbeker, doorgaans eveneens van aardewerk of metaal danwel inhoudsmaat voor natte waren, ter grootte van 2 kannen (WNT)

44 marktemmer = waarmee de vrouwen naar de markt gingen (WNT)

93

is te samen gewogen en bevonden te bedragh vier hondert en negenthig pont ten, het pont a 6 St komt 187 12 In het cleijn voorkamerken aende straet. Een taeffele met een banck 1 10 Drij quade Spaense leire en twee biese stoelen te samen 2 0 Een ticktack45 bort met twee kaersiens en twee quade schildrijkens [met twee] 2 0 Inde beneden achterkamer Een ledicant met groen behanghselen en een groen schouwkleet dit verclaert de wed.e te behouden tot haer voordiel, Een bedde metten twee hooftvullinghen46 en twee oirkussens, midtsgaders eene groene en een witte deken te samen 30 Twee taeffels met een gestreept taeffel kleet 6 0 Een lange [tr] uijt treckende taeffel met twee bancken 14 0 Een tick tack bort 1 0 Thien schilderijen met noch een cleijn van albast te samen 18 0 Eenen spigel 1 0 Een wagenschotte47 mantel bordeken 0 8 Elff Spaense stoelen 7 0 Een schalue 0 6 Een tangh 0 6 Inde binnen keucken Een wagenschotte kannebort met negen kannen goet en quaet 3 3 Vier schelpschotels met een kanneborde

45 dobbelspel

46 mastras

47 gezaagd eikenhout waarbij de vlam van het hout goed uitkomt

94

ken en twee fleschen en een gelas 1 16 Eenen spigel en twee borstels met een el 0 18 Een serpentijne48 kanneken met een schilderijken 1 0 Eenen bijbel met een martelaers boeck 5 0 Twee oude strijckijsers met eenen kleerborstel 1 16 Een comptoir49 taeffel met een kleet 3 0 Een meelbachken 0 6 Een stilleken50 0 10 Een hangent kasken 2 0 Een wagenschotte kas 5 0 Een houte schale met enich overichs 2 0 Twee bedden, twee veulingen, drij oirkussens, twee dekens ende een paer gordijnen met het balleken51 en schouwkleet te samen 50 0 Een wit kinderdekenien 0 12 Twee stoelen 1 10 Een taeffeltien met een bachken 2 10 Een quaet kinder kasken 2 10 Een ijseren vier schoep52 0 5 Twee groote koperen kandelaers 3 0 Noch drij koperen kandelaers 5 0 Drij koperen lanterens met een bed:pan 7 10 Een koperen stooftpan53 3 0 Een hoogen koperen ketel 5 0 Twee koperen ketels 7 0 Noch drij koperen ketels 5 0 Twee ijseren croomen54 1 5 Eenen pijen rock55 4 0

48 zwartgroen

49 toonbank

50 pispot of pen ?

51 balkje of baldakijn, een op zuilen rustend dak

52 vuurschep

53 kacheltje (voetenwarmer)

54 croon= kroonluchter of instrument om garen te spinnen

95

Eenen quaden rock met een broeck en wambois56 3 10 Eenen reijs:sack57 1 0 Een leiren wambois met silveren knoopen 5 0 Eenen couleuren hoet58 1 4 Een bruijn lacken rock en innosant59 6 0 Een bruijn surcksen60 mans mantel 15 0 Eenen bruijnen lacken mans mantel 10 0 Vier paer slaep laeckens 10 0 Noch vijff paer ditto 12 10 Noch twee paer laeckens 8 0 Drij oude lijnwaeden hemd:rocken met overich out lijnwaet als quade servetten ets 1 0 Acht handt:doecken 4 0 Drij taeffel:laeckens 1 10 [Elff] Noch elff taeffel:laeckens soo goet als quaet 10 0 Vijfthien mans slaepmutsen en seven daskens 3 0 Een lapken lijnwaet 0 6 Noch twee paer slaep:laeckens 7 0 Drij taeffel:laeckens 4 0 Noch eenen swarten hoet 0 10 Drij dousijn servetten goet en quaet 22 0 Noch twee taeffel:laeckens 2 10 Drij korven een onderstien61 en eenen neusdoeck 1 0 Acht handt:doecken 3 0 Een vrouwen hemdt 1 10 Ses mans hemden 12 0

55 grove wollen mantel

56 jasje

57 reiszak = geldzak, ook wel knapzak en dan vaak van leer vervaardigd (WNT)

58 gekleurde hoed

59 innocent = onderdeel van de bovenlkeding

60 surcoot = wijd overkleed bij mannen voorzien van mouwen

61 ondermuts ?

96

Noch ses ditto 12 0 Noch darthig vrouwen hemden 28 0 Noch twee en twintich servetten 10 0 Noch 26 servetten 10 0 Noch 96 servetten 32 0 Sesthien pont gaeren 9 12 Een serpentijnen suijkerdoos met een bekerken en een zoutvath 2 10 Vier paer witte onderkoussen met een paer couleur koussen en een paer handtschoenen en een mans onderbroeck 2 5 Eenen rooden kinderdoeck met twee windels en bruijne cleijne kinderen kleerkens te samen 3 0 Item wat cleijn kinder hemdekens en andere doechkens en cleijnicheden 3 0 Noch wat cleijnicheden en rommelingen van weijnich importantie 3 0 Een boek sijnde eenige medicatien over de openbaringe Ioannes 0 10 Inde voorkamer Twee stucken ongebleijkt lijnwaet te samen lanck 140 ellen d'el a 10 St facit 70 0 Een wagenschotte bedstede met een paer gordijnen en het balleken met een schouwkleet 6 0 Een bedde metten hooftveulingh en twee oirkussens met een groene oude een witte deken en een paer laeckens met een paer flouwijnen, [wer] is niet gepriseert, alsoo de weduwe dit alles behout als voordeel memorie, Seven schilderijen 20 0 Een wagenschotte persse 10 0 Een wagenschotte uijttreckende taeffel met het kleet 10 0 Ses Spaense stoelen 4 0 Een quade kleerken met een mantelbordeken [en een caertien] 1 0

97

Vijff geleije62 coppen 0 10 Een spigel ende een banck 2 0 Verscheijden gedruckte boecken te samen op 5 0 Eenen mans hemdrock 1 9 Eenige timmergereetschap- en andere vodderijen 1 0 Een wagenschotte kaste met twee deuren is niet gewaerdeert, alsoo de weduwe die verclaert te houden voor haer costumier voordeel mem. Thien paer flouwijnen 10 0 Noch acht paer flouwijnen 10 0 Anderhalff dousijn servetten 10 10 Noch thien servetten 6 0 Noch darthig ditto 9 0 Noch een dousijn ditto 6 0 Noch ses servetten 8 0 Noch twaelff servetten 8 0 Noch acht servetten 4 0 Noch sesthien servetten 8 0 23 damasten servetten 20 0 Noch 41 servetten 20 0 Noch drij paer flouwijnen63 5 0 Noch twee paer ditto 2 0 Een damasten taeffel laecken 6 0 Twee paer slaeplaeckens 8 0 Noch vier paer ditto 13 0 Noch vijff paer slaeplaeckens 15 0 Noch drij paer ditto 10 0 Noch twee paer gebaende lackens 9 0 Drij taeffel:laeckens 12 0 Noch een ditto 0 15 Noch vier taeffel laeckens 6 10 Noch vijff ditto 16 0 Noch ses [paer] taeffel:laeckens 18 0 Noch vijff ditto 11 0

