t] x| f} + of] hgf -cf=j

135
t]x|f}+ of]hgf -cf=j=@)&)÷&!–@)&@÷&#_ cfwf/ – kq g]kfn ;/sf/ /fli6«o of]hgf cfof]u l;+xb/jf/, sf7df8f}+, g]kfn cfiff9, @)&)

Transcript of t] x| f} + of] hgf -cf=j

t]x|f}+ of]hgf -cf=j=@)&)÷&!–@)&@÷&#_

cfwf/ – kq

g]kfn ;/sf/

/fli6«o of]hgf cfof]u l;+xb/jf/, sf7df8f}+, g]kfn

cfiff9, @)&)

k|sfzs M g]kfn ;/sf/

/fli6«o of]hgf cfof]u

l;+xb/jf/, sf7df8f}+ .

kmf]gM )!–$@!!!#@, $@!!!##

ÇofS;M )!–$@!!&))

Od]n M [email protected]

j]a;fO6M www.npc.gov.np

k|sfzg jif{ M @)&) c;f/

;jf{lwsf/ M /fli6«o of]hgf cfof]udf ;'/lIft

d'b|0f k|lt M $)))

d'b|s M ;f]kfg k|];, l8NnLahf/, sf7df8f}+, kmf]gM )!– $$$@@)^

/fli6«o of]hgf cfof]u

dlGqkl/ifb\sf ;DdfggLo cWoIf >L lvn/fh /]UdL cWoIf

df= 8f= /jLGb| s'df/ zfSo pkfWoIf

>L nLnfdl0f kf}8\ofn, d'Vo ;lrj, g]kfn ;/sf/ ;b:o

>L zfGt/fh ;'j]bL, ;lrj, cy{ dGqfno ;b:o

>L o'j/fh e';fn, ;lrj, /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;lrjfno ;b:o–;lrj

Abbreviations

AMP Aid Management Platform

BIMSTEC Bay of Bengal Initiative for Multi- Sectoral Technical & Economic Co-operation

CDM Clean Development Mechanism

CFL Cyber Forensic Lab

DTAA Double Tax Avoidance Agreement

EVI Economic Vulnerability Index

GPS Global Positioning System

HAI Human Asset Index

HIV Human Immunodeficiency Virus

ITERC Information Technology Emergency Response Center

MEDeP Micro Enterprise Development Program

NFP National Focal Point

NTIS Nepal Trade Integration Strategy

SAARC South Asian Association for Regional Cooperation

SAFTA South Asian Free Trade Area

TMC Threat Monitoring Center

UNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific

ljifo-;"rL

kl/R5]b M ! kl/ro

!=! k[i7e"ld 1

!=@ lqjifL{o of]hgf -cf=j=@)^&÷^*–@)^(÷&)_ sf] ;ª\lIfKt ;dLIff 1

!=# ;x;|fAbL ljsf; nIosf] k|ult ;dLIff 8

!=$ t]x|f}+ of]hgf -lqjifL{o_ sf] p2]Zo, nIo, /0fgLlt / k|fyldstf 10

!=% cfly{s j[l4b/sf] nIo / ;|f]t ;fwgsf] Joj:yf 12

!=^ ljsf;df ljleGg If]qsf] e"ldsf 18

!=^=! ;fj{hlgs If]q 18

!=^=@ lghL If]q 19

!=^=# ;xsf/L If]q 19

kl/R5]b M @ ;dli6ut cfly{s gLlt

@=! art 20

@=@ ;/sf/L ljQ 21

@=@=! /fh:j 21

@=@=@ ;fj{hlgs vr{ 23

@=@=# ;fj{hlgs C0f 24

@=@=$ j}b]lzs ;xfotf 25

@=# cGt/f{li6«o cfly{s ;DaGw 26

@=$ j}b]lzs k|ToIf nufgL 26

@=% df}lb|s gLlt 28

@=%.1 d'b|f tyf a}lsª 28

@=%.2 shf{ 30

@=^ aLdf 32

@=& k"FhL ahf/ 33

@=* ;fj{hlgs ;+:yfg 35

@=( d"No gLlt 37

@=!) ljb]zL ljlgdo tyf zf]wgfGt/ 38

@=!! lghL If]q 40

@=!@ ;xsf/L If]q 41

kl/R5]b M # If]qut ljsf; gLltx?

3.1 s[lif, l;FrfO, e"ld;'wf/ tyf jg 44

3.1.1 s[lif 44

3.1.2 l;FrfO 47

3.1.3 e"ld;'wf/ tyf Joj:yf 49

3.1.4 vfB ;'/Iff tyf kf]if0f 50

3.1.5 jg tyf e"–;+/If0f 52

3.2 pBf]u, jfl0fHo, cfk"lt{ / ko{6g 54

3.2.1 pBf]u 54

3.2.2 jfl0fHo 56

3.2.3 cfk"lt{ 58

3.2.4 ko{6g 60

#=# ;fdflhs ljsf; 62

#=#.1 hg;ª\Vof 62

#=#.2 lzIff 63

#=#.3 :jf:Yo tyf kf]if0f 66

#=#.4 vfg]kfgL tyf ;/;kmfO 68

#=#.5 ;+:s[lt 69

#=#.6 ;fdflhs ;'/Iff tyf ;+/If0f 70

#=#.6.1 ;fdflhs ;'/Iff 70

#=#.6.2 h]i7 gful/s 71

#=#.6.3 ckfËtf ePsf JolQmx? 72

#=#.6.4 afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/L 73

3.4 o'jf ljsf; 74

3.5 v]ns'b ljsf; 75

kl/R5b M $ k"jf{wf/ ljsf;

4.1 pmhf{ 77

4.1.1 hnljB't\ 77

4.1.2 gjLs/0fLo tyf cGo pmhf{ 78

4.2 oftfoft 80

4.2.1 ;8s 80

4.2.2 xjfO{ oftfoft 81

4.2.3 /]n tyf cGo oftfoft 83

4.3 ;"rgf tyf ;~rf/ 84

4.4 ejg, cfjf; tyf zx/L ljefu 85

4.4.1 ejg tyf cfjf; 85

4.4.2 zx/L ljsf; 86

4.5 :yfgLo k"jf{wf/ 87

kl/R5]b M % cGt/ ;DalGwt ljsf; gLltx?

5.1 ul/aL lgjf/0f 89

5.2 dfgj ;+;fwg ljsf; 90

5.3 >d tyf /f]huf/L 91

5.4 lbuf] tyf ;Gt'lnt ljsf; 92

5.4.1 ;ª\3Lotf, ljs]Gb|Ls/0f tyf :yfgLo :jfoQzf;g 92

5.4.2 k|fb]lzs ;Gt'ng 95

5.5 jftfj/0f tyf hnjfo' kl/jt{g 96

5.6 ljkb\ Joj:yfkg 97

5.7 hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f 99

5.8 lj1fg tyf k|ljlw 101

5.8.1 lj1fg tyf k|ljlw 101

5.8.2 ;"rgf k|ljlw 102

5.9 n}lËs ;dfgtf tyf ;dfj]zLs/0f 103

5.9.1 n}lËs ;dfgtf tyf dlxnf ;zQmLs/0f 103

5.9.2 ;dfj]zLs/0f 104

5.10 ;fd'bflos tyf u}/;/sf/L ;+:yfx? 105

kl/R%]b M 6 zflGt, ;'zf;g tyf d"nk|jfxLs/0f

6.1 zflGt, k'gMlgdf{0f tyf k'gM:yfkgf 108

6.2 k|zf;sLo ;'zf;g 109

6.3 Gofo Joj:yf 110

6.4 ljQLo ;'zf;g 111

6.5 e|i6frf/ lgoGq0f 112

6.6 gful/s ;xeflutf 113

6.7 ;'/Iff Joj:yf 114

6.8 oftfoft Joj:yf 115

6.9 :jo+;]js ;]jf 116

6.10 dfgj clwsf/ 117

6.10.1 dfgj clwsf/ 117

6.10.2 dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0f 118

kl/R%]b M 7 of]hgfk|lqmof, tYofÍLo k|0ffnL Pjd\ cg';Gwfg

7.1 of]hgf th'{df 119

7.2 of]hgf sfof{Gjog 119

7.3 cg'udg tyf d"Nofª\sg 120

7.4 tYofÍLo k|0ffnL 122

7.5 cg';Gwfg tyf ljsf; 123

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 1

kl/R5]bM !

kl/ro

!=! k[i7e"ld

lj=;+= @)!# b]lv z'? ul/Psf] of]hgfa4 ljsf;sf] qmddf gf} j6f k~rjifL{o of]hgf / b'O{j6f lqjifL{o

of]hgf sfof{Gjog eO;s]sf 5g\ . rfn' lqjifL{o of]hgf -cf=j= @)^&÷^*—)^(÷&)_ @)&) c;f/

d;fGtdf sfof{Gjog ;DkGg x'Fb}5 . o; cjlwleq of]hgfx?af6 g]kfnsf] cfly{s ;fdflhs ljsf;sf] nflu

dxŒjk"0f{ { of]ubfg k'u]sf] ePtf klg d'n'sdf ul/aL, cfly{s c;dfgtf / ;fdflhs jl~rtLs/0f h:tf

;d:ofx?nfO{ cem} klg ;Daf]wg ug'{kg]{ l:ylt /x]sf] 5 . log} ljifox?nfO{ ;Daf]wg ug]{u/L of] of]hgf

th'{df ul/Psf] 5 .

!=@ lqjifL{o of]hgf -cf=j= @)^&÷^* — )^(÷&)_ sf] ;ª\lIfKt ;dLIff

k|:t't lqjifL{o of]hgfn] /f]huf/L s]lGb|t, ;dfj]zL tyf ;dGoflos km/flsnf] cfly{s j[l4 u/L ul/aL lgjf/0f /

lbuf] zflGt :yfkgfdf ;3fp k'¥ofpFb} cfd hgtfsf] hLjgdf kl/jt{gsf] k|ToIf cg'e"lt lbnfpg] p2]Zo lnPsf]

lyof] . efjL ;ª\3Lo ;+/rgf / If]qLo ;Gt'ngnfO{ ;d]t Wofgdf /fVb} ljsf;sf k"jf{wf/x? l;h{gf ug]{, ;'zf;g

Pjd\ ;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L agfpg] / Jofkf/nfO{ d"nk|jfxLs/0f ug]{ /0fgLlt lnPsf] lyof] . of] of]hgfn]

;dli6ut cfly{s j[l4b/ jflif{s cf};t %=% k|ltzt, s[lif If]qsf] #=( k|ltzt / u}/s[lif If]qsf] ^=$ k|ltzt

x'g] cg'dfg u/]sf] lyof] .

tflnsf !=! lqjifL{o of]hgfsf] kl/df0ffTds nIo

ljj/0f @)^^÷^& sf] l:ylt

lqjifL{o of]hgfsf] nIo

lqjifL{o of]hgf cjlwsf] xfn;Ddsf] pknlAw

)^&÷^* )^*÷^( @)^(÷&) cf};t j[l4

cfly{s j[l4b/ -Ü_ $=# %=% #=( $=% #=^ $=)

s[lif If]qsf] j[l4b/ -Ü_ @=) #=( $=% %=) !=# #=^

u}/s[lif If]qsf] j[l4b/ -Ü_ %=$ ^=$ #=^ $=@ %=) $=@

ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf]

hg;ª\Vof -Ü_

@%=$ @! @%=@ @$=$ @#=* -

/f]huf/L j[l4b/ #=) #=^ @=( @=( @=( @=(

of]hgfjlwdf cfly{s j[l4b/ cfwf/e"t d"Nodf jflif{s cf};t $=) k|ltzt dfq ePsf] 5 . o;dWo] s[lif

If]qsf] #=^ k|ltzt / u}/s[lif If]qsf] $=@ k|ltzt j[l4 ePsf] 5 . cfly{s j[l4b/df vf;u/L s[lif If]qsf]

j[l4b/ of]hgf cjlwsf] klxnf] b'O{ jif{ cg's"n df};d / cGo sf/0fx?af6 ck]lIft nIo xfl;n eP tfklg

clGtd jif{ /f;folgs dnsf] cefj, df};dsf] k|lts"ntf / ;dod} k"0f{ ah]6 cfpg g;Sgfn] ck]lIft

j[l4b/df sdL x'g] cg'dfg 5 . u}/s[lif If]qtkm{ ljQLo dWo:ytf, pBf]u tyf vfgL, ljB't\, Uof; / kfgLsf]

j[l4b/ Go"g / lgdf{0f If]qdf ePsf] C0ffTds j[l4n] nIo xfl;n x'g ;s]g .

2 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

;dli6ut cfly{s If]q

of]hgf cjlwdf /fh:j ;ª\sngdf ;sf/fTds k|j[lQ b]lvPsf] 5 . of]hgfs]f k|yd jif{df /fh:j s'n ufx{:Yo

pTkfbgsf] !$=^ k|ltzt lyof] eg] clGtd jif{df !&=# k|ltzt k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 . s/sf] bfo/f yk

lj:tf/ ug'{, /fh:j r'xfj6 lgoGq0f k4ltnfO{ cem ;zQm agfpg', rf]/L k}7f/LnfO{ lgoGq0f ug{ eG;f/

ul:tnfO{ 3lge"t agfpg' h:tf kIfx? /fh:j kl/rfngdf r'gf}tLsf ?kdf /x]sf 5g\ .

of]hgf cjlwdf jflif{s cf};t d'b|f:kmLltnfO{ & k|ltztleq ;Lldt /fVg] nIo /x]sf]df o; cjlwdf cf};t

d'b|f:kmLltb/ (=! k|ltzt /x\of] . cfly{s jif{ @)^&÷^* b]lv k]6«f]lnod kbfy{sf] d"Nodf k6s–k6s

;dfof]hg ul/Psfn] d'b|fk|bfo b/ (=^ k|ltzt /xg uPsf], t/ bf];|f] jif{df df};dsf] cg's"ntfn] ubf{ jif]{

tyf lxpFb] afnLsf] pTkfbg j[l4 ePsf] tyf l5d]sL d'n's ef/tdf ;d]t vfBfGgsf] d"No 36]sf sf/0f vfB

tyf k]o kbfy{ ;d"xsf] d"No j[l4b/df sdL cfO{ ;du| pkef]Qmf d"No ;"rsfª\sdf ;'wf/ cfPsf] lyof] . t/,

cd]l/sL 8n/;Fu g]kfnL ¿k}ofF cjd"Nog eO{ u}/–vfB ;d"xsf j:t'x?sf] d"No j[l4, OGwg tyf ;jf/L

;fwgsf] ef8f j[l4, df};ddf k|lts"ntfsf] ;ª\s]t, sdhf]/ ljt/0f tyf cg'udg k|0ffnL cflbsf sf/0f

of]hgfsf] clGtd jif{ ;du| pkef]Qmf d"No ;"rsfª\sdf yk rfk kg{ uPsf] 5 .

afx\o nufgL dfkm{t /f]huf/L j[l4 / cfly{s j[l4sf nflu pko'Qm gLltx? /xFbf/xFb} klg ck]lIft dfqfdf

ljb]zL nufgL lelqg ;s]g . nufgL k|j4{gsf nflu s]xL d'n'sx?;Fu låkIfLo nufgL k|j4{g / ;+/If0f

;Demf}tf ePsf] 5 eg] 7"nf nufgLnfO{ Psåf/ ;]jf lbg] p2]Zon] nufgL af]8{sf] :yfkgf ePsf] lyof] .

of]hgfsf] sfof{Gjog cjlwdf /fhgLlts cl:y/tf sfod /x]sf] / nufgLd}qL jftfj/0f agfpg g;Sbf

cfly{s If]qsf] ljsf;df cGof}nsf] l:ylt l;h{gf eof] . h;af6 j}b]lzs nufgL ck]Iffcg'?k x'g ;s]g .

To:t} sdhf]/ zflGt;'/Iff, b08xLgtf, hgk|ltlglwljxLg :yfgLo lgsfo, sdhf]/ sd{rf/LtGq, v:sbf]

cf}Bf]lus ;DaGw, r/d pmhf{ ;ª\s6, a}+s shf{ lj:tf/df ;':ttf, nlDabf] /fhgLlts ;ª\qmd0f / k|lts"n

df};d cflbsf sf/0fn] lqjifL{o of]hgfn] lnPsf] nIo cg'?k cfly{s j[l4 x'g ;s]g .

of]hgf cjlwdf rfn' vr{nfO{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !%=! k|ltzt ;Ldfleq /fvL k"FhLut / ljsf; vr{

j[l4 ug]{ nIo lnOP cg'?k rfn' vr{ of]hgfsf] k|yd jif{df !@=$ k|ltztdf ;Lldt /fVg ;lsof] . t/ bf];|f]

/ t];|f] jif{df rfn' vr{ s]xL dfqfdf nIoeGbf a9L x'g uof] . ah]6 Joj:yfkgtkm{ vf;u/L u}/ pTkfbgzLn

If]qdf eO/x]sf] vr{ j[l4nfO{ ;Lldt ug]{, rfn' vr{ cToflws ?kdf a9\b} uPsf]n] o;nfO{ ;Lldt ug]{ /

k"FhLut vr{ ljlgof]hg u/]adf]lhd vr{ ug]{ h:tf sfo{ r'gf}tLk"0f{ /x]sf 5g\ .

of] of]hgfdf lj:t[t d'b|fk|bfosf] jflif{s j[l4b/ cf};t !*=# /xg] nIo /flvPsf]df of]hgf cjlwdf jflif{s

cf};t !$=$ k|ltztn] dfq a9]sf] 5 . s'n cfGtl/s shf{ / lghL If]qdf hfg] shf{ qmdzM cf};t @)=)

k|ltzt / @#=# k|ltztn] a9\g] nIo /x]sf]df of]hgf cjlwdf qmdzM !!=# k|ltzt / !@=^ k|ltztn] dfq

a9]sf] 5 . Psftkm{ a}+s tyf ljQLo If]qsf] cg'Tkfbs shf{ s6f}tL u/L pTkfbg If]qdf k|jfx ug{ cjnDag

u/]sf] gLltut k|of; / csf]{tkm{ d'n'sdf ljBdfg /fhg}lts cl:y/tfn] nufgL–d}qL jftfj/0f l;h{gf x'g

g;Sbf s'n cfGtl/s shf{sf] j[l4b/df sdL x'g uPsf] xf] .

of]hgfsf] cfwf/ jif{df s'n l:y/ k"FhL nufgL s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf @!=$ /x]sf]df t];|f] jif{

@!=@ k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 . of]hgfsf] t];|f] jif{df s'n ufx{:Yo art s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf

*=^ k|ltztaf6 a9]/ !)=) k'u]sf] 5 .

of]hgfsf] k|yd b'O{ jif{df eg] zf]wgfGt/ l:yltdf ;'wf/ xF'b} of]hgfsf] bf];|f] jif{ cfly{s jif{ @)^*÷^( df

zf]wgfGt/ art pNn]Vo?kdf a9\g uO{ ?= ! va{ @& ca{ &) s/f]8 k'u]sf] 5 . ;f] cg';f/ lqjifL{o

of]hgfdf ljb]zL d'b|f ;l~rlt slDtdf ^ dlxgfsf] j:t' tyf ;]jfsf] cfoft wfGg ;Sg] nIo /x]sf]df

@)^*÷^( c;f/;DDfdf ljb]zL d'b|fsf] ;l~rlt ?= $ va{ #( ca{ $^ s/f]8 k'Ug uO{ sl/a !! dlxgfsf]

j:t' cfoft / !) dlxgfsf] j:t' tyf ;]jfsf] cfoft wfGg ;Sg] cj:yf /x\of] . kl5Nnf] ;dodf a9\bf]

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 3

cfoftsf] sf/0f zf]wgfGt/ artsf] l:ylt r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 . zf]wgfGt/ artnfO{ pTkfbgd"ns If]qdf

pkof]u ug]{ ljifo ;d]t of]hgfsf] ;dLIff cjlwdf r'gf}tLk"0f{ g} /x\of] .

s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf x]bf{ vf; u/]/ /fh:j / s'n /fli6«o art lqjifL{o of]hgfsf] nIosf]

t'ngfdf k|ult ;Gtf]ifhgs 5 . t/ s'n cfGtl/s shf{ / lghL If]qdf hfg] shf{sf] j[l4b/ of]hgfsf] nIo

eGbf sd xF'bf nufgLsf] If]q ;Lldt eO{ cfly{s j[l4df gsf/fTds c;/ k/]sf] b]lvG5 . ljk|]if0f cfk|jfxdf

pNn]vgLo?kdf j[l4 eP klg ;'b[9 nufgLd}qL jftfj/0fsf] cefjdf df}lb|s tyf shf{ of]ufª\sdf ck]lIft

lj:tf/ ePsf] b]lvGg . ljk]|if0fsf] pTkfbgd"ns If]qdf k|of]u ug{ g]kfn /fi6«a}+saf6 j}b]lzs /f]huf/ kq

hf/L ul/Psf] eP tfklg k|rf/ k|;f/sf] sdL, a9\bf] d'b|fl:kmtLsf] sf/0f j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg]x? o;k|lt

k|f]T;flxt gePsf] x'Fbf ck]lIft pknlAw x'g ;s]sf] 5}g .

s[lif pTkfbg tyf pTkfbsTj j[l4, kz'hGo pTkfbg tyf pTkfbsTjdf j[l4, s[lif / kz'hGo pTkfbgdf

Jofj;flosLs/0f / Jofkf/ k|j4{g, s[lif ;"rgfdf kx'Fr lj:tf/ Pjd\ Ifdtf clej[l4 / ;du|df vfB tyf

kf]if0f ;'/IffnfO{ 6]jf k'¥ofpg] vfnsf ljleGg sfo{qmd tyf cfof]hgfx? th'{df u/L nfu" ul/Psf 5g\ . of]

of]hgf cjlwdf ul/Psf k|of;x?n] s[lif pTkfbg Pjd\ pTkfbsTj j[l4 tyf vfB Pjd\ kf]if0f ;'/Iffsf

cnfjf /f]huf/L k|j4{g, ;dfj]zL tyf ;Gt'lnt ljsf;, ;dGoflos ljsf;, ul/aL Go"gLs/0f / ;x;|fAbL

ljsf; nIox?sf] k|flKtdf ;d]t pNn]vgLo of]ubfg k'lu/x]sf] 5 . k|lts"n df};dn] ubf{ of]hgfsf] clGtd

jif{df s[lif If]qdf ljutsf jif{x?df eGbf sd j[l4 x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . lqjifL{o of]hgfsf] nIosf]

t'ngfdf of]hgfsf] clGtd jif{ @)^(÷&) df s[lif If]qsf kl/df0ffTds nIox? sd /x]sf 5g\ eg] vfBfGg,

df5f, df;', bnxg / kmnkm"nsf] pTkfbgsf] nIo eGbf a9L k|ult xfl;n x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 .

;fwg ;|f]tsf] ckof{Kttf, e"ldsf] a9\bf] v08Ls/0f, ckof{Kt l;FrfO, s[lif C0fdf kx'Frsf] sdL, u|fdL0f

Onfsfdf s[lif >ldssf] cefj, pTkfbg nfutdf j[l¢, sdhf]/ ahf/ ;~hfn÷Joj:yfkg cflb s[lif If]qsf

cfwf/e"t ;d:ofx? g} o; If]qsf Go"g j[l¢sf sf/stTj b]lvG5g\ .

tflnsf !=@M lqjifL{o of]hgfsf] ;dli6ut cfly{s nIo / pknlAw

lqjifL{o

of]hgfsf] nIo lqjifL{o of]hgfsf] pknlAw

)^&÷^* )^*÷^( )^(÷&) cf};t

s'n l:y/ k"FhL nufgL -s'n ufx{:Yo

pTkfbgsf] cg'kftdf_ @!=$ @!=# @)=) 21.2

lghL If]q !^=@ !^=^ !%=# 17.2 —

;/sf/L If]q %=@ $=& $=& 4.0 —

s'n ufx{:Yo art -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf_ !!=@ !$=% !!=% 9.3

s'n /fli6«o art -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf_ $!=! #&=$ $)=) 38.4

/fh:jsf] j[l4b/ !%=& !! @)=% 23.0 18.2

/fh:j -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf_ !&=# !$=^ !%=& 17.0 15.8

s'n vr{ -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf_ @%=* @!=^ @#=% 23.8

23.0

4 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

rfn' vr{ -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf_ !$=( !@=$ !^=% 16.4

15.1

k"FhLut vr{ -s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf_ (=! &=( $=) 3.9

5.3

cfGtl/s C0f -s'n pTkfbgsf] cg'kftdf_ @=@ #=! @=$ 1.4 2.3

j}b]lzs cg'bfg -s'n pTkfbgsf]

cg'kftdf_ $=$ #=$ #=* 2.8

j}b]lzs C0f -s'n pTkfbgsf] cg'kftdf_ @=! )=( !=% 0.6 —

d'b|f:kmLlt b/ &=) (=^ *=# 9.5** 9.1

lj:t[t d'b|f k|bfo !*=# !@=# @@=& 8.3* 14.4

lghL If]qdf hfg] shf{ j[l4b/ @@=# !#=( !# 16.5* 14.5

s'n cfGtl/s shf{ jflif{s j[l4b/ @)=) !$=^ !! 8.4* 11.3

ljb]zL d'b|f ;l~rltn]] j:t' tyf ;]jfsf]

cfoft wfGg ;Sg] dlxgf ^ &=# 10.3 9.2*

zf]wgfGt/ art -? ca{df_ ! )=$ * 1.3** —

;|f]tM cfly{s ;e{]If0f @)!!÷!@ ah]6 jStAo, @)!@÷!# cy{ d+qfno / s]=t=lj=

* k|yd gf} dlxgfsf] tYofª\sdf cfwfl/t .

** k|yd ;ft dlxgfsf] tYofª\sdf cfwfl/t .

ef}lts k"jf{wf/ If]q

k"jf{wf/ ljsf;tk{m d'n'ssf] ;fdflhs–cfly{s ljsf;, ;fdflhs PsLs/0f / ;]jf k|jfxsf] ;fy} zf;sLo

sfo{x?df ;8s If]qsf of]ubfgsf] sf/0f rfn' of]hgfn] o; If]qnfO{ pRr k|fyldstf lbPsf] 5 . rfn'

of]hgfsf] t];|f] jif{;Dddf hDdf @%,!## ls=dL= ;8sx? lgdf{0f ePsf 5g\ . gofF ;8sx?sf] lgdf{0f /

6]lnkmf]g ;]jf pkof]u ug]{ nIoeGbf a9L pknlAw xfl;n ePsf] b]lvG5 .

gofF sfo{qmd / cfof]hgfdf a9L hf]8 lbg] t/ k'/fgf cfof]hgfx?sf] dd{t ;+ef/nufot sfo{df sd

k|fyldstf lbFbf ;8s :t/f]Gglt, k'gMlgdf{0f, k'gM:yfkgfsf] pknlAw of]hgf cjlwdf lgs} sd ePsf]

b]lvG5 . of]hgf cjlwdf &% lhNnfsf ;b/d'sfddf ;8s oftfoft k'¥ofpg] elgPsf]df &# lhNnf

;b/d'sfddf ;8s k'lu;s]sf] 5 . ljz]if ef}uf]lns agfj6sf sf/0f b]zsf ;a} lhNnf ;b/d'sfdnufot

b'u{d If]q;Dd ;8s k'¥ofpg', af¥x} dlxgf ;'/lIft / e/kbf]{ oftfoft ;~rfng ug'{, lghL nufgLstf{nfO{

;8s lgdf{0fdf cfslif{t u/fpg', ;8s lgdf{0f;Fu ;DalGwt ljleGg lgsfox?aLr ;dGjo ug'{, lgdf{0f tyf

dd{t sfo{df kf/blz{tf, ljZj;gLotf, k|efjsf/Ltf / u'0f:t/Lotf sfod ug{', k|fs[lts k|sf]ksf] sf/0faf6

Iflt x'g ;Sg] ;+efjgfx?sf] d"NofÍg tyf Go"gLs/0fsf pkfox? cjnDag ug'{ o; If]qsf k|d'v r'gf}tLx?

/x] . ;dli6ut ?kdf x]bf{ ;dLIff cjlwdf ef}lts k"jf{wf/sf] If]qdf k"/f ah]6 gcfpg], jflif{s ah]6 /

cfjlws of]hgfaLrdf tfnd]n gx'g], :yfgLo lgsfox? lgjf{lrt k|ltlglwljxLg cj:yfdf /xg', cfof]hgfsf]

k|ultnfO{ sd{rf/Lsf] sfo{;Dkfbg d"Nofª\sgdf ;dfj]z ug{ g;Sg', ;dGjo ug{ clwsf/;DkGg pRr:t/sf]

lgsfosf] cefj /xFbf ck]lIft pknlAw k|fKt x'g g;s]sf] xf] .

clwsf+z u|fdL0f a:tL 5l/P/ /x]sf]n] /fli6«o ljB't\ k|;f/0f nfOgsf] kx'Fr k'¥ofpg sl7g ePsf If]qx?df

j}slNks pmhf{sf] ljsf; / k|j4{g u/L ;]jf k'¥ofpg cfjZos b]lvG5 . :jR5 ljsf; ;+oGqcGtu{t g]kfnn]

jfof]Uof;af6 cfDbfgL k|fKt u/]sf] 5 eg] n3' hnljB't\nfO{ sfa{g Jofkf/cGtu{t :jR5 ljsf; ;+oGqdf

btf{ ul/Psf] 5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 5

lqjifL{o of]hgfdf /fli6«o u|L8 k|0ffnLaf6 ljB't cfk"lt{ x'g g;Sg] :yfgdf 3/fo;L tyf ;+:yfut k|of]usf

nflu lghL If]q ;d]tsf] ;xeflutfdf j}slNks pmhf{ k|ljlwsf dfWodaf6 ljB't\ tyf pmhf{ pknAw

u/fpg]df pNn]vgLo pknlAw ePsf] 5 . j}slNks pmhf{sf] If]qdf vf;u/L ;f}o{ ljB't\ k|0ffnL h8fgsf]

nIo of]hgf cjlwleq k|fKt x'g] b]lvG5 eg] ;dLIff cjlwdf ;+:yfut ;f}o{ ljB't\ k|0ffnL h8fgsf] k|ult

nIoeGbf a9L ePsf] 5 .

ljz]ifu/L clt b'u{d If]qsf hgtfsf] Go"g cfly{s cj:yf, j}slNks pmhf{ k|ljlwdf k|of]u x'g] ;fdfg tyf

pks/0fsf] nfutdf pNn]vgLo j[l4, b'u{d :yfgdf ;fdfg 9'jfgLdf sl7gfO{, o; If]qsf] ljsf;df ;+nUg

;+:yfx?df kof{Kt dfqfdf k|fljlws hgzlQmsf] cefj, j}slNks÷gjLs/0fLo pmhf{sf] 5'§} P]g gx'g' cflb o;

If]qsf ;d:of x'g\ .

;fdflhs If]q

;fdflhs If]qtkm{ lqjifL{o of]hgfn] lglb{i6 u/]sf nIox¿sf] pknlAw pT;fxhgs b]lvG5 . of]hgfdf

k|fylds txdf v'b egf{b/ (* k|ltzt k'¥ofpg] nIo lnOPsf]df of]hgfsf] clGtd jif{;Dddf (%=# k|ltzt

k'Uf]sf]5 . dfWolds txsf] v'b egf{b/df nIosf] t'ngfdf a9L g} k|ult ePsf] 5 . of]hgf cjlwdf clwsf+z

ck]lIft pknlAw k|fKt x'g] b]lvP klg k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff / tflnd k|efjsf/L agfpg ;lsPsf]

5}g . ;fwf/0f lzIffsf] t'ngfdf k|fljlws tyf Jofj;flos a9L vlr{nf] x'g] ePklg lzIff If]qsf] s'n ah]6sf]

# k|ltzteGbf klg sd ah]6 5'6\ofOPsfn] o; If]qdf nufgL sd ePsf] b]lvG5 . /fli6«o tyf cGt/f{li6«o

>d ahf/sf] dfucg'¿k k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff / tflnd ;~rfng ug{ g;Sbf tflnd k|fKt

hgzlQmdf klg a]/f]huf/L al9/x]sf] b]lvG5 .

of]hgf cjlwdf vfg]kfgL k'u]sf hg;ª\Vofsf] k|ltzt of]hgfn] lnPsf] nIo glhs k'u]sf] 5 eg] ;/;kmfO

k'u]sf] hg;ª\Vofsf] k|ltzt nIo eGbf a9L ePsf] b]lvG5 . vfg]kfgLsf] u'0f:t/ tyf ;]jf:t/ j[l4 ug{

zx/L tyf c4{zx/L If]qdf pkef]Qmfx?sf] ;xnufgLdf cfof]hgfx? sfof{Gjog ul/Psf] 5 . ;Da4 lgsfo

/ ;/f]sf/jfnfx?;Fusf] ;xsfo{ / ;xeflutfdf k"0f{ ;/;kmfO sfo{qmd ;~rfng u/L v'Nnf lbzfd'Qm If]q

lj:tf/ ub}{ n}hfg Psn ;/;kmfO sfo{qmd z'? ul/Psf] 5 . vfg]kfgL / ;/;kmfO PsLs[t?kdf lj:tf/

ug{ lgdf{0ffwLg / gofF vfg]kfgL cfof]hgfx?df k"0f{ ;/;kmfO sfo{qmd cfa¢ ul/Psf] 5 .

:jf:Yo If]qdf of]hgf cjlwdf dft[ d[To'b/, lzz' d[To'b/ / afn d[To'b/df ;Gtf]ifhgs pknlAw xfl;n

ePsf] b]lvG5 . o;}u/L s'n k|hgg b/df -!%–$( jif{sf] dlxnfsf]_ nIo eGbf a9L g} k|ult ePsf]

b]lvG5 . g]kfnn] ljz]if u/L dlxnf k|hgg :jf:Yo If]qdf u/]sf] pknlAwsf] ;/fxgf ub}{ ;g \ @)!) df

;+o'Qm /fi6«;ª\3n] g]kfnnfO{ cltsd ljsl;t /fi6«dWo]af6 æ;x;|fAbL ljsf; nIo k'/:sf/Æ af6 ;Ddfg

u/]sf] 5 .

:jf:Yo If]qdf ubf{ ;a} gful/sdf ;dfg kxF'r k'Ug] u/L u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jf k'¥ofpg] p2]Zo lnP klg

cfjZos cf}iflw Jojl:yt cfk"lt{ x'g g;Sg', :jf:Yo ;+:yfx?df bIf hgzlQmsf] sdL tyf b'u{d :yfgdf

:jf:YosdL{x?sf] kl/rfngdf sl7gfO, ef}lts ;+/rgfsf] dd{t ;Def/sf] sdL / hg:jf:Yo ;]jf k|bfg ug]{

ljleGg lgsfoaLr ;dGjosf] sdL / r'gf}tLs} ?kdf /x]sf 5g\ .

dlxnf, afnaflnsf tyf o'jf

g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n] dlxnf, ckfª\u, afnaflnsf, Ho]i7 gful/sx?sf] ;fdflhs ;'/Iffsf]

nflu ljz]if Joj:yf ug]{ gLlt cËLsf/ u/]sf] 5 . ;ª\3Lo dfdnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] ufpF

ljsf; ;ldlt -uflj;_ x?sf nflu ljlgof]lht Psd'i6 cg'bfg dWo]af6 @) k|ltzt /sd afnaflnsf,

6 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

dlxnf tyf ljkGg ju{sf] ;zQmLs/0fsf nflu th'{df ul/Psf of]hgfx?df vr{ ug'{kg]{ k|fjwfg /fv]cg'¿k

uflj;x?n] ;f] cg'¿k of]hgf th'{df ug]{ sfo{sf] yfngL u/]sf 5g\ . dlxnf;DaGwL lje]bsf/L sfg'gL

k|fjwfg kl/dfh{g ul/Psf 5g\ . n}lËs ;dfgtf sfod ug{ s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg ug{ ag]sf] P]g, @)^# hf/L eO;s]sf] 5 eg] /fHo ;+oGqdf slDtdf ## k|ltzt dlxnf k|ltlglwTjsf nflu /fhgLlts ;ÍNk

ul/Psf] 5 . JolQmTj ljsf;sf lgoldt cj;/ u''dfPsf ljkGg u|fdL0f dlxnfsf nflu j}slNks cj;/

l;h{gf ug{] u/L ;~rflnt dlxnf ljsf; sfo{qmd ;a} uf=lj=;=df lj:tf/ ug]{ gLlt adf]lhd cf=j=

@)^*÷^( sf] cGt;Dd b]zsf #,%&) uf=lj=;=;Dd lj:tf/ ePsf] 5 . n}lËs ;+j]bgzLn ah]6sf] cg'kft

!(=! k'u]sf] 5 . n}lËs ;dfgtfsf kIfdf ;fdflhs kl/rfngn] qmdzM Jofkstf lnO/x]sf] 5, nlIft

sfo{qmddf dlxnf ;xeflutf cleGg ;"rs ag]sf] 5 .

dlxnf, afnaflnsf, h]i7 gful/s, ckfËtf ePsf JolQmx?sf] xs clwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{tkm{

lqjifL{o of]hgf s]lGb|t /x] klg gLltut Joj:yfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog gx'Fbf jf x'g g;Sbf ck]lIft

pknlAw x'g ;s]sf] b]lvGg . ;dli6ut cfly{s 9fFrfsf] n}lËsLs/0fsf ;fy} n}lËs ;+j]bgzLn cg'udg tyf

d"NofÍgdf v08Ls[t tYofÍsf] sdL /x]sf] 5 . To:t}, dlxnfdfems} c;dfgtfx?nfO{ klg /fd|/L s]nfP/ x]g{

;lsPsf] 5}g . /fhgLlts If]qnufot /fHosf cGo ; +oGqdf ## k|ltzt dlxnf k|ltlglwŒj ;'lglZrt ug{]

nIok|flKtdf ck]Iffs[t k|ult e}/x]sf] 5}g .

To;}u/L ckfËtf ePsf JolQmx?sf] ;xh kx'Frsf] nflu ;fj{hlgs :ynx?nfO{ ckfª\ud}qL agfpg]

k|of;x? Hff/L 5g\ . ckfª\ud}qL ;jf/L ;fwgsf] cfoftdf ljz]if eG;f/ 5'6sf] Joj:yf ul/Psf] 5 .

ckfËtf ePsf JolQmx? / Ho]i7 gful/sf] ;jfn ax'kIfLo / ax'cfoflds ePsf] x'Fbf o;sf nflu /fli6«o

tyf cGt/f{li6«o ;ª\3;+:yf, ;/sf/L lgsfo / ljleGg lghL If]qsf ;/f]sf/jfnf lgsfox?sf] aLrdf ;dGjo

ug{ g;Sbf w]/} lgsfox?af6 5/ki6 ?kdf ;|f]t kl/rfng ul/Psf] x'Fbf PsLs[t?kdf kl/rfng ug{

g;lsPsf] cj:yf ljBdfg 5 .

o'jf ;f´]bf/L sfo{qmd ;~rfngsf nlfu o'jf ;f´]bf/L sfo{qmd ;~rfng lgb]{l{zsf, @)^& adf]lhd o'jf

;f´]bf/L sfo{qmd ;~rfng ug{ o'jfx?nfO{ nlIft u/L sfo{qmd ;~rfng ug]{ !%) j6f u}/;/sf/L ;ª\3

;+:yfx?;Fu ;D´f}tf ePsf]df !$( ;+:yfn] sfo{ ;DkGg u/]sf 5g\ . of] sfo{qmdaf6 ^@ lhNnfsf !#,%#%

o'jf nfeflGjt ePsf 5g\ . o'jf hgzlQmsf] kl/rfng ug{ /fHon] ljz]if gLlt tyf sfo{qmdx? th'{df

u/]cg';f/ o'jf tyf v]ns'b dGqfnosf] :yfkgf nufot o'jf :j/f]huf/ sfo{qmd, j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg]

o'jfx?sf nflu ;x'lnotk"0f{ C0f pknAw u/fpg]] Joj:yf u/]sf] eP tfklg o'jfx?sf] e"ldsfsf] ljsf; ug{

tyf pgLx?sf] pTkfbgzLntfnfO{ j[l4 ug{ cem} klg ;lsPsf] 5}g . /fli6«o ljsf;df o'jfx?sf] a[xQ/

;xeflutfdfkm{t g]kfnL cy{tGqsf] d]?b08sf] ?kdf /x]sf s[lif, pBf]u, Jofkf/ If]qdf o'jfx?sf]

;Gtf]ifhgs pknlAw x'g ;s]sf] 5}g .

zflGt, k'gM:yfkgf tyf k'gM lgdf{0f

nfdf] åGå kZrft d'n'sdf k"0f{ zflGt jxfnL u/fpgsfnflu k|of; eO/x]sf] 5 . zflGt / :yfloTjsf nflu

cfjZos k|lqmof tyf k"jf{wf/ lgdf{0fnfO{ k|uf9 u/fpg /fHon] pRr k|fyldstf lbP cg'?k lqjifL{o

of]hgfn] ;f] adf]lhdsf gLlt tyf sfo{qmdnfO{ k|fyldstf lbPsf] 5 . of]hgfsf] ;dLIff cjlwdf lzlj/df

/x]sf n8fs'x?sf] Joj:yfkgsf ;DaGwdf pNn]vgLo?kdf sfd ePsf] 5 . :yfgLo zflGt ;ldlt u7g u/L

zflGt :yfkgf / k|j4{g ug{ ;3fp k'Ug] lqmofsnfkx? ;~rfngdf :yfgLo zflGt ;ldltnfO{ ;lqmo ?kdf

;xefuL u/fpg] sfd e}/x]sf] 5 . d'n'sdf åGå/t ljleGg ;d"xx?;Fu jftf{ / ;+jfbsf] dfWodaf6 ljleGg

;xdltx? sfod u/L cfGbf]ng / lj/f]wsf sfo{qmdx?nfO{ Go"gLs/0f ug]{ sfd e}/x]sf] 5 t/ sltko

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 7

;xdltx? ;+ljwfg;ef÷;+;b\sf] sfo{If]qleq kg]{ lsl;dsf ePsfn] tTsfn sfof{Gjog ug{ ;lsg] cj:yf

5}g . åGåaf6 kLl8tnfO{ /fxt ljt/0f / Ifltu|:t ef}lts ;+/rgfx?sf] k'glg{df{0fsf] sfo{nfO{ k|fyldstf lbb}

cfPsf] 5 . lzlj/df /x]sf n8fs'x?sf] Joj:yfkgsf ;DaGwdf pNn]vgLo ?kdf sfd ePsf] 5 . åGå

sfndf lj5\ofOPsf ;Dk"0f{ af?bL ;'?ª x6fP/ b]znfO{ af?bL ;'?ªd'St /fi6« 3f]lift ul/Psf] 5 .

åGå kLl8tnfO{ /fxt lbg] / lbuf] zflGt sfod ug]{ p2]Zo:j?k of]hgfn] lnPsf ljleGg nIox?df af?bL

;'?ª Joj:yfkg ug]{ afx]s cGo nIox? k"/f x'g] b]lvb}g . ;ª\qmd0fsfnLg Gofo k|0ffnL ;+:yfut ?kdf

k|j4{g ug{'kg]{ sfdx? w]/} jfFsL g} 5g\ . of]hgf cjlwdf :yfgLo tx;Dd s]xL zflGt ;ldltx? dfq lgdf{0f

x'g ;s] klg /fli6«o:t/df ;To lg?k0f tyf d]nldnfk cfof]u, j]kQf 5fgljg cfof]uh:tf ;+oGq lgdf{0f

x'g ;s]gg\ . zflGt k|lqmofdf s]lx ;'wf/sf] cj:yf b]lvP tfklg lj:yflktx? k"0f{?kdf k'gM:yfkgf x'g

;ls/x]sf 5}gg\ . ;/sf/ / dfcf]jfbLaLr ePsf] lj:t[t zflGt ;Demf}tfsf] sfof{Gjogsf nflu ug'{kg]{

sltko sfdx? klg afFsL g} 5g\ . ;+o'Qm /fi6« ;ª\3sf] ld;gaf6 cof]Uo 7xl/Psf n8fs'x?nfO{ s]xL /sd

lbP/ ;dfhdf k'gM:yfkgf ug{ vf]lhP klg k"0f{?kdf k'gM:yfkgf ug{ ;lsPsf] 5}g .

;'zf;g / dfgj clwsf/

of]hgfn] ;fj{hlgs k|zf;gnfO{ ljlw;Ddt 9ª\un] sfd ug]{ :ki6 sfo{ lhDd]jf/L ePsf] If]q agfpg]

p2]Zo lnPsf] 5 . ;f]adf]lhd ;j{;fwf/0fsf] u'gf;f] / o;sf] plrt ;Daf]wgsf] nflu ;/sf/n] …x]nf] ;/sf/

sIfÚ sf] :yfkgf u/]sf] 5 . e|i6«frf/ lj?4sf] /0fgLlt tyf sfo{of]hgf, @)^% cGtu{t ## j6f s]Gb|Lo

;fj{hlgs lgsfosf] nflu lgsfout sfo{of]hgf, @)^& sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 . ;fj{hlgs ;]jf

k|jfxnfO{ l56f], 5l/tf] / ;/n agfpg PsLs[t ;]jf s]Gb|sf] :yfkgfsf] sfo{ s]xL lhNnfx?df z'? ul/Psf]

5 .

;'zf;g sfo{of]hgf, @)^* adf]lhd ljsf; cfof]hgf÷sfo{qmdx?sf] sfof{Gjogsf] cg'udgsf nflu

dGqfno, s]Gb|Lo lgsfo tyf /fli6«o of]hgf cfof]uaf6 lhNnfx?df ;+o'Qm?kdf cg'udg u/L ;Da4

sfof{nox?nfO{ lgb]{zg lbg] sfd ePsf5g\ . ;fj{hlgs ;]jfsf] k|jfx ;/n, ;xh / kf/bzL{ agfpg g]kfn

;/sf/sf d'Vo;lrjsf] cWoIftfdf s]Gb|Lo cg'udg ;ldltu7g ul/Psf] 5 . cfly{s ;Dj[l4, ;'zf;g

nufotsf /fli6«o hLjgsf dxTjk"0f{ If]qx?nfO{ ;Djf]wg ug]{ clek|fon] tTsfn ;'wf/ ug'{kg]{ !% j6f

If]qx? cGt{ut !(* j6f lqmofsnfkx? klxrfg ul/ pRr cfly{s j[l4 xfl;n ug]{, ;'zf;g j[l4

ug]{nufot hghLljsf;Fu k|To]If / k/f]If ?kdf ;/f]sf/ /fVg] ;'wf/sf lqmofsnfk ;lxtsf] zf;sLo tyf

cfly{s ;'wf/sf] tTsfnLg sfo{of]hgf @)^( sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 .

dfgj clwsf/nfO{ k|j4{g u/L ;+:s[lts} ?kdf ljsf; ug{ /fli6«o dfgj clwsf/ sfo{of]hgf -@)^&–@)&)_ sfof{Gjog ePsf] 5 . cf}krfl/s tyf cgf}krfl/s lZfIffsf] kf7\oqmddf dfgj clwsf/;DaGwL ljifoj:t'x?

;dfj]z ul/Psf] 5 . dfgjclwsf/sf] xgg ug]{ kIf bl08t x'g] / dfgj clwsf/sf] pkef]u ug{af6 jl~rt

kIfnfO{ pkrf/ / Ifltk"lt{ lbnfpg] sfdx? ePsf 5g\ .

plNnlvt k|of;sf afjh'b :yfgLo txdf /x]sf] ;'/Iff ;jfn, åGå k|efljt :yfgdf sd{rf/Lsf] cefj,

lgjf{lrt :yfgLo lgsfosf] cefjn] ubf{ ;dofg's"n / u'0f:t/Lo ;]jf k|bfg ug{ ;d:of kl//x]sf] 5 . ;]jf

k|bfos lgsfodf sfo{/t JolQmx?df ;sf/fTds ;f]rsf] sdL / ;d:of ;dfwfgtkm{ pGd'v gx'g] k|j[lQ

kl/nlIft p2]]Zox?sf] glthfd"ns tyf ;xeflutfd"ns cg'udg / d"Nofª\sg ug{ sl7g x'g',

sfo{qmdx?sf] k|fyldsLs/0f gul/g' Pjd\ sfof{Gjogsf] nflu kof{Kt u[xsfo{ x'g g;Sg' / k|To]s sfd

sf/afxLdf cTolws /fhgLlts/0f x'g' h:tf k|d'v ;d:ofx? b]lvPsf 5g\ .

8 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

!=# ;x;|fAbL ljsf; nIosf] k|ult ;dLIff

:ki6 ;"rs;lxt cf7j6f lglZrt nIox? lgwf{/0f ul/Psf] ;x;|fAbL ljsf; nIo ;g\ @)!% ;Dddf

xf;Ln ug]{ u/L ;g\ @))) df sfof{Gjogdf cfPsf]df kl5Nnf]k6s ;g\ @)!) df ul/Psf] k|ult

;dLIffadf]lhd g]kfn tL * j6f nIodWo] ^ j6f nIok|fKt ug{ ;Sg] cj:yfdf /x]sf] 5 . bzjif]{ cfGtl/s

åGå / åGå ;dflKt kl5sf] nlDabf] ;ª\qmd0fsfn / /fhgLlts cl:y/tfsf afjh'b g]kfnn] ul/aL lgjf/0f

tyf cGo cfly{s ;fdflhs If]qdf pNn]vgLo k|ult xfl;n u/]sf] 5 -tflnsf !=#_ .

;x;|fAbL ljsf; nIox?sf] dfkgsf nflu tf]lsPsf ^) ;"rsdWo] clwsf+zdf g]kfnn] k|ult u/]sf] 5 . ;g\

!((% df $@ k|ltzt hg;ª\Vof ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf] lyof], h'g ;g\ @)!# sf] cfiff9;Dddf 36]/ @#=*

k|ltztdf em/]sf] 5 . ul/aL 36fpg] nIosf] ;Gb{edf dxŒjk"0f{ { pknlAw ePklg wgL / ul/aaLrsf] vf8n

eg] sd x'g ;s]sf] 5}g . ;Gt'lnt ljsf;sf] afwssf] ?kdf /x]sf] If]qLo c;dfgtf cem} Jofks?kdf

/x]sf] 5 . If]qLo ul/aLsf] ;Gbe{df ;'b"/klZrdf~rn / s0ff{nL If]qsf] ul/aL cGo If]qsf] t'ngfdf a9L /x]sf]

5 eg] u|fdL0f If]qdf cem} klg *# k|ltzt hg;ª\Vof a;f]af; ug]{ u/]sf] 5g\ / zx/L If]qsf] t'ngfdf

u|fdL0f ul/aLsf] k|ltzt a9L /x]sf] 5 .

g]kfndf ;g\ !(() df k|ltnfv *%) sf] b/df /x]sf] dft[ d[To'b/ ;g\ @)!! df 36]/ k|ltnfv @@( df

em/]sf] 5 . ;x;|fAbL ljsf; nIo cg';f/ ;g\ @)!% df g]kfnsf] dft[d[To' b/nfO{ k|ltnfv !#$ df ;Lldt

ug]{ nIo /x]sf] 5 . ;x;|fAbL ljsf; nIox? cGtu{tsf] dft[:jf:Yodf ;'wf/ ug]{ nIo xfl;n k|flKttkm{

pGd'v ePsf] hgfpb} ;g\ @)!) df /fi6«;ª\3sf] dxf;efdf g]kfn k'/:s[t ePsf] lyof] . dft[:jf:Yodf

;sf/fTds ;'wf/ ug{ lgMz'Ns k|;"lt ;]jf, oftfoft vr{, b'u{d If]qdf sfd ug]{ :jf:YosdL{x?nfO{ pTk|]/0ff

lbg] tyf :yfgLo :jf:YosdL{ tyf ;'8]gLnfO{ tflnd lbg]nufot ue{ktgnfO{ sfg'gL dfGotf k|bfg u/L ;f]

;DaGwL ;]jfx? k'¥ofpFb} cfPsf] 5 .

;du|df x]bf{ sltko ;x;|fAbL ljsf;sf nIox? xfl;n e};s]sf5g\ . ul/aL 36fpg], k|fylds lzIffdf v'b

egf{b/, h:tf nIox? nIo k|flKtsf] glhsdf b]lvPsf 5g\ eg] ;'/lIft kfgLsf] ;|f]tdf lbuf]?kdf kx'Fr x'g]

hg;ª\Vof, ;'/lIft ;/;kmfO -zf}rfno_ df lbuf]?kdf kx'Fr x'g] hg;ª\Vof, dft[d[To' b/, kfFr jif{d'lgsf

sd tf}n ePsf afnaflnsfx?sf] ;ª\Vof, kfFr jif{d'lgsf aRrfsf] d[To'b/ sd ug]{ nIox? k|fKt e};s]sf

5g\ . To:t} ;fIf/tf b/, !%–$( jif{ pd]/ ;d"xdf PrcfOeL ;ª\qmldt /f]uLsf] ;ª\Vofnufot bIf

k|;"ltsdL{af6 k|;"lt ;]jf lng] dlxnfsf] ;ª\Vof, kl/jf/ lgof]hg ;fwg k|of]ustf{sf] ;ª\Vof nIo adf]lhd

;g\ @)!% leq k|fKt ug{ cem w]/} k|of; ug'{kg]{ l:ylt /x]sf] 5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 9

tflnsf !=#M g]kfnsf k|d'v ljsf; / ;x;|fAbL ljsf;sf ;"rsx? / ltgsf dfgx?

qm=;+= ;"rsx? jif{ -;g\_ pknlAwsf]

l:ylt

;g @)!%

sf] ;x;|fAbL

ljsf; nIo

;|f]t

! hg;ª\Vofsf]] cfsf/ -bz nfvdf_ @)!@ @&=@! - s]Gb|Lo tYofª\s ljefu

-s].t.lj._

@ cf};t hg;ª\Vof j[l4 b/ -Ü df_ @)!! !=#% - s].t.lj.

# ck]lIft cf};t cfo' -jif{_ @)!@÷!# ^(=! - s].t.lj.

$ k|lt JolQm s'n /fli6«o cfo -cd]l/sL 8n/df_ @)!@÷!# &@! - s].t.lj.

% s'n ufx{:Yo pTkfbg j[l4 b/ -Ü_ @)!@÷!# #=^ - s].t.lj.

^ d'b|f:kmLlt j[l4b/ -Ü_ @)!@÷!# (=! - s].t.lj.

& dfgj ljsf; ;"rsfª\s -dfg_ @)!! )=$^ - ;+o'Qm /fi^«;ª\#Lo ljsf;

sfo{qmd,

* /fli6«o ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf hg;ª\Vof -k|ltztdf_ @)!@÷!# @#=* @! s].t.lj.

( kfFr jif{d'lgsf sd tf}n ePsf afnaflnsfx?sf] ;ª\Vof k|ltztdf @)!! @( @( g]kfn hg;ª\Vof tyf

:jf:Yo ;j]{If)f,2011

!) ;fIf/tf b/ -!%–@$ jif{ pd]/ ;d"x_ -Ü_ @)!! *) !)) lzIff dGqfno, 2011

!! k||fylds lzIffdf v'b egf{ b/ -Ü_ @)!@÷!# (%=# !)) lzIff dGqfno, 2012

!@ kfFr jif{d'lgsf aRrfsf] d[To'b/ -k|lt xhf/ hLljt hGddf_ @)!! %$ %$ g]kfn hg;ª\Vof tyf

:jf:Yo ;j]{If)f,2011

!# dft[d[To' b/ -k|lt nfv hLljt hGddf_ @)!)÷!! @@( !#$ ljZj :jf:Yo ;ª\u&g

!$ !%–$( jif{ pd]/ ;d"xdf PrcfOeL ;ª\qmldt /f]uL -Ü_ @)!! )=# )=# /fli^«o P*\; tyf of}g/f]u

s]Gb|, 2012

!% d'Vo pmhf{ ;|f]tsf] ?kdf bfp/f k|of]u ug]{ JolQmx?sf] cg'kft -Ü_ @)!! ^$ s].t.lj.

!^ jgn] 9fs]sf] If]q -Ü_ @)!@÷!# #(=^ 40

!& u|fdL0f tyf zx/L b''a} If]qdf ;'/lIft kfgLsf] ;|f]tdf lbuf]?kdf kx'Fr

x'g] hg;ª\Vofsf] cg'kft -Ü_ @)!@÷!# *@=* &# s].t.lj.

!* u|fdL0f tyf zx/L b''j} If]qdf ;'/lIft ;/;kmfO -zf}rfno_ df lbuf]?kdf

kx'Fr x'g] hg;ª\Vofsf] cg'kft -Ü_ @)!@÷!# ^@ %# s].t.lj.

10 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

!=$ t]x|f}+ of]hgf -lqjifL{o_ sf] p2]Zo, nIo, /0fgLlt / k|fyldstf

!= k[i7e"ld

g]kfn cem}klg cltsd ljsl;t /fi6«sf] ?kdf /x]sf] / cfufdL Ps bzsleq /fhgLlts k|lta4tf

;lxt ljsf; sfo{df yk k|efjsfl/tf NofO{Pdf g]kfnnfO{ clt sd ljsl;t /fi6«af6 ljsf;zLn

/fi6«sf] ;"rLdf :t/f]Gglt ug{ ;lsg] ;Defjgf 5 . o;sf # ;"rsx?dWo] Pp6f ;"rs g]kfnn] xfl;n

ul/;s]sf] / # dWo] s'g} @ j6f ;"rs dfq xfl;n ePklg cltsd ljsl;t /fi6«af6 ljsf;zLn /fi6«

x'g ;Sg] k|fjwfg /x]sf] 5 . o;y{ o; of]hgfsf] p2]Zo, nIo, /0fgLltx? tyf k|fyldstf cltsd

ljsl;t /fi6«af6 ljsf;zLn /fi6«df :t/f]Gglt ug]{tkm{ pGd'v ul/Psf] 5 . ;fy} ;x;|fAbL ljsf; nIo

tyf SAARC sf ljsf; nIox? xfl;n ug]{, lbuf] ljsf;,dfgj clwsf/ Pjd\ hnjfo'

kl/jt{gnufot cGt/f{li6«o tyf If]qLo:t/df k|lta4tf hgfOPsf cGo ljifox?nfO{ ;d]t ;Daf]wg

u/L xl/t cy{tGqnfO{ k|j4{g ub}{ ul/aL Go"gLs/0f ug]{tkm{ of] of]hgfnfO{ s]lGb|t ul/Psf] 5 .

@= bL3{sfnLg ;f]r

lj=;+= @)&( -;g\ @)@@_ leq g]kfnnfO{ cltsd ljsl;t /fi6«af6 ljsf;zLn /fi6«df :t/f]Gglt ug]{ .

#= p2]Zo

b]zdf JofKt cfly{s tyf dfgjLo ul/aL 36fO{ cfdhgtfsf] hLjg:t/df k|ToIf kl/jt{gsf] cg'e"lt

lbnfpg] .

$= nIo

of]hgfsf] k|d'v nIo ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf] hg;ª\Vof !* k|ltztdf emfg]{ /x]sf] 5 .

cGo nIo b]xfoadf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] 5 M

tflnsf !=$M nIo

qm=;+= ;"rs cf=j= @)^(÷&) sf] l:ylt

lqjifL{o of]hgfsf] nIo

1. jflif{s cf};t cfly{s j[l4b/ -k|ltzt_ #=^ ^

2. s[lif If]qsf] jflif{s cf};t j[l4b/ -k|ltzt_ !=# $=%

3. u}/s[[lif If]qsf] jflif{s cf};t j[l4b/ -k|ltzt_ % ^=&

4. jflif{s cf};t /f]huf/L j[l4b/ -k|ltzt_ @=( #=@

5. ck]lIft cfo' -jif{_ ^(=! &!

6. hg;ª\Vof -bz nfv_ @&=@ @*=#

7. hg;ª\Vof j[l4b/ -k|ltzt_ !=#% !=#%

8. dft[ d[To'b/ -k|lt nfv_ @@( !#$

9. vfg]kfgL ;]jf k'u]sf] hg;ª\Vofsf] -k|ltzt_ *% (^=@%

10. ;/;kmfO ;'ljwf k'u]sf] hg;ª\Vofsf] -k|ltzt_ ^@ ()=%

11. k|fylds tx -sIff ! - %_ df v'b egf{b/ -k|ltzt_ (%=# !))

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 11

12. ;8s oftfoft hf]l8Psf] lhNnf ;b/d'sfd -;ª\Vof_ &# &%

13. 6]lnkmf]g, df]afOn ;d]t -k|lt ;o 3gTjdf_ &!=% !))

14. ljB't\ pTkfbg -hl8t Ifdtf_ -d]ufjf6_ &%*

!$@^

15. ljB'tdf kx'Fr k|fKt hg;ª\Vof -k|ltzt_ ^&=# *&

16. l;FrfO -x]S6/_ !#,!!,))) !$,*&,@&%

17. jg hª\unn] 9fs]sf] If]q -k|ltzt_ #(=^ $)

18. ;8s oftfoftsf] s"n nDjfO -ls=dL=_ @%,!## @*,!##

plNnlvt / cGo nIox? xfl;n eO{ dfgj ljsf; ;"rsfª\s xfnsf] )=$^# af6 of]hgfsf] cGtdf

)=%)*, k|ltJolQm s'n /fli6«o cfo -cd]l/sL 8n/df_ &@! af6 ()@, dfgj ;DklQ ;"rs (Human

Asset Index - HAI) ^@=@ af6 ^^=) / cfly{s hf]lvd ;"rs (Economic Vulnerability Index -EVI)

@&=*% af6 @^=(% k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 .

%= /0fgLlt

pko'{Qm p2]Zo / nIo xfl;n ug{ b]xfosf /0fgLltx? ckgfOPsf 5g\ M

1. ljsf; k|lqmofdf lghL, ;/sf/L / ;xsf/L If]qsf] of]ubfg clej[l4 u/L ;dfj]zL, km/flsnf] / lbuf]

cfly{s j[[l4 ug{] .

2. ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; ug]{ .

3. ;fdflhs ;]jfsf If]qx?df kx'Fr, pkof]u / u'0f:t/ clej[l4 ug]{ .

4. ;fj{hlgs tyf cGo If]qx?df ;'zf;g clej[l4 ug{] .

5. nlIft ju{, If]q / ;d"xsf] cfly{s / ;fdflhs ;zQmLs/0fdf clej[l4 ug]{ .

6. hnjfo' kl/jt{g;Fu cg's"lnt x'g]u/L ljsf; sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ .

^= k|fyldstf

o; of]hgfn] b]xfoadf]lhd k|fyldstfsf] If]q tf]s]sf] 5 M

hnljB't\ tyf cGo pmhf{ ljsf; .

s[lif If]qsf] pTkfbsTj j[l4, ljljlws/0f / Joj;foLs/0f .

cfwf/e"t lzIff tyf :jf:Yo, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ If]qsf] ljsf; .

;'zf;g k|j4{g .

;8s tyf cGo ef}lts k"jf{wf/ ljsf; .

ko{6g, pBf]u / Jofkf/ If]qsf] ljsf; .

k|fs[lts ;|f]t / jftfj/0f ;+/If0f .

pNn]lvt k|fyldstfx?sf] cg';/0fn] of]hgfsf] p2]Zo xfl;n ug{ ;3fp k'Ug]5 .

x'Dnf lhNnf ;b/d'sfdsf] xsdf rLgsf] :jzfl;t If]q ltAat tkm{jf6 hf]l8g] .

hnljB't\af6 &)% d]ufjf6, tfkLoaf6 %# d]ufjf6 u/L hDdf &%* d]ufjf6 /fli6«o k|;f/0fnfO{gdf hf]l8Psf], j}slNks pmhf{tkm{sf] #%

d]ufjf6 /fli6«o k|;f/0fnfO{gdf ghf]l8Psf] .

12 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

!=% cfly{s j[l4b/sf] nIo / ;|f]t ;fwgsf] Joj:yf

!=%=! cfly{s j[l4b/

b]zsf] ljsf; b/nfO{ tLj| kfg{' kg{] cfjZoStf / pknAw ;fwg ;|f]tnfO{ Wofgdf /flv o; of]hgfdf cfly{s

j[l4b/ jflif{s cf};t ^=) k|ltzt x'g] nIo lgwf{/0f ul/Psf] 5 . s'n cfly{s j[l4b/df s[lif If]qtkm{ $=%

k|ltzt / u}/ s[lif If]qtkm{ ^=& k|ltztn] j[l4 x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . o; of]hgf cjlwdf d'b|f:kmLltsf]

j[l4 b/ jflif{s cf};t &=) k|ltzt x'g] nIo 5 . o; cfly{s j[l4b/af6 b]zsf] k|ltJolQm cfo jflif{s ;/b/

$=^ k|ltztsf] b/n] j[l4 x'g]5 . To:t} /f]huf/L k|ltjif{ cf};t #=@ k|ltztsf] b/n] j[l4 x'g]5 . xfn;Dd

ul/aL Go"gLs/0fdf ePsf pknlAw, ul/aL 36fpg] sfo{qmdx?, cfly{s j[l4;usf] nrstf, /f]huf/L j[l4

tyf nlIft sfo{qmdx?sf] pknlAwsf cfwf/df ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf] hg;ª\Vof k|ltzt !* df emfg{]

nIo lgwf{/0f ul/Psf] 5 .

of]hgf cjlwdf s[lif If]qsf] Jofj;flosLs/0f ug{ hf]8 lbOg], ;xsf/Ls/0fsf] k|j4{g ul/g] tyf pTkfbg

/ pTkfbsTj j[l4 ug{ l;FrfO, s[lif ;8s, s[lif C0f, cg';Gwfg tyf k|ljlw k|;f/, u|fdL0f ljB'tLs/0f /

ahf/ ;+oGqsf] ljsf; u/L lghL If]qsf] Jofj;flos nufgL ;d]t cfslif{t ug{ hf]]8 lbOg] 5 . o;af6

of]hgf cjlwdf s[lif If]qsf] cf};t jflif{s j[l4b/ $=% k|ltzt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 .

cf}Bf]lus jftfj/0fdf ;'wf/ Nofpg gofF cf}Bf]lus Joj;fo P]g / cfjZos gLltut / k|lqmofut ;'wf/

u/L cf}Bf]lus ;'/Iffsf] k|Tofe"lt Pjd\ ;+:yfut ;'wf/ ul/g]5 . cf}Bf]lus Pjd\ Jofj;flos k"jf{wf/sf]

ljsf; tyf ;]jfsf] lj:tf/ Pjd\ n3', ;fgf, 3/]n' tyf demf}nf pBf]ux?sf] lj:tf/ / k|j4{g, cf}Bf]lus

zflGtsf] k|Tofe"lt / vlghhGo pBf]udf ljz]if Wofg k'¥ofO{ ljBdfg pBf]ux?df jf:tljs Ifdtfsf]

k"0f{ pkof]u ug]{ jftfj/0fsf] l;h{gf u/]/ o; If]qsf] j[l4b/ $=& k|ltzt k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 .

ljB'tpTkfbg If]qtkm{ lghL If]qsf] ;+nUgtfdf ;d]t s]xL ljB't\ cfof]hgfx?sf] lgdf{0f ;DkGg x'g] /

;/sf/L nufot cGo ;|f]taf6 k|fKt x'g] pmhf{af6 ljB't\\ If]qsf] j[l4b/ jflif{s cf};t *=@ k|ltzt x'g]

nIo /flvPsf]] 5 . lgdf{0ftkm{ gofF / /fli6«o dxŒjsf k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f tyf lj:tf/ x'g] ;a} lhNnf

;b/d'sfddf ;8s k'Ug], /fli6«o uf}/jsf cfof]hgfx?df nufgL j[l4 x'g] / ef}lts k"jf{wf/sf] lgdf{0f

If]qdf lghL If]qsf] ;+nUgtf cem clej[l4 x'g] cg'dfgsf cfwf/df of]hgf cjlwdf jflif{s cf};t j[l4b/

%=% k|ltzt x'g] cg'dfg ul/Psf]] 5 .

Jofkf/ If]qtkm{ cf}Bf]lus jftfj/0fdf ;'wf/ cfO{ o; If]qdf %=^ k|ltztsf] b/n] j[l4 x'g] nIo /flvPsf]] 5 .

xf]6n tyf /]i6'/]06tkm{ ko{6gsf gofF :ynx? Pjd\ ;]jfsf] ljsf; ul/g'sf] ;fy} ko{6g ljsf;sf

;+/rgfTds jfwf x6fpg gLltut Pjd\ ;+:yfut ;'wf/af6 o; If]qsf] j[l4b/ *=^ k|ltzt x'g] nIo

/flvPsf]] 5 .

oftfoft, e08f/0f tyf ;~rf/ If]qdf ;/sf/L If]qaf6 pRr nufgL ul/g] / gLltut ;'wf/af6 lghL

If]qsf] klg nufgL clej[l4 x'g] ck]Iff ul/P cg';f/ o; If]qsf] j[l4b/ jflif{s cf};t *=$ k|ltzt x'g]

nIo /flvPsf]] 5 .

nufgLsf] jftfj/0fdf ;'wf/ cfpg] / ljk|]if0fdf j[l4 x'g] ePsf]n] ljQLo If]q cGtu{t ljQLo

dWo:ytftkm{sf] j[l4b/ ^=@ k|ltzt x'g] cg'dfg 5 .

3/hUuf sf/f]af/df ;'wf/ cfO{ 3/hUuftkm{ ^=& k|ltztn] j[l4 x'g] nIo /flvPsf]] 5 . lzIff If]qdf

;/sf/L / lghL If]qsf] nufgL clej[l4 x'g] / :jf:Yo If]qdf ;d]t nufgL clej[l4 ug{ hf]8 lbOg]

ePsf]n] oL If]qx?df qmdzM *=@ k|ltzt / &=& k|ltztn] pRr j[l4 x'g] ck]Iff /flvPsf] 5 .

k|zf;lgs If]qtkm{sf] j[l4 %=( k|ltzt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 eg] cGo ;fd'bflos If]qdf ;/sf/ /

lghL If]qsf] nufgL j[l4sf sf/0f o; If]qsf] j[l4b/ (=% k|ltzt x'g] nIo /flvPsf]] 5 . -tflnsf !=%_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 13

tflnsf !=%M t]x|f}+ -lqjifL{o_ of]hgfsf] s'n ufx{:Yo pTkfbg tyf If]qut d"No clej[l4-@)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf_

-?= s/f]8df_

qm=;+= If]qx? j[l4b/ cfwf/ jif{

2070÷71 2071÷72 2072÷73

2069÷70*

! s[lif $=% 55,558.50 57,947.50 60,555.20 63,461.80

!=! s[lif, jg tyf dT:okfng 4.5 55,558.50 57,947.50 60,555.20 63,461.80

@= u}/s[lif 6.7 104,358.80 110,690.50 118,120.60 126,772.0

@=! pBf]u

23870.2 25031.8 26364.1 27932.9

@=!=! pBf]u, vfgL tyf e"–ue{ 4.7 10,795.90 11,260.10 11,778.10 12,378.80

@=!=@ ljB't\, Uof; tyf kfgL 8.2 2,028.70 2,184.90 2,361.90 2,572.10

@=!=# lgdf{0f 5.5 11,045.60 11,586.80 12,224.10 12,982.0

@=@ ;]jf

80488.4 85658.7 91756.3 98839.2

@=@=! yf]s tyf v'b|f Jofkf/ 5.6 23,058.40 24,096.00 25,445.40 27,175.70

@=@=@ xf]6]n tyf /]:6'/]06 8.6 2,914.10 3,156.00 3,430.50 3,735.90

@=@=# oftfoft, e08f/0f / ;~rf/ 8.4 14,714.60 15,877.10 17,210.70 18,725.30

@=@=$ ljQLo dWo:ytf 6.2 6,720.70 7,103.80 7,537.10 8,042.10

@=@=% 3/ hUuf, jxfn tyf

Jofkfl/s lqmofsnfk 6.7 13,553.00 14,366.20 15,343.10 16,447.80

@=@=^ ;fdfGo k|zf;g tyf /Iff 5.9 3,029.90 3,196.50 3,385.10 3,595.00

@=@=& lzIff 8.2 8,619.50 9,291.80 10,063.00 10,918.40

@=@=* :jf:Yo tyf ;fdflhs sfo{ 7.7 2,202.20 2,367.40 2,554.40 2,753.60

@=@=(

cGo ;fd'bflos,

;fdflhs JolQmut

;]jfsf lqmofsnfk

9.5 5,676.00 6,203.90 6,787.00 7,445.40

s'n d"No clej[l4 (Fisim ;d]t_ 6 159,917.10 168,638.00 178,675.70 190,233.80

ljQLo dWo:ytf ;]jf ck|ToIf ?kdf 8.2 5,899.00 6,370.90 6,899.70 7,479.30

s'n ufx{:Yo pTkfbg -cfwf/e"t

d"Nodf_ 5.9 154,018.10 162,267.10 171,776.00 182,754.50

j:t'df cg'bfg 11.1 16,101.20 17,952.80 19,963.60 22,059.70

s'n ufx{:Yo pTkfbg -pTkfbs d"Nodf_ 6.4 170,119.30 180,219.90 191,739.60 204,814.20

* ckl/is[t .