62 majolica; luxe aardewerk aan de achter- of binnenzijde voorzien van loodglazuur en aan de voor-of buitenzijde

voorzien van tinglazuur

63 fluwijn = kussensloop

98

Noch ses taeffel:laeckens 10 0 Een groen koffer kleet 2 0 Een turch vrouwe manteltien 3 0 Noch een couleur vrouwe manteltien 7 0 Een roode lacken vrouwe rock 8 0 Een swarte heere saeije64 schort65 9 0 Noch een roode vrouwen rock 11 0 Een grauwe sergien66 rock 12 0 Een paer goude strichkens 8 0 Wat paereltiens en twee strichkens Engels gelt 0 15 Een dousijn neusdoecken 2 0 [Thi] Noch thien neusdoecken 3 0 Twee halve neusdoecken 1 5 Drij nacht halsdoecken 1 10 Drij paer mounen 1 10 Vier witte voorschoeden 9 0 == Twaelff onderstiens67 3 0 Thien treckmutsen68 3 0 Vijff santeen69 0 12 Vijf hals:neusdoecken 3 0 Acht mutsen met een onderstien 1 0 Een mans linden slaepmuts 0 4 Een balansken70 met twee koperen schael- tiens 0 10 Een moffel71 met een zijden voorschoot en een paer vrouwe handschoenen 2 10 De kleederen die de weduwe aen heeft

64 licht gekeperde wollen stof

65 jas

66 licht gekeperde wollen stof

67 gekleurde hoed

68 vrouwen bovenmuts die met banden wordt aangehaald

69 heiligenprentjes

70 weegschaaltje

71 losse wollen mouw

99

met een silveren ijserken72, midtsgaders het hulsel, koussen en schoenen 9 0 Opde boven voorkamer Een wagenschotte bedstede met de gordijnen het balleken en schouwkleet 10 0 Een bedde metten hooftveullingh en twee oirkussens met twee dekens 48 0 Een vuren houte ledicantien met twee gordijnen van groen en de omloop 6 0 Een bedde metten hooftveullingh ende twee oirkussens met een deken 34 0 Twee paer laeckens en twee paer flouwijnen 10 gl. 10 0 Een uijttreckende taeffel met het kleet 3 0 Een tick tack bort 2 10 Ses Spaense stoelen 4 0 Drij biese stoelen met een wagenschotte banck 2 10 Thien kussens 4 10 Twaelff schilderijkens 2 0 Een spigel met een mantelbordeken en [drij] een schalie 2 0 Opde middelkamer Twee bedden, twee hooftveulingen twee oirkussens, [twee] drij dekens [en] twee paer gordijnen met de ballekens twee paer laeckens en vier paer flouwijnen 11 0 Vijf stoelen en twee kussens 2 0 Opde boven achterkamer. Een bedde metten hooftveulingh twee oirkussens ende twee dekens 26 0 Noch een bedde hooftveulingh, twee oirkussens en twee dekens met een

72 sieraad

100

paer gordijnen 30 0 Een paer slaeplaeckens met een paer flouwijnen 5 10 Noch een bedde metten hooftveulingh twee oirkussens een spreij en een deken 35 0 Een swartgeverwt ledicant met roode strepen behanghsel 9 0 Een taeffel met het kleet 0 10 Een tick tack bort 2 10 Een wagenschotte taeffeltien met het kleet 9 0 == Acht biese stoelkes met een banck en twee zitte kussens 5 0 Thien slechte schilderijkens met een kaert 9 0 Een spigeltien 1 0 Een bedtstede 1 10 Opde bovensten solders. Allen de kleerstocken73 5 0 Een quade taeffel, eenen haverback en een rattenval en andere cleijnicheijt te samen 3 0 Een uijthangbort van koper 6 0 Eenich branthout met een banck 5 0 Opde kinderkamer Een bedde met hooftveulingh twee oirkussens en twee dekens 23 0 Noch een bedde met een deken 11 0 Twee paer laeckens 7 0 Een taerpan 2 0 Drij ijseren potten 5 0 Eenen trogh een touwken een vischneth en eenige rommelingh met een taeffeltien te samen 2 0 [Een] Opde moose74

73 waslijnen

74 aanrecht buitenshuis waar men de afwas deed

101

Een ijseren pottien, een slaeij75 eemer ken en het aerdewerck te samen 1 4 Eenen block en een bijl 0 15 Opde plaetse Eenen aschketel, torffmanden quade taeffels en rommelingh 1 10 Twee wendijsers76 2 10 Eenen quade wagen en drij stocken 1 0 Twee waschknijpers 5 0 Twee ronde taeffelbladen 2 10 Een ijseren chauffoir en ses wendijser- kens 1 5 Een hoender renneken, met eenighe quaden plancken en een trapken 1 0 Int torffhuijs Twee waschstoelen77, twee quade touw- kens en een backermath78 12 0 Eenigen torff en wat rommelinghe 15 0 Van gout ende silver Bevonden in silverwerck de qualiteijt van tweeentwintich oncen en drij quart van een once, groote keur, de d'once gewaerdeert op -2-19-bedraeght de somme van 61 8 2 Een kerckboeck met silveren sloten gewaerdeert op veerthig oc. 19 0 Een beslagh van een onderriem wegende een once 2 8 Een hoep79 met een steenringh te samen 19 0

75 geslagen

76 ijzeren standaard waarop het spit draaide

77 lange tafel of kleine driepoot waarop men de waskuip plaatst

78 langwerpige lage mand of houten bak

102

Een stuck gout a 9 0 Met het voorder contant gelt dat besonder geweest is, heeft de voorsc. weduwe betaelt, soo de doot schult voor soo verre als het selve heeft connen strecken memorie Van proffijtelijcke schulden die te wachten staen. Het smitdgilde debet te saecken van gedaene verteiringen, volgens gehoudene notitie, de somme van 102 16 Anthoni Anemaet, soo in eijgen naemen als inde naemen van de gegoijden inde brandpolder, ter saecken ut supra 87 16 Ser. van Bavel op de Leur debet per reste 18 8 Den notaris en procureur Knolaert per reste 11 12 Do: Ioannes Magerman80 predicant tot Alphen81 debet ter saecken van gedaene verteiringen 36 14 Aert Janssen Fiers82 ter saecken ut supra 9 1 2 Jan Arissen de Hopboer 8 13 [Dirk] Joost den Touwer op de Haeghdijck is schuldich volgens klatboeck 7 2 Hendrick Stickers volgens ut supra 11 14 [Dirck n Ruijter ende] De borgerlijke capiteijns van den jaere 1673 de bekt 10 6 Thomas den Touwer debet 3 14 Het brouwersgilde debet volgens het boeck in folio, folio 93 57 18 Het schoenmackersgilde debet volgens het voors. boeck op verscheijdene plaetsen

79 Een gladde vingerring, zonder steen (WNT)

80 Johannes Magerman predikant te Alphen van 1672-1702 (+)

81 van 1672 tot 1702

82 Meester metselaar te Breda (zie artikel in Oranjeboom 1994)

103

de somme van 83 3 2 d'heer Cassiopijn debet 3 2 Het schrijnwerckersgilde fol.132 14 6 == Capiteijn werter cornelis van Bergen debet 51 5 Do: Ioannes Silvius predicant inde Swaluwe volgens geth. obligatie 97 8 Het knoopmackersgilde fol. 152 so 21 3 Ser. Schulerus83 tot Amsterdam fol. 169 vso 14 10 2 Het gene d'l classis der stadt en lande van Breda84 schuldich is, dien aengaende stadt te werden geliquideert, ende bij aldien het selve schuldich bevonde wordt, sal het [selve] borig werden uijtgetogen mem. Do: van Esch debet 6 17 Do: Knaapen is schuldich 8 17 Do: Bosgaert tot Etten 39 10 Andries Beuningen debet seven gepervaelssers twee oort dan heeft contra pretensien, sulch dienaengaende stadt te werden geliquideert Jan Aelbregts Hopboer 3 4 Adriaen Swijters op de Leur 40 0 De leutenant vander Beken 0 11 Andere proffijtelijcke schulden van de welcke niet te wachten staet. T van Dam capiteijn debet volgens obligatie in daten 7en octob. 1676 vier ducaten sijnde 12 12 Corstiaen Verugel debet bij affreken. volgens obligatie, in daten de eersten april 1666 per reste de somma van 30 10 Joff.e vander Linde volgens reken. over gedaene verteiringen 11 10 Dirck n. Ruijter onder Keppel 27 0 == Jacob Wachmans d'Oude ter saecken

83 Johan Schulerus predikant van 1656 tot 1674 te Breda

84 Hervormde kerkvergadering van 16 dorpen rond Breda; in 1649 lid van de synode van zuid-Holland

104

ut supra 18 6 [Claes van Gerven 4 13] Do: Lorecatius tot Nispen85 3 3 Jan Baptist Goossens (behoudelick korttingen van het genen hem komt over geleverde schoenen) debet de somme van 82 19 Ser. Rogier Molt Schots edelman 95 19 Jan Gordi gewesen lieutenant 30 0 Den vaendrich van der Meer onder cap. Blijenborgh 6 11 Mr. Gieter int. Manhuijs 1 0 De weduwe van Jongen Mol inde Clundert over incoop van visch 31 17 Marijnus de Harde ter saecken ut supra 21 17 2 Dilis van Breugel ter saecken ut supra 6 14 Claes Leenderts ter saecken ut supra 14 0 Christoffel Wernaer 23 0 Sijken Stams ter saecken ut supra volgens afreken. 33 0 Crawaettien op visch 15 0 Cornelis Vertholen ter saecken als voor 32 16 Marie de Hartoch 14 3 Karremans en Seeuws beijde tot Willem- stadt te samen van veiringen 17 19 Daniel Desdonck Hopboer op ut sa. 2 19 Gelrock over verteiringen per reste 14 19 == Onproffijtelijcke schulden. De kerkmrs. komt ter saecken van kerckenrechten van begraeffenisse van Jan Hessels volgens reken. 39 5 Harmen Mathijsen86 volgens reken. soo over de dootkist als andersints 29 3 Huijbrecht van Gulick over geleverde schoenen ende muijlen87 volgens reken. 21 6 Catelijn Peeters over dienstloon

85 David Losecatius van 1658 tot 1686 predikant te Nispen (Van Goor , 386)

86 schrijnwerker te Breda in 1655

87 pantoffels

105

per reste 30 1 Capiteijn van Rotterdam op een halff jaer wachtgelt verschenen den 10 april 1678 2 10 De weduwe van Adriaen Meermans per reste van gelevert bier 45 0 Jacobus de Bolster over een halff jaer stadts wijnpacht 30 0 Ser. Adam Heijblom over gelevert bier volgens reken. 71 10 Ser. Johan van Riethoven ter saecken ut supra 42 12 [Jan Hessels] Dernijs Wouters pretendeert [ter saecken] als pachter van wijnimport van jaere 1675 tot 1678 ses hondert veertich gul. eenen st. van de weduwe seght daer op betaelt te sijn drij hondert gul. sulch noch sonder vester88 340 1 [Dh] Ser. Philip le Court wijncooper komt ter sacken van geleverde wijnen volgens rekeningen 871 7 == Ser. Jacobus van Riel brouwer over gelevert bier 165 9 d'Heer schepen van Alphen ter sacken van geleverde medicamenten 41 8 Stijntien Jacob Janssen komt volgens gehouden afreken.: over geleent gelt aen Jan Hessels 46 0 De kerckmrs. komt ter sacken van een jaer huijs:hure, verschenen den eersten maij 1678 de som. van 162 0 Joff. de weduwe van Ser. Bastiaen Bornagien komt per reste van geleverde bieren, de somme van Ser. Johan van Dunne brouwer ter sacken ut supra 25 0 Doctor van Baelen ter sacken van gedaene visiten en geleverde medicamenten d'Heer advocaet Laerhoven komt

88 bevestiging

106

ter sacken van verdient salaris in verscheijden sacken boven het gene hij in het sterffhuijs debet was de somme van 57 0 Den notaris ende procureur Paulus van Heusden ter sacken ut supra 89 1 Andries Beun kleermaecker over verdient arbeijts loon 11 12 Jacob Eleaerar woonende tot Rotter- dam komt per reste van geleverde taback 28 3 2 Anthoni Cornelissen Dols den voorsone. der voorn. wed. van Jan Hessels komt ter sacken van sijn vaderen goet volgens accoort gepasseert voor schouten ende heemraeden tot Emmichoven in date 11 decemb. 1663 de somme van elff gul. 11 0 Noch komt der selven Anthoni de somme van vijffendartich gul. vier st. die Jan Hessels ten sijnen behoeve uijt sijn grootvaderlijck goet hadde ontvangen uijtwijsens der stadt in dato 19 april 1669 daer van sijnde dus 35 4 Der voors. Anthoni komt noch ter sacken [van] als ind brieve gepasseert voor schouten en heemraeden tot Emmic- hoven sornd in date eersten maij 1669, tot laste van Aert Urias Dols, de somme van twee hondert vierenveertich gul. veertich st., waer voor jaerlijch werdt betaelt aen interest thien guldens, welcken interest bij Jan Hessels is genooten, tsedert den eersten maij 1669 voorst, tot den eersten maij 1678, seijnde 9 [jaeren] jaeren; en alsoo die als voors. Anthoni toebehoort werdt den selven alhier tot last uijtgetogen te somme van 90 0 Noch komt den wed. Anthoni tot laste als voor volgens obligatien de somme van 229 car89:

89 karolus

107

gulden, daer van den interest # ongepaseert tevens gedaen [ende] geinventariseert binnen breda in het sterffhuijs van voorn. Jan Hessels op te 11 maij 1678 en eenige volgende dagen, en heeft den selffe weduwe verclaert [ten selven] desen staet naer haere beste kennisse te hebben doen op stellen, sonder daer innen iets ter quade trouwe gebracht ofte uijtgelaeten te hebbende preflaterende den selven t'allen stonden met stauboec eede te verstercken, reserverende # oock genoten is bij Jan Hessels verschenen sedert den eersten maert 1678 sijnde thien jaren en in gelt 11-9-sjaers bedragende de somme 112 [het gene haer ter sacken van het huistunder] [///] het voordeel dat haer volgens de costumen alhier is competerende, alhoewel het selve hier voor mede uijtgetrocken en geinventarieert staet, oorconde geteeckent in /////// Breda den 17 junij 1678, in prefentie van Cornelis van Schagen en Joannes van Alffen Cleraguen als getuigen ets. Ienneken Hessels Cornelis van Schagen Johannes van Alphen Mij nots90 mede pnt91 G van Heusden copien bis

90 notaris

91 present

108

11.3 Boedelinventaris (vervolg) uit 1682 SAB Notarieel Archief N 222 akte 15 Staet ende Inventaris de welcken is maeckende ende overgevende Ienneken Anthonis Teulinghs weduwe wijlen Jan Hessels ende nu getrouwt met Paulus Schip- mackers ende dat ingevolge den interlocutoiren vonnisse92 van d'Ed:Heeren president ende schepenen deser stadt Breda, in date de 28 maij 1682 van alle ende igelijke de goederen die ten tijde van het aafsterven van de voornoemde Jan Hessels t'sijnen huijse sijn geweest, ofte tot den gemeenen boedel gespecteert hebben gehadt specialijck daer onder begrepen die gene de welcke de voornoemde Ienne- ken pretendeert voor uijt te moeten trecken, als mede van de boeck schulden bij haer naer doode van voors. Jan Hessels ontvangen sijnde alles soo ende gelijck als hier naer is volgende De voors Ienneken Teulinghs verclaert ter goeder trouwe dat sij niet en weet dat Jan Hessels eenige voordere ofte andere meubele goederen, op sijn affsterven heeft achter gelaeten als inde staet en inventaris bij haer opte 11e maij 1678 ende eenige volgende dagen gedaen