!=%=@ ;fwg;|f]t afF8kmfF6sf] cfwf/

1. ljB't\, ;"rgf tyf ;~rf/, u|fdL0f pmhf{, ;8s tyf cGo k"jf{wf/ ljsf;df lghL If]qsf] nufgL

clej[l4 ug{'sf ;fy} oL If]qx?df ;/sf/L lghL ;fem]bf/L clej[l4 u/L nufgL j[l4 ul/g]5 .

2. nufgLd}qL jftfj/0f l;h{gf, pTkfbsTj clej[l4 ug]{ tyf u'0f:t/Lo j:t' / ;]jfsf] pTkfbg ub}{

ljt/0f sfo{x?nfO{ k|efjsf/L agfpg] sfo{nfO{ k|f]T;fxg lbOg]5 .

14 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

3. pRr cfly{s j[l4b/ xfl;n u/L ljsf;sf] k|ltkmndf ;j} hgtfsf] kxF'r a9fpg / ;fj{hlgs

;]jfnfO{ ;'ne agfO{ hgtfn] ;xh 9ª\un] k|fKt ug{;Sg] cj:yf agfpg ;+:yfut / gLltut

Joj:yfdf ;'wf/ / lj:tf/ ul/g]5 .

4. /fli6«o PsLs/0fnfO{ a9fjf lbg] 7"nf / /fli6«o uf}/jsf cfof]hgfx?df nufgL a9fOg]5 .

5. ;dfj]zL / km/flsnf] cfwf/ ePsf] Pjd\ lbuf] ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] k|fyldstfsf If]qx?df

nufgL j9fOg]5 . ef}lts k"jf{wf/ ljsf;, k|efjsf/L ;]jfsf] k|jfx, ;fdflhs ;'/Iff / cGo

cfly{s ultljlwdf lghL If]qsf] nufgL pTk|]l/t x'g] u/L gLlt tyf sfo{qmd sfof{Gjog ul/g]5 .

6. k|ToIf tyf ck|ToIf ?kdf /f]huf/L l;h{gf x'g] If]q, /0fgLlt / sfo{qmdx?df nufgL s]lGb|t

ul/g]5 . s'g} klg cfof]hgf / k|ljlwsf] 5gf}6df /f]huf/L l;h{gfnfO{ k|d'v cfwf/ lnOg]5 .

7. ;dGoflos cfly{s ljsf; ug]{ / vfB ;'/Iff Pjd\ hLjgofkgsf] dxŒjk"0f{ { cfwf/sf] ?kdf /x]sf]

s[lif If]qsf] ljsf;nfO{ ljz]if dxŒj lbO{ PsLs[t ;]jf, ahf/Ls/0f tyf pTkfbsTj j[l4 ug{

cfjZos l;FrfO ;'ljwfsf] ljsf; / lj:tf/, plrt s[lif ;fdu|Lsf] ;dofg's'n oy]i6 cfk"lt{, s[lif

;8s, s[lif C0f, cg';Gwfg, k|ljlw k|;f/, u|fdL0f ljB'tLs/0f / ahf/ ;+oGqsf] ljsf;df hf]8

lbOg]5 .

8. ljsf; sfo{qmd tyf lbuf] cfly{s ljsf; x'g] jftfj/0f tof/ ug{sf nflu hg;d'bfonfO{

kl/jt{gsf] cg'e"lt x'g] tyf pknAw ;DefJo ;|f]tsf] clwstd kl/rfng x'g ;Sg] If]qx?df

nufgL a9fOg]5 .

9. ul/a tyf ;LdfGt ;d"xsf] cfo j[l4 x'g] tyf ;zQmLs/0f ug]{ sfo{qmd tyf /0fgLltnfO{ hf]8

lbO{ ul/aL lgjf/0f / cfly{s j[l4df 7f]; of]ubfg k'¥ofOg]5 .

10. lk5l8Psf ef}uf]lns If]q, dlxnf, cflbjf;L hghflt, dw];L ;d'bfo, ckfÍtf ePsf JolQm, Ho]i7

gful/s tyf Psn dlxnfnfO{ ljsf;sf] k|lqmof÷k|ltkmndf ;xefuL u/fO{ logLx?sf] cfjZostf

kl/k"lt{ ub}{ hfg] cfly{s j[l4 xfl;n ug]{tkm{ hf]8 lbOg]5 .

11. :yfgLo :t/df hg;d'bfon] klxrfg u/]sf cfly{s lqmofsnfksf] clej[l4 x'g], hg;d'bfosf]

cfjZostf kl/k"lt{ x'g] tyf hg;d'bfon] g} ;~rfng tyf Joj:yfkg ug{ ;Sg] cfof]hgfx?df

;d'bfox?sf] :jfldTjefj a9fO{ hg;xeflutf kl/rfng u/L /f]huf/L clej[l4 ug]{, :yfgLo

cfjZostf kl/k"lt{ ug]{, cfly{s ljsf; ug]{ tyf :yfgLo ;|f]t ;fwgsf] kl/rfng ug]{ ljz]if hf]8

lbOg]5 .

!=%=# k"FhL nufgL tyf ;LdfGt k"FhL pTkfbg cg'kft

of]hgf cjlwdf nufgLsf] jftfj/0fdf ;'wf/ cfpg] ePtfklg 5f]6f] cjlwdf ;LdfGt k"FhL pTkfbg cg'kftdf

vf; kl/jt{g gx'g] ck]Iff /x]sf] 5 . tyflk, o; cjlwdf, ;LdfGt k"FhL pTkfbg cg'kftdf $=( x'g] cg'dfg

ul/Psf] 5 . o; cfwf/df of]hgf cjlwdf k|If]lkt cfly{s j[l4b/ xfl;n ug{ @)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf

s'nl:y/ k"FhL nufgL ?= !$ va{ *^ ca{ $% s/f]8 x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 o;dWo] ;/sf/L If]qjf6 s'n

l:y/ k"FhL lgdf{0f ? $ va{ ^% ca{ @ s/f]8 x'g]5 eg] lghLaf6 ? !) va{ @! ca{ $@ s/f]8 x'g] k|If]k0f

ul/Psf] 5 -tflnsf !=^_ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 15

tflnsf !=^M ;LdfGt k"FhL pTkfbg cg'kft tyf k"FhL nufgL -? s/f]8df_

qm=;+= nufgLsf If]qx?

;LdfGt k"FhL pTkfbg cg'kft

;fj{hlgs lghL hDdf

/sd k|ltzt /sd k|ltzt /sd k|ltzt 1 s[lif 7,293.90 15.69 16,416.00 16.07 23,709.90 15.95

1.1 s[lif / jg 3 7,293.90 15.69 16,416.00 16.07 23,709.90 15.95

2 pBf]u 7159.1 15.4 16582.7 16.24 23741.9 15.97

2.2 pTkfbg 5 278.9 0.6 7,635.40 7.48 7,914.40 5.32

2.3 ljB't\, Uof; / kfgL 22 6880.2 14.8 5,074.50 4.97 11,954.70 8.04

2.4 lgdf{0f 2 0 0 3,872.80 3.79 3,872.80 2.61

3 ;]jf 32049.5 68.92 69143.8 67.7 101193.1 68.07

3.1 yf]s tyf v'b|f

Jofkf/

2.8 149.9 0.32 11,378.60 11.14 11,528.40 7.76

3.2 xf]6]n tyf /]:6'/]06 7 551.5 1.19 5,200.80 5.09 5,752.30 3.87

3.3 oftfoft, e08f/0f

tyf ;~rf/

8.7 10,703.2 23.02 24,189.70 23.68 34,892.80 23.47

3.4 ljQLo dWo:ytf 5.5 1,010.80 2.17 6,256.90 6.13 7,267.70 4.89

3.5 3/ hUuf, jxfn tyf

Jofkfl/s

lqmofsnfk

5.5 0 0 15,921.30 15.59 15,921.30 10.71

3.6 ;fdfGo k|zf;g /

/Iff

4 2,260.50 4.86 0 0 2,260.50 1.52

3.7 lzIff 3.5 4,448.9

0

9.57 3,597.2 3.52 8,046.20 5.41

3.8 :jf:Yo tyf

;fdflhs sfo{

8.9 3921.4 8.43 986.3 0.97 4,907.70 3.3

3.9 cGo ;fd'bflos,

6 9003.3 19.36 1,613.00 1.58 10,616.20 7.14

;fdflhs JolQmut

;]jfsf lqmofsnfk

s'n l:y/ k"FhL nufgL 4.9 46,502..5 100 102,142.40 100 148,644.90 100

!=%=$ ;/sf/L ah]6 tyf ;/sf/L vr{ Joxf]g]{ ;|f]tx?

of]hgfcjlwdf cf=j= @)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf s'n ?= !! va{ ## ca{ @# s/f]8 /fh:j ;ª\sng x'g]

cg'dfg ul/Psf] 5 . /fh:j k|If]k0f ubf{ l:y/ d"Nodf jflif{s cf};t !#=* k|ltztn] j[l4 x'g] / /fh:j s'n

ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kft cf=j= @)^(÷&) df !&=) k|ltzt /xg] cg'dfgsf cfwf/df of]hgfsf] clGtd

jif{ @)&@÷&# df @!=! k|ltzt k'Ug] k|If]k0f ul/Psf] 5 .

;/sf/L vr{tkm{ of]hgf cjlwdf cf=j= @)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf s'n ah]6 ?= !^ va{ !^ ca{ &% s/f]8

x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . rfn' vr{ ?= !) va{ #( ca{ @( s/f]8 x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . cf=j=@)^(÷&)

df rfn' vr{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kft !^=$ k|ltzt /xg] cg'dfg /x]sf]df of]hgf cjlwdf rfn' vr{

s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !*=^ k|ltztdf /xg] cg'dfg 5 . k"FhLut vr{tkm{ of]hgf cjlwdf ?= # va{

16 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

@(ca{ (* s/f]8 x'g] k|If]k0f ul/Psf] 5 . cf=j= @)^(÷&) df k"FhLut vr{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] #=(

k|ltzt /x]sf]df o;nfO{ j[l4 u/L of]hgf cjlwdf ^=$ k|ltzt k'¥ofpg] nIo lnOPsf] 5 .

j}b]lzs ;xfotftkm{ of]hgf cjlwdf cf=j= @)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf s'n ?= # va{ $! ca{ %( s/f]8

kl/rfng ul/g] cg'dfg /x]sf] 5 . o; dWo] j}b]lzs cg'bfg tkm{ ?= ! va{ *( ca{ $^ s/f]8 / j}b]lzs

C0f tkm{ ?= ! va{%@ ca{ !# s/f]8 kl/rfng ul/g] cg'dfg 5 . s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf cf=j=

@)^(÷&) df s'n j}b]lzs ;xfotfsf] cg'kft $=# jf6 of]hgfsf] clGtd jif{df %=( k'Ug] cg'dfg /x]sf] 5 .

cf=j= @)^(÷&) df cfGtl/s C0f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] @=@# k|ltzt /xg] cg'dfg /x]sf]df of]hgfsf]

clGtd jif{df @=@% k|ltzt /xg] cg'dfg ul/Psf] 5 . o; of]hgfdf ;dli6ut cfly{s :yfloTj sfod ug]{

u/L jh]6sf] k|If]k0f ul/Psf] 5 -tflnsf !=&_ .

tflnsf !=&M ;/sf/L ah]6sf] k|If]k0f -cf=j= @)^(÷&) sf] l:y/ d"Nodf_ -?= s/f]8df_

qm=;+= ljj/0f

cfwf/ jif{

@)&)÷&! @)&!÷&@ @)&@÷&# lqjifL{o of]hgfsf] hDdf

cf}ift j[l4 k|ltzt @)^(÷&)*

1 s'n jh]6 40482.9 48452.3 53600.6 59622.4 161675.3 13.8

2 s'n /fhZj 28960.5 33071.0 37558.7 42693.2 113322.9 13.8

3 j}b]lzs cg'bfg 4698.9 5912.8 6216.6 6816.1 18945.5 13.2

4 s'n vr{ 34514.6 40648.6 45565.0 50712.7 136926.3 13.7

– rfn' vr{ 27901.1 31589.7 34649.6 37689.4 103928.7 10.5

– k"FhLut vr{ 6613.5 9058.9 10915.4 13023.3 32997.6 25.3

5 jh]6 art(-) 3f6f (+) –855.2 –1664.8 –1789.7 –1203.4 –4657.9 12.1

6 ljQLo Joj:yf –855.2 –1664.7 –1789.7 –1203.4 –4657.8 12.1

7 v'b C0f nufgL 1583.4 2560.8 2550.4 2869.2 5720.2 21.9

– cfGtl/s C0f nufgL 2022.9 2990.7 2969.7 3277.3 6977.5 17.4

– cfGtl/s C0f lkmtf{ k|fKtL 439.5 429.9 419.3 408.1 1257.3 -2.5

8 v'b z]o/ nufgL 859.8 1121.5 1179.1 1428.5 3043.3 18.4

– cfGtl/s z]o/ nufgL 576.8 887.9 917.1 1061.2 2180.3 22.5

– j}b]lzs z]o/ nufgL 283.0 233.6 262.0 367.3 863.0 9.4

9 v'b j}b]lzs C0f –999.4 –3003.1 –3096.3 –2979.5 –10251.1 43.9

– j}b]lzs C0f ;fFjf e'QmfgL 1584.6 1962.6 2008.9 2163.2 4962.5 10.9

– j}b]lzs C0f 2584.0 4965.7 5105.2 5142.7 15213.6 25.8

10 v'b cfGtl/s C0f –2299.0 –2343.9 –2422.9 –2521.6 –8148.3 3.1

– cfGtl/s C0f ;fFjf e'QmfgL 1501.0 1729.0 1877.9 2040.7 4787.7 10.8

– cfGtl/s C0f 3800.0 4072.9 4300.8 4562.3 12936.0 6.3

*ckl/is[t .

!=%=% nufgLaf6 ;dli6ut cy{tGqdf kg]{ k|efj

of]hgf cjlwdf ul/g] nufgLaf6 b]zsf] cy{tGqsf] ;dli6ut cfly{s kl/;"rsx?df ;sf/fTds k|efj kg]{

cg'dfg ul/Psf] 5 . o; of]hgfdf ;dfj]zL km/flsnf] tyf lbuf] cfly{s j[l4 ug{sf] nflu cfjZos

nufgLsf] jftfj/0f l;h{gf eO{ /f]huf/L l;h{gf x'g'sf] ;fy} ;dli6ut cfly{s :yfloTj sfod ug{ ;xof]u

k'Ug] ck]Iff ul/Psf] 5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 17

b]zsf] ;dli6ut cfly{s kl/;"rsx?df, ;/sf/sf] s'n /fh:j kl/rfng cfly{s jif{ @)^(÷&) df s'n

ufx{:Yo pTkfbgsf] !&=) k|ltzt /x]sf]df of]hgfsf] clGtd jif{ cfly{s jif{ @)&@÷&# df @!=! k|ltzt k'Ug]

cg'dfg 5 . ;/sf/sf] s'n ah]6 cfly{s jif{ @)^(÷&) df s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] @#=* k|ltzt /x]sf]df

of]hgfsf] clGtd jif{df @(=% k|ltzt k'Ug]5 . rfn' vr{ !^=$ k|ltztaf6 a9]/ !*=^ k|ltzt k'Ug] /

k"FhLut vr{ #=( k|ltztaf6 a9]/ ^=$ k|ltzt k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 . To:t} j}b]lzs ;xfotf $=#

k|ltztaf6 a9]/ %=( k|ltzt k'Ug] / cfGtl/s C0f @=@% k|ltzt k'Ug] cg'dfg 5 . s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

cg'kftdf s'n l:y/ k"FhL nufgL @!=@ k|ltztaf6 j[l4 eO{ @&=( k|ltzt k'Ug] cg'dfg 5 -tflnsf !=*_ .

tflnsf !=* M t]x|f}+ -lqjifL{o_ of]hgfsf] k|If]lkt nufgL, ;/sf/L vr{ / o;sf ;|f]tx?

-s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf_

qm= ;+= ljj/0f cf=j= @)^(÷&) lqjifL{o of]hgfsf] nIo sf] l:ylt* -@)&@÷&# df_

1 s'n nufgL -df}Hbft kl/jt{g ;d]t_ 37.79 40.84

2 s'n l:y/ k"FhL nufgL 21.15 27.89

– lghL If]q 15.85 19.16

– ;fj{hlgs If]q 5.3** 8.73

**

3 df}Hbftdf kl/jt{g 16.64 12.94

4 s'n /fli6«o art 38.41 34.93

5 j}b]lzs ;xfotf 4.28 5.91

– cg'bfg 2.76 3.37

– C0f 1.52 2.54

6 s'n jh]6 23.8 29.47

7 s'n /fh:j 17.03 21.1

8 j}b]lzs cg'bfg 2.76 3.37

9 s'n vr{ 20.29 25.06

– rfn' vr{ 16.4 18.63

– k"FhLut vr{ 3.89 6.44

10 jh]6 art(-) 3f6f (+) 0.5 0.59

11 ljQLo Joj:yf 0.5 0.59

12 v'b C0f nufgL 0.93 1.42

– cfGtl/s C0f nufgL 1.19 1.62

– cfGtl/s C0f lkmtf{ k|flKt 0.26 0.2

13 v'b z]o/ nufgL 0.51 0.71

– cfGtl/s z]o/ nufgL 0.34 0.52

– j}b]lzs z]o/ nufgL 0.17 0.18

14 v'b j}b]lzs C0f 0.59 1.47

– j}b]lzs C0f ;fFjf e'QmfgL 0.93 1.07

– j}b]lzs C0f 1.52 2.54

15 v'b cfGtl/s C0f 1.35 1.25

– cfGtl/s C0f ;fFjf e'QmfgL 0.88 1.01

– cfGtl/s C0f 2.23 2.25

* ckl/is[t .

** ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] nufgL;d]t hf]l8Psf] .

18 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

!=^ ljsf;df ljleGg If]qsf] e"ldsf

hgtfsf] ;xeflutf lagf ul/Psf] ljsf; k|of;nfO{ hgtfn] ckgTj dx;'; ug{ ;Sb}g . o;y{ pgLx?sf]

:j:k"mt{ ;xeflutf clgjfo{ / ckl/xfo{ x'G5 . hgtfsf] a9\bf] OR5f cfsfª\IffnfO{ ;Daf]wg ug{ ;/sf/sf]

;Lldt ;|f]t / ;fwg kof{Kt gx'g] xF'bf /fi6«sf] ;Dk"0f{ ljsf;sf] lhDd]jf/L k|fylds ?kdf ;/sf/s} ePklg

d'n'ssf] ljsf; k|of;df lghL If]q, u}/;/sf/L If]q, nufot ;fd'bflos ;+:yfx?nfO{ ;d]t ;/sf/sf]

;fem]bf/sf]?kdf ljsf; ug'{ cfjZos 5 . oL If]qx?sf] ljsf; / logsf] e"ldsf tyf sfd, st{Jo :ki6

x'g' Tolts} h?/L /x]sf] 5 . ljsf; k|lqmofdf ;a} hgtfsf] ;xeflutf u/fpg] ;Gbe{df :yfgLo lgsfo

tyf ;fj{hlgs lgsfosf] e"ldsf tyf sfd, st{Jo :ki6 x'g' Tolts} h?/L /x]sf] 5 .

!=^=! ;fj{hlgs If]qsf] e"ldsf

;/sf/ g} d'n'ssf] ljsf;sf] k|d'v ;+oGq xf] . o;y{ lghL If]q tyf cGo u}/ ;/sf/L If]qx?sf];d]t

;xsfo{df ;/sf/n] cu'jfsf] e"ldsf v]Ng' kg]{ x'G5 . d'n'ssf] ljsf;sf] nflu ;/sf/n] cGo lgsfox?sf]

kl/rfng ug{ jftfj/0f lgdf{0f ug]{ / cGo If]qx?sf] kl/rfng ug{ g;Sg] cj:yfdf cfkm\g} ;xeflutfdf

ljsf; sfo{nfO{ cufl8 a9fpg' kg]{ x'G5 . o; ;Gb{edf ;/sf/sf] e"ldsf b]xfoadf]lhd /xg]5 M

1. d'n'ssf] zflGt ;'/Iffsf] Joj:yfkg ug]{ / lgikIf Gofo k|0ffnLsf] cg'e"lt hgtfnfO{ lbnfpg] .

2. bL3{sfnLg ljsf;sf] cjwf/0ff adf]lhd bL3{sfnLg gLlt tyf of]hgf th'{df ug]{ .

3. lghL If]qsf] ljsf; / nufgL clej[l4 ug{ cfjZos gLltut, ;+:yfut / sfg'gL Joj:yf ug{] .

4. lghL If]q cfslif{t gx'g] If]qsf] ef}lts ;fdflhs k"jf{wf/ ljsf; ug]{ .

5. pBf]uwGbf, Jofkf/, ko{6g, hn;|f]tnufot cfly{s lqmofsnfkdf lghL If]qsf] nufgL a9fpg

;/sf/n] ;xhstf{sf] e"ldsf lgjf{x ug]{ .

6. j}b]lzs /f]huf/df hfg] o'jfx?nfO{ d'n'sleq} kl/rfng ug{ /f]huf/Lsf cj;/ l;h{gf ug]{ .

7. ;fdflhs Gofo / If]qLo ;Gt'ng sfod ub}{ ljsf;sf] k|ltkmn ;j{;fwf/0fdf k'¥ofpg cfjZos

gLltut / sfo{ut kxn ug]{ .

8. d'n'ssf] ljsf; lgdf{0fsf sfo{qmdx?sf] ;dGjo, cg'udg tyf d"NofÍg / lbzf lglb{i6 u/fpg] .

9. ;/sf/L sfof{no tyf :yfgLo lgsfo Pjd\ u}/;/sf/L ;+:yfaf6 ;~rflnt ljsf; sfo{qmdx?sf]

cBfjlws ljj/0f ;Da4 ljifout lgsfox? tyf :yfgLo lgsfox?n] b'?:t /fVg] .

10. ;'zf;g clej[l4 u/L hgtfnfO{ k'¥ofOg] ;]jf tyf ;'ljwf ;dod} Gofof]lrt ?kdf kfpg ;Sg]

ca:yf l;h{gf ug{] .

11. ljsf; k|lqmofdf ;a} hgtfsf] ;xeflutf u/fpg / lk5l8Psf] If]q tyf ju{nfO{ ;d]t o;

k|lqmofdf d"nk|jfxLs/0f u/L ljsf;sf] ult tLj| kfg'{kg]{ ;Gbe{df :yfgLo lgsfosf] e"ldsfdf hf]8lbg] .

12. :yfgLo:t/sf ljsf; / lgdf{0fsf sfo{x? Jojl:yt ?kdf ;Dkfbg ug{ of]hgf th'{df,

k|fyldsLs/0f tyf hg;xeflutf kl/rfngåf/f sfof{Gjog Pj+ cg'udg tyf d"NofÍg sfo{nfO{

:j:k"mt{ ?kdf ;Dkfbg ug{ cfjZos Ifdtfsf] ljsf; ug]{ .

13. :yfgLo :jfoQ zf;g P]gadf]lhd :yfgLo lgsfox?nfO{ ;'lDkPsf] lhDd]jf/L k"/f ug{ cfjZos kg]{

Ifdtfsf] ljsf; u/L cf–cfˆgf] If]qsf hgtfk|ltsf] pQ/bfloTj lgjf{x ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 19

14. jftfj/0fsf] ;+/If0f Pj+ k|b"if0f lgoGq0fsf nflu :yfgLo of]hgf th'{df / sfof{Gjogsf] cj:yfdf

hg;xeflutf h'6fO{ :yfgLo ;|f]tsf] ;+/If0f ug{] .

!=^=@ lghL If]qsf] e"ldsf

ljZjJofkL?kdf ;g\ !(*) sf] bzsdf b]vfk/]sf]] cfly{s pbf/Ls/0fsf] nx/;Fu} g]kfn ;g\ !(() df

k|hftGqsf] k'gM:yfkgf kl5 cf7f}+ of]hgfb]lv cfly{s pbfl/s/0fsf] gLlt cg'?k b]zsf] cfly{s ;fdflhs

If]qsf] ljsf;sf] nflu lghL If]qsf] nufgLnfO{ k|f]T;flxt ul/b} cfPsf] xf] . pbf/Ls/0fsf] gLlt cjnDagsf

k|f/lDes lbgx?df s]xL ;sf/fTds k|ultsf] nIf0f b]lvP klg o; pknlAwnfO{ bL3{sfnLg agfpg ;lsPg .

o; qmddf ;/sf/L :jfldTjdf /x]sf clwsf+z a}+s, ljQLo ;+:yf nufot ;fj{hlgs ;+:yfx?nfO{ lghLs/0f

ub}{ cfly{s If]qsf] d]/mb08sf] ?kdf ljsf; ug]{ gLltx? cjnDag ul/P klg nufgLd}qL jftfj/0fsf] cefj

tyf k"jf{wf/sf] sdLn] ubf{ g]kfnsf] lghL If]q ck]lIft?kdf cufl8 a9\g ;s]g . o; If]qsf] ljsf;sf nflu

d"ntM cf}Bf]lus ;'/Iff, pmhf{ ;ª\s6, pBdL / sfdbf/aLrsf] ;'dw'/ ;DaGwdf x|f; / ;du|df /fhgLlts

cl:y/tfn]] ubf{ g]kfnsf] lghL If]qn] ck]lIft ult lng ;s]sf] 5}g .

o; ;Gbe{df g]kfnsf] cy{tGqdf lghL If]qsf] e"ldsf lgDgfg';f/ x'g]5 .

1. ljZjJofkLs/0f / pbf/Ls/0fsf] jt{dfg ljZj cy{Joj:yfdf cGt/f{li6«o ahf/df k|lt:kwf{ ug{ ;Sg]

Ifdtf j[l4 ug]{ .

2. pkef]Qmfx?sf] lxtnfO{ Wofgdf /flv cfkm\gf] Jofj;flos d"No / dfGotfsf] cfwf/df ;~rfng ug]{ .

3. lghL If]q;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{qmd th{'dfdf ;/sf/nfO{ ;xof]u k'¥ofpg] .

4. lghL ;/sf/L ;fem]bf/L cjwf/0ff cg'?k sfo{ ug{ ;xof]u k'¥ofpg] .

5. nufgLstf{ / >ldsx?aLr /fd|f] ;DaGw ljsf; ug]{ / afn>d lg/fs/0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .

6. j:t' / ;]jfx?sf] u'0f:t/ clej[l4 ug{ / ;'ne?kdf j:t' / ;]jf pknAw u/fpg ;xof]u k'¥ofpg] .

7. ahf/d'vL cy{ Joj:yfsf] cjwf/0ff cg'?k sfo{ u/fpg ;xof]u k'¥ofpg] .

8. ;/sf/n] ;do–;dodf ug]{ ahf/ cg'udg sfo{df ;xof]uL e"ldsf lgefpg] .

9. sfg"g / lgoddf Joj:yf eP cg'?k s/ ltg]{ sfo{df ;xof]u k'¥ofpg] .

10. ul/aL lgjf/0f ef}lts tyf ;fdflhs k"jf{wf/ If]qdf nufgL j[l4 ug{ ;xof]u k'¥ofpg] .

!=^=# ;xsf/L If]qsf] e"ldsf

cy{tGqdf ;xsf/L If]qsf] e"ldsf lgDgfg';f/ x'g]5 .

1. :yfgLo >d, ;Lk / k"FhLnfO{ clwstd?kdf kl/rfng ug]{ u/L ;xsf/LnfO{ /fli6«o cy{tGqsf] Ps

k|d'v :tDesf?kdf :yflkt ug]{ .

2. Zfx/L tyf u|fld0f If]qdf :j/f]huf/L tyf /f]huf/L l;h{gf ub}{ ul/aL 36fpg] /fli6«o nIo xfl;n

ug{ ;xof]u k'¥ofpg] .

3. ljkGg, dlxnf tyf cGo nlIft ju{sf] hLjg:t/ psf:gsf nflu /f]huf/L tyf :j/f]huf/Ldf kx'Fr

clej[l4 ug]{ .

4. ;xsf/L If]qsf pBf]u, Joj;fo pTkfbgd"ns lqmofsnfkx? Dffkm{t cfly{s j[l4 tyf /fli6«o

ljsf;df of]ubfg k'/\ofpg] .

5. Uf|fdL0f If]qdf cfkm\gf ;b:ox?nfO{ art ;ª\sng tyf n3'shf{df kx'Fr clej[l4 ug]{ .

20 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

kl/R5]bM @

;dli6ut cfly{s gLlt

@=! art

!= k[i7e"ld

cfly{s jif{ @)^&÷^* df s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !$=% k|ltzt /x]sf] s'n ufx{:Yo art cfly{s jif{

@)^*÷^( df 36\b} !!=% / @)^(÷&) df (=#Ü df em/]sf]] 5 . lqjifL{o of]hgfn] !!=@ k|ltztsf] ufx{:Yo

art k|fKt ug{] nIo /fv]sf] lyof] . a9\bf] pkef]u k|j[lQ, z]o/, l8a]Gr/, ;/sf/L C0fkqnufot ljQLo

pks/0fx?sf] ck]Iffcg'?k lj:tf/ x'g g;Sg' tyf u|fdL0f e]udf cem}klg cfjZos ljQLo kx'Fr gx'g''

h:tf sf/0fx? g} art kl/rfngsf ;d:ofsf ?kdf /x]sf 5g\ . To;}u/L cf=j= @)^^÷^& df s'n

ufx{:Yo pTkfbgsf] #%=( k|ltzt /x]sf] s'n /fli6«o art cf=j= @)^&÷^* df #&=$Ü, cfly{s jif{

@)^*÷^( df $) k|ltzt / @)^(÷&) df #*=$Ü /xg] cg'dfg 5 . s'n /fli6«o art cfly{s jif{

@)^(÷&) df s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] $! k|ltzt k'Ug] nIo k|fKt x'g ;Sg] ca:yf b]lv+b}g .

@= p2]Zo

hgtfsf] art ug{] Ifdtf clej[l4 u/L s'n ufx{:Yo art j[l4 ug{ ;j{;fwf/0fsf] pkef]u k|j[lQdf qmlds

kl/j{tg Nofpg hf]8 lbg] .

#= /0fgLlt 1. artsf ljleGg ca;/x?nfO{ a9fP/ hgtfnfO{ arttkm{ pTk|]l/t ug{] .

2. ljQLo ahf/sf] Gofof]lrt ljsf; u/L art kl/rfngdf j[l4 ug{] .

3. ;j{;fwf/0fsf] ljQLo kx'Frdf clej[l4 ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. hgtfdf a}lsª afgLsf] ljsf; ug{ r]tgfsf] ljsf;, a}+lsª lzIffnufot ljQLo ;fIf/tf sfo{qmd

NofOg]5 .-!_

2. ljQLo ahf/sf] ljsf;sf nflu z]o/, C0fkq tyf cGo ahf/of]Uo pks/0fx?sf] sf/f]af/

sf7df8f}sf cltl/Qm cnfjf cGo d'Vo zx/x?af6 ;d]t x'g] Joj:yf ldnfOg]5 . -@_

3. ljQLo pks/0fn] cf]u6]sf] ahf/sf] bfo/fnfO{ cem lj:tf/ ul/g]5 . ;fy} mutual fund of]hgfnfO{

yk ljsf; tyf lj:tf/ ul/g]5 . -@_

4. ;Demf}tLt art kl/rfng ug]{ sd{rf/L ;~ro sf]ifsf] ;Ifdtf clej[l4 u/L yk nufgL of]Uo sf]if

kl/rfng ul/g]5 . -@_

5. ;Demf}tLt art kl/rfng ug]{ gful/s nufgL sf]ifnfO{ yk ;'b[9 agfO lghL If]qsf] ;xeflutfdf

lj:tf/ ul/g]5 tyf o:t} k|s[ltsf gofF sf]ifx?sf] :yfkgf ub}{ nlug]5 . -@_

6. hgtfdf ljQLo kx'Fr j[l4 ug{ a}+s / ljQLo ;+:YffnfO{ u|fdL0f:t/df ;]jf k'¥ofpg clek|]l/t ul/g]5

.-#_

7. j}b]lzs /f]huf/Lkqdf nufgL a9fpg k|;f/ k|rf/df hf]8 lbOg]5 .-#_

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpg]5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 21

%= ck]lIft pknlAw

of]hgfsf] clGtd jif{;Dddf s'n ufx{:Yo art s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !#=) k|ltzt / s'n /fli6«o art

s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] $!=) k|ltzt k'u]sf] x'g]5 .

@=@ ;/sf/L ljQ

@=@=! /fh:j

!= k[i7e"ld

rfn' lqaifL{o of]hgf cjlwdf /fh:j kl/rfngsf] b/ pRr g} /x\of] . ljut tLg jif{df /fh:jsf] cf};t

j[l4b/ !*=@ k|ltzt /x]sf] 5 . s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf s/ /fh:j !#=@ k|ltzt /x]sf] 5 eg]

s'n /fh:jsf] of]ubfg !%=( k|ltzt /x]sf] 5 .

of]hgfsf] klxnf] cf=a=@)^&÷^* df s'n /fh:j s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf !$=^ k|ltzt ePsf]df

s/ /fh:jsf] !@=^ k|ltzt /x]sf] lyof] cf=j= @)^*÷^( of] cg'kft df qmdzM !%=% k|ltzt / !#=*

k|ltzt k'u]sf]] 5 / cf=j= @)^(÷&) df /fh:jsf] cg'kft !&=)Ü k'Ug] cg'dfg 5 .

@= p2]Zo

:j}lR5s s/ ;xeflutf a9fpg u'0f:t/Lo ;]jf tyf s/ sfg"gsf] Gofof]lrt sfof{Gjog ;'lglZrt u/L

Jofkf/ ;xlhs/0fsf] jftfj/0f lgdf{0f ub}{ s/ k|0ffnLsf] sfo{s'zntf tyf k|efjsfl/tf clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt

1. s/ gLlt tyf s/ sfg"gsf] s8fO{sf ;fy sfof{Gjogdf hf]8 lbg] .

2. /fh:jsf b/x? j[l4 gu/L :j}lR5s s/ ;xeflutfsf] dfWodaf6 s/sf] cfwf/ / bfo/f lj:tf/

ug]{ .

3. /fh:j k|zf;gsf] jt{dfg ;ª\u7gfTds ;+/rgfdf k'g/fjnf]sg u/L ;ª\u7g k|0ffnLnfO{ cfw'lgs

k|ljlwo'Qm agfpg] / ;Ifd dfgj ;+;fwg kl/rfng ug]{ .

4. eG;f/ k|zf;gsf] cfw'lgsLs/0f, P]g, lgodsf] kl/kfngf u/fO{ j}wflgs Jofkf/nfO{ ;xhLs/0f ub}{

/fh:j kl/rfngdf of]ubfg lbg] .

5. /fh:j r'xfj6 lgoGq0f k|efjsf/L agfpg] / cfly{s ck/fw d'Qm cfly{s lqmofsnfksf] ljsf;df

of]ubfg k'¥ofpg] .

6. u}/s/ /fh:jsf b/x?nfO{ ;d;fdlos nfut k|eflj / kf/bzL{ agfO /fh:j ;ª\sngsf] dxŒjk"0f{ {

;|f]tsf] ?kdf ljsf; ug]{ .

$= sfo{lglt 1. s/ gLlt tyf s/ sfg"gdf ;dofg's"n ;'wf/ Pjd\ kl/dfh{g ul/g]5 .-!_

2. cGt/f{li6«o dfkb08adf]lhd s/ sfg"g tyf sfo{k|lqmofx?nfO{ cGt/ldnfg ul/g]5 .-!_

3. clwstd /fh:j ;ª\sngsf] nflu cg';Gwfg tyf /fh:j k|If]k0f k|0ffnLsf] sfof{Gjog ul/g]5 .-!_

4. hf]lvd Joj:yfkg k|0ffnL ljsf;sf] nflu s/ ;"rgf ;~hfnsf] ljsf; ug]{ / s/ sfg"gsf]

Gofof]lrt sfof{Gjog ul/g]5 .-!_

5. s/;DaGwL sfg"gx?sf] k|efjsf/L / lgikIftfk"j{s sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

6. /fh:j kl/rfngdf lghL If]q;Fusf] ;xsfo{ clej[l4 ug{ / :j}lR5s s/ ltg]{ jftfj/0f agfpg

Jofj;flos nfut sd ug]{ gLlttk{m hf]8 lbOg]5 .-!_

22 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

7. :yfoL n]vf gDa/ glnO{ k]zf Joj;fo ;~rfng ul//x]sf lrlsT;s, OlGhlgo/, clwjQmf,

n]vfk/LIfs h:tf k]zfsdL{x?nfO{ clgjfo{?kdf btf{ x'g / ;f] gu/]df k]zf Joj;fo ug{ gkfpg]

sfg"gL Joj:yf ul/g]5 . -@_

8. s/sf af/]df r]tgf km}nfpg dfWolds txsf] kf7\oqmddf g]kfnsf] s/ k|0ffnLsf af/]df

hfgsf/Ld"ns ljifo ;dfj]z ul/g]5 .-@_

9. /fh:j k|zf;gdf ;"rgf, ;~rf/ tyf k|ljlw ;~hfnsf] ljsf; tyf lj:tf/ ul/g]5 .-#_

10. k"0f{tof ljB'tLo zf;g k|0ffnLsf] sfof{Gjog ul/g]5 .-#_

11. cGt/f{li6«o dfkb08 adf]lhd ;"rgf, ;~rf/ tyf k|ljlw k|0ffnLsf] Joj:yfkg tyf lgoldt k/LIf0f

ul/g]5 .-#_

12. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;+:yfx?;Fu k]zfut Pjd\ cu| sfo{ut ;DaGw :yfkgf ul/g]5 .-#_

13. Go"g k|zf;lgs nfutdf ;+efljt s/bftfx?df ;]jfsf] kx'+r lj:tf/ ul/g]5 .-#_

14. s/;DaGwL k]zf j}lzi6otf ljsf; ug{ dfgj ;+;fwg ljsf; gLlt tyf of]hgf th'{df ul/g]5 .-#_

15. sd{rf/Lx?sf] 1fg, ;Lk tyf Ifdtf clej[l4 ug{ dfgj ;+;fwg ljsf; k|0ffnLsf] ljsf; ul/g]5 .-

#_

16. Jofj;flos sd{rf/Lsf] Ifdtf ljsf; tyf ;f] sf] ;+ef/ / Jofj;flos hgzlStnfO{ ;ª\u7g leq

l:y/ /fVgsf] nflu hgzlSt ljsf; of]hgfsf] ljsf; / sfof{Gjog ul/g]5 . -#_

17. g]kfnsf] s/ k|0ffnLnfO{ ;d;fdlos ;'wf/ ug{ lj1;d]t ;lDdlnt Ps pRr:t/Lo s/ k|0ffnL

k'g/fjnf]sg cfof]u u7g ul/g]5 . -#_

18. eG;f/ k|zf;gnfO{ /fh:j hf]lvd, ;fdlhs ;'/Iff / Jofkf/ ;xhLs/0f ug{] ;zSt lgsfosf

?kdf ?kfGt/0f ug{ eG;f/ ljefusf] ;ª\u7gfTds ;+/rgfdf ;dofg's'n kl/jt{g ul/g]5 .-#_

19. /fh:j k|zf;g tfnLd s]Gb|nfO{ eljiodf æ;]G6/ ckm PlS;n]G;Æ sf] ?kdf ?kfGt/0f ug]{ p2]Zon]

s]Gb|sf] :t/f]GgtL ul/g]5 / ;f] s]Gb|df clen]v OsfO{ :yfkgf ul/g]5 .-#_

20. g]kfnnfO{ k|ToIf kmfObf k'Ug] tyf nufgL k|f]T;fxg x'g] d'n'sx?;Fu bf]xf]/f] s/d'lQm ;Demf}tf -

DTAA)ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 .-#_

21. /fh:j ckrng / t:s/Lsf] ;fdgf ug{ pRr hf]lvdsf If]qdf /fh:j ;z:q k|x/Lsf] kl/rfng

ul/g]5 . -$_

22. k}7f/L ubf{ Go"gtd x:tIf]k u/L zLw| hfFrkf; ug{] kl/l:ylt l;h{gf ug{ hf]lvddf 5 .-$_

23. cfwfl/t hfFrkf; kl5sf] k/LIf0f sfof{Gjog ug{ eG;f/ ljefusf] Ifdtfdf clej[l4 ul/g]5 .-$_

24. /fh:j r'xfj6 lgoGq0f ug{ k|j4{gfTds pkfo (Promotional Measures), lg/f]wfTds pkfo

(Preventive Measures)/ pkrf/fTds pkfo (Curative Measures)sf ljlwx? cjnDag ul/g]5 . -%_

25. Aofkf/ aLrng x'g] vfnsf cglws[t ?kdf k}7f/L jf lgsf;L x'g] a:t'pk/ lgoGq0f ul/g]5 .-%_

26. dfn;fdfg 9'jfgLsf ;fwgx?df ef}uf]lns cal:ylt k|0ffnL (GPS System)df cfwfl/t cg'udg

;+oGq -Tracking Device)/fVg clgjfo{ ul/g]5 .-%_

27. /fh:j r'xfj6 lgoGq0f, ljb]zL ljlgdo ckrng / ;DklQ z'4Ls/0f cg';Gwfg sfo{nfO{ k|efjsf/L

agfpg j}1flgs ;"rgf k|0ffnLdf cfwfl/t cg';Gwfg k|lqmofdf hf]8 lbOg]5 . -%_

28. ;DklQ z'4Ls/0fsf lj?4df cGt/f{li6«o ?kdf ul/Psf k|lta4tfx?nfO{ qmdzM sfof{Gjog ub}{

o;;DaGwL kfFr jif]{ /0fgLltsf] sfof{Gjog ul/g]5 .-%_

29. u}/s/ /fh:jsf gofF If]qx?sf] klxrfg, ljleGg If]qx?sf] ljBdfg s/sf b/x?sf] k'g/fjnf]sg /

u}/s/ /fh:j ;ª\sng k|lj|mofnfO{ ;/n / Jojl:yt agfpg cWoog ul/g]5 .-^_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 23

%= ck]lIft pknlAw

/fh:j s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf @!=! k|ltzt k'u]sf] x'g], s/ ljj/0f tyf cfo ljj/0f k]z gug]{

s/bftfx?sf] xfnsf] ;ª\Vofdf @% k|ltztn] 36]sf] x'g],s/ k|0ffnLnfO{ ljB'tLo k|0ffnLdf ljsf; u/]sf]

x'g], s/ ;xeflutf nfut tyf k|zf;lgs nfut 36]sf] x'g]5 .

@=@=@ ;fj{hlgs vr{

!= k[i7e"ld

;fj{hlgs vr{nfO{ ljj]sk"0f{ pkof]u ub{} o;nfO{ kf/bzL{, ljZj;gLo, hjfkmb]xLk"0f{ / k"jf{g'dfgof]Uo agfpFb}

n}hfg' cfjZos 5 . ;fj{hlgs vr{nfO{ glthf;Fu cfa4 u/L ;Da4 lgsfonfO{ lhDd]jf/ agfpg ;lsPsf]

5}g .

lqjifL{o of]hgfsf] cfwf/jif{ @)^^÷^& df s'n vr{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] @!=&^ k|ltzt /x]sf]df of]

cg'kft qmdzM j[l4 eO{ of]hgfsf] clGtd jif{ @)^(.&) df @#=* k|ltzt k'Ug] cg'dfg ul/Psf] 5 . of]hgf

cjlwdf s'n ;/sf/L vr{ cfly{s jif{ @)^^÷^& df s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] @%=* k|ltzt k'¥ofpg] nIo

/x]sf]df of]hgfsf] clGtd jif{ @#=* k|ltzt k'u]sf] 5 . of]hgf cjlwdf cfly{s jif{ @)^&÷^* / @)^(÷&)

sf] ah]6 tyf sfo{qmd ;dod} k|:t't x'g g;s]sf]] sf/0fn] k"FhLut vr{df ;ª\s'rg cfPsf] 5 .

@= p2]Zo 1. k|fyldstfsf] cfwf/df zf;sLo Ifdtf clejl4 u/L{ ;/sf/L ;fwg ;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u ug]{ .

2. ;fj{hlgs vr{ k|If]k0fnfO{ e/kbf]{ t'Nofpg] .

#= /0fgLlt 1. ah]6 ljlgof]hg k|lqmofnfO{ al9s'zn agfpg] .

2. ;fj{hlgs vr{ Joj:yfnfO{ ljZj;gLo hjfkmb]xL kf/bzL{ / pknlAwd"ns agfpFb} ;~rfng

s'zntf xfl;n ug]{ .

3. /fli6«o uf}/jsf cfof]hgfx?sf] 5gf}6sf cfwf/ tof/ u/L sfof{Gjog ;'lglZrttf ug{] .

4. glthf;Fu cfa4 x'g] u/L cg'udg / d"Nofª\sg k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L ug{] .

$= sfo{gLlt

1. ljQLo pQ/bfloTj;DaGwL P]g th{'df u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 .-!_ 2. u}/ ah]6/L lgsf;fnfO{ lg?T;flxt ul/g]5 .-!_ 3. ;dodf ah]6 ljlgof]lht c+z clgjfo{ ?kdf lgsf;f x'g] Joj:yf ul/g]5 .-!_ 4. cg'bfg ljt/0f k|0ffnLnfO{ pTkfbgzLn / kf/bzL{?kdf pkof]u ug{ /fli6«o cg'bfg gLlt th{'df

ul/g]5. -@_ 5. ;fj{hlgs vr{nfO{ Psn vftf sf]if k|0ffnLdf cfa4 u/L sf]if Joj:yfkg / n]vfª\sg k|ltj]bgnfO{

Jojl:yt ul/g]5 .-@_ 6. of]ubfgd"ns lgj[lQe/0f Joj:yf nfu" ul/g]5 .-@_ 7. /fli6«o uf}/jsf ljsf; cfof]hgfx?sf] 5gf}6sf] cfwf/ tof/ ul/g]5 .-#_ 8. ah]6 lgsf;f k|0ffnLnfO{ ;/n ul/g]5 .-$_ 9. glthf;Fu cfa4 x'g] cg'udg / ah]6 k|0ffnLdf hf]8 lbOg]5 .-$_

%= ck]lIft pknlAw a]?h' 36]sf] x'g], ;dodf ah]6sf] lgsf;f ePsf] x'g], k"FhLut vr{sf] k|ltzt j[l4 ePsf] x'g] / pTkfbgd'vL

tyf nfut k|efjL cfof]hgfx? sfof{Gjog ePsf] x'g]5 .

24 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

@=@=# ;fj{hlgs C0f

!= k[i7e"ld

ljut s]xL jif{b]lv /fh:j ;ª\sngsf] jflif{s j[l4b/ pT;fxhgs /x]sf] t/ k"FhLut vr{sf nflu ljlgof]hg

ul/Psf] /sd vr{ x'g g;s]sfn] ;fj{hlgs C0f kl/rfngdf sdL x'Fb} uPsf] 5 tfklg ;fj{hlgs C0f

g]kfn ;/sf/sf] Go"g ljQ kl/k"lt{ ug{] k|d'v cf}hf/sf] ?kdf /xL cfPsf] 5 .

cfly{s jif{ @)^*÷^( sf] cGtdf v'b ltg{ afFsL ;fj{hlgs C0f ?=$ va{ &$ ca{ ^^ s/f]8 &) nfv

/x]sf] 5 h'g s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] #@ k|ltzt x'g cfpFb5 . s'n ;fj{hlgs C0fdf ltg{ afFsL jfXo

C0fsf] c+z sl/a ^) k|ltzt 5 . jfXo C0f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !( k|ltzt /x]sf] 5 eg] cfGtl/s

C0f s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !# k|ltzt 5 . cfly{s jif{ @)^*÷^( df ;/sf/sf] vr{ s'n ufx{:Yo

pTkfbgsf] @# k|ltzt ePsf] ePtf klg /fh:j ;ª\sng s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] !%=# k|ltzt dfq /x]sf]

b]lvG5 . ;/sf/sf] s'n vr{df ;fj{hlgs C0fsf] ;fFjf / Jofh e'StfgLsf] c+zdf ljut jif{x?b]lv 36\g]

qmd z'? ePsf] ePtf klg cfly{s jif{ @)^*÷^( df o;sf] c+z !& k|ltzt /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

b]zsf] ljsf; tyf k"FhL lgdf{0fdf of]ubfg k'Ug] u/L cfGtl/s tyf jfXo C0fsf] pko'St / k|efjsf/L

kl/rfng ub{} bL3{sfnLg ?kdf /fli6«o C0f ef/ sd ug{] / /fi6« C0fnfO{ s'zn ?kdf Joj:yfkg ug{] .

#= /0fgLlt != ;fj{hlgs C0fnfO{ lglZrt ;Ldfleq /fVg] .

@= 7"nf k"jf{wf/ ljsf; / afWofTds ca:yfdf afx]s Jofkfl/s zt{df jfXo If]qaf6 C0f glng] /

;/sf/afx]ssf s'g} klg lgsfon] lng] j}b]lzs C0fdf ;/sf/ hdfgtdf ga:g] .

#= /fHo sf]ifsf] cj:yfnfO{ larf/ u/L art /sdnfO{ C0f e'StfgLdf k|of]u ug{] sfo{nfO{ k|fyldstflbg] .

$= sfo{gLlt 1. ;dli6ut cfly{s :yfloTj sfod ug{ cfGtl/s C0fsf] dfqfnfO{ ;Ldfleq /flvg]5 . -!_

2. clwljsif{0f lgoGq0f ug{] / o;nfO{ ah]6 3f6fk"lt{ ug{] ;|f]tsf] ?kdf pkof]u gug{] gLlt lnOg]5 . -!_

3. 6«]h/L lannfO{ ;/sf/sf] gub k|jfxsf] ca:yfadf]lhd cNksfnLg ;fj{hlgs C0f kl/rfngsf

nflu dfq k|of]u ul/g]5 . -!_

4. a9L k|ltkmn lbg] / /fli6«o k"FhL lgdf{0fdf of]ubfg ug{] 7"nf k"jf{wf/ cfof]hgfx?df afx]s

cGt/f{li6«o ljQLo ;+:yfx?af6 Jofkfl/s C0f lnOg] 5}g . -@_

5. ;fdfGotM ;fj{hlgs ;+:yfg / ;/sf/ afx]ssf cGo s'g} klg lgsfox?n] lng] C0fdf ;/sf/

hdfgtbftfsf] ?kdf a:g] 5}g . -@_

6. C0f Joj:yfkgdf ljQLo cg'zf;gnfO{ pRr dxŒj lbOg]5 . -#_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgfsf] clGtd jif{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] cg'kftdf cfGtl/s C0fsf] c+z ;f] of]hgfsf] s'n nufgLdf

;/sf/L If]qsf] lx:;f / ;/sf/L cfosf] cfwf/df kl/rfng ug{'kg{] ;fj{hlgs C0fsf] ;Ldfdf sfod /xg] 5 .

@=@=$ j}b]lzs ;xfotf

!= k[i7e"ld

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 25

d'n'ssf] ;du| ljsf;df cGt/f{li6«o ;xfotfsf] dxŒjk"0f{ { e"ldsf /xb} cfPsf] 5 . k|To]s jif{ ;/sf/sf] s'n

vr{ ufx{:Yo pTkfbgsf] sl/a @@ k|ltzt x'g] t/ cfGtl/s ;|f]t kl/rfngaf6 s]jn !% k|ltzt dfq ;|f]t

kl/rfng x'g ;Sg] cj:yf /x]sf] x'Fbf ;|f]tsf] Go"gtf k"lt{ ug{sf] nflu afx\o ;xof]u ;d]t kl/rfng ug'{kg]{

x'G5 .

o; of]hgf cjlwsf] klxnf] tyf bf];|f] jif{df j}b]lzs cg'bfgtk{m ?= !#% ca{ $& s/f]8 / j}b]lzs C0ftk{m

?= %! ca{ **s/f]8 u/L ?= !*& ca{ #^ s/f]8 h'6fpg] k|If]k0f ul/Psf]df @)^( c;f/ d;fGt;Dddf ?=

@!# ca{ ;xof]usf nflu ;Demf}tf ;DkGg ePsf] 5 . To;dWo] ?= !@! ca{ ^& s/f]8 cg'bfgtk{m /x]sf] 5

eg] C0ftk{m ?= (! ca{ (( s/f]8 /x]sf] 5 . ;a} k|sf/sf j}b]lzs ;xfotfnfO{ /fli6«o ah]6df ;dfj]z

u/fpg hf]8 lbOPsf] 5 . u}/;/sf/L ;+:yfnfO{ k|fKt x'g] j}b]lzs ;xof]usf] kl/rfng /fli6«o k|fyldstf /

gLltcg'?k t'Nofpg / kf/blz{tf a9fpg cGt/f{li6«o ;xfotf ;"rgf k|0ffnLdf cfa4 u/fpg] k|of; eO{/x]sf]

5 .

;xof]u /sd vr{ ug]{ Ifdtf sd ePsf, cfof]hgf Joj:yfkgdf ;d:ofx? /x]sf] vf; u/L af/Daf/ x'g]

sd{rf/Lx?sf] ;?jf,;f]wegf{ ;dod} lng g;Sg', ;dod} 7]Ssfk6\6f x'g g;Sg', cfof]hgf÷sfo{qmdsf nflu

;Demf}tf x'g'k"j{ kof{Kt tof/L gx'g' h:tf ;d:of r'gf}tLsf] ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

1. /fli6«o ljsf; of]hgf / /fli6«o k|fyldstf cg'?k cfjZos kg]{ j}b]lzs ;xof]usf] clwstd

kl/rfng ug]{ .

2. d'n'snfO{ cfTdlge{/ / lbuf] ljsf;sf lglDt k|fKt j}b]lzs ;xfotfsf] clwstd pkof]u / plrt

Joj:yfkg u/L ljsf; k|efjsfl/tf clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt

1. j}b]lzs ;xfotfnfO{ /fli6«o ah]6dfkm{t kl/rfng ug{ yk hf]8 lbg] .

2. jfx\o C0fsf] af]em sd ub}{ k|fKt C0f ;xof]unfO{ cfly{s k"jf{wf/ ljsf;, pTkfbgzLn If]q /

/f]huf/L l;h{gf ug]{ If]qdf pkof]u ug]{ .

3. j}b]lzs ;xfotfsf] kl/rfng, Joj:yfkg / ;dGjodf cem a9L k|efjsfl/tf Nofpg] .

$= sfo{gLlt 1. g]kfnnfO{ k|fKt x'g] ;a} k|sf/sf] cGt/f{li6«o ;xof]unfO{ cy{ dGqfnodf /x]sf] ;xfotf

Joj:yfkg;DaGwL ;"rgf k|0ffnL (Aid Management Platform, AMP) df cfa4 ul/g]5 .-!_

2. a';fg a}7ssf k|lta4tf ;lxtsf sfo{of]hgfx? ;dfj]z u/L kl/dflh{t j}b]lzs ;xfotf gLlt

nfu" ul/g] 5 . o;df j}b]lzs ;xfotfnfO{ cfly{s k"jf{wf/x?df vf;u/L ;8s, pmhf{, s[lif h:tf

If]qsf] pkof]u ug]{ u/L Joj:yf ul/g]5 .-@_

3. cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?n] k|fKt ug]{ ;xof]usf] ljj/0fnfO{ kf/bzL{ / pQ/bfoL t'Nofpg cy{

dGqfnon] ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx?;Fu ;dGjosf/L e"ldsf lgjf{x ug]{5 .-#_

%= ck]lIft pknlAw

gofF j}b]lzs ;xfotf gLlt th'{df eO{ nfu" e};s]sf] x'g] / s'n k|fKt cGt/f{li6«o ;xof]usf] *) k|ltzt

;xfotf /sdsf] sDtLdf /fli6«o ah]6 k|0ffnLdf ;dfj]z ePsf] x'g]5 .

@=# cGt/f{li6«o cfly{s ;DaGw

26 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

!= k[i7e"ld ljZjJofkLs/0fsf] k|efjaf6 s'g} klg b]zsf] cfly{s / ;fdflhs kIf d'St /xg g;Sg] / o;af6 pTkGg x'g]

r'gf}tLsf] ;fdgf / k|fKt pknlAwsf] pkof]u ug{'kg{] cfjZostf 5 .

g]kfn ;+o'St /fi6« ;ª\3, cGt/f{li6«o Jofkf/ ;ª\u7g, UNESCAP, BIMSTEC, SAARC / Colombo Plan

cflb cGt/f{li6«o tyf If]qLo ;ª\3 ;+:yfx?sf] lqmofzLn ;b:o /xL cfPsf] 5 . oL ;+:yfx?sf] ;b:otfaf6

g]kfnn] cfly{s / cGo kmfObfx? pko'Qm ?kdf lng ;ls/x]sf] 5}g . xfn cfP/ cfly{s ljsf;sf nflu

cfly{s s"6gLltnfO{ cjnDag ug{] sfo{ klg ckl/xfo{ b]lvPsf] 5 .

@= p2]Zo

cGt/f{li6«o If]qLo / låkIfLo ;DaGwx? ;'b[9 u/L cfly{s ljsf;df 6]jf k'¥ofpg]

#= /0fgLlt

1. l5d]sL d'n's, cGt/f{li6«o / If]qLo ;ª\3 ;+:yf;Fusf] ;DaGwaf6 cfly{s tyf cGo nfe lng] .

2. cfly{s s"6gLltnfO{ ;an t'NofO{ cfly{s ljsf; 6]jf k'¥ofpg] .

$= sfo{gLlt 1. l5d]sL d'n'sx?sf] b|'t cfly{s ljsf;nfO{ b[li6ut ub{} tyf k/Dk/fut ;DaGwnfO{ ;'b[9 ub{}

g]kfnsf] cfly{s ljsf;df 6]jf k'¥ofpg pko'Qm gLlt cjnDag ul/g]5 .-!_

2. g]kfnsf] cGt/f{li6«o cfly{s ;DaGw ;'b[9 ug{ u}/cfjf;Lo g]kfnLx?sf] e"ldsf k|efjsf/L agfOg]5 .-!_

3. j}b]lzs k|ToIf nufgLnfO{ k|f]T;flxt u/L k|fyldstf k|fKt If]qx?df leq\ofpg cfjZos gLlt

cjnDag ul/g]5 . -!_

4. g]kfnsf] lxtsf ljifodf låkIfLo, If]qLo / ax'kIfLo ;DaGw tyf cGt/f{li6«o ;ª\3 ;ª\u7gnfO{

lqmofzLn / ;'b[9 ug{ k//fi6« gLlt tyf cfly{s s"6gLltnfO{ k|d'v dfWodsf] ?kdf k|of]u ul/g]5 . -@_

5. cfly{s s"6gLltsf] dfWodaf6 Jofkf/, nufgL, k|ljlw x:tfGt/0f, cfly{s ;xof]u, ko{6gsf] k|j4{g,

dfgj ;+;fwg ljsf;, j}b]lzs /f]huf/L k|j4{g cflbsf nflu k//fi6« dGqfno / ljb]zl:yt

s"6gLlts lgof]usf] e"ldsfnfO{ cem k|efjsf/L agfO{ kl/rfng ul/g]5 .-@_

6. cfly{s s"6gLltsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf nflu k//fi6« dGqfno / ljb]zl:yt g]kfnL b"tfjf;

Pjd\ lgof]udf yk b/aGbL / ;|f]t ;fwg pknAw u/fO{ Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .-@_

%= ck]lIft pknlAw g]kfnsf s"6gLlts lgof]ux?sf] ;'b[9Ls/0faf6 g]kfnsf] cfly{s s"6gLltsf] cEof; k|efjsf/L / kl/0ffdd'vL

x'g], b]zdf u}/cfjf;Lo g]kfnLsf] nufgL j[l4 ePsf] x'g] / l5d]sL d'n'sx?df eO/x]sf] b|'t cfly{s ljsf;n]

l;h{gf u/]sf cj;/sf] nfe b]zn] lnPsf] x'g]5 .

@=$ j}b]lzs k|ToIf nufgL

!= k[i7e"ld

g]kfn hn;|f]t, ko{6g, h}ljs ljljwtf tyf ;f+:s[lts ;Dkbfx?n] ;DkGg d'n's xf] . k"jf{wf/ If]qsf] ljsf;

/ lj:tf/ ug{, cfw'lgs k|ljlw, Joj:yfksLo Pjd\ k|fljlws ;Lk leq\ofO{ cf}Bf]lus ljsf;sf] dfWodaf6

g]kfnL j:t' / ;]jfsf] cGt/f{li6«o ahf/df kx'Fr a9fpFb} Jofkf/ 3f6f Go"gLs/0f ug{ tyf pRr cfly{s j[l4b/

xfl;n ub}{ yk /f]huf/L l;h{gfåf/f ul/aL 36fpg g]kfnnfO{ ljb]zL nufgLsf] cfjZostf /x]sf] 5 . g]kfn

Jofj;flos d~rsf] cjwf/0ff sfo{fGjogdf cfO Jofkfl/s ;d'bfo / gLlt lgdf{tfx?aLr ;xh hfgsf/L

tyf ;"rgf cfbfgk|bfg x'g]] ;fj{hlgs lghL If]q ;+jfb lg/Gt/ e}/x]sf] 5 . nufgL af]8{ lqmofzLn x'Fbf 7"nf

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 27

nufgLstf{x?sf] sf/f]af/ nfut / k|lqmof ;xh / ;/n eO;s]sf] 5 . nufgLstf{x?sf] ;+/If0fsf nflu yk

d'n'sx?;Fu b'O{kIfLo nufgL ;+/If0f Pj+ k|j4{g ;Demf}tf / bf]xf]/f] s/ pGd'lQm ;Demf}tf ug{] k|lqmofx? cl3

a9L/x]sf 5g\ .

@= p2]Zo 1. nufgLsf] a9\bf] cfjZostf / ;Lldt ufx{:Yo artaLrsf] a9\bf] c;dfgtfnfO{ ljb]zL k"FhL

nufgLsf] dfWodaf6 kl/k"lt{ ug{] .

2. ljb]zL k"FhL;Fu} cfw'lgs k|ljlw, Joj:yfksLo sf}zn / k|fljlws ;Lk;d]t leq\ofO{ ef}lts

k"jf{wf/x?sf] ljsf; ub}{ pTkfbsTj j[l4sf] dfWodaf6 b]zsf] k|lt:kwf{Tds Ifdtf a9fpg] .

3. :yfgLo ;|f]t, ;Lk / ;fwgnfO{ ljb]zL nufgL;Fu cfa4 u/L ;Gt'lnt /fli6«o / If]qLo ljsf; ug{] .

#= /0fgLlt 1. ljb]zL nufgL leq\ofpg nufgLd}qL jftfj/0fsf] l;h{gf ug{] .

2. ;'dw'/ >d ;DaGw sfod ug]{ .

3. lgsf;Ld"ns pBf]udf ljz]if ;'ljwf lbO{ ljb]zL nufgL cfslif{t ug{] .

4. k|fyldstf k|fKt If]qdf ljb]zL nufgL cfslif{t ug{ cfly{s s"6gLltnfO{ pkof]u ug]{ .

5. ljb]zL nufgLsf Joj;fonfO{ kf/bzL{ agfpg] .

$= sfo{gLlt 1. 7"nf kl/of]hgfsf nufgLx?nfO{ nufgL af]8{dfkm{t b|'tultdf k|j4{g ub}{ nlug]5 . -!_

2. u}/cfjf;Lo g]kfnLn] g]kfnL gful/s ;/x g]kfndf pBf]u jf Joj;fo ;~rfng ug{ kfpg]

Joj:yfnfO{ ;'b[9 agfOg]5 . -!_

3. ljb]zL k"FhL nufgL v'nf gul/Psf cf}Bf]lus Joj;fodf klg k|ljlw x:tfGt/0f ug{ ;lsg] u/L

sfg'gL Joj:yf ldnfOg]5 . -!_

4. ;]jf pBf]udf ljZj Jofkf/ ;ª\u7gdf ul/Psf] k|lta4tf cg'?k ljb]zL nufgLsf] c+z, ;Ldf tyf

k|lqmof tf]sL ;f] adf]lhd sfof{Gjog ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 . -!_

5. lqkIfLo >d ;DaGwnfO{ k|efjsf/L agfO{ pBf]u / dhb'/aLr b]lvg] ;d:ofx?sf] ;dfwfg ub}{

nlug]5 .-@_

6. ljz]if cfly{s If]q / lgof{t k|j4{g If]qdf aGb x8tfn ug{ gkfpg] u/L sfg'gL Joj:yf ldnfOg]5 .-@_

7. >d;DaGwL sfg'gnfO{ nlrnf] agfpg'sf ;fy} >d cbfntsf] ;ª\Vof lj:tf/ u/L >d ljjfb l56f]

6'ª\Uofpg] k|aGw ldnfOg]5 . -@_

8. lgsf;Ld"ns pBf]usf] nflu k"jf{wf/ ;]jf tyf ;'ljwf ;lxtsf] ljz]if cfly{s If]q÷lgof{t k|j4{g

If]qsf] ljsf; / lj:tf/df hf]8 lbOg]5 . -#_

9. g]kfnsf ljb]zl:yt lgof]ux?nfO{ cfly{s s"6gLltdf ;lqmo agfOg'sf ;fy} ljleGg cGt/f{li6«o

kmf]/dx?df x'g] ax;df j}b]lzs nufgL / k|ljlwnfO{ d'n'ssf] k|fyldstfdf /flvg]5 . -$_

10. g]kfndf a9L dfqfdf ljb]zL nufgL ub{} cfPsf d'n'sx? dWo] låkIfLo nufgL k|j4{g tyf ;+/If0f

;Demf}tf / bf]xf]/f] s/ pGd'lQm;DaGwL ;Demf}tf ug{ afFsL /x]sf d'n's;Fu k|fyldstfsf ;fy To:tf

;Demf}tfx? ul/g]5 . -$_

11. ljb]zL k"FhL nufgLsf] kl/lwleq ;+:yfut ck|ToIf ljb]zL nufgLnfO{ ;d]t ;dfj]z ul/g] Joj:yf

ul/g]5 . -%_

12. ;+:yfut nufgLstf{sf] nflu bf];|f] ahf/ klg v'Nnf ub}{ nlug]5 .-%_

%= ck]lIft pknlAw

28 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

yk j}b]lzs nufgL;Fu} pTkfbg j[l4 / /f]huf/L l;h{gf x'g'sf ;fy} cfoft k|lt:yfkg tyf lgof{t j[l4

x'g]5 .