92 tussentijds vonnis

109

maecken sijn gerespressirest die sij derhalve alhier is emploijerende uijtgesondert nochtans het ==== gout ende silver werck hier naere geinventioneert het welck in het leven van Jan Hessels was verpant voor eene somme van hondert gulden en inde voors staet en inventaris niet gebracht om dat het eerst lange naer het maecken van den selven is gelost, en oock niet om dat het soodanige somme niet waerdich was, als waer voor het verpant ende verbonden stonde, werdende niettemin het selve alhier nu gespecificeert ende de waerde tot profijt des boedels uijtgetogen gelijck oock alsoo hier naer sal werden gedaen den last onder het capittel van onproffijt Een stuck gout van twaelff gul. 12 0 Ende een ducaat van vijff gul. 5 0 Item eenen silveren beker van 24 12 Ende [een] twee silvere kettingh g vet den haeck van 20 10 Sijnde het voors [goederen] silverwerck gewogen ende op de uijtgetogen sommen gepriseert door de huijsvrouwe van Justus Hostelman silver- smith alhier ==== Volgen nu de meubele goederen, die inde vorigen staet wel uijtgedruckt staen, doch bij de Rendante [van staet] werden gepretendt voor uijt te moeten trecken voor haer costumier voordeel

110

ende waer inde overstech het boni van het gemeen moet worden vermindert Een bedde metten hoofdveulingh twee oirkussens een groene en een witte deken met een paer lackens en een paer flouwijnen in vorigen saet folio 5 gebracht voor memorie Item de wagenschotte taeffel in vorigen staet folio 5 vso uijtgetogen op thien gl. 10 0 Item het taeffel:laecken inde vorigen staet uijtgetrocken op ses gl. 6 0 Item eenen handt:doeck, zoutvath ende taeffel:kandelaer het welcke te samen werdt gestelt op 3 0 Ende alsoo het ten door malcanderen gewogen is ende het pont geestimeert is op acht stuijvers en dat haer rendante daer inne competeert het beste stuck sijnde eene schotel wegende elff pont, soo staet den selven post van het ten vermindert te worde met vier gl. acht st. 4 8 ==== Item den hoogen koperen ketel inde vorige saet fol.3 vso geestimeert op 5 0 Item de kleederen tot haeren lijve behoorende en inden vorigen staet fol.6 vso en in 171 en 172 post 7 recto geinventioneert tesamen gewaerdeert ter somme van 56 10 Ende in het silverwerck de

111

waerde van twee realien93 imper- trende salvo justo 5 0 ==== Volgen nu de boeck en andere schulden na doodt van Jan Hessels ontvangen Ontvangen van wegen het smidt- gilde de somme van 102 16 Van Anthoni Anemaet 87 16 Van Ser. van Bavel op de Leur 18 8 Van den notaris en procureur Knolaert 11 12 Van Do: Ioannes Magerman predicant tot Alphen94 36 14 Van Jan Arissen de Hopboer 8 13 Van Joost den Touwer opde Haeghdijck 7 2 Van Thomas den Touwer 3 14 Van het brouwersgilde 57 18 Van het schoenmackersgilde 83 3 2 Van d'heer Cassiopijn 3 2 Van het schrijnwerckersgilde 14 6 Van capiteijn Corn. van Bergen 51 5 Van Do: Ioannes Silvius predicant tot Swaluwe op reken. van 97-8 ontvangen de somme van 36 0 Van het knoopmackersgilde 21 3 Van Ser. Schulerus95 tot Amsterdam 14 10 2 Van de E'classis deser stadt en lande van Breda96 volgens sententie de somme van 219 4 Van Andries Beun 7 12 Van Jan Aelbregts Hopboer 3 4 Van Adriaen Swijters op de Leur 40 0 Van Joff.e van der Linden 8 10

93 reaal = koperen munt

94 van 1672 tot 1702

95 Johan Schulerus predikant van 1656 tot 1674 te Breda

96 Hervormde kerkvergadering van 16 dorpen rond Breda; in 1649 lid van de synode van zuid-Holland

112

Van Cornelis Vertholen in vold.e van 32-16 de somme van 30 0 Van den insolventen boedel van Trudij Berevangers in concuren- tie 9 10 Uijt het tauhaet van kosten ge- resulteert uijt het proces van de potasch tegen Ser. de Wijs in date 23 augusti 1678 in fr somme van 479 16 ==== Item uijt het proces tegen Cornelis van der Linden97 gevest den 8 decemb 1679 de somme van ses hondert gulden die achter wel werden uijtgetogen dus derwijle bij Denijs Wouters daer van werdt gepretendeert de helft die daer voor oock albereijts besettinge heeft gedaen soo sullen de erffgen: van jan Hessels haer Rendante onder suffisante tantis van de selve procedures 't wel so veel haer aengaet hebben te ont- laste ten gul. 600 Noch ontvangen van Ser. Cornelis de Wijse98 voor import van de potasch, volgens vonnisse de somme van hondert gul. 100 Onproffijt rakende de kinderen in het particulier Wat aengaet de lastige schulden des boedel dienaengaende werdt gereserveert tot den vorigen staet, ende dient tot correctie, redens en augmentatie van deat

97 Borger en meester schoenmaker betaalde volgens SAB N268 f.142 (24 febr.1680) 550 gulden.

98 Koopman, zeepzieder en moerman (turfhandelaar) te Breda moet volgens SAB N 230 akte 12 (26 febr.1680) 350

gulden betalen maar ontvangt ook nog 100 gulden van erfgenamen van stadhouder Bernagien

113

capittel hier naer volght, voor eerst gelijck inde ==== vorige staet te sien is, soo worden de dootschulden voor soo veel die aldaer gebracht sijn gestelt onder een en het selve capittel, met de andere gemeene schulden daer die nochtans bij de kinderen alhier buijten last van de rendante gedragen ende betaelt moeten worden het welcke dient voorn. mem.e Moetende de selven geaugmenteert worden met ses ducaten aendragens van Jan Hessels gegeven die in vorigen staet# gecommitteert waren te stellen dus alhier de selve tot 18 18 noch soo dient geweten dat tusschen de voorn, Jan Hessels ter eenere ende de rendante in desen [ter andere zijde] voor bande van houwelick op gerecht sijn sekere houwelijcks voorwaerden voorden Notaris Drabbe en de getuijgen opden 10 julij 1662 waer bij onder andere wel werckelijck onder sproken is dat bij soo verre de gemelten Hessels voor de rendante quam aaflijvich te worden gelijck gebeurt is dat in dijen gevalle de selve uijt sijne goederen voor eene dowarie sende konnen te trecken eene somme van hondert gulden, de welcke over sulch bij den kinderen van Jan Hessels beneffens de doot schulden, alleen moeten worden gedragen ende betaelt en [dus] 100 Gemeen onprofijt

114

[Soo ende gelijck al mede in] Sal oock in acht dienen genomen te worden dat bij de [sulcke] houwelijckse voorwaerden mede ondersproken is, dat bij soo verre eenige ==== ingebrachte, aen bestorven gemaeckte ofte gegeven erffgoederen, staende houwelijck vercocht ofte bewaert werden dat indijen gevallen de selve uijt de gemeene en het onguesteerde goederen, wederom sonder werden geredintegreert, ende want staende den houwelijcke tusschen haer rendante en den voors Jan Hessels vercocht is, sekere huijsinge en beterschap van dijckavelingen99, staende ende gelegen aende Nieuwen dijck onder Emmichoven, daer inne haer Rendante de helft was toebehouwende en wat de selve eerst om ende voor tweehondert en veertich gulden soo moet sij Rendante volgens den in hout van de voors houwelijckse voorwaerden dijenaengaende uijt de gemeene effecten des boedels geredintegreert en vergeleken worden, ende dewijle de voors somme geomitteert is geweest; inden vorigen staet als eenen gemeenen last te brengen ofte uijt te trecken, soo wordt alhier bij forme van ampliatie van de gemeene lastige schulden gebracht de voors somme van 214 0 Amplierende verder de Rendante