@=% df}lb|s gLlt

@=%=! d'b|f tyf a}+lsª

!= k[i7e"ld

df}lb|s gLltsf] k|of;sf afjh'b u}/–df}lb|s sf/0fx?n] ubf{ d'b|f:kmLltnfO{ ck]lIft :t/df lgoGq0f ug{

;lsPsf] 5}g . a9\bf] cfoft, lgof{tdf ;':ttf / ljk|]if0f cfodf a9\bf] lge{/tfsf] l:ylt /x]sf]n] df}lb|s

gLltsf] k|of;af6 afXo If]q :yfloTj sfod ug{ ;lsg] ca:yf 5}g . lqjifL{o of]hgfdf df}lb|s gLltdfkm{t\

d"No tyf afx\o If]q :yfloTj sfod ug]{, cfly{s j[l4df ;xof]u k'Ug] u/L cfjZos t/ntfsf] Joj:yfkg

ug]{, ljQLo If]qsf] ;'b[9Ls/0f tyf :yfloTj sfod u/L d'nse/ ljQLo ;]jfsf] kxF'r clej[l4 ug]{ / e'QmfgL

k|0ffnLnfO{ ;'b[9 ug]{ h:tf p2]Zox? lnOPsf] lyof] . df}lb|s tYofÍsf] bfo/f km/flsnf] agfO{ ljQLo If]qsf]

t/ntf dfkg a9L oyfy{k/s agfpg] p2]Zon] df}lb|s ;j]{If0fsf] bfo/fdf g]kfn /fi6« a}+s / jfl0fHo

a}+sx?sf] cltl/Qm ljsf; a}+s / ljQ sDkgLx? ;d]t ;dfj]z u/L lj:t[t df}lb|s ;j]{If0f tof/ kfg{

yflnPsf] 5 . jfl0fHo a}+sx?sf] shf{sf] Aofhb/ lgwf{/0fnfO{ kf/bzL{ agfO{ lgIf]k / shf{sf] Aofhb/ cGt/

km/snfO{ sd ub}{ n}hfg] pkfosf] ?kdf of]hgfsf] t];|f] jif{b]lv cfwf/ Aofhb/ nfu" ul/Psf] 5 .

rfn' of]hgfdf lj:t[t d'b|f k|bfosf] jflif{s j[l4b/ cf};t !*=# k|ltzt /xg] nIo /flvPsf]df of]hgf

cjlwdf o:tf] d'b|f k|bfo cf};t !^=) k|ltztn] a9\g] cg'dfg 5 . s'n cfGtl/s shf{ cf};tdf @)=)

k|ltztn] / lghL If]qdf hfg] shf{ cf};tdf @#=# k|ltztn] a9\g] cg'dfg ul/Psf]df of]hgf cjlwdf o:tf]

shf{ cf};tdf qmdzM !@=! k|ltzt / !#=$ k|ltztn] a9\g] cg'dfg /x]sf] 5 . /fhg}lts cl:y/tf nlDab}

hfg', nufgLd}qL jftfj/0fsf] cefj x'g', a}+s tyf ljQLo ;+:yfx? shf{ nufgLsf] k/Dk/fut If]qaf6 ko{6g,

hnljB't\ / 1fgnufot gofF If]qtkm{ k|j]z ug{ pGd'v x'g g;Sg', ;/sf/sf] k"FhLut vr{df lzlyntf

cfPsf] sf/0f a}lsª If]qsf] ;/sf/ dflysf] bfaLsf] j[l4 sd x'Fb} hfg'nufot sf/0fx?n] s'n cfGtl/s

shf{sf] j[l4b/ NfIo eGbf sd x'g uPsf] xf] . afXo If]qtkm{ eg] lqjifL{o of]hgfsf] cfwf/ jif{df zf]wgfGt/

3f6fsf] cj:yfaf6 klxnf] jif{ zf]wgfGt/ art ?= @=!* ca{, bf];|f] jif{ ?= !@&=&) ca{ sfod ePsf] 5

eg] t];|f] jif{ ?= #)=)) ca{ art x'g] cg'dfg /x]sf] 5 . o; cg';f/, of]hgfsf] cGTo;Dd cfOk'Ubf @)&)

c;f/ d;fGtdf ljb]zL ljlgdo ;l~rlt ?= $&*=$% ca{ k'Ug] / To;n] sDtLdf *=& dlxgfsf] j:t' tyf

;]jfsf] cfoft wfGg kof{Kt x'g] cg'dfg /x]sf] 5 .

ljutdf emF} o; of]hgf cjlwdf klg v'nf ahf/ sf/f]af/nfO{ df}lb|s gLltsf] k|efjsf/L pks/0fsf] ?kdf

pkof]u ub}{ df}lb|s p2]Zo xfl;n ug]{ qmddf ;/sf/L C0fkqx?sf] k|fylds / bf]:f|f] ahf/sf] sf/f]af/nfO{

lg/Gt/tf lbOof] . To:t} a}+sb/ of]hgfsf] z'?df ^=% k|ltzt /x]sf]df tTsflng ca:yfdf a}+lsª If]qdf

/x]sf] clws t/ntfnfO{ ;Daf]wg ug{ of]hgfsf] bf];|f] jif{df &=) k|ltzt k'¥ofOof] . a}+sb/sf] pkof]unfO{

yk k|efjsf/L agfpg] p2]Zon] o;nfO{ k'gMkl/eflift u/L of]hgfsf] t];|f] jif{df cfly{s jif{ @)^(÷&) sf]

df}lb|s gLltdfkm{t\ a}+sb/nfO{ *=) k|ltzt agfOPsf] 5 . df}lb|s gLltsf] pks/0fsf] ?kdf /x]sf] j}wflgs

t/ntf cg'kft of]hgfsf] z'?jft b]lv g} jfl0fHo a}+sx?sf] nflu !%=) k|ltzt, ljsf; a}+sx?sf] nflu

!!=) k|ltzt / ljQ sDkgLx?sf] nflu !)=) k|ltzt /x]sf] 5 . a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?Nf] g]kfn

/fi6«a}+sdf /fVg' kg]{ clgjfo{ gub df}Hbft cg'kft eg] cfly{s jif{ @)^&÷^* sf] z'?df %=% k|ltzt

/x]sf]df of]hgfsf] bf];|f] jif{df o;nfO{ 36fO{ %=) k|ltzt sfod ul/of] . of]hgfsf] t];|f] jif{sf] z'?jft;FUf}

o:tf] cg'kft jfl0fHo a}+sx?sf] nflu ^=) k|ltzt, ljsf; a}+ssf] nflu %=% k|ltzt / ljQ sDkgLx?sf]

nflu %=) k|ltzt sfod ul/Psf] 5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 29

tf]lsPsf If]qsf] shf{ lj:tf/df clej[l4 ug]{ p2]Zon] a9Ldf ^ dlxgf cjlwsf] nflu c;n shf{sf] lwtf]df

a}+s tyf ljQLo ;+:yfx¿nfO{ pknAw u/fOg] k'gs{hf{sf] bfo/f km/flsnf] agfpg'sf] ;fy} k'g{shf{ b/ ;d]t

36fOPsf] 5 . o; cg';f/ of]hgfsf] klxnf] / bf];|f] jif{df s[lif / hnljB't\sf] nflu k'gs{hf{b/ ^=% k|ltzt

/ tf]lsPsf cGo pTkfbgzLn If]qsf] nflu &=) k|ltzt lgwf{/0f ul/Psf]df of]hgfsf] t];|f] jif{df pQm b/x?

36fO{ ^=) k|ltztsf] Psn k'gs{hf{b/ sfod ul/Psf] 5 . To;}u/L ¿U0f pBf]u, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u,

lgof{td"ns Joj:ffo / j}b]lzs /f]huf/Lsf] nflu tf]lsPsf ju{df k|jfx ul/g] ljz]if k'gs{hf{b/ eg] !=%

k|ltzt sfod ul/Psf] 5 .

pko'{Qm gLltut kl/jt{gx?sf] kl/0ffd:j?k of]hgfsf] cfwf/ jif{df a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?af6 k|jfx

ePsf] shf{ ?= &$@=( ca{ ePsf]df cfly{s jif{ @)^&÷^* / @)^*÷^( df qmdzM !%=! k|ltzt / !#=@

k|ltztn] j[l4 eO{ ?= *%$=* ca{ / ?= (^&=^ ca{ k'u]sf] 5 . of]hgfsf] t];|f] jif{df o:tf] shf{ !@=&

k|ltztn] j[l4 eO{ @)&) c;f/ d;fGtdf ?= !)()=( ca{ k'Ug] cg'dfg 5 . To;}u/L cfwf/ jif{df a}+s

tyf ljQLo ;+:yfx?sf] art kl/rfng ? &@(=! ca{ /x]sf]df of]hgfsf] klxnf] / bf]:f|f] jif{df qmdzM !@=(

k|ltzt / @@=( k|ltznn] j[l4 eO{ ?= *@#=@ ca{ / ?= !)!!=* ca{ k'u]sf] 5 . cfly{s jif{ @)^(÷&) df

o:tf] art !#=) k|ltztn] j[l4 eO{ @)&) c;f/ d;fGtdf ? !!$#=% ca{ k'Ug] cg'dfg 5 . a}+s tyf

ljQLo ;+:yfx?sf] lgliqmo shf{sf] cg'kft of]hgfsf] cfwf/ jif{df @=( k|ltzt /x]sf]df o;df ;'wf/ cfO{

@)^( c;f/df @=^ k|ltzt sfod ePsf] 5 .

o; of]hgf cjlwdf a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?sf] lgodg / lg/LIf0fnfO{ k|efjsf/L agfpFb} ;'zf;g /

:yfloTj sfod ug]{ lbzfdf dxŒjk"0f{ { sfo{x? ePsf 5g\ . a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?sf] jf;nftdf u'0ffTds

;'wf/ ug'{sf] ;fy} ;'zf;g ;d]t clej[l4 ug]{ p2]Zon] :ynut / u}/–:ynut lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f, k"j{–

;r]ttf k|0ffnL, zL3| ;'wf/fTds sf/afxL, hf]lvddf cfwfl/t ;'k/Lj]If0f, bafa k/LIf0f, cfsl:dstf

of]hgf, cGj]if0ffTds ljZn]if0f nufot ;dli6ut ljj]szLn lgodgnfO{ cfjZostf cg';f/ kl/dfh{g u/L

k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ul/Psf] 5 . To;}u/L, jfl0fHo a}+sx?sf] k"FhLsf]if kof{Kttf ;DaGwdf BASEL-

II sf] k|fjwfgnfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .

a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?sf] k"FhLsf] cfwf/ a9fO{ ljQLo k|lt:kwf{Tds Ifdtf clej[l4 ug{ a}+s tyf ljQLo

;+:yfx?nfO{ Ps–cfk;df ufEg–ufleg pTk|]l/t ug]{ gLlt cg'?k of]hgfsf] klxnf] b'O{ jif{df @@ a}+s tyf

ljQLo ;+:yfx? Ps–cfk;df ufleP/ !) a}+s tyf ljQLo ;+:yfx? ag]sf 5g\ .

@= p2]Zo 1. ;Gt'lnt df}lb|s, ljb]zL ljlgdo tyf ljQLo If]q gLltdfkm{t\ d"No, zf]wgfGt/ / ljQLo If]qsf]

:yfloTj ;'lglZrt ug]{ .

2. a}+lsª ;]jfsf] kx'Fr clej[l4 ug'{sf ;fy} pknAw ljQLo ;fwgnfO{ cfly{s lqmofsnfk lj:tf/ x'g]

k|sf/n] k|jflxt ug{ cg's"n jftfj/0f tof/ ug]{ .

3. ;'/lIft / k|efjsf/L e'QmfgL k|0ffnLsf] ljsf; u/L ljQLo k|0ffnL dflysf] hgljZjf; clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt 1. df}lb|s gLltnfO{ k|efjsf/L agfO{ d"No l:y/tf, zf]wgfGt/ art / ljQLo If]q :yfloTj xfl;n u/L

;dli6ut cfly{s :yfloTj sfod ug]{ .

2. df}lb|s gLltsf] k|efjsfl/tf yk ;'b[9 ug{ gjLgtd df}lb|s l;4fGt / k|of]usf ;DaGwdf cWoog

u/L df}lb|s gLltsf] cfGtl/s nIo / sfof{Gjogdf k'g/fjnf]sg ug]{ .

3. u|fdL0f If]qdf ljQLo ;+:yfx?sf] k|f]T;fxg ug]{ tyf k"jf{wf/ ljsf; ug]{ .

4. a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?sf] lgodg, lg/LIf0f / cg'udgnfO{ k|efjsf/L agfO{ ljQLo If]qnfO{ :j:y

/ k|lt:kwL{ agfpg] .

30 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

$= sfo{gLlt 1. ljQLo If]qsf] :yfloTj Pjd\ lbuf] ljsf;sf nflu ljQLo If]q u'¿of]hgf th'{df ul/g]5 .-!_

2. v'nf ahf/ sf/f]af/nfO{ df}lb|s gLltsf] d'Vo cf}hf/sf] ?kdf lnOg]5 .-@_

3. g]kfnn] u/]sf cGt/f{li6«o k|lta4tf k"/f ug{ tyf ljQLo If]qnfO{ ultzLn agfpg P]g, lgodx?df

cfjZos ;'wf/ ul/g]5 .-@_

4. d'n'ssf] lbuf] cfly{s ljsf;sf] nflu pTkfbgzLn k'gs{hf{ sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L ?kdf cl3

a9fOg]5 . -@_

5. u|fdL0f If]qdf ljQLo kx'Fr a9fpg ljBdfg gLltut Joj:yfdf cfjZos kl/dfh{g u/L ;f]sf]

k|efjsf/L sfof{Gjog ul/g]5 .-#_

6. Ohfhtkq ;DaGwL gLltut Joj:yf dfkm{t\ ljQLo kx'Fr / ;dfj]zLs/0fnfO{ Jofks agfpg]

sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . o;sf nflu b'u{d Pjd\ lk5l8Psf If]qx?df a}+lsª tyf ljQLo ;]jfsf]

kx'FrnfO{ k|f]T;flxt ul/g]5 .-$_

7. ljkGg ju{df hfg] shf{sf] ;LdfnfO{ ;do–;fk]If ?kdf a9fpFb} nlug]5 .-$_

8. pTkfbgd"ns / /fli6«o k|fyldstfsf If]qdf Psn C0f ;Ldf a9fpb} nlug]5 .-$_

9. a}s tyf ljQLo ;+:yfsf] /]l6ª u/L jf:tljs l:ylt ;fj{hlgs ul/g]5 .-$_

10. a}+s tyf ljQLo ;+:yfx? ufEg] tyf ufleg] sfo{nfO{ k|f]T;flxt ug]{ gLltsf] cem k|efjsf/L

sfof{Gjog ul/g]5 .-$_

11. n3'ljQ ;+:yfx?sf] ;'kl/j]If0f / cg'udg ug{sf] nflu ;+:yfut Joj:yf ul/g]5 .-$_

12. n3' ljQ ;+:yfnfO{ ;an / k|efjsf/L agfpg ;fIf/tf sfo{qmd, s[lif k|;f/ tyf kz' ;]jf k|;f/

sfo{qmd, ul/aL lgjf/0f sfo{qmd, jftfj/0f ;+/If0f tyf ;Lk ljsf;sf sfo{qmd ;d]t ;dGjo u/L

cufl8 a9fO{g]5 .-$_

13. of]hgf cjlwdf &% lhNnfdf g} n3'ljQ ;+:yf lj:tf/ ul/g]5 .-$_

14. 9's'6L, Networking h:tf Joj;fonfO{ sfg'gL bfo/fdf Nofpg / cj}w lqmofsnfknfO{ /f]Sg

cfjZos sfg'g / lgodgsf] Joj:yf ul/g]5 .-$_

15. Derivative Market tyf cGo d'b|f tyf ljQLo ahf/ k|0ffnLnfO{ Jojl:yt agfpg cfjZos

lgodgsf] Joj:yf ul/g]5 .-$_

%= ck]lIft pknlAw d'b|f:kmLlt b/ jflif{s cf};t &=) k|ltztdf ;Lldt x'g], lj:t[t d'b|fk|bfosf] j[l4b/ jflif{s cf};t !$=%

k|ltzt /xg], lghL If]qdf hfg] shf{ cf};t !&=% k|ltztn] a9]sf] x'g], s'n cfGtl/s shf{ jflif{s cf};t

!^=) k|ltztn] a9]sf] x'g] / ljb]zL d'b|f ;l~rltn] sDtLdf ^ dlxgfsf] j:t' tyf ;]jfsf] cfoft wfGg ;Sg]

ca:yf /xsf] x'g]5 .

@=%=@ shf{

!= k[i7e"ld

of] of]hgf cjlwdf a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?sf] shf{ tyf nufgL cg'Tkfbs If]qaf6 s[lif nufotsf

pTkfbg If]qtkm{ s]lGb|t ug{ a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?n] s[lif If]qsf] nufgLnfO{ a9fpb} cfufdL bz jif{leq

s'n shf{ tyf nufgLsf] @)=) k|ltzt k'¥ofpg' kg]{ Joj:yf ul/Psf] 5 . tf]lsPsf If]qdf shf{ lj:tf/

clej[l4 ug]{ p2]Zon] a9Ldf ^ dlxgfsf nflu c;n shf{sf] lwtf]df a}+s tyf ljQLo ;+:yfx¿nfO{ pknAw

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 31

u/fOg] k'gs{hf{sf] bfo/f km/flsnf] agfO{ k'gs{hf{ b/ 36fOb} nluPsf] 5 . ;f] cg';f/ o:tf] bfo/fdf s[lif

nufot tf]lsPsf cGo If]qx?nfO{ ;d]t ;dfj]z ul/Psf] 5 . dlxnf pBdL / j}b]lzs /f]huf/Laf6 kmls{Psf

JolQmx? ;d]t o;af6 nfeflGjt x'g] Joj:yf ul/Psf] 5 .

of]hgfsf] klxnf] / bf];|f] jif{df s[lif / hnljB't\sf] nflu k'gs{hf{b/ ^=% k|ltzt / tf]lsPsf cGo

pTkfbgzLn If]qsf] nflu &=) k|ltzt sfod ul/Psf]df of]hgfsf] t];|f] jif{df pQm b/x? 36fO{ ^=)

k|ltztsf] Psn k'gs{hf{b/ sfod ul/Psf] 5 . b'Uw tyf df;'hGo Joj;fosf] k|j4{g dfk{mt e"ld ePsf /

gePsf b'a}y/L ls;fgx?sf] nflu /f]huf/L / cfo–cfh{gsf] ca;/ l;h{gf ug{ kz'k+IfL tyf dT:o kfng

Joj;fosf nflu ;d]t pko'{Qm cg';f/sf] k'gs{hf{ pknAw u/fpg] Joj:yf ul/Psf] 5 . ¿U0f pBf]u, 3/]n'

tyf ;fgf pBf]u, lgof{td"ns Joj:ffo / j}b]lzs /f]huf/Lsf] nflu tf]lsPsf ju{df k|jfx ul/g] ljz]if

k'gs{hf{b/x?df eg] ljutsf] !=% k|ltztsf] b/ oyfjt sfod u/L o:tf] Joj:yfsf] k|efjsf/L

sfof{Gjogsf] nflu k|lqmofut ;/nLs/0f ul/Psf] 5 .

ljkGg ju{df shf{sf] kxF'r a9fO{ cfo–cfh{g / /f]huf/Lsf] ca;/ l;h{gf ug]{ p2]Zon] of]hgfsf] bf];|f] jif{df

cfly{s jif{ @)^*÷^( sf] df}lb|s gLlt dfkm{t jfl0fHo a}+s, ljsf; a+}s / ljQ sDkgLx?n] ljkGg ju{df

nufgL ug'{ kg]{ shf{ cg'kft qmdzM #=% k|ltzt, #=) k|ltzt / @=% k|ltzt sfod u/L o:tf] cg'kft tLg

jif{;Dd k|To]s jif{ )=% k|ltztn] a9fpb} hfg'kg]{ gLltut Joj:yf ul/Psf] 5 . n3'ljQLo ;+:yfx?n] ljkGg

ju{df k|jfx ug]{ u/L k|fKt ;fk6L /sdnfO{ a}+s tyf ljQLo ;+:yfx¿af6 Aofh cfh{gdf pkof]u ug{ gkfOg]

ljBdfg Joj:yfsf] s8fO{sf ;fy sfof{Gjog ul/Psf] 5 . dfWolds tyf pRr dfWolds tx ;/xsf]

k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff cWoog, dlxnfx?åf/f ;~rflnt n3'pBd, ;fd'bflos pkef]Qmf ;ldlt jf

lghL If]qn] Go"gtd %) k|ltzt jf ;f] eGbf dfly nufgL ug]{ %)) lsnf]jf6 Ifdtf;Ddsf] n3' hnljB't \

cfof]hgf, u|fdL0f If]qdf ul7t pkef]Qmf ;ldlt jf ;xsf/L ;+:yfdfkm{t lgdf{0f x'g] l;FrfO{ k|0ffnL, u|fdL0f

If]qdf tf]lsPsf s[lif cf}hf/ vl/b, tf]lsPsf dfkb08 k"/f u/]sf u|fdL0f If]qdf ;~rflnt ;fd'bflos

c:ktfn, ls;fgåf/f cGgafnL ;+/If0ffy{ :yfkgf ug]{ zLte08f/ h:tf If]qx?df a}+s tyf ljQLo

;+:yfx?af6 k|jflxt tf]lsPsf] /sd;Ddsf] shf{nfO{ ljkGgju{ shf{df u0fgf ug]{ Joj:yfnfO{ lg/Gt/tf

lbOPsf] 5 .

;d"xdf cfa4 ePsf C0fL ;b:ox?nfO{ a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?dfkm{t n3'pBd jf n3'Joj:ffo ;~rfng

ug{ ;fd"lxs hdfgLdf k|bfg ul/g] shf{sf] ;Ldf qmdzM j[l4 u/L k|lt;d"x ;b:o ?= ! nfv;Dd /

:jLsf/of]Uo lwtf]df k|bfg ul/g] shf{sf] xsdf ?= # nfv;Dd n3'shf{ k|bfg ug{ ;lsg] Joj:yf ul/Psf] 5

. o:tf] shf{ k|jfx ubf{ æ3Æ ju{sf ljQLo ;+:yfx?n] s'n shf{sf] Ps ltxfO{;Dd lwtf] lnO{ n3'shf{ k|jfx

ug{ ;lsg] Joj:yfnfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .

of]hgf cjlwdf ljQLo kx'Fr Pjd\ ljQLo ;dfj]zLs/0f clej[l4 ug]{ p2]Zon] xfn;Dd ljQLo kx'Fr Go"g

/x]sf If]qx?df æ3Æ ju{sf] ljQLo ;+:yf vf]Ng ljz]if k|fyldstf lbOPsf] 5 . ;a} k|sf/sf ljQLo

;+:yfx?sf] u|fdL0f If]qdf kx'Fr clej[l4 ug{ ;~rfng vr{ sd x'g] df]afOn a+}lsª tyf zfvf/lxt

a}+lsªnufot cfw'lgs k|ljlwsf a}+lsª ;]jfnfO{ k|f]T;flxt x'g] gLlt cjnDag ul/Psf] 5 . a}+s tyf ljQLo

;+:yfx?nfO{ jfl0fHo a}+s / /fli6«o :t/sf ljsf; a}+sx? Go"g /x]sf tf]lsPsf lhNnfx¿df sDtLdf Ps

zfvf / cGoq Ps zfvf u/L b'O{j6f zfvf vf]nL ;~rfngdf NofP kZrft\ dfq sf7df8f}+} pkTosfleq Ps

zfvf vf]Ng lbg] gLltut Joj:yf ul/Psf]] 5 . To;}u/L, ljQLo ;]jfsf] kx'Fr sd ePsf ( lhNnfx?df

sfo{If]q sfod x'g] u/L :yfkgf x'g] æ3Æ ju{sf n3'ljQ ljQLo ;+:yfx?nfO{ k|fylds k"FhLsf] % u'0ff;Dd

lgIf]k ;ª\sng ug{ kfpg] gLltut Joj:yf ul/Psf] 5 . ljQLo ;fIf/tf / hghfu/0f;DaGwL ljleGg

sfo{qmdx? ;~rfng ul/Psf] 5 .

@= p2]Zo

u|fdL0f If]qdf ;dfj]zLs/0fnfO{ hf]8 lbFb} ljQLo kx'Fr clej[l4 ug]{ .

32 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

#= /0fgLlt 1. b'u{d tyf lk5l8Psf] If]qdf ljkGgju{ shf{ sfo{qmdnfO{ kl/dfh{g;lxt lg/Gt/tf lbg] .

2. n3'ljQ ;+:yfx?sf] sf/f]af/sf] bfo/f of]hgfa4 ?kdf km/flsnf] agfpFb} n}hfg] .

3. ;xsf/L tyf u}/–;/sf/L ;+:yfx?nfO{ s[lif, u|fdL0f shf{ tyf n3'ljQsf] sf/f]af/df cem a9L

;xefuL agfpFb} hfg] .

$= sfo{gLlt 1. ljkGg ju{ shf{ sfo{qmdsf] bfo/f km/flsnf] agfpg'sf] ;fy} o:tf] cg'kftnfO{ cfjZostf cg';f/

k'g/fjnf]sg ub}{ nlug]5 . -!_

2. u|fdL0f art tyf C0f ;xsf/L ;+:yfx? u7g ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 .-!_

3. n3'ljQ kl/rfng / k|of]usf] bfo/f km/flsnf] agfO{ o;sf] pkof]u pTkfbsLo If]qdf u/fpg

ljBdfg gLltut Joj:yfdf k'g/fjnf]sg ul/g]5 . -@_

4. u|fdL0f tyf b'u{d If]qdf a}+s zfvf lj:tf/nfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -@_

5. n3'ljQ sf]if :yfkgf u/L ;f] sf]ifnfO{ cGo sf]ifx?;Fu ;dGjo ub}{ ;x'lnot Aofhb/df yf]s /

v'b|f C0f k|jfxdf kx'Fr j[l4 ul/g]5 . -@_

6. n3'ljQ ;]jf k|bfos ;+:yfx?sf] ljQLo ;fwgsf] cefj sd ug]{ k|of]hgsf] nflu ;~rflnt

u|fdL0f :jfjnDag sf]ifnfO{ yf]s shf{sf] cfk"lt{ Joj:yf ldnfpg] u/L Pp6f 5'§} sf]ifsf] ?kdf

cufl8 a9fOg]5 . -#_

7. j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg] o'jf ju{nfO{ nlIft u/L n3'ljQ sfo{qmd th'{df ul/g]5 . -#_

%= ck]lIft pknlAw

s[lifnufot pTkfbgd"ns If]qdf shf{ tyf nufgL ck]lIft ?kdf lj:tf/ ePsf] x'g], u|fdL0f If]qsf ljz]if

u/L dlxnf, ljkGg / blnt ju{sf hgtfsf] /f]huf/L tyf cfo–cfh{gsf] ca;/df j[l4 eO{ pgLx?sf]

hLjg:t/ psf:gdf ;xof]u k'u]sf]] x'g] / u|fdL0f If]qdf ljQLo ;]jfsf] kx'Fr clej[l4 ePsf] x'g]5 .

@=^ aLdf

!= k[i7e"ld

ljZjJofkLs/0f tyf cfly{s pbf/Ls/0fsf] kl/0ffd:j?k g]kfnsf] aLdf If]qsf] ljsf;n] s]xL ult lng

yfn]sf] 5 . ljutsf] åGåsfn / xfn of] ;ª\qmd0fsfnLg /fhg}lts cl:y/tfsf sf/0f h'g ultdf tLj| cfpg'

kg]{ lyof] Tof] x'g g;s]sf] ca:yf ljBdfg 5 . lqjifL{o of]hgf cjlwdf aLdf Joj;fon] tLj|tf kfPsf] x'bf

aLds -hLjg tyf lghL{jg aLdf sDkgL_ aLldt -aLdf ;]jf k|fks_, aLdf clestf{, aLdf ;e]{o/, aLdfz'Ns,

aLdf If]qn] u/]sf] nufgL, /fli6«o cy{tGqdf aLdfn] k'¥ofPsf] of]ubfg, aLdf pBf]un] l;h{gf u/]sf]

/f]huf/Lsf] k|ToIf tyf k/f]If cj;/x?, cflbdf pNn]Vo j[l4 ePsf] 5 . aLdf lgodg lgsfox?sf]

cGt/f{li6«o tyf cGt/If]qLo ;ª\u7gx?df aLdf ;ldltsf] e"ldsfdf j[l4 x'g'sf ;fy} aLdf ;]jfdf b'u{d

u|fdL0f If]q tyf Go"g cfo ju{sf] kx'Fr / cGt/f{li6«o dfkb08cg'?k o; ;+:yfsf] u'0f:t/ j[l4 ug'{

cfjZostf ePsf] 5 .

@= p2]Zo 1. cGt/f{li6«o dfkb08 tyf /fli6«o cfjZostfcg'?k aLdf ;]jfsf] :t/ clej[l4 ug]{ .

2. b'u{d u|fdL0f If]q tyf ;dfhsf Go"g cfo ePsf ju{nufot ;a} tx;Dd aLdf ;]jfsf] kx'Fr

k'¥ofpg] .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 33

3. aLldtsf] lxt ;+/If0fsf nflu cfjZos cfwf/x? th'{df u/L aLdf Joj;fosf] ljZj;gLotf

clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt 1. b'u{d u|fdL0f If]q / Go"g cfo ePsf ju{nufot ;dfhsf ;a} txsf] nflu pko'Qm aLdf ;]jfx?sf]

ljsf; ul/g]5 .

2. aLldtsf] lxt ;+/If0f ;'lglZrt ug{ ljZj;gLo ;+oGqx?sf] ljsf; ul/g]5 .

3. aLdfsf] bfo/fnfO{ s[lif tyf kz' ljsf;nufot ljleGg pTkfbgzLn If]qdf lj:tf/ ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. b'u{d u|fdL0f If]q tyf Go"g cfo ePsf] ju{sf] cfjZostf klxrfg ePcg'?k pko'Qm n3' aLdf

;]jfx?sf] ljsf; ul/g] 5 .-!_

2. aLdf;DaGwL cGt/f{li6«o dfkb08sf] cfwf/df g]kfnsf] aLdf If]qsf] d"Nofªsg u/L tof/ kfl/Psf]

lj:t[t sfo{ of]hgfadf]lhd aLdfsf] :t/ j[l4;Fu ;DalGwt k|0ffnLx? ljsl;t ub}{ nlug] 5 . -@_

3. aLdf If]qdf ljBdfg ;]jfx?df kl/dfh{g tyf gofF If]qx?sf] klxrfg u/L lj:tf/ ul/g]5 .-@_

4. s[lifdf aLdf gLltdf Jofkstf lbO{, /f]u lj?4sf cf}ifwLx? ;lhn} pknAw ul/g]5 .-@_

5. aLdf bfaL ;/nLs/0fsf nflu k|efjsf/L j}slNks ;+oGqsf] ljsf; ul/g]5 . -#_

6. :jb]zdf k"gaL{df;DaGwL ;'b[9, kf/bzL{ tyf ljZj;gLo Joj:yfsf] ljsf; ul/g]5 . -#_

7. aLdsx? Ps cfk;df ufleg], :jfldTj x:tfGt/0f jf u|x0f ug]{, vf/]hL x'g] cj:yfdf ;d]t

aLldt, sd{rf/L, dWo:ystf{ tyf nufgLstf{x?sf] lxt ;'lglZrt ul/g] Joj:yf ul/g]5 . -#_

8. aLdssf] cfly{s Joj;flos Ifdtf sfod /fVg ;f]Ne]G;L dflh{g (Solvency Margin) nufotsf

ljifox?sf sfo{ljlwx? th'{df u/L nfu" ul/g]5 . -#_

9. :jf:Yo aLdf, afnL aLdf, kz' aLdf, n3' shf{ aLdf cflbsf] lk|ldod e'QmfgLdf g]kfn ;/sf/sf

tkm{af6 ;d]t of]ubfg ul/g]5 .-#_

%= ck]lIft pknlAw cGt/f{li6«o dfkb08 tyf /fli6«o cfjZostf cg'?k aLdf ;]jfsf] :t/ clej[l4 ePsf] x'g], b'u{d u|fdL0f If]q

tyf ;dfhsf Go"g cfo ePsf ju{nufot ;a} txsf] aLdf ;]jf -n3'aLdf ;d]t_ df kx'Fr k'u]sf] x'g] / aLdf

pBf]un] sd{rf/L, aLdf clestf{ / ;e]{o/sf] ?kdf sl/a !,!),))) JolQmnfO{ /f]huf/Lsf] cj;/ k|bfg

u/]sf] x'g]5 .

@=& k"FhLahf/

!= k[i7e"ld

lqjifL{o of]hgfdf lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k k|0ffnL, ;fd"lxs nufgL sf]if, qm]l86 /]l6ª sDkgL h:tf lwtf]kq

ahf/sf] clt cfjZos k"jf{wf/x?sf] :yfkgfnfO{ k|f]T;fxg ug{ tT;DaGwL lgodg Joj:yfx? ljsf; ug]{

sfo{ ePsf] 5 .

o;cGtu{t lwtf]kqsf] s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf lgodfjnL, @)^& tyf ;fd"lxs nufgL sf]if lgodfjnL, @)^&,

qm]l86 /]l6ª lgodfjnL, @)^* ;d]t nfu" e};s]sf] 5 . ;f]xL Joj:yf cg';f/ ahf/df rf/j6f ;fd"lxs

nufgL sf]if btf{ eO{ s]xL sf]ifsf] of]hgf ;d]t cfpg yfn]sf] 5 . qm]l86 /]l6ªsf] ;]jf lbg Oqmf g]kfn ln=

n] g]kfn lwtf]kq af]8{af6 cg'dlt lnO{ sfo{ ;~rfng z'? ul/;s]sf] 5 . To:t} s]Gb|Lo lgIf]k ;]jf

;~rfngsf] nflu l;l8P; P08 lSnol/ª ln= v8f eO{ /fkm;fkm sfo{ z'? ul/;s]sf] ca:yf 5 . o;

34 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

cjlwdf k"FhLahf/ k|efjsf/L lgodg Joj:yf, k"FhLahf/sf] l:y/tf tyf ;do;fk]If ahf/sf] ljsf;sf] nflu

g]kfn lwtf]kq af]8{n] kfFr jifL{o k"FhLahf/ ljsf; of]hgf th'{df u/L sfof{Gjogdf NofO;s]sf] 5 . lwtf]kq

Joj;foLx?sf] k|lt:kwL{ Ifdtf j[l4 u/L nufgLstf{x?df ;xh / u'0f:t/Lo ;]jf k|bfg ug{ lwtf]kq

bnfnx?sf] ;ª\Vof %) k'¥ofOPsf] 5 .

@= p2]Zo

kF"hLahf/df nufgLstf{x?sf] kx'Fr Pjd\ ljZj;gLotfdf clej[l4 u/L nufgL ljljwLs/0fdfkm{t k"FhL

ahf/nfO{ lj:tf/ ub{} nlug]5 .

#= /0fgLlt 1. k"FhLahf/ ;DaGwdf nfugLstf{x?sf] ;r]tgfdf clej[l4 u/L lwtf]kqsf cf}hf/x?df nufgLsf]

nflu k|f]T;fxg ug]{ .

2. k"FhLahf/df ;+:yfut nufgLstf{ Pjd\ u}/ ljQLo If]qsf] k|j]zdf clej[l4 u/fO{ k"FhL kl/rfngdf

clej[l4 ug]{ .

3. k|efjsf/L lgodg tyf ahf/ Joj;foLx?sf] Ifdtf clej[l4 u/L k"FhLahf/sf] ljZj;gLotfdf

clej[l4 ug]{ .

4. lwtf]kqsf] bf];|f] ahf/ ;]jfnfO{ b]zJofkL agfpg] .

$= sfo{gLlt 1. lwtf]kqdf ul/g] nufgLnfO{ k|f]T;fxg ug{ b]zsf ljleGg efudf r]tgf clej[l4;DaGwL k|lzIf0f

sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -!_

2. lwtf]kq ljlgdo ahf/sf] sf/f]af/ k|0ffnLnfO{ k"0f{ ?kdf :jrflnt x'g] agfpg tyf cgnfO{g

6«]l8ªsf] Joj:yf ldnfpg lghLIf]qsf] ;xefuLtfnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

3. u}/cfjf;Lo g]kfnLx?sf nflu lwtf]kqdf nufgL ug]{ Joj:yf ldnfpg cfjZos Joj:yf ul/g]5 .-!_

4. k"FhLahf/;DaGwL nufgL lzIff k|bfg ug{ tflnd k|lti7fg :yfkgfy{ cfjZos sfo{afxL cufl8

a9fOg]5. -!_

5. ;fd"lxs nufgL of]hgfdf ;j{;fwf/0f tyf ;+:yfut nufgLstf{x?sf] k|j]z a9fpg sf]ifcGtu{t

of]hgf ;~rfngnfO{ k|f]T;fxg u/L o; ;DaGwL r]tgf clej[l4 ul/g]5 . -@_

6. j:t' ahf/sf] lgodgsf nflu cfjZos sfg"g th'{df u/L k"jf{wf/ tof/ul/g]5 . -#_

7. qm]l86 /]l6ª ;]jfnfO{ a9L ljZj;gLo agfpg To; ;+:yfsf] lgodg k|efjsf/L agfOg]5 . -#_

8. lwtf]kqsf] cef}ltsLs/0f, /fkm;fkm tyf x:tfGt/0f sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg s]Gb|Lo lgIf]k

sDkgLsf] sfdsf/afxLnfO{ k|efjsf/L?kdf cufl8 a9fOg]5 . -#_ 9. lwtf]kq Joj;foLx?sf] sfo{If]q lj:tf/ u/L ltgsf] lgodgnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . -$_

10. k"FhLahf/sf] ljs]Gb|Ls/0f u/L ;Dk"0f{ hgtfsf] kx'Frdf k'¥ofOg]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw lwtf]kq ahf/n] k"0f{ :jrflnt ;]jf k|bfg u/L b]zsf ljleGg efuaf6 cgnfOg sf/f]af/ eO{ ahf/sf] lj:tf/

ePsf]x'g], qm]l86 /]l6ª ;]jfk"0f{?df lqmofzLn /xL lwtf]kq ahf/sf] ljZj;gLotfdf clej[l4 ePsf] x'g],

;fd"lxs nufgL of]hgfsf] lj:tf/ eO{ lwtf]kq ahf/df k"FhL kl/rfng a9\g]5 / nufgLstf{x?n] bIf nufgL

;]jf k|fKt ug]{, ;"rLs[t ;+:yfx?sf] ;+:yfut ;'zf;g tyf ;"rgf k|jfxsf] :t/df;'wf/ ePsf] x'g] / lwtf]kq

cef}lts?kdf x:tfGt/0f eO{ sf/f]af/ k|lqmof ;/n / ljZj;gLo ePsf] x'g]5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 35

@=* ;fj{hlgs ;+:yfg

!= k[i7e"ld

;fj{hlgs ;]jf k|jfx tyf ahf/ lgodgsf nflu ;/sf/ cfkm}n] ;~rfng ug'{kg]{ k|s[ltsf ;+:yfgx?df

afx]s lghL If]qsf] Jofj;flos bIftf ePsf] If]qdf /x]sf ;/sf/L nufgL qmdzM Go"gLs/0f ub}{ cfly{s

;|f]tnfO{ ;dfj]zL cfly{s j[lå xfl;n x'g] If]q tkm{ :yfgfGt/0f ug'{ cfjZos 5 . ;/sf/ cfkm}n] ;~rfng

u'g{kg]{ ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] k|lt:kwf{ tyf Jofj;flostf clej[lå ub{} ;dGjofTds 9ª\uaf6 ;~rfng

ug]{ p2]Zosf ;fy tL ;+:yfgx?sf] gLlt lgwf{/0f, k'g;+/rgf, cg'udg tyf d"Nofªsg ug{] p2]Zon]

;fj{hlgs ;+:yfg lgb]{zg af]8{ u7g ePsf] 5 . af]8{n] cfkm\gf] sfo{ k|f/De ul/;s]sf] ;Gbe{df casf

lbgx?df ;fj{hlgs ;+:yfgx? Jofj;flos of]hgf ;lxt pQ/bfoL, ;Ifd / s'zn Joj:yfkg k4ltcg'?k

;~rfng x'g] ck]Iff ug{ ;lsG5 .

g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTjdf ;~rfngdf /x]sf #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] v'b l:y/ ;DklQ

cf=j=@)^&÷)^* sf] cGTo;Dddf ?=!!* ca{ @& s/f]8 ^% nfv k'u]sf] 5 . ;fy} ;f]xL cjlw ;Dddf pQm

;+:yfgx?sf] s'n z]o/wgL sf]if ?=! va{ (( s/f]8 # nfv k'u]sf] 5 . dxfn]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|fKt

tYofª\s cg';f/ cf=j=@)^&÷)^* sf] cGTo ;Dddf #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgdf g]kfn ;/sf/sf] z]o/

nugL ?=(@ca{ !( s/f]8 !^ nfv / s'n C0f nufgL ?=(% ca{ !^ s/f]8 (@ nfv k'u]sf] 5 .

cf=j= @)^&÷)^* df #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgx?dWo] @! j6f ;+:yfg v'b gfkmfdf ;~rflnt 5g\ eg]

!$ j6f ;+:yfg v'b 3f6fdf ;~rfngdf /x]sf 5g\ . h;df g]kfn Ol~hlgol/ª sG;N6]G;L ;]jf s]Gb| ln= /

hnljB't\ nufgL tyf ljsf; sDkgL ln= sf] sf/f]af/ gePsf] l:ylt 5 . #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf]

v'b gfkmf gf]S;fg ljj]rgf ubf{ cf=j=@)^^÷)^& df ?=!) ca{ %% s/f]8 *^ nfv v'b gfkmf /x]sf]df

cf=j=@)^&÷)^* df v'b gfkmf ?=^ ca{ ^% nfvdf em/]sf] 5 . o; cfly{s jif{df g]kfn b"/ ;~rf/ sDkgL

ln=n] ?=!@ ca{ !@s/f]8 v'b d'gfkmf cfh{g u/]sf] 5 . tyflk g]kfn ljB't\ k|flws/0fsf] ?=^ ca{ ( s/f]8 /

g]kfn cfon lgudsf] ?=% ca{ !! s/f]8 gf]S;fg Joxf]g'{ k/]sf]n] ;du|df ;+:yfgx?sf] v'b d'gfkmf cl3Nnf]

cfly{s jif{sf] t'ngfdf 36\g uPsf] xf] . xfn ;~rflnt #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgaf6 g]kfn ;/sf/nfO{

cf=j=@)^&÷)^* df ?=% ca{ $( s/f]8 &@ nfv nfef+z k|fKt ePsf] 5 . of] nfef+zdWo] g]kfn b"/ ;~rf/

sDkgL ln=sf] dfq} ?=% ca{ $* s/f]8 (^ nfv /x]sf] 5 . cf=j=@)^&÷)^* df g]kfn ;/sf/n] ;ª\sng

u/]sf] s'n /fh:j /sd ?=! va{ ((ca{ *@ s/f]8 dWo]df #& j6f ;fj{hlgs ;+:yfgaf6 k|fKt nfef+zsf]

of]ubfg @=&%k|ltzt /x]sf] 5 eg] ;f]xL cf=j=sf] s'n ufx{:Yo pTkfbg /sddf ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] s'n

;~rfng cfosf] of]ubfg !!=)( k|ltzt /x]sf] 5 .

ljleGg dGqfnox?cGtu{t 5l/P/ /x]sf ;+:yfgx?sf] aLrdf Ps} dfkb08 cem} nfu" gx'g', hgzlQm

Joj:yfkg kIf sdhf]/ /xg', bL3{sfnLg Jofj;flos of]hgf tyf To;sf] ;kmn sfof{Gjogsf] cefj x'g',

ljQLo sfo{s'zntf sdhf]/ /xgfn] gfkmfsf] t'ngfdf bfloTj a9\b} hfg' h:tf ;d:ofx? ljBdfg /x]sf

5g\ .

;+:yfgx?sf] p2]Zo cg'?k ;~rfng k|lqmofdf tfnd]n ldnfO{ ;+:yfgx?sf] sfo{ut bIftfdf clej[l4 ug'{,

bL3{sfnLg Jofj;flos sfo{of]hgf tof/ u/L ;f]sf] ;kmn sfof{Gjog ug'{, ;+:yfgx?af6 ;/sf/dfly k/]sf]

ljQLo tyf Joj:yfksLo ef/ Go"gLs/0f ug'{ tyf ;/sf/L ;+:yfg ;~rfngsf] ;Gbe{df Jofj;flos

lqmofsnfkdf ;/sf/sf] e"ldsf qmdzM sd ub{} lghL If]qsf] ;xeflutf a9fpgsf nflu :ki6 /fli6«o gLlt /

To;sf] ;kmn sfof{Gjogsf sfo{x? cem} r'gf}tLk"0f{ g} 5g\ .

@= p2]Zo

!= /fHon] ;~rfng gu/L gx'g] If]qdf dfq} ;fj{hlgs ;+:yfgsf] ;~rfng ug]{ gLlt lnO{ ;fj{hlgs

;+:yfgnfO{ j9L Jojl:yt / ;+:yfut ?kdf ljsf; u/L ;]jf k|jfxsf] nIo xfl;n ug]{ .

36 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

@= lghL tyf cGo If]q ;Ifd / tTk/ gePsf] tyf /fHo cfkm}n] bfloTj jxg ug{ clgjfo{ ePsf

If]qdf dfq

;fj{hlgs ;+:yfgnfO{ pkof]u ug]{ .

#= /0fgLlt 1. /fHon] ;~rfng gu/L gx'g] If]qdf ;~rflnt dxŒjk"0f{ { ;fj{hlgs ;+:yfgx?df dfq ;/sf/L

nufgL s]lGb|t ug]{ / To:tf ;+:yfgx?df s'zn Joj:yfkg ;lxt Joj;flostf clej[lå ul/g]5 .

2. ;j} ;+:yfgx?nfO{ ;fj{hlgs ;+:yfg lgb]{zg af]8{ -u7g tyf sfo{ ;~rfng_ cfb]z, @)^* df

Joj:yf eP adflhd ;~rfng ul/g] / ;+:yfgjf6 sd{rf/Lx?nfO{ lbOg] ;]jf ;'ljwfdf Ps?ktf

NofOg] 5 .

3. ;+:yfgsf] cfly{s sf/f]af/df Joj:yfkgnfO{ pQ/bfoL jgfO{ ;fj{hlgs ;+:yfgdf ljQLo ;'zf;g

sfod ul/g] /0fgLlt cjnDag ul/g]]5 .

4. lghL If]q ;Ifd e} ;s]sf] If]qdf ;+rflnt tyf ;/sf/n] ;~rfng ug{ cfjZos g7fg]sf

Joj;flos tyf Jofkfl/s k|s[ltsf ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] nufgL qmdzM ljlgj]z ul/g]5 .

$= sfo{gLlt 1. ;fj{hlgs ;+:yfg ljsf; ;ldlt, cfof]u tyf k|lti7fgx?df sd{rf/L egf{ ubf{ nf]s ;]jf

cfof]usf] l;kmfl/;df dfq ug]{ Joj:yf ldnfpg gLltut Joj:yf ul/g]5 .-!_

2. bfloTj jxg ug]{ ;|f]tsf] k|fjwfg g/fvL l;h{gf ul/Psf bfloTjx? ;/sf/L sf]ifjf6 a]xf]l/g]

5}g . -!_

3. ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] bIftf tyf Jofj;flostf clej[lå ug]{ sfo{df ;3fp k'¥ofpg ;+:yfgdf

sfo{sf/L k|d'v tyf ;~rfnsx? lgo'lQm ubf{ ;fj{hlgs ;+:yfg lgb]{zg af]8{n] v'Nnf k|ltof]lutf

dfkm{t of]Uo tyf Jofj;flos bIftf ePsf] JolQmnfO{ dfq lgo'lQm ul/g]5 .-@_

4. sfo{;Dkfbg s/f/sf cfwf/df ;fj{hlgs ;+:yfg lgb]{zg af]8{, sfo{sf/L k|d'v lgo'lQm l;kmfl/;

;ldltsf] l;kmfl/;df dfq} ;fj{hlgs ;+:yfgdf dxfk|aGws tyf sfo{sf/L k|d'v lgo'lQm ul/g]5 .-@_

5. ;+:yfgx?df sd{rf/Lx?nfO{ lbOg] ;]jf ;'ljwfdf Ps?ktf NofO{ ;+:yfgsf] cfly{s bfloTjdf

Joj:yfkgnfO{ pQ/bfoL agfpg] tyf tf]lsPsf] ;dofjlwleq} n]vf k/LIf0f sfo{ ;DkGg u/fO{

;+:yfgx?df ljQLo ;'zf;g sfod ul/g]5 . -#_

6. ;fj{hlgs ;+:yfgnfO{ cfTdlge{/ agfpgsf] nflu sfo{ ;Dkfbgsf cfwf/df /sd k|bfg ul/g]5 . -#_

7. gfkmf / sfo{ ;Dkfbg;Fu cfaå u/L ;fj{hlgs ;+:yfgsf] ;~rfng / ;'b[9Ls/0f x'g] u/L dfq

jf]g; tyf cGo ;'ljwf k|bfg ul/g]5 . -$_

8. nufgL ljlgj]z e};s]sf ;+:yfgx?sf] xfnsf] cj:yf tyf k|efjsf] cWoog u/L ;+:yfgx?sf]

nufgLsf] ljlgj]z sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg ljlgj]zsf] sfo{ljlw agfO{ /fHon] ;~rfng ug{

cfjZos g7fg]sf ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] ljlgj]z ub}{ nlug]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

;+:yfgx?df pRr Joj:yfkssf] lgo'lQmdf /fhgLlts x:tIf]ksf] cGTo e} of]Uotf, bIftf / Ifdtfsf]

cfwf/df v'Nnf k|lt:kwf{jf6 lgo'lQm x'g], ;fj{hlgs ;+:yfgx?sf] pTkfbsTj a9]sf] x'g], ;+:yfgx?sf] ljQLo

bfloTj sd ePsf] x'g], ;+:yfgx?tkm{ ;/sf/L bfloTjdf Go"gLs/0f cfpg], ;/sf/L If]qsf] ;+nUgtf cfjZos

gePsf] If]qdf ;~rflnt ;fj{hlgs ;+:yfgsf] klxrfg e} To:tf ;+:yfgsf] ljlgj]z k|lqmof cl3 a9]sf] x'g]

/ ;+:yfg ;~rfngdf lghL If]qsf] ;xeflutf a9]sf] x'g]5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 37

@=( d"No gLlt

!= k[i7e"ld

d"No l:yltnfO{ dfu Pjd\ nfut tyf cfk"lt{hGo kIfn] k|efj kfg]{ ub{5 . pTkfbgsf ;fwgx?sf] d"Nodf

cfpg] kl/jt{g, sRrf kbfy{sf] pknAwtfsf] cj:yf, ;/sf/n] cjnDag ug]{ cfly{s gLlt, jfXo d'n'sdf

x'g] d"Noj[l4, k|lt:kwf{Tds ahf/sf] cj:yf, ljleGg k|fs[lts ljklQsf] cj:yf cflbn] d"Nodf k|efj kfl/x]sf]

x'G5 . ;fy}, df}lb|s of]ufÍx?df x'g] kl/jt{gsf] c;/ ;dli6ut dfudf kg]{ ePsf]n] o:tf] k|efj d"Nodf

;d]t kb{5 . g]kfnsf] d"No l:yltdf dfu kIfsf] eGbf cfk"lt{ kIf / ;+/rgfTds kIf, vf;u/L k]6«f]lnod

kbfy{sf] cGt/f{li6«o d"Nodf cfpg] ptf/–r9fj / ef/tsf] d"No l:yltn] c;/ kfg]{ u/]sf] 5 . df}lb|s gLltn]

k|d'v p2]Zo d"No l:y/tf sfod ug]{ eP klg cfk"lt{ kIfaf6 d"No l:y/tfdf a9L rfk kg]{ u/]sf] xfnsf

jif{x?df df}lb|s pks/0fx?sf] k|of]uaf6 d"No l:y/tf sfod /fVg] sfd lgs} hl6n aGb} uO{/x]sf] 5 .

lqjifL{o of]hgfsf] cjlwdf jflif{s cf};t d'b|f:kmLlt &=) k|ltztleq ;Lldt /fVg] nIo /x]sf]df of]hgfsf]

klxnf] jif{df d'b|f:kmLlt jflif{s cf};t (=^ k|ltzt /Xof] eg] bf];|f] jif{df *=# k|ltzt /xg uPsf] 5 .

t];|f]jif{ d"Noj[l4 ( k|ltztsf] xf/fxf/Ldf /xg] cg'dfg 5 . of]hgfsf] bf];|f] jif{df k|d'v vfB afnLx?sf]

pTkfbgdf ePsf] pNn]vgLo j[l4n] vfBfGgsf] d"Nodf lu/fj6 cfO{ ;du| d"No :t/df cl3Nnf] jif{sf]

t'ngfdf ;'wf/ ePklg nuftf/sf] k]6«f]lnod kbfy{df ePsf] d"No j[l4, cd]l/sL 8n/sf] t'ngfdf ePsf]

g]kfnL d'b|fsf] cad"Nogsf] sf/0f u}/–vfB tyf ;]jf ;d"xdf ePsf] pRr d"No j[l4, tnj tyf Hofnf b/df

ePsf] j[l4, d"No lgwf{/0fdf x'g] ldn]dtf], ljt/0f k|0ffnLdf c;xhtf cflb h:tf ljleGg sf/0fx?n] ubf{

;du| d"No :t/df rfk kg{uO{ of]hgfsf] klxnf] tyf bf]>f] jif{df jflif{s cf};t d"Noj[l4 Ps cª\sdf ;Lldt

/x]tfklg rfn' jif{sf] xfn;Dd d"No j[l4 b/ b'O{ cª\sdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

pRr d"No j[l4nfO{ lgoGq0f u/L cfd hgtfsf] qmozlQmdf ;'wf/ Nofpg] / g]kfnn] lgof{t ug{] j:t' Pjd\

;]jfx?sf] k|lt:kwf{Tds Ifdtf a9fpg] .

#= /0fgLlt 1. pko'Qm df}lb|s tyf ljQLo gLltsf] th'{df tyf sfof{Gjog u/L dfu–;[lht d'b|f:kmLltnfO{ jfl~5t

;Ldfdf /fVg] .

2. a}+s shf{sf] pTkfbgzLn If]qdf pkof]u, k"FhLsf] pknAwtf, k|lt:kwf{Tds ahf/ ;+oGqsf] ljsf;

Pjd\ ahf/ cg'udg / cfk"lt{ Joj:yfkgsf] dfWodaf6 d"No l:y/tf sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. df}lb|s lj:tf/nfO{ jfl~5t ;Ldf leq /flvg]5 . -!_

2. ahf/ d"No / t/ntfsf] l:yltnfO{ Wofg lbO{ df}lb|s gLltdf ;do–;dodf cfjZostf cg';f/

kl/dfh{g ul/g]5 . -!_

3. ljQLo gLlt tyf ljb]zL ljlgdo b/;DaGwL gLlt th'{df ubf{ d"Nodf kg]{ c;/nfO{ Wofg lbO{g]5 . -!_

4. d"No ;"rsfÍ (Price Index)nfO{ kl/dflh{t u/L d"No l:yltsf] lgoldt cg'udg ug]{ Joj:yf

ul/g]5 . -!_

5. cfk"lt{ Joj:yfkgdf ;'wf/ ug]{, ahf/sf] cg'udg / lgodgåf/f cjfl~5t lqmofsnfknfO{ lgoGq0f

ug]{ / df}lb|s tyf ljQLo gLltdf ;Gt'ng / ;dGjo sfod u/L d"No j[l4nfO{ lgoGq0f ul/g]5 . -@_

6. d"No j[l4nfO{ jfl~5t ;Ldfdf /fVg ljz]if u/L s[lif If]qdf larf}lnofsf] k|efjnfO{ x6fO{ k|lt:kwL{

agfpg ;xsf/L ahf/ / k|ToIf ahf/sf DffWodaf6 pTkfbs / pkef]QmfaLr ;f]emf] ;DaGw

:yflkt ul/g]5 . -@_

38 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

7. ahf/df yf]s k;n / v'b|f k;n :ki6 ?kdf 5'l§g] u/L Joj:yf ldnfO{g]5 . -@_

8. ahf/ sf6]{lnª, xf]l8{ª / oftfoft l;lG8s]6nfO{ lgodg u/L lg?T;flxt ul/g]5 . -@_

9. ahf/ ;"rgf k|0ffnLnfO{ ;'b[9 u/L Jofks k|rf/–k|;f/df Wofg lbO{g]5 . s[lif pkh tyf cGo

j:t'sf d"Nosf af/]df hfgsf/L pknAw u/fpg ljleGg 7fpFx?df ahf/ ;"rgf s]Gb|sf] Joj:yf

ul/g]5 . -@_

10. pkef]Qmf hfu/0f sfo{qmdx? ;~rfng ug{] . -@_

11. k]6«f]lnod kbfy{sf] d"NonfO{ cGt/f{li6«o ahf/ d"No cg';f/ ;dfof]hg ul/g]5 . -@_

12. cfjZos j:t'x?sf] e08f/0f Ifdtfdf j[l4 ug'{sf ;fy} cfk"lt{ Jojl:yt ul/g]5 . -@_

13. ;fj{hlgs ljt/0f k|0ffnLnfO{ ;'b[9 ul/g]5 . -@_

14. Hofnfsf b/x?nfO{ pTkfbsTj;Fu cfa4 ul/g]5 .-@_

%= ck]lIft pknlAw

jflif{s cf};t d"No j[l4b/ &=) k|ltztdf ;Lldt /xg]] .

@=!) ljb]zL ljlgdo tyf zf]wgfGt/

!= k[i7e"ld

j:t' lgof{tsf] j[l4b/ ;Gtf]ifhgs /x]tfklg o;sf] cfwf/ ;fgf] /x]sf] t/ cfoftsf] cfwf/ a[xt\ x'g'sf ;fy}

j[l4 b/ pRr /x]sf] sf/0f d'n'sdf Jofkf/ 3f6f qmdzM a9\b} uPsf] 5 . gofF lgof{t of]Uo j:t'x?sf]

klxrfg, ljsf; / k|j4{g x'g g;Sbf g]kfnn] cGt/f{li6«o Jofkf/af6 xfn;Dd vf;} kmfObf lng ;s]sf]

b]lvFb}g . Psftkm{ g]kfnn] k/Dk/fut ?kdf lgof{t ub}{ cfPsf j:t'x?sf] lgof{tdf x|f; cfPsf] 5 eg]

csf]{tkm{ k]6«f]lnod kbfy{, ;'g / ljnfl;tfsf j:t'x?sf] cfoftdf cTolws j[l4 x'Fb} uPsf] 5 . cfoftsf]

a9\bf] j[l4b/;Fu} ef/t;Fu a9\b} uPsf] zf]wgfGt/ 3f6fsf sf/0f d'n'sn] ef/tLo d'b|fsf] dfu Joj:yfkg ug{

cd]l/sL 8n/ cGt/f{li6«o ahf/df laqmL u/L ef/tLo d'b|fsf] vl/b ug]{ qmd klg qmdzM a9\bf] 5 . Jofkf/

pbf/Ls/0fsf] dfWodaf6 lgof{t lj:tf/ ug]{ gLlt lnOP tfklg o;af6 ck]lIft k|ltkmn xfl;n ug{ ;lsPsf]

5}g . d"ntM cfoft / ljk|]if0f ck|jfxdf e/ kl//x]sf] b]zsf] zf]wgfGt/ l:yltnfO{ lbuf] agfpg] sfo{

r'gf}tLk"0f{ aGb} uPsf] 5 .

lqjifL{o of]hgfsf]] klxnf] / bf];|f] jif{df qmdzM ?= @ ca{ !* s/f]8 / ?= !@& ca{ &) s/f]8n] zf]wgfGt/

artdf /Xof] . rfn' cfly{s jif{sf]] k|yd kfFr dlxgf;Dddf ?= ! ca{ ^) s/f]8n] zf]wgfGt/ artdf /x]sf]

5 . afXo If]q sf/f]af/sf] ljBdfg k|j[lQsf cfwf/df x]bf{ rfn' cfly{s jif{sf] cGTo;Dddf ?= #) ca{

a/fa/sf] zf]wgfGt/ art x'g] cg'dfg 5 . rfn' of]hgfdf zf]wgfGt/ art jflif{s s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

! k|ltzt k'¥ofOg] nIo /x]sf]df of]hgfsf] klxnf] / bf]>f] jif{df zf]wgfGt/ art s'n ufx{:Yo pTkfbgsf]

qmdzM )=@ / *=@ k|ltzt /x]sf] 5 . o; of]hgfsf] klxnf] jif{df ljk|]if0f cfk|jfxdf ePsf] Go"g j[l4 tyf

v'b ;]jf cfodf ePsf] x|f;sf] sf/0f rfn' vftf ?= !@ ca{ ($ s/f]8n] 3f6fdf /x]sf]df bf];|f] jif{ ljk|]if0f

cfk|jfx tyf v'b ;]jf cfodf ePsf] pNn]Vo j[l4n] ?= &% ca{ (* s/f]8n] rfn' vftf artdf /Xof]] .

cfly{s jif{ @)^(÷&) sf] kfFr dlxgf;Dddf ljk|]if0f cfk|jfx ;Gtf]ifhgs /x]sf]n] rfn' vftf ?= ! ca{ ^$

s/f]8n] artdf /x]sf] 5 . rfn' lqjifL{o of]hgfsf] k|yd jif{ s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] )=( k|ltzt /x]sf]

rfn' vftf 3f6f bf];|f] jif{df $=( k|ltztn] artdf /Xof]] . 6«fG;km/tkm{ ljb]zL d'b|f cfh{gsf] k|d'v ;|f]tsf]

?kdf /x]sf] ljk|]if0f cfk|jfxsf] j[l4b/ cfly{s jif{ @)^&÷^* / @)^*÷^( df qmdzM (=$ k|ltzt / $!=*

k|ltzt /xL ?= @%# ca{ %% s/f]8 / ?= #%( ca{ %% s/f]8 /Xof] . rfn' cfly{s jif{sf] kfFr dlxgfdf

ljk|]if0f cfk|jfx @@=& k|ltztn] a9L ?= !^# ca{ $( s/f]8 k'u]sf] 5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 39

@)^* c;f/ d;fGtsf] t'ngfdf @)^( c;f/ d;fGtdf g]kfnL ?k}ofF cd]l/sL 8n/;Fu !(=( k|ltztn]

cjd"Nog eof] . cl3Nnf] jif{sf] ;f]xL cjlwdf g]kfnL ?k}ofF cd]l/sL 8n/;Fu $=( k|ltztn] clwd"Nog

ePsf] lyof] . @)^( c;f/ d;fGtdf s'n ljb]zL ljlgdo ;l~rlt @)^* c;f/ d;fGtsf] t'ngfdf ^!=%

k|ltztn] a9L ?= $#( ca{ $^ s/f]8 k'u]sf] 5 . @)^* c;f/ d;fGtdf o:tf] ;l~rlt cl3Nnf] jif{sf]

t'ngfdf !=@ k|ltztn] dfq a9]/ ?= @&@ ca{ !% s/f]8 k'u]sf] lyof] . @)^( dª\l;/ d;fGtdf s'n ljb]zL

ljlgdo ;l~rlt @)^( c;f/ d;fGtsf] ?= $#( ca{ $^ s/f]8sf] t'ngfdf !=$ k|ltztn] j[l4 eO{ ?=

$$% ca{ %( s/f]8 k'u]sf]] 5 . s'n ;l~rltdf kl/jTo{ d'b|f ;l~rltsf] c+z @)^* c;f/ d;fGtdf *!=!

k|ltzt /x]sf]df @)^( c;f/ d;fGtdf &*=) k|ltzt sfod /Xof] . ;f]xL cg';f/ pko{'Qm cjlwdf

ckl/jTo{ d'b|f ;l~rltsf] c+z qmdzM !*=( k|ltzt / @@=) k|ltzt /Xof] . @)^* c;f/ d;fGtdf g]kfnsf]

a}+lsª k|0ffnLdf /x]sf] ljb]zL ljlgdo ;l~rltn] *=$ dlxgfsf] j:t' cfoft / &=# dlxgfsf] j:t' tyf

;]jfsf] cfoft wfGg kof{Kt /x]sf]df @)^( c;f/ d;fGtdf sfod /x]sf] To:tf] ;+lrltn] !!=^ dlxgfsf] j:t'

cfoft / !)=# dlxgfsf] j:t' tyf ;]jfsf] cfoft wfGg kof{Kt /x]sf] 5 . ef=?= Joj:yfkg ug{ g]kfn /fi6«

a}+sn] cd]l/sL 8n/ laqmL u/L ef=?= vl/b ug]{ / ef/taf6 cd]l/sL 8n/ e'QmfgL u/L cfoft ug{ ;lsg]

j:t'x?sf] ;ª\Vof cfjZostf cg';f/ a9fpFb} n}hfg] gLlt lnPsf] 5 . o;} ;Gbe{df cf=j= @)^&÷^* df

cd]l/sL 8n/ @ ca{ &$ s/f]8 laqmL u/L ef=?= !@# ca{ *% s/f]8 vl/b ePsf]df cf=j= @)^*÷^( df

cd]l/sL 8n/ @ ca{ ^^ s/f]8 ljqmL u/L ef=?= !## ca{ &@ s/f]8 vl/b ul/Psf] 5 .

@= p2]Zo

b]zut tyf j:t'ut lgof{t ljljwLs/0f tyf k|j4{g u/L jfx\o vr{x?nfO{ bIftf / k|ltkmnd'vL agfpFb}

ljk|]if0f tyf cGo cfo j[l4 u/L zf]wgfGt/ l:yltnfO{ lbuf] agfpg] / ljb]zL ljlgdo ;+lrltnfO{ Go"gtd ^

dlxgfsf] j:t' tyf ;]jf cfoft wfGg ;Sg] :t/df /fVg] .

#= /0fgLlt 1. a9L t'ngfTds nfe ePsf j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg clej[l4 ub}{ j:t'ut / b]zut

ljljwLs/0fdfkm{t lgof{t clej[l4 ug]{ .

2. cfGtl/s pTkfbg clej[l4 dfkm{t cfoft k|lt:yfkg u/L a9\bf] Jofkf/ 3f6f sd ub}{ hfg] .

3. ef/t nufot cGo d'n'saf6 leqg]] ljk|]if0f cfk|jfxnfO{ a9L eGbf a9L cf}krfl/s k|0ffnLsf]

dfWodaf6 leq\ofpg] Joj:yf ug]{ .

4. ljk|]if0f cfk|jfxnfO{ pTkfbgzLn If]qdf nufgL ug{ k|f]T;fxg ug]{ .

5. ljb]zL d'b|fdf x'g] ;]jf vr{nfO{ ldtJooL t'Nofpg] .

6. ko{6g nufotsf ;]jf If]qsf] pTkfbsTjdf clej[l4 u/L ljb]zL d'b|f cfh{gdf yk of]ubfg

k'¥ofpg] .

$= sfo{gLlt 1. National Trade Integrated Strategy Paper, 2010n] klxrfg u/]sf k|lt:kwf{Tds nfesf j:t' tyf

;]jfsf] pTkfbg a9fpg :jb]zL tyf ljb]zL nufgL cfslif{t ul/g]5 . -!_

2. cfGtl/s?kdf pTkfbg ug{ ;lsg] a9L t'nfgfTds nfe ePsf j:t' tyf ;]jfx?sf] pTkfbg

clej[l4dfkm{t cfoft k|lt:yfkg ul/g]5 . -!_

3. ljZj Jofkf/ ;ª\u7g, lald:6]s, ;fkm\6fnufot ;+:yfx? Pjd\ ef/t / rLg nufotsf l5d]sL

d'n'sx?n] a}b]lzs nufgL cfslif{t ug{ u/]sf k|of;x?sf] ;d]t l;+xfjnf]sg u/L ljBdfg

ljb]zL nufgL tyf k|ljlw x:tfGt/0f P]g / ljb]zL nufgL tyf Psåf/ gLltdf ;+zf]wg

ul/g]5 . -!_

4. cfoft k|lt:yfkg ug{] pBf]ux?nfO{ k|f]T;flxt ug{] . -@_

40 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

5. ef/tLo d'b|fsf] a9\bf] dfunfO{{ Wofgdf /fvL ef/taf6 x'g] cfoftnfO{ a}+lsª dfWodaf6 ug{

k|f]T;flxt ug]{ tyf ef/tLo ahf/df cTolws dfu ePsf j:t'x?sf] klxrfg u/L ltgLx?sf]

lgsf;L k|j4{g ug]{ . -@_

6. l5d]sL d'n's tyf cGo b]zx?af6 /sd ljk|]if0f ubf{ ;+:yfut dfWodsf] k|of]u ug{ cfslif{t

ul/g]5 . -#_

7. ljk|]if0f cfonfO{ pTkfbgzLn If]qdf nufgL ug{ pTk|]l/t ug]{ k|sf/sf]] gLlt, lgod tyf sfo{qmd

th'{df ul/g]5 . -$_

8. u}/–cfjf;Lo g]kfnLx?nfO{ g]kfndf yk nufgL ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -$_

9. lzIff, ko{6g, aLdf h:tf If]qdf x'g] ljbzL d'b|fsf] vr{df ldtJooLtf sfod ul/g]5 . -%_

10. d'n's leq} u'0f:t/Lo lzIff tyf :jf:Yo ;]jf pknAw x'g] jftfj/0f agfpFb} lzIff tyf :jf:Yosf]

nflu /sd aflxl/g] qmdnfO{ 36fpFb} nlug]5 . -%_

11. rfn' vftfnfO{ wgfTds agfpgsf nflu k|of; ul/g]5 . -%_

12. ef/t;Fusf] ljlgdo b/nfO{ k'g/fjnf]sg ul/g]5 . -%_

13. ko{6g pBf]unfO{ a9L ;Ifd agfO{ o;nfO{ ljb]zL ljlgod cfh{gsf] e/kbf]{ cfwf/sf] ?kdf

ljsf; ul/g]5 .-^_

%= ck]lIft pknlAw

ljb]zL ljlgdo ;l~rlt sDtLdf klg 5 dlxgfsf] j:t' tyf ;]jf cfoft wfGg ;Sg] :t/df sfod /x]sf] x'g]

/ zf]wgfGt/ art jflif{s s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] sDtLdf klg !=) k|ltzt ePsf] x'g]5 .

@=!! lghL If]q

!= k[i7e"ld g]kfnn] ;g\ @))$ df ljZj Jofkf/ ;ª\u7gsf] ;b:otf k|fKt u/] kZrft :yfgLo pTkfbg a9fO{ ljZj

ahf/df k|lt:kwf{ ug{ lghL If]qnfO{ ;f] cg'?k ;'b[9Ls/0f ug{ g;Sbf j}b]lzs Jofkf/ 3f6f a9\b} uO{

g]kfnn] 7"nf] Iflt Joxf]g'{ k/]sf] ca:yf ljBdfg /x]sf] 5 . lghL If]qsf] ljsf;sf] Jofj;flostfnfO{ hf]8

lbO{ /fhgLlt If]qsf] ;+/If0f vf]Hg] k|j[lQsf] cGTo ug'{ o; If]qsf] ljsf;sf] nflu 7'nf] r'gf}tL /x]sf] 5 . o;

;Gb{edf ef/t / rLgn] u/]sf] cfly{s j[l4 / pknAw ahf/sf] ;+efJotfnfO{ ca;/sf] ?kdf lnO{ o; If]qsf]

ljsf; / lj:tf/df b]lvPsf Jojwfgx? x6fpb} cufl8 a9\g' cfjZos b]lvPsf] 5 .

@= p2]Zo lghL If]qsf] ljsf; / ;/sf/;Fusf] ;xsfo{df d'n'ssf] cfly{s ljsf; / /f]]huf/L l;h{gfsf] nflu lghL

If]qsf] nufgL a9fpg] .

#= /0fgLlt 1. nufgLd}qL jftfj/0f l;h{gf u/L lghL If]qsf] nufgL clej[l4 ug]{ .

2. nlrnf] >d ;DaGw sfod ug]{ .

3. cf}Bf]lus ;'/Iffsf] jftfj/0f l;h{gf ug{] .

4. /fli6«o k|fyldstf k|fKt ef}lts k"jf{wf/ If]qsf] ljsf;sf] nflu lghL If]qsf] ;xeflutf a9fpb} n}hfg] .

5. ;+:yfut ;fdflhs pQ/bfloTjnfO{ k|f]T;flxt ug{]{ .

$= sfo{gLlt 1. lghL If]qsf] nufgL clej[l4 ug{ ;xof]u k'Ug] u/L ljQ tyf df}lb|s gLltx? th'{df ul/g]5 . -!_

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpF5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 41

2. cy{tGqdf lghL If]qsf] pQ/bfloTj / e"ldsf :ki6 ul/g]5 .-!_

3. lghL If]qsf] nufgL clej[l4 ug{ :yfgLo txdf /x]sf ;xsf/L / kmfOgfG;sf] k|efjsf/L?kdf

kl/rfng ul/g]5 . -!_

4. >d ;'/IffnfO{ Wofg lbO{ cfjZos >d gLlt ckgfOg]5 .-@_

5. cf}Bf]lus ;'/Iffan u7g u/L cf}Bf]lus If]qdf of]ubfgdf cfwfl/t ;'/Iff k|0ffnL cjnDag

ul/g]5 .-#_

6. cf}Bf]lus gLltsf] k|efjsf/L sfof{Gjogdf hf]8 lbOg]5 .-$_

7. lghL If]qsf] lgodgsf/L ;+:yfsf] ljsf; ul/g]5 .-$_

8. pBf]usf] ;~rfng ug{ kfpg] If]qsf] klxrfg u/L afx|} dlxgf pknAw x'g]u/L ljB't\ cfk"lt{

nufotsf cGo ;]jf pknAw u/fOg]5 .-$_

9. nufgL pTk|]l/t ug{ cfjZos k"jf{wf/ Ifdtf lj:tf/ ul/g]5 . -$_

10. nufgL af]8{sf] sfo{nfO{ k|efjsf/L?kdf cufl8 a9fOg]5 .-$_

%= ck]lIft k|ltkmn lghL If]qsf] nufgL,Ifdtf / pQ/bfloTjdf clej[l4 ePsf] x'g] / pQm If]qsf] e"ldsf cy{tGqdf j[l4 ePsf] x'g] .