99 strook land terzijde van de dijk die voor de stevigheid van de dijk onaangeroerd moet blijven

115

desen staet met de somme van hondert gulden daer [mede] voor het gout ende silverwerck hier voor gespecifieert bij het leven van Jan Hessels [was] belast ende hij schuldich was, ende die bij haer naer het affsterven van hem Jan Hessels is gerestitueert, dus 100 En over verschenen interest is bij de selve betaelt 12 4 Joff.e de weduwe van d'heer advocaat laerhoven pretendeert boven ende behalven, het- gene inde vorige staet tot haeren behoeff is uijgetrocken volgens overgeleverde declaratie noch 181 18 De rendante heeft betaelt aende priseersters der meubele inde vorigen staet 'twelck aldaer niet is uijtgetogen [die] de somme van drij gl. drij st. 3 3 Item voor een half jaer huerre- ste bode loon van de meijt 13 16 Item aen Goossen marijnissen tot Welt voor een halff jaer kostgelt voor Hessel en Lot Jan Hesselszone verschenen maij 1678 volgens qtie 50 0 Aen Lijsbeth Beers per reste van gelevert vlees 37 0 Aen Pauwels Stockelmans over geleverde knoopen ende winckelwaren 15 1 4 Noch werd gepretendeert bij Denijs Wouters, behalve het gene inde vorigen staet uijtge-togen is, de somme van 188 16 Noch staen tot laste van de gemeenen boedel te betalen de salaris bij advocaeten

116

ende procureur in sGraven- hage in verscheijdene saecken van Jan Hessels verdient waer van alsoo de rendante de declaratie tot nochtoe niet en heeft bekomen, alhier werdt gemaeckt memorie mem.e Gelijck alhier oock noch moeten komen tot gemeenen laste de kosten gedaen inde saecke tegen d'E Classis van Breda voor soo vele de selve classis daer inne niet en is gecondt het welcke mede dient voor mem. Ende de rendante corrigerende den vorigen staet in het onproffijt vermeijnt100 dat de weduwe van Bastiaen van Bernagien tot laste van den boedel naer te houdene liquidatie niet en sal bevonden worden, te competeren en dat derhalven den post tot haeren behoeve uijtgetrockt bij protisie uijt het onproffijt sal worden wechgenomen, soo de selve weduwe niettemin in tijden ende [ten] wijle van bewijsen haer iets te competeren, sal het selve sijn ende blijcken tot gemeenen last des boedels mem. Aldus gedaen ende geinventarieert binnen Breda de sesde juni 1682 onder presentatie die de rendante doet bij desen van den voors staet met imboedel eedt in conformule vanden voors. interlocutoiren vonnisse van 28 maij 182 te becrachtiging toorconde bij de selve geteeckent

100 gelooft

117

Acte Ienneken Schipmakers Mij present P van Heusden

118

11.4 De schuldboekuitreksels uit 1702 voorafgaande aan SAB N 492 akte 28 Inden schultboeck A 1-Nicolaes Goosens Hend. Grims Jongh- linck folio 35 [1-19-0] + Grims heeft sijn portie betaelt memorie rest 1-6-0 Den deurw. Puts fol. 58 2-2-0 Vander Klossen eod.fol. 2-10- Jan Arijsen van Bommel hopkooper folio 73 11-15- Jacob Snuonet folio 82 68-8- Govaerd van Asperen per reste folio 83 80-0- De huijsv.e van Pessers ende Vloots tot Caem fol. 83 2-11- Nicasius vande Dries folio 89 et 90 52-2- 2+ Andries Packen folio 91 verso 3-14 Dirck Lenders mercktschipper op Amsterdam eod folio 1-16- Joncker van Beveren folio 95 39-15 === Cornelis van Zeijst trompetter f. 108 14-4-0 Jacob Osta per reste fol 113 36-5-0 Michout vande Leur fo. 117 3-8-0 Jacobus Post f. 154 1-5-0 Inden schultboeck B 3+ Jongelinck folio1 6-15-0 x per reste 1-14-0 aengespeet papier 2-2-0 10-11-0 10-11-0 4+ Pijnenborgh den timmerman fl. 3 0-16-0 Do:Silvius op de Swalue fl.3 1-13-0 Doctor van Alphen fl.8 verso 1-16-0 Dhr van Alphen secretaris inde Fijnaert folio 8 verso 5-5-0 Philip van den Wijngaerden aengespeet papier 4-15-0 Aert Sijmen Boels tot Drunen

119

idem 4-3-0 Puts den deurwaarder idem 0-9-0 === D'heer Frederick Henninckhuijsen gewesen predicant tot Etten van folio 25 tot 30 incluijs met drie aengespeete papieren tsamen 526-7-8 de betalinge daer bij 324-18-8 rest 237-9-8 237-9-8 Cornelis Roscamwaert gewesen concierge tot IJbergen fl. 43 vso 7-18-0 Dhr. Capiteijn Luijtenant Pue folio 44 6-17-0 Den Engelsman woont int Noort- eijnde inden Hage folio 45 6-0-0 Dirck Huijbreghts modo Le Court den wijnsteecker folio 48 verso 12-1-0 Goerd Andriessen fol. 49 verso 16-14-0 Dirck Huijbreghts en Adam Andriessen fol. 49 verso 13-10-0 Mattheeus Puts folio 50 ende aengespeet papier 36-10-0 Den swager van Boerbergen den sergeant fol. 50 1-0-0 Pieter Roelants ende Jeronimus Geens folio 50 verso 8-11-0 Noch Roelants bij aengespeet papier 3-3-0 Anthonij vande Weijde fol 50 en 51 4-6-0 heeft contrapretensie De heer Johan van Bergen schouteth tot Zundert folio 52 tot 56 incluijs met vijff aengespeete papieren per reste 156-16-0 sijnde noch uijtgesz. int boecxke E Dhr. Proc.r Boor in 's Hage fol. 75 verso 21-11-0 Dhr. ende meester Matteus Knaeps fol 77 tot incluijs Dhr. Cap.n Veddens folio 87 en 88 den selven Veddens fol 88 verso 10-18-0

120

nogh 2-13-0 nogh fol 89 3-12-0 Pieter Paludanus deurwaerder inde Willemstadt per reste f.92 45-0-8 Dhr. Vereijck Brouwer in de 3 Ringen 21-0-0 heeft contra pretensien 27-10-0 === 5+ Den Do. Vereijck folio 95 tot 97 incluijs 54-2-8 Den commies Rosant folio 99 verso per reste 2-18-0 Geerit Aertsen van Steenbergen folio 100 1-6-0 Mons.r Noach Francken tot Dord.t in Stevens Flooth folio 100 11-15-0 Dhr. Adv.t Johan Knaeps folio 104 39-0-0 Daer tegens een mantel vercogt tot 14 gl. Cathalijn Krawaet folio 104 34-0-0 Gijbrecht Huijbreghts folio 110 verso et folio 111 40-6-0 Anna Marie bij aengespeet papier per reste 7-3-0 Julius Heestermans vorster tot Etten fol. 113 3-6-0 Mons.r Anthonij van Baerle folio 119 en twee aengespeete papierkens heeft contra pretensie 38-8-0 === Mons.r Frans van Riel op de Leur fol. 125 en 126 22-16-4 heeft contra pretensie X Do. Hagendijck fol 129 1-8-0 Inden schultboeck C D'heeren Buerstede, Snellen en Knaep met andere folio 3 verso en folio 11 68-10-0 11-18-0 samen 80-8-0 Den heere schouteth Brants folio

121

24 19-1-0 Greg. Rademaker fo. 62 et 63 per reste 88-12-0 Dirck Vloots een veertel rogge fo.66 en den veertel boeck- weijt M.e Hendrick vande Cauwenbergh fo.67 24-11-0 === X Het schrijnwerckersgilde folio 70 14 -4-0 S.r Frans van Riel inde gijselinge wegens Dhr. ontfanger Knaep folio 94 97-10-0 X Dhr. Magermans predicant tot Caem folio 117 6-4-8 [D'heer adv.t Plasgart aengespeet papier 1-6-0] ontf. bij Joff.e Breddele 1-4-0 X Het viscoopersgilt folio 118 verso nogh aengespeet papier 6-11-0 14-16-0 21-7-0 X Het smeedegilt alhier folio 119 verso et 120 44-11-0 De heeren kerckmeesters ende Dese bij liquidatie rentmeester vande armen als mette huer penn. eijgenaers van huijsinge de 3 mooren betaelt folio 121 4-13-0 Wegens hondertsten penninck en bij quuitantie 11-11-0 16-4-0 [16-4-0] De groote kercke fo. 121 [17-0-0] ut supra X Mons.r Broeckhuijsen deurw.r folio 123 verso 9-8-0 X Dhr. schouteth Bernagie folio 124 et 125 26-9-0 X Het knoopmakersgilt alhier folio 129 verso 57-2-0

122

X Deurw.r Broeckhuijsen tot Wouw aengespeet papier 2-0-0 Joncker Eemes folio 132 8-5-0 is goet in bewaringe M.e X Het schoenmakersgilt folio 133 verso 17-8-0 X Grims den deecken vant schoenmakersgilt bij aengespeet papier 3-15-0 Verheijden schoolmeester tot Ginnicken folio 134 1-4-0 Boudewijn Boon post van vande Castelle folio 134 3-0-0 === Dhr. president Brantz ende Deijts folio 135 2-2-0 Dhr.en schout Brant, de Vroom ende Wijniers folio 135 2-3-0 X De heeren van de Ingelande vanden 7+ Nieuwen Moerdijck fol. 146 [ende 147] soo 53-4-0 53-4-0 8+ Het gilt vande Edele Vlas- blom folio 149 [2-3-0] aen joff.e Breddele den 21 7ber 1702 Dhr. major van Isem folio 150 3-16-0 X Den heer van Goor als capiteijn van een borger compagnie folio 169 5-17-0 Den cometh Brogh fol. 164 1-15-0 Dhr. Pieter Nuijts schouteth tot Etten folio 169 tot 172 incluijs 92-9-8 en aengespeet papier 16-13-0 109-2-8 X Mons.r van Duijsel folio 184 14-14-0 Cornelis van Steen op den Brembergh folio 185 verso 56-13-0 Joff.e Liftinghs folio 186 20-19-0 Spieringh hopkooper tot Veen fol. 188 1-6-0 Schultb. D is van de slants vergaderinge a.o 1700 is affgedaen Memorie

123

Het boecxke E gaet de heer schoutet van Bergen alleen aen, Memorie In het schultboecxken F Sijcken Rams folio 4 verso 33-0-0 Heer de Graeff Guarde Corps folio 7 verso 14-4-0 Van Malsem folio 10, X Jongelingh folio 19 4-14-0 === Dirck Cools No. 1 per reste 33-14-8 X Willem van Bael ende de heer Boom No. 2 1-6-0 X De koster van Roosendael No.3 3-15-0 X Dhr. schouteth Haerel No.4 2-5-0 S.r Rogier Molt No.5 45-19-0 De brouwer van Riel No.6 4-14-0 No.7 9-0-0 No.8 10-0-0 No.9 2-16-0 No.10 20-0-0 46-10-0 No.11 heeft contra pretensie [ter] tot 45-9-0 rest 1-1-0 1-1-0 X Poppen van Zierickzee No.12 4-19-0 Do. Silvius op de Swalue No.13 10-8-0 - Adriaen Wolfvoets No.14 en 15 18-10-0 X S.r Jacobus Sprongh per reste No. 16 4-10-0 === Pieter Cleijssen No.17 [5-0-0] gehadt 4 gl. rest 1-0-0 Joff.e Willemina ten Haghuijs No.18 34-0-0 Niclaes van Dijck No.19 7-16-0 Cornelis de Greeff voerman tot Besoegen No.20 6-3-0 Dhr. Luijtenant Pasgael No.21 3-7-0 D'erffgen. van Cathalijn Goban

124

per reste No.22 2-10-0 Willem Geisartt No.23 12-12-0 Joff.e Bisbinck No.24 per reste 14-19-0 Jan Baptist Goossens No.25 82-0-0 mits cortende 4 paer schoenen Pieter de Schipper tot Standaerbuijten No.26 7-14-0 Pieter Meurs trompetter No.27 9-0-0 Lendert de post No.28 0-13-0 === Mons.r Zeeus No.29 12-17-0 X Aert vande Borst No.30 1-11-8 Johan Havermans Brouwer 9-2-0 heeft meer contra pretensie [9-2-0] Dese 9-2-0 sijn gecort bij liquidatie als bij No.31 quit. van 20 7ber 1702 X Item eene ordonnantie van 117-2-8 vande regenten van Gils op den heere ontfanger van Bergen, daer van in mindernisse ontfangen 50-0-0 sulcx in desen per reste 65-2-8 Item eene ordonnantie van heeren schouteth vande schepenen van beijde de resp.e Bancken des vrijheijt Etten op den heere ontfanger Jacob van Bergen van dato 9 augustij 1702 ter somme van eenhondert tweeenveertigh gl. seven stuijv. twaelff penn. geteeckent No. 32 dus 142-7-12 Ende is nogh gerepartieert voor de ses eerste maenden verteeringe vande slantsvergaderinge in desen jaere 1702 boven de voors ordonn namentlijck X op Oosterhout 80-0-0 X op Rijsbergen 78-11-4 X op Gilse 78-11-0 Bij de heeren vande slantsvergaderinge is t'sedert de voors. repartitie nogh verteert

125

volgens de reke. van 24 junij totten 27 julij resp. 1702 de somme van 72-12-0 X Susanna het hopwijff 22-17-0 X Wassenbergh de roode roede 0-10-0 X Van Opstal tot Ginneken 0-18-0 Schultb. G De slantsvergadering nogh wegens den jaere 1699 per reste 57-15-0

126

11.5 Deling uit 1702 SAB N 492 akte 28 Deylinge bij cavelinge van ..nge der voorenstaande Boeck ende andere proffijtelijke in comende schulden Ende eerst den cavel A Desen cavel Daer onder was tot deijlinge is bij blinde gestelt Eerstelijck eenen loting ten somme van 68-10-0 staende deele bevallen in den schuldb C folio 3 verso op Anthonij ten tweeden 11-18 mede in den de Loo selven schultb folio 4 ende ten derden de geen vijftigh gl 4 st staende oock in den schultb C folio 14v en 147 ten laste van de heeren Ingelanden vande Nieuwendijck bedrae- gende t'samen de somme van 133 12 0 Item alsulcke 57-2-0 als die van het knoopmaeckersgilde alhier mede verschuldigt sijn, staende in den voors. schulb. op folio 129 verso dus 57 2 0 Noch alsulcke 78-11-0 als bij ==== de slantsvergadering ter sake van verteiringe inde ses eerste maanden deses jaars 1702 is gerepartieert op den dorpe van Rijsbergen dus 78 11 0 Item 1-11-8 als Aert van der Borst Mr.Schoenmaker alhier debeth is bijt bescheedt n.30 1 11 8 En 10 stuijvers als Hend. Wassen- bergh mede als hier voors.