@=!@ ;xsf/L If]q

! k[i7e"ld

;xsf/L If]qsf] lj:tf/sf nflu ePsf k|of;x?n] ubf{ xfn sl/j @^,%)) ;o k|f/lDes txsf ;xsf/L

;+:yf, ^^ lhNnf ;xsf/L ;ª\3, !%& ljifout lhNnf ;xsf/L ;ª\3, !& j6f ljifout s]Gb|Lo ;ª\3, @(

zfvf ;lxtsf] Pp6f /fli6«o ;xsf/L a}+s / ;a}eGbf dflyNnf] txdf /fli6«o ;xsf/L ;ª\3 /x]sf] 5 .

;xsf/Ldf $) nfv eGbf a9L JolQm ;b:o /x]sf 5g\ . dlxnf ;xeflutf $@ k|ltzt /x]sf], ;xsf/Lsf]

Joj:yfkgdf dlxnfsf] kx'Fr @@ k|ltzt k'u]sf] / dlxnfdfq ;b:o /xL ;~rflnt ;xsf/L @^ ;o k'u]sf]

l:ylt 5 . s'n ufx{:Yo pTkfbgdf ;xsf/L If]qsf] of]ubfg # k|ltzt k'u]sf] cg'dfg 5 eg] %) xhf/eGbf

a9LnfO{ k|ToIf / & nfv eGbf a9L nfO{ ck|ToIf /f]huf/Lsf] cj;/ h'6]sf] 5 . zx/L If]qdf ;xsf/Lsf]

afx'No /x] klg ;a} lhNnfdf ;xsf/L ;+:yfsf] lj:tf/ ePsf] 5 . ;xsf/L ljefuaf6 dfkb08sf cfwf/df

;xsf/L ;ª\3;+:yfsf] cg'udg / lgodg ug]{ k|0ffnL z'?jft ePsf] 5 . ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ /

k|j4{gsf nflu ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfnosf] :yfkgf ePsf] 5 . /fli6«o ;xsf/L gLlt, @)^(

dfkm{t of] If]qsf] ljsf;nfO{ ax'cfoflds / ultzLn agfpg] k|of; ul/Psf] 5 .

;xsf/L P]g lgoddf ;do ;fk]If kl/dfh{g x'g g;Sg', cfly{s cfofdsf w]/} If]qdf ;xsf/L k4ltsf]

Joj;fonfO{ k|f]T;fxg ug]{ gLltsf]] cefj x'g', cfdgful/sdf ;xsf/Lsf] pkof]u / pkfb]otfsf af/]df k|of{Kt

hfgsf/L gx'g' / pTkfbgzLn If]qdf ;xsf/Lsf] of]ubfg a9fpg g;Sg' h:tf ;d:of 5g\ . ;xsf/L If]qsf]

;'zf;gsf] ca:yf ;Gtf]ifhgs 5|}g . ;xsf/L ljefusf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f x'g g;s]sf] / #& lhNnfdf

;xsf/L sfof{no gePsf]n] ;xsf/L;DaGwL ;]jf pknAwtfdf sl7gfO{ k/]sf] 5 . art tyf C0fsf] sf/f]af/

ug]{ ;xsf/L ;ª\3;+:yf / a}+ssf nflu :ki6 sfg"gL Joj:yf / cg'udgsf] k|efjsf/L ;+/rgfsf] cefjsf

sf/0f ;xsf/L dfkm{t x'g] ljQLo sf/f]af/nfO{ Jojl:yt / e/kbf]{ agfpg ;lsPsf] 5}g .

@ p2]Zo != ;xsf/L k4ltsf] pBf]u Joj;fosf] ljsf; / lj:tf/ u/L d'n'ssf] lbuf] / ;dtfd"ns cfly{s

ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] .

@= ;xsf/Lsf] l;4fGt / d"Nox?sf] k|j4{g ub}{ ;xsf/Lsf] Joj:yfkgsf ljlw / k|lqmofdf ;'wf/ u/L

;'zf;g sfod ug]{ .

42 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

# /0fgLlt

!= ;xsf/L ;ª\3;+:yfsf] ;+:yfut ljsf; / ;xsf/L;DaGwL hgr]tgf lj:tf/df 6]jf k'¥ofpg] .

@= pTkfbg tyf ;]jfdf cfwfl/t cGo Joj;fodf klg ;xsf/L k4ltnfO{ lqmofzLn t'Nofpg] .

#= dlxnf, u/La, ;LdfGts[t, ckfË, e"ldxLg tyf lk5l8Psf ju{ / >ldssf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg

;xsf/L k4ltsf] Joj;fodf kx'Fr a9fpg] .

$= cg'udg tyf lgodgnfO{ k|efjsf/L agfO{ ;xsf/L If]qdf ;'zf;g sfod ug]{ .

%= :yfgLo lgsfo / ljsf; ;fem]bf/sf] ;xof]u ;d]t kl/rfng ug]{ .

^= ;xsf/L If]qsf] ljsf;sf nflu cfjZos sfg"gL Joj:yf, bL3{sfnLg /0fg}lts of]hgfsf] th'{df Pjd\

pko'Qm ;ª\u7g ;+/rgfsf] lgdf{0f ug]{ .

$ sfo{gLlt

1. ;xsf/L;DaGwL cf}krfl/s / cgf}krfl/s lzIffsf] k|j4{g ul/g]5 . -!_

2. ;xsf/L Joj:yfkgsf] bIftf clej[l4sf nflu tflndnfO{ clgjfo{ ul/b} nlug]5 . -!_

3. ;"rgf k|ljlwsf] pkof]u u/L ;xsf/L ;"rgf k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . -!_

4. ;xsf/L dfWodaf6 ;a} lsl;d / :t/sf pBf]u Joj;fo :yfkgf ug{ ;lsg] u/L If]qut gLlt, sfg"g

/ ;+/rgfdf kl/dfh{g ul/g]5 . -@_

5. s[lif pTkfbg, e08f/0f, k|zf]wg, ahf/Ls/0f tyf s[lif ;fdu|L cfk"lt{sf] nflu s[ifssf] ;xeflutfdf

:yfkgf ul/Psf] ;xsf/L pBf]u Joj;fonfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -@_

6. ;xsf/Ldf cfj4 ljkGg dlxnf, ;LdfGts[t ul/a, ckfËtf ePsf JolQm, e"ldxLg tyf lk5l8Psf]

;d'bfo / >ldsnfO{ :j/f]huf/d"ns pBf]u tyf Joj:ffo :yfkgf ug{ cfjZos kg]{ k"FhL / ;Lkd"ns

tflnd pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOg]5 . -#_

7. u|fdL0ftxdf pTkfbg tyf pkef]Qmf ;xsf/LnfO{ ljleGg dxz"ndf 5'6 ;'ljwf pknAw u/fpg]

Joj:yf ul/g]5 . -#_

8. ;xsf/L pBf]u Joj:ffosf] ljsf; / lj:tf/sf nflu k"FhL dflysf] kx'Fr k'¥ofpg ;xsf/L ljsf;

sf]ifdfkm{t ;x'lnotk"0f{ C0f tyf cg'bfg pknAw u/fpg] Joj:yf ul/g]5 . -#_

9. ;b:osf] of]ubfgdf cfwfl/t lgIf]k ;'/If0f sf]ifsf] Joj:yf u/L lgIf]k ;'/Iffsf] Joj:yf ldnfOg]5 .

ljQLo ;xsf/Lsf] Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L / cg'zfl;t agfpg ;DalGwt s]lGb|o ;ª\3x?df

l:y/Ls/0f sf]ifsf] Joj:yf ul/g]5 . -$_

10. ljifo / ef}uf]lns lgs6tfsf cfwf/df æPs ;b:o Ps ;xsf/LÆ sf] gLltdfkm{t c:j:y k|lt:kwf{

Go"g ul/g]5 . nfut nfe / ;'b[9 Joj:yfkgsf nflu ;xsf/L ;+:yfsf] PsLs/0fsf] sfo{nfO{ k|f]T;fxg

ul/g]5 . -$_

11. ;xsf/Ltfsf] k|j4{gsf sfo{df :yfgLo txdf ;/sf/L tyf :yfgLo lgsfo / ;xsf/L ;ª\3;+:yf

aLrdf ;xsfo{ / ;dGjosf] jftfj/0f agfpg k|efjsf/L ;+oGqsf] ljsf; ul/g]5 . -%_

12. ;xsf/L If]qsf] ljsf;, lj:tf/ / k|j4{gsf nflu bL3{sfnLg /0fg}lts of]hgf th'{df ul/g]5 . -^_

13. s[lif ;xsf/Lsf] pTkfbgnfO{ ahf/Ls/0f ug{ ;3fp k'¥ofpg ljleGg :yfgdf ;xsf/L ahf/ s]Gb|sf]

ljsf; ul/g]5 . -^_

14. ;xsf/Ldf cfa4 s[ifsnfO{ ;x'lnot shf{sf] nflu s[lif ;xsf/L ;+:yfsf] :jfldTjdf /x]sf] ;fgf

ls;fg ljsf; a}+s dfkm{t Go"g k"FhL kl/rfngdf ;xof]u pknAw u/fOg]5 . -^_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 43

15. art tyf C0fsf] sf/f]af/ ug]{ ;xsf/L a}+s / ;ª\3;+:yfnfO{ Jojl:yt ?kdf ;~rfng ug{ P]g

lgodsf] th'{df ul/g]5 . -^_

16. ;xsf/Ld}qL s/ k|0ffnLsf] ljsf; ul/g]5 . -^_

17. ;xsf/L ;+:yfx?sf] lgodgsf/L lgsfo / ;f] sf] e"ldsf :ki6 kfl/g]5 .

%= ck]lIft pknlAw

;xsf/Lsf] pkfb]otfsf] jf/]df hgr]tgf j[l4 ePsf] x'g], ;xsf/L If]qdf tflnd k|fKt hgzlQmsf ;ª\Vofdf

j[l4 ePsf] x'g], lgodg sfo{ k|efjsf/L / Joj:yfkgdf ;'wf/ cfO{ ;xsf/L If]qdf ;'zf;g sfod ePsf] x'g],

;xsf/L If]qdf k|ToIf /f]huf/ / :j/f]huf/Lsf] ;ª\Vofdf j[l4 ePsf] x'g] / dlxnf, blnt, ul/a Pjd\ kl5

k/]sf] ;d'bfosf JolQmsf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg of]ubfg k'u]sf] x'g]5 .

44 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

kl/R5]b #

If]qut ljsf; gLltx?

#=! s[lif, l;FrfO, e"ld;'wf/ tyf jg

#=!=! s[lif

!= k[i7e"ld

s[lif If]qdf ePsf ljutsf k|of;x?jf6 s]xL xb;Dd pknlAw xfl;n ul/Psf] 5 . vfBfGg afnLsf] jflif{s

pTkfbg cf=j=@)^*÷^( df ($%* xhf/ d]= 6g pTkfbg ePsf] / cf=j= @)^(÷&) df *&#* xhf/

d]=6g dfq pTkfbg ePsf] 5 . kmnk"mn pTkfbgtkm{ cf=j=@)^*÷^( df **^ xhf/ d]=6g pTkfbg ePsf]

5 / cf=j= @)^(÷&) df !)*& xhf/ d]=6g pTkfbg ePsf]] 5 . b"w tyf df;' pTkfbgtkm{ cf=j=

@)^(÷&) df qmdzM !^*! xhf/ d]=6g / @(% xhf/ d]=6g jflif{s pTkfbg ePsf] 5 . s[lif If]qsf] ;du|

ljsf;sf nflu @) jif{sf] nIo /fvL s[lif ljsf; /0fgLlt tof/ ug]{ sfo{ clGtd cj:yfdf k'u]sf] 5 .

cGt/f{li6«o:t/df vfBfGg tyf vfB kbfy{df ePsf] d"Noj[l4 tyf ckof{Kt cfk"lt{, o'jfju{ tyf cfly{s?kn]

;lqmo hgzlQm lbgfg'lbg ljb]lzg] qmd a9\b} hfFbf s[lif If]qdf a9\b} uPsf]] >d zlStsf] cefj, pj{/ s[lif

e"ldsf] u}/s[lif k|of]hgdf a9\bf] pkof]u, hnjfo' kl/jt{gsf] gsf/fTds k|efjn] s[lif If]qdf cfzfltt

pknlAw xfl;n ug{ r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 . To;}u/L pTkfbgsf ;fdu|Lx?sf] kof{Kt cfk"lt{ gx'g', u|fdL0f tyf

ef}lts k"jf{wf/x?sf] ckof{Kttf, ;fgf, vl08t / cJojl:yt e" pkof]usf] ca:yf, cfjZos 1fg, k|ljlw

tyf >dzlSt ;j{;'ne gx'g', pTkfbgsf] pko'Qm ahf/ tyf d"No kfpg g;Sg', pTkfbgdf ljljlws/0f,

k|lt:kwL{ / ahf/d'vL x'g g;Sg', hLjgfzs ljiffbL / e]6]l/g/L cf}ifwLsf] ;'/lIft k|of]uaf/] kof{Kt hfgsf/L

gx'g', cg';Gwfg, lzIff / k|;f/aLrsf] lqkIfLo ;DaGwnfO{ dha't t'NofO{ cg';Gwfgaf6 ljsf; ePsf

k|ljlwx? kof{Kt dfqfdf lj:tf/ x'g g;Sg' h:tf ;d:ofx? ljBdfg 5g\ .

@= p2]Zo

1. s[lif tyf kz'k+IfLhGo j:t'sf] pTkfbg tyf pTkfbsTj j[l4 ug{] .

2. s[lif tyf kz'k+IfLhGo pTkfbgnfO{ k|lt:kwL{ / Jofj;flos agfpg] .

3. hnjfo' kl/jt{gsfgsf/fTds c;/ Go"gLs/0f ug]{ jftfj/0fd}qL s[lif k|ljlwx?sf] ljsf; /

lj:tf/ ug]{ .

4. s[lif h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f, ;Djw{g Pjd\ ;b'kof]u ug]{ .

#= /0fgLlt

1. s[lifsf] Joj;foLs/0f, ljljwLs/0f, u'0f:t/ k|j4{g / u|fdL0f k"jf{wf/x?sf] ljsf; / ofGqLs/0fsf]

dfWodjf6 s[lif / kz'hGo j:t'x?sf] pTkfbg u/L vfB ;'/Iff ;'lglZrt ug]{ .

2. s[lif tyf kz'k+IfLhGo pTkfbgsf] nfut sdu/L k|lt:kwf{Tds Ifdtf a9fpg] .

3. s[lif tyf kz'k+IfLhGo pTkfbgnfO{ cGt/{fli6«o ahf/df k|lt:kwL{ agfpg u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{ .

4. ;+efJo / pko'Qm If]qx?df s[ifsx?nfO{ sd cfoftg t/ pRr d"Nosf afnL j:t' pTkfbg ug{

k|f]T;fxg u/L d"No clej[l4 x'g] k|zf]wgdf cfwfl/t s[lif tyf kz'hGo pBf]usf] ljsf;df hf]8 lbg] .

5. u'0f:t/ k/LIf0f, k|zf]wg, cg'udg / lgodgnfO{ :yfgLo :t/sf hgtfsf] kx'Fr x'g] u/L

k|efjsf/L agfpb} ahf/Ls/0fnfO{ k|j4{g ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 45

6. s[lifhGo h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f ;Dj4{g tyf ;b'kof]u ub{}{ hnjfo' kl/jt{gsf gs/fTds

c;/ Go"gLs/0f ug{ cg';Gwfgdf cfwfl/t jftfj/0fd}qL s[lif k|ljlwx?sf] ljsf; Pjd\ lj:tf/

ug]{ .

7. s[lifnfO{ ;Ddfghgs / cfsif{s k]zfsf] ?kdf ljsf; u/L o'jfhgzlStnfO{ Jofj;flos s[liftkm{

cfsif{0f ug]{ .

8. cg';Gwfgaf6 ljsf; ePsf k|ljlwx?sf] lj:tf/df s[lif If]qdf sfo{/t ;Dk"0f{ ;/sf/L,u}/;/sf/L

tyf z}lIfs ;+:yfx?aLr cGt/lgsfo ;dGjo / ;xsfo{ sfod ub{} sfof{GjogkIfnfO{

glthfpGd'v agfpg] .

$= sfo{gLlt 1. s[lif If]qsf] Jofj;foLs/0f, u'0f:t/ k/LIf0f, cg'udgsf If]qdf pko'Qm k|ljlwsf] pkof]u ug{ ;Sg]

s[ifs, o'jf, pBdL tyf lj1x?sf] Ifdtf ljsf; ub}{ nlug]5 .-!_

2. ;DefJo If]qx?df sd cfotg ePsf pRr d"Nosf pkhx?sf] 5gf}6 u/L pTkfbg j[l4 ug{

k|f]T;flxt ul/g]5 .-!_

3. o'jfd}qL cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]uåf/f Jofj;flos pTkfbgdf hf]8 lbOg]5 . -!_

4. s[lif If]qdf /x]sf] >d zlQmsf] cefjnfO{ ;Daf]wg ug{ ofGqLs/0f;DaGwL gLlt lgdf{0f u/L

sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

5. o'jf tyf s[ifs pBdLx?nfO{ cfjZos kg]{ 1fg, ;Lk / nufgLsf] jftfj/0f l;h{gf u/L u|fdL0f

s[lif ko{6gsf] ljsf;df o'jf tyf s[ifs pBdLx?nfO{ cfslif{t u/L nufgLsf] jftfj/0f

ldnfOg]5 .-!_

6. ;tx tyf e"ldut l;FrfO / jiff{sf] kfgL ;ª\sng tyf l;FrfOsf pko'Qm k|ljlwx?sf] k|of]u u/L

jif}{el/ l;FrfO ;'ljwf pknAw u/fpg] k|lqmof cufl8 a9fOg]5 .-!_

7. u|fdL0f If]qdf s[lif tyf kz'hGo j:t' pTkfbg clej[l4 ug{ yf]s ahf/, s[lif ;8s, ljB't\, ;~rf/,

uf]bfd 3/, zLt3/, ;ª\sng s]Gb|, kz' xf6 ahf/h:tf cfjZos k"jf{wf/x?sf] ljsf; ul/g]5 .-!_

8. vfBfGg pTkfbg Go"g x'g] tyf vfB kf]if0f c;'/lIft If]qdf :yfgLo :t/d} :yfgLo, ;|f]t, ;fwg,

>d / k|ljlwsf] k|of]u eO{ pTkfbg ug{ ;lsg] s[lif / kz'k+IfLhGo pTkfbg k|j4{g tyf pkof]udf

hf]8 lbO{ ;'/lIft vfglkg / kf}li6s tŒjsf] pkof]u j9fpg ljz]if r]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng

ul/g]5 .-!_

9. s[lif tyf kz'k+IfLhGo ljsf;sf sfo{qmdx? th'{df ubf{ e"–pkof]u gLltsf] cfwf/df pknAw

hldgsf] clwstd pkof]u x'g] u/L pTkfbg j[l4sf sfo{qmdx? th'{df ul/g]5 . -!_]

10. th'{dfsf] qmddf /x]sf] @) jif]{ s[lif ljsf; /0fgLlt qmlds?kdf sfof{Gjog ub}{ nlug]5 .

11. s[lqd uef{wfg tyf 3fF;]afnL cleofgh:tf sfo{qmdnfO{ Jofks agfOg]5 . -@_

12. ;|f]t tyf k|dfl0ft aLp / pGgt gZnsf kz'k+IfL pTkfbg ug]{ ;/sf/L tyf lghL kmfd{ s]Gb|x?sf]

;'b[9Ls/0f u/L :t/Lo aLp / gZn pTkfbgnfO{ k|fyldstf lbOg]5 .-@_

13. pTkfbg ;fdu|Lx?sf] ;xh cfk"lt{sf] Joj:yf u/L s[lif tyf kz' aLdf, ;x'lnotk"0f{ s[lif C0f, s[lif

tyf kz'hGo pBf]usf] pks/0fdf cg'bfgsf] Joj:yfu/L Jofkf/df s/ ;'ljwf pknAw u/fO{

k|lt:kwL{ agfOg]5 . -@_

14. ;ª\qmfds kz'k+IfL /f]uaf6 x'g] gf]S;fgLnfO{ Go"gLs/0f u/L kz'hGo pTkfbgsf] nfut 36fpg

cfjZos vf]k :jb]zdfg} pTkfbg u/L cleofgd'vL vf]k sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -@_

15. s[lif ahf/ P]g th{'df u/L nfu" ul/g]5 . -@_

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpg]5 .

46 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

16. ;fgf tyf ;LdfGts[t s[ifsnufot jg pBdL tyf Joj;foLsf nflu ;/n 9Ëjf6 C0f ;'ljwf

pknAw u/fO{g]5 . -@_

17. s[lif tyf kz'hGo pTkfbgx?sf] dfu / cfk"lt{aLr ;fd~h:otf Nofpg d"No clej[l4 z[ª\vnfsf]

cjwf/0ff clËsf/u/L pkef]Qmf, s[ifs / ;/f]sf/jfnf dWo:ystf{x?sf] ;fd"lxs lxt k|j4{g ug]{

sfo{df hf]8 lbOg]5 . -@_

18. ljutsf s[lif tyf kz'kfng;DaGwL cg'ejsf cfwf/df :ki6 dfkb08 tof/ u/L s[lif /

kz'k+IfLhGo pTkfbgsf] u'0f:t/ lgwf{/0f ul/g]5 . -#_

19. /fli6«o Jofkf/ PsLs/0f /0fgLlt, @)!) n] lgwf{/0f u/]sf lgof{tof]Uo afnL÷j:t'x?sf] k|j4{g

ul/g]5.-#_

20. t'ngfTds nfesf cfwf/df pRr pTkfbg ;DefJo s[lif pkhx?sf] 5gf}6 Pjd\ pTkfbg j[l4df

hf]8 lbO To:tf j:t'x?sf] …k]6]G6 /fO6Ú ;'/lIft u/L k|lt:kwL{ agfOg]5 .-$_

21. cGt/f{li6«o ahf/df vkt x'g] pRr d"Nosf j:t' / afnLx?sf] k|fËfl/s v]tLnfO{ k|f]T;flxt ug{

pTkfbgsf] a|fG8 k|j4{g tyf k|df0fLs/0fsf] Joj:yf ldnfOg]5 . -$_

22. :jb]zdf kfOg] h8La'6Lx?sf] pkof]u u/L af]6la?jf tyf kz'k+IfLx?sf] pkrf/ ug]{ k|ljlw ljsf;

ul/g]5 .-$_

23. lghL pBdL / ;xsf/L If]qsf] ;+nUgtf a9fpFb} s/f/ v]tL tyf ;xsf/L v]tLnfO{ k|fyldstf

lbO{g]5 .-$_

24. vfB k|zf]wg pBf]unfO{ nlIft u/L u'0f:t/nufot k|fljlws ;d:of ;dfwfgsf nflucWoog

cg';Gwfg sfo{qmd ;~rfng ug{ hf]8 lbOg]5 .-$_

25. dT:o kfng sfo{qmdnfO{ dWo kxf8df lj:tf/ ul/g'sf ;fy} t/fO{df pknAw hnfzo, 8f]n If]q,

kf]v/Ldf ;fgf e"ldxLg tyf ;LdfGts[t s[ifsx?nfO{ nlIft u/L ;xsf/Ltfdf cfwfl/t

dT:okfngsf sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -$_

26. s[lif ;8s, lah'nL, ;~rf/, uf]bfd3/, zLte08f/, ;ª\sng s]Gb|, yf]s ahf/ / afx\o If]qdf ahf/

;~hfn ljsf; / lj:tf/ ul/g]5 .-%_

27. cfw'lgs ;"rgf k|ljlwsf] ;~hfn ljsf; u/L :yfgLo :t/;Dd s[lif tyf kz'k+IfL ahf/df ;"rgfsf]

kFx'r a9fOg]5 . -%_

28. afnL tyf j:t'sf] Jofj;flos pTkfbg x'g] If]qnfO{ PsLs[t ks]6 If]q 3f]if0ff u/L s[ifsnfO{

PsLs[t ;]jf ;j{;'ne?kdf k|bfg ul/g]5 . -%_

29. /fli6«o÷s]lGb|o:t/sf vfB, kz'/f]u, laplahg, df6f] k/LIf0f / afnL ;+/If0fh:tf k|of]uzfnfsf]

;'b[9Ls/0f ul/g]5 . -%_

30. cGt/{fli6«o P]g, lgod, dxf;lGw, ;lGw;Fu ;fd~h:otf sfod u/]/ s[lif tyf kz'hGo j:t' Pjd\

;]jf ;'ljwf lgodgdf ;d;fdlos kl/dfh{g u/L dfkb08 tyf u'0f:t/df ;'wf/ NofOg]5 . -%_

31. hLjgfzs ljifflb, e]6]l/g/L cf}ifwL, PlG6jfof]l6s, /f;folgs xdf]{gsf] ;xL pkof]u ul/g]5 .-%_

32. ljiffbLaf6 dfgj :jf:Yodf x'g] b'/ufdL b'ik|efjnfO{ Go"g ug{ PsLs[t zq' hLj Joj:yfkg k|ljlw

ckgfO{ /f;folgs ljiffbLsf] k|of]u sd ub}{ nlug]5 .-%_

33. pknAw k|ljlwsf] k|of]u ub}{ hnjfo' kl/jt{gaf6 kg]{ gsf/fTds c;/ Go"gLs/0f / cg's'ngsf

k|ljlw tyf cEof;x?nfO{ k|j4{g ul/g]5 . -^_

34. s[lif h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{g tyf pkof]u ul/g]5 . -^_

35. :jb]zL 1fg / cfg'j+lzs÷k|fs[lts ;|f]tsf] ;+/If0f / ;b'kof]u ug{ pko'Qm k|ljlw tyf k"jf{wf/sf]

ljsf; ul/g]5 . -^_

36. o'jf hgzlQmnfO{ k|ljlw, ;Lk / kF"hL pknAw u/fO{ s[lif If]qdf cfslif{t ub}{ s[lif k]zfnfO{

;Ddflgt agfO{g]5 . -&_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 47

37. s[lif Joj;fo ;~rfng ug{ kF"hLut cg'bfg tyf ;x'lnotk"0f{ C0f pknAw u/fO{ s[lif pBd

;~rfngsf] nflu cfjZos pBd ljsf; / ;Lkd"ns tflnd lbg] Joj:yf ldnfO{g]5 . -&_

38. k|fljlwsx? / s[ifs÷s[lif pBdL tyf ;/f]sf/jfnfx?sf] Ifdtf clej[l4 ug{ hf]8 lbOg]5 . -&_

39. afFemf] /x]sf] hldg s[lif sfo{df pkof]u ug{ tyf 6'lqmPsf hldgx?sf] rSnfaGbL u/L Jofj;flos

s[lifsfo{df k|of]u ug{sf nflu sj'lnotL e"ld a}Í (Land Leasing Bank) :yfkgf ul/g]5 . -&_

40. s[lif If]qsf] cfjZostf cg';f/ cfwf/e"t, Jofjxfl/s / cg'z/0fLo cWoog, cg';Gwfgsfo{nfO{

k|fyldstfsf ;fy cl3 a9fOg]5 .-*_

41. :jb]zd} j0f{zª\s/ aLp -xfOla|8_ cg';Gwfg tyf pTkfbg sfo{qmdnfO{ k|fyldstf lbOg]5 . -*_

42. s[lif cg';Gwfg sfo{qmdx?nfO{ ljZj Jofkf/ ;ª\u7g Pjd\ If]qLo :t/sf Jofkf/ ;Demf}tfx?af6

k|fKt cj;/sf] clwstd nfe lng]tkm{ pGd'v ul/g]5 .-*_

43. s[lif cg';Gwfg kl/ifb\ / dftxtsf cg';Gwfg s]Gb|x?af6 l;kmfl/; ePsf glthfsf cfwf/df

:yfgLo :t/df s[lif k|;f/sf sfo{qmdx? ;dGjofTds ?kdf ;~rfng ul/g]5 . -*_

44. :yfgLo lgsfo dftxt /xg] u/L k|To]s ufpF ljsf; ;ldltdf s[lif tyf kz';]jf k|;f/ s]Gb| :yfkgf

ul/g]5 . o:tf s]Gb|df s[lif tyf kz';]jf k|fljlwssf] Joj:yf ul/g]5 . -*_

45. s[lif tyf kz' ;]jf;DaGwL sfo{qmddf ;+nUg /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;ª\3;+:yf,

ljZjljBfno tyf :yfgLo lgsfox?sf] cfk;L ;dGjo Pjd\ ;xsfo{nfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . -*_

46. vfB ;Dk|e'tf P]g hf/L u/L sfof{Gjog ul/g]5 .

%= ck]lIft pknlAw

s[lif cg';Gwfg, k|;f/ k|ljlw / ;fdu|Lsf] ;dGjofTds k|of; tyf Jofks pkof]uaf6 cfjlws of]hgfsf]

clGtd jif{;Dd k|ltJolQm k|lt jif{ pTkfbg vfBfGg afnL #*( s]=hL=, bnxg !^=% s]=hL=, kmnk"mn #$ s]=hL=,

t/sf/L !@# s]=hL=, cfn' *^=^ s]=hL=, df5f @=& s]=hL=, b'w &@=! s]=hL= / df;' !!=* s]=hL= k'u]sf] x'g]5 .

#=!=@ l;FrfO

!= k[i7e"ld

g]kfnsf] s'n If]qkmn !,$&,!*,!)) x]S6/dWo] sl/a @^,$!,))) x]S6/ s[lifof]Uo hldg ePsf] cg'dfg

/x]sf]df ljs6 ef}uf]lns agfj6 tyf hdLgsf] cal:yltsf sf/0f sl/a !&,^^,))) x]S6/df dfq l;FrfO

;'ljwf k'¥ofpg ;lsg] ;+efjgf 5 . o; If]qdf ljutdf ePsf ljleGg k|of;x?sf] kl/0ffd:j?k xfn;Dd

sl/j !# nfv !! xhf/ x]S6/ s[lif If]qdf dfq l;FrfO ;'ljwf k'u]sf] 5 . h;sf] sl/a #^ k|ltzt If]qdf

dfq afx|} dlxgf l;FrfO ;]jf pknAw x'G5 . lqjifL{o of]hgf @)^&–^( df ;tx l;FrfO -!%,^!^ x]=_, e"ldut

l;FrfO -$@,^*) x]=_ / gofF k|ljlwdf cfwfl/t l;FrfO -!,!** x]=_ u/L gofF l;FrfOtkm{ %(,$*$ x]S6/ /

s[ifs s'nf] ;'wf/af6 @$,)%( x]S6/ u/L hDdf *#,%$# x]S6/ If]qdf l;FrfO k"jf{wf/ ljsf; ePsf] 5 .

kof{Kt ;fwg / ;|f]tsf] cefj /xg', lgld{t ;+/rgfx?sf] dd{t;+ef/sf] cefj /xg', l;FrfO z'Nssf]

Joj:yfkg x'g g;Sg' / ;+:yfut Ifdtfsf] ;jnLs/0f x'g g;Sg'h:tf ;d:ofx? o; If]qdf ljBdfg 5g\ .

@= p2]Zo

b]zdf pknAw hn;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u u/L l;FrfO If]qsf] ax'p2]ZoLo tyf lbuf] ljsf;åf/f s[lifIf]qsf]

ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt != tTsfn k|ltkmn lbg] tyf /f]huf/L l;h{gf ug]{ ;fgf tyf demf}nf ;tx / e"ldut l;FrfO

cfof]hgfx?sf] k|fyldstfk"j{s sfof{Gjog ug]{ .

48 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

@= ax'p2]ZoLo hnfzoo'Qm Pjd\ cGt/ hnfwf/ hn:yfgfGt/0f hn;|f]t cfof]hgfcGtu{t ;~rfng

x'g] l;FrfOsf sfo{qmddfkm{t jif}{el/ l;FrfO ;'ljwf k'¥ofpg] .

#= sfo{qmd ;~rfng ubf{ ;/f]sf/jfnf lgsfox? Pjd\ cGt/–;DalGwt sfo{qmdaLr ;dGjo sfod

ug]{ .

$= ;DkGg eO;s]sf k|0ffnLx?sf] lgoldt tyf cfjlws dd{t;+ef/ u/L Joj:yfkg / ;~rfngnfO{

lbuf], bIf / k|efjsf/L agfpg cfjZostfcg';f/ pkef]Qmf ;ldltnfO{ ;d]t ;Ifd agfpg] .

%= l;FrfO ;+/rgfx?sf] ljsf; Pjd\ ;~rfng ubf{ jftfj/0fd}qL, hnjfo' kl/j{tg cg's"lnt,

;xeflutfd"ns x'g] / /f]huf/L clej[l4 ug]{ u/L cWoog, cg';Gwfg, l8hfO{g Pjd\ sfof{Gjog

ug]{ .

^= l;FrfO ;]jfnfO{ lbuf] e/kbf]{ agfpg dd{t tyf ;~rfng nfut ;DalGwt hn pkef]Qmfaf6

c;''nL ug]{u/L cfof]hgf ;~rfng ug]{ .

&= l;FrfO ljsf; sfo{qmd ;~rfng ubf{ cGo ;DalGwt lgsfo;Fu ;dGjo u/L :yfgLo txdf /x]sf

jftfj/0fd}qL tfntn}of, kf]v/L, l;d;f/ tyf d"nx?sf] ;+/If0f, ;Dj4{g x'g] u/L ;~rfng ug]{ .

%= sfo{gLlt

1. e"ldut hn l;FrfO cfof]hgfsf sfo{qmdx? tyf sd ;dodf ;DkGg x'g;Sg] ;tx tyf e"ldut

hn l;FrfO cfof]hgfx? k|fyldstf;fy sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

2. l;FrfO ;''ljwf pknAw u/fpg aFfsL /x]sf If]qx?df l;FrfO u'?of]hgf tof/ u/L ;f] sf] cfwf/df

k|fyldstf lgwf{/0f u/L sfo{qmd cufl8 a9fOg]5 . -!_

3. jif}{e/L l;FrfO ;'ljwfsf] ljsf; ug{ z'? ul/Psf] e]/L aaO 8fOe;{g ax'p2]ZoLo cfof]hgf

;dod} ;DkGg ug{{ hf]8 lbOg]5 ;fy} cGo pko'Qm k"j{ ;+efJotf ePsf 8fO{e;{g cfof]hgfx?sf]

;d]t k|fyldstfsf cfwf/df yk cWoog ul/g]5 . -@_

4. 7"nf tyf d´f}nf l;FrfO cfof]hgf -ax'p2]ZoLo cfof]hgf;d]t_ ljsf;sf nflu nufgL of]hgf

tof/ ul/g]5 . -@_

5. l;FrfO ljsf;sf sfo{ cufl8 a9fpFbf ;8s kx'Fr;DaGwL sfo{qmd klg ;Fu;Fu} cufl8 a9fOg]5 . -#_

6. l;FrfO sfo{qmdx? ;~rfng ubf{ hnjfo' lj1fg, s[lif Pjd\ hnfwf/ ;+/If0fsf lgsfox?;Fu

;dGjo ul/g]5 . -#_

7. pkef]Qmf ;ldltdfkm{t\ cfof]hgf sfof{Gjog ubf{ 7"nf pks/0fx? k|of]u ug{ lg?T;flxt ul/g]5 . -#_

8. ;DkGg eO{ ;s]sf l;FrfO cfof]hgfx?sf] cfjZos dd{t ;+ef/sf nflu hg;xeflutf;d]t

kl/rfng u/L cfjZos sfo{qmd ;~rfng u/L lbuf] Pjd\ cem a9L k|efjsf/L agfOg]5 . -$_

9. e/kbf]{ l;FrfO ;'ljwf pknAw x'g] l;FrfO k|0ffnLx?af6 plrt l;FrfO ;]jf z'Ns lgoldt ?kdf

;ª\sng ug]{ k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . -$_

10. l;FrfO ljsf; / Jo:yfkgsf] nflu l;FrfO ljefu tyf hn pkef]Qmf ;+:yfx?sf] ;+:yfut ljsf;

/ ;'b[9Ls/0f ul/+b} nlug]5 . -$_

11. l;FrfOsf] ljsf;, Joj:yfkg tyf lgodgsf] nflu l;FrfO P]g th'{df u/L nfu" ul/g'sf] ;fy}

l;FrfO gLlt tyf lgodjfnLsf] ;do;fk]If kl/dfh{g ul/b} nlug]5 . -$_

12. cfof]hgf 5gf}6 ubf{ ;dfj]zLs/0fsf] cawf/0ff cg'?k lk5l8Psf If]q Pjd\ ju{nfO{ k|fyldstf

lbO{g]5 . -%_

13. hg;xeflutfsf l;FrfO cfof]hgfx? ;~rfng ubf{ pkef]Qmfaf6 ljBdfg l;FrfO gLlt cg';f/

hUuf k|fKt u/L cfof]hgf ;~rfng ul/g]5 . -%_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 49

14. l;FrfO;DaGwL cfof]hgfx?sf] th'{df, sfof{Gjog tyf ;~rfng ubf{ jftfj/0f ;+/If0f, hnjfo'

kl/jt{g tyf k|sf]k hf]lvd Joj:yfkgnfO{ d"nk|jfxLs/0f ul/g]5 . -%_

15. l;FrfOsf] ljsf;sf nflu l;FrfO ljsf; sf]ifsf] cawf/0ffnfO{ qmdzM sfof{Gjogdf NofOg]5 . -%_

16. l;FrfO ;]jf z'Ns Jo:yfkgnfO{ k|efjsf/L agfpg sfg"gL Joj:yf ul/g]5 . -^_

17. l;FrfO cfof]hgf ;~rfng tyf ljsf;sf nflu sfo{ljlw tof/ u/L l;FrfO sf]ifsf] :yfkgf tyf

;~rfng ul/g]5 . -^_

18. l;FrfO cfof]hgfx?sf] l8hfOg tyf sfo{fGjogdf :yfgLo >d, ;Lk tyf lgdf{0f ;fdu|Lsf]

k|of]udf hf]8 lbOg]5 . -^_

19. ;fgf l;FrfOsf] ljsf;sf nflu nufgL a9fpg lghL If]qnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -^_

20. l;FrfO ljsf; sfo{qmd ;~rfng ubf{ :yfgLo txdf /x]sf jftfj/0fd}qL tfntn}of, kf]v/L,

l;d;f/ tyf d"nx?sf] ;+/If0f tyf ;Dj4{gsf] sfo{df ;DalGwt lgsfo;Fu ;dGjo ul/g]5 . -&_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf l;FrfO cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 s'n !$,*&,@&% x]S6/df l;FrfO{ ;'ljwf k'u]sf] x'g]5 .

#=!=# e"ld;'wf/ tyf Joj:yf

!= k[i7e"ld

e"ld Joj:yfkgnfO{ Jojl:yt agfpg xfn;Dd s]xL ufpFAnsx? afx]s b]ze/sf] lsQfgfkL ;DkGg ePsf],

:yn?k cfwf/ gS;f / l8lh6n 8]6fj]; tof/ ePsf], ;Dk"0f{ uflj; / gu/kflnsfx?sf] gS;fx? tof/

ul/Psf], s]xL :yfgdf l8lh6n lsQfgfkL k|ljlwaf6 sfo{ e}/x]sf, ^% j6f dfnkf]t sfof{nojf6 ;fj{hlgs

hUufsf] nut clen]v k|sfzg ePsf], ;j} lhNnfsf] e"–pkof]u gS;f÷8]6f tof/ ePsf]], @$,!&) d'Qm

sd}of kl/jf/nfO{ hUuf pknAw u/fOPsf], !#,&$$ d'Qm sd}ofnfO{ ;Lkd"ns / Jofj;flos tflnd k|bfg

ul/Psf], !(,)%( d'Qm xlnof kl/jf/dWo] (,%#) kl/jf/nfO{ k|df0fLs/0f / %,)$% kl/jf/nfO{ kl/rokq

ljt/0f ul/;lsPsf] 5 .

hgzlQmsf] ljsf; / k|efjsf/L Joj:yfkg x'g g;Sg', Ifltu|:t ejg tyf e"ld nut k'gM:yfkg x'g g;Sg'

tyf e"–pkof]u gLltsf] k|efjsf/L sfof{Gjog x'g g;Sg' h:tf ;d:of /x]sf 5g\ . To:t} e"ld;DaGwL

PsLs[t sfg"gsf] lgdf{0f ug{', ;"rgf k|ljlwo'Qm s]Gb|Lo e"–clen]v k|0ffnLsf] ljsf; ug{', cfw'lgs k|ljlwsf]

pkof]u u/L :t/Lo / ljZj;gLo gS;f, tYofª\s tyf e"–;"rgf tof/ ug{', k'gM:yfkgf x'g afFsL d'Qm sd}of,

d'Qm xlnof kl/jf/nfO{ k'gM:yfkgf ug{', d"NofÍg k|0ffnLdf ;'wf/ u/L 3/ hUufsf] jf:tljs d"No sfod ug{'

/ lnvt btf{ k|0ffnLnfO{ j}1flgs / ljZjf;gLo agfpg' h:tf k|d'v r'gf}tLx? /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

!= e"ld tyf e"ld ;|f]tsf] clwstdpkof]usf] jftfj/0f l;h{gf ug]{ .

@= ;fdflhs tyf cfly{s ?kn] k5fl8 k/]sf jf kfl/Psf ju{sf] e"lddf kx'Fr a9fpg] .

#= e"ld k|zf;g;DaGwL ;]jfnfO{ ;/n, ;xh, kf/bzL{ tyf k|efjsf/L t'Nofpg] .

$= ljsf; tyf k"jf{wf/ lgdf{0fsf nflu cfjZos gfkgS;f, ;]jf tyf ef}uf]lns ;"rgfx?sf]

;j{;'netf ;'lglZrt ug]{ .

#= /0fgLlt

1. /fli6«o e"ldgLlt th'{'df ug]{ tyf /fli6«o e"–pkof]u gLlt, @)^( sfof{Gjog ug]{ .

50 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

2. ;/sf/L tyf ;fj{hlgs hUufsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{g ug]{ .

3. j}1flgs e"ld;'wf/;DaGwL sfo{qmdnfO{ Jojl:yt, k|efjsf/L / ;dGjofTds tj/af6 ;~rfng

u/L cfly{s ;fdflhs?kn] k5fl8 k/]sf jf kfl/Psf ul/a e"ldxLgnufot ju{sf] e"lddf kx'Fr

a9fpg] .

4. e"ld k|zf;gsf] ljBdfg k|ljlwnfO{ sDKo'6/df cfwfl/t e"–;"rgf k|0ffnLdf ?kfGt/0f ug]{ .

5. ufpF–Ans If]q tyf åGåaf6 Iflt ePsf gfkgS;f Pjd\ >]:tf k'gMlgdf{0f ug]{ .

6. ef}uf]lns ;"rgfsf] ;xh pknAwtfsf] nflu k"jf{wf/ Pjd\ hgzlQmsf] ljsf; ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. /fli6«o e"ldgLlt th{'df u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

2. ljBdfg P]g lgoddf kl/dfh{g u/L e"–pkof]u gLlt sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

3. cglws[t, clgolGqt tyf cJojl:yt zx/Ls/0f tyf a:tL ljsf;df /f]s nufOg]5 . -!_

4. hUufsf] Go"gtd d"NofÍgsf] jt{dfg k|0ffnLdf ;'wf/ u/L j}1flgs / Jofjxfl/stfdf cfwfl/t Ps

d"NogLlt clVtof/ ul/g]5 . -!_

5. ;/sf/L, ;fj{hlgs Pjd\ u'7L hUufx?sf]] s]Gb|Lo nut tof/ ul/g]5 . -@_

6. :yfgLo lgsfox?;Fu ;dGjo u/L ;/sf/L, ;fj{hlgs tyf u'7L hUuf ;+/If0f ul/g]5 . -@_

7. e"lddflysf] bf]xf]/f] :jfldTj x6fO{g]5 .-#_

8. dlxnf, blnt, nf]kf]Gd'v hflt, zxLb kl/jf/, Ho]i7 gful/s tyf ckfËutf ePsf JolQmx?sf

gfddf hUuf vl/b ubf{ nfUg] /lhi6«];g b:t'/df 5'6 lbOg]5 . -#_

9. d'Qm sd}oftyf d'Qm xlnofx?sf] k'gM:yfkgf ug]{ sfo{ ;DkGg ul/g]5 . -#_

10. gfkL tyf dfnkf]t sfof{nox?nfO{ ;~hfnLs/0f u/L PsLs[t s]Gb|Lo e"–;"rgf k|0ffnLsf] ljsf;

ul/g]5 . -$_

11. gfkL / dfnkf]t sfof{nox?df sDKo'6/ k|0ffnLsf] lj:tf/ u/L sDKo'6/ k|0ffnLdfkm{t ;]jf k|jfx

ul/g]5 . -$_

12. åGåaf6 Ifltu|:t ePsf dfnkf]t tyf gfkL sfof{nox?sf] >]:tf k'gM:yfkgf ug{] sfo{ ;DkGg

ul/g]5 . -%_

13. gfk gS;f ;DkGg ug{ afFsL ufpF–Ansx?sf] gfkgS;f ug]{ sfo{ ;DkGg ul/g]5 .-%_ 14. gjLgtd k|ljlwsf] pkof]u u/L gSzf tyf ef}uf]lns ;"rgfx? tof/ tyf cBfjlws ul/g]5 . -^_ 15. gfkgS;f tyf e"ld Joj:yfkgsf] If]qdf ;dofg's'n x'g]u/L hgzlQm Pjd\ Ifdtf ljsf; ul/g]5 . -^_

%= ck]lIft pknlAw

hUufwgL / df]xLsf] aLrdf hUufsf] afF8kmfF8 eO{ å}w :jfldTjsf] cGTo ePsf] x'g], s]Gb|Lo PsLs[t e"–;"rgf

k|0ffnLsf] ljsf; ePsf] x'g], k'gM:yfkgf ug{ afFsL d'Qm sd}of tyf d'Qm xlnofsf] k'gM:yfkgf ePsf] x'g],

gfk gS;f x'g afFsL sl/a ())) x]S6/ ufpFAnsx?sf] gfkgS;f ug]{ sfo{ ;DkGg ePsf] x'g]5 .

#=!=$ vfB ;'/Iff tyf kf]if0f

!= k[i7e"ld

vfB ;'/Iff tyf kf]if0fsf If]qdf ljutdf ePsf ljljw gLltut tyf cGo k|of;sf] kmn:j?k o; If]qdf

;sf/fTds kl/0ffd b]lvg yfn]sf 5g\ . tyflk vfB ;'/Iffdf ck]Iffs[t ;kmntf xfl;n ug{ vfB ;'/Iffsf

d'Vo rf/ :tDex? vfB pknAwtf, kxF'r, pkof]u / l:y/tfdf ;dofg's"n ;'wf/ x'g cfjZos b]lvG5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 51

ax';ª\Vos lhNnfx?df vfBGo"gtfsf] ca:yf /xg' / emG8} $! k|ltzt hg;ª\Vofn] b}lgs lgwf{l/t

Sofnf]/Lsf] Go"gtd dfqf pkef]u ug{af6 jl~rt /x]sf] ca:yfn] o;sf] ufDeLo{tfnfO{ bzf{pF5 .

@= p2]Zo != vfB tyf kf]if0f pkef]u l:yltdf ;'wf/ Nofpg] .

@= vfB ;'/Iffsf] b[li6n] hf]lvddf /x]sf If]q / ;d"xx?sf] klxrfg u/L u'0f:t/o'Qm vfBj:t'df

kxF'r a9fpg] .

#= /0fgLlt != vfB tyf kf]if0f c;'/lIft If]]q / ;d"xdf cNksfnLg tyf bL3{sfnLg ?kdf vfB ;ª\s6 ;dfwfg

ug{ cfjZos Joj:yf ldnfpg] .

@= vfB c;'/Iffsf] b[li6sf]0fn] dxŒjk"0f{ { 7flgPsf If]qx?df ;DefJo pRrd"Nosf j:t'x?sf] pTkfbg

a9fpg nlIft sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

#= s[lif h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f, ;+j4{g / ;b'kof]u, hnjfo' kl/jt{g cg's"n k|ljlwx?sf] ljsf;

/ lj:tf/ u/L vfB j:t'sf] pknAwtf, pkof]udf l:y/tf / lg/Gt/tf sfod u/L vfB;'/Iff

;'lglZrt ug]{ .

$= vfBj:t'sf] :jR5tf tyf :j:ytf ;'lglZrt ug{ lgodg sfo{ k|efjsf/L agfpg] .

$= sfo{gLlt

1. vfB tyf kf]if0f ;'/Iff gLlt, vfB ;Dk|e"tf P]g / /fli6«o vfB tyf kf]if0f ;'/Iff sfo{of]hgf th'{df

u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-!_

2. kz'hGo pTkfbg / pTkfbsTj j[l4 ug{ ljz]if ;'ljwf pknAw u/fO{ kf]lifnf] vfBj:t'df kxF'r

a9fOg]5.-!_

3. g]kfn vfB ;'/Iff cg'udg k|0ffnLnfO{ ;+:yfut ul/g]5 .-!_

4. lhNnfsf] vfBfGg cfjZostfsf] cg'kftdf hu]8f vfBfGg e08f/ ug]{ Joj:yf ul/g]5 .-!_

5. vfB ;ª\s6 Joj:yfkgsf] lbuf]kg / k|efjsfl/tfsf] nflu pTkfbg j[l4, pTkfbgd'ns ;+/rgf /

ahf/ k"jf{wf/ lgdf{0f ul/g]5 . -!_

6. vfB / kf]if0f hf]lvd If]qx?df :yfgLo :t/df ;DefJo s[lif j:t'x?sf] pTkfbg / pkof]udf hf]8

lbOg]5 . -!_

7. ;LdfGts[t tyf vfB c;'/Iffsf] hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/nfO{ ;d"x÷;xsf/Ldf cfa4 u/fO{ s/f/

v]tLug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

8. vfB hf]lvd If]qdf t'ngfTds nfesf cfwf/df :yfgLo:t/df pTkfbg x'g;Sg] pRrd"Nosf

s[lifpkh tyf h8La'6Lx? pTkfbg ug{] sfo{qmd ;~rfng u/L cfo:t/ a9fpg k|fyldstf

lbOg]5 . -@_

9. s0ff{nLnufot lxdfnL If]qdf s[lif tyf kmnk"mn v]tL, kz'kfng, h8La'6L v]tLh:tf sfo{x?

Jofj;flos ?kdf ;~rfng u/L o:tf pTkfbgnfO{ k|zf]wg / d"Noclej[l4 ug{ vf]lng] s[lifhGo

pBf]ux?nfO{ ljz]if ;'ljwf k|bfg ug]{ sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -@_

10. vfB hf]lvd If]qdf pTkfbg x'g] :yfgLo afnLgfnLsf k|hfltx?sf] ;+/If0f tyf ;+j4{g u/L

pTkfbg tyf pTkfbsTj j[l4sf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -#_

11. vfB c;'/lIft If]qsf] df};d cg's"n x'g] lsl;dsf afnLgfnLsf] ljsf; / lj:tf/ ul/g]5 . -#_

52 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

12. u|fdL0f If]qdf s[lifd}qL k"jf{wf/sf] ljsf; / zx/L If]q / zx/ glhssf u|fdL0f If]qdf kf}li6s

tŒjo'Qm t/sf/L Pjd\ pRrd"Nosf s[lif j:t' pTkfbgug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -#_

13. :yfgLo :t/df vfB j:t'sf] dxŒjaf/] r]tgf clej[l4 ul/g]5 . -#_

14. k|To]s lhNnfdf s[lif tyf vfB ;'/Iff ;dGjo ;ldlt / lhNnf vfB ;'/Iff ;~hfndfk{mt vfB

tyf kf]if0f l:yltsf] cg'udg ul/g]5 . -$_

15. vfB j:t'sf] u'0f:t/sf] k/LIf0f, k|df0fLs/0f tyf lgodg k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfpg pkef]Qmf

xslxt;Fu ;DalGwt ;ª\3 ;+:yfx?;Fusf] ;xsfo{df hf]8 lbb} k|of]uzfnf ;]jfnfO{ lj:tf/

ul/g]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

vfB hf]lvd If]qdf vfB tyf kf]if0f ;'/Iffsf] ca:yfdf ;'wf/ ePsf] x'g], s[lif j:t'x?sf] e08f/0f Ifdtf,

;ª\sng s]Gb|x? nufot ahf/ k"jf{wf/x? j[l4 ePsf x'g], vfB cg';Gwfgdf cfw'lgs k|lalw tyf

pks/0fx?sf] k|of]u ePsf] x'g], vfB j:t'x?sf] cfoft lgof{tdf dfkb08 nfu" ePsf] x'g]5 .

#=!=% jg tyf e"–;+/If0f

!= k[i7e"ld

g]kfnsf] s'n e"efusf] #(=^Ü If]q jghª\unn] 9fs]sf] 5 . xfn;Dd !&,*)* ;fd'bflos jg pkef]Qmf

;d"xx?nfO{ !^,^$,(!* x]S6/ jgIf]q ;+/If0f, Joj:yfkg tyf ;b'kof]u ug{ lbOPsf]] 5 . o;af6 ;d"xdf

cfa4 @!,($,#%) 3/w'/Lx? k|ToIf?kdf nfeflGjt ePsf 5g\ . ^,&!@ sa'lnotL jg ;d"x u7g u/L

%#,%&@ x]S6/ jgIf]q x:tfGt/0f ul/Psf] 5 . t/fO{sf !& j6f ;fem]bf/L jgx?df j}1flgs jg Joj:yfkg

sfo{sf] yfngL ePsf] 5 . h}ljs ljljwtf Pjd\ kfl/l:yltsLo k|0ffnLsf] ;+/If0f ug{sf nflu @#=@#Ü e"–efu

;+/lIft If]q k|0ffnLcGtu{t /flvPsf] 5 .

jg k}bfjf/sf] dfu / cfk"lt{aLr ;Gt'ng sfod ug{ g;lsPsf], jg ljsf;df lghL If]qsf] ;xeflutf

pT;fxj4{s x'g g;s]sf], jg If]qn] cfod"ns /f]huf/L tyf ul/aL Go"gLs/0fdf ck]Iffs[t ;xof]u k'¥ofpg

g;s]sf], jgIf]qaf6 :yfgLo :t/df kof{Kt /f]huf/L l;h{gf ug{ g;lsPsf], jg ;+/If0f tyf Joj:yfkgsf]

nflu ;Ifd hgzlQm Pjd\ ef}lts k"jf{wf/nufot ;|f]t ;fwgsf] cefj cflb o; If]qsf k|d'v ;d:of x'g\ .

@= p2]Zo

jg, jg:klt, jGohGt' / h}ljs ljljwtf nufotsf ;|f]tx?sf]] ;d'lrt ;+/If0f, lbuf] Joj:yfkg / ;b'kof]u

ub}{ cy{tGqsf] ljsf;df 6]jf k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt != s'n e"–efusf] Go"gtd $) k|ltzt jg If]q sfod ug{] .

@= jg If]qsf] ;|f]t ;+/If0f,lbuf] Joj:yfkg Pjd\ cTo'Qd ?kdf ;b'kof]u ug]{ .

#= jgIf]qsf] lbuf] Joj:yfkgaf6 k|fKt x'g] jghGo pTkfbg tyf kfl/l:yltsLo ;]jfsf] ;b'kof]u /

Joj;foLs/0faf6 jg k}bfjf/sf] ;'ne cfk"lt{, yk /f]huf/L l;h{gf / hLljsf]kfh{gdf ;'wf/ ug]{] .

$= jgIf]qsf] ;d'lrt ;+/If0f / ljsf;sf] nflu k|j4{gfTds Pjd\ ;xof]uL jftfj/0fsf] l;h{gf ug]{ .

%= jgIf]qdf ;'zf;g sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. s'n e"–efusf] sDtLdf $) k|ltzt jg If]q sfod ug{ cfjZos ;'/IffTds, ;+/If0ffTds tyf

k|j4{gfTds sfo{ ul/g]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 53

2. /fli6«o k|fyldstf k|fKt k"jf{wf/ ljsf; lgdf{0f sfo{sf] sf/0faf6 Iflt x'g] jgIf]qsf] kl/df0ffTds

cg'kftdf yk j[If/f]k0f ul/g]5 . -!_

3. jg cltqmd0f, cj}w s6fgL, rf]/L lzsf/ tyf jg 89]nf]nfO{ lgoGq0f ug{ ;xeflutfd"ns /

;dGjofTds ;+oGq lgdf{0f u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

4. jgIf]q nufot ;fj{hlgs, ;fd'bflos Pjd\ lghL If]qx?df a[xt\j[If/f]k0f ul/g]5 . -!_

5. ;fd'bflos jgnufot ;d'bfodf cfwfl/t jg Joj:yfkgnfO{ ljsf; / lj:tf/ ul/g]5 . -!_

6. dfgj / jGohGt'aLrsf] åGå ;Daf]wg ug{ bL3{sfnLg /0fgLlt agfO{ sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

7. g]kfn–ef/t, g]kfn–rLg l;dfgfdf kg]{ h}ljs dfu{x?sf] ;+/If0f u/L b'n{e jGohGt'sf] :jtGq

cfjfudg ;xh agfpg Pjd\ h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f ug{ cfjZos ;dGjo ul/g]5 . -!_

8. lbuf] jg Joj:yfkg k4ltsf] dfWodaf6 jgsf] Joj:yfkg ul/g]5 . -@_

9. a[xt\ hnfwf/ Joj:yfkg cawf/0ffcg'?k hnfwf/x?sf] Joj:yfkg ul/g]5 . -@_

10. h}ljs ljljwtf, kof{j/0fLo ;]jf tyf hnfjfo' kl/jt{gnfO{ k|efjsf/L ?kdf ;Daf]wg ug{ e"–kl/lw

If]q, h}ljs dfu{ cflbsf] klxrfg, juL{s/0f / pko'Qm Joj:yfkg ul/g]5 . -@_

11. jg tyf k|fs[lts ;Dkbfsf] e"–kl/lw:t/df ;+/If0f tyf Joj:yfkg ul/g]5 . -@_

12. :yfgLo cfjZostf / cfly{s ;+efjgfsf cfwf/df jg;|f]t ;Da4 ;"rgf ;ª\sng tyf k|ljlw

ljsf; Pjd\ lj:tf/ ub{} nlug]5 . -@_

13. /fli6«o e"–pkof]u gLlt cg'?k r'/]If]qsf] PsLs[t kfl/l:yltsLo k|0ffnLsf] lbuf] Joj:yfkg ub}{

t/fO{÷dw]z If]qsf] e"ldsf] ;+/If0f Pjd\ lbuf] Joj:yfkg u/L pTkfbsTj j[l4 ul/g]5 . -@_

14. g]kfnsf jg:kltx?sf] klxrfg, Joj:yfkg tyf :j:yfgLo / k/:yfgLo ;+/If0f, cWoog cg';Gwfg

/ clen]vLs/0f sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . -@_

15. b'n{e tyf nf]kf]Gd'v jg:klt tyf jGohGt'sf] ;+/If0f ug{ ljz]if sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -@_

16. h}ljs ;'/Iff, Jofkfl/s dxŒjsf h8La'6LhGo jg:kltsf] u'0f:t/sf] ljZn]if0f, kmfO6f];]g]6/L

k|df0fLs/0fnufot 6«]8;kf]6{ sfo{sf] ;b'kof]usf] nflu k|of]uzfnfx?sf] ;'b[9Ls/0f ul/g]5 .-@_

17. jg k}bfjf/ tyf ;Dkbfdf cfwfl/t pBf]u Joj;fosf] ljsf; tyf lj:tf/sf nflu ;fj{hlgs–

;fd'bflos–lghL–;xsf/L If]qsf] ;fem]bf/Lsf dfWodaf6 nufgL k|j4{g ul/g]5 . -#_

18. lbuf] ljsf; / kof{j/0fLo ;Gt'ng sfod ug{ jg tyf ;+/lIft If]qx?sf] Joj:yfkg k4ltnfO{

;xeflutfd"ns agfpb} nlug]5 . -#_

19. jg;|f]tdf cfl>t ul/a, dlxnf, ljkGg, blnt tyf cflbjf;L hghfltx?sf] hLljsf]kfh{g ;'wf/sf

nflu Ifdtf clej[l4 tyf ;zQmLs/0f / xl/t /f]huf/Ld"ns sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .-#_

20. h8La'6L v]tL,―Ps ;fd'bflos jg Ps pBd’ tyf cGo jg pBd ljsf;sf ljz]if sfo{qmdsf]

dfWodaf6 u|fdL0f If]qdf yk /f]huf/L l;h{gf ul/g]5 . -#_

21. ;d'bfodf cfwfl/t ;a} jg Joj:yfkg k4ltx?af6 k|fKt cfDbfgLsf] sDtLdf #% k|ltzt lx:;f

ljkGg ju{sf] ;fdflhs tyf cfly{s ;zQmLs/0f ug]{ sfo{df nufgL ul/g]5 .-#_

22. pRr d"Nosf jg:klt / h8La'6Lx?sf] klxrfg, lbuf] ;ª\sng, k|ljlw ljsf;, Jofj;flos/0f /

ahf/Ls/0f ug{ ;d'bfo tyf lghLIf]qnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -#_

23. hnjfo' kl/jt{gsf sf/0fn] kg{;Sg] ;+efljt hf]lvdsf] cfFsng u/L cfjZos / pko'Qm cg's"ng

Pjd\ hf]lvd Joj:yfkgsf sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -#_

24. kfl/l:yltsLo ;]jfx?jf6 k|fKtx'g] cfo;|f]tnfO{ jgsf] jf:tljs Joj:yfkgdf of]ubfg k'¥ofpg]

;/f]sf/jfnfx?;Dd ljt/0f ug]{ cfjZos Joj:yf ldnfOg]5 . -#_

54 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

25. lbuf] jg Joj:yfkgsf] /0fgLlts vfsf th{'df u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -$_

26. sfj{g ;+Zn]if0f tyf ;l~rltaf6 hnjfo'df x'g] k|lts"n k|efj Go"gLs/0f / cg's"ng ug{ jgIf]qn]

k'¥ofPsf] of]ubfg afkt /]8 cawf/0ffaf6 yk cfly{s ;|f]t h'6fpg] sfo{qmdx? ;~rfngsf nflu

cfjZos ;+oGq lgdf{0f ul/g]5 . -$_

27. jgIf]qdf nufgL a9fpgsf nflu jg ljsf; a}+s :yfkgf ug{ lghL If]qnfO{ k|f]T;flxt ul/g]5 . -$_

28. k"jf{wf/ lgd{f0f ub{f jg, jftfj/0f tyf h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f / hnjfo' kl/jt{gsf] gsf/fTds

k|efjaf6 ;'/lIft /xg] u/L sfo{;~rfng ug{ ;dGjosf] Joj:yf ldnfOg]5 . -$_

29. sfo{qmdx? ;~rfng ubf{ kf/bzL{, ;xeflutfd"ns / hjfkmb]xLk"0f{ tl/sfaf6 ;~rfng ul/g]5 . -%_

30. jgIf]qsf ;/sf/L ;+/rgfaf6 :yfgLo ;d'bfonfO{ k'¥ofpg' kg]{ ;]jfnfO{ ;fd'bflos tyf lghL

If]q;Fu ;xsfo{ tyf ;]jfs/f/sf] dfWodaf6 pknAw u/fOg]5 . -%_

31. jg k}bfjf/sf] ;xh cfk"lt{sf] Joj:yf ldnfpg'sf ;fy} jg k}bfjf/ k|flws/0f :yfkgf ug{ cfjZos

P]g th'{df u/L ;+/rgf tof/ ul/g]5 . -%_

32. jg ;j]{If0f sfo{ ;DkGg ul/g]5 . -%_

% ck]lIft k|ltkmn

s'n e"–efusf] $) k|ltzt jg If]q sfod x'g], #),))) x]S6/ jgIf]qdf cltqmd0f x6fO{ j[If/f]k0f ul/g],

jg ;j]{If0f tyf gS;fÍg eO{ jg;|f]tsf] cfFsng ePsf] x'g], @) j6f ;fem]bf/L tyf ;fd'bflos jg ;d]t

u/L %),))) x]S6/ jgIf]qdf j}1flgs jg Joj:yfkgsf] z'?jft ePsf] x'g], %)) ;fd'bflos jg pkef]Qmf

;d"xx?df hnjfo' kl/jt{gsf] gsf/fTds k|efj;Fu h'Wg cg's"n of]hgf tof/ eO{ sfof{Gjog ePsf] x'g],

sf]zL, u08sL / s0ff{nL h:tf a[xt\ hnfwf/sf] Joj:yfkg x'g], ;fj{hlgs–;fd'bflos–lghL ;fem]bf/Lsf]

k|j4{gaf6 jghGo pBf]u÷Joj;fodf lghL If]qsf] ;xeflutf tyf nufgL j[l4 ePsf] x'g]5 . ;fy} !))

x]S6/ If]qkmndf h8La'6Lsf] lj:tf/ eO{ cfocfh{gdf 6]jf k'Ug]5 .

#=@ pBf]u, jfl0fHo, cfk"lt{ / ko{6g

#=@=! pBf]u

!=! k[i7e"ld

s[lif If]qdf /x]sf] lge{/tfnfO{ sd ub}{ ljBdfg a]/f]huf/L, cw{–a]/f]huf/L tyf ul/aL sd ug{

cf}Bf]lus/0fsf] e"ldsf dxŒjk"0f{ { 5 . cf}Bf]lus nufgLn] cf}Bf]lus pTkfbg / pTkfbsTj j[l4, /f]huf/L

l;h{gf, :yfgLo ;Lksf] k|of]u, ;|f]t ;fwgsf] pkof]u, cfoft k|lt:yfkg tyf lgof{t k|j4{gdf of]ubfg

ub{5 . cf}Bf]lus If]qdf lghL :jb]zL tyf j}b]lzs nufgL cfslif{t ug{ cf}Bf]lus k"jf{wf/ lgdf{0f ub}{ n}hfg],

df}h'bf cf}Bf]lus k"jf{wf/x?sf] k|efjsf/L pkof]u ug]{, lgof{t k|j4{gdf hf]8 lbg ljz]if cfly{s If]qsf]

lgdf{0f tyf ;~rfng ug]{ / n3', 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux?sf] k|j4{gsf] dfWodaf6 ul/aL Go"gLs/0f ug]{tkm{

of]hgfsf] k|fyldstf /x]sf] 5 .

;/sf/L lghL ;fem]bf/Lsf] cjwf/0ffcg'?k cf}Bf]lus ;d:ofx?sf] ;dfwfg ub}{ n}hfg] p2]Zon] g]kfn

Joj;fo d~rsf]] u7g e} sfo{ cf/De ePsf] 5 . ?U0f pBf]u ;~rfngdf cfjZos ;xof]u k'¥ofpg]

p2]Zon] cWoog kZrft\ cfjZos tof/L e}/x]sf] 5 . cf}Bf]lus If]qdf :yfoL cf}Bf]lus ;'/Iff k|bfg ug]{

x]t'n] cf}Bf]lus ;'/Iff an u7g ePsf] 5 . n3' pBd ljsf; sfo{qmd (MEDEP) sf] lj:tf/sf ;fy} o;sf]

cfGtl/sLs/0f ug]{ gLltcg"?k ul/aL lgjf/0fsf nflu n3' pBd ljsf; sfo{qmdsf] z'?jft ePsf] 5 .

e}/xjfdf ljz]if cfly{s If]qsf] k"jf{wf/ lgdf{0fsf sfo{x? ;DkGg x'g] r/0fdf 5g\ eg] l;d/f nufot cGo

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 55

!@ If]qdf k|f/lDes sfo{x? eO/x]sf 5g\ . ;DefJo l;d]G6 pBf]u :yfkgf :yn;Dd cf}Bf]lus k"jf{wf/

ljsf; sfo{qmdcGtu{t kx'Fr ;8s lgdf{0f / ljB't\\ k|;f/0f nfOg lj:tf/ ug]{ sfo{n] lg/Gt/tf kfPsf] 5 .

@= p2]Zo

1. pBdzLntf clej[l4dfkm{t cy{tGqnfO{ 6]jf k'¥ofpg] .

2. cf}Bf]lus pTkfbgnfO{ pRr u'0f:t/o'Qm Pjd\ k|lt:kwf{Tds agfO cf}Bf]lus j:t'sf] lgof{t

a9fpg] .

3. cf}Bf]lus If]qdf :jb]zL tyf ljb]zL nufgLnfO{ cfslif{t ub}{ n}hfg] .

4. ;Gt'lnt If]qLo ljsf;df pBf]u If]qsf] of]ubfg a9fpg] .

#= /0fgLlt

1. pBf]ux?nfO{ cfjZos ;fwg ;|f]tdf kx'Fr, pmhf{ tyf cGo ef}lts k"jf{wf/sf] Joj:yf tyf gLlt

lgdf{0f / sfof{Gjogdf hf]8 lbg] .

2. :yfgLo ;|f]tPjd\ ;Lksf] pkof]u / ahf/;Fusf] ;DaGw lj:tf/ u/L ;Gt'lnt If]qLo ljsf;nfO{

a9jf lbg] u/L n3', 3/]n', ;fgf, demf}nf tyf 7"nf pBf]u :yfkgf / ;~rfngnfO{ k|efjsf/L

agfpg] .

3. nufgL d}qL jftfj/0f l;h{gf ug{ cfjZos gLlt tyf P]gsf] kl/dfh{g/ th'{df u/L sfof{Gjog ug]{ .

4. u}/cfjf;Lo g]kfnLx?nfO{ g]kfndf nufgL ug{ k|f]T;fxg ug]{ .

5. af}l4s ;DklQsf] clwsf/ ;+/If0fsf] k|0ffnLut Joj:yf ug{] .

6. lk5l8Psf ul/a ;d"xdf pBdzLntf l;h{gf u/L nfed"ns :j/f]huf/L l;h{gf ug{ hf]8 lbg] .