127

verschult dus 0 10 0 Ende sal desen cavel alsnogh hebben tot egalisatie van cavel D 0 6 3 Somma beth. desen cavel 271 12 11 Cavel B Desen cavel Daer onder wort gestelt tot is ten deele deijlinge eerst 44-11-0 als vervallen bij de van het smede ambachts blinde looting debeth staen in den schultboeck aen Joff.e Maggelings C folio 119 et 120 dus 44 11 0 van Woorkus huijsv. van D'hr. Johan Breddele Capn. luijtenant van sijne Epal.e den heere van Osdam ==== Item 26-9-0 als D'h Pieter van Bernagien schouteth van Alphen Baerle en Caem debeth staende in schuldboeck C folio 124 et 125 dus 26 9 0 Noch alsulcke ordonnantie van de heeren regenten van Etten op die heer ontfanger101 Jacob van Bergen van date 9 augustij 1702 ter somma van 142-7-12 sijnde no. 32 dus 142 7 12 Item de somme van 34-2-8 ten laste van Do:Vereijck staend in den schultb. B folio 96 et 97 incluijs dus 34 2 8 Item 16 stuijvers tot laste van

101 van convooien en conventen; behoorde tot het stadsbestuur

128

Pijnenborgh Mr.timmerman alhier staende in den schulb. B folio 3 dus 0 16 0 Nogh 1-1-0 ten last den Brouwer van Riel als bijde No. 6 tot 9 incluijs blijckt 1 1 0 Item nogh ten lasten van Pieter Cleppen per reste als bij no. 17 1 0 0 ==== Item de 18 stuijvers als hier voor ten laste van van Opstall 0 18 0 Ende sal tot egalisatie van cavelinge mede van staet D genieten 0 7 7 soo met desen cavel mede bedraaght 271 12 11 Cavel C Desen cavel is nae het Daer onder wort eerst mede trecken van het tot deijlinge gestelt eene som.e mede loth /// van 72-12-0 als bij de heeren deels vervallen van slants vergaderinge tsedert aan Lancelooth de laatste repartitie van 21 junij van Woorkus totten 27 julij resp.1702 sijn verteert sijnde hier oock gespecificeert dus 72 12 0 Item 97-10-0 als Sr. Frans van Riel debeth staet in den schultb. C folio 94 ter sake van de Gijselcosten vanden heere ontfanger Knaep dus 97 10 0 Item 17-8-0 die die van het schoenmakersgilde alhier debeth staen inden schultb. C folio 133 17 8 0 ====

129

Nogh 3-15-0 als den deecken Gruijs bij aengespeet papier debeth is dus 3 15 0 Item 21-7-0 die dus van het visvercooppersgilde alhier debeth staen inden schuldb. C folio 118 verso met een aengespeet papier dus 21 7 0 Nogh 14-14-0 ten laste van van Duijsel staende in den schuldb. C folio 189 dus 14 14 0 Item 22-17-0 tot laste van Susanna het hopwijff 22 17 0 Item 6-4-8 ten laste van de heer predicant Magerman staende inden schultb. C folio 117 6 4 8 Nogh 9-8-0 tot laste van den deurw. Broeckhuijsen uijtten Haege staende inden schultb. C folio 123 verso 9 8 0 Item 2-0-0 tot last van deurwaarder Broekhuijsen tot Haege staend schulb. C folio 119 bij aengespeet papier 2 0 0 ==== Nogh 3-14-0 als Andries Packi schuldigh staet inden schultb. A folio 91 verso 3 14 0 En sal desen cavel tot egalisatie mede genieten van cavel D 0 3 3 somma dat desen cavel oock bedraeght 271 12 11 Ende Cavel D Desen cavel is Daer wert tot deijlinge

130

bij blinde loten ten gestelt eerst eene somme deels bevallen op van vijffentsestigh gul twee Hessel Woorkus stuijvers 8 penn. sijnde het restant van een ordonnantie van 117-2-8 verleden bij de heeren regenten van Gils op den heeren ontfanger Martinus van Bergen dus 65 2 8 Item de somme van 78-11-0 als bij de heeren van slants vergaderingen der Baronnie van Breda sijn gerepartieert op den Dorpe van Gils voorn, [staet] ==== ter sake van verteeringen in de ses eerste maanden deses jaere 1702 dus 78 11 0 Item 14-4-0 als dus vant schrijn- werckergilde voorn debeth staende inden schultb. C folio 70 dus 14 4 0 Nogh 80-0-0 staende als voor schreven gerepartieert tot laste van heerlijkheijt Oosterhout ter sake van voors. verteeringen dus 80 0 0 Item 4-14-0 tot laste vanden Willem Jongelinck folio 19 int schultb. F 4 14 4 Item 10-11-0 ten laste als boven inden schultb. B folio 1 ende aengespeet papier dus 10 11 0 Item 4-10-0 ten laste van Ser. Jacobus Sprongh per reste volgens t bescheidt no. 16 4 10 0 Nogh 3-15-0 ten laste vanden coster van Roosendael volgens

131

uspr. no.31 3 15 0 === Item 2-5-0 tot laste van den schouten Harel volgens ut supra no.4 2 5 0 Nogh 5-17-0 tot laste van de heer van Goor ofte wel denn luijtenant Cluijters als bij den schultb. C folio 164 5 17 0 Item 1-6-0 als debet bij Niclaes Goossens ende Jongelinck inden schultb. A folio 35 1 6 0 Nogh 1-6-0 ten laste van Willem van Bael ende den schouteth Boom bijt bescheedt no.2 1 6 0 Eijndelijck ende ten laste nogh 1-8-0 ten laste van d'Heer predicant Hagendijck staende inden schultb. B folio 129 1 8 0 somma bedraagt den cavel D 272 9 8 Cavel moet uijtrijcken aen Cavel A 0-6-3 Cavel B 0-7-7 Cavel C 0-3-3 16-13 0 16 13 271 12 11 sulcx oock blijft en is just als de voorgaende cavels En verclaeren wij ondergeteeckende ==== tsamen vier kinderen ende erffgenamen van Ienneken Anthonis Teulinghs lestmale weduwe van Paulus Schipmakers onder den anderen inder minne gedaen formeren ende opstellen hebben het voors. staetie vande saeck ende andere proffijtelijke schulden des boedels van voorn. onse moeder oock

132

hebben geformeert de voors. cavelen vande goede schulden ende dat deselve sijn bevallen soo ende gelijck in margine van dien staet geannoteert reminoreren ende verthijen mits dien bij desen d'een tot d'anders aenbevallen cavel ende deijlinge behoeft inder beste forme sonder daer toe ofte aen eenigh reght actie ofte gesagh te houden ofte te reserveren in eenigerhande manieren maer dat ijder met sijn aenbevallen cavel sal mogen doen ende handelen naar sijn welgevallen ende believen ende gelijck als met haere andere eijgene goederen, des is conditie dat in soo verre iemant vande debiteuren tot laste van voors. oude moeder sal.r boedel moghte hebben eenige contrapretensien [in schulden] off die eenigh van hen aenbevallen deel niet en conde werde geinneth des eijser binnen een halff jaer sal moeten worden gebleecken acte van debvoir, in sulcken gevalle belooven wij malcanderen te indemneren [als] soodanigh als wij erffgen sijn, sijnde nogh voor ons geweten dat inder minne hebben gedeelt allen het gout ende silver de gereede penn. als alleen de penn. van de vendue voorts gecomen ende het gene ==== onder de hant is vercoght ende geprovenieert ende dat naer voldoeninge vanden lastige schulden des boedels waer van wij huijden de quoten- tien hebben geexamineert ande op genomen blijvende alleenelijck te onsen gemeens proffijte buijten deijlinge inden ongeparageert de proffijtelijcke boeck ende andere schulden hier vooren in het staetie gementioneert voor soo veel die inde voorenstaende cavelen niet en sijn begrepen, om ten gemeene proffijte te doen in voorderen. Bedanckende wij ondergeteeckende den anderen der goeder deijlinge met ende onder belofte van alles te houden met ende te doen houden voor goet vast boudigh ende van waerden ten verbande ende bedraegs als voor ende des toirconde bij ons