$= sfo{gLlt

1. ljz]if cfly{s If]qnfO{ sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

2. cf}Bf]lus If]qx?sf] Joj:yfkgdf ;'wf/ NofOg]5 . -!_

3. /fli6«o pTkfbsTj tyf cfly{s ljsf; s]Gb|sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f ul/g]5 . -!_

4. Psn ljGb' ;]jf s]Gb|sf] :yfkgf ul/g]5 . -!_

5. l;d]G6 pBf]u;Ddsf] kx'Fr ;8s tyf ljB't\ k|;f/0f nfO{g lj:tf/ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . -!_

6. pTkfbg k|lqmofdf cu|–k[i7 ;DaGw dha't agfpg pTkfbgd"ns pBf]ux?df s/f/, s/f/ v]tL,

s[lifdf cfwfl/t pBf]usf] z[[Înf lgdf{0f Pjd\ cGt;{DalGwt pBf]usf] sf/f]af/h:tf Joj:yfksLo

ljsNkx?sf] cjnDag ul/g]5 . -!_

7. k]6«f]lnodnufot vfgLhGo j:t'x?sf] cg';Gwfg, cGj]if0f / pTvggsf sfo{qmdx? cl3

a9fOg]5g\ . -!_

8. ?U0f pBf]unfO{ ljz]if ;x'lnot k|bfg u/L ;~rfng ul/g]5 . -!_

9. ;fd'bflos tyf ;xsf/L ;+:yfsf] cu|;/tfdf n3' pBd, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u u|fd :yfkgf u/L

cf}Bf]lus s]Gb|x?sf] ljsf; ul/g]5 . -@_

10. ul/asf nflu n3' pBd ljsf; sfo{qmdnfO{ d'n'se/ lj:tf/ ug{ sfof{Gjog ug]{ lgsfo tyf

;xof]uL lgsfox?sf] ;dGjo tyf Ifdtf ljsf; ub}{ nlug]5 . -@_

56 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

11. pko'Qm k|ljlwsf] kx'Fr tyf d"No z[ª\vnf ;DaGw ljsf;sf] cfwf/df nlIft ;d"xsf n3'pBdsf]

:t/ j[l4 ul/g]5 . -@_

12. n3' pBd, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sf]ifsf] ;]jfnfO{ lj:tf/ u/L k|efjsf/L agfOg]5 .-@_

13. Ps ufpF Ps pTkfbg;DaGwL sfo{qmdnfO{ sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

14. /f]huf/bftf / >ldsaLrsf] ;DaGwnfO{ ;'dw'/ agfpg sfdbf/x?sf] ;fdflhs ;'/Iff;DaGwL

ljZjJofkL cawf/0ffnfO{ sfof{Gjogdf NofOg]5 . -#_

15. cfˆg} k|of;df jftfj/0fd}qL k|ljlw Pjd \ pmhf{ art ug]{ pBf]ux?nfO{ k|fljlws cfly{s ;xof]u

k'¥ofOg]5 . -#_

16. lghL tyf ;xsf/L If]q ;d]tsf] ;xeflutfdf nufgL k|j4{g sf]if, k|ljlw ljsf; sf]if, n3' pBd

ljsf; sf]if, ?U0f pBf]u k'g?Tyfg sf]if, dlxnf pBdL ljsf; sf]if / u}/ Jofj;flos÷u}/ Jofkfl/s

hf]lvdsf] Ifltk"lt{ lbg cf}Bf]lus nufgL ;+/If0f sf]ifsf] :yfkgf tyf ;~rfng ul/g]5 . -#_

17. u}/ cfjf;Lo g]kfnL / g]kfnLd"nsf ljb]zLn] g]kfndf u/]sf] nufgLnfO{ ljb]zL nufgL ;/xsf]

Jojxf/ Pjd\ ;'ljwf pknAw u/fOg]5 . -$_

18. af}l4s ;DklQsf] Jojl:yt n]vfhf]vf u/L clen]va4 ub}{ ;+/If0f / ;Dj4{g ug{ cf}Bf]lus af}l4s

;DklQ sfof{no :yfkgf / ;~rfng ul/g]5 . -%_

19. ul/aL lgjf/0fsf nflu n3' pBd ljsf; sfo{qmdnfO{ lj:tf/ ub}{ nlug]5 . -^_

20. pTkfbgzLn :j/f]huf/L l;h{gfsf nflu lk5l8Psf ul/a nlIft ;d"xsf nflu k|lzIf0f tyf cfly{s

6]jf lbg ljz]if sf]if v8f ul/g]5 . -^_

21. lgsf;LhGo j:t'x?sf] u'0f:t/ k/LIf0fsf nflu u'0f:t/ tyf gfktf}n ljefusf] k|of]uzfnfnfO{

:t/f]Gglt ul/g]5 . -^_

%= ck]lIft pknlAw

pBf]ux?sf] :yfkgf tyf lj:tf/df j[l4 / ahf/ ;DaGwsf] lj:tf/ x'g], cf}Bf]lus If]qdf jflif{s %) xhf/sf

b/n] ! nfv %) xhf/ /f]huf/L l;h{gf x'g], cfw'lgs k|ljlwsf] clwstd k|of]u;Fu} u'0f:t/Lo j:t'x?

pTkfbg eO lgof{t a9\g uO{ Jofkf/ 3f6f sd x'g], cf}Bf]lus af}l4s ;DklQsf] ;+/If0f / ;Dj4{g x'g]5 .

#=@=@ jfl0fHo

!= k[i7e"ld

g]kfnsf] ljZj Jofkf/ ;ª\u7gdf k|j]z, SAFTA / BIMSTEC h:tf If]qLo Jofkf/ k|0ffnL;Fusf] cfa4tf,

låkIfLo Jofkf/ If]qsf] lj:tf/ Pjd\ Jofkf/ ;xhLs/0fdfkm{t k|lt:kwf{Tds Ifdtf / t'ngfTds nfesf]

vf]hL, cfGtl/s pTkfbg clej[l4, ahf/ tyf j:t' ljljlws/0f tyf Jofkf/ ;Gt'ng sfod /fVg] k|of;

eO/x]sf] 5 . ;f]xLcg'?k jfl0fHo gLlt, @)^% sf ;fy} g]kfn Jofkf/ PsLs[t /0fgLlt, @)!) tof/ u/L

sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 . g]kfn Jofkf/ PsLs[t /0fgLlt, @)!) n] klxrfg u/]sf j:t'x?sf] pTkfbg j[l4,

d"No clej[l4sf ;fy} lgof{t k|j4{gsf sfo{qmdx? ;/sf/L tyf lghL If]q ;d]tsf] ;dGjodf ;~rfngdf

/x]sf 5g\ . klZdgf, lrof tyf skmL nufot g]kfnL j:t'x?sf] ;fd"lxs 6]«8dfs{ btf{ z'?jft, lgof{tof]Uo

j:t'x?sf] u'0f:t/ k/LIf0f / k|df0fLs/0fsf nflu xfn /x]sf k|of]uzfnfx?sf] u'0f:t/ ;'wf/sf ;fy}

lgof{tnfO{ k|j4{g ug{ gub k|f]T;fxgsf] Joj:yfnfO{ ;/nLs/0f / yk k|efjsf/L agfOPsf] 5 . tyflk a9\bf]

cGt/f{li6«o Jofkf/ 3f6f k|d'v r'gf}tLsf] ?kdf /x]sf] 5 .

cf}Bf]lus ;'/Iffsf] sdhf]/ ca:yf, c;xh >d ;DaGw, cl:y/ /fhgLlts ca:yf / ljB't\ cfk"lt{sf] sdLsf

sf/0f ck]lIft nufgL Pjd\ Jofkf/–d}qL jftfj/0f ljsf; x'g ;s]sf] 5}g . o;sf cltl/Qm lgsf;LhGo

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 57

pBf]ux?nfO{ pTkfbgd"ns cfly{s If]qx? -s[lif, jg, ko{6g cflb_ ;Fu PsLs[t ug{ g;Sg', clwsf+z

lgof{tof]Uo j:t'x? cfofltt sRrf kbfy{df cfwfl/t x'g', lgsf;LnfO{ 6]jf k'Ug] u/L kof{Kt dfqfdf ef}lts

k"jf{wf/sf] ljsf; x'g g;Sg' Pjd\ ePsf k"jf{wf/x? klg k"0f{ pkof]udf cfpg g;Sg' / k|d'v lgsf;LhGo

pTkfbgx?sf] lglZrt dfkb08cg';f/sf] u'0f:t/ sfod tyf ;f]sf] k|dfl0fs/0fsf] ;+:yfut Ifdtf

cGt/f{li6«o dfkb08 cg'?k x'g g;Sg' jfl0fHo If]qsf k|d'v ;d:ofsf ?kdf b]lvPsf 5g\ . ;fy}, ;Lldt

j:t' tyf ahf/df dfq g]kfnL pTkfbg s]lGb|t x'g k'u]sf] 5 . ;]jf Jofkf/ / af}l4s ;DklQ Jofkf/ k|j4{gdf

gLltut / ;+:yfut hl6ntf sfod /xg' klg o; If]qsf ;d:ofx? x'g\ .

@= p2]Zo

1. cfGtl/s tyf cGt/f{li6«o Jofkf/ k|j4{g ug{] .

2. t'ngfTds nfesf j:t' tyf ;]jfsf] d"No / u'0f:t/nfO{ k|lt:kwL{ agfO Jofkf/ 3f6f sd ug{] .

3. :yfgLo sRrf kbfy{, ;|f]t, ;fwg / ;Lk a9L k|of]u x'g] j:t'sf] lgsf;L k|j4{gdfkm{t k|fKt x'g]

nfenfO{ u|fdL0f tx;Dd lj:tf/ ug]{ .

#= /0fgLlt

1. Jofkf/nfO{ /fli6«o ljsf; k|lqmofdf d"nk|jfxLs/0f ug{ If]qut gLltx?sf] th'{df / sfof{Gjog ubf{

Jofkf/ If]qsf] ljsf;sf nflu ;xof]u k'Ug] u/L ;dGjofTds ?kdf sfo{ ug]{ .

2. jfl0fHo If]qsf] ljsf;df ;/sf/L, ;xsf/L tyf lghL If]qsf] ;xeflutfnfO{ k|j4{g ug]{ .

3. lg/k]If nfe, t'ngfTds / k|lt:kwL{ nfe ePsf j:t' tyf ;]jfsf] ljsf; / k|j4{g ug]{ .

4. jfl0fHo gLlt / g]kfn Jofkf/ PsLs[t /0fgLltn] klxrfg u/]sf lgof{t x'g] j:t' tyf ;]jfsf]

pTkfbg / pTkfbsTjdf j[l4 u/L d"No clej[l4/ d"No z[ª\vnfJoj:yfkgdf pRr hf]8 lbFb} lgof{t

k|j4{g ug]{ .

5. cfly{s s"6gLltdfkm{t Jofkf/sf nflu ;xfotfsf] kl/rfng u/L Jofkf/ ;xhLs/0f, Jofkf/ k"jf{wf/

;'b[9Ls/0f tyf Jofkf/ Ifdtf lj:tf/ ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ;]jf Jofkf/sf] k|j4{g u/L lgof{t Ifdtf clej[l4af6 clwstd nfe xfl;n ug{ cGt/dGqfno

;dGjo ;'b[9Ls/0f ul/g]5 .-!_

2. k|lqmofut ;/nLs/0f / ;+:yfut ;'wf/dfkm{t Jofkf/sf] sf/f]af/ nfut 36fpg ljz]if hf]8

lbOg]5.-!_

3. Jofkf/ tyf lgsf;L k|j4{g s]Gb|nfO{ Jofkf/;DaGwL cWoog, cg';Gwfg, lgsf;L k|j4{g, j:t'

ljsf; / hgzlQm ljsf;;DaGwL sfo{ ug]{ u/L :jfoQ ;+:yfsf] ?kdf Jofkf/ k|j4{g k|lti7fgsf]

?kdf ljsf; ug]{ sfo{ k|fyldstf;fy cufl8 a9fOg]5 .-!_ 4. cf}Bf]lus Pjd\ j}b]lzs Jofkf/ k|j4{g ug]{ p2]Zon] lghL If]q;Fusf] ;xeflutfdf Pp6f

cGt/f{li6«o:t/sf] k|bz{gL:yn lgdf{0f ul/g]5 .-@_

5. cfoft Pjd\ lgof{tof]Uo j:t'x?sf] 9'jfgL aGb sG6]g/df ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 . -@_

6. Jofkf/;Fu ;DalGwt ljleGg lgsfox?aLr k|efjsf/L ;dGjo ub}{ Jofkf/sf ;dsfnLg d'2fx?df

cg';Gwfg tyf ljsf;df hf]8 lbOg]5 . -@_

7. k/Dk/fut ;Lk / sf}zn ePsf j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbgnfO{ ;+/If0f / k|j4{g ul/g]5 .-#_

58 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

8. k|lt:kwf{ k|j4{g;DaGwL sfg"gL Joj:yfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog Pjd\ cg'udg u/L cfGtl/s

Jofkf/ / cfk"lt{ Joj:yfnfO{ ;xh / k|efjsf/L t'NofOg]5 . -#_

9. b]zdf pknAw ax'd"No h8La'6Laf6 clwstd kmfObf lng h8La'6L k|zf]wg tyf h8La'6Ldf

cfwfl/t cf}ifwLhGo j:t'sf] pTkfbg / lgsf;Ldf ljz]if hf]8 lbOg]5 .-#_

10. klxrfg e};s]sf ;]jf If]qsf] ljsf; / lj:tf/ u/L ;]jf Jofkf/nfO{ jfl0fHo If]qsf] cleGg cËsf]

?kdf lj:tf/ ul/g]5 . -$_

11. lgof{t Jofkf/ clej[l4 ug{ lg/k]If, t'ngfTds / k|lt:kwf{Tds nfe ePsf lgof{thGo j:t' tyf

;]jfx?nfO{ k|f]T;fxg, ;'ljwf tyf ;x'lnot k|bfg ul/g]5 . -$_

12. jfl0fHo gLlt / g]kfn Jofkf/ PsLs[t /0fgLltn] klxrfg u/]sf lgof{thGo j:t' tyf ;]jfnfO{

cGt/f{li6«o ahf/df k|lt:kwL{ agfpFb} lgof{t clej[l4 ug{ tL j:t'sf] pTkfbsTj j[l4 / d"No

clej[l4sf nflu sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .-$_

13. cGt/f{li6«o ahf/df :yflkt g]kfnL j:t' tyf ;]jfsf] u'0f:t/ clej[l4 ub{} clwstd nfe xfl;n

ug{ yk ahf/ lj:tf/ / k|j4{g sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -$_

14. cGt/f{li6«o Jofkfl/s gfsfx?;Ddsf] Jofkfl/s cfjfudgnfO{ ;xh agfO cfoft lgof{tnfO{

;xhLs/0f ug{ ;LdfIf]qdf ef}lts tyf ;+:yfut k"jf{wf/x?sf] ljsf; tyf e}/x]sf k"jf{wf/x?sf]

;'wf/ ul/g]5 . -$_

15. g]kfnsf ljb]zl:yt s"6gLlts lgof]unfO{ Jofkf/ k|j4{g ug{ yk lqmofzLn agfOg]5 . -%_

16. Jofkf/sf nflu ;xof]usf] k|efjsf/L kl/rfng / sfof{Gjogsf nflu Jofkf/ If]qdf If]qut

cjwf/0fsf] cWoog u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

j:t' lgsf;L of]hgf cjlwsf] clGtd jif{df ?= ! va{ k'u]sf] x'g], g]kfn PsLs[t Jofkf/ /0fgLltn] klxrfg

u/]sf lgof{tof]Uo k|To]s j:t'sf] lgof{t slDtdf Ps ca{ k'u]sf] x'g] / Jofkf/ 3f6f s'n ufx{:Yooo

pTkfbgsf] @) k|ltztdf em/]sf] x'g]5 .

#=@=# cfk"lt{

!= k[i7e"ld

oftfoftsf] kx'Fr ePsf ;'ud lhNnfx?df ahf/ ;+oGqdfkm{t cfjZos j:t' tyf ;]jfx? cfk"lt{ eO/x]sf]

5 eg] pRr lxdfnL, kxf8L tyf b'u{d lhNnfx?df g]kfn ;/sf/n] 9'jfgL cg'bfg lbP/ vfBfGg, g"gnufot

cTofjZos j:t'x? cfk"lt{ ub}{ cfPsf] 5 . cfk"lt{ Joj:yfnfO{ k|efjsf/L agfpg] ;Gbe{df cfk"lt{ gLlt,

@)^( sfof{Gjogdf cfPsf] 5 . g]kfn vfB ;+:yfg / ;fN6 6]«l8ª skf]{/]zgdfkm{t ljut nfdf] ;dob]lv

lxdfnL tyf kxf8L If]qsf b'u{d lhNnfx?df 9'jfgL cg'bfgdf vfBfGg tyf g"g cfk"lt{ x'Fb} cfPsf] 5 .

ahf/df j:t' tyf ;]jfsf] s[lqd cefj, c:jfefljs d"Noj[l4, sf6{]lnª cflb x'g glbg jfl0fHo tyf cfk"lt{

Joj:yfkg ljefu / lhNnf cg'udg ;ldltdfkm{t ;dGjofTds 9ª\uaf6 ahf/ cg'udg sfo{nfO{ lg/Gt/tf

lbOPsf] 5 .

;/sf/L, ;xsf/L / lghL If]qsf] ljleGg k|of;x?sf] afah'b pkef]Uo j:t' tyf ;]jfsf] cfk"lt{ k|0ffnL

ck]Iffcg'?k ;'b[9 / k|efjsf/L x'g ;s]sf] 5}g . s[lqd cefj l;h{gf u/L c:jfefljs d"Noj[l4 Pjd\

sf6]{lnª ug]{ k|j[lQdf ck]Iffg'?k lgoGq0f Pjd\ ;'wf/ x'g g;Sg', j:t' tyf ;]jf cfk"lt{ Joj:yf, u'0f:t/ /

d"Nosf] lgoldt / k|efjsf/L cg'udg x'g g;Sg', s0ff{nLnufot b'u{d lhNnfx?df 9'jfgL cg'bfgdf

vfBfGg pknAw u/fOFb} cfPsf] eP tfklg o;n] cefju|:t ;a} If]q / hgtfnfO{ ;d]6\g g;Sg'h:tf

;d:ofx? cem} /x]sf 5g\ . ljZj vfB sfo{qmdnufot ax'kIfLo tyf If]qLo ljsf; ;fem]bf/x?n] vfB

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 59

;'/Iff sfo{qmddf rf;f] / ;xof]u a9fPsf eP klg PsLs[t cfk"lt{ / ljt/0f k|0ffnL gx'g', b'u{d If]qdf

lbOg] 9'jfgL cg'bfg k'g/fjnf]sg gx'g', k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ ;xh / lgoldt gx'g' o; If]qsf k|d'v

r'gf}tLsf ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

1. b}lgs pkef]Uo j:t' tyf ;]jf lgoldt / ;xh?kdf cfk"lt{ x'g] Joj:yf ldnfpg] / ;j{;fwf/0f

pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0f ug]{ .

2. s[lqd cefj, sfnf]ahf/L / c:jfefljs d"No j[l4nfO{ lgoGq0f ug]{ .

#= /0fgLlt

1. s[lqd cefj tyf sfnf] ahf/L / c:jfefljs d"No j[l4nfO{ lgoGq0f ug{ lgoldt ahf/ cg'udg

u/L cfjZostfg';f/ ahf/ x:tIf]k ug{] .

2. b'u{d, lxdfnL / kxf8L If]qdf cTofjZos j:t' tyf ;]jfsf] cfk"lt{ Joj:yf ldnfpg ;x'lnotk"0f{

k;nx?sf] Joj:yfnufot cGo Joj:yf ug{ ljleGg lgsfox?aLrdf k|efjsf/L ;~hfn / ;dGjo

;'b[9 ug{] .

3. :yfgLo:t/df vfBfGg cfk"lt{ a9fpg pTkfbg j[l4 tyf Jofj;flos v]tL ;~rfng;DaGwL sfo{qmd

lj:tf/ ug{ ;DalGwt lgsfo;Fu ;dGjo ug{] .

4. vfB ;'/Iffsf] k|Tofe"lt a9fpg ;+:yfut ;'wf/, vfB e08f/0f tyf pTkfbg j[l4;DaGwL sfo{nfO{

ljz]if ?kdf cl3 a9fpg] .

$= sfo{gLlt

1. b}lgs pkef]Uo j:t' tyf ;]jf lgoldt / ;xh?kdf cfk"lt{ x'g] Joj:yf ;'lglZrt ug{ cfk"lt{

gLlt, @)^( sf] sfo{of]hgf th{'df u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . ;fy}, cfGtl/s Jofkf/ gLltsf]

th'{df u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

2. ;+o'Qm ahf/ cg'udg tyf lg/LIf0f sfo{nfO{ ;3gtf;fy ;~rfng ul/g]5 . -!_ 3. pkef]Qmfsf] xslxtnfO{ yk ;'lglZrt t'Nofpg pkef]Qmf Ohnf;sf] Joj:yf ug{] k|lqmof cl3

a9fOg]5 . -!_ 4. cTofjZos pkef]Uo j:t'sf] d"Nodf x'g] c:jfefljs d"Noj[l4 lgoGq0f ug{ ahf/ l;4fGt k|lts"n

gx'g] u/L ljz]if kl/l:yltdf cfwf/d"No tf]Sg]tkm{ cfjZos sbd rflng]5 .-!_

5. k|d'v pkef]Uo j:t'sf] d"No;"rL lgoldt?kdf k|sflzt x'g] Joj:yf jfl0fHo tyf cfk"lt{

Joj:yfkg ljefuaf6 ldnfOg]5 .-!_

6. pkef]Qmf hfu/0f sfo{qmdnfO{ b]ze/ cleofgsf]?kdf ;~rfng ul/g]5 .-!_ 7. rfdn, bfn, ux'F, lk7f], t]n, g"gnufot cTofjZos pkef]Uoj:t'sf] ;xh / lgoldt cfk"lt{

;'lglZrt ug{ ljz]if hf]8 lbOg]5 .-@_

8. b'u{d If]q nufot b]ze/ u'0f:t/Lo / cfof]l8go'Qm g"gsf] cfk"lt{nfO{ ;'lglZrt t'Nofpg lgoldt

9'jfgL, e08f/0f / cg'udgsf] Joj:yf ldnfOg]5 .-@_ 9. ljutdf b'u{dIf]q egL juL{s[t lhNnf tyf If]qnfO{ ;8s oftfoft, ljB't\ tyf ;~rf/ ;]jf / cGo

k"jf{wf/ ;]jfsf] kx'Fr Pjd\ pknAwtfsf] cfwf/df k'g/fjnf]sg u/L ljs6 If]qdfdfq vfBfGg tyf

g"g 9'jfgLdf ;/sf/L cg'bfg s]lGb|t ub{} nlug]5 .-@_

10. ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf b'u{d tyf vfB Go"gtf ePsf lhNnfsf hgtfnfO{ tf]lsPadf]lhd ;x'lnot

b/df vfBfGg pknAw u/fOg]5 .-@_

60 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

11. b'u{d If]qdf :yfgLo vfB pTkfbg k|j4{g u/L vfBfGgdflysf] k/lge{/tf x6fpg s[lif ljsf;

dGqfnodfkm{t ljz]if s[lif pTkfbg sfo{qmd ;~rfng ug{ cfjZos ;dGjo / ;xof]u ul/g]5 .-#_ 12. b'u{d If]qdf :yfgLo pTkfbg g} pkef]u ug{] afgLsf] ljsf; ug{ vfB cfxf/ kl/jt{g;DaGwL

hgr]tgfd"ns sfo{qmd vfBfGg cfbfgk|bfg sfo{qmdnfO{ lghL Pjd\ ;/sf/L If]q;d]tsf]

;xeflutfdf ;~rfng ul/g]5 .-#_ 13. cfw'lgs uf]bfd 3/ lgdf{0f, dd{t;Def/ u/L vfB e08f/0f Ifdtf clej[l4 tyf vfB ;'/Iff

;'lglZrt ug{ ljz]if hf]8 lbOg]5 . ;fy}, l5§} lau|g] j:t'sf ;DaGwdf pknAwtfsf] cfwf/df s[lif

ljsf; dGqfno, lghL If]q;Fu ;dGjo u/L zLt e08f/x? :yfkgf ul/g]5 .-$_ 14. k]6«f]lnod kbfy{sf] d"No lgwf{/0fdf cGt/f{li6«o k/n÷vl/b d"No;Fu :jtM ;dfof]hg ug]{ k|0ffnLsf]

ljsf; / ;f]sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ul/g]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

b'u{d If]qdf sDtLdf $% xhf/ d]=6= -k|To]s jif{ Go"gtd !% xhf/ d]=6=_ vfBfGg / ! nfv %) xhf/

SjLG6n -k|lt jif{ Go"gtd %) xhf/ SjLG6n_ cfof]l8go'Qm g"g 9'jfgL ePsf] x'g], vfBfGg 9'jfgL cg'bfg

lbg] lhNnfx?sf] ;ª\Vof k'gj/fnf]sg eO{ sfof{Gjog ePsf] x'g], /fli6«o vfB ;'/Iff e08f/df @%))) d]=6g

tyf SAARC vfB ;'/Iff a}+sdf SAARC sf] k|lta4tf adf]lhd *,))) d]=6g vfBfGg ;'/lIft ePsf] x'g],

;fy} cfk"lt{ gLlt, @)^( sf] sfo{of]hgf, cfGtl/s Jofkf/ gLlt / /fli6«o pkef]Qmf gLlt th'{df eO{

sfof{Gjog ePsf] x'g]5 .

#=@=$ ko{6g

!= k[i7e"ld

b]ze/ 5l/P/ /x]sf k|fs[lts, P]ltxfl;s, wfld{s, ;f+:s[lts tyf k'/ftflTjs ;Dkbfx?sf] :yfgLo lgsfo,

;d'bfo tyf lghLIf]q ;d]tsf] ;xeflutfdf ;+/If0f, ;+j{4g / lbuf] Joj:yfkg u/L ljZj ko{6g ahf/af6

cTolws nfe lng;Sg] Ifdtf clej[l4 ug{' cfjZos 5 . e"–agf]6sf sf/0fn] ;[[lh{t ljZjs} clåtLo

k|fs[lts tyf h}ljs ;Dkbfx? / P]ltxfl;s, wfld{s, ;f:s[lts ;Dkbfx?sf] klxrfg, ;+/If0f / k|j{4gaf6

ko{6g If]qsf] ljsf; / lj:tf/ u/L k|fKt k|ltkmNfnfO{ Gofof]lrt tl/sfn] u|fdL0f tx;Dd k'¥ofpgsf] nflu

o; If]qsf] ljljlws/0f / lj:tf/ ul/g' kb{5 . o;sf nflu gofF ko{6sLo :yn / pkhx?sf] klxrfg tyf

k"jf{wf/x?sf] ljsf; u/L ko{6g pBf]unfO{ /fli6«o cy{tGqsf] ljsf;sf] k|d'v cfwf/ agfO cfd gful/ssf]

hLljsf]kfh{g / /f]huf/Lsf ca;/df j[l4 u/L hgtfsf] hLjg:t/df ;'wf/ ug{' ckl/xfo{ 5 .

@= p2]Zo

1. g]kfnnfO{ ljZj ko{6g dfglrqdf cfsif{s, /d0fLo / ;'/lIft uGtJo :ynsf] ?kdf ljsf; u/L

/fli6«o cy{tGqdf of]ubfg k'¥ofpg] .

2. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ?kdf ko{6g k|j{4gdfkm{t ;ª\VofTds tyf u'0ffTds ?kdf ko{6s

cfudgdf j[l4 u/L k|fKt nfesf] ;dGoflos ljt/0f ug]{ .

#= /0fgLlt

1. ko{6g k|j4{g / ko{6g ljsf; ug{ lghL If]q;Fu ;xsfo{ ug{] .

2. gofF ko{6sLo uGtJo:ynx?sf] PsLs[t / ;dGjofTds ?kdf k"jf{wf/ ljsf; ug]{ .

3. ko{6sLo :ynsf] / pkhsf] ljljlws/0f / lj:tf/ u/L u|fdL0f ko{6gdfkm{t yk /f]huf/Lsf

cj;/x?sf] l;h{gf ug]{ .

4. d'n'sdf ;a} df};ddf ko{6sLo lqmofsnfkx?;~rfngsf lglDt cfGtl/s ko{6gnfO{ k|f]T;fxg ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 61

5. ko{6g k|j{4g ug{ l5d]sL tyf gofF ko{6g pb\ud d'n'sx?nfO{ s]lGb|t u/L Jofks?kdf k|rf/

k|;f/ / k|j{4g ug]{ .

6. ko{6sx?nfO{ pknAw u/fOg] ;]jf ;'ljwfsf] kof{Kttf / u'0f:t/Lotfsf] ;'lglZrttf ub}{ lbuf]

ko{6g ljsf; ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ko{6sLo ;]jf ;'ljwf ljsf; / lj:tf/sf nflu lghL If]qsf] nufgL cfslif{t ul/g]5 .-!_

2. g]kfn jfo';]jf lgudsf] Joj:yfkgnfO{ ;'wf/ u/L gofF ljdfgx? yk / lnhdf lng] Joj:yf ldnfO{

/fli6«o Wjhf afxsnfO{ cGt/{fli6«o ko{6g pb\ud ljGb';Dd l;wf xjfO{ ;Dks{ ug{ ;Ifd agfOg]5 . -!_

3. k|d'v ko{6sLo :ynx?;Dd kx+F'r ;xh agfpg s]a'n sf/nufot PsLs[t ko{6sLo /

dgf]/~hg:yn lgdf{0f tyf ;~rfngdf lghL If]qsf] nufgL k|f]T;fxg ul/g]5 .-!_

4. ko{6g k"jf{wf/ ljsf;df :yfgLo lgsfo, ;d'bfo / lghL If]qsf] g]t[TjbfoL e"ldsf / ;xeflutfnfO{

k|f]T;flxt ug{ ko{6g If]qaf6 k|fKt cfosf] #) k|ltzt /sd tt\ tt\ If]qsf] k"jf{wf/ ljsf;df

nufgL ug]{ gLlt k|efjsf/L ?kdf nfu" ul/g]5 .-!_

5. kj{tf/f]x0fnfO{ Jojl:yt / jftfj/0fd}qL agfO{ kj{tLo If]qnfO{ pTs[i6 ko{6g uGtJo:ynsf] ?kdf

ljsf; ul/g]5 . -@_

6. ko{6g pBf]unfO{ xl/t j[l4sf] k|d'v If]qsf] ?kdf u|fdL0f tx;Dd ljsf; / lj:tf/ ul/g]5 . -@_

7. ;fxl;s Pjd\ dgf]/~hgfTds lqmofsnfk, k/Dk/fut, k|fs[lts pkrf/ tyf :kf, kof{–ko{6g,

Sofl;gf]÷u]ldª Sna,PsLs[t dgf]/~hg :ynnufot ko{6sLo pkh÷lqmofsnfkx?nfO{ Jojl:yt

/ dof{lbt ?kdf ;~rfng / k|j4{gsf nflu cfjZos sfg'gL cfwf/ tof/ u/L nfu" ul/g]5 .-@_

8. ko{6sLo ?kdf ;+efJo u|fdL0f If]qdf ;fd'bflos xf]d:6] ;~rfng ug{ u|fld0f ;d'bfonfO{

;fd'bflos ejg, kbofqfdfu{ lgdf{0fnufot k"jf{wf/ ljsf;df 6]jf÷;xof]u ul/g]5 .-#_

9. vf; vf; ko{6sLo pkhdf s]lGb|t eO{ ko{6g If]qx?sf] ljljlws/0f ul/g]5 .-#_

10. d'n'sleq ofqf ug]{ g]kfnLnfO{ cfGtl/s ko{6ssf] dfGotf lbg ko{6g, oftfoft Joj:yfnufot

;Da4 ljleGg P]g, lgod tyf lgodfjnLx?df cfjZos ;+zf]wg ug]{ sfo{ cl3 a9fOg]5 . -$_

11. rLg / ef/t s]lGb|t u/L lghL If]q;Fusf] ;xsfo{df ko{6g k|j4{gsf] sfo{of]hgf tof/ u/L

cleofgsf ?kdf k|j4{gfTds sfo{qmdx? ;~rfngul/g]5 . -%_

12. cGt/f{li6«o, If]qLo ;ª\u7gx? cflb tyf cfly{s ?kdf gjpbLodfg /fi6«af6 ko{6s cfslif{t ug{

k|j4{gfTds sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .-%_

13. g]kfnnfO{ cfsif{s uGtJosf] ?kdf :yflkt ug{ cfly{s s"6gLlt tyf g]kfnL 8fo;kf]/fnfO{

kl/rfng ul/g]5 .

14. dgf]/~hg:yn, xf]6nnufot ko{6sLo k"jf{wf/df cfGtl/s tyf j}b]lzs nufgL k|j4{g x'g]

jftfj/0f l;h{gf ul/g]5 .-^_

15. k|lt ko{6s vr{ j[l4sf nflu ko{6ssf] a;fO{ cawL nDAofpg] / o;sf nflu gofF uGtJox?sf]

klxrfg tyf ;]jf, ;'ljwfdf nufgLnufot ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbg] jftfj/0f lgdf{0f ul/g]5 .-^_

16. ko{6g Joj;fon] k|bfg ug]{ ;]jf ;'ljwfdf u'0f:t/Lotf ;'lglZrt ug{ ko{6g pBf]usf] cg'udgnfO{

k|efjsf/L agfOg]5 . -^_

17. d'n'se/ :yfkgf ePsf xf]6n, 6«fen, 6«]lsª / xf]d:6]nufot ko{6g pBf]ux?sf] Ifdtf clej[l4

ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -^_

18. b'u{d If]qdf p8fg ug]{ jfo';]jfx?n] To; If]qdf u/]sf] p8fg ;ª\Vofsf] cfwf/df ljz]if ;'ljwf

tyf ;x'lnot pknAw u/fOg]5 . -^_

62 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

%= ck]lIft pknlAw

;Gt'lnt ko{6sLo k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f / ;'wf/ e} ko{6sLo If]qdf kxF'r / ko{6sLo ;]jf ;'ljwfdf lj:tf/

ePsf] x'g], ko{6g If]qsf] ljljlws/0f x'g], ;a} ko{6sLo If]qx?df PsLs[t ko{6sLo ;]jf s]Gb|sf] lgdf{0f /

;~rfng ePsf] x'g], ko{6s cfudg ;ª\Vof, ko{6s aF;fO lbg / k|lt ko{6s vr{df pNn]vgLo j[l4 x'g]5 .

#=# ;fdflhs ljsf;

#=#=! hg;ª\Vof

!= k"i7e"ld

lj=;+= @)^* sf] hgu0fgfcg';f/ g]kfnsf] hg;ª\Vof @,^$,($,%)$ k'u]sf] 5 eg] cf}ift jflif{s hg;ª\Vof

j[l4b/ !=#% k|ltzt /x]sf] 5 . oxL j[l4b/ sfod /x]df cfufdL %@ jif{df g]kfnsf] hg;ª\Vof bf]Aa/ x'g]5 .

ljBdfg hg;ª\Vofsf] pd]/ut ;+/rgf cg'?ksf] hg;fª\lVos nfef+z -!%–%( jif{ pd]/ ;d"xsf_nfO{

b[li6ut u/L hg;ª\Vof Joj:yfkgsf sfo{qmd dfkm{t b]zsf] cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;sf ultljlwx?

;~rfng ug{ ;lsg] l:ylt /x]sf] 5 .

zx/Ls/0f / a;fOF;/fOsf] k|j[lQ tLj|?kdf a9\b} hfg', hg;ª\Vof Joj:yfkgdf dfgj ;+;fwg ljsf;sf]

b[li6n] ug'{kg]{ sfo{x? cem} klg PsLs[t / ;dGjofTds ?kdf x'g g;Sg', hg;ª\Vofsf] j[l4b/sf] cg'kftdf

/f]huf/Lsf cj;/x?sf] j[l4 x'g g;Sg' tyf cfl>t hg;ª\Vofsf] a9\bf] k|j[lt, sd ;fIf/tf b/ h:tf

sf/0fx?dfgjLo k"FhL lgdf{0fdf ;d:ofsf ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

hg;ª\VofJoj:yfkgaf6 pTkfbgzLn / :t/Lo hLjg ofkgsf]] jftfj/0f tof/ ug]{] .

#= /0fgLlt

!= hgr]tgf clej[l4 ub}{ k|hgg clwsf/nfO{ cfwf/e"t dfgj clwsf/sf] ?kdf :yflkt ug]{ .

@= hg;ª\Vof Joj:yfkg;DaGwL sfo{qmdx?df n}lËs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0fnfO{

k|efjsf/L agfpg nlIft ;d'bfox?sf nflu sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

#= ljsf; sfo{qmd / hg;ª\VofaLr ;fd~h:otf sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u, hg;ª\Vof lzIff / r]tgfsf] clej[l4af6 hg;ª\Vof j[l4b/nfO{

Joj:yfkg ul/g]5 .-!_

2. nlIft ;d"xx?sf] klxrfg u/L ;fgf] / u'0f:t/Lo kl/jf/ k|j4{g ug{ ;3g?kdf ;r]tgf, k|hgg,

dft[lzz' Pjd\ kl/jf/ lgof]hg ;]jfx? pknAw u/fOg]5 .-!_

3. kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u, hg;ª\Vof lzIff / r]tgfsf] clej[l4af6 hg;ª\Vof j[l4b/nfO{

Joj:yfkg ul/g]5 .-!_

4. hg;ª\Vof Joj:yfkg;DaGwL sfo{qmdx?df dlxnf / k'?ifsf] ;dfg ;xeflutf clej[l4 ul/g]5 .-@_

5. hg;ª\Vof;DaGwL /fli6«o gLlt lgdf{0f ul/g]5.-@_

6. hg;ª\Vof lgoGq0f tyf Joj:yfkgsf nflu a9Ldf b'O{ aRrf x'g] kl/jf/nfO{ /fHon] ljz]if k|f]T;fxg

ug]{5 .

7. hg;fª\lVos nfef+znfO{ pkof]u ub}{ o'jf zlQmnfO{ b]z ljsf;df kl/rfng ul/g]5 .-#_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 63

8. ljb]zL gful/sx?sf] cfk|jf;, ltgsf] ;ª\Vof / ljz]iftf ;d]tsf cfwf/df cfk|jf; k|j[lQnfO{

lgodg ul/g]5 .-#_

9. u|fdL0f tyf lk5l8Psf If]qx?df ljz]iftM nf]kf]Gd'v s';'08f, /fp6] h:tf ;d'bfosf lgldQ PsLs[t

a:tL ljsf; ub}{ hg;ª\Vofsf] If]qLo ljt/0fdf ;Gt'ng NofOg]5 .-#_

10. /fli6«o tyf cGt{/fli6«o a;fOF;/fO{sf] k|j[lQ, ;3gtf / sf/0f;d]t kQf nufpg /fli6«o ?kdf

a;fOF;/fO ;j]{If0f ul/g]5 .-#_

11. s]Gb|Lo c:ktfnb]lv c~rn c:ktfn;Dd h]/Lofl6«s jf8{x?nfO{ lj:tf/ ul/g]5 . -#_

&= ck]lIft pknlAw

kl/jf/ lgof]hg ;fwg k|of]ustf{ ^& k|ltzt k'Ug], s'n k|hgg b/ -!%–$( jif{sf] dlxnf_ @=$ df emfg]{{,

ck]lIft cfo' &! jif{ k'Ug]5 .

#=#=@ lzIff

!= k[i7e"ld

b]zaf6 lg/If/tf pGd"ng ub}{ u'0f:t/o'Qm lzIffdf kx'Fr clej[l4 ug{ lzIff If]qdf nufgL lj:tf/ x'Fb} cfPsf]

5 . ;a} tx / ljwfsf lzIffdf ;dtfd"ns kx'Fr clej[l4 ug{ gLltut, sfg"gL / ;+:yfut ;'wf/sf

k|of;x? ePsf 5g\ . ljutsf k|of;x?af6 k|f/lDes afn ljsf;sf] cg'ej;lxt sIff ! df egf{ x'g]

afnaflnsfsf] cg'kft %$ k|ltzt, ;fIf/tf b/ ^^ k|ltzt, k|fylds txdf v'b egf{ b/ (%=# k|ltzt

k'u]sf] 5 . cfwf/e"ttx -sIff !–*_ df n}lËs cg'kft nueu ;db/df k'u]sf] 5 . v'b egf{b/ cfwf/e"t

txdf *& k|ltzt / dfWolds tx -sIff (–!@_ df #! k|ltzt k'u]sf] 5 . pRr lzIffdf ;xh} b]lvg] egf{

b/ !# k|ltzt k'u]sf] 5 . o;}u/L k|fljlws lzIff / Jofj;flos tflnddf nlIft ;d"xsf] kx'Fr a9]sf] 5 .

s/La @# nfv ljBfyL{n] jflif{s ?kdf 5fqj[lQ k|fKt ul//x]sf 5g\ . ljleGg @@ cf]6f dft[efiffdf sIff %

;Ddsf kf7\o;fdu|L ljsf; ul/Psf 5g\ .

;a} txsf lzIffdf sIff 5f8\g] / bf]xf]¥ofpg]sf] ;ª\Vof cem} a9L x'g', sIff pQL0f{b/ sd x'g', ljkGg tyf

;LdfGts[t ;d'bfosf afnaflnsfx?sf] kx'Fr ;'lglZrt gx'g', lzIfs Joj:yfkgdf ;d:of /xg', ;fd'bflos

ljBfno lzIffdf u''0f:t/ sfod gx'g', ;+:yfut ljBfnosf] lgodgsf] k|efjsf/L Joj:yf gx'g', k|fljlws

lzIff tyf Jofj;flos tflndsf] kx'Fr / u''0f:t/ sdhf]/ /xg', pRr lzIffsf] :ki6 gLltut Joj:yf gx'g'

o; If]qsf k|d'v ;d:ofsf ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

1. ;a} tx / ljifosf] lzIffdf ;dfg kFx'r lj:tf/ ug]{ .

2. ;a} txsf] lzIffnfO{ u'0f:t/Lo, hLjgf]kof]uL, ;Lkd"ns, /f]huf/d''vL Pjd\ ;d;fdlos agfpg] .

3. z}lIfs k4ltnfO{ l;h{gfTds, Jofjxfl/s, ;dfj]zL / ;dtfd"ns agfpFb} n}hfg] .

4. ;du| lzIff k|0ffnLsf] bIftf, k|efjsfl/tf / hjfkmb]xLtfdf clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt

1 k|f/lDes afnljsf;nfO{ ;dGjofTds

2 ?kdf lj:tf/ ug]{ .

3 lgMz'Ns / clgjfo{ cfwf/e"t lzIff / dfWolds tx -(–!@_ sf] PsLs[t lzIff k4ltsf] k|efjsf/L

sfof{Gjog ug]{ .

64 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

4 k|fljlws / Jofj;flos lzIffsf If]qdf nufgL tyf ca;/df lj:tf/ ug]{ .

5 pRr lzIffnfO{ cg';Gwfgd"ns agfpFb} lgodgsf k"jf{wf/ ljsf; / ca;/x?sf] ljljwLs/0f ug]{ .

6 ;fIf/tfnfO{ pTkfbsTj;Fu cfa4 u/L cleofgsf] ?kdf ;~rfng ug]{ .

7 ljkGg, ;LdfGts[t ;d'bfo / ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ lzIffdf kx'Fr ;'lglZrt ug{ nlIft

sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ .

8 ;a} txsf] lzIffsf] u'0f:t/df ;'wf/ Nofpg] .

9 nufgLsf] k|ltkmn ;'lglZrt ub}{ hjfkmb]xLtf k4ltsf] ljsf; ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. afnljsf; s]Gb|x?sf] gS;fª\sg u/L lj:tf/ ug'{sf ;fy} k"jf{wf/x?sf ;DaGwdf tof/ ul/Psf]

Go"gtd dfkb08 sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

2. k|f/lDes afnljsf; s]Gb|x?sf] :yfkgf, ;~rfng / lgoldt cg'udgsf] nflu :yfgLo lgsfo,

;d'bfo / u}/;/sf/L ;+:yf;Fu ;xsfo{ ul/g]5 . -!_

3. lgz'NsM clgjfo{ cfwf/e"t lzIffdf kx'Fr lj:tf/ ug{ j}slNks lzIffsf sfo{qmdx?nfO{ Jojl:yt

/ ;dGjofTds 9Ën] sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

4. k|d'v glthfx?df ;|f]t ljlgof]hg ub}{ ljBfno If]q ;'wf/ sfo{qmd -sIff !–!@_ sf]

sfof{GjognfO{ k|efjsf/L agfOg]5 . -@_

5. dfWolds lzIff -(–!@_ df ;dtfd"ns kx'Fr ;'lglZrt ug{ gS;fª\sgsf] cfwf/df ljBfno lj:tf/

u/L qmdzM lgMz'Ns ub}{ nlug]5 . lj1fg lzIffdf ;a} ju{, ;d'bfo / If]qsf ljBfyL{x?sf] kx'Fr

j[l4 ul/g]5 . -@_

6. ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlwnfO{ ;du| lzIff k|0ffnLsf] cleGg cª\usf] ?kdf PsLs[t ub}{ ―l8lh6n

l8efO8’ nfO{ sd ub}{ nlug]5 .-@_

7. lzIfs k'gld{nfgsf ;fy} ljBfyL{ / lzIfs ;ª\Vofdf ;dfof]hg ul/g]5 .-@_

8. dft[efiffsf kf7\o;fdu|L tyf lzIfsx?sf] ljsf; u/L dfuadf]lhd ax'efifLo lzIffsf

ca;/x?df la:tf/ ul/g]5 .-@_

9. lghL If]q, u}/;/sf/L If]q / ljsf;sf ;fem]bf/x?;Fusf] ;xsfo{af6 k|fljlws lzIff tyf

Jofj;flos tflndsf cj;/x? lj:tf/ ul/g]5 . -#_

10. sIff ( b]lv cf/De x'g] k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff;lxtsf] b''O{ wf/sf] dfWolds lzIffnfO{

k/LIf0faf6 k|fKt glthfsf cfwf/df lj:tf/ ul/g]5 . -#_

11. cgf}krfl/s If]qdf ljBdfg ;Lkx?sf] clen]vLs/0f, ;Lk k/LIf0f / k|df0fLs/0fsf nflu sfo{ljlw,

k|lqmof / ;+oGqx?nfO{ ;'b[9 ul/g]5 . ;fy}, j}b]lzs /f]huf/Ldf hfg] sfdbf/x?sf] ;Lk k/LIf0f /

k|dfl0ft ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 .-#_

12. National Vocational Qualification Framework tof/ u/L ljleGg ljwf / txsf ljBfyL{x?nfO{

pRr lzIff;Dd cWoog ug{] ca;/ k|bfg ul/g]5 .-#_

13. PsLs[t pRr lzIff gLlt / pRr lzIff P]g hf/L u/L pRrlzIffdf ljljwLs/0f, u'0f:t/df

;'lglZrttf / k|efjsf/L lgodg ul/g]5 .-$_

14. ljb]zL lzIf0f ;+:yfx?;Fu cfa4 eO{ ;~rfngdf /x]sf z}lIfs ;+:yfx?nfO{ lgodg ul/g]5 . -$_

15. dflgt ljZjljBfno, v'nf ljZjljBfnosf] cjwf/0ffnfO{ k|f]T;flxt ug'{sf ;fy} sfg"gL ;+/rgfdf

;'wf/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-$_

16. cg';GwfgnfO{ pRr lzIffsf] cleGg cËsf] ?kdf ljsf; ub}{ nlug]5 . -$_

17. ;fIf/ g]kfn cleofgnfO{ k|efjsf/L agfpg ;a} ;/f]sf/jfnfx?nfO{ kl/rfng ul/g]5 .-%_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 65

18. ;fIf/tf / ;fIf/f]Q/ sfo{qmddfkm{t sDtLdf ^) jif{d'lgsf ;a}nfO{ ;fIf/ agfOg]5 . -%_

19. k'':tsfno ;~rfng, Ifdtf clej[l4 tyf Joj:yfkgsf nflu PsLs[t gLltut Joj:yf ul/g]5 . -%_

20. ;a} txsf] lzIffdf dlxnf, cflbjf;L÷hghflt, dw];L, blnt, ljz]if cfjZostf ePsf

JolQmnufot nlIft ;d'bfosf] kxF'r ;'lglZrt ug{ cf/If0f, 5fqj[lQnufot ljsNkx?sf] lj:tf/

ul/g]5 . -^_

21. lglZrt dfkb08sf cfwf/df lrlsT;fzf:q, Ol~hlgol/ª, s[lif, lj1fg / k|ljlw cflb ljifodf

pRrlzIff cWoogsf nflu ;x'lnot C0f pknAw u/fOg]5 . -^_

22. u'?s"n, uf]Dkf / db/;faf6 ;~rfng x'g] z}lIfs sfo{qmdx?nfO{ /fli6«o k|0ffnLdf ;dflxt ug{

dfkb08 / k"jf{wf/sf] ;'wf/ ul/g]5 .-^_

23. ljBfno hfg g;Sg] ;LdfGts[t / nf]kf]Gd'v hfthfltsf nflu 3'DtL lzIff k|0ffnLsf] lj:tf/ ub}{

ljBfno lzIff k"/f ug]{ b/df j[l4 ul/g]5 . -^_

24. ljBfnodf hfthflt, efiff, lnË, wd{, Pr=cfO=eL= ;ª\qmd0fnufot s'g} klg cfwf/df ul/g]

lje]bnfO{ k"0f{tM lgif]w ul/g]5 .-^_

25. ljBfnodf afnd}qL jftfj/0f :yfkgf u/L egf{ b/, ljBfyL{ pQL0f{ b/df j[l4 tyf k'g/fj[lQ b/ /

:s"n 5f8\g] b/nfO{ 36fpg] k|of; ul/g]5 . -&_

26. ljBfyL{ s]lGb|t l;sfO{ ljlwdf hf]8 lbFb} ;a} txsf] lzIffsf] u'0f:t/df ;'wf/ Nofpg Go"gtd

z}lIfs jftfj/0fsf dfkb08x? sfof{Gjogdf NofOg]5 . -&_

27. l;sfO{ pknlAwdf ;d]t ;dtfnfO{ ;'lglZrt ug{ ljBfnox?aLr ;fem]bf/LnfO{ k|f]T;fxg ub}{

;fd'bflos ljBfnosf] l;sfO{ pknlAwdf ;'wf/ ul/g]5 . -&_

28. ;a} txsf lzIfsx?sf] Ifdtf clej[l4ug{ tflndsf ca;/x? k|bfg ul/g]5 . -&_

29. lzIffdf pTs[i6 glthf xfl;n u/]sf k|ltefx?nfO{ lzIf0f k]zfdf cfsif{0f ul/g]5 . -&_

30. lzIfssf k]zfut ;ª\3;ª\u7gx? / ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf kbflwsf/Lsf nflu cfrf/

;+lxtf nfu" ul/g]5 . -*_

31. Ifdtf clej[l4sf sfo{qmdnfO{ glthf;Fu cfa4 u/L lzIff k|0ffnLsf] bIftf / k|efjsfl/tf

clej[l4df k'Ug] of]ubfgsf cfwf/df ;Frfng ul/g]5 . -*_

32. s]Gb|b]lv ;d'bfo / ljBfno tx;Ddsf] cg'udg k|0ffnLnfO{ ;Ifd / lhDd]jf/ agfOg]5 / sfo{

;DkfbgnfO{{ k'/:sf/ / b08;Fu cfj4 ul/g]5 .-*_

33. lghL If]qsf ljBfno, k|fljlws lzIffno, cg';Gwfg s]Gb|, / dflgt tyf v'nf ljZjljBfnosf]

:yfkgf Pjd\ ;DaGwgsf nflu sfo{ljlw agfO{ sfof{Gjog ul/g]5 .-*_

34. ;DklQ Joj:yfkg / k"jf{wf/ dfkb08 tof/ u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . ;fj{hlgs vr{ cg'udg

tyf ;]jf k|jfx ;j]{If0f / cGo ;xeflutfd"ns cf}hf/x?sf] k|of]u u/L ljQLo ;'zf;g sfod

ul/g]5 . -*_

35. ljBdfg z}lIfs k|zf;gsf] ;+:yfut ;+/rgfnfO{ k'g/fjnf]sg u/L cfjZostfcg';f/ ;dfof]hg /

;'wf/sf sfo{qmdx? NofOg]5 . -*_

36. z}lIfs Joj:yfkg ;"rgf k|0ffnLnfO{ ;'b[9, k|efjsf/L / sfo{d"ns agfOg]5 .-*_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgfsf] cGTodf !% jif{dflysf] ;fIf/tf b/ &% k|ltzt, !% b]lv @$ jif{ pd]/ ;d"xsf] ;fIf/tf b/ (%

k|ltzt, sIff Psdf afnljsf;sf] cg'ej;lxt egf{ x'g cfpg] afnaflnsf ^$k|ltzt / cfwf/e"t txdf

-sIff !–%_ v'b egf{ b/ !)) k|ltzt k'u]sf] x'g]5 . cfwf/e"t tx -sIff !–*_ df v'b egf{ b/ () k|ltzt

x'g]5 . dfWolds tx -sIff (–!@_ df v'b egf{ b/ $) k|ltzt k'u]sf] x'g]5 . pRr lzIffsf] :ki6 gLlt /

66 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

5ftf P]g cfO;s]sf] x'g]5 . ;fd'bflos ljBfnoaf6 dfWolds lzIff k/LIff -P;Pn;L_ pQL0f{ x'g]sf] k|ltzt

a9]sf] x'g]5 .

#=#=# :jf:Yo tyf kf]if0f

!= k[i7e"ld

:jf:Yo ;]jfdf gful/ssf] kx'Frdf j[l4 eO gjhft lzz', lzz', afn / dft[ d[To'b/df sdL cfPsf] / cf};t

cfo' nufotsf ;"rsx?df ;'wf/ cfPsf] 5 . cfdf ;'/Iff sfo{qmdcGtu{t ;a} :jf:Yo ;+:yfx?af6 pknAw

u/fOg] k|;"lt ;]jf, pk–:jf:Yo rf}sL / :jf:Yo rf}sLaf6 pknAw ;a} :jf:Yo ;]jfx? / nlIft ;d'xnfO{

lhNnf c:ktfnaf6 ;d]t cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf lgMz'Ns ul/Psf] 5 . ul/a hgtfsf] nflu cGo

c:ktfnaf6 k|bfg ul/g] ;]jfdf klg ljz]if 5'6sf] Joj:yf ul/Psf] 5 .

;dli6ut?kdf k|ult b]lvPklg b'u{d lhNnfx?, ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf / lk5l8Psf ju{sf] :jf:Yo

l:yltdf ck]Iffs[t;'wf/ cfpg g;Sg', lgoldt Pjd\ :t/Lo ;]jf k|bfgsf nflu cfjZos dfgjLo tyf

ef}lts ;|f]t;fwg / cf}iflwpks/0fsf] sdL h:tf ;d:ofx?n] ;xh / u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jf k|jfx

k|efjsf/L x'g ;s]sf] 5}g .

@= p2]Zo

cfwf/e"t tyf u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfdf ;a} gful/ssf] ;dtfd"ns kx'Fra9fpg] .

#= /0fgLlt 1. lgMz'Ns cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfsf] kx'Fr lj:tf/ / u'0f:t/df j[l4 ug]{ .

2. k|lt/f]wfTds, pkrf/fTds, k|j4{gfTds / k'gM:yfkgfd"ns ;]jfx?nfO{ k|fylds :jf:Yo ;]jfsf]

?kdf ;~rfng ug]{ .

3. dfgj ;+;fwg, ef}lts ;+/rgf, :jf:Yo ;+:yfsf] Ifdtf ljsf; / cf}iflw–pks/0fnfO{ :jf:Yo

;+:yfsf] :t/cg';f/ k|efjsf/L Joj:yfkg ug]{ .

4. ;g]{ jf g;g]{ /f]ux?sf] pkrf/ ;]jf ;'ljwfdf lj:tf/ ug]{ .

5. :jf:Yo ;]jf k|jfx tyf pkof]u ;DaGwdf ;/sf/L, lghL, ;xsf/L, ;fd'bflos tyf ljsf;sf

;fem]bf/ ;+:yfx?;Fusf] ;xsfo{ clej[l4 ug{]{ .

6. pRr hf]lvddf k/]sf gful/ssf] kf]if0fdf ;'wf/ Nofpg ax'If]qLo kf]if0fsf] sfo{qmd ;~rfng u/L

kf]if0fsf] ca:yfdf ;'wf/ ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. lgMz'Ns cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ cleofgsf ?kdf b]zsf ;a} If]q / txdf k'¥ofOg]5 .-!_

2. lgMz'Ns / ;'/lIft k|;"lt ;]jf lj:tf/ u/L k|;"lt cl3 / kl5 :jf:Yo ;]jf lng k|f]T;fxg lbOg]5 .-!_

3. ljz]if ;]jf;lxtsf] df]jfOn SofDk, cfp6l/r lSnlgs, 6]lnd]l8l;g h:tf ;]jfx?nfO{ lj:tf/ u/L

k|efjsf/L agfOg]5 . -!_

4. :jf:Yo ;]jfnfO{ :t/Lo / ;j{;'ne agfpg ;/f]sf/jfnf ;+:yfx?sf] ;xsfo{df sfg"g / gLltdf

;d;fdlos ;'wf/ ul/g]5 . o;}u/L u|fdL0f / zx/L If]qdf /x]sf dlxnf :jf:Yo :jo+;]js

;DaGwdf cfjZos gLlt agfOg]5 . -!_

5. ynf]d} cf}iflwsf] u'0f:t/ k/LIf0f ug{ ;+:yfut Ifdtf clej[l4 ul/g]5 . -!_

6. hjfkmb]xL k|0ffnLsf] dfWodaf6 b'u{d / lk5l8Psf If]qdf :jf:YosdL{x?sf] lgoldt ;]jf ;'lglZrt

ug{ ljz]if k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 67

7. :jf:Yo If]qsf hgzlQmsf] Ifdtf ljsf; / :jf:Yo ;]jf k|bfos ;+:yfx?sf] :t/ clej[l4 u/L ;]jf

k|jfxnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 .-!_

8. :jf:Yo, ;fdflhs ;'/Iff, :jf:Yo aLdf, u|fdL0f tyf zx/L :jf:Yosf] k|j4{g tyf lj:tf/ u/L

:jf:Yo ;]jfnfO{ ;dfj]zL / ;dGoflos agfOg]5 .-!_

9. b'3{6gfnfO{ b[li6ut ub}{ d'Vo nf]sdfu{ glhs /x]sf :jf:Yo ;+:yfx?sf] cfkt\sfnLg ;]jfsf] Ifdtf

j[l4 ul/g]5 .-@_

10. …;'/lIft dft[Tj, dlxnf clwsf/Úsf ?kdf k|hgg:jf:Yo If]qdf ;j{;'ne ue{ktg ;]jf nufot

sfo{qmdx? ;~rfngul/g]5 .-@_

11. :jf:Yo;DaGwL k|j4{gfTds / k|lt/f]wfTds sfo{qmdx?nfO{ ljBfnox?df ;d]t lj:tf/ ul/g]5 .-@_

12. ;/sf/L tyf u}/;/sf/L If]qsf] ;xsfo{df k|lt/f]wfTds :jf:Yo ;]jfnfO{ a9fjf lbOg]5 . -@_

13. :jf:Yo;DaGwL sfo{qmddf n}lËs lx+;f kLl8t JolQmx?sf] ;d:ofnfO{ ;Daf]wg ug{ pko'Qm Joj:yf

ul/g]5 . -@_

14. cfo'j]{b, k|fs[lts lrlsT;f, of]u tyf Wofg, xf]ldof]KofyL, o'gfgL, cs'k~r/ / cfDrL ;]jfsf]

PsLs[t ljsf; Pjd\ lj:tf/ u/L ;j{;'ne agfOg]5 . -@_

15. h8La'6L v]ltnfO{ k|f]T;fxg u/L o;sf] k|of]u, cf}ifwL pTkfbg / Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L

agfOg]5 . -@_

16. hg;ª\Vof, la/fdLsf] rfk tyf ef}uflns cal:yltsf] cfwf/df cfjZos ;|f]t;fwg ;lxt :jf:Yo

;+:yfsf] :yfkgf / :t/f]Gglt ul/g]5 . -#_

17. :jf:Yo If]qsf nflu cfjZos hgzlQm, ef}lts ;'ljwf / cf}iflw pks/0fsf] Joj:yfkgnfO{

k|efjsf/L agfOg]5 . -#_

18. b'u{d tyf lk5l8Psf If]qdf :jf:YosdL{x?sf] lgoldt ;]jf ;'lglZrt ug{ ljz]if k|f]T;fxg ul/g]5 .-#_

19. of}lgs Pjd\ k|hgg :jf:Yo, Pr=cfO=eL=÷P8\;, w"dkfg, dBkfg / nfu" cf}ifw;DaGwL Jofks

;r]tgf / k/fdz{ sfo{qmdx? ;~rfngul/g]5 .-$_

20. dfgl;s :jf:Yo;DaGwL k|j4{gfTds, k|lt/f]wfTds Pjd\ pkrf/fTds sfo{x? ;~rfng ul/g]5 .-$_

21. ;fj{hlgs pQ/bfloTjnfO{ clej[l4 ug{ ;xeflutfd"ns of]hgf th'{df, ;fdflhs n]vfk/LIf0f /

;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] Joj:yf ul/g]5 . -%_

22. ljz]if1 / clt ljz]if1 ;]jf gk'u]sf :yfgdf d]l8sn sn]h;Fu ;dGjo u/L o:tf ;]jf kx'Frdf

j[l4 ul/g]5 . -%_

23. gl;{ª xf]d, lghL tyf ;fd'bflos c:ktfn ;~rfng;DaGwL lglZrt dfkb08 nfu" ul/g]5 . -%_ 24. afn tyf dft[ :jf:Yodf ;'wf/ Nofpg s]Gb|Lo tyf c~rn:t/Lo c:ktfnx?df kf]if0f k'gM:yfkgf

s]Gb| :yfkgf u/L ;]jf k|jfxdf j[l4 ul/g]5 . -^_

25. ue{jtL / afnaflnsfsf nflu kf]if0f l:yltdf ;'wf/ ug{ ax'If]qLo kf]if0f of]hgf sfof{Gjog ul/g]5

.-^_

26. kf]if0f;DaGwL Jojxf/df ;'wf/ ug{ kf]if0fk|lt ;+j]bgzLn ;]jfx?sf] k|of]u a9fO{ cfd gful/ssf]

kf]if0f;DaGwL Jojxf/ kl/jt{g ul/g] gLlt lnO{g]5 . -^_

27. :jf:Yodf cg';Gwfg k|0ffnLsf] yk ljsf; tyf lj:tf/ ul/g]5 . -^_

%= ck]lIft pknlAw

gjhft lzz' d[To'b/ -k|lt xhf/ hLljt hGddf_ !^, lzz' d[To'b/ -k|lt xhf/ hLljt hGddf_ #@, afn

d[To'b/ -k|lt xhf/ hLljt hGddf_ #*, sd tf}n ePsf lzz' @( k|ltztdf, dft[ d[To'b/ -k|lt nfv_ !#@

df emg'{sf ;fy} k"j{ k|;"lt ;]jf rf/k6s k|fKt ug]{ dlxnfsf] ;ª\Vof ^% k|ltzt k'u]sf] x'g]5 .

68 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

#=#=$ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO

!= k[i7e"ld

;g\ @)!& ;Dd ;a}sf] nflu cfwf/e"t vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfsf] kx'Fr lj:tf/ ug]{ nIo cg'?k

xfn;Dd sl/a *% k|ltzt hgtfdf vfg]kfgL tyf ^@ k|ltztdf ;/;kmfO ;]jf k'u]sf] 5 . To:t} ^@

k|ltzt hgtfdf ;/;kmfO ;]jfsf] kx'Fr k'u]sf] 5 . o; If]qsf] ;du| pknlAw ;Gtf]ifhgs b]lvP klg

ljleGg ju{ / If]q aLr c;dfgtf ljBdfg 5 .

@= p2]Zo

;a} hgtfnfO{ cfwf/e"t:t/sf] vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jf pknAw u/fpg] .

#=/0fgLlt

!= /fli6«o vfg]kfgL dfkb08 @)^@ / ;f] sf] sfo{ of]hgfcg'?k vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfdf kx'Fr,

u'0f:t/ / ;]jf:t/ qmlds?kdf j[l4 ug{] .

@= vfg]kfgLsf] ;|f]t pknAw gePsf ;'Svfu|:t :yfgx?df j}slNks ;|f]tsf] ?kdf jiff{tsf] kfgL

;ª\sng / pkof]u, ;f]nf/ jf ljB'tLo klDkª, xfO8«f]lns ¥ofd h:tf k|ljlwx? ;~rfng ug]{ .

#= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ sfo{qmddf qmdzM If]qut cawf/0ff cjnDag ug]{ .

$= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;+/rgfx?sf] lgdf{0fdf :yfgLo ;|f]t ;fwgsf] pkof]u k|j4{g ub}{ jftfj/0fd}qL

Pjd\ hnjfo' kl/jt{g cg's"ng x'g] Joj:yf ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ;DkGg cfof]hgfx?af6 k|fKt x'g] k|ltkmn ;'lglZrt ug{ dd{t;+ef/ sfo{nfO{ k|fyldstf lbO{g]5 . -!_

2. vfg]kfgLsf] lgoldt cfk"lt{ tyf ;]jf:t/ ;'lglZrt ug{ cg'udg k|0ffnLnfO{ k|efjsf/L agfO{g]5 . -!_

3. zx/L tyf cw{zx/L vfg]kfgL k|0ffnL] lgdf{0f tyf ;'b[9Ls/0f ubf{ nfut p7\tL k|0ffnL cjnDag

ul/g]5 . -!_

4. u|fdL0f If]qdf ;~rfng vr{ Joxf]g{ ;Sg] Ifdtfsf] cfwf/df vfg]kfgL ;]jf lj:tf/ ul/g]5 .-!_

5. 3/]n' zf}rfno lgdf{0fnfO{ ;d]t vfg]kfgL cfof]hgf;Fu cfa4 u/L ;/;kmfO sfo{qmd ;~rfng

ul/g]5 . -!_

6. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfnfO{ cleofgsf ?kdf ;~rfng ug{ ljleGg txdf /x]sf vfg]kfgL

;/;kmfO tyf :jR5tf ;ldltnfO{ yk ;lqmo agfOg]5 . -!_

7. vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf If]qdf lgwf{l/t /fli6«o nIo k"/fug{ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ;x;|fAbL

ljsf; nIo b'|t vfsf (MDG Accleration Framework)nfO{ k|efjsf/L?kdf sfof{Gjog ul/g]5 .

8. vfg]kfgL ljt/0f k|0ffnLnfO{ d'Vo ljt/0f nfOg / 3/]n' ljt/0f k|0ffnLsf] ?kdf 5'§f5'§} Joj:yf

ul/g]5 . -@_

9. zx/L÷cw{zx/L 3gfj:tL ePsf :yfgx?df k|zf]wg k|0ffnL ;lxtsf] :oflg6/L 9n lgdf{0f u/L k|zf]wg

kZrftsf] kfgL dfq gbLdf k7fpg] Joj:yf ul/g]5 .-@_

10. k/Dk/fut vfg]kfgLsf ;|f]tx?sf] ;+/If0f ul/g]5 . -@_

11. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO If]qdf lqmofzLn ;a} ;/sf/L / u}/;/sf/L lgsfon] lhNnfsf] u'¿of]hgfleqsf

cfof]hgfx?nfO{ k|fyldstfsf] cfwf/df sfof{Gjog ug'{kg]{ Joj:yfnfO{ clgjfo{ ul/g]5 .-#_

12. a[xt\ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO cfof]hgfx?sf] Joj:yfkg pkef]Qmf ;+:yfaf6 x'g sl7gfO ePsf]

ca:yfdf Joj:yfkg s/f/df lbg] gLlt cjnDag ul/g]5 .-#_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 69

13. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO sfo{qmd th'{df tyf sfof{Gjogdf Ps ah]6 Ps sfo{qmd / Ps k|ltj]bg

k|0ffnLsf] yfngL ul/g]5 . -#_

14. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;+/rgfx?sf] lgdf{0f / pkof]udf ;xnufgLnufot :yfgLo ;|f]t ;fwgsf]

k|j4{g ul/g]5 . -$_

15. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO lgdf{0f / pkof]udf jftfj/0fd}qL Pjd\ hnjfo' kl/jt{g cg's"ng x'g]

Joj:yfnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

of] of]hgf cjlwdf * k|ltzt hgtfnfO{ cfwf/e"t vfg]kfgL ;]jf, ( k|ltzt hgtfnfO{ dWod÷pRr:t/Lo

vfg]kfgL ;]jf / @# k|ltzt hgtfnfO{ ;/;kmfO ;]jf yk ePsf] x'g]5 .

#=#=% ;+:s[lt

!= k[i7e"ld

;f+:s[lts ;Dkbfx?, wfld{s, P]ltxfl;s tyf k'/ftflŒjs :ynx?sf] cWoog, cg';Gwfg, cGj]if0f, ;j]{If0f,

pTvgg, ;+/If0f / ;Dj4{gsf ;fy} ;f+:s[lts k|rng, efiff, snf, e]ife'iff / ;+:s[ltsf] ;+/If0f Pjd\ hu]gf{

ug]{ sfo{ e}cfPsf] 5 . :jLs[t u'?of]hgfadf]lhd kz'klt, n'lDagL, a[xQ/ hgsk'/ ljsf; If]qnufotsf

cGo dxŒjk"0f{ { wfld{s, k'/ftflTjs tyf P]ltxfl;s ;Dkbfx?sf] ;+/If0f u/L wfld{s ko{6gsf] ljsf; ug]{

b[li6sf]0fn] tL If]qx?sf] ;+/If0f, ;+j4{g tyf k|j4{g, lgdf{0f tyf ljsf;nfO{ k|fyldstf lbO{ sfo{qmdx?

;~rfng ul/Psf 5g\ . ljZj ;Dkbf ;"rLdf k/]sf :ynx?sf] plrt ;+/If0f / Joj:yfkg u/L /fi6«sf cGo

;Defljt ;f+:s[lts tyf k'/ftflŒjs ;Dkbfx?nfO{ ljZj ;Dkbf ;"rLdf ;"rLs/0f u/fO{ To:tf If]qx?sf]

ljsf; / lj:tf/ ug{ d2t k'Ug] sfo{qmdx? ;~rfng ul/Psf 5g\ . af}l4s ;DklQ ;+/If0f, k|ltlnlk

clwsf/sf] lgodg h:tf sfo{nfO{ ljz]if k|fyldstfsf;fy ;~rfng ug]{ k|of; e}/x]sf] 5 .

@= p2]Zo

1. ;f+:s[lts ;Dkbfx?sf] ;+/If0f / k|j4{g ug]{ .

2. efiff, ;flxTo, ;ª\uLt tyf gf6\osnf / nlntsnf h:tf If]qsf] ljsf; ug]{ .

3. ;dfhdf ;fdflhs, ;f+:s[lts ;b\efj Pjd\ Pstf sfod ug]{] .

4. ;f+:s[lts ko{6gsf] k|j4{g ug]{ .

5. ;flxTo, snf, ;ª\uLt, rnlrq, ;"rgf k|ljlw Pjd\ 1fg–lj1fgsf] If]qsf jf:tljs ;|i6f Pjd\

tT;DaGwL clwsf/sf wgLsf] cfly{s tyf g}lts clwsf/sf] ;+/If0f ug]{ .

#= /0fgLlt

1. P]ltxfl;s, k'/ftflŒjs, wfld{s / ;f+:s[lts ;Dkbfx?sf] klxrfg, ;+/If0f, ljsf; / k|j4{g ug]{ .

2. ;fdflhs, ;f+:s[lts, wfld{s ;lxi0f'tf, /fli6«o Pstf clej[l4 x'g] u/L ;a} ;Dk|bfosf] wfld{s /

;f+:s[lts d"No dfGotfx?sf] ;Ddfg ug]{ jftfj/0f l;h{gf ug{] .

3. ;a} ;Dk|bfox?n] Pscsf{sf wfld{s / ;f+:s[lts ;Dkbfx?k|lt ;Ddfg bzf{pg] / cfˆgf] wfld{s,

;f+:s[lts ;Dkbfsf] cfkm} ;+/If0f / k|j4{g u/fpg] jftfj/0f tof/ ug]{ .

4. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o k'/:sf/ / ;Ddfg sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

5. ;+:s[lt If]qdf /fi6«n] u/]sf] cGt/f{li6«o k|lta4tf, ;lGw, ;Demf}tf tyf cg'df]bgnfO{ k|efjsf/L

sfof{Gjog ug{ oyf]lrt?kdf nufgL clej[l4 ug]{ .

70 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

$= sfo{gLlt

1. ljZj ;Dkbf ;"rLdf k/]sf If]qsf] plrt ;+/If0f / ;Dj4{g ug{'sf ;fy} cGo ;Defljt :ynnfO{

;d]t ljZj ;Dkbf ;"rLdf ;dfj]z u/fpg k|of; ul/g]5 .-!_

2. ;f+:s[lts tyf k'/ftflŒjs If]qdf ePsf hgzlQmsf] oyf]lrt pkof]u tyf cfjZos yk

hgzlQmsf] ljsf; ul/g]5 .-!_

3. b]zleq} k|fylds:t/sf] k'/ftflŒjs k|of]uzfnf :yfkgf ul/g]5 .-!_

4. d"t{–cd"t{ wfld{s tyf ;f+:s[lts ;Dkbf / pTkfbgx?sf] ;"rLs/0f, juL{s/0f tyf k|fyldsLs/0f

u/L ;Da4 lgsfo Pjd\ ;d'bfonfO{ g} Joj:yfkgsf] lhDdf lbg] u/L :YffgLo :t/df x:tfGt/0f ub}{

nlug]5 . -!_

5. wfld{s / ;f+:s[lts pTyfgsf nflu :yfgLo :t/df cfkm} ;+/If0f tyf k|j4{g ug{] x]t'n] sfo{qmd

;~rfng ul/g]5 .-@_

6. d"t{ tyf cd"t{ ;Dkbfx?sf] ;'/Iffsf] k|efjsf/L Joj:yf ul/g]5 . ;fy} o; If]qaf6 x'g]

cfDbfgLnfO{ Jojl:yt / lj:tf/ ub}{ cfodf cfwfl/t nufgLnfO{ ljz]ifhf]8 lbOg]5 .-#_

7. nf]kf]Gd'v efiff tyf nf]s ;+:s[ltnfO{ ;+/If0f ul/g]5 .-#_

8. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o zflGt k'/:sf/, cGo k'/:sf/ tyf ;Ddfg sfo{qmdnfO{ ;+:yfut tyf

Jojl:yt ub}{ hfg] gLltnfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 .-$_

9. kz'kltgfy, n'lDagL / a[xQ/ hgsk'/ h:tf wfld{s tyf ko{6sLo If]q Pjd\ ljifox?sf]

cGt/f{li6«o:t/df k|rf/ k|;f/ tyf k|j4{g sfo{nfO{ ljz]if hf]8 lbOg]5 .-%_

%= ck]lIft pknlAw

b]zleqsf ;Dk"0f{ hflt, ;d'bfox?sf] ;+:s[ltsf] j}1flgs tl/sfaf6 ;"lrs/0f / nf]kf]Gd'v ;f+:s[lts

;Dkbfx?sf] hu]{gf ePsf] x'g], k'/ftflTjs, wfld{s / ;f+:s[lts ;Dkbfx?sf] ;+/If0fdf :yfgLo lgsfox?sf]

:jfldTj / ckgTj j[l4 x'g], ;f+:s[lts ;dfj]zLs/0f tyf k'/ftflTjs Pjd\ P]ltxfl;s dxŒjsf ;Dkbfx?sf]

;+/If0f, k'glg{df{0f Pjd\ lh0ff]{4f/ x'g], ljleGg efiff, wd{, ;f+:s[lts ;Dkbfx?, k/Dk/fx? tyf ;flxTo,

snf, /Lltl/jfhx?sf] ;+/If0f / k|rf/ k|;f/ x'g], ;fy} k|ltlnlk clwsf/sf] ;+/If0f ePsf] x'g]5 .

#=#=^ ;fdflhs ;'/Iff tyf ;+/If0f

#=#=^=! ;fdflhs ;'/Iff

!= k[i7e"ld

xfnsf jif{x?df ;fdflhs ;'/If0f;DaGwL sfo{qmdx?df ;/sf/sf] nufgL pNn]vgLo ?kdf j[l4 ePsf] 5 .

t/ sfo{qmdx?nfO{ lgodg ug]{, PsLs/0f ug]{ / ;'b[9Ls/0f ug]{tkm{ vf;} k|ult x'g ;s]sf] 5}g . ;fy}

bL3{sfnLg ;f]r / :ki6 gLltut, ;+:yfut, / ljQLo /0fgLltsf] cefjdf sfo{s|dsf] bLuf]kgdf c;/ kg{

;Sg] b]lvPsf] 5 . ljleGg If]qut dGqfnox?sf k[ys ;+oGq dfkm{t sfof{Gjog e}/x]sf oL 5l/Psf

sfo{qmdx?sf] pkfb]otf, k|efjsfl/tf / kof{Kttfsf] af/]df n]vfhf]vf x'g jfFsL g} 5 .

@= p2]Zo != ;fdflhs;+/If0fsf] dfWodaf6 ul/jL Go"gLs/0f, dfgj ljsf; / ;fdflhs Gofodf ;xof]u k'¥ofpg] .

@= ;a} gful/sx?sf nflu Go"gtd ;fdflhs ;+/If0f k|bfg ug{ k"jf{wf/ tof/ ug]{ .

#= /0fgLlt != a9L hf]lvdsf] ;fdgf ul//x]sf ;d'bfox?nfO{ klxn] ;Daf]wg ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 71

@= ljBdfg sfo{qmdx?sf] PsLs/0f, ;'b[9Ls/0f tyf ;'wf/ ug]{ / ;/sf/sf k|of;x? Go"gtd

;fdflhs ;+/If0fsf] w/ftn tof/ ug{df s]lGb|t /xg] .

#= :j}lR5s Pjd\ of]ubfgd"ns k|0ffnLx?nfO{ k|f]T;flxt ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. cToGt hf]lvddf /x]sf nf]kf]Gd'v Pjd\ ;LdfGts[t ;d'bfox?, Pr=cfO=eL= P8\;af6 k|efljt

afnaflnsf / cfdfafa' b'a} u'dfPsf afnaflnsfnfO{ qmdzM sfo{qmdx?sf] ;~hfnleq NofOg]5 .-!_

2. ;fdflhs ;+/If0fsf sfo{qmdx?nfO{ ;fdflhs, cfly{s ;zQmLs/0f, ;fdflhs Gofosf] k|j4{g /

dfgj ljsf;sf sfo{qmdx?;Fu cfa4 u/L ;xlqmofTds agfpg]tkm{ hf]8 lbOg]5 .-!_

3. ;fdflhs ;+/If0f;DaGwL /fli6«o k|f?knfO{ clGtd ?k lbg'sf ;fy} ;fdflhs ;+/If0f w/ftnnfO{

kl/eflift u/L k|fyldstfsf ;fy sfof{Gjog ul/g]5 .-@_

4. g]kfn ;/sf/af6 lghfdlt sd{rf/L, g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/LnufotnfO{ k|bfg ul/g]

lgj[lQe/0f k|0ffnLsf] k'g/fjnf]sg u/L ;'wf/ ul/g]5 .-@_

5. ljBdfg kf]if0f;DaGwL sfo{qmdx?nfO{ ax'If]qLo kf]if0f of]hgfn] kl/nlIft u/]sf] p2]Zo xfl;n

ug]{u/L ;'b[9Ls/0f ul/g]5 . -@_

6. a9\bf] ;fdflhs ;'/Iff vr{nfO{ wfGgsf nflu ljQLo ;+efjgf / ;|f]tx?sf] /0fgLlt tof/ u/L

;fdflhs ;+/If0f;DaGwL /fli6«o k|f?kdf ;dfj]z ul/g]5 .-@_

7. ;fdflhs ;'/Iff sf]ifsf] ;'b[9Ls/0f u/L cf}krfl/s / cgf}krfl/s If]qnfO{ nlIft u/L of]ubfgd"ns

;fdflhs aLdfsf sfo{qmdx?nfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -#_

8. ;fdflhs :jf:Yo aLdfsf sfo{qmdx?nfO{ cleofgsf] ?kdf ;~rfng ul/g]5 .-#_

9. s[lif / kz'kfngsf] If]qdf gjk|jt{gzLn aLdfsf sfo{qmdx? th'{df u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-#_

10. cfjZos pTk|]/s k|0ffnL / ;]jfx?sf] ljsf; u/L ;fdflhs aLdfsf sfo{qmdx? ;~rfng ug{

lghL If]q / ;xsf/LnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 .-#_

%= ck]lIft pknlAw

;fdflhs ;'/If0f;DaGwL /fli6«o k|f?k tof/ e} Go"gtd ;fdflhs ;+/If0fsf] w/ftnsf] cjwf/0ff

sfof{Gjogdf cfPsf] x'g] / ;fdflhs :Jff:Yo aLdfsf sfo{qmdx?sf] lj:tf/ eO{ nfeu|fxLsf] ;ª\Vofdf j[l4

ePsf] x'g]5 .

#=#=^=@ Ho]i7 gful/s

!= k[i7e"ld

Ho]i7 gful/sx?sf] cfwf/e"t xs clwsf/sf] ;+/If0f u/L pgLx?nfO{ ;Ddfgk"j{s hLjgofkg ug{

pgLx?sf] pGglt / ;+/If0fsf ;fy} ;fdflhs ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbnfpgsf nflu g]kfn ;/sf/n] Ho]i7

gful/s;DaGwL P]g, @)^# / lgodfjnL, @)^% hf/L u/]sf] 5 . ;/f]sf/jfnf lgsfoaLr ;dGjosf nflu

pRr:t/Lo s]Gb|Lo Ho]i7 gful/s sNof0f ;ldltsf] :yfkgf tyf ;a} lhNnfdf x]/rfxsf nflu lhNnf Ho]i7

gful/s sNof0f ;ldlt u7g eO{;s]sf] 5 .

Ho]i7 gful/sx?sf] 1fg, ;Lk / cg'ej /fli6«o ljsf; k|lqmofdf pkof]u x'g g;Sg' / pgLx?sf] xs

clwsf/sf] ;'lglZrttf x'g g;Sg' k|d'v ;d:ofsf] ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

Ho]i7 gful/sx?sf] ;Ddfghgs hLjgofkgsf nflu cg's"n ;]jf / ;'ljwfx? lj:tf/ ug{] .

72 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

#= /0fgLlt

!= cfly{s tyf ;fdflhs ;'/Iffsf sfo{qmdx?df Ho]i7 gful/sx?sf] kx'Fr lj:tf/ ug{] .

@= ljz]if hf]lvddf /x]sf Ho]i7 gful/ssf nflu nlIft u/L ljz]if sfo{qmd ;~rfng ug{] .

#= Ho]i7 gful/sx?sf] 1fg, ;Lk / cg'ejnfO{ clwstd ;b'kof]u ug]{ .

%= sfo{gLlt 1. Ho]i7 gful/snfO{ pknAw u/fO{g] eQf /sd a}+lsª k|0ffnLdfkm{t e'QmfgL ub}{ hfg]] Joj:yf

ul/g]5 .-!_

2. h]i7 gful/sx?sf] nflu /fHoaf6 k|bfg ug]{ ;]jf ;'ljwfdf cu|flwsf/ lbg] / o:tf] cu|flwsf/sf]

;'ljwf pknAw u/fpg lghL If]qnfO{ klg k|f]T;fxg ul/g]5 .-!_

3. c:ktfnx?df Ho]i7 gful/sx?sf]] ;'ljwfdf kx'r j[l4 ug{sf nflu z'Nsdf 5'6 / lglZrt

;ª\Vofdf z}o\of 5'§ofpg] Joj:yf ldnfOg]5 . -!_

4. kl/ToQm, lx+;fkLl8t, zf/Ll/s Pjd\ dfgl;s?kn] czQm ePsf tyf ljz]if hf]lvddf /x]sf Ho]i7

gful/sx?sfnflu nlIft u/L ljz]if sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .-@_

5. a[4f>d ;~rfng;DaGwL dfkb08 tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 .-@_

6. u}/;/sf/L ;+:yfx?nfO{ Ho]i7 gful/ssf] If]qdf sfo{qmd ;~rfng ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 .-@_

7. ;fj{hlgs k|of]usf ;fwg / ef}lts ;+/rgfx?nfO{ qmdzM Ho]i7 gful/sd}qL agfOg]5 .-@_

8. 1fg, ;Lk / cg'ejsf] pkof]usf nflu ca;/x? l;h{gf ul/g]5 .-#_

9. :yfgLo :t/df th'{df ul/g] cfof]hgf / sfo{qmdx?df Ho]i7 gful/sx?;Fu ;Nnfx, ;'emfj lng]

Joj:yf ul/g]5 .-#_

^= ck]lIft pknlAw ;/sf/åf/f pknAw u/fOPsf] ;]jf ;'ljwfx?df Ho]i7 gful/ssf] kx'Fr ;xh x'g] / a[4f>dx?sf] ;]jf

k|jfxdf ;'wf/ ePsf] x'g]5 .

#=#=^=# ckfËtf ePsf JolQmx?

!= k[i7e"ld

ckfËtf ePsf JolQmx?sf] clwsf/;DaGwL dxf;lGw / o;sf] OR5fwLg cfn]v @))^ nufot cGt/f{li6«o

k|lta4tfx?nfO{ Jojxf/df ptfg{sf nflu ;d'bfodf cfwfl/t k'gM:yf{kgf sfo{qmd, ljz]if lzIff, ;dflxt

lzIff, lgMz'Ns ;xfos ;fdu|L, ckfËtf;DaGwL r]tgfd"ns >Jo b[Zo ;fdu|L, ;dfj]zLs/0f, ckfËtf ePsf

JolQmx?sf] ;+:yfut ljsf; cg'bfg, ;fdflhs ;'/Iff eQf ljt/0f nufotljleGg nlIft sfo{qmdx?

;~rfngdf 5g\ . ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ pknAw ;'ljwf Go"g /xg', pknAwx?sf] ljt/0fdf ;d:of

/xg' / c;fWo /f]u h:t} x]df]km]nLof, s'i7/f]u, dfgl;s ?kdf ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ nlIft u/L

sfo{qmd ;~rfng gx'g', /f]huf/ :j/f]huf/sf kof{Kt k|a4{gfTds sfo{qmdx? ;~rfng gx'g' o;sf k|d'v

;d:of x'g\ .

@= p2]Zo

;a} k|sf/sf ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ ;Ddfgk"0f{ / ca/f]wd'Qm jftfj/0fdf:jfledfg / cfTdlge{/

agfpgsf nflu ;dfg cj;/ tyf ;]jf ;'ljwfx?df kx'Fr a9fpb} ;zQmLs/0f ug{] .

#= /0fgLlt

1. ;d'bfodf cfwfl/t k'gM:yf{kgf sfo{qmdsf dfWodaf6 d"nk|jfxLs/0f ug{ hf]8 lbg] .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 73

2. ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ cfly{s?kn] ;zQm agfO{ /f]huf/Ldf kx'Fr / :j/f]huf/Lsf ca;/

k|fKt x'g] jftfj/0fsf] lgdf{0f ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ;d'bfodf cfwfl/t k'gM:yfkg sfo{qmdnfO{ yk k|efjsf/L jgfOg]5 . -!_

2. ckfËtf ePsf JolQmx?n] k|of]u ug]{ ;fdfgx? :jb]zd} pTkfbg ug]{ / ltgdf ;a}sf]] kx'Fr lj:tf/

ul/g]5 . -!_

3. ckfËtf ePsf JolQmx?sf] clwsf/ ;+/If0f / k|a4{g ul/g]5 . -!_

4. gofF lgdf{0f tyf k'glgdf{0f x'g]] ;/sf/L ejg,;fj{hlgs :ynsf ;]jf, ;8s oftfoftnufot

k"jf{wf/ ;+/rgf tyf ;'ljwfnfO{ ckfËtfd}qL agfpFb} nlug]5 .-!_

5. ckfËtf ;|f]t s]Gb|x?sf] :yfkgf ub}{ jfl/; gePsf JolQmx?sf nflu ;fem]bf/Ldf k'gM:yf{kgf

s]Gb|sf] :yfkgf / lj:tf/ ub}{ nlug]5 . -!_

6. ckfËtf ePsf JolQmx?sf] zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;sf nflu v]ns'b tyf dgf]/~hgsf

sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -!_

7. ckfËtfsf] k|s[lt x]/L pko'Qm ;Lkd"ns tflnd k|bfgu/L /f]huf/L cj;/x?df kx'Fr lj:tf/ tyf

:j/f]huf/Lsf cj;/x? l;h{gf ul/g]5.-@_

8. ;fª\s]lts efiffsf] k|j4{gfTds sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -@_

%= ck]lIft pknlAw

j]jfl/;] ckfËtf ePsf JolQmx?sf nflu k'gM:yfkgf s]Gb|sf] :yfkgf ePsf] x'g] / ckfËtf ePsf JolQmx?n]

k|of]u ug]{ ;xof]uL ;fdu|Lx?sf] pknAwtfdf j[l4 ePsf] x'g]5 .

#=#=^=$ afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/L

! k[i7e"ld

afnaflnsf P]g, @)$* / lgod @)%! sf] sfof{Gjogjf6 afnaflnsfsf] ;du| ljsf;df ;s/fTds glthf

k|fKt x'g yfn]sf 5g\ . afnaflnsfsf] xslxt / clwsf/nfO{ k|fyldstfsf ;fy sfof{Gjogdf Nofpg

clwsf/sf d'Vo ljifox? afn arfpm, ;+/If0f, ljsf; / cy{k"0f{ ;xeflutfsf nflu !) jif]{ /fli6«o

sfo{of]hgf sfof{Gjog e}/x]sf] 5 . afnaflnsf;DaGwL sfo{qmdx? 5l/P/ /xg', afn>d pGd"ng /

a]rlavg lgoGq0fsf If]qx?df pNn]vgLo k|ult x'g g;Sg' h:tf ;d:ofx? /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo 1. afnaflnsfsf] ;du| clwsf/x?sf] ;+/If0f / k|j4{g ug]{ .

2. afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/L pk/ x'g] ;j} k|sf/sf lx+;f / b'Jo{jxf/x?nfO{ pGd"ng ug]{ .

3. ;a} lsl;dsf] afn>dsf] pGd"ng ug]{ .

#= /0fgLlt 1. afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/Lx? lj?4sf ;a} k|sf/sf zf]if0f, b'Jo{jxf/ / e]befj /

alxis/0fsf] lgoGq0f u/L afnaflnsfnfO{ pgLx?sf] clwsf/sf] k|Tofe"lt ug]{ .

2. uef{j:yfb]lv hGd kl5;Dd cfjZos :ofxf/ tyf kf]if0f Joj:yfsf] ;'lglZrttf ug]{ .

3. afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s / af}l4s Ifdtf ljsf; ug{ cfjZos sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. cfk\mgf] wf/0ff agfpg ;Ifd afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/Lx?nfO{ lgh;Fu ;Da4 ;a} ljifox?df

cfk\mgf] ljrf/ cleJoQm ug{ kfpg] cj;/ lbO{ afn ;xeflutf clej[l4 ul/g]5 .-!_

74 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

2. ljgf e]befj ;a} lsl;dsf afn clwsf/x? / cfwf/e"t :jtGqtfsf] k"0f{ pkef]usf] k|Tofe"ltsf

nflu sfg'gL Pjd\ ;+:yfut Joj:yfnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 .-!_

3. a]rlavgdf k/]sf afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/Lsf nflu /fxt, k'gM:yfkgf, kfl/jfl/s k'gld{ng

/ sfg"gL tyf dgf]j}1flgs k/fdz{ ;]jfsf sfo{qmdx? nfu" ul/g]5 .-!_

4. afnaflnsfx?sf] hGd btf{nfO{ clgjfo{ u/L k|f/lDes afnljsf; k|lqmofnfO{ Jojl:yt ul/g]5 . -!_

5. uef{j:yfdf lzz' / cfdfsf] ;'/Iffsf nflu kf]if0f;DaGwL sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -@_

6. ;a} afnaflnsfx?nfO{ cfwf/e"t lzIff k|bfg u/L ltgnfO{ ljBfnodf l6sfO{ /fVg :yfgLo lgsfo

/ ;d'bfo;Fu k|efjsf/L ;xsfo{ u/L sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -#_

7. afnaflnsf tyf lszf]/ lszf]/Lx?nfO{ pgLx?;Fu ;DalGwt ljifox?df z}lIfs ;+:yfx?df

k/fdz{ lbg] k|0ffnLsf] yfngL ul/g]5 . -#_

8. afn ;+/If0f ;ldlt / afn Sna ;~rfng tyf kl/rfngsf nflu afn Snax?nfO{ ;xof]u

k'¥ofOg]5 .-#_

9. lszf]/lszf]/Lx?sf nflu hLjg pkof]uL ;Lk k|bfg ug{ ;/sf/L, u}/ ;/sf/L tyf lghL If]qnfO{

k|f]T;fxfg ul/g]5 . -#_

^ ck]lIft pknlAw

afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/Lx? lj?4 x'g] u/]sf ;j} k|sf/sf zf]if0f, b'Jo{jxf/ / e]befj cGTo x'g'sf

;fy} afnclwsf/sf] k|of]u ;'lglZrt ePsf] x'g]5 .

#=$ o'jf ljsf;

!= k[i7e"ld

g]kfndf s'n hg;ª\Vofsf] $)=#$ k|ltzt o'jfx? /x]sf 5g\ . /fli6«o o'jf gLlt @)^^ sfof{Gjogdf

cfO{;s]sf] 5 . o''jf;Fu ;DalGwt s[lif, ko{6g, u}/–sfi7 jghGo pTkfbg If]qdf n3' pBd cyjf n3'

Joj;fo ljsf;, /f]huf/L / :j/f]huf/, Pr=cfO=eL/P8\;, n}lËu lx+;f, nfu" kbfy{ b'Jo{;g tyf cGo

;fdflhs s'/Lltx? lj?4 ;r]tgf sfo{qmd ;~rfng x'Fb} cfPsf 5g\ . :jb]zdf dWod / pRr lzIff k|fKt

o'jf ljb]z knfog x'g] k|j[lQ tLj| /xg', cfjZos ;fdflhs, cfly{s ;]jfx?sf] pknAwtf / kx'Fr Go"g x'g',

;sf/fTds ;f]r, Jofjxfl/s / Jofj;flos lzIff k|bfg ug{ g;Sg', b'Jo{;g, ck/fw / cGo c;fdflhs

sfo{af6 o'jfx?nfO{ d'Qm ug{ g;Sg' h:tf ;d:ofx? ljBdfg 5g\ .

@= p2]Zo

o'jfx?nfO{ l;h{gfTds tyf pTkfbgd"ns lqmofsnfkx?df ;+nUg u/fO{ d'n'ssf] ;jf{lË0f ljsf;df of]ubfg

k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt != ;fdflhs, cfly{s pBdzLntfsf] ljsf;sfnflu o'jfx?sf] Ifdtf clej[l4 ug]{ .

@= :j/f]huf/, :jb]zL >d ahf/df l;lh{t cfo cfh{gsf cj;/ Pjd\ /fli6«o ljsf;sf sfo{qmdx?df

;lqmo ?kdf ;xefuL u/fpg] .

#= /fli6«o ljsf;sf] g]t[Œj lng;Sg] u/L o'jfx?nfO{ ;zQmLs/0f ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. !^–@% jif{ pd]/ ;d"xsf o'jfx?nfO{ lzIff, Ifdtf clej[l4 dfkm{t pBdzLntf k|j4{g ul/g]5 .-!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 75

2. @^–$) jif{ pd]/ ;d"xsf o'jfx?nfO{ /f]huf/L, :j/f]huf/L tyf pBdzLntf j[l4 nlIft tflnd

tyf k|lzIf0fsf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -!_

3. :jb]zL /f]huf/L l;h{gf u/L j]/f]huf/o'jfsf ;d:ofnfO{ qmlds?kdf ;dfwfg ub}{ nlug]5 . -@_

4. b'Jo{;g Pjd\ s"nt h:tf c;fdflhs lqmofsnfkaf6 o'jfx?nfO{ d'Qm ug{ ;DalGwt If]qut

lgsfox? / u}/–;/sf/L ;+:yfx?;Fusf] ;xsfo{ tyf ;dGjodf ljz]if sfo{qmdx? ;~rfng

ul/g]5 .-@_

5. ;dfhdf ljBdfg ul/aL, clzIff, 5'jf5"t, hftLo lje]b, n}ªlus lx+;f tyf cdfgjLo sfo{x?sf]

cGTosf nflu o'jf kl/rfng ug{ ;DalGwt If]qut lgsfox?, u}/;/sf/L ;+:yfx?;Fusf] ;xsfo{

tyf ;dGjodf ljz]if sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -@_

6. ljsf; sfo{qmd / ljkb\ Joj:yfkgdf o'jf zlQmnfO{ kl/rfng ul/g]5 .

7. /fli6«o o'jf kl/ifb\sf] u7g ul/g]5 .-#_

8. /fli6«o ljsf;sf] g]t[Œj / gLlt lgdf{0fsf] txdf o'jfnfO{ k'¥ofpg ltgnfO{ g]t[Œj / gLlt

lgdf{0f;DaGwL ljifox?df Ifdtf clej[l4 ul/g]5 . -#_

9. cfGtl/s / cGt/f{li6«o o'jf cg'ej cfbfg–k|bfg sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . -#_

&= ck]lIft pknlAw

$% j6f o'jf ;"rgf s]Gb|x?sf] ;'b[9Ls/0f / :yfgLo o'jf ;fem]bf/L sfo{qmddfkm{t nfeflGjt o'jfsf] ;ª\Vof

$),))) k'u]sf] x'g]5 .

#=% v]ns'b ljsf;

!= k[i7e"ld

/fli6«o v]ns'b gLlt @)^& sfof{Gjogaf6v]ns'b If]qsf] ljsf;df pNn]vgLo pknlAw xfl;n ePsf 5g\ .

xfn;Dd %# lhNnfdf se8{xn lgdf{0f, !@^ j6f ljleGg /fli6«o v]n;ª\3 ;~rfngdf /xg'sf ;fy} v]ns'b

Ps]8]dLsf] :yfkgf ug]{ sfo{ z'? ePsf] 5 . æ:jf:Yosf nflu v]ns'bÙ /fi6«sf nflu v]ns'bÆ sf] d"n

dd{adf]lhd /0fgLlts 9ª\uaf6 v]ns'bsf] ljsf; ug]{ k|0ffnLut kl/kf6Ldf sdL x'g', v]ns'b ;Da4

lgsfox?aLr cfk;L ;xof]u ;dGjo / ;xsfo{sf] cefj /xg'', /fli6«o:t/df / cGt/f{li6«o:t/sf v]ns'b

ultljlwx? ;~rfngsf nflu cfjZos ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; x'g g;Sg' / v]ns'b ljsf;sf] nflu lghL

If]qnfO{ k|efjsf/L?kdf ;d]6\g g;lsg' h:tf ;d:ofx? /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

!= v]ns'bnfO{ hLjgsf] cleGg cª\usf] ?kdf ljsf; Pjd\ lj:tf/ u/L :j:y / cg'zfl;t gful/s

tof/ ug]{ .

@= cGt/f{li6«o k|ltof]lutfx?df ;+nUgtf / ;kmntf xfl;n u/L /fi6«sf] -klxrfg lj:tf/ ug]{_ uf}/j

a9fpg],

#= /0fgLlt

!= /fli6«o tyf cGt/f{li6«o:t/df v]ns'bsf sfo{qmd tyf k|ltof]lutfx? ;~rfngsf ;fy} ;xeflutf

a9fpg] .

@= v]ns'bsf] ljsf;sf nflu ef}lts k"jf{wf/sf] lgdf{0f, ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{ .

#= :sfpl6ª sfo{qmdnfO{ lj:tf/ tyf Jojl:yt ug]{ .

76 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

$= sfo{gLlt

1. ;a}sf nflu v]ns'bsf] cawf/0ffcg'?k v]ns'b k|ltof]lutfx? ;~rfng ul/g]5 .-!_

2. v]ns'bsf x/]s If]q / :t/df dlxnf ;xeflutf a9fpg ljljw v]ns'b ultljlw ;~rfng ul/g]5 .-!_

3. ljBfno, ljZjljBfno / ;fj{hlgs ;+:yfnfO{ v]ns'b k|ltof]lutfx? ;~rfng ug{ k|]l/t ul/g]5 .-!_

4. cGt/f{li6«o:t/df v]ns'bsf sfo{qmd tyf k|ltof]lutfx?df ;xeflutfnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 .-!_

5. ko{6sLo, kj{tLo, k/Dk/fut tyf ;fxl;s v]ns'b k|ltof]lutfx? ;~rfng ul/g]5 .-!_

6. ljBdfg ef}lts k"jf{wf/sf] ;+/If0f, ;Dj4{g tyf ljsf; ub}{ yk ef}lts k"jf{wf/sf] lgdf{0f ul/g]5 .-@_

7. ljleGg bft[lgsfo / ldq/fi6«x?;d]tsf] ;xof]u h'6fO{ cGt/f{li6«o dfkb08cg'?ksf] ef}lts

k"jf{wf/ lgdf{0f ul/g]5 . -@_

8. ljZjljBfno:t/df v]ns'b;DaGwL k"jf{wf/ lgdf{0f u/L v]ns'b k|ltof]lutfx? ;~rfng ul/g]5 . -@_

9. :sfpl6ª sfo{qmdnfO{ Jofks?kdf lj:tf/ ug{ clwsflws ;xeflutfdf j[l4 u/L :jo+;]jf /

:sfpl6ªnfO{ lj:tf/ tyf Jojl:yt ul/g]5 .-#_

&= ck]lIft pknlAw

/fli6«o tyf cGt/f{li6«o v]ns'b k|ltof]lutfdf ;xeflutf j[l4 ePsf] x'g], :sfpl6ª lqmofsnfkdf afnaflnsf

tyf lszf]/ lszf]/Lx?sf] ;+nUgtf j[l4 ePsf] x'g]5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 77

kl/R5]b M $

k"jf{wf/ ljsf; $=! pmhf{

$=!=! hnljB't\

!= k[i7e"ld

ljB't\ P]g, @)$( tyf hnljB't\;DaGwL cGo gLltx? / cfjlws of]hgf ;d]taf6 hnljB't\sf] pTkfbg

tyf ljt/0fdf lghL If]q / ;d'bfo ;d]tnfO{ ;+nUg u/fpg ljleGg k|j4{gfTds tyf k|f]T;fxgfTds

Joj:yfx? cjnDag ul/Psf] 5 . xfn;Ddsf] hnljB't\ ljsf;tkm{sf] k|ult ;Gtf]ifhgs 5}g . lqjifL{o

of]hgf -@)^&÷^*–^(÷&)_ sf] cjlwdf /fli6«o ljB't\\ k|0ffnLdf cfa4 hnljB't\\ pTkfbg s]Gb|x?sf] hl8t

Ifdtf &)% d]ufjf6 dfq k'u]sf] 5 h;df g]kfn ljB't\\ k|flws/0fsf] $&# d]ufjf6 / lghL If]qsf] @#@

d]ufjf6 /x]sf] 5 . b]zsf %( lhNnfx?df /fli6«o k|;f/0f u|L8 k'lu;s]sf] 5 . o; cjlwdf yk !*$

d]ufjf6 ljB't\\ pTkfbg ug]{ nIo /x]sf]df @! d]ufjf6 dfq pTkfbg x'g ;s]sf] 5 eg] k|;f/0f nfOg

lj:tf/tkm{sf] k|ult lg/fzfhgs 5 eg] ljt/0f nfO{gtkm{sf] k|ult ;Gtf]ifhgs 5 . o; cjlwdf sl/a

()) uflj;df ljB't\ lj:tf/ eO{ yk & nfv u|fxsx?n] ljB't\ ;]jf k|fKt u/]sf 5g\ . /fli6«o k|;f/0f

u|L8af6 sl/a %)Ü hgtfn] ljB't\ ;]jf k|fKt u/]sf 5g eg] k|ltJolQm ljB't\\ vkt !)* lsnf]jf6 306f

k'u]sf] 5 . lj=;+= @)^* df s'n hg;ª\Vofsf] sl/j ^& k|ltztn] ljB't\ ;]jf kfPsf 5g\ .

/fi6«JofkL k|;f/0f nfOg Ifdtfsf] cefj, sdhf]/ ljt/0f Joj:yfkg, /g–ckm–l/e/ k|0ffnLdf cfwfl/t

hnljB't\ pTkfbg k4ltsf] sf/0f ;'Svf ofddf hl8t Ifdtf cg';f/sf] ljB't\ pTkfbg gx'g], lghL If]qaf6

;d]t k|lta4tfcg';f/ ;dodf ljB't\ pTkfbg gug]{ tyf ;/sf/L If]qaf6 ;d]t 7"nf] Ifdtfsf ljB't\

pTkfbg of]hgfsf] ;~rfng gePsf sf/0f dfucg';f/ ljB't\ pmhf{ cfk"lt{ x'g ;ls/x]sf] 5}g .

@= p2]Zo

hnljB't\ pTkfbgnfO{ k|f]T;fxg u/L e/kbf]{ Pjd\ :t/Lo ljB't\ ;]jfdf;j{;fwf/0fsf] kx'Fr a9fpg] .

#= /0fgLlt

!= nufgLd}qL jftfj/0f dfkm{t ;fj{hlgs, lghL, ;fd'bflos / ;xsf/L nufgL j[l4 u/L ljBdfg ljB't\

Ifdtf j[l4 ug]{ .

@= ljB't\sf] k|;f/0f, ljt/0f Joj:yf lj:tf/ tyf yk ;'b[9 ug]{ .

#= a[xt\ tyf ax'p2]ZoLo hnljB't\\ cfof]hgfsf] ljsf;sf nflu j}b]lzs nufgL tyf ;xof]u k|j4{g

u/L cfGtl/s cfjZostf k"/f ub}{ lgof{t ;d]t ug]{ .

%= sfo{gLlt

1. cfGtl/s vktsf] lglDt ljB't\\ pTkfbg tyf k|;f/0f nfOg lgdf{0f ubf{ ;/sf/L If]qsf] nufgLdf

klg cfof]hgf ;~rfng ul/g]5 . -!_

2. 7"nf] hnljB't\ kl/of]hgfx?df :yfgLo pkef]Qmfx?nfO{ ;d]t z]o/ pknAw u/fpg] Joj:yf nfu"

ul/g]5 . -!_

3. ;fgf tyf demf}nf cfof]hgfdf ;/sf/L tyf :jb]zL lghL If]qsf] kF"hL kl/rfng ul/g]5 . -!_

4. hgtfsf] hnljB't\sf] cjwf/0ffnfO{ ljutsf] cg'ejsf] cfwf/df yk kl/dfh{g u/L sfof{Gjog

ul/g]5 . -!_

78 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

5. :jb]zL lghL nufgL a9fpg ljB't\\ vl/b b/ k'g/fjnf]sg ul/g'sf ;fy} o; of]hgf cjlwdf lgdf{0f

;DkGg ug]{ cfof]hgfx?nfO{ laB't vl/b d"Nosf cfwf/df ljz]if k|f]T;fxg Pjd\ lgdf{0f ;fdu|Ldf

s/ ;x'lnot lbOg]5 . -!_

6. ljB't\ pTkfbg, ljt/0f / pkof]u k|0ffnLdf bIftf k|j4{g ul/g]5 . -@_

7. ;fj{hlgs–lghL ;fe]mbf/L gLltsf dfWodaf6 k|zf/0f nfOg lgdf{0fdf lghL If]qnfO{cfslif{t

ul/g]5 . -@_

8. ;a}sf nflu lbuf] pmhf{sf] cawf/0ff cg'?k pmhf{df ;j{;'ne kx'Fr, pmhf{ k|j4{g / bIftf clej[l4

ug{ sfo{of]hgf tof/ kf/L sfof{Gjog ul/g]5 . -@_ 9. ljB't\ r'xfj6 lgoGq0f ug{ cfjZos sfg'gL Joj:yf tyf k|fljlws pkfox? cjnDag u/L

hgkl/rfngdf hf]8 lbOg]5 . -@_ 10. pmhf{sf] ldtJooL tyf bIftfk"0f{ k|of]usfnflu sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -@_ 11. ljB't\ r'xfj6 tyf ljB't\af6 x'g] b'3{6gfnfO{ sd ug{ zx/L If]qdf e"ldut ljt/0f nfOgsf]

lgdf{0fsf nflu cfjZos sfo{ ul/g]5 . -@_ 12. hnfzoo'Qm cfof]hgfx?sf] ljsf;nfO{ k"0f{ k|fyldstfsf;fy cufl8 a9fO{g]5 / o;sfnflu 5'§}

ljB't\\ vl/b b/ to ul/g]5 . gofF cfof]hgfx?sf] 5gf}6 Pjd\ lgdf{0f ubf{ sDtLdf klg #) k|ltzt

hnfzoo'Qm cfof]hgfx?sf] ljsf;nfO{ k|fyldstf lbOg]5 . -#_

13. ljB't\\\ ;]jfnfO{ u|fdL0f If]q;Dd k'¥ofOg] gLlt cg'?k u|fdL0f ljB'tLs/0fnfO{ lj:tf/ ul/g]5 . -#_

14. k~r]Zj/ tyf ;Ktsf]zL hnljB't\ cfof]hgfx?sf] lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/ ul/g]5 . -#_

15. 7"nf cfof]hgf ljsf; ubf{ clgjfo{ ?kdf hnjfo' kl/jt{gsf] c;/nfO{ Wofg lbOg]5 . -#_

16. 7"nf gbLx?sf] hnfwf/ ;+/If0f ul/g]5 . -#_

^= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf yk ^^* d]ufaf6 Ifdtfsf hnljB't\\ cfof]hgfx?sf] lgdf{0f sfo{ ;DkGg x'g'sf] ;fy} yk

%*$ d]ufjf6 Ifdtfsf] lgdf{0f sfo{ z'? x'g, $)) ls=ld= gofF ljB't\\ k|;f/0f nfOg lgdf{0f ePsf] x'g],

ljB't\\ r'xfj6 @! k|ltztdf ;Lldt x'g], k|ltJolQm ljB't\\ pkef]u !$) lsnf]jf6 306f / /fli6«o ljB't\

k|0ffnLaf6 ljB't\ ;]jf k|fKt ug]{ hg;ª\Vofsf] k|ltzt *& k'Ug] / b]zsf #))) uflj;df ljB't\\ ;]jfsf] kxF'r

k'u]sf] x'g]5 .

$=!=@ gjLs/0fLo tyf cGo pmhf{

!= k[i7e"ld

/fli6«o ljB't\ k|;f/0f nfOgsf] kx'Fr k'¥ofpg sl7g ePsf If]qx?df j}slNks pmhf{sf] dfWodaf6 xfn;Dd

sl/a !@ k|ltzt hgtfnfO{ ljB't\ ;]jf pknAw ePsf] 5 . xfn;Dd n3' hnljB't\af6 @# d]ufjf6, ;f}o{af6

!@ d]ufjf6, jfo'af6 @) lsnf]jf6 / h}ljsaf6 !! lsnf]jf6 u/L hDdf #%=)# d]ufjf6 ljB't\ pTkfbg

ePsf] 5 eg] 7"nf] ;ª\Vofdf 3/]n' ;f}o{ ljB't\ k|0ffnLsf] h8fg, ;f}o{ 6'sL ljt/0f, ;f}o{ vfg]kfgL cfof]hgf

;~rfng, 3/fo;L, ;+:yfut tyf ;fd'bflos afof]Uof; KnfG6, ;f}o{ 8«fo/÷s's/, ;'wfl/Psf] kfgL 3§,

;'wfl/Psf r'nf]x? h8fg tyf afof]la|s]6x? k|j4{g ePsf 5g\ . ;a} lhNnf ljsf; ;ldltdf pmhf{ tyf

jftfj/0f OsfO{÷zfvf :yfkgf eO{ ;~rfngdf 5g\ . ;a}sf] nflu lbuf] pmhf{sf] cjwf/0ff cg'?k

gjLs/0fLo pmhf{nfO{ ljz]if hf]8 lbOPsf]5 . g]kfnn] :jR5 ljsf; ;+oGqcGtu{t cfDbfgL k|fKt ug{ yfn]sf]

5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 79

b'u{d :yfgdf a;f]af; ug]{ sd cfo ePsf hgtf ljz]if ul/ dlxnf, ul/a, lk58LPsf ju{n] k|of]u ug{;Sg]

u/L gjLs/0fLo pmhf{sf] kx'Frdf j[l4 ug'{, n3' tyf dWod lsl;dsf pBf]u h:tf pTkfbgd'ns k|of]udf

pmhf{sf] pkof]u cfof]hgfsf] cfly{s lbuf]kgdf 6]jf k'¥ofpg', pkof]ustf{nfO{ ;xh tyf sd Aofhb/df

shf{ pknAw x'g] Joj:yf u/fpg', ;lhjgsf] t]nnfO{ jfof]km\o'nsf] ?kdf k|j4{g ug'{ / n3'÷;fgf hnljB't\

tyf ;f}o{ pmhf{ cfof]hgfx?nfO{ /fli6«o k|;f/0f cfof]hgfdf hf]8g' o; If]qsf r'gf}tLsf ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

k/Dk/fut pmhf{ dflysf] lge{/tfnfO{ sd ug]{ / lgs6 eljiodf /fli6«o k|;f/0f nfOg k'Ug g;Sg] If]qdf

j}slNks tyf gjLs/0fLo pmhf{ k|j4{g tyf ljsf;df hf]8 lbg] .

#= /0fgLlt

!= gjLs/0fLo pmhf{sf] cg';Gwfg, ljsf; Pjd\ k|ljlw x:tf+Gt/0f / pks/0f :jb]zd} pTkfbgdf hf]8

lbg] .

@= gjLs/0fLo pmhf{sf] k|j4{g / ljsf;sf nflu cfGtl/s tyf afXo ;|f]tsf] ;fy} sfa{g Jofkf/af6

k|fKt ;|f]t kl/rfng ug]{ .

#= pmhf{ bIftfsf] cawf/0ff cg'?k gjLs/0fLo pmhf{sf] cg';Gwfg, ljsf; tyf Joj:yfkg ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. u|fdL0f If]qdf n3' tyf ;fgf hnljB't\\, ;f}o{ pmhf{, h}ljs pmhf{ tyf jfo' pmhf{ h:tf j}slNks

pmhf{sf] k|j4{g, ljsf; Pjd\ lj:tf/ ul/g]5 .-!_

2. :yfgLo lgsfox?sf] gjLs/0fLo pmhf{;DaGwL of]hgf th'{df, sfof{Gjog, k|j4{g, cg'udg tyf

d"NofÍg;DaGwL lqmofsnfkx?df cfjZos Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .-!_

3. 3/fo;L pmhf{sf] ?kdf bfp/fsf] k|of]unfO{ sd ub}{ n}hfg jfof]Uof; tyf ;'wfl/Psf] r'nf], Uof;Lkmfo/,

afof]la|s]6 h:tf lskmfotL h}ljs pmhf{ k|ljlwx?sf] k|j4{g Pjd\ lj:tf/ ul/g]5 .-@_

4. ;DefJo 7fFpdf jfo' pmhf{af6 ljB't\\ pTkfbg tyf t/fO{df l;FrfOsf nflu kfgL tfGg jfo' kDksf]

ljsf; / lj:tf/ ul/g]5 .-@_

5. ;fd'bflos tyf ;+:yfut jfof]Uof; / Uofl;kmfo/ k|0ffnLx?sf] k|j4{g tyf lj:tf/ ul/g]5 .-@_

6. ljleGg If]qaf6 pTkfbg x'g] kmf]xf]/sf] ;d'lrt Joj:yfkgaf6 pmhf{ pTkfbg ug{sf nflu cfjZos

k|ljlw / k|0ffnLx?sf] k|j4{g / lj:tf/ ul/g]5 .-@_

7. ;f}o{ pmhf{ pTkfbgdf k|of]u ul/Psf Jofl6«sf] ;ª\sng u/L k'gM k|of]u tyf plrt Joj:yfkg ug]{

Joj:yf ldnfO{g]5 .-@_

8. gjLs/0fLo pmhf{sf] lbuf] tyf ;d'lrt ljsf;sf nflu xfnsf] u|fdL0f pmhf{ sf]ifnfO{ s]Gb|Lo

gjLs/0fLo pmhf{ sf]ifsf] ?kdf ljsf; u/L ljQLo ;+:yfx?nfO{ nufgL ug]{ jftfj/0f l;h{gf

ul/g]5 .-@_

9. k]6«f]lnod kbfy{sf] cf+lzs ljsNksf ?kdf b]zleq} h}ljs OGwg -afof]–ˆo'n_ sf] pTkfbg ug{

cfjZos gLlt th'{df ul/g]5 . -#_

10. pmhf{ ;ª\s6sf] ljBdfg cj:yfnfO{ ;Daf]wg ug{ zx/L If]qsf dxŒjk"0f{{ ;fj{hlgs lgsfox?df ;f}o{

pmhf{jf6 ljB't\ cfk"lt{nfO{ lg/Gt/tf lbFb} zx/L If]qdf lgdf{0f x'g] 3/x?df Go"gtd ?kdf cTofjZos

pmhf{sf] Joj:yf gjLs/0fLo ;|f]taf6} h'6fpg' kg]{ Joj:yf ul/g]5 .-#_

11. zx/L If]qdf 3/jf6 pTkfbg x'g] h}ljs kmf]xf]/af6 pmhf{ pTkfbg u/L pkof]u ug{ cfjZos

cg'bfgsf] Joj:yf ul/g]5 . -#_

12. ;f}o{ Kofgn tyf cGo gjLs/0fLo pmhf{sf pks/0f cfoft ubf{ u'0f:t/ dfkg ug]{ k4ltnfO{ yk

;'b[9 ul/g]5 . -#_

80 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf n3' hnljB't\af6 !% d]ufjf6, ;f}o{ ljB't\ k|0ffnLaf6 ^ d]ufjf6 / jfo' pmhf{af6 ! d]ufjf6

ljB't\ yk eO{ sl/j & k|ltzt u|fdL0f hgtfnfO{ ljB't\\ ;]jf k'u]sf] x'g], gjLs/0fLo pmhf{ tyf k|ljlw k|of]u

ug{] Joj;fox?dfkm{t !!,))) /f]huf/L l;h{gf x'g] / ;a} lhNnfdf hnjfo' kl/jt{gnfO{ ;d]6]/ gjLs/0fLo

pmhf{ of]hgf th'{df x'g'sf] ;fy} sfa{g Jofkf/dfkm{t lgoldt cfDbfgL k|fKt ePsf] x'g] .

$=@ oftfoft

$=@=! ;8s

!= k[i7e"ld

lqjifL{o of]hgf -@)^&÷^*—@)^(÷&)_ ;Dddf ;8s ;+/rgf lj:tf/df pNn]vgLo pknAwL xfl;n eO{

&,&(( ls=dL= sfnf]kq], ^,*#) ls=dL= v08f:dLt / !),%)$ ls=dL= sRrL u/L @%,!## ls=dL= /0fgLlts

;8s lgdf{0f ePsf] 5 . o; cjlw;Dd !,^)( j6f k'nx? ;~rfngdf 5g\ . &# lhNnf ;b/d'sfdx?

/0fgLlts;8s ;~hfndf cfa4 ePsf 5g\ . ;8ssf] ljsf;nfO{ Joj:yfkg / ;~rfng ug{ /fli6«o

nf]sdfu{x?, ;xfos nf]sdfu{x? -lkm8/ /f]8_ tyf /0fgLlts ?kdf dxŒjk"0f{{ ;x/ hf]8\g] ;8sx?nfO{

/0fgLlts ;8s ;~hfndf / lhNnf, zx/L tyf u|fdL0f ;8sx?nfO{ :yfgLo ;8s ;~hfndf ljefhg

ul/Psf] 5 . If]qut ;8s sfo{qmdsf ?kdf ;8s If]qsf] bzjif]{ k|fylds nufgL of]hgf ;g @))&–@)!^

cg';f/ cfjZos ;8sx? / tL ;8sx?df kg]{ k'nx?sf] klg lgdf{0f tyf dd{tsf] sfo{ ;~rfng eO/x]sf]

5 .

@= p2]Zo

/fli6«o PsLs/0f, cfly{s–;fdflhs ljsf; / k|fb]lzs ;Gt'ngdf of]ubfg k'Ug] u/L :t/Lo, e/kbf]{, ;'ne /

;'/lIft oftfoft ;~hfn lj:tf/ ug]{ .

#= /0fgLlt != cGt/lHfNnf tyf lhNnf ;b/d'sfd hf]8\g] u/L oftfoft kx'Fr a9fpg oftfoft lj:tf/ ug]{ .

@= s[lif, pBf]u, hnljB't\, ko{6g, lzIff tyf :jf:Yo ;]jfdf kxF'r a9fO{ oftfoft lj:tf/ ug]{ .

#= ;8s ;~hfnsf] ;+/If0f u/L ;'/lIft tyf k|efjsf/L cfjfudg k|Tofe"t ug]{ u/L dd{t;+ef/nfO{

k|fyldstf lbg] .

$= sfo{gLlt 1. ;8s ;~hfn;Fu hf]l8g afFsL lhNnf ;b/d'sfddf ;8s ;~hfn k'¥ofOg]5 .-!_

2. lhNnf ;b/d'sfd hf]8\g] tyf cGo /fli6«o dxŒjsf ;8s ;~hfnnfO{ qmdfut?kdf jif}{e/L rNg

;Sg] u/L :t/f]Gglt ul/g]5 .-!_

3. x'nfsL ;8ssf] :t/f]Gglt ul/g'sf ;fy} ljleGg ;LdfjtL{ Jofkf/ s]Gb| / k|d'v gfsfx?nfO{

nf]sdfu{;Fu hf]8\g] u/L pQ/ blIf0f ;8sx?sf] lgdf{0f tyf :t/f]Gglt ul/g]5 .-!_

4. dWokxf8L nf]sdfu{ / sf7df08f}–t/fO{ b|'tdfu{ lgdf{0f sfo{sf] lg/Gt/tfsf ;fy} ;xfos dfu{ tyf

lhNnf ;8sx?sf] lgdf{0f, lj:tf/ tyf :t/f]Gglt ul/g]5 .-!_

5. Jofkfl/s b[li6sf]0fn] dxŒjk"0f{ ;8sx?sf] ljsf; ug{ ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/Lsf] cawf/0ff

dfkm{t nufgL cfslif{t ug{ k|f]T;flxt ul/g]5 .-!_

6. dxŒjk"0f{ hnljB't\, l;FrfO, ko{6g tyf pBf]unfO{ ;xof]u k'¥ofpg] / s[lif, lzIff tyf :jf:Yodf

kx'Fr clej[l4 ug{] ;8sx?sf] lgdf{0f tyf :t/f]Gglt ul/g]5 .-@_

7. ;jf/L ;fwgsf] rfkcg'?k ;8ssf] ljsf; tyf lj:tf/ ul/g]5 . -@_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 81

8. zx/Ls/0fsf] rfknfO{ b[li6ut ub}{ ;'/lIft, jftfj/0fd}qL, cj/f]w/lxt Mass Transportation

Joj:yfkgdf ;xof]u k'Ug] u/L ;8s ;~hfnsf] lj:tf/ ul/g]5 .-@_

9. ;8s ;DklQ ;+/If0f, dd{t ;Def/ Pjd\ Joj:yfkgnfO{ yk k|efjsf/L agfOg]5 .-#_

10. ;x/L If]qdf ;8s ;+r/gf lgdf{0f tyf lj:tf/ ubf{ k}bnofqL tyf ckfª\ud}qL agfOg]5 . ;fy},

;fOsn n]gsf] Joj:yf klg ul/g]5 . -#_

11. ;8s dd{t sfo{nfO{ k|efjsf/L agfO{ s'n oftfoft ;~rfng nfut 36fOg]5 . -#_

12. :yfgLo ;8sx?sf] ;~rfng tyf dd{t;Def/sf] lhDdf :yfgLo lgsfox?nfO{ lbOg]5 . ;fy}

;8s 3gTjsf] cfwf/df df}h'bf hgzlQm, d]lzg cf}hf/, sfof{no, cfjf; ejg h:tf k"jf{wf/ ;d]t

;DalGwt lgsfonfO{ x:tfGt/0f ul/g]5 .-#_

13. u|fdL0f ;8s lgdf{0f / dd{t ;Def/ ubf{ :yfgLo ;|f]t;fwgsf] pkof]u / >dd"ns k|ljlw cjnDag

ul/g]5 . -#_

14. sf7df8f}+nufot k|d'v zx/x?df z'? ul/Psf] rqmky lgdf{0f sfo{nfO{ lj:tf/ ul/g]5 .

15. ;8s lgdf{0f sfo{nfO{ lbuf] tyf :t/Lo agfpg lglZrt cjlw;Dddd{t ;+ef/ lgdf{0fstf{n] g}

ug'{kg]{ Joj:yf ul/g]5 .

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf #))) ls=dL= ;8s gofF lgdf{0f, @!)) ls=dL= lgld{t ;8ssf] :t/f]Gglt / yk #!)

/0fgLlts k"nx?sf] lgdf{0f eO{ d'n'ssf ;a} lhNnf ;b/d'sfd;Dd ;8s ;~hfn k'u]sf] x'g]. ;8s

b'3{6gfdf sdL tyf oftfoft Joj:yfkgdf k|efjsfl/tf cfPsf] x'g]5 .

$=@=@ xjfO{ oftfoft

!= k[i7e"ld

xjfO{ oftfoft ;]jfnfO{ ;'/lIft, lgoldt, ;j{;'ne / ljZj;gLo agfpg cfjZos k"jf{wf/x?, ljz]ift

cfw'lgs ;'ljwf;DkGg ljdfg:ynx?sf] ljsf; / lj:tf/sf] ;fy} e/kbf]{ xjfO{ oftfoftsf] ;~rfng /

k|efjsf/L lgodg ug{' cfjZos 5 . /fli6«o, cGt/f{li6«o xjfO{ oftfoftnfO{ j[l4 / ljsf; ug{ lghL If]qsf]

;xeflutfjf6 xjfO{ oftfoftnfO{ ko{6g ljsf;;Fu cfa4 u/L ;'/lIft, :t/Lo, ;j{;'ne / e/kbf]{ agfpg]

tyf gful/s p•og ;]jfnfO{ lbuf], ;an, ;Ifd / ;'b[9 agfpg cfjZos b]lvG5 .

xjfO{ oftfoft ;]jfnfO{ ;'/lIft, ;j{;'ne, :t/Lo Pjd\ e/kbf]{ agfpg xjfO{ gLlt, @)^# df ePsf]

Joj:yfcg';f/ cfGtl/s ljdfg:yn lgdf{0f, ;~rfngsf ;fy} cGt/f{li6«o p8fg ;~rfngsf nflu lghL

If]qsf] ;xeflutf a9fpb} hfg] /0fgLlt cg'?k lghL sDkgLx?nfO{ klg cGt/f{li6«o xjfO{ ;]jf ;~rfng ug{

Ohfhtkq lbO;lsPsf] 5 . cfGtl/s p8fgtkm{ lghL sDkgLx?sf] ;xeflutf j[l4 eO/x]sf] 5 .

ljdfg:ynx?sf] ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0fdf lghL If]qsf] nufgLnfO{ cfslif{t u/L ;d'bfo ;d]tsf]

;xeflutfdf ljdfg:yn lgdf{0f u/fpg] gLlt lnOPsf] 5 .

@= p2]Zo

xjfO{ oftfoftsf] ;'b[9Ls/0faf6 /fli6«o Pjd\ cGt/f{li6«o :t/df cfjfudg / kx'Fr a9fO{ u'0f:t/Lo ;]jf

k|jfx ub}{ gful/s p•og pBf]unfO{ d'n'ssf] ljsf;df dxŒjk"0f{ of]ubfg ug{ ;Sg] cfly{s If]qsf] ?kdf

ljsf; ug]{ .

#= /0fgLlt 1. xjfO{ ;]jfnfO{ e/kbf]{, ;'/lIft, ;j{;'ne, lgoldt, cf/fdbfoL tyf l56f] 5l/tf] oftfoftsf]

dfWodsf] ?kdf ljsf; u/L] /fli6«o tyf cGt/f{li6«o kx'Fr :yflkt ug]{ .

82 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

2. ;/sf/L, lghL, :yfgLo lgsfo / ;d'bfosf] ;xsfo{df p•og If]qsf] ljsf;sf] lglDt cfjZos

k"jf{Wff/x?sf] ljsf; / lj:tf/ ug]{ .

3. k|efjsf/L cg'udg, lgodg / cTofw'lgs k|ljlwsf] pkof]u dfkm{t gful/s p8\8og If]qsf] ;'/Iff

;'lglZrt ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ljleGg d'n'sx?;Fu xjfO{ ;Demf}tf ubf{ ko{6sLo k|j4{gnfO{ laz]if Wofg lbOg]5 . ;Demf}tf

eO;s]sf xjfO{ ;Demf}tfnfO{ ;do ;fk]If k'g/fjnf]sg ub}{ nlug]5 .-!_

2. g]kfn jfo';]jf lgudsf] Jo:yfkgnfO{ ;'b[9Ls/0f u/L cfjZos ljdfgx?sf] vl/b tyf ;]jfdf

;'wf/ ul/g]5 . -!_

3. xjfO{ ;]jf;DaGwL ultljlw tyf sfo{qmdx?nfO{ Jojl:yt tyf k|efjsf/L ?kn] ;~rfng ug{

xjfO{ oftfoft u'?of]hgfsf] th'{df ul/g]5 . -!_

4. hgsk'/, /fd]5fk, e}/xjf / wgu9L ljdfg:ynnfO{ p8fg pb\ud:yn agfO{ kxf8L :yndf p8fg

z'Nsdf 5'6 lbg] Joj:yf ldnfO{g]5 . -!_

5. /fli6«o cy{tGqdf p•og If]qsf] of]ubfg u0fgf ug]{ k|0ffnLsf] ljsf; ug{ p•og If]qsf] 5'§}

n]vfsf] ;DaGwdf cWoog ul/g]5 . -!_

6. lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf cfGtl/s tyf cGt/f{li6«o xjfO{ oftfoft ;]jfsf] a9\bf] 6«flkms

rfknfO{ b[li6ut u/L cfjZos k"jf{wf/ ljsf; tyf lj:tf/ sfo{ k|fyldstf ;fy cufl8 a9fO{

ljdfg:ynnfO{ @$ ;} 306f ;~rfngof]Uo agfOg]5 . -@_

7. cGt/f{li6«o xjfO{ ;]jfsf] a9bf] 6«flkms tyf xjfO{ofq'sf] a9\bf] rfk ;d]tnfO{ b[li6ut u/L af/f

lhNnfsf] lghu9df bf];|f] cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] lgdf{0f sfo{ k|f/De ul/g]5 . -@_

8. ljdfg:yn k"jf{wf/ ljsf; / :t/f]Gglt, k|ljlwsf] ljsf;, jfo';]jf ;~rfngdf lghL If]qsf

nufgLstf{nfO{ cfslif{t ug{ ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/L cjwf/0ffnfO{ cl3 a9fOg]5 .

9. ko{6sLo ?kn] dxŒjk"0f{ ljdfg:ynx? afx|} dlxgf ;~rfng x'g] u/L :t/f]Gglt ul/g]5 . -@_

10. s0ff{nL c~rn nufotsf b'u{d If]qx?df xjfO{ oftfoftnfO{ lgoldt / hgkx'Frof]Uo agfpg tL

If]qsf ljdfg:ynx?sf] cfw'lgs k|ljlw ;lxt :t/f]Gglt sfo{ / p8fgdf j[l4 ug]{ sfo{nfO{

lg/Gt/tf lbOg]5 . -@_

11. uf}tda'4 ljdfg:yn e}/xjf / kf]v/f ljdfg:ynx?nfO{ cfjZos ljQLo ;|f]t h'6fO{ If]qLo :t/sf]

cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] ?kdf ljsf; ul/g]5 . -@_

12. lj/f6gu/, hgsk'/, e}/xjf, g]kfnu~h, ;"v]{t / wgu9L ljdfg:ynx?nfO{ xa ljdfg:ynsf]

?kdf ljsf; u/L ;fgf hxfhx?nfO{ lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:ynsf] ;§f oL ljdfg:ynx?af6

p8fg ug{ k|f]T;flxt u/L lqe'jg cGt/f{li6«o ljdfg:yndf ;fgf hxfhx?sf] rfknfO{ sd ul/g]5 .-@_

13. xjfO{ ;]jfnfO{ ;'/lIft agfpg ljdfg:ynx?df cfw'lgs p8\8og ;xfo pks/0fsf] Joj:yfsf

;fy} ljdfgx?sf] p8fg ;'/Iff cg'udg / hfFr k|0ffnLnfO{ cGt/f{l6«o dfkb08 cg's"n agfpg]

sfo{ cl3 a9fOg]5 . -#_

14. gful/s p8\og If]qnfO{ ;'/lIft tyf e/kbf]{ agfpg sfg"gL / ;+:yfut Joj:yf dfkm{t o; If]qsf]

k|efjsf/L cg'udg / lgodg ul/g]5 . -#_

15. p•og ;'/Iff / :t/Lo ;]jfsf] k|Tofe"ltsf] nflu gful/s p•og k|flws/0fsf] Ifdtf clej[l4 ug{

cGt/fli6«o gful/s p•og ;ª\u7gsf] dfu{bz{g cg'?k k|flws/0fsf] ;+/rgfTds ;'wf/ ul/g]5 . -#_

16. k|of]udf gcfPsf ljdfg:ynx?nfO{ :t/f]Gglt u/L ko{6g ljsf;sf] k"jf{wf/sf] ?kdf pkof]u

ul/g]5 . -#_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 83

%= ck]lIft pknlAw

bf];|f] cGt/{fli6«o ljdfg:yn, e}/xjf tyf kf]v/fdf !÷! j6f If]qLo cGt/{fli6«o ljdfg:ynsf] lgdf{0f sfo{

z'? ePsf] x'g], lqe'jg cGt/{fli6«o ljdfg:ynsf] Ifdtf clej[l4 x'g], @@ j6f cfGtl/s ljdfg:ynsf] wfjg

dfu{ sfnf]kq] ePsf] x'g], g]kfn cfpg] ljb]zL ljdfg sDkgLsf] ;ª\Vof #! / b'O{tkmL{ xjfO{ ;L6sf] ;ª\Vof

jflif{s &% nfv k'u]sf] x'g], låkIfLo xjfO{ ;Demf}tf ;DkGg x'g] d'n'ssf] ;ª\Vof $) k'Ug]5 .

$=@=# /]n tyf cGo oftfoft

!= k[i7e"ld

;8s tyf xjfO{ oftfoft afx]s cGo oftfoftsf If]qdf ;d]t lqjifL{o of]hgf -@)^&÷^*–@)^(÷&)_ af6

ljz]if k|fyldstf lbO{ sfo{qmd ;~rfng ug{ yflnPsf] 5 . hgsk'/–hogu/ /]ndfu{ -@^ ls=dL=_ nfO{

lj:tf/ u/L alb{jf;;Dd k'¥ofpg] sfo{ k|f/De ePsf] 5 . /]n oftfoftsf] lgdf{0f sfo{sf nflu /]n ljefu

:yfkgf eO;s]sf] 5 . hn oftfoft, /Hh'dfu{ h:tf cGo oftfoftsf] ljsf;sf nflu cWoog sfo{ eO/x]sf]

5 .

@= p2]Zo

;'/lIft /]n tyf cGo j}slNks oftfoft ;~hfnsf] ljsf; / lj:tf/ ug]{tkm{ cfjZos sfo{ ug]{ .

#= /0fgLlt

!= /]ndfu{ nufot cGo j}slNks oftfoftsf dfWodx?sf] klxrfg u/L ljsf; / lj:tf/ ug]{ .

@= cfjZostf / ;DEffJotfsf cfwf/df k"j{–klZrd / pQ/– blIf0f /]ndfu{sf ;fy} d'Vo zx/x?df nfO6

/]n 6«flGh6, df]gf]/]n h:tf /]n oftfoftsf] klxrfg u/L ljsf; / lj:tf/ ug]{ .

#= /]n, /f]kj], u|fle6L t'Og, hndfu{ h:tf oftfoftsf] k"j{fwf/ ljsf; tyf ;~rfngdf lghL–;fj{hlgs

;fem]bf/L k|j4{g ug]{

$= lbuf], ;'/lIft / e/kbf]{ /]n ;~hfnsf] ljsf; ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. k"j{–klZrd ljB'tLo /]ndfu{ ljsf;sf] ;DefJotfsf cWoog u/L lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/L

sfo{ cufl8 a9fOg]5 .-!_

2. sf7df8f+} pkTosfdf d]6«f] /]n ;]jf ;~rfngsf] nflu lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/ u/L lgdf{0f

sfo{ cufl8 a9fpg ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/L h:tf cjwf/0ffdfkm{t nufgL cfslif{t ul/g]5 .-@_

3. /Hh'dfu{ / s]ansf/h:tf j}slNks oftfoft k|0ffnLsf] ljsf; ug{ ;DefJotf cWoogsf sfo{x?

cufl8 a9fOg]5 / ;DefJo cfof]hgfsf] lgdf{0f k|f/De ul/g]5 .-#_

4. ko{6sLo b[li6sf]0f ;d]tn] dxŒjk"0f{ :yfgdf /Hh'dfu{, s]ansf/, hndfu{ h:tf oftfoft k|0ffnLsf]

ljsf; ug{ ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/L h:tf cawf/0ffdfkm{t nufgL cfslif{t ug{ k|f]T;flxt ul/g]5 .-#_

5. lgdf{0fflwg lj/f6gu/–s6x/L /]ndfu{ / ;'wf/ Pjd\ lj:tf/ x'Fb} u/]sf] hogu/ hgsk'/ alb{af;

/]ndfu{sf] ;~rfng :jfoQ lgsfo jf ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/L dfkm{t ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 .-$_

6. ;DefJotfsf] cfwf/df hndfu{sf] lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg tof/ u/L lgdf{0f sfo{ z'? ul/g]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf d]rL dxfsfnL /]ndfu{sf] ;Dk"0f{ v08 -($$ ls=dL=_ sf] lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/

eO{ o;sf] l;d/f alb{af; v08sf] lgdf{0f sfo{ k|f/De x'g], lj/f6gu/–s6x/L /]ndfu{ / hogu/–hgsk'/–

84 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

alb{af; /]ndfu{sf] lgdf{0f x'g], sf7df08f} pkTosfdf d]6«f] /]n ;]jf ;~rfngsf] nflu lj:t[t cfof]hgf

k|ltj]bg tof/ x'g], cGo oftfofttkm{ b]zsf ljleGg bz :yfgdf s]ansf/;]jfsf] ;DefJotf cWoog ePsf]

x'g] / kfFr:yfgdf s]ansf/lgdf{0fsfo{ z'? ePsf] x'g] .

$=# ;"rgf tyf ;~rf/

!= k[i7e"ld

lqjifL{o of]hgf -@)^&÷^*–@)^(÷&)_ sf] cjlwdf ;~rf/ If]qdf pNn]Vo pknlAw xfl;n ePsf 5g\ . o;

cjlwdf ^ j6f 6]lnkmf]g ;]jf k|bfos sDkgLn] k|lt:kwf{Tds ?kdf 6]lnkmf]g ;]jf lj:tf/ ul//x]sf 5g\ .

b]zsf ;a} uflj; ;Dd 6]lnkmf]g ;]jf lj:tf/ ePsf] 5 . o;af6 6]lnkmf]g 3gTj &!=% k|ltzt -!=*( s/f]8

6]lnkmf]g_ k'u]sf] 5 eg] OG6/g]6 ;'ljwf lng]x?sf] ;ª\Vof %%,@^,(&) k'u]sf] 5 . #! 6]lnlehg k|;f/0f ;]jf

k|bfos lgsfo, &&@ s]jn 6]lnlehg ;]jf k|bfos / $*( /]l8of] -PkmPd ;d]t_ x? ;~rfngdf 5g\ .

rnlrq tyf lj1fkg Joj;fon] ljlzi6tf xfl;n u/]sf 5g\ eg] 5fkf tyf ljB'tLo dfWodsf cfd

;~rf/sf] lj:tf/n] u'0ffTds km8\sf] df/]sf] 5 . ;/sf/sf] k"0f{ jf cf+lzs ;+nUgtf /x]sf ;~rf/ dfWod -

x'nfs, /]l8of], 6]lnlehg, ;dfrf/ ;+:yf tyf kqklqsf_ x?sf] If]qdf ;'wf/sf] vfFrf] 5 . ;+ljwfg k|bQ

;"rgfsf] xssf] sfof{Gjogdf /fHosf] pRr k|lta4tf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

;"rgf tyf ;~rf/ ;]jf / k|ljlwnfO{ ;d;fdlos, k|efjsf/L, u'0f:t/Lo, ;j{;'ne agfpg] .

#= /0fgLlt

!= cfˆg} e"–pku|x :yfkgf / a|f]8Jof08, clK6sn kmfOa/h:tf b"/;~rf/ If]qdf cfPsf gjLgtd

k|ljlwx?sf] ;~hfnnfO{ b]zJofkL agfO{ ;"rgf tyf ;~rf/ If]qnfO{ ;dofg's"n, k|efjsf/L /

u'0f:tl/o agfpg] .

@= ;fj{hlgs ;~rf/sf dfWodx?nfO{ lhDd]jf/, Jofj;flos, cfw'lgs / :jfoQ agfpg] .

#= ;'/If0f d'b|0f ;]jfsf ;a} k"jf{wf/ tof/ ug]{ .

$= v'nf :6'l8of]sf] cjwf/0ff cg'?k cGt/f{li6«o:t/sf] rnlrq 5fofÍg:yn lgdf{0f u/L ;fdflhs tyf

;f+:s[lts d"No, dfGotf k|j4{g x'g] vfnsf df}lns Pjd\ cfw'lgs rnlrq lgdf{0fdf hf]8 lbg] .

%= x'nfs ;]jfnfO{ Jofj;flos tyf k|lt:kwL{ agfpg] .