133

geteeckent in Breda desen drijentwin- tighsten september XVII C en twee Anthonij Deloo Hessel Breddele Hessel van Workes Lanceloot van Workes Mij present tselve getuigende J. D. Graeffs nots. pub. 1702 9/23

134

12 De deling van het huis in 1786 SAB, Notarieel archief N1186 akte 66 (29 november 1786). Nr. 31 : huijsinge, pleijne met den uitgang aan de achterzijde van de Haven. Nr. 33 : huijsinge, (binnen)pleijntje en erve, mede genaamt de Drie Mooren. De middel of scheijmuur tusschen den ingang van vooren in dit huijs, en het huijs [nr.31] sal sijn en blijven gemeen tot de eerste verdieping van dese huijsinge die over den gang is lopende. De waterloopen soo van desen als andersints soo in den vorige als desen koop zullen moeten sijn en blijven so als die tegenwoerdig loopende is. (...) Den koper sal het portaal aen de agterdeur van dese huijsinge staande, en aan de erve off plaatse van den eersten koop [nr.31] uijtcomende en nu op die grond staande, ten sijnen kosten moeten laten afbreeken, en de deur 't eijnde den gang en voor dat portaal staende moeten laten toe metselen op den 4den meij 1787 aanstaande met eene steens dikke van muur, sullende den koper de vaste glase raam boven dat toe te metslende deur kozijn, staande dat in mogen behouden. Wijders sal den koper in het cosijn oof venster boven de agterdeur van den eersten koop (staande op aan desen koop) op de pleijne en erve van de eerste koop moeten setten eijsere spillen van behoorlijke dikte en van elkanderen, ten wijde als sulcx vereijst werd mede ten koste van den koper.

135

13 De boedelinventarissen uit 1801 en 1825. Het betreft hier slechts het deel van de boedelinventarissen uit 1801 en 1825 die betrekking hebben op het huis Visserstraat 31. SAB N1064 acte 62 f.74 -1801 Graanen op de zolders 10 last en 22 zakken roggen 30 zakken boekwijt === SAB N1386 acte 94 -1825 Op den Moos 439 2 waskuijpen op 2 gulden 2 440 2 houten emmers op 2 gulden 2 441 1 rolplank en 3 maatbakken op 1 gulden 1 442 1 blok en 1 borstelwerk op 1 gulden 1 443 1 ijzeren pottje met eenig aardewerk op 50 cents 50 Op de soldatenkamer 444 1 ijzeren pot op 50 cents 50 445 1 vuurijzer en roostelen op 50 cents 50 446 1 kagchel en kooldrager op 5 gulden 5 447 1 tafel schaafbank en eenig houtwerk op 2 gulden 50 cents 2 50 448 20 bloempotten en bakken op 4 gulden 4 449 1 waschkuip en raaghood op 50 cents 50 450 Eenigrommel in een kast op 1 gulden 50 cents 1 50

136

451 Eenige potten en ander op 1 gulden 50 cents 1 50 452 1 arsoktijzertje op 1 gulden 50 cents 1 50 453 4 schilderijen op 1 gulden 1 454 1 doorhaalbijl en gieter op 3 gulden 3 455 1 ijzeren kooie op 1 gulden 1 456 1 waschstaan en vi.mand op 1 gulden 1 457 3 tafels en 1 bord op 3 gulden 3 458 1 oliekruik op 50 cents 50 459 2 sluitmanden, eenige manden met lappen op 3 gulden 3 460 Bak met eenig gereetschap op 1 gulden 1 transporteren 2040 === 461 Blokkenbak met oud ijzer op 3 gulden 3 462 Stilleken met aarden pot op 50 cents 50 463 Bak met plankwerk op 2 gulden 2 464 Spiegel vogelkooi en rommel op 2 gulden 2 465 1 hoppelpaard op 2 gulden 2 466 5 staalen en zoutpot op 1 gulden 50 cents 1 50 Op den hout en turfzolder 467 1 kroonbed op 5 gulden 5 468 IJzere banden en eenige rommel op 2 gulden 2 469 1 kist en plankwerk op 2 gulden 2 470 1 kopere ketel en tonnen op 2 gulden 2 471 IJzere banden en rommel op 3 gulden 3 472 2 ladders op 2 gulden 2 In het pakhuis 473 1 ladder op 2 gulden 1 474 2 raap...... op 1 gulden 50 cents 1 50 475 2 baalzakken op 1 gulden 1 476 28 graanzakken op 12 gulden 12 477 1 kafmolen op 4 gulden 4 478 4 manden en 2 zakken op 6 gulden 4 479 IJzere balansschalen en gewigt op 16 gulden 16 480 4 graanschoppen en stortbak op 3 gulden 3 481 Tonneken en lappen op 50 cents 50 482 2 ladders en 1 hijspan tot 3 gulden 3

137

483 Wat anders en tuingereetschap op 2 gulden 2 484 2 tuinbanken op 3 gulden 50 cents 3 50 485 1 tuin artau 486 1 partij tuinstokken en 2 .astaurkes op 2 gulden 2 transporteren 2129 50 En is getaxeerd des morgens 6 tot des middags 12 uur als wanneer de notarisen derzelver werkzaamheden hebben gestaakt en is de nadere taxatie tot het vervolg en van dezen inventaris met goedvinden van de heere rekwi- ranten bepaald op heden namiddag te 3 uur als wanneer alle de komparanten hebben beloofd zich wederom ten gemelten huize te zullen laten vinden. En moge dere voorlezing deze alhier voor de partije en priseersters met de notarissen geteekend F.van Gils P.J. van Hal B.R. van Hal A.J. van Hal P.van Gils J. Grasselen C. van Wijt L. Beeris notaris J. van Steenbergen notaris En ten voorschreven dage des namiddag ten 3 ure ingevolge de bepaling van het slot der voorgaande taxatie gemaakt wordt voor M. Laurentius Beeris en zijn mede ondergetee- kende confrere beide openbare notarissen residerende te Breda rekwisitien tegenwoordigheid en hoedanigheid als in de hoofde dese is gemeld de voorschreven invente- risatie vervolgt in manieren navolgende Vervolg in het pakhuis 487 3 last 15 1/2 mudde rogge bo groot te zamen op 292 gulden en 10 cents 292 10 488 1 last 17 1/2 mudde boekwijt op 135 gulden 70 cents 135 70 489 12 last 71/2 mudde rogge op 1036 gulden 20 cents 1036 20 490 3 last 24 1/2 mudde boekwijt op 347 gulden 50 cents 347 50

138

In den tuin 491 21 potten met geraniums op 8 gulden 20 cents 8 20 492 8 potten met jasmains boontjes op 16 gulden 16 493 5 potten met granaatboomen op 7 gulden 50 cents 7 50 494 4 potten met Indiaasche vijgen op 1 gulden 20 cents 1 20 transporteren 3974 10 === 495 2 potten met serpentarias op 1 gulden 1 496 1 cctus op 1 gulden 20 cents 1 20 497 6 potten met witte panassen op 1 gulden 50 cents 1 50 498 3 olijianders op 5 gulden 5 499 5 potten met maandroosjes op 5 gulden 5 500 5 potten waarin 3 narcis 1 sa.. blauw en 1 dubbele appelbloesem op 2 gulden 50 cents 2 50 501 3 potten met hoes op 14 gulden 14 502 5 capsiens met potten op 2 gulden 2

The memory of a house: transcriptions on archival sources (13th-20th century) on the house 'De Drie...

Documents

Transcript of The memory of a house: transcriptions on archival sources (13th-20th century) on the house 'De Drie...