$= sfo{gLlt

1. g]kfnnfO{ cGt/f{li6«o b"/;~rf/ ;ª\3n] pknAw u/fPsf] cGtl/Ifdf e"–pku|x :yfkgf ug]{ :yfg

(Orbital Slot) k|of]usf] tof/L u/L cfˆg } e"–pku|x:yfkgf ug]{ tkm{ tof/L ul/g]5 .-!_

2. a|f]8Aof08 tyf clK6sn kmfOa/sf] ;~hfnnfO{ b]zJofkL agfOg]5 .-!_

3. u|fdL0f b'/;~rf/ sf]ifsf] kl/rfng u/L ;fd'bflos ljBfnox?df a|f]8Aof08 OG6/g]6 ;]jf pknAw

u/fOg]5 . -!_

4. b'/;~rf/ ;]jf k|bfosx?nfO{ ;]jfsf] u'0f:t/k|lt lhDd]jf/ agfOg]5 . -!_

5. /]l8of] g]kfn tyf g]kfn 6]lnlehgnfO{ l8hL6fOh ;d]t u/L ;fj{hlgs k|;f/0f ;+:yfdf kl/0ft ul/g]5

. -@_

6. g]kfn ;/sf/af6 k|jfx x'g] ;"rgfx? ;"rgf ljefudfkm{t k|jfx x'g] u/L ;"rgf ljefunfO{ ;"rgf

a}Ísf] ?kdf ljsf; ug{ cfjZos Joj:yf ul/g]5 . -@_

7. /]l8of] ;]jf k|bfosx?sf] juL{s/0f u/L To;sf cfwf/df;/sf/L ;x'lnot k|bfg ul/g]5 . -@_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 85

8. /fli6«o ;dfrf/ ;ldlt, uf]/vfkq ;+:yfg, /]l8of] g]kfn / g]kfn 6]lnlehgnfO{ k|lt:kwL{,

Jofj;flos agfpFb} cfTdlge{/ ;~rf/dfWodsf] ?kdf ljsf; ug{ gLltut Joj:yf ul/g]5 .-@_

9. :jb]zd} ;~rf/ pks/0f pBf]u :yfkgf ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -@_

10. d'b|0f ljefunfO{ ;'/If0f d'b|0ffnosf ?kdf ljsf; ul/g]5 .-#_

11. v'nf :6'l8of]df cfwfl/t cfw'lgs ;'ljwfo'Qm rnlrq gu/L lgdf{0f ul/g]5 . -$_

12. x'nfsaf6 cfw'lgs, Jofj;flos ;]jfx? k|bfg ub}{ x'nfs ;]jfnfO{ yk ljZj;gLo, Jofj;flos tyf

k|lt:kwL{ agfOg]5 .-%_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf b"/;~rf/ ;]jf yk u'0f:t/Lo / ljZj;gLo eO{ cfdhgtfsf] kx'Frdf x'g], ;'b[9 / :jfoQ

x'nfs ;]jf, ;"rgf a}+Ísf] lqmoflzntf, :jb]zd} ;'/If0f d'b|0ffnosf] Joj:yf, cfTdlge{/tf pGd'v ;fj{hlgs

;~rf/ dfWodx?, l8lh6fOh];gdf cfwfl/t /]l8of] / 6]lnlehg k|;f/0f, cGt/f{li6«o:t/sf] rnlrq 5fofÍg

:ynsf] lgdf{0f x'g]5 .

$=$ ejg, cfjf; tyf zx/L ljsf;

$=$=! ejg tyf cfjf;

!= k[i7e"ld

d'n'se/ ;fj{hlgs ejgx?sf] ;ª\Vof sl/a 8]9 nfv /x]sf] cg'dfg 5 . d'n'sdf s'n $& nfv ^& xhf/

cfjf;Lo ;+/rgf /x]sf 5g\ h;df %$ nfv @& xhf/ kl/jf/ a;f]af; ub{5g\ / *%=@^Ü 3/ kl/jf/ cfkm\g}

:jfldTjsf] 3/df tyf !@=*!Ü 3/kl/jf/ ef8fdf a:b5g\ . h;df lah'nL k'u]sf] kl/jf/ ^&Ü, kfgLsf]

;'ljwf k'u]sf] kl/jf/ $&Ü, zf}rfno ;'ljwf ePsf] kl/jf/ ^@Ü /x]sf 5g\ . ejg tyf cfjf; ljsf;sf]

If]qdf lqjifL{o of]hgf -@)^&÷^*–@)^(÷&)_ sf] cjlwdf pNn]Vo sfo{qmdx?sf] z'?jft ul/Psf] 5 .

åGåsfndf Iflt ePsf ejgx?sf] k"gMlgdf{0f / cGo s]xL ;/sf/L sfof{no ejgx?sf] lgdf{0f, sf7df8f}+

pkTosfnufot cGo s]xL gu/kflnsfx?df hUuf ljsf; sfo{qmd sfof{Gjog, ejg ;+lxtf cg'?k s]xL

ejgsf] k|anLs/0f, s]xL :yfgdf hUuf PsLs/0f 38]/L ljsf; tyf lgld{t ejg, b/jf/ tyf :df/sx?sf]

dd{t ;+ef/sf sfo{x? ePsf 5g\ . ;fy} hgtf cfjf; sfo{qmd dfk{mt lk5l8Psf] Pjd\ ljkGg kl/jf/nfO{

cfjf; ;'ljwf pknAw u/fpg yflnPsf] 5 . 3/ hUuf tyf cfjf;df nufgL pNn]vgLo ?kn] j[l4 ePsf]

b]lvPtfklg Go"g cfo ePsf kl/jf/ tyf u|fdL0f If]qdf 5l/P/ /x]sf] a:tLnfO{ PsLs[t u/L ;'ljwfof]Uo

:yfgdf lskmfotL, ;'/lIft / kx'Frof]Uo cfjf; Joj:yf ug'{ r'gf}tLk"0f{ 5 .

@= p2]Zo

!= ;'/lIft, lskmfotL,jftfj/0fd}qL Pjd\ e"sDkLo hf]lvdd'Qm ;fj{hlgs tyf lghL ejgx?

lgdf{0ftyf ljsf; ug]{ .

@= ;a} cfoju{sf] nflu pko'Qm, ;'/lIft / lskmfotL Jojl:yt a;f]af;sf] k|j4{g ug]{ .

#= /0fgLlt

!= gofF lgdf{0f x'g] ejgx? ejg ;+lxtf cg'?k lgdf{0f, gd"gf ejgx?sf] k|anLs/0f, ejg ;+lxtfsf]

kfngf tyf o;;DaGwL hgr]tgf a9fpg] .

@= ;'/lIft, lskmfotL,jftfj/0fd}qLtyf e"sDkLo hf]lvdd'Qm cfjf;x?sf] ljsf; u/L ;dfhsf

sdhf]/ ju{nfO{ cfjf; ;'ljwf pknAw u/fpg] .

$= sfo{gLlt

86 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

1. ;/sf/L ejgx?sf] lgdf{0f sfo{nfO{ u'0f:t/Lo, ;'/lIft tyf Ps?ktf sfod ug{ ljleGg lgsfox?

dfkm{t ejg lgdf{0f tyf dd{t;+ef/ ug{] kl/kf6LnfO{ ;'wf/ ub}{ ejg lgdf{0f tyf dd{tdf Psn

lgsfonfO{ lhDd]jf/ u/fOg]5 .-!_

2. cUnf ejg lgdf{0fsf] sfo{nfO{ ;d;fdlos tyf k|efjsf/L agfpg lgodg ul/g]5 .-!_

3. cfjZos k"jf{wf/ tyf ;'ljwfx?sf] ;d'lrt Joj:yf u/L gofF cfjf; 3/x? lgdf{0f tyf eO/x]sf

3/x?sf] plrt dd{t ;Def/ ug{ ;xh jftfj/0fsf] l;h{gf ul/g]5 .-@_

4. ;|f]t / ;fwgsf] k|efjsf/L kl/rfng u/L cfjf;sf] ljsf; / k|j4{gdf ljQLo cfTdlge{/tfsf]

l;4fGtnfO{ cª\lusf/ u/L sfof{Gjog ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -@_

5. cfly{s b[li6sf]0faf6 lk5l8Psf] ju{sf] lglDt cfwf/e"t cfjZostfsf] ?kdf 38]/L tyf cfjf;

lgdf{0fdf cfjZos ;|f]t kl/rfng ul/g]5 .-@_

6. ;j{;fwf/0fnfO{ pknAw u/fOg] ;]jf Jojl:yt ug{ a:tL ljsf;nfO{ ;3gLs/0f ul/g]5 .-@_

7. lskmfotL tyf ;'/lIft gd"gf 3/x?sf] ljsf; u/L ;j{;fwf/0fx?sf nflu k|bz{g ul/g]5 . -#_

8. pAhfpof]Uo hdLgdf cfjf; If]qsf] ljsf; ug{ lg?T;flxt ul/g]5 .-#_

9. ;]jf k|jfxnfO{ Jojl:yt ug{ a:tL ljsf;nfO{ ;3gLs/0f ul/g]5 . -#_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf lgdf{0f x'g] ;Dk"0f{ ;/sf/L ejgx? ejg ;+lxtf adf]lhd lgdf{0f x'g], ;+o'Qm cfjf;sf]

:jfldTj x:tfGt/0f, ;~rfng / cg'udgsf] sfo{ljlw / dfkb08 tyf sfg"gL cfwf/ tof/ ePsf] x'g], hgtf

cfjf; sfo{qmd cGtu{t &))) Go"g nfutsf cfjf; ejgx? lgdf{0f ePsf x'g] / cJojl:yt a;f]af; /

k|sf]ksf sf/0f lj:yflkt kl/jf/nfO{ c:yfoL cfjf;sf] Joj:yf ePsf] x'g]5 .

$=$=@ zx/L ljsf;

!= k[i7e"ld

g]kfndf sl/j !& k|ltzt hg;ª\Vof zx/L -gu/kflnsf_ If]qdf a;f]jf; ul//x]sf] eP tfklg hgu0fgfdf

;dfj]z gx'g] c:yfoL hg;ª\Vof / gu/kflnsf gePsf zx/L If]q ;d]t ubf{ zx/L If]qdf a;f]jf; ul//x]sf]

hg;ª\Vof sl/a @$ k|ltzt /x]sf] cg'dfg 5 . ;]jf, ;'ljwf / ca;/x?sf] vf]hL tyf zx/L If]qdf pknAw

lzIff / /f]huf/Lsf] cj;/sf] sf/0f zx/L If]qsf] hg;ª\Vof tLj| j[l4 x'Fb} uPsf] 5 . o;sf] kl/0ffd:j?k

zx/df pknAw ;Lldt ;fdflhs / ef}lts k"jf{wf/ ;]jfx?df cltl/Qm rfk kg{ uPsf] 5 . sf7df8f}+nufot

cGo 7"nf zx/x? tyf gu/f]Gd'v ufpFx?df a9\b} uPsf] hg;ª\Vofsf] rfknfO{ zx/L If]qsf] wf/0f

Ifdtfleq sfod /fvL k|fs[lts tyf ;f+:s[lts jftfj/0fdf ;Gt'ng sfod ug'{, of]hgfa4 zx/L ljsf;

dfkm{t :jR5, ;'/lIft / ;d[4 zx/x?sf] ljsf; u/L dfu cg';f/sf] zx/L ;]jf tyf ;'ljwf pknAw u/fO

zx/L afl;Gbfsf] hLjg:t/df ;'wf/ Nofpg' r'gf}tLsf] ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

kof{Kt k"jf{wf/ ;lxt ;'/lIft, :jR5 / cfly{s ?kdf ;d[4 zx/x?sf] ljsf; ug{] .

#= /0fgLlt != If]qLo -7"nf_ zx/x? tyf demf}nf zx/x?sf cfwf/e"t ;fdflhs, ef}lts k"jf{wf/x?df lghL

If]qsf] nufgL cfs[i6 ug]{ .

@= yk x'g] gofF gu/kflnsf tyf zx/f]Gd'v ufpFx?sf] Jojl:yt zx/L ljsf;sf] nflu zx/L

k"jf{wf/sf] pko'Qm sfo{qmd th'{df ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 87

$= sfo{gLlt 1. lbuf] tyf Jojl:yt zx/L ljsf; of]hgf tyf a:tL ljsf; sfo{qmd nfu" ul/g]5 .-!_

2. 7"nf If]qLo / 5flgPsf ;fgf zx/x?sf] PsLs[t k"jf{wf/ ljsf; ul/g]5 .-!_

3. sf7df8f}+ pkTosfsf gbLx?nfO{ x/fe/f / :jR5 agfpg gd"gf kl/of]hgfsf] th'{df / sfof{Gjog

ul/g]5 .-!_

4. zx/L cfwf/e"t ;]jf ljsf; tyf lj:tf/df lghL ;fj{hlgs ;fe]mbf/Lsf sfo{qmdx? ;~rfng

ul/g]5 . -!_

5. k|d'v zx/L If]qx?df cal:yt dxŒjk"0f{ P]ltxfl;s, wfld{s, ;f+:s[lts tyf ko{6sLo :ynx?sf]

dd{t;+ef/ tyf ;+/If0f sfo{x? ;~rfng ul/g]5 .-!_

6. k|d'v nf]sdfu{, dWokxf8L dfu{ tyf cfly{s ljsf;sf] b[li6sf]0fn] dxŒjk"0f{ cGo dfu{x?sf]

lgs6df Jojl:yt zx/ tyf a:tLx?sf] ljsf; ul/g]5 . -@_

&= gu/f]Gd'v zx/x?df cfwf/e"t zx/L ;]jf lj:tf/ ul/g]5 . -@_

*= zx/f]Gd'v a:tLx?df kmf]x/d}nf Joj:yfkg nufotsf zx/L k"jf{wf/ ;]jfx?sf] ljsf; ub}{

nlug]5 .

(= s'g} Ps zx/nfO{ Jojl:yt tyf k"jf{wf/ ;DkGg gd"gf zx/sf] ?kdf ljsf; ul/g]5 .

%= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf !^ j6f gu/kflnsfx?df PsLs[t ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0faf6 sl/a !@ nfv hgtf

nfeflGjt x'g]5g\ . s'n bzj6f zx/x?sf] PsLs[t k"jf{wf/ ljsf; eO{ sl/j !) nfv hg;ª\Vof a:gof]Uo

zx/x?sf] lgdf{0f x'g]5 . #) j6f gu/kflnsfx?sf] ef}lts k"jf{wf/ ljsf; ePsf] x'g]5 .

$=% :yfgLo k"jf{wf/

!= k[i7e"ld

:yfgLo k"jf{wf/ cGtu{t :yfgLo oftfofttkm{ xfn;Dd %),($$ ls=dL= s[lif ;8s tof/ ePsf], :yfgLo

;8s ;~hfndWo] sfnf]kq] ;8ssf] nDafO{ !%&^ ls=ld k'u]sf], !& j6f ;8sk'nsf] lgdf{0f ;DkGg ePsf],

xfn sl/a !^,@)) ls=ld= ;8sdf oftfoft ;~rfng e}/x]sf], ;8s oftfoftsf] ;'ljwfn] hf]8\g g;s]sf

ufpF a:tLnfO{ kx'Fr ;xh agfpg xfn;Dd d'nse/ %,))) eGbf a9L emf]n'Ë] k'nsf] lgdf{0f ;DkGg

eO;s]sf], !%)) l;FrfO{ of]hgf ;DkGg eO{ @@))) x]S6/ hdLgdf l;FrfO{ ;'ljwf pknAw ePsf],

:yfgLo:t/sf @!)) vfg]kfgL of]hgf ;DkGg eO{ !% nfv %) xhf/ u|fdL0f hgtfnfO{ vfg]kfgLsf] ;]jf

pknAw ePsf] 5 .

lgld{t ;+/rgfx?sf] u'0f:t/ / lbuf]kgf sfod x'g g;Sg', ;xeflutfd"ns :yfgLo:t/sf] of]hgf k|lqmofaf6

cfof]hgfsf] 5gf]6, lgdf{0f / pkof]u Jojl:yt x'g g;Sg', ah]6sf] cfsf/ / sfo{qmdsf] ;ª\Vofsf]

cg'kftdf :yfgLo lgsfox?sf] hgzlQm Go"g x'g'sf ;fy} :yfgLo lgsfox?sf] Ifdtf cfzftLt ?kdf ;'b[9

x'g g;Sg' h:tf ;d:ofx? /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

:yfgLo k"jf{wf/ ljsf;åf/f hgtfsf] cfwf/e"t ;'ljwfdf ;xh kx'Fr ;'lglZrt u/L /f]huf/L / cfo cfh{gsf

cj;/x?sf] clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt

!= :yfgLo k"jf{wf/ If]qnfO{ If]qut cawf/0ff cg'?k u'0f:t/Lo, lbuf] / jftfj/0fd}qL ?kdf ljsf; ug]{ .

88 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

@= 6]lSgsn :k]l;Lkms];g, :6of088{ / gD;sf] k|of]uaf6 :yfgLo k"jf{wf/ lgdf{0fnfO{ Jojl:yt ug]{ .

#= :yfgLo k"jf{wf/nfO{ ljsf; ;xof]uL k"jf{wf/sf] ?kdf pkof]u ug{] .

$= sfo{gLlt

1. s]Gb|:t/ / :yfgLo:t/sf ef}lts k"jf{wf/x?sf] :ki6 juL{s/0f u/L :yfgLo:t/sf k"jf{wf/;DaGwL

sfo{x? :yfgLo lgsfox?af6 dfq ;~rfng ul/g]5 .-!_

2. :yfgLo k"jf{wf/ ljsf;sf sfo{x? cfjlws tyf If]qut of]hgf tyf k|fyldstfsf cfwf/df dfq 5gf}6,

lgdf{0f / ;~rfngsf] Joj:yf ul/g]5 .-!_

3. :yfgLo k"jf{wf/ lasf;df hg;xeflutfsf] dfWodaf6 :yfgLo ;|f]t, ;fwg / ;Lk kl/rfng k|0ffnLnfO{

yk Jojl:yt / k|efjsf/L agfOg] 5 .-!_

4. :yfgLo k"jf{wf/ ljsf;sf ;ft If]qx?sf] sfo{qmd ah]6 tyf vr{ Joj:yfkgnfO{ If]qut cjwf/0ff

cg'?k ;'b[9 ul/g]5 .-!_

5. l;FrfO ;'ljwf lj:tf/df ;xsf/L tyf l;FrfO ljsf; sf]ifsf] cjwf/0ffnfO{ k|j4{g ul/g]5 . ;DefJo

:yndf æPs ufpF Ps kf]v/L lgdf{0fÆ nfO{ cleofgsf] ?kdf ;~rfng ul/g]5 .-!_

6. gu/f]Gd'v ufpFdf gbL–gfnf tyf hldg h:tf k|fs[lts ;|f]tnfO{ k|b"if0faf6 arfpg] u/L kmf]x/hGo

kbfy{sf] Joj:yfkg ul/g]5 .-!_

7. gu/kflnsfx?df kx'Fro'Qm oftfoft u'¿of]hgf r/0fa4 ?kdf sfof{Gjog ub}{ nlug]5 .-!_

8. ufpF:t/Lo hn;Dkbf u'¿of]hgfx? tof/ u/L ;f]xL cg';f/ vfg]kfgL, l;FrfO, ;fgf hnljB't\\ tyf cGo

hn;Dkbfdf cfwfl/t k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f ul/g]5 .-!_

9. k"jf{wf/ ljsf; lgdf{0fsf ;a} sfo{x? k|f/De ePsf] ldltn] a9Ldf b'O{ jif{leq ;DkGg e} ;Sg] Joj:yf

ldnfO{g]5 .-@_

10. :yfgLo k"jf{wf/ lgdf{0fsf nflu Go"gtd dfkb08 lgwf{/0f u/L ;f] sf] kfngf ug]{ Joj:yf ul/g]5 .-@_

11. lgdf{0fdf k|of]u x'g] ;fdfu|L, lgdf{0f ul/g] ;do / To;df ;+nUg x'g] hgzlQmsf] u'0f:t/ ;'lglZrt u/L

k"jf{wf/ lgdf{0fsf] ;du| u'0f:t/ kIfdf ;'wf/ ul/g]5 .-@_

12. cfof]hgfx?sf] lbuf] ;~rfngsf nflu lgoldt / cfsl:ds dd{t;+ef/ ug{ cfjZos sf]ifsf] Joj:yf

ul/g]5 . -@_

13. k|of]u e}/x]sf] lgdf{0f k|ljlwsf] k'g/fjnf]sg u/L gofF, >dd"ns Pjd\ oflGqs pks/0fdf cfwfl/t

:k]l;lkms]zg / cfwf/ tof/ u/L nfu" ul/g]5 . -@_

14. ;DefJotf cWoog, lj:t[t l8hfOg / nfut cg'dfg u/]/ dfq jftfj/0fd}qL ef}lts k"jf{wf/sf] lgdf{0f

ul/g]5 .-@_

15. u'0f:t/ ;'lglZrttfsf] nflu cfjZostfg';f/ u'0f:t/ k|of]uzfnfx?sf] :yfkgf tyf ;~rfng ug{

cfjZos k|fljlws b:tfj]hx? tof/ ul/g]5 .-@_

16. :yfgLo k"jf{wf/ ljsf;;DaGwL cWoog cg';GwfgnfO{ ;+:yfut ub}{ nlug]5 .-@_

17. ;8s lgdf{0fubf{ ;+/rgf lgdf{0f, :t/f]Gglt / 6«ofs vf]Ng] sfddf ;Gt'ng ldnfOg]5 .-#_

18. pQ/–blIf0f Pjd\ k"j{–klZrd nf]sdfu{x? tyf ahf/ s]Gb|x?nfO{ cfwf/ agfP/ afx|} dlxgf rNg ;Sg]

u/L :yfgLo ;8sx? lgdf{0f tyf :t/f]Gglt ul/g]5 . -#_

19. ;Dk"0f{ lhNnf:t/Lo ;8s u'¿of]hgfx? ef}uf]lns ;"rgf k|0ffnLcg';f/ cBfjlws ub}{ gu/kflnsf /

ufpF:t/Lo ;8s u'¿of]hgfx? ;d]t qmdzM tof/ u/L sfof{Gjog ub}{ nlug]5 .-#_

%= ck]lIft pknlAw #@%) lsld gofF u|fdL0f ;8s lgdf{0f ePsf] x'g], % nfv hg;ª\VofnfO{ cfwf/e"t vfg]kfgL tyf ;/–;kmfO

;]jf k'u]sf] x'g], #%,))) x]S6/ l;FrfOof]Uo If]qdf l;FrfO ;'ljwf k'uL % nfv %) xhf/ hg;ª\Vof nfeflGjt

ePsf x'g], n3' hnljB't\\sf] dfWodaf6 yk @% xhf/ hg;ª\VofnfO{ ;]jf pknAw ePsf] x'g], !) j6f a:tL

ljsf;sf sfo{qmdaf6 %) xhf/ hg;ª\VofnfO{ cfwf/e"t k"jf{wf/ ;]jfx? pknAw ePsf] x'g]5 . ;fy}

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 89

:yfgLo k"jf{wf/x?sf] lgdf{0f tyf dd{t;Def/af6 @ s/f]8 %) nfv >d lbg a/fa/sf] /f]huf/L l;h{gf

x'g]5 .

kl/R5]b M %

cGt/ ;DalGwt ljsf; gLltx?

%=! ul/aL lgjf/0f

! k[i7e"ld

sl/a 8]9 bzsb]lv ul/aL lgjf/0fnfO{ ljsf; k|of;sf] s]Gb|df /fvL sfo{qmdx? ;~rfng ul/Psfn] ul/aL

/ dfgj ljsf; ;"rsx?df pNn]vgLo ;'wf/ cfPsf] 5 . cf=j= @)^&.^* sf] cGTodf ul/aLsf] /]vfd'lgsf]

hgtfsf] cg'kft @%=!^ k|ltztdf em/]sf] 5 . ul/aL Go"gLs/0fsf] /fli6«o nIo k|flKtdf ;3fp k'¥ofpg

;fdflhs If]qdf pNn]Vo ?kdf nufgL j[l4 ePsf] 5 . /f]huf/ tyf cfod"ns sfo{qmdx? nfu" ul/Psf

5g\ . ul/aL lgjf/0fsf p2]Zo tyf gLltx? lgwf{/0f ubf{ ljutsf gLlt tyf sfo{qmdsf] ;dLIff / cg'ej

;d]tnfO{ b[li6ut u/L nlIft ;d"x / If]qnfO{ s]lGb|t u/L sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 . t/, cem} sl/a

!@ nfv %) xhf/ 3/–kl/jf/ cyf{t &) nfv g]kfnLx? ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf], ul/aL lgjf/0f;DaGwL

sfo{qmdx? 5l/P/ /x]sfn] ;dGjo x'g g;s]sf] / gLlt tyf sfo{qmdx?nfO{ cem a9L glthfd"ns /

k|efjsf/L agfpg afFsL g} /x]sf] 5 . o;}n] dlxnf, blnt, cNk;ª\Vos, dw];L, s0ff{nLjf;L nufot b'u{d

tyf lk5l8Psf If]qsf afl;Gbf, zf/Ll/s ?kn] czQm ePsf JolQm / zx/L If]qdf hf]lvddf a;f]af; ug]{

dflg;df ul/aLsf] uxgtf w]/} /x]sfn] ul/aL lgjf/0f cem} r'gf}tLsf ?kdf /x]sf] 5 .

@ p2]Zo

of]hgf cjlwdf ul/aLsf] /]vfd'lg /x]sf] hg;ª\Vof !* k|ltztdf emfg]{ .

# /0fgLlt

! pTkfbgd"ns /f]huf/L tyf ca;/x?sf] ljsf; ug]{ .

@= Ifdtf ljsf;, pTkfbsTj j[l4, Gofof]lrt ljt/0f / ;dtfd"ns ljsf;df hf]8 lbg] .

#= ljleGg lgsfo tyf ;+:yfx?af6 ;+rflnt ul/aL Go"gLs/0f sfo{qmdaLr ;dGjo sfod ug]{ .

$= dfudf cfwfl/t nlIft sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ .

$ sfo{gLlt

1. pTkfbgd"ns /f]huf/LnfO{ s]Gb|ljGb'df /fvL /fli6«o ul/aL lgjf/0f gLlt th'{df ul/g]5 .-!_

2. ljsf; cfof]hgf ;~rfng ubf{ >dd"ns k|ljlwsf] k|of]unfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

3. Go"gtd /f]huf/L k|Tofe"t of]hgf / sfg"g th{'df u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-!_

4. ul/aL 36fpg k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] ;Gt'lnt Joj:yfkg tyf pkof]udf hf]8 lbO{g]5 .-@_

5. j]/f]huf/ o'jfx?nfO{ nlIft u/L Ifdtf ljsf;, cfocfh{g tyf /f]huf/d"ns sfo{qmd ;~rfng

ul/g]5 .-@_

6. ul/aL lgjf/0fsf nflu ljleGg lgsfoaf6 ;~rflnt sfo{qmdaLr k|efjsf/L ;dGjo ul/g]5 .-#_

7. ul/aL lgjf/0fsf nflu ;~rflnt sfo{qmdx?sf] k|efjsfl/tf d"NofÍg ul/g]5 .-#_

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpg]5 .

90 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

8. u|fdL0f tyf zx/L ul/aLnfO{ nlIft u/L sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5g\ . -$_

9. ul/a klxrfg tyf juL{s/0f u/L kl/rokq pknAw u/fOg]5 .-$_

% ck]lIft pknlAw

ul/aLsf] /]vfd"lgsf] hg;ª\Vof !* k|ltztdf em/]sf] x'g]5 .

%=@ dfgj ;+;fwg ljsf; != k[i7e"ld

g]kfndf ;fIf/tf ^%=( k|ltzt k'u]sf] / sfd ug{ ;lqmo hgzlQm -!%–%( jif{_ %& k|ltzt /x]sf] 5 . t/

ljut s]xL jif{b]lv sltko k|fljlws Pjd\ Joj:yfksLo ;Lk / Ifdtf ePsf hgzlQm j}b]lzs /f]huf/sf]

nflu / ljb]z knfog x'g] qmd a9\bf] 5 . o;/L Psftkm{ 7"nf] ;ª\Vofdf c4{bIf Pjd\ cbIf o'jf hgzlQm

ljb]lzg' k/]sf] sf/0fn] ljsf; lgdf{0f sfo{df cfjZos hgzlQmsf] cefj b]lvPsf] 5 eg] csf]{tkm{ b]zdf

pTkflbt hgzlQm / b]zdf dfu ePsf] hgzlQmaLrdf tfnd]nsf] cefj /x]sf] 5 . ;/sf/n] dfgj

;+;ffwgsf] ljsf;sf] nflu lzIff, :jf:Yo, /f]huf/L h:tf k"jf{wf/x?sf] ljsf;sf] nflu k|of; u/]tf klg

pQm k|of; kof{Kt x'g ;s]sf] 5}g . ljz]if u/L u|fdL0f If]q, dlxnf, blnt tyf cGo lk5l8Psf If]q, ju{,

;d'bfodf ljsf;sf] k|of; k'Ug g;Sbf d'n'ssf] dfgj ;+;fwg ljsf;n] ck]lIft ult lng ;s]sf] 5}g .

o;y{ ljZj ahf/df k|lt:kwf{ ug{ ;Sg] / b]zsf] kl/jlt{t cfjZostfadf]lhd kl/l:ylt ;'xfpFbf] hgzlQmsf]

;ª\VofTds / u'0ffTds Ifdtf ljsf; ug]{ If]qdf dfgjLo ljsf; s]lGb|t x'g' cfjZos /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

/fli6«o tyf cGt/f{li6«o ahf/df k|lt:kwf{ ug{ ;Ifd / bIf dfgj ;+;fwgsf] ljsf; u/L dfu / cfk"lt{aLr

;Gt'ng sfod ug]{ .

#= /0fgLlt

!= /f]huf/L tyf :j/f]huf/L l;h{gf ug]{ vfnsf] k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tflnddf hf]8 lbg] .

@= bIf dfgj ;+;fwg ljsf;sf nflu PsLs[t?kdf sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. k|fljlws tyf ;Lkd"ns lzIffnfO{ u'0f:t/Lo agfO{ /f]huf/L;Fu cfa4 ul/g]5 . -!_

2. dfgj ;+;fwg;Fu ;DalGwt lgsfox?sf] Ifdtf clej[l4 ul/g]5 . -!_

3. dfgj ;+;fwg ljsf;;DaGwL PsLs[t /0fgLlt tof/ u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 . -!_

4. o'jf hgzlQmnfO{ g]t[Tj ljsf;;DaGwL sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5g\ .

5. dfgj ;+;fwg ljsf;;DaGwL nufgLnfO{ glthfd"ns agfOg]5 . -!_

6. z}lIfs ;+:yfx?af6 pTkflbt hgzlQm / ahf/df pknAw /f]huf/LaLr ;fdGh:otf sfod

ul/g]5 . -@_

7. 5fqa[lQ tyf cGo ;xof]u pknAw u/fO{ nlIft ;d"xsf] Ifdtf ljsf; ul/g]5 . -@_

8. ljsf;sf ;fem]bf/x? ;d]tsf] ;+nUgtfdf ;~rflnt sfo{qmdx?df ;+nUg k/fdz{bftf dfkm{t

:jb]zL hgzlQmdf ;Lk tyf k|ljlw x:tfGt/0f u/L dfgj ;+;fwgsf] ljsf; ul/g]5 . -@_

9. /fi6« lgdf{0fdf cjsfz k|fKt /fi6«;]jssf] 1fg, ;Lk / cg'ejsf] ;b'kof]u ul/g]5 . -@_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 91

%= ck]lIft pknlAw

/fli6«o pTkfbg k|j4{g ug{ cfjZos bIf hgzlQm pknAw ePsf] x'g] .

%=# >d tyf /f]huf/L

!=k[i7e"ld

g]kfndf ;lqmo ?kdf sfd ug{;Sg] pd]/ ;d"xsf] >dzlQm cyf{t !%–%( jif{ ;d"xsf] hg;ª\Vof %^=(^

k|ltzt /x]sf]] 5 . s'n hg;ª\Vofsf] sl/j #) k|ltzt j]/f]huf/ jf c4{j]/f]huf/ hgzlQm /x]sf] jt{dfg

cj:yfdf jflif{s $ nfv %) xhf/eGbf a9L JolQm >d ahf/df k|j]z ub{5g\ . b]zleq kof{Kt /f]huf/Lsf

cj;/x? gePsf]n] b}lgs sl/a !%)) JolQm /f]huf/Lsf nflu ljb]lzg' kl//x]sf] l:ylt 5 . j}b]lzs

/f]huf/ ljefusf] k'gu{7g / ;'wf/ sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog, a]/f]huf/x?sf] nut ;ª\sng, Go"gtd

Hofnfb/ lgwf{/0f, j}b]lzs /f]huf/sf] qmddf ;d:ofdf k/]sf g]kfnLx?sf] p4f/ tyf cfly{s /fxtsf]

Joj:yf, cfk|jf;g ;"rgf s]Gb|sf] :yfkgf, >d ;xrf/Lsf] Joj:yf, ljleGg d'n's;Fu>d ;Demf}tf, afn>d

u'?of]hgfsf] th'{df, lgs[i6 k|s[ltsf >ddf ;+nUg afn>ldssf] p4f/, lbjf lzz' :ofxf/ tyf cgf}krfl/s

lzIff s]Gb|x?sf] ;~rfng x'g' cflb o; If]qsf k|d'v pknlAw x'g . >dzlQmsf] dfu / cfk"lt{aLrsf] cGt/,

j9\bf]j]/f]huf/L, Go"g Hofnfb/, ;Lk tyf pBdzLntf ljsf;sf ;Lldt k|of;x?, Joj;fohGo ;'/Iff tyf

:j:Yo ;DaGwL :ki6 dfkb08 gx'g', z}lIfs;+:yfjf6 pknAw hgzlQm / ahf/df pknAw /f]huf/aLr

tfnd]n gx'g', lgs[i6 k|s[ltsf afn>d pGd"ng x'g g;Sg', j}b]lzs /f]huf/Ldf ljleGg k|sf/sf 7uL,

;fdflhs ;+jfb tyf ;fd"lxs ;f}bfafhLdf /fhg}lts k|efj, /f]huf/ ;"rgf s]Gb|sf] ;'b[9Ls/0f gx'g' cflb

d'Vo ;d:ofsf ?kdf /x]sf5g\ .

@= p2]Zo

!= :jb]zdf dof{lbt /f]huf/sfca;/x? l;h{gf ub}{ a]/f]huf/L tyf c4{a]/f]huf/L Go"gLs/0f ug]{ .

@= j}b]lzs /f]huf/nfO{ ;'/lIft, dof{lbt / Jojl:yt ug]{

#= /0fgLlt

!= lglZrt ;dosf] clgjfo{ /f]huf/L pknAw u/fpg] u/L /fli6«o /f]huf/ gLltsf] th{'df ug]{ .

@= j}b]lzs /f]huf/LnfO{ ;'/lIft, dof{lbt, e/kbf]{ / k|ltkmno'Qm agfpg] .

#= >ldssf] xs clwsf/sf] ;+/If0f tyf nufgLd}qL jftfj/0fsf] l;h{gf u/L ;'dw'/ >d;DaGw :yfkgf

ug]{ .

%= ;Lk tyf Jofj;flos tflndsf cj;/x? j[l4 ub}{ /fli6«o tyf cGt/f{li6«o If]qdf k|lt:kwL{ >dzlQm

ljsf; ug]{ .

^= ;a} lsl;dsf] jfn>d pGd"ng ug]{ .

&= ;fdflhs ;'/Iff sf]ifsf] k|efjsf/L kl/rfng ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. lglZrt If]qdf Go"gtd ;do ;Ddsf] /f]huf/L ;'lglZrt ug{ /f]huf/L k|Tofe"lt sfg"g nfu" ul/g]5 . -!_

2. s[lif tyf u}/s[lif If]qsf] nufgLdf /f]huf/d"ns k|ljlwnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

3. /f]huf/;DaGwL dfu / cfk"lt{aLr ;Gt'ng Nofpg cfjZos sfo{qmdx? sfof{Gjog ul/g]5g\ . -!_

92 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

4. k|efjsf/L /f]huf/ ljlgdo k|0ffnLsf] ljsf; u/L ;Lk / of]Uotf cg';f/sf] /f]huf/Ldf kx'Fr clej[l4

ul/g]5 .-!_

5. j}b]lzs /f]huf/Lsf] ;xhLs/0f ug{ ;+:yfut ;+/rgfnfO{ ;'b[9 Pjd\ lj:tf/ ul/g]5 .-@_

6. j}b]lzs uGtJo d'n'sx?df >d ;xrf/Lsf] Joj:yf / u}/cfjf;Lo g]kfnLx?sf] ;+:yfnfO{ ;d]t

kl/rfng u/L >dahf/sf] lj:tf/, k|j4{g / sfdbf/x?sf] ;+/If0f ul/g]5 . -@_

7. uGtJo d'n'sx?df sfdbf/x?sf] ;'/Iff / ;xof]u k|0ffnL ljsf;sf nflu SAARC If]qsf / cGo

d'n'sx?;Fu ;xsfo{sf] vf]hL ul/g]5 . -@_

8. j}b]lzs /f]huf/ ;'/lIft / Jojl:yt agfpg yk d'n'sx?;Fu >d ;Demf}tf ul/g]5 . -@_

9. cf}krfl/s ;+oGqdfk{mt ljk|]if0fnfO{ leq\ofpg / pTkfbgd'ns If]qdf nufgL u/L /f]huf/Ldf j[l4

ul/g]5 . -@_

10. dlxnf, ljkGg, blnt, cflbjf;L hghflt, b'u{d tyf pk]lIft ju{ tyf If]q;d]tsf] kx'Fr x'g] u/L

/f]huf/f]Gd'v tflnd k|bfg u/L j}b]lzs /f]huf/nfO{ ;dfj]zL / ljkGgd'vL agfOg]5 . -@_

11. ;Lk / ;xL ;"rgf pknAw u/fO{ j}b]lzs /f]huf/df hfg rfxg] dlxnfx?nfO{ ljz]if Kofs]hsf]

Joj:yf ul/g]5 . -@_

12. :jb]z jf ljb]zdf /f]huf/L ug{ rfxg]nfO{ C0fsf] Joj:yf ug{ ljQLo ;+:yfx?;Fu ;xsfo{ ul/g]5 .-@_

13. j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfx?sf] clen]v k|0ffnLdf ;'wf/ ul/g]5 . -@_

14. >d tyf /f]huf/ Joj:yfkg ;"rgf k|0fnLsf] ljsf; ul/g]5 . -@_

15. ljleGg lsl;dsf >d tyf Joj;fohGo ;'/Iff;DaGwL dfkb08 nfu" ul/g]5 . -#_

16. ;/sf/, /f]huf/bftf, dhb'/aLrsf] lqkIfLo ;+oGqnfO{ k|efjsf/L agfpg cfjZos ;+:yfut

;'b[9Ls/0f ul/g]5 . -#_

17. 3/fo;L >ldsx?sf] clwsf/sf] ;+/If0f ul/g]5 . -#_

18. ;Lk k/LIf0f k|df0fkq k|fKt u/]sf sfdbf/x?nfO{dfq j}b]lzs /f]huf/Ldf k7fpg] Joj:yf

ldnfO{g]5 . -$_

19. Jofj;flos tyf ;Lk ljsf;;DaGwL tflnd k|bfos ;+:yfx?nfO{ Pp6} 5ftfd'lg NofO{ u'0f:t/o'Qm

tflnd k|bfg ug]{ Joj:yf ldnfOg]5 . -%_

20. lgs[i6 afn>d lgjf/0fsf nflu sfo{qmdx? ;~rfng u/L afn>ldsx?sf] p4f/ / k'gM:yfkgf

ul/g]5 . -^_

21. afn>d;DaGwL gLlt, sfg"g / sfo{qmddf ;'wf/ ul/g]5 . -^_

22. of]ubfgdf cfwfl/t ;fdflhs ;'/Iff sf]if of]hgf k|efjsf/L ;~rfng u/L ;fdflhs ;'/Iff k|j4{g

ul/g]5 . -^_

%= ck]lIft pknlAw

>d ahf/sf] dfu cg'?k bIf Pjd\ k|ltikwL{ >dzlQm tof/ eO{ j]/f]huf/L 36]sf] x'g], >d ljjfb Go"g

ePsf] x'g], lgs[i6 k|s[ltsf] afn>dsf] pGd"ng ePsf] x'g] / jflif{s ! nfv o'jfnfO{ sDtLdf # dlxgfsf]

/f]huf/d"ns ;Lk ljsf; tflnd k|bfg ul/Psf] x'g]5 .

%=$ lbuf] tyf ;Gt'lnt ljsf;

%=$=! ;ª\3Lotf, ljs]Gb|Ls/0f tyf :yfgLo :jfoQ zf;g

!= k[i7e"ld

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 93

Nff]stGqnfO{ hg:t/;Dd ;+:yfut ug{ ljutdf ljleGg k|of;x? eP . o;}qmddf d'n'ssf ;a} uflj; /

gu/kflnsfx?df ;fdflhs kl/rfngsf dfWodaf6 j8f gful/s d~rsf] u7g ul/Psf] / ;f]jf6 em08} !)

nfv gful/s k|ToIf ?kn] cfa4 eO{ pgLx?sf] Ifdtf ljsf; / of]hgf k|lqmofdf ;xeflutf ;'lglZrt ug{

;lsPsf] 5 . o;}u/L lgMzt{ k"FhLut cg'bfgsf] !% k|ltzt s[lifdf nufpg] gLltut Joj:yfsf] k|f/De ePsf]

5 . Go"gtd zt{ tyf sfo{ ;Dkfbg d"Nofª\sg ljlwsf dfWodjf6 :yfgLo lgsfox?sf] d"Nofª\sg u/L k|fKt

x'g] glthfsf cfwf/df cg'bfg k|bfg ug]{ ul/Psf] 5 . lhNnf cfjlws of]hgf, gu/kflnsf cfjlws of]hgf

/ ufpF ljsf; cfjlws of]hgf agfO{ jflif{s sfo{qmd tyf ah]6nfO{ cfjlws of]hgf;Fu cfa4 ug]{ sfo{

hf/L /x]sf], %* j6} gu/kflnsfsf] cfjlws of]hgf th'{df / !) j6f lhNnf:t/Lo ;8s u'?of]hgf

cBfjlws ul/Psf] 5 . :yfgLo lgsfox?df ;fdflhs hjfkmb]lxtf k|j4{g ug{ ;fdflhs k/LIf0f,

;fj{hlgs k/LIf0f / ;fj{hlgs ;'g'jfO{ h:tf ljlwx?sf] k|of]u ul/Psf] 5 . t/ :YffgLo lgsfodf

/fhgLlts kbflwsf/Lsf] Joj:yf x'g g;Sg', of]hgfut cg'zf;g vl:sb} hfg', :yfgLo ;]jfsf] u7g x'g

g;Sg', :yfgLo lgsfosf] a9\bf] ;|f]t / lhDd]jf/L cg'?ksf] ;+:yfut Ifdtf ljsf; x'g g;Sg', cfof]hgf

sfof{Gjogdf k|fljlws Pjd\ bIf hgzlQmsf] sld x'g', :yfgLo lgsfosf] cfGtl/s /fh:j tyf ljQLo

;|f]tsf] Joj:yfkg sdhf]/ x'g' / ljifout lgIf]k0f k|efjsf/L gx'g' h:tf ;d:ofx? b]lvPsf 5g\ .

@= p2]Zo

:jfoQ, lhDd]jf/ Pjd\ pQ/bfoL :yfgLo :jfoQ zf;g k4ltsf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0fåf/f ;fwg ;|f]t tyf

cj;/x?df hgtfsf] ;xh kx'Fr Pjd\ hgtfsf cfwf/e"t ;]jf ;'ljwfx? ;'ne ?kdf pknAw u/fpg] .

#= /0fgLlt

1. ;ª\3Lo ;+/rgf, ;dfj]zL nf]stGq / lgIf]k0fsf] cawf/0ff cg'?k ;/sf/sf ljleGg txaLr

cGt/;DaGw Pjd\ /fhgLlts, k|zf;lgs, Goflos tyf ljQLo clwsf/ / pQ/bfloTj ;'lglZrt u/L

:yfgLo lgsfonfO{ ;'b[9 ug]{ .

2. :yfgLo lgsfosf] lgjf{rg, k'g;{+/rgf, ;ª\u7gfTds ;'b[9Ls/0f / Ifdtf ljsf; u/L hgtfsf dfu /

cfjZostfnfO{ Gofof]lrt k|fyldsLs/0fsf cfwf/df ;Daf]wg ug{] Joj:yf ldnfpg] .

3. lbuf] cfly{s–;fdflhs ljsf;, jftfj/0fd}qL / :t/Lo :yfgLo k"jf{wf/ tyf k|efjsf/L ;]jf k|jfxåf/f

cfocfh{gsf ca;/nfO{ ;3g agfpFb} ul/aL Go"gLs/0fdf ;xof]u k'¥ofpg] .

4. ;dtfd'vL / ;dfj]zL ljsf;sf] cjwf/0ff cg'?k ljkGg ju{, If]q / ;d'bfosf] cfly{s, ;fdflhs,

eflifs Pjd\ ;f+:s[lts clwsf/ / ca;/ tyf ;fdflhs ;'/Iffdf kxF'r ;'lglZrt ug]{ .

5. ;"rgfdf cfwfl/t Pjd ;dGjofTds of]hgf k|lqmofnfO{ ;+:yfut ug'{sf ;fy} :yfgLo ;'zf;g / ;]jf

k|jfxdf :yfgLo ;d'bfo, gful/s ;dfh, ljsf; ;fem]bf/, u}/ ;/sf/L ;+:yf tyf lghL If]qnfO{

lhDd]jf/ agfpg] .

6. hnjfo' kl/jt{g cg's'ng tyf ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL sfo{x?df hgtfsf] ;xeflutf a9fO{

;dGJfofTds ?kdf jftfj/0fd}qL :yfgLo zf;gsf] k|j4{g ug]{ .

7. afnd}qL :yfgLo zf;gsf] k|j{4g ug]{ .

$=sfo{gLlt

1. ;ª\3Lo ;+/rgfdf /fhgLlts, ljQLo, k|zf;lgs / Goflos clwsf/ ;DkGg, ;Ifd tyf pQ/bfoL

:yfgLo lgsfo :yfkgfsf] nflu cfjZos tof/L sfo{ ul/g]5 .-!_

2. ;Ifd tyf k|efjsf/L ;]jf k|jfxnfO{ s]Gb| ljGb'df /fVb} k|zf;lgs tyf ljQLo b[li6n] pko'Qm x'g] u/L

;+/rgfut Joj:yf ul/g]5 . -!_

94 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

3. :yfgLo lgsfodfcfjZos bIf Pjd\ k|fljlws hgzlQmsf] Joa:yf, sfo{/t hgzlQmsf] Ifdtf clej[l4 /

sd{rf/L k|zf;gnfO{ Jojl:yt / k|efjsf/L agfO{g]5 .-!_

4. :yfgLo lgsfonfO{ ;|f]t, ;fwg / clwsf/sf] Joj:yf u/L Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .-!_

5. :yfgLo lgsfosf] ljQLo ;|f]tnfO{ ljs]Gb|Ls/0fsf] If]qut cjwf/0ff cg'?k Jojl:yt ul/g]5 .-@_

6. vr{sf] ljlgof]hg / Joj:yfkg sfo{df :yfgLo k|fyldstf, ljQLo cg'zf;g, kf/blz{tf /

k|efjsfl/tfdf hf]8 lbO{ :yfgLo ;'zf;g k|j4{g ul/g]5 .-@_

7. ljsf; Joj:yfkg / ;]jf k|jfxdf ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlwsf] k|of]u u/L ljB'tLo zf;g k|0ffnLsf]

:yfkgf ub}{ ;fj{hlgs ;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L jgfOg]5 .-@_

8. ljQLo hf]lvd Go"gLs/0f sfo{of]hgfnfO{ k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

9. :yfgLo lgsfosf] lgjf{rg ug'{sf ;fy} :yfgLo lgsfo ;]jf u7g u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

10. :yfgLo lgsfox?nfO{ ;fdflhs kl/rfngsf] dfWodjf6 pBdlzntf ljsf; u/L ul/aL Go"gLs/0fsf

gLlt tyf sfo{qmd ;~rfng ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 .-#_

11. :yfgLo k'jf{wf/ lgdf{0fdf cfjZos k|fljlws hgzlQmsf] Joj:yf / k|fljlws dfkb08 Pjd\ lgodsf]

kfngf u/L u'0f:t/ sfod ul/g]5 .-#_

12. >dd"ns, cfw'lgs / jftfj/0f cg's'n k|ljlwsf] pko'Qm ;+of]hg ub}{ :yfgLo k"jf{wf/ tyf ;fdflhs

cfly{s ljsf;sf sfo{x? ;~rfng ul/g]5 .-#_ 13. :yfgLo lgsfodf e"–pkof]u gLlt sfof{Gjog ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -#_ 14. ef}uf]lns, ;fdflhs Pjd\ cfly{s ?kdf k5fl8 k/]sf / kf/LPsf ljkGg–ju{, If]q, hft, hflt, lnË /

;d'bfonfO{ ;dfj]zLs/0f / ;fdflhs kl/rfngsf dfWodaf6 ;zQmLs/0f u/L pknAw ;|f]t, ;fwg, /

lg0f{o k|lqmofdf pgLx?sf] kx'Fr clej[l4 ul/g]5 .-$_

15. cfly{s ;fdflhs ?kn] k5fl8 /x]sf, lglZrt pd]/ ;d"xsf, ckfËtfePsf gful/s / nf]kf]Gd'v tyf

;LdfGtLs[t ;d'bfonfO{ Go"gtd ;fdflhs ;'/Iffsf] k|Tofe"lt ul/g]5 .-$_

16. :yfgLo lgsfox?df ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmdsf] sfof{Gjogdf k|efjsfl/tf Nofpg nlIft ju{sf]

clen]v tof/ u/L a+}lsª k|0ffnLdfkm{t ;fdflhs ;'/Iff eQf ljt/0f ul/g]5 .-$_

17. cGt/f{li6«o ;Ldf If]qdf /x]sf ufFp ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfdf /fli6«otfsf] ;Dj4{gsf nflu ljsf;

lgdf{0fsf ljz]if sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -$_

18. ljleGg lgsfodf 5l/P/ /x]sf ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmdx? nufot xfnsf] ;fdflhs ;'/Iff k|0ffnLsf]

k'g/fjnf]sg u/L PsLs[t lbuf] / Jojl:yt ;fdflhs ;'/Iff k|0ffnL ljsf; ul/g]5 .

19. :yfgLo lgsfo, ;]jf k|bfos, ;fd'bflos ;+:yf / ;/f]sf/jfnfx?sf] Ifdtf clej[l4 u/L ljsf;

Joj:yfkg, of]hgf k|lqmof / ;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L agfO{g]5 .-%_

20. :yfgLo :t/df sfo{qmd ;~rfng ug]{ ;/sf/L, u}/;/sf/L / ;fd'bflos ;+:yf tyf pkef]Qmf ;ldlt

Pjd\ ;/f]sf/jfnf ;+:yfx?sf] e"ldsf :ki6 ub}{ ltgLx?nfO{ :yfgLo ;/sf/k|lt pQ/bfoL agfO{

;dGjofTds ?kdf sfo{ ;Dkfbg ul/g]5 .-%_

21. pkef]Qmf ;ldlt, ;xsf/L, u}/;/sf/L ;+:yf tyf lgdf{0f Joj;foLsf] sfd sf/afxLnfO{ kf/bzL{ /

hjfkmb]xL t'Nofpg cfrf/;+lxtf nfu" ul/g]5 .-%_

22. :yfgLo lgsfonfO{ ;"rgfsf] k|f/lDes Pjd\ k|fdfl0fs ;|f]tsf ?kdf ;+:yfut ljsf; ug{ JolQmut

36gf Pjd\ clen]v btf{ / k|df0fLs/0f sfo{nfO{ k|efjsf/L agfO{g]5 .-%_

23. ;"rgfdf cfwfl/t :yfgLo of]hgf k|lqmofnfO{ Jojl:yt ug{ :yfgLo lgsfosf] ;xeflutfd"ns of]hgf

k4ltdf ;a} ljsf; k|bfos lgsfox? ;xefuL x'g] Joj:yf sfod ul/g]5 .-%_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 95

24. :yfgLo lgsfoaf6 If]qut / ;di6Lut ;"rgf PsLs/0f / ljZn]if0f u/L ;"rgf ;dGjonfO{ k|efjsf/L

agfOg]5 . -%_

25. ljsf;sf ;fem]bf/x?n] lhNnf:t/df sfo{qmd sfof{Gjog ubf{ ;a} uflj;nfO{ 5gf}6 u/L nlIft

;d'bfodf sfo{qmd k'¥ofpg] Joj:yf ldnfO{g]5 . -%_

26. jftfj/0fd}qL :yfgLo zf;gsf] vfsf tof/ u/L sfof{Gjogdf Nofpg'sf ;fy} :yfgLo ;|f]tsf] kl/rfng

ubf{ jftfj/0fd}qL pkfox? cjnDag ul/g]5 . -^_

27. u|fdL0f tyf zx/L If]qsf] ;/;kmfO{ / kmf]xf]/d}nf Joa:yfkgdf k|To]s 3/, kl/jf/sf] ;xeflutf k|j4{g

ub}{ lghL tyf ;fd'bflos If]qsf] ;xeflutf clej[l4 ul/g]5 .-^_

28. :yfgLo lgsfodf hnjfo' kl/jt{g cg"s'ng / ljkb Joj:yfkgnfO{ ;Daf]wg u/L sfo{qmd th'{df Pjd\

sfof{Gjog ul/g]5 .-^_

29. gu/ tyf gu/f]Gd'v If]qdf gofF lgdf{0f x'g] ejgx?df ejg lgdf{0f ;lx+tf nfu" ul/g]5 .-^_

30. :yfgLo txdf afnd}qL zf;g /fli6«o sfo{ of]hgf sfof{Gjogul/g]5 .

%= ck]lIft pknlAw

:yfgLo ;]jf k|jfxdf u'0ffTds ;'wf/ tyf hjfkmb]xLtf k|j4{g ePsf] x'g], ;fdflhs ;'/Iff eQf a}lͪ k|0ffnL

dfkm{t ljt/0f ePsf] x'g], :yfgLo ;/sf/sf] ljQLo ;|f]tnfO{ ljs]Gb|Ls/0fsf] If]qut cjwf/0ff cg'?k

Jojl:yt ul/Psf] x'g], :yfgLo lgsfodf ljB'tLo zf;g k|0ffnL :yfkgf u/L :yfgLo lgsfosf] ljQLo

Joj:yfkg ljB'tLo dfWodjf6 ;~rfng ePsf] x'g]5 . ;fy} !)),))) 3/kl/jf/, @ j6f gu/kflnsf, /

!)) j6f ufpF ljsf; ;ldltnfO{ jftfj/0fd}qL gd'gfsf ?kdf ljsf; ul/Psf] x'g]5 .

%=$=@ k|fb]lzs ;Gt'ng

!= k[i7e"ld

rf}yf] cfjlws of]hgfb]lv If]qLo ;Gt'ngsf] gLlt lnO{ ljljw sfo{qmdx? ;~rfng ePtfklg jfl~5t ?kdf

If]qLo ljsf;df ;Gt'ng sfod x'g g;ls/x]sf] ca:yf 5 . o;} tYonfO{ b[li6ut u/L If]qLo ;Gt'ng sfod

/fVg tyf k5fl8 k/]sf ju{ / If]qnfO{ ljsf;sf] d'nwf/df ;dflxt ug]{ nIo k|flKtdf s0ff{nL ljsf; cfof]u,

;'b'/klZrd ljsf; cfof]usf] u7g ul/Psf] 5 . b]zsf] ;Gt'lnt ljsf;sf nflu pknAw dfgjLo tyf

k|fs[lts ;|f]t Pjd\ ;fwgsf] ;d'lrt k|of]u u/L /fli6«o cy{tGqsf] PsLs/0fnfO{ Wofgdf /fvL If]qLo

ljsf;sf nflu ;an /0fgLltsf] lgdf{0f ug'{ r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

cfly{s, ;fdflhs tyf dfgjLo b[li6n] k5fl8 k/]sf If]qx?sf] ljsf;df ljz]if hf]8 lbO{ If]qLo ;Gt'ng

sfod ug{] .

#= /0fgLlt

!= t'ngfTds nfesf If]qx? klxrfg u/L tL If]qsf] k|fyldsLs/0fsf] cfwf/df nufgL j[l4 ug]{ .

@= PsLs[t k|fb]lzs ljsf; of]hgf th'{df u/L sfof{Gjog ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ;|f]tsf] ljlgof]hg ubf{ cfly{s ;fdflhs, dfgjLo tyf k"jf{wf/ ljsf;sf b[li6n] kl5 k/]sf

;'b"/klZrd tyf s0f{nL nufotsf If]qx?nfO{ ljz]if k|fyldstf lbOg]5 . -!_

96 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

2. If]qut t'ngfTds nfe Pjd\ :yfgLo k|lt:kwf{Tds Ifdtfsf] cfwf/df :yfgLo ;fwg, ;|f]t / ;Lk

pkof]u x'g] vfnsf] pTkfbg k|0ffnLsf] ljsf; ug{ hf]8 lbOg]5 .-!_

3. k"jf{wf/ tyf dfgjLo ;fwgsf] ljsf;df k5L k/]sf If]qdf ef}lts, ;fdflhs / dfgj ;+;fwgsf]

ljsf;sf k"jf{wf/x?sf] ljsf; ug{ k|fyldstfsf;fy nufgL j[l4 u/L sfo{s|d ;~rfng ul/g]5 . -!_

4. t'ngfTds nfe pRr ePsf k|fs[lts ;Dkbfsf] pkof]u ug]{ lsl;dsf sfo{qmdx? th'{df u/L

sfo{Gjog ul/g]5 . -!_

5. ;+efJo pTkfbgzLn If]qx?sf] klxrfg u/L pRr d"Nosf s[lif pkh, kmnkm"n tyf h8La'6L

pTkfbg tyf k|zf]wg ug{ lghL If]q, ;xsf/L tyf ;d'bfox?nfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_ 6. ;'b"/klZrd ljsf; cfof]u tyf s0ff{nL ljsf; cfof]usf] sfo{If]qdf ;~rfng ul/g] sfo{qmdx?sf]

th'{df, sfof{Gjog / cg'udgdf ;DalGwt cfof]ux?nfO{ k"0f{ lhDd]jf/ agfO{g]5 . -@_

7. ;/sf/L tyf lghL If]q, ;xsf/L, :yfgLo lgsfo, u}/;/sf/L If]q tyf cGo ;/f]sf/jfnfx?sf]

;xeflutfdf If]qLo ljsf; k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfOg]5 .-@_

8. lhNnfut ?kdf s'n ufx{:Yo pTkfbgsf] of]ubfg lgsfnL ;fwg ;|f]]tsf] ;dfg'kflts afF8kmfF6af6

;Gt'lnt ljsf; xfl;n ul/g]5 . -@_

%= ck]lIft pknlAw

d'n'ssf ljleGg ef}uf]lns If]qx?sf] /fhgLlts, cfly{s ,;fdflhs tyf dfgjLo, ljsf;sf] cj:yfsf]

aLrdf /x]sf] b"/L sd ePsf] x'g]5 .

%=% jftfj/0f tyf hnjfo' kl/jt{g

!=! k[i7e"ld

jftfj/0f ;+/If0f tyf hnjfo' kl/jt{gsf] k|efj cg's"ng ub}{ ;dli6ut ljsf;sf nIox? xfl;n ug'{

dxŒjk"0f{ ;fdlos ;jfnsf ?kdf v8f ePsf] 5 . o;} tYonfO{ dWogh/ u/L g]kfnn] o; If]qdf ePsf

cGt/f{li6«o tyf /fli6«o dxf;lGw tyf ;lGwx?sf] cg'df]bg tyf ;lDdng ub}{ tbg'?k /fli6«o gLlt, sfg"g

tyf ;+:yfut ;+oGqx?sf] Joj:yf u/]sf] 5 . jftfj/0fLo kIfdf kg]{ k|efjx?sf] Go"gLs/0f tyf hnjfo'

kl/jt{gsf] c;/ Go"gLs/0f ug{ xl/t ljsf;sf] cawf/0ffnfO{ cfTd;ft ul/Psf] 5 . ;/sf/L tyf

/fli6«o÷cGt/f{li6«o ;ª\3;+:yf ;d]tsf] ;lqmotfdf /fli6«o tyf :yfgLo cg's"ngsf nflu /0fgLlts

sfo{qmdx?, sfa{g Jofkf/sf] yfngL, jftfj/0fLo ;+j]bgzLntfsf d'2fx?sf] cfGtl/sLs/0f / ;Daf]wg

h:tf k|of;x? eO/x]sf 5g\ . hnjfo' kl/jt{g;DaGwL ;+:yfut Ifdtf tyf cGt;{DjGw Go"g /xg', kof{Kt

;|f]t ;fwgsf] cefj /xg' h:tf ;d:ofx? o; If]qn] ef]lu/x]sf] 5 .

@= p2]Zo

xl/t ljsf;sf] cawf/0ff cg'?k dfgjLo lqmofsnfk / ljsf; k|lqmofnfO{ jftfj/0fd}qL agfpb} hnjfo'

kl/jt{gaf6 x'g] k|lts"n c;/af6 cg's"lnt x'g] .

$= /0fgLlt

!= ljsf; sfo{qmddf jftfj/0f Joj:yfkgnfO{ cfGtl/sLs/0f u/L ljsf; sfo{qmdsf] cleGg cª\usf]

?kdf ;~rfng ug]{ .

@= k|sf]k hf]lvd Go"gLs/0f, ul/aL Go"gLs/0f tyf jftfj/0fLo pTk|]/0ffnfO{ lg/Gt/tf lb+b} hnjfo'

kl/jt{gnfO{ cg's"lnt agfpg] / k|fs[lts ;|f]t ;Dkbfsf] lbuf] ;+/If0f tyf Joj:yfkg ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 97

#= hn tyf df};d lj1fg;DaGwL ;]jfnfO{ ljZj;gLo, e/kbf]{, lgoldt, u'0ffTds agfO{ hnjfo'

kl/jt{gn] kfg]{ c;/nfO{ Go"gLs/0f ug]{ sfo{df kl/rflnt ug]{ .

%= sfo{gLlt

1. jftfj/0f ;+/If0f;Fu ;DalGwt sfg"gx?sf] th'{df / ljBdfg sfg"gx?,jftfj/0fLo gLlt lgod

cBfjlws ;+oGqsf] ;anLs/0f / ;+:yfut Ifdtf ljsf; ul/g]5 . -!_

2. :yfgLo cg's"ng sfo{of]hgfdfkm{t /fli6«o cg's"ng sfo{of]hgfnfO{ :yfgLo txdf sfof{Gjog u/L

hg;fwf/0fsf] ul/aL lgjf/0fdf of]ubfg k'¥ofOg]5 .-!_

3. hg:t/df jftfj/0fLo r]tgf / ;fjwfgL hufpg] sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -!_

4. jftfj/0f ;+/If0f tyf hnjfo' kl/jt{g;DaGwL sfo{nfO{ lj1fg, k|ljlw tyf jftfj/0f dGqfnoaf6

/fli6«o s]Gb| ljGb'sf] ?kdf ;dGjo ul/g]5 .-!_

5. g]kfn kIf ePsf jftfj/0f;DaGwL ;lGw tyf dxf;lGwx?sf] sfof{Gjog u/L ljz]iftM Sof]6f]

k|f]6f]sncGtu{tsf] :jR5 ljsf; ;+oGqaf6 a9L eGbf a9L nfe lng ;DalGwt lgsfox?nfO{

kl/rfng ul/g]5 .-!_

6. jftfj/0f / hnjfo' kl/jt{gsf lqmofsnfkdf bft[ lgsfo, u}/;/sf/L ;+:yf, :yfgLo lgsfo,

;fd'bflos ;+:yf Pjd\ cGo lgsfox?aLr ;dGjo / ;fem]bf/L ul/g]5 .-@_

7. jftfj/0fd}qL tyf hnjfo' kl/jt{g cg's"ng x'g] vfnsf k"jf{wf/ ljsf;df hf]8 lbOg]5 . -@_

8. jftfj/0fd}qL of]hgf vfsf cg'?k of]hgf th'{df tyf sfof{Gjogdf cGtlg{sfo ;dGjonfO{ ;'b[9

ul/g]5 . -@_

9. xl/t cy{tGq;DaGwL sfo{qmd ljsf; u/L cfly{s lqmofsnfksf ;j} If]qdf cfGtl/sLs/0f ul/g]5 . -@_

10. /fhwfgL nufotsf 7"nf zx/df /x]sf gbLx?sf] k|b"if0f Go"gLs/0f ug]{ tyf hn, hldg, Wjlg tyf

jfo' k|b"if0f /f]syfd ul/g]5 . -@_

11. hf]lvdo'Qm kmf]xf]/Joj:yfkgsf nflu ;DalGwt lgsfox?;Fu ;dGjo u/L sfo{ cufl8 a9fOg]5 .-@_

12. jfo' k|b"if0f, hn k|b"if0f, e"–k|b"if0f, Wjlg–k|b"if0f h:tf jftfj/0fLo kIfsf yk dfkb08 th'{df Pjd\

kl/dfh{g u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-@_

13. zx/L If]qsf] k|b"if0fnfO{ lglZrt ;Ldfleq Nofpg] / u|fdL0f If]qsf] ;'Gb/tfnfO{ arfO{ /fVg] ljleGg

vfnsf k|b"if0f Go"gLs/0fsf ljz]if sfo{qmd tof/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-@_

14. æk|b"ifsn] ltg'{k5{Æ / æk|b"if0f x6fpFbf klg kmfObf x'G5Æ eGg] l;4fGt nfu' ug{ cfjZos ;+oGqsf]

ljsf; Pjd\ sfof{Gjog ub}{ jftfj/0fd}qL OGwg k|of]u tyf sd k|b"if0f ug]{ oftfoftsf

;fwgx?sf] k|of]u a9fpgk|f]T;flxt ul/g]5 .-@_

15. a9\b} uPsf] k|b"if0f Go"gLs/0f ug{ pRr k|ljlwsf] k|of]u ul/g]5 .-@_

16. jftfj/0f tyf ul/aL Go"gLs/0fnfO{ ;dfof]hg ug{ ul/aL tyf jftfj/0fLo pTk|]/0ff sfo{qmdx?nfO{

k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ul/g]5 .-@_

17. xfnsf] df};d k"jf{g'dfg k|0ffnLdf ;'wf/ NofO{ a9L e/kbf]{ / ljZj;gLo agfOg]5 .-#_

18. pko'Qm k|ljlw 5gf}6 u/L af9L eljiojf0fL k|0ffnLsf] z'?jft ul/g]5 .-#_

19. xfn ;~rfngdf /x]sf hn tyf df};dL s]Gb|x?af6 tYofÍ ;ª\sng ug{sf] nflu 6]lnd]6«L

k|0ffnLsf] ljsf; tyf lj:tf/ ul/g]5 .-#_

20. k|fs[lts ;|f]taf6 k|fKt cfosf] lglZrt k|ltzt /sd k|fs[lts ;|f]t / ;fwgsf] ;+/If0f tyf

jftfj/0fLo cg';Gwfg / ljsf;df vr{ ug]{ Joj:yf ul/g]5 .-#_

^= ck]lIft pknlAw

98 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

jftfj/0f tyf hnjfo' kl/jt{g;Fu ;DalGwt dxf;lGw Pjd\ ;lGwx?sf] sfof{Gjog eO{ /fli6«o cg's'ng

sfo{qmdn] lglb{i6 u/]adf]lhdsf If]qx?df cg's"ng sfo{qmdx? nfu" ePsf] x'g], Wjlg, jfo' tyf hn k|b"if0f

h:tf If]qdf dfkb08 sfof{Gjog x'gsf ;fy} xfgLsf/s lb3f{o" /;fogx?sf] Joj:yfkg x'g]5 .

%=^ ljkb\ Joj:yfkg

!= k[i7e"ld

b]zsf] ljlzi6 ef}uf]lns agf]6, ef}ule{s ultlzntf, k|fs[lts tyf hnjfo' kl/jt{g Pjd\ dfgjLo

lqmofsnfkjf6 l;lh{t ljkb\sf b[li6n] g]kfn pRr hf]lvddf /x]sf] d'n's xf] . ljutsf ljsf; k|lqmofdf

hf]lvd Go"gLs/0fnfO{ ;f/e"t 9ª\un] d"nk|jfxLs/0f ug{ g;Sbf 7"nf] wghgsf] gf]S;fg / dxŒjk"0f{ ef}lts

;+/rgfdf Iflt k'Ug uPsf] b]lvG5 . g]kfndf af9L, klx/f], cfunfuL, v8]/L, lxdtfn ljikmf]6g, e"sDk,

dxfdf/L, lztnx/, r6\ofË cflb k|d'v k|sf]ksf ?kdf b]lvPsf 5g\ . o;sf cltl/Qm a8{ km\n', :jfOg km\n'

h:tf gofF k|s[ltsf dxfdf/L, cf}Bf]lus b'3{6gf, lj:kmf]6g, laiffn' kbfy{;Fu ;DalGwt ljkb\sf 36gfx?

;d]t x'g] u/]sf 5g\ . hyfefjL lgdf{0f ul/g] 3/ tyf ef}lts ;+/rgfx?af6 ljkb\ hf]lvd cem a9\b} uPsf]

tyf dfgjLo lqmofsnfkaf6 jftfj/0fdf kg{hfg] gsf/fTds k|efjx?n] jftfj/0fLo k|sf]ksf] hf]lvdnfO{

a9fpb} uPsf] 5 . o:tf hf]lvdnfO{ :jLsfo{ / ;+efJo txdf 36fpg ljkb\ Joj:yfkgnfO{ gLltut, If]qut

tyf sfo{qmlds ;j} txdf d"nk|jfxLs/0f ub}{ n}hfg' h?/L ePsf] 5 . t/ ljkb\ Joj:yfkgdf ;/sf/sf]

PSnf] k|of; dfq} kof{Kt x'g ;Sb}g . o;sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L, lghL If]q, gful/s ;dfh nufot ;j}

If]qsf] PsLs[t k|of; h?/L x'G5 .

@= p2]Zo

k|sf]ksf] hf]lvd tyf o;sf c;/x?nfO{ Go"gLs/0f ug{ ljkb\ Joj:yfkgnfO{ ljsf; k|lqmofdf

d"nk|jfxLs/0f ug]{ .

#= /0fgLlt

!= ljkb\ Joj:yfkgsf ;j} rqmx?sf sfo{x?nfO{ k|efjsf/L agfpg ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL k|efjsf/L

sfg'gL tyf ;+:yfut Joj:yf ug]{ .

@= ljkb\ Joj:yfkg sfo{df u}/;/sf/L, lghL If]q tyf :yfgLo ;d'bfo ;d]tsf] ;fem]bf/L clej[l4 ub}{

;"rgf k|jfx / ;dGjo sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg] .

#= ljkb\jf6 pTkGg kl/l:ytLsf] ;fdgf ug{ k"j{ tof/L tyf k|ltsfo{ Ifdtf clej[l4 ul/g] 5 .

$= sfo{gLlt

1. ljkb\ Joj:yfkg ug{ 5'§} cfjZos sfg"g tyf lgb]{lxsfx?sf] Joj:yf u/L sfof{Gjog ul/g]5 .-!_

2. ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg /fli6«o /0fgLlt, @)^^ nfO{ ;do;fk]If kl/dfh{g u/L k|efjsf/L sfof{Gjogdf

NofOg]5 . -!_

3. ljkb\ Joj:yfkg /fli6«o sfo{ d~rnfO{ lqmofzLn agfOg]5 . -@_

4. PsLs[t ;"rgf s]Gb|, cfkt\sfnLg sfo{ ;~rfng s]Gb|, vf]h tyf p4f/, ljkb\ hf]lvd cNkLs/0f

nufotsf sfo{x?nfO{ clwsf/ ;DkGg /fli6«o ljkb\ Joj:yfkg lgsfo dfkm{t k|efjsf/L Psåf/

k|0ffnLaf6 ;~rfngdf NofOg]5 . -@_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 99

5. ljkb\ Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L ?kdf ;~rfng ug{ ljleGg /fli6«o tyf cGt{/fli6«o ;ª\3 ;:yf tyf

bft[ lgsfo;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{sf nflu ljkb\ Joj:yfkg /fli6«o sfo{d~r dfkm{t ljleGg

sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -#_

6. ljkb\;DaGwL tYo, tYofÍx?nfO{ Jojl:yt\ ug{ PsLs[t ;"rgf s]Gb| sf] ljsf; ub}{ of]hgf, sfof{Gjog

tyf cg'udg;Ddsf ;a} rqmx?df ljkb\sf sf/0f x'g ;Sg] Ifltsf] ef}lts tyf cfly{s d"No ;d]tsf]

ljZn]if0f ug]{ k4ltnfO{ ;+:yfut ub}{ nlug]5 . -#_

7. k|sf]k Joj:yfkgnfO{ lskmfotL agfpg h}ljs tyf :yflgo 1fg÷k|ljlwsf] ;d]t pkof]u ul/g]5 .-#_

8. a[xt\ k|s[ltsf ljsf; lgdf{0f tyf k"jf{wf/ cfof]hgf tof/ ubf{ ljkb\ hf]lvd ljZn]if0f tyf Go"gLs/0f

of]hgf clgjfo{?kn] tof/ ug{'kg{' Joj:yf nfu" ul/g]5 . -#_

9. kfFr} ljsf; If]q / &% j6} lhNnfx?df cfktsfnLg sfo{ ;~rfng ug{ s]Gb|;Fu ;~hfn

:yfkgf ul/g]5 . -#_

10. ;a} ;'/Iff lgsfodf 5'§} ljlzli6s[t vf]h / p4f/ (Search and Rescue) 6f]nL u7g u/L pgLx?sf]

cGt/{fli6«o dfkb08 cg'?k Ifdtf clej[l4 ul/g]5 . -#_

^= ck]lIft pknlAw

ljkb\ Joj:yfkg ;j} ljifout If]qdf d"n k|jfxLs/0f ePsf] x'g], ;/sf/L, u}/;/sf/L tyf lghL If]qaLr

;xsfo{ ePsf] x'g] / ljkb\jf6 x'g] IfltnfO{ Go"gLs/0f ug{ k"j{ tof/L tyf k|ltsfo{ Ifdtfdf clej[l4

x'g]5 .

%=& hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f

!= k[i7e"ld

g]kfn af9L, klx/f], e"–Ifo h:tf hn pTkGg ljleGg k|sf]kx?sf] pRr hf]lvddf /x]sf] 5 . dg;'gL jiff{,

clt le/fnf] e""–jgf}6 tyf sdhf]/ ef}ule{s l:ylt, ca}1flgs e"–pkof]u, ljZjAofkL ?kdf e}/x]sf] tfkqmd

j[l4 tyf df};d kl/j{tgsf sf/0f clt hl6n k|s[ltsf hn pTkGg k|sf]ksf 36gfx? bf]xf]l/O/x]sf 5g\ .

e"–Ifo, af9L, klx/f], u]u|fg axfj, gbLwf/ kl/j{tg, gbL lsgf/f s6fg tyf 8'afg h:tf k|sf]kn] d'ntM

jiff{ofddf ;Dk"0f{ d'n'sjf;LnfO{ g} cfqmfGt agfpg] u/]sf] 5 . o:tf] k|sf]kaf6 dfgj a:tL, v]tLof]Uo hldg

/ lgld{t k"jf{wf/sf] ;+/If0f ub}{ Iflt Go"gLs/0f ug{ ljsl;t gjLgtd k|ljlwsf] pkof]u ub}{ o; If]qdf

sfo{/t ljleGg lgsfox?;Fusf] ;dGjofTds ;xsfo{df ;Lldt ;|f]t tyf ;fwgaf6 clwstd pknlAw

xfl;n x'g] u/L kl/rfng ug'{kg]{ cfjZostf /x]sf] 5 . o; k|sf/sf] k|sf]k lgoGq0fsf nflu ;/sf/n] s]xL

gLltut Joj:yfsf ;fy} bft[ lgsfo tyf :yfgLo ;/f]sf/jfnf ;d]tsf] ;xeflutfdf ljleGg k|sf/sf

lqmofsnfkx? ;~rfng ul/cfPsf] 5 .

@= p2]Zo

hn pTkGg k|sf]k Go"gLs/0f ub}{ dfgj a:tL, v]tLof]Uo e"ld tyf lgld{t ljsf;sf k"jf{wf/sf] ;+/If0f ug]{ .

#= /0fgLlt

!= hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ;]jfdf hgtfsf] kx'Fr clej[l4 ug]{ .

@= hn pTkGg k|sf]k Go"gLs/0f cfof]hgfx? cWoog, cg';Gwfg, l8hfOg Pjd\ sfof{Gjog ubf{

jftfj/0fd}qL, hnjfo' kl/jt{g cg's"lnt / /f]huf/L clej[l4 x'g] u/L ug]{ .

100 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

#= hn pTkGg k|sf]k lgoGq0fsf sfo{qmd ;~rfng ubf{ ;/f]sf/jfnf lgsfox? Pjd\ cGt/–

;DalGwt sfo{qmdaLr ;dGjo sfod ug]{ .

$= ;DkGg eO;s]sf gbL lgoGq0f k"jf{wf/ ;+/rgfx?sf] lgoldt tyf cfjlws dd{t ;Def/ ug]{ .

%= pko'Qm k|ljlwsf] klxrfg, ljsf; tyf lj:tf/df hf]8 lbg] .

^= hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ljefusf] ;ª\u7gnfO{ ;dofg's'n k'g;{+/rgf ug]{ .

&= PsLs[t hn;|f]t ljsf; Pjd\ Joj:yfkg /0fgLltcg'?k hn pTkGg k|sf]k Joj:yfkgnfO{ klg

;du| gbL a]l;gsf] ljsf; tyf Joj:yfkg sfo{sf] Ps cleGg cª\usf] ?kdf dfgL sfo{ ug]{ .

*= hg>d Pjd\ j}b]lzs ;xof]u;d]t k|fKt u/L hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f sfo{sf] nflu kof{Kt ;|f]t

;fwgsf] Joj:yf ug]{ .

%= sfo{gLlt

1. gbL lgoGq0f / hUuf psf;;DaGwL sfo{qmd ;~rfng ubf{ hg;xeflutf kl/rfng u/L ;~rfng

ul/g]5 . ;fy} psf; ePsf] hUufdf j[Iff/f]k0f, ;lhjg v]tL nufot hLljsf]kfh{g / jftfj/0f

;+/If0fsf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .-!_

2. cfof]hgf 5gf}6 ubf{ ;dfj]zLs/0fsf] cjwf/0ff cg'?k lk5l8Psf ju{sf] lxtnfO{ pRr k|fyldstf

lbOg]5 . -!_

3. hg;xeflutfsf cfof]hgfx? ;~rfng ubf{ pkef]Qmfaf6 lgMz'Ns ?kdf hUuf k|fKt u/L cfof]hgf

;~rfng ul/g]5 .-!_

4. hg;xeflutfdf cfwfl/t hgtfsf] t6aGw sfo{qmdnfO{ cem k|efjsf/L ?kdf lg/Gt/tf

lbOg]5 . -!_

5. b]zsf k|d'v tLg gbL j]l;gnfO{ s]lGb|t u/L If]qut sfof{nosf] :yfkgf ul/g]5 . -!_

6. b]zsf ;du| gbLgfnfx?sf] 8]6fa]; tof/ ul/g]5 . ;fy} g]kfnsf k|d'v gbL k|0ffnLsf cfwf/df gbL

lgoGq0f sfo{of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

7. gbL lgoGq0f k"jf{wf/ ;+/rgfx?sf] lgoldt tyf cfjl3s dd{t;Def/sf nflu cfjZos ;|f]tsf]

plrt Joj:yf ul/g]5 . -@_

8. af9L, klx/f] h:tf hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ubf{ pknAw :yfgLo Pjd\ cfw'lgs ;|f]tsf]

pTkfbgzLn pkof]u ug{sf nflu ;+/rgfutsf ;fy} h}ljs -afof] OlGhlgol/Ë_ k|ljlw ;d]t

;dfj]z u/L hnfwf/Lo gd"gf sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . -@_

9. hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f cfof]hgfx?sf] l8hfOg tyf sfof{Gjogdf :yfgLo >d tyf lgdf{0f

;fdu|Lsf] k|of]udf hf]8 lbOg]5 . -@_

10. gbL lgoGq0fsf sfo{qmdx? ;~rfng ubf{ l;FrfO, hnjfo' lj1fg, s[lif, jftfj/0f, jg, lgs'~h,

:yfgLo lgsfo Pjd\ hnfwf/ ;+/If0fsf lgsfox?;Fu cfjZos ;dGjo ul/g]5 . -#_

11. t6aGwsf nflu lgdf{0f ul/Psf ;+/rgf af9Lsf] ;dodf k|efjsf/L?kdf ;~rfng x'g cfktsfnLg

;|f]t ;fwgsf] Joj:yf ul/g]5 . -$_

12. gd'gf sfo{x?sf] sfof{Gjogaf6 pko'St k|ljlwsf] klxrfg, ljsf; tyf lj:tf/ ug]{ sfo{nfO{

lg/Gt/tf lbOg]5 . -%_

13. hn pTkGg k|sf]k;DaGwL tYofª\s ;"rgf k|0ffnLnfO{ cfGtl/s / jfXo lgsfo;Fu ;dGjo u/L

;'b[9 kfl/g]5 .-^_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 101

14. :yfgLo ;d'bfo Pjd\ of]hgfljbnfO{ pkof]uL x'g] u/L hf]lvd gS;f tof/ ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf

lbOg]5 . -^_

15. ;/sf/L÷u}/;/sf/L lgsfo tyf ;d'bfox?nfO{ tflnd tyf e|d0f sfo{qmd dfkm{t k|sf]k;DaGwL

1fg k|jfx ug]{ sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOg]5 . -^_

16. u'?of]hgf th'{df ubf{ gbL If]qsf] klxrfg, lgwf{/0f / l;dfÍgdf ljz]if hf]8 lbOg] 5 . -&_

17. hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f sfo{qmdnfO{ k|efjsf/L ?kdf ;~rfng ug{ cfjZos ;|f]t ;fwgsf]

Joj:yf ul/g]5 . -*_

^= ck]lIft pknlAw

of]hgf cjlwdf yk #%) ls=dL= t6aGw lgdf{0f eO{ sl/a !&%)) x]S6/ hUuf psf; x'g] tyf s[lifof]Uo

e"ld, ef}lts ;+/rgf / dfgja:tLsf] ;+/If0f x'g], ^ j6f yk hnfwf/ If]qsf] k|sf]k hf]lvd gS;f tof/L x'g],

sl/a @@% j6f klx/f] tyf u]u|fg axfj Go"gLs/0f sfo{ x'g] / @( j6f 6f/ ahf/ ;+/If0f sfo{x? ;DkGg

x'g]5g\ .

%=* lj1fg tyf k|ljlw

%=*=! lj1fg tyf k|ljlw

!= k[i7e"ld

lqjifL{o of]hgf cjlwdf b]zleq} cfg'j+lzs -l8PgP_ k/LIf0fsf] Joj:yf, lj1fg ;ª\u|xfnosf] :yfkgf, ljlw

lj1fg ;]jfsf] lj:tf/, cg';Gwfgzfnfx?sf] ;'b[9Ls/0f, j[Ifrqmsf] cWoog k|f/De, k|ltef knfogsf]

Go"gLs/0f h:tf dxŒjk"0f{ sfo{x? ePsf 5g\ . k|ljlwsf] If]qdf /fli6«o nufgL cToGt sd /xL ug'{kg]{ w]/}

sfdx? z'?jft;Dd ug{ g;lsPsf] ljBdfg ca:yfdf k/df0f' k|ljlw, cGtl/If k|ljlw tyf h}ljs k|ljlw

h:tf If]qdf ;d]t ;+nUg x'g cfjZos 5 . tyflk cTofjZosLo gLltut tyf sfg"gL jftfj/0fsf] lgdf{0f /

cfwf/e"t cg';Gwfgsf nflu ;|f]t Joj:yfkg ub}{ o; If]qnfO{ d'Vo?kdf hgtfsf cfwf/e"t cfjZostf

kl/k"lt{ ug{, d'n'sdf pknAw k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] cTo'Qd pkof]u / ul/aL lgjf/0fdf ;xof]u k'¥ofpg]

dxŒjk"0f{ { cf}hf/sf] ?kdf ljsf; ug'{ ;/sf/sf] k|f/lDes bfloTj x'g cfpF5 . j}1flgs / zf]wstf{x?

pT;flxt eP/ sfddf nflu/xg] jftfj/0f agfpg cem} ;lsPsf] ca:yf 5}g . cg';Gwfg / j}1flgs

;+:yfx?n] ;|f]t ;fwgsf] ljlgof]hgdf k|fyldstf kfpg] cj:yf alg;s]sf] 5}g . lj1fg / k|ljlwsf If]qdf

:yflkt ;/sf/L tyf k|fl1s lgsfox? k'/fgf oGq pks/0fsf cfwf/df gofF r'gf}tL ;fdgf ug{ ;lsPsf]

5}g .

@= p2]Zo

lj1fg tyf k|ljlwsf] ljsf;, lj:tf/, k|j4{g / Ifdtf ljsf;af6 /fi6«sf] ;dli6ut ljsf;df of]ubfg

k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt

!= j}1flgs 1fgsf] clejl[4 tyf gjk|jt{g u/L lj1fg / k|ljlwsf] If]qsf] ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] .

@= j}1flgs tyf k|fljlw1x?sf] Ifdtf ljsf;df hf]8 lbg] .

$= sfo{gLlt

102 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

1. j}1flgs tyf k|fljlwsx?nfO{ knfog x'g glbg / knfog ePsfnfO{ :jb]zdf cfsif{0f ug{ ljz]if

sfo{qmd nfu" ul/g]5 . -!_

2. /fli6«o ;'/Iffdf lj1fg tyf k|ljlwsf] e"ldsfnfO{ cfTd;ft u/fO{ of]hgfx?df lj1fg tyf

k|ljlwnfO{ dxŒj k|bfg ul/g]5 .-!_

3. k|ljlw cfoft / cg';Gwfg k|j4{gnfO{ ;xh Pjd\ b]zsf] lxt cg's"n agfpg Joj:yf ul/g]5 .-!_

4. cg';Gwfg tyf ljsf;df nufgL j[l4 u/L cf}Bf]lus k|lti7fgx?df cg';Gwfg / ljsf; OsfO{

:yfkgf u/L jflif{s ?kdf lglZrt ah]6 ljlgof]hg ug'{kg]{ Joj:yf ul/g]5 .-!_

5. j}1flgs tyf k|ljlw cg';Gwfg dfkm{t cfly{s ljsf;df 6]jf k'¥ofOg]5 . -!_

6. k/df0f' k|ljlw, cGtl/If k|ljlw / h}ljs k|ljlwnufot cGo cfjZos k|ljlwx?sf] ljsf; tyf

pkof]usf nflu ;do ;fk]If gLltx? lgdf{0f tyf kl/dfh{g ul/g]5 . -@_

7. b]zdf pknAw h8La'6L / cGo k|fs[lts ;|f]tsf] k|of]uaf6 nfe p7fpg h}ljs k|ljlw, cltz"Id

k|ljlw tyf /f;folgs k|ljlwsf] Ifdtf clejl[4 ul/g]5 . -@_

8. k|fs[lts k|sf]k tyf hnjfo' kl/jt{gsf sf/0fn] k/]sf k|efj Go"gLs/0f ug{ cGtl/If k|ljlw

;d]tsf] k|of]u u/L k"j{ ;"rgf k|0ffnL ;+oGqsf] ljsf; ul/g]5 .-@_

%= ck]lIft k|ltkmn

k/df0f' k|ljlw s]Gb|, h}ljs k|ljlw s]Gb|, cGtl/If k|ljlw s]Gb|sf] :yfkgfsf] nflu sfo{ k|f/De ePsf] x'g],

lj1fg / k|ljlw If]qdf ;ª\VofTdstf / u'0ffTds lx;fan] hgzlQmsf] yk ljsf; x'g]5 .

%=*=@ ;"rgf k|ljlw

!= k[i7e"ld

;"rgf k|ljlwsf] b|'tt/ ljsf;n] d'n'ssf] lzIff, :jf:Yo, s[lif, ko{6g tyf Jofkf/nufot cfly{s tyf

;fdflhs If]qsf] lbuf] ljsf; ug{] ca;/x? k|bfg u/]sf] 5 . ;fj{hlgs ;]jfx?sf] k|jfxdf k|efjsfl/tf

xfl;n u/L ;]jfu|fxLx?sf] kx'FrnfO{ ;xh t'NofO{ ;'zf;gnfO{ ;'lglZrt k|bfg ug{df ;"rgf k|ljlwn] lgs}

dxTjk"0f{ of]ubfg lbb} cfPsf] 5 . ;"rgf k|ljlw g]kfnsf] ef}uf]lns ljifdtfaf6 l;lh{t ljsf;sf r'gf}tLsf]

;fdgf ug{] Pp6f ;zQm k"jf{wf/sf] ?kdf ;d]t :yflkt x'g] b]lvG5 .

lghL If]qdf ;"rgf k|ljlwsf] a9\bf] k|of]unfO{ ljZj;gLo t'Nofpg lgodgsf] k|efjsf/L Joj:yf eg] x'g

;s]sf] 5}g . s]Gb|b]lv :yfgLo :t/;Dd lghL If]qcGtu{t ;"rgf k|ljlwsf] a9\bf] pkof]unfO{ Jojl:yt ?kn]

k|j4{g u/L ;Defljt ck/fwsf] hf]lvdnfO{ Go"gLs/0f ug{ Pjd\ ;f]af6 cfpg ;Sg] ljs[ltx? lgoGq0f ug{

k|efjsf/L lgodgsf] nflu cflwsfl/s ;+/rgfut ;+oGqsf] cefj /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

!= ljB'tLo zf;g Pjd\ ;'zf;gsf] cjwf/0ffnfO{ sfof{Gjog ub}{ hgtfdf k|jflxt x'g] ;/sf/L

;]jfnfO{ ;/n / kf/bzL{ agfpg] tyf ;"rgf k|ljlwnfO{ u|fdL0f hg:t/df k'¥ofO{g] .

@= ;"rgf k|ljlw pBf]usf] k|j4{g ub}{ cGt/f{li6«o ahf/df k|lt:kwf{ ug{ ;Sg] u/L Ifdtf ljsf; ug]{ .

#= /0fgLlt

!= ljB'tLo zf;gsf] dfWodaf6 ;'zf;gnfO{ 6]jf k'¥ofpg] .

@= ;"rgf k|ljlwsf] k|of]unfO{ u|fdL0f txdf k'¥ofOg] .

#= ;"rgf k|ljlwnfO{ pBf]usf] ?kdf ljsf; ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 103

$= sfo{gLlt

1. ljleGg ;/sf/L lgsfoaf6 k|bfg ul/g] ;]jfx? Pp6} National Portal åf/f ljB'tLo dfWodaf6

k|bfg ug{] Joj:yf ldnfO{g]5 . -!_

2. ;/sf/L PsLs[t ;"rgf k|0ffnLdf ;Dk"0f{ ;/sf/L lgsfox?sf] ljB'tLo tYofÍ :yfgfGt/0f

ul/g]5 . -!_

3. k|sf]k p4f/ s]Gb| lgdf{0f ul/g]5 . -!_

4. ;"rgf k|ljlwsf] :yfgLos/0f u/L :yfgLo efiffdf k|of]u ug{ u/fpg k|f]T;fxg ul/g]5 / :yfgLo

:t/sf nf]sn kf]6{nx? agfO{ ltgLx?nfO{ /fli6«o :t/sf] g]zgn kf]6{n;Fu cfa4 ub{} nlug]5 .-!_

5. ljBfnox?df OG6/g]6sf] kx'Fr lj:tf/ ul/g]5 tyf O–nfOa|]/Lh:tf O–sG6]G6x?sf] lgdf{0f tyf

k|of]u ug{] Pjd\ O–nlg{Ë sfo{qmdsf] lj:tf/åf/f u|fdL0f tyf zx/L lzIffdf ;dfgtf Nofpg

;xof]u ul/g]5 . -@_

6. g ]kfnnfO{ ;ˆ6 \j]o/ cfp6;f];{ uGtJosf] ?kdf :yflkt ul/g]5 . -@_

7. ljB'tLo ck/fw Go"lgs/0f tyf ck/fw cg';Gwfg ug{ Threat Monitoring Center (TMC), Cyber

Forensic Lab (CFL) h:tf ;+oGqx?sf] lgdf{0f ul/F+b} nlug]5 . -#_

8. ;"rgf k|ljlw If]qsf] cfktsfnLg p4f/sf nflu cfjZos x'g] IT Emergency Response Center

(ITERC) nfO{ cfjZos sfg"gL tyf gLltut Joj:yf ub{} :yfkgf ul/g]5 .-#_

^= ck]lIft pknlAw

o; of]hgf cjlwdf ljB'tLo ;'zf;gsf nflu cfjZos k"jf{wf/ tyf gLltut Joj:yf ePsf] x'g], ;"rgf

k|ljlw pBf]usf] ljsf; eO{ /f]huf/Ldf j[l4 Pjd\ k|ltef knfog Go"gLs/0f x'g], l8lh6n l8efO8 sd x'g],

;"rgf k|ljlw If]qsf cfjZos hgzlQmsf] :jb]zd} pknAwtf x'g], ;"rgf k|ljlwdf gjLgtd tyf lbuf]

k|ljlwsf] k|of]u eO{ e/kbf{] tyf ;''/lIft dfWodsf] ?kdf :yflkt x'g]5 .

%=( n}lËs ;dfgtf tyf ;dfj]zLs/0f

%=(=! n}lËs ;dfgtf tyf dlxnf ;zQmLs/0f

!= k[i7e"ld

dlxnfx?sf]] cfly{s tyf ;fdflhs ?kfGt/0fsf nflu P]g, lgod, sfo{of]hgfsf ;fy} ;a} lhNnfx?df

ljleGg sfo{qmdx? dfkm{t n}lËs ;dfgtf tyf dlxnf ;zQmLs/0f ug]{ k|of; ePsf 5g\ . k}t[s ;DklQdf

;dfg xs, ;fdflhs ;'/Iff / ;fdflhs Gofosf] If]qdf ePsf k|of;jf6 s]xL ;'wf/ b]lvg yfn]sf 5g\ .

/fHon] cGt{/fli6«o:t/df hgfPsf k|lta4tfx?nfO{ sfof{Gjogdf n}hfg dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/

Pjd\ 3/]n' lx+;f lgoGq0f ug{ sfg"gx? sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 . dfgj a]rlavg tyf n}lËs lx+;faf6

kLl8tx?sf] tTsfn p4f/ tyf ;xof]usf] nflu sf]ifx?sf] :yfkgf u/L Joj:yfkg / kl/rfng ul/Psf]

5 . t/, dlxnf ;zQmLs/0f cleofgnfO{ ;d'bfo :t/df k'¥ofO{ /fHosf ;j} cª\udf dlxnfsf] ;xeflutf

;'lglZrt ug{ g;lsg', ljsf;sf cfofdx?df n}lËs d"nk|jfxLs/0f ck]Iff ul/P cg';f/ k|ult x'g g;Sg' /

dlxnf lj?4 x'g] zf/Ll/s, dfgl;s jf cGo lsl;dsf lx+;fhGo sfo{nfO{ sfg"gåf/f b08gLo dflgP tfklg

o;sf] k|efjsf/L lgoGq0f x'g g;Sg' k|d'v ;d:of ePsf] 5 .

@= p2]Zo

104 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

1. ;a} ;fdflhs ;d"x,ju{ / If]qsf dlxnfx?sf] cfly{s, ;fdflhs / /fhg}lts ;zQmLs/0fsf nflu

n}lËs e"ldsfnfO{ ;zQm agfpg] .

2. dlxnf ePs} sf/0faf6 x'g] n}lª\ustfdf cfwfl/t lx+;f Pjd\ lje]b / alxis/0fsf] cGTo ug]{ .

#= /0fgLlt

1. n}lËs d"nk|jfxLs/0fnfO{ ;'b[9 ub}{ zf;g k|0ffnLsf] k|To]s r/0f / ljsf; k|lqmofsf] ;a} rqmdf

dlxnfx?sf] pNn]vgLo / ;fy{s ;xeflutf clej[l4 ug]{ .

2. dlxnflj?4 x'g] ;a} lsl;dsf lx+;f, lje]b / alxis/0f cGTosf nflu sfo{qmd ;~rfng ug]{ .

%= sfo{gLlt

1. dlxnfx?sf] /fhgLlts, cfly{s tyf ;fdflhs clwsf/x?sf] ;+/If0f / ;Dj4{g ul/g]5 .-!_

2. /fHosf ;+/rgfdf dlxnfsf] k|ltlglwTjnfO{ Go"gtd ## k|ltzt k'¥ofOg]5 .-!_

3. cfof]hgfx?nfO{ a9LeGbf a9L /f]huf/Ld"ns / n}lËs b[li6n] pQ/bfoL agfpg cfof]hgf th'{dfsf]

qmddf n}lËs k4ltx?sf] ljsf; ul/g]5 . -!_

4. n}lËs ah]6 k|0ffnLnfO{ ;+:yfut agfpFb} :yfgLo:t/;Dd lj:tf/ ul/g]5 . -!_

5. ;|f]t / ;fwgdf dlxnfx?sf] kx'Fr, :jfldTj / lgoGq0f a9fpg] sfo{qmdx?nfO{ k|fyldstf

lbOg]5 . -!_

6. dlxnf lj?4 x'g] ;a} k|sf/sf lx+;f, zf]if0f tyf lje]b / jlxis/0fsf] /f]syfd Pjd\ lgoGq0fsf

nflu sfg"gL pkrf/ k|0ffnLnfO{ ;xh / ;a}sf] nflu kx'Frof]Uo agfOg]5 . -@_

7. n}lËs lx+;f;DaGwL sfo{nfO{ ;dfhdf g} bafak"j{s ldnfpg] sfo{nfO{ lg?T;flxt ul/g]5 . -@_

8. jl~rtLs/0fdf k/]sf ;j} dlxnfx?sf] Ifdtf ljsf; tyf ;zQmLs/0fsf nflu sfo{qmd ;~rfng

ug'{sf ;fy} ljz]iftM jfbL, sdn/L, sd}of, r]kfª, /fp6] / uGwj{ ;d'bfosf dlxnf tyf

lszf]/Lx?sfnflu nlIft sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -@_

9. Psn tyf ljwjfx?sf] nflu cfo cfh{g, Ifdtf ljsf; / ;zQmLs/0f ug]{ sfo{qmdx?sf] klxrfg

u/L sfof{Gjogdf NofO{g]5 . -@_

10. ckfËtf ePsf dlxnfx?sf] lx+;fsf] cGTo ub}{ /f]huf/L / :j/f]huf/Lsf nflu sfo{qmd ;~rfng

ul/g]5 .-@_

^= ck]lIft pknlAw

/fHo ;+oGqdf dlxnf k|ltlglwTj Go"gtd ## k|ltzt k'u]sf] x'g], k|ToIf?kn] n}+lª\us pQ/bfoL ah]6

ljlgof]hgsf] cg'kft @% k|ltzt k'u]sf] x'g] / dlxnf ljsf; sfo{qmd ;a} uf=lj=;=df lj:tf/ x'g]5 .

%=(=@ ;dfj]zLs/0f

!= k[i7e"ld

ljutsf cfjlws of]hgfdf ;fdflhs tyf ef}uf]lns jl~rtLs/0fdf k/]sf ;fdflhs ;d"x, If]q, lnË /

ju{sf] ;zQmLs/0f, Ifdtf ljsf;, efiff tyf ;+:s[ltsf] ;+/If0f tyf ;Dj4{g, gLlt lgdf{0f k|lj|mofdf kx'Fr

lj:tf/nufot k|of;x? x'Fb} cfPsf 5g\ . tyflk dlxnf, blnt, dw]zL, d'l:nd tyf nf]kf]Gd'v hflt, s0ff{nL

If]q, b'u{d kxf8L tyf lxdfnL lhNnfsf afl;Gbf, ljkGg ju{ / To;df klg dlxnfx?sf] cj:yfdf ;'wf/ ug{

yk k|of; ug'{kg]{ b]lvG5 . ul/aL, ljBdfg ;ª\sL0f{ ;fdflhs d"No dfGotf, clzIff, ;|f]t / ;fwg tyf ;]jf

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 105

;'ljwfdf Go"g kx'Fr, ;fy} of]hgf th'{df / sfof{Gjogdf ;dfj]zL / ;dGoflos b[li6sf]0fsf] sdL h:tf

;d:ofx? /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

jl~rltdf k/]sf blnt, cflbjf;L, hghflt, d'l:nd, dw]zL ;d'bfo, lk58f ju{,ckfËtf ePsf JolQm tyf

;d'bfox?sf] /fhg}lts, cfly{s, ;fdflhs, dfgjLo, ;f+:s[lts tyf eflifs clwsf/sf] ;+/If0f tyf k|j4{g

ub}{ cfly{s, ;fdflhs Pjd\ ;f+:s[lts pTyfg ug]{ .

#= /0fgLlt

!= dlxnf, blnt, cflbjf;L, hghflt, dw]zL, d'l:nd, lk58f ju{, ckfËtf ePsf JolQm,

cNk;ª\Vos nf]kf]Gd'v hflt, s0ff{nL If]q nufotsf b'u{d kxf8L / lxdfnL If]qsf afl;Gbf, ljkGg

ju{, ;d'bfo Pjd\ jl~rltdf k/]sf ;d'bfo tyf JolQmx?sf nflu nlIft sfo{j|md ;~rfng ug]{ .

@= ;sf/fTds lje]b / cf/If0fsf dfWodaf6 /fHosf ;j} If]qdf nlIft ju{sf] kxF'r tyf ;fy{s

;xeflutf ;'lglZrt ug{] .

#= ;fdflhs ;r]tgf tyf Ifdtf ljsf; sfo{qmdnfO{ cleofgs} ?kdf ;~rfng u/L ;zQmLs/0f

ug]{ .

$= k/Dk/fut ;Lk, efiff / ;+:s[ltsf] ;+/If0f, ;Dj4{g tyf ljsf;df hf]8 lbg] .

$= sfo{gLlt

1. /f]huf/Lsf cj;/x?df Gofof]lrt kx'Frsf] Joj:yf u/L /fHosf ;j} lgsfox?df jl~rltdf k/]sf

;d'bfox?nfO{ d"n k|jfxLs/0f ul/g]5 .-!_

2. zf;g k|0ffnLsf] ;a} tx / k|lqmofdf jl~rlts/0fdf k/]sf ;d'bfosf] k|ltlglwTj ;'lglZrt

ul/g]5 .-@_

3. vfB ;'/Iff, :jf:Yo, lzIffh:tf cfwf/e't ;]jf / pknAw ;|f]t ;fwgdf nlIft ;d'bfosf] kx'Fr

a9fpgsf nflu cfjZos gLltut / ;+/rgfut ;'wf/ ul/g]5 .-@_

4. nlIft ;d'bfox?sf] ;fdflhs tyf cfly{s pTyfgsf nflu ljleGg ;/sf/L, lghL Pjd\

u}/;/sf/L If]qaf6 sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .-@_

5. nlIft ;d'bfox?sf] ;zQmLs/0f tyf ;fdflhs ;'/Iffsf nflu Ifdtf clej[l4, /f]huf/L tyf

r]tgfd"ns sfo{j|mdx? cleofgs} ?kdf ;~rfng ul/g]5 .-#_

6. nlIft ;d'bfosf] k/Dk/fut ;Lk, efiff / ;+:s[ltsf] ;+/If0f, ;Dj4{g tyf ljsf;sf nflu

;DjlGwt ;d'bfos} cu|;/tfdf ljz]if sfo{j|md ;~rfng ul/g]5 .-$_

7. nlIft ;d'bfosf] pTyfgsf nflu :yfkgf ePsf ;+:yfx?sf] ;'b[9Ls/0f ul/g]5 .-$_

8. ljBfno txsf] lzIffdf qoeflifs gLlt cjnDag ul/g]5 . -$_

9. hnjfo' kl/jt{gaf6 hghLjgdf kg]{ gsf/fTds c;/sf ;DaGwdf :yfgLo ;d'bfo ljz]iftM

cflbjf;L hghfltnfO{hfu?s u/fpg cfjZos sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .

%=ck]lIft pknlAw

jl~rltdf k/]sf nlIft ;d'bfox?sf] /fhg}lts, cfly{s, ;fdflhs, dfgjLo tyf ;f+:s[lts clwsf/sf]

;+/If0f tyf k|j4{g ub}{ cfly{s, ;fdflhs Pjd\ ;f+:s[lts ;dfj]zLs/0f x'g]5 .

%=!) ;fd'bflos tyf u}/;/sf/L ;+:yfx?

!= k[i7e"ld

106 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

/fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?nfO{ ljsf;sf] ;fe]mbf/ Pjd\ ;+jfxssf] ?kdf :yflkt u/L

pgLx?sf] of]ubfgnfO{ nlIft ju{ tyf If]q;Dd k'¥ofpg], Psåf/ k|0ffnLdfkm{t ;~rfng Pjd\ ;xhLs/0f

ug]{, cfrf/;+lxtf lgdf{0f u/L u}/;/sf/L ;+:yfsf lj|mofsnfkx? ;+lxtfa4 Pjd\ kf/bzL{ u/fpg] tyf

k|efjsf/L ;dGjo sfod u/L u}/;/sf/L ;+:yfsf sfo{qmd :yfgLo ljsf;d'vL agfpg' h?/L 5 . g]kfndf

sfo{/t cGt{/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfsf sfo{qmdx?df ;xhLs/0f l;kmfl/; ;ldltn] :jLs[lt lb]g] u/]klg

g]kfndf sfof{no gePsf cGt/{fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfaf6 ;f]em} k|fKt x'g] ;|f]tnfO{ nlIft If]qdf k'¥ofpg

;lsPsf] 5}g . ;dfhsNof0f P]g @)$( adf]lhd u}/;/sf/L ;+:yfx?n] ;dfhsNof0f kl/ifb\af6 cg'dlt

lng'kg]{ Joj:yf eP tfklg kl/ifb\;Fu cfa4 ePsf sl/a #% xhf/ eGbf j9L / :yfgLo k|zf;gdf btf{ eO{

kl/ifb;Fu cfa4 gePsf xhf/f}+sf] ;ª\Vofdf /x]sf /fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf ;fy} @%) sf] xf/fxf/Ldf

/x]sf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] ;dGjo tyf cg'udg / d"Nofª\sgnfO{ ;+lxtfa4 u/fpg] sfo{df

ck]lIft glthf k|fKt x'g ;s]sf] 5}g . u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] ;ª\Vof / lqmofsnfkx?sf] j[l4;Fu} ltgsf

lqmofsnfkx? ;fdflhs–cfly{s ljsf;sf] sfo{df lj:tf/ x'g k'u]sf] cj:yfdf o;sf] ;~rfng /

Joj:yfkgdf k|efjsf/L lgodgsf] nflu pko'Qm tyf ;do;fk]If sfg"gL, k|zf;lgs tyf ;+/rgfut

Joj:yfdf k|efjsfl/tf NofO{ ljsf;sf ;fem]bf/sf] e"ldsfnfO{ pkof]u ug'{ cfjZos ePsf] 5 .

@= p2]Zo

;/sf/L, u}/;/sf/L tyf ;fd'bflos If]qsf sfo{qmddf ;dGjo, ;xsfo{ / cGt/;DaGwsf] ljsf; u/L

:yfgLo txsf] ;fdflhs tyf cfly{s ljsf;df u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] e"ldsfnfO{ k|efjsf/L agfpg] .

#= /0fgLlt

1. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] nufgL /fli6«o k|fyldstfsf] If]qtkm{ lglb{i6 u/L

ljsf;sf] ;fe]mbf/sf] ?kdf k|j4{g ug]{ .

2. :yfgLo u}/;/sf/L ;+:yf tyf ;fd'bflos ;+:yfx?sf] :yfgLo lgsfo;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{nfO{

km/flsnf] / pGgt agfO{ ;fdflhs– cfly{s ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg] .

3. u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] ;xhLs/0f, kl/rfng, cg'udg / d"NofÍgnfO{ k|efjsf/L agfpg] .

$= sfo{gLlt

1. u}/ ;/sf/L ;+:yfx?sf] nufgLnfO{ nlIft ;d"x, ;LdfGts[t ;d'bfo, lk5l8Psf] If]q, u|fdL0f ljkGg

If]q tyf ;d'bfosf] ;zQmLs/0f, hLljsf k|j4{g, lzIff, :jf:Yo, vfg]kfgL, jftfj/0f ;+/If0f h:tf

/fli6«o k|fyldstfsf If]qdf lglb{i6 ul/g]5 . -!_

2. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yfx?sf sfo{qmdx?nfO{ sfod x'g]u/L dfgj ljsf;

;"rsfª\ssf] cfwf/df k5f8L k/]sf lhNnf, If]q / ;d'bfotkm{ pGd'v x'g] Joj:yf ul/g]5 .-!_

3. :yfgLo ef}lts ;|f]t, dfgjLo ;|f]t tyf :yfgLo k|ljlwsf] k|of]udf k|fyldstf lbO{ ul/aL

Go"gLs/0fdf ;xof]u ug]{ sfo{qmdx?nfO{ k|f]T;fxg ul/g] 5 . o;sf nflu cfjZos sfg"gL

k|lqmofdf kl/jt{g tyf lgb]{lzsf agfO{ sfof{Gjogdf Nofpg] Joj:yf ul/g]5 .-!_

4. g]kfndf sfof{no gePsf cGt/{fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfaf6 ;f]em} k|fKt x'g] ;|f]tsf sfo{qmd;d]t

;xhLs/0f l;kmfl/z ;ldltaf6 :jLs[t ug'{kg]{ k|fjwfg nfu" ul/g]5 .-!_

5. g]kfnL u}/;/sf/L ;+:yfnfO{ j}b]lzs ;xfotfdf lge{/tf sd ug{ d'n's leq ;+:yfut k"FhL cfh{g

ug{ k|f]T;flxt ul/g]5 . -!_

6. cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfn] sfo{qmd sfof{Gjog ubf{ :yfgLo txdf sfo{/t ;+:yf 5gf}6 ug'{kg]{

/ pknAw gePdf glhssf] If]qdf sfo{/t ;+:yf 5gf}6 ug'{kg]{ k|0ffnL nfu" ul/g]5 .-@_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 107

7. u}/ ;/sf/L ;+:yfsf lqmofsnfkx?df kf/blz{tf, hjfkmb]lxtf / pQ/bfloTj ;'lglZrt ug{ of]hgf

lgdf{0fb]lv sfof{Gjog;Ddsf lqmofsnfkdf :yfgLo ;/f]sf/ tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjo /

;xeflutf ;'lglZrt ul/g]5 . -@_

8. cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?n] g]kfndf sfo{qmd ;~rfng ubf{ dxfn]vf lgoGqs sfof{noaf6

lglb{i6 ul/Psf] jfl0fHo a}+sdf vftf ;~rfng ug'{ kg]{ Joj:yf z'? ul/g]5 .-@_

9. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfsf] vr{sf] dfkb08 lgb]{lzsf agfO{g]5 . s'n ah]6sf]

@)k|ltzt eGbf a9L k|zf;lgs vr{ gx'g] Joj:yf ul/g]5 . -@_

10. låkIfLo, ax'kIfLo / cGt/ ;/sf/L :t/df ;Demf}tf eO{ g]kfnsf nflu 5'6\ofOPsf] sf]if cGt/f{li6«o

u}/ ;/sf/L ;+:yfx?n] pkof]u ug{ gkfOg] Joj:yf ul/g]5 . -#_

11. ;dfh sNof0f kl/ifb\sf] ;+/rgfnfO{ kl/jlt{t ;Gbe{ cg's"n u/fpg'sf ;fy} P]gdf ;dofg's"n

;'wf/ ul/g]5. -#_

12. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] sfo{qmd ;Demf}tfdf cg'dlt lbFbf cfwf/ tf]sL

n}+lËs ah]6 cg'kft a9L x'g] sfo{qmdnfO{ k|fyldstf lbg] Joj:yf ul/g]5 . -#_

13. cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf sfo{qmdsfnflu hgzlQm, k|j]zf1f, eG;f/, s/ h:tf Joj:yfsf

;DaGwdf sfo{qmd ;Demf}tfdf ;dfj]z u/L tbg'?k ;]jfdf ;/nLs/0f u/fO{g]5 . -#_

14. If]qLo:t/sf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfn] g]kfndf sfof{no vf]Ng' kbf{ To:tf ;+:yfn] g]kfndf

;d]t sfo{qmd ;~rfng ug'{kg]{ Joj:yf ul/g] 5 .-#_

15. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfsf] hgn]vf k/LIf0f tyf sfo{qmd tyf vr{sf] ;fj{hlgs

;'g'jfO{ ug]{ k|0ffnLnfO{ nfu" ub}{ nlug]5 .-#_

16. /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?sf lj1tfx? /fVg] k|0ffnLdf ;'wf/ u/L g]kfnL

hgzlQm k|of]u ug]{tkm{ k|fyldstf lbOg]5 .

17. dGqfno / ;dfh sNof0f kl/ifb\df /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?;DaGwL ljB'tLo

;"rgf a}+s tof/ u/Lg]5 . -#_

18. ljŒfLo Joj:yfkgsf] k|ltj]bg ug]{ ljB'tLo k|0ffnLsf] ljsf; u/L k|ltj]bg ug]{ / To;sf] ljQLo

hf]lvdsf k/L;"rsx? agfO{ 5gf}6 k|0ffnLsf cfwf/df To:tf u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] t];|f] kIfaf6

n]vf k/LIf0f ug]{ k|0ffnLsf] ljsf; ul/g]5 . dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfnodf

/x]sf] ;xhLs/0f ;ldltsf] Ifdtf clej[l4 x'g] sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .-#_

19. /fli6«o tyf cGt{/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?af6 ;~rflnt sfo{qmdx?sf] clen]vfÍg, ;dGjo,

cg'udg tyf d"NofÍg ;DalGwt ljifout dGqfnox?jf6 ul/g]5 . -#_

20. u}/;/sf/L ;+:yfsf] lgodgsf/L lgsfonfO{ ;zlQms/0f ul/g]5 . -#_

21. u}/;/sf/L ;+:yf jf ;f] ;+:yfn] ;~rfng u/]sf] cfof]hgfsf] d"Nofª\sg ;f]xL ;+:yfn] pknAw

u/fPsf] laQLo ;|f]t k|of]u ug'{kg]{ jt{dfg Joj:yfnfO{ k'g/fjnf]sg ul/g]5 .-#_

%= ck]lIft pknlAw

u}/;/sf/L ;+:yfx?sf] ;~rfngdf kf/blz{tf tyf pQ/bfloTj clej[l4 ePsf] x'g], tL ;+:yfx?dfkm{t

kl/rfng x'g]j}b]lzs ;xfotfsf] sDtLdf *) k|ltzt /sd sfo{qmd nfutdf vr{ ePsf] x'g], ;dfhsNof0f

P]g, @)$( sf] ;do ;fk]If ;+zf]wg eO{ nfu" x'g]5 .

108 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 109

kl/R5]b M ^

zflGt, ;'zf;g tyf d"nk|jfxLs/0f

^=! zflGt, k'gMlgdf{0f tyf k'gM:yfkgf

!= k[i7e"ld

lj:t[t zflGt ;Demf}tfkl5 d'n'sdf cGtl/d ;+ljwfg hf/L x'g'sf ;fy} ;z:q åGå / P]ltxfl;s

hgcfGbf]ngkZrft z'? ul/Psf] zflGt k|lqmofnfO{ ;fy{s lgisif{df k'¥ofpg] k|oTg eO/x]sf] 5 . cfGbf]ngsf

qmddf hLjg pT;u{ u/]sf zxLbx?sf] ;Ddfg, a]kQf kfl/Psfx?sf] vf]hL, åGå kLl8tx?sf nflu /fxt

tyf k'gM:yfkgf, k'gMPsLs/0f / ;ª\qmd0fsfnLg Gofo k|bfg Pjd\ åGåsf sf/0f k'gMl{gdf{0f ug{'kg]{

;+/rgfx? cem} klg dxŒjk"0f{ sfo{;"rLdf /x]sf 5g\ . lbuf] zflGtsf nflu ;dfgtf, e]befj/lxt Jojxf/,

/fHosf ;a} tx / If]qdf ;a}nfO{ ;dfg cj;/ pknAw u/fpg' k|d'v ;d:ofsf] ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

!= åGåaf6 k|efljtx?nfO{ /fxt pknAw u/fpg] / åGåsf sf/0f Ifltu|:t ef}lts ;+/rgfx?sf]

k'glg{df{0f ug]{ .

@= åGå k|efljtsf nflu kl/k"/0f, k'gM:yfkg Pjd\ k'gMPsLs/0fsf] Joj:yf ldnfO{ d'n'sdf lbuf] zflGt

:yfkgf ug]{ .

#= ;dfhdf lbuf] zflGt / ;'Joj:yf sfod ul//fVg] .

#= /0fgLlt

!= åGå k|efljtx?sf nflu /fxt, kl/k"/0f, k'gM:yfkgf tyf k'gMPsLs/0fsf sfo{ ug]{ .

@= åGåsf] qmddf Iflt ePsf ef}lts ;+/rgfsf] k'gMl{gdf{0f ug]{ .

#= lj:t[t zflGt ;Demf}tf Pjd\ cGo ;Demf}tf, ;xdlt / ;dembf/L sfof{Gjog ub}{ /fli6«o tyf

:yfgLo :t/df zflGt lgdf{0fsf ;fy} ;ª\qmd0fsfnLg Gofodf ljz]if hf]8 lbg] .

$= åGåkl5sf] cjlwdf zflGtsf nflu ul/g] sfo{qmdsf nflu ;|f]t kl/rfngsf] k|efjsf/L Joj:yf ug]{ .

%= zflGt sfod ug{ ljleGg ;d"x?;Fusf] jftf{ k|lqmofnfO{ lg/Gt/tf lbg] .

^= ;dfhdf x'g;Sg] åGåsf sf/s tŒjx?nfO{ oyf ;dodf klxrfg u/L lbuf] zflGt sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. åGå k|efljt JolQm tyf ;d"xx?nfO{ /fxt tyf ;fdflhs k'gM:yfkgf Pjd\ k'gM;fdflhsLs/0f ug]{

qmddf cfjZos dgf];fdflhs k/fdz{, /f]huf/L jf :j/f]huf/Lsf nflu cfjZos ;Lk, tflnd /

ca;/sf] Joj:yf ldnfOg]5 . -!_

2. k'gMlgdf{0f, k'gM:yfkgf tyf k'gMPsLs/0fsf sfo{qmdx?sf] ljz]if?kdf cg'udg ug'{sf ;fy} t];|f]

kIfåf/f ;d]t cg'udg tyf d"NofÍg u/fOg]5 . -!_

3. åGå kLl8tdlxnf,afnaflnsfx?sf] /fxt tyf k'gM:yfkgsf nflu tof/ ul/Psf /fli6«o

sfo{of]hgfx? sfof{Gjogdf NofOg]5 . ;fy} åGå k|efljt Ho]i7 gful/snfO{ /fxt / k'gM :yfkgfsf

lgldQ sfo{ of]hgf agfO{ sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpg]5 .

110 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

4. åGå kLl8tx?nfO{ ;fdflhsLs/0f / k'gMPsLs/0f ul/g]5 . -!_

5. zflGTf, ;b\efj / /fli6«o Pstfsf] efjgf k|j4{gsf gd"gf a:tL, /fli6«o, If]qLo Pjd\ :yfgLo:t/sf

zxLb kfs{, :df/s, jfl6sf cflb lgdf{0f ul/g]5 . -!_

6. k'glg{df{0f;DaGwL sfo{nfO{ sfo{of]hgf agfO{ sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

7. j]kQf ePsf JolQmsf] 5fgljg, ;To lg?k0f tyf d]nldnfk cfof]u u7g u/L kLl8tnfO{

;ª\qmd0fsfnLg Gofo lbnfpg cfjZos Joj:yf ul/g]5 . -#_

8. zflGtsf]ifnfO{ zflGt, k'gMlgdf{0f, k'gM:yfkgf, k'gMPsLs/0f Pjd\ ;ª\qmd0fsfnLg Gofo;DaGwL

sfo{qmdx? sfof{Gjogsf nflu k|efjsf/L?kdf kl/rfng ul/g]5 . -$_

9. lj:t[t zflGt ;Demf}tf / To;kl5 zflGt lgdf{0fdf ePsf ;xdlt, ;Demf}tfx?sf] sfof{Gjog

k|efjsf/L?kdf ul/g]5 . -%_

10. åGå Joj:yfkgsf nflu ljleGg txdf jftf{ ug]{ Ifdtfsf] ljsf; ul/g]5 . -%_

11. zflGt / ;'Joj:yfsf r'gf}tLx?nfO{ ax'cfolds sfo{qmdsf dfWodjf6 ;Daf]wg ul/g]5 . -^_

12. ljleGg cfGbf]ng / /fhg}lts åGåsf] qmddf 3fOt] / cËeË ePsf gful/sx?sf] ljz]]if pkrf/ /

;fdflhs Joj:yfkgsf] sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -^_

13. ;dfhdf x'g;Sg] åGåsf sf/s tŒjx?nfO{ klxrfg u/L :yfgLo:t/d} ;dfwfg ug{ ;fd'bflos

dWo:ytf sfo{qmd sfof{Gjog ul/g]5 . -^_

14. lbuf] zflGt k|j4{gsf] nflu zflGtsf nflu k"jf{wf/ ljsf; sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 . -^_

%= ck]lIft pknlAw

åGåsf sf/0f k'gMl{gdf{0f ug{'kg]{ ef}lts ;+/rgfx?sf] k'gMlgdf{0f ;DkGGf ePsf] x'g], åGåaf6 kLl8t kIfnfO{

/fxt tyf k'gM:yfkgf ePsf] x'g] / ;dfhdf lbuf] zflGt sfod x'g]5 .

^=@ k|zf;sLo ;'zf;g

!= k[i7e"ld

g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^# n] ;'zf;gnfO{ /fHosf] cfbz{td uGtJo xfl;n ug]{tk{m kl/rflnt ug]{

k|of; ul/Psf] 5 . g]kfnn] x:tfIf/ u/]sf] e|i6frf/ lj?4sf] ;+o'Qm /fi6«;ª\3Lo ;lGwnfO{ Joj:yflksf

;+;baf6 cg'df]bg u/]sf] 5 . g]kfn sfg"g cfof]uåf/f g]kfnsf k|rlnt sfg"gx?nfO{ ljB'tLo clen]v ug]{

sfo{ eO{/x]sf] 5 . lgjf{rg k|0ffnLnfO{ ;'b[9Ls/0f ug{ dtbftf gfdfjnL j}1flgs / Jojl:yt agfpgsf

nflu kmf]6f] / afof]d]l6«S; ;"rgf ;lxtsf] dtbftf gfdfjnL ;ª\sng ug]{ sfo{ eO{/x]sf] 5 .

@= p2]Zo

1. /fHo ;+oGqsf /fhgLlts, k|zf;lgs, cfly{s, ;fdflhs tyf kof{j/0fLo lqmofsnfkx?df

kf/blz{tf, hjfkmb]lxtf, ;xeflutf tyf lgikIftf k|j4{g ug]{ .

2. ;fj{hlgs gLlt th'{df, sfof{Gjog / d"NofÍgnfO{ glthfd"ns k4ltsf] dfWodaf6 k|efjsf/L

agfpg] .

#= /0fgLlt

1. /fhgLlts / k|zf;lgs If]qaLrsf] ;DaGwnfO{ kl/eflift u/L sfo{If]qnfO{ yk :ki6 ug]{ .

2. ;fj{hlgs lgsfodf /x]sf ;"rgfdf gful/ssf] kx'Fr / k|flKt ;'lglZrt ug]{ .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 111

3. ;fj{hlgs ;]jfnfO{ ;dfj]zL agfO{ :t/Lo lgikIf Pjd\ ljlw;Ddt 9ª\un] ;dod} ;]jf kfpg]

ca:yf ;'lglZrt ug]{ .

4. ;a} /fi6« ;]jssf] d"NofªsgnfO{ j:t'ut agfP/ ltgLx?sf] sfdsf] cfwf/df b08 k'/:sf/sf]

Joj:yf ldnfpg] .

$= sfo{gLlt

1. /fhgLlt / k|zf;g If]qsf] ;DaGwnfO{ cem :ki6 ?kdf kl/eflift ul/g]5 .-!_

2. ;fj{hlgs lgsfosf kbflwsf/Lsf] lhDd]jf/L / st{JonfO{ :ki6 kfl/g]5 .-!_

3. k|zf;lgs sfo{ljlwsf] ;/nLs/0f / ;ª\If]kLs/0f ul/g]5 .-!_

4. cTofjZos ;fj{hlgs ;]jfsf] kx'Frdf sl7gfO{ ef]lu/x]sf hgtfnfO{ ;]jf k'¥ofpg PsLs[t

;]jfs]Gb|x?sf] :yfkgf / lj:tf/ ul/g]5 .-!_

5. ;fj{hlgs k|zf;gnfO{ hgd'vL, glthfd'vL tyf hjfkmb]xL agfOg]5 . -@_

6. ;fj{hlgsIf]qnfO{ :jR5 Pjd\ ;bfrf/o'Qm, k|lt:kwL{, kf/bzL{, kl/0ffdd'vL, ;dfj]zL / hjfkmb]xL

agfOg]5 .-@_

7. hgu'gf;f]sf] Joj:yfkgnfO{ yk k|efjsf/L agfO{g]5 .-@_

8. e|i6frf/lj?4sf] cGt/f{li6«o dxf;lGwdfkm{t JoQm ul/Psf k|lta4tfcg'?k x'g] u/L e|i6frf/hGo

lqmofsnfksf] cGTo u/L z"Go ;xgzLntfsf] gLlt clª\usf/ ul/g]5 .-#_

9. b08xLgtfsf] cGTo u/L sfg'gL zf;gsf] cg'e"lt lbnfOg]5 .-#_

10. g]kfn ;/sf/sf ;a} dGqfnosf jflif{s sfo{qmd / lgoldt ;]jf k|jfxsf] glthfd"ns kl/;"rs

;fj{hlgs u/L ;"rsx?sf] cg'udg ul/g]5 .-$_

11. g]kfn ;/sf/sf ;a} ;lrjx?sf] glthfd"ns sfo{;Dkfbg ;"rs ;lxtsf] sfo{;Dkfbg ;Demf}tf

u/L sfof{Gjo ug]{ k|0ffnLsf] sfof{Gjog ul/g]5 .-$_

12. ;]jf k|jfxnfO{ hgd'vL agfpg Ifltk"lt{;lxtsf] ;]jf j8fkq qmdzM sfof{Gjog ul/g]5 .-$_

%= ck]lIft pknlAw

e|i6frf/ Go"gLs/0f ePsf] x'g], glthfd"ns sfo{;Dkfbg k4lt nfu" ePsf] x'g] / ;fj{hlgs k|zf;gdf

;'zf;g clej[l4 x'g]5 .

^=# Gofo Joj:yf

!= k[i7e"ld

d'n'sdf ljutb]lv g} sfg"gsf] zf;gnfO{ ;+:yfut ug]{tkm{ ljleGg k|of; x'b} cfPsf] 5 . lg/Gt/sf] gLltut,

sfg'gL / ;+:yfut k|oTgsf afah'b klg sfg"gsf] zf;gnfO{ hLjGt t'NofO{ cfdhgtfdf To;sf] ck]lIft

nfe k'¥ofpg g;lsg', ablnFbf] ljZj kl/j]zcg'?k sltko gofF ljifox?df sfg'gL Joj:yf ug{ g;lsg' /

sfg'gL zf;gsf] ;'lglZrttfsf] nflu ;Da4 lgsfox?sf] ;+:yfut Ifdtf clej[l4 x'g g;Sg' k|d'v

;d:ofsf ?kdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo sfg"gsf] k|efjsf/L sfof{Gjogaf6 sfg'gL zf;gsf] k|ltkmn hgtfdf k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt 1. Gofodf cfdhgtfsf] ;dfg kx'Fr clej[l4 u/L sfg"gsf] zf;g ;'b[9 ug]{ .

2. sfg"gsf] lgdf{0fdf ;/f]sf/jfnfx?sf] ;xeflutf ;'lglZrt x'g] Joj:yf ug]{ .

3. ;j{;'ne, l56f] 5l/tf]] Gofo;Dkfbg u/L To;sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ .

112 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

$= sfo{gLlt

1. b]jfgL tyf kmf}Hbf/L sfg"gsf] ;+lxtfs/0fsf] dfWodaf6 d'n'ssf] sfg'gL k|0ffnLnfO{ cfw'lgsLs/0f

ul/g]5 .-!_

2. dlxnf tyf afnaflnsf ;+nUg d'2fx?sf] zL3| ;'g'jfO{ ;'lglZrt ug{ b|"t cbfntsf] :yfkgf ug{

sfg'gL tyf ;+:yfut Joj:yf ul/g]5 .-!_

3. ljBdfg sfg"gnfO{ yk n}+lus d}qL / ;dfj]zL agfOg]5 .-!_

4. sfg'gL lzIff tyf ;r]tgf clej[l4 ul/g]5 .-!_

5. sfg'gL zf;gnfO{ ;+:yfut ug{ ;+:yfut Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .-@_

6. clwsf/d'vL b[li6sf]0fdf cfwfl/t sfg"gsf] lgdf{0f ul/g]5 .-@_

7. g]kfn kIf ePsf cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{ ljBdfg sfg'gsf]

k'g/fjnf]sg u/L cfjZos sfg'gL ;'wf/ ul/g]5 .-@_

8. sfg'g tyf Gofo If]qdf ;+nUg hgzlQmsf] Ifdtfj[l4 ul/g]5 . -#_

9. Gofokflnsfsf] /0fgLlts of]hgf qmdzM k|efjsf/L ?kdf sfof{Gjog ul/g]5 . -#_

%= ck]lIft pknlAw

;dofg's"n sfg"gsf] ;'wf/ ePsf] x'g] / Gofodf cfdhgtfsf] kx'Fr cem clej[l4 eO{ ljlwsf] zf;g ;'b[9

x'g]5 .

^=$ ljQLo ;'zf;g

!= k[i7e"ld

;/sf/sf] hjfkmb]lxtf / kf/blz{tf sfod ug{ cfw'lgs n]vf kfng, k|ltj]bg / n]vf k/LIf0f k4lt

cjnDag ub}{ ljQLo sf/f]af/sf] :jR5tf / :t/Lotf dfkg ug]{ sfo{ x'Fb} cfPsf] 5 . ah]6 ;dodf cfpg

g;Sg', k|:t't u/]sf] ah]6 k"0f{ ?kdf sfof{Gjog x'g g;Sg', ljz]if u/L rfn' vr{ cToflws a9]/ hfg',

k"FhLut vr{ sd x'g', j]?h'sf] cfotgdf j[l4 x'g' / vr{ /sdsf] k|efjsfl/tf Go"g /xg' o; If]qsf k|d'v

;d:of /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

;fj{hlgs cfo / vr{ Joj:yfkgnfO{ kf/bzL{, hjfkmb]xL / k|efjsf/L tyf kl/0ffdd'vL agfpg] .

[#= /0fgLlt 1. ;fj{hlgs vr{ Joj:yfkgsf k|lqmofx?nfO{ kf/bzL{ / hjfkmb]xLk"0f{ agfpg] .

2. ;/sf/sf] ljQLo cfFs8f Pjd\ cfoJoo j:t'k/s, lgoldt / cGt/f{li6«o dfgb08 cg'?k agfpg

;fj{hlgs ljQLo Joj:yfkg k|0ffnL ;'b[9 agfpg] .

3. sf]if tyf gub Joj:yfkg k|0ffnLdf ;d;fdlos ;'wf/ ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. gLlt, ah]6 / sfo{qmdsf] cGt/;DaGw :yflkt ub{} j:t'ut dfkb08sf cfwf/df ;|f]t k|If]k0f

k|efjsf/L agfOg]5 . -!_

2. ljifout tyf If]qut gLltx?nfO{ jflif{s ah]6 tyf sfo{qmddf k|ltljlDat ug]{ ;DaGwdf

;fj{hlgs ljQLo Joj:yfkgdf z[ª\vnfa4 ;'wf/ of]hgf nfu" ul/g]5 . -!_

3. /fh:jkl/rfng clej[l4 ug]{, s/ 5Ng]lj?4 s8fO{sf ;fy sf/jfxL ug]{, u}/sfg'gL k"FhLut k|jfx

/f]Sg], s/ ltg]{ ;+:sf/ ljsf; ug]{ s/ k|0ffnL Jojl:yt ug]{ gLlt lnOg]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 113

4. n]vfªs\g k|0ffnLnfO{ ljB'tLo dfWodaf6 ;~rfng ug]{ k|0ffnLsf] :yfkgf ;+:yfut ub}{ cfGtl/s

n]vf k/LIf0fnfO{ ;"rgf k|ljlwdf cfwfl/t agfOg]5 . -@_

5. vl/b u'? of]hgf / jflif{s vl/b of]hgfsf] cfwf/df gub k|If]k0f ug]{ tyf ah]6, sfo{qmd / vl/b

of]hgfsf] sfof{Gjog, cg'udg / d"NofFsg k|0ffnL k|efjsf/L agfO{g]5 . -@_

6. /fh:j, vr{ tyf ljQLo juL{s/0f;DaGwL ;"rgf tyf cfFs8f k|0ffnL ljsf; ug{ / n]vf

k|0ffnLcg';f/ vftf;"rL tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ sfo{ dxfn]vf lgoGqs sfof{no dfkm{t lg/Gt/

ul/g]5 . -@_

7. Psn vftf sf]if k|0ffnLnfO{ xfn;Ddsf] cg'ejsf cfwf/df kl/is[t u/L k|efjsf/L ?kdf nfu"

ul/g]5 .-#_

%= ck]lIft k|ltkmn

ljQLo cg'zf;g sfod eO{ ;fj{hlgs hjfkmb]lxtf clej[l4 x'g]5 .

^=% e|i6frf/ lgoGq0f

!= k[i7e"ld

g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^# n] ;'zf;gnfO{ /fHosf] bfloTjsf] ?kdf dgg u/L ;f]xL adf]lhd sfg'gL,

;+/rgfut tyf gLltut Joj:yf u/]sf] 5 . e|i6frf/ lj?4sf] ;+o'Qm /fi6«;ª\3Lo dxf;lGwnfO{ @# km]j|'c/L

;g\ @)!! df cg'df]bg ul/Psf], ;DklQ z'4Ls/0f P]g @)^$ ;+zf]wg ul/Psf] / cf+tsafbaf6 k|fKt x'g]

ljQLo nufgL;DaGwL dxf;lGw / ;ªul7t ck/fw lj?4sf] dxf;lGw cg'df]bg ul/Psf] 5 . e|i6«frf/sf]

;DaGwdf z"Go ;xgzLntfsf] gLlt nfu" ePsf] 5 . cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;df e|i6frf/n] kfl//x]sf]

k|lts"n c;/nfO{ lgoGq0f ug]{ sfo{ r'gf}ltk"0f{ /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

e|i6frf/hGo lqmofsnfksf] lgoGq0f u/L ;'zf;gdf 6]jf k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt

! e|i6frf/ lgoGq0fsf] nflu r]tgfd"ns,lg/f]wfTds Pjd\ b08fTds sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ .

@= ;fj{hlgs Joj:yfkgdf x'g] e|i6frf/sf] lgoGq0fsf] nflu j:t'lgi7 / kf/bzL{ dfkb08 nfu" ug]{ .

#= lghL tyf u}/;/sf/L If]qnfO{ ;d]t e|i6frf/ lgoGq0fsf] bfo/fleq Nofpg] .

$= sfo{gLlt

1. OdfGbf/ gful/ssf] lgdf{0fsf] nflu g}lts lzIffdf hf]8 lbO{g]5 .-!_

2. e|i6frf/;Fu ;DalGwt ;"rgfsf] ;ª\sng, cfbfg k|bfg ug{ / ljZn]if0f u/L To;sf] ;b'kof]usf]

nflu cfjZos k|aGw ldnfO{g]5 .-!_

3. sfg"gsf] zf;g, OdfGbf/L, kf/blz{tf / hjfkmb]lxtf ;'lglZrt ub}{ ;fj{hlgs ;DklQ /

sfo{x?sf] Joj:yfkg ug{ e|i6frf/lj?4 lqmofzLn lgsfox?sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f ul/g]5 .-!_

4. e|i6frf/ lj?4sf] hgdt kl/rfng ug{sf] nflu gful/s ;dfh, u}/;/sf/L tyf ;fd'bflos

;+:yfx?sf] ;lqmo ;xeflutfdf ;r]tgfd"ns sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .-!_

5. e|i6frf/ lgoGq0f;Fu ;Da4 lgsfox?sf] ;+:yfut lj:tf/ tyf Ifdtf clej[l4 ul/g]5 . -!_

6. e|i6frf/ lj?4sf] cGt/fli6«o dxf;lGw cg';f/ sfg"g lgdf{0f tyf kl/dfh{g u/L sfof{Gjogdf

NofOg]5 . -!_

114 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

7. ;fj{hlgs If]qsf ljleGg txdf x'g] l9nf;':tL, k|zf;lgs tyf cfly{s clgoldttf nufotsf

e|i6frf/hGo lqmofsnfkx?sf] lgoGq0fsf nflu b08 / k'/:sf/sf] ;+:s[ltnfO{ ;+:yfut ul/g]5 . -@_

8. e|i6frf/ lj?4sf] sf/jfxLnfO{ lhDd]jf/ lgsfox?sf] aLrdf ;dGjo sfod u/L PsLs[t ?kdf

cufl8 a9fO{g]5 . -@_

9. kf/blz{tf, k|lt:kwf{ / j:t'ut k|fjwfgsf cfwf/df ;fj{hlgs ljQsf] Joj:yfkg cfly{s cg'zf;g

/ g}lts ;bfrf/ clej[l4 ug{sf nflu k|efjsf/L k4ltsf] lgdf{0f ul/g]5 . -@_

10. sfnf] wgn] cy{tGqdf Nofpg] aLrng / ljs[ltnfO{ lgoGq0f ug{ ;DklQ z'4Ls/0f sfo{nfO{

b'?T;fxg u/L o; lj?4sf] sfo{nfO{ yk ;zQm agfOg]5 . -@_

11. lghL tyf u}/;/sf/L If]qaf6 x'g] clgoldttf tyf cafl~5t ultljlwnfO{ lgoGq0f ul/g]5 . -#_

%= ck]]lIft pknlAw

;fj{hlgs hLjgsf x/]s If]qdf ;bfrf/, OdfGbf/L / hjfkmb]lxtf clej[l4 eO{ e|i6frf/d'Qm ;dfh lgdf{0f

x'g]5 .

^=^ gful/s ;xeflutf

!= k[i7e"ld

ljsf; k|lqmof tyf ;]jf k|jfxdf ;a{;fwf/0f hgtfsf] :jfldTj sfod ug{ d'n'sL zf;gsf ljleGg txdf

;xeflutfd"ns k|lqmof ckgfpg h?/L x'G5 . o;sf nflu ;fdlos lgjf{rg / ljsf; k|lqmofsf ljleGg

r/0fx?df gful/ssf] ;xeflutf ck]lIft x'G5 . ljutdf k|hftflGqs k|lqmof ckgfO{ s]Gb| tyf

:yfgLo:t/df hgk|ltlglwd"ns ;+:yfx?sf] k|efjsfl/tfnfO{ ;+:yfut ug]{ k|of; eP klg ljut !@ jif{b]lv

:yfgLo lgsfo hgk|ltlglwljxLg x'g' / ;+ljwfg;efsf] lj36gkl5 Joj:yflksf ;+;b klg gePsfn] s]Gb|df

klg hgk|ltlglwd"ns ;+:yfsf] lg/Gt/tf /x]sf] 5}g . ;fy} ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfodfkm{t ljsf;sf

lqmofsnfkx?df ;fdflhs kl/rfngsf dfWodaf6 lg0f{o k|lqmofdf hg;+nUgtf /x] klg ;a} ju{, lnË /

;fdflhs ;d"xsf] k|efjsf/L ;xeflutf x'g ;s]sf] 5}g . o;}u/L lzIff, :jf:Yo;DaGwL lgsfox?sf]

Joj:yfkg ;ldlt / ljsf; lgdf{0fdf ;+nUg pkef]Qmf ;ldltx? klg ;dfj]zL / k|efjsf/L x'g ;s]sf]

5}g .

@= p2]Zo

b]zsf] ;fdflhs, cfly{s, /fhgLlts tyf ;f+:s[lts ljsf; k|lqmofdf gful/sx?sf] ;dfg ;xeflutf

;'lglZrt ug]{ .

#= /0fgLlt

!= s]Gb| tyf :yfgLo:t/sf ljleGg txdf lgikIf lgjf{rgsf] dfWodaf6 hgk|ltlglwx?sf] 5gf}6 ug]{ .

@= ljsf; lgdf{0f sfo{ / ;]jf k|jfxsf] Joj:yfkgdf gful/s ;xeflutf k|j4{g ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. aflnu dtflwsf/sf] cfwf/df zf;gsf ljleGg txdf :jtGq, lg:kIf, wfFwnL/lxt lgjf{rg

k|0ffnLnfO{ ;'b[9 ul/g]5 .-!_

2. x/]s gful/s clwsf/ / st{Joaf/]df ;r]tgf clej[l4 ul/g]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 115

3. nf]stflGqs Joj:yfsf] nfef+z cfd hgtfnfO{ k'¥ofpg ;/sf/L tyf lghL If]qsf ;Dk"0f{

lgsfox?sf] k|of; s]lGb|t ul/g]5 .-!_

4. lgjf{rg cfof]u / cGtu{t lgsfox?sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f tyf ToxfF sfo{/t hgzlQmsf] Ifdtf

ljsf; ul/g]5 .-!_

5. ljsf; k|lqmofsf x/]s r/0fdf ;xeflutf, kf/blz{tf / hjfkmb]lxtf k|j4{g ul/g]5 .-@_

6. u'0f:t/sf] dfkb08 / hjfkmb]lxtf Plsg u/L lglZrt ah]6 ;Ldf;Ddsf cfof]hgfx? pkef]Qmf

;ldltdfkm{t ;~rfng u/fOg]5 .-@_

7. ljsf; lgdf{0f sfo{sf nflu u7g ul/g] pkef]Qmf ;ldltsf] sfo{ ;~rfng k|lqmofdf cfjZos

;'wf/ ul/g]5 . -@_

%= ck]lIft pknlAw

ljsf; k|lqmof ;xeflutfd"ns eO{ hgtfdf :jfldTjaf]w x'g'sf ;fy} kf/blz{tf tyf hjfkmb]lxtf k|j4{g

x'g]5 .

^=& ;'/Iff Joj:yf

!= k[i7el"d d'n'sleq zflGt ;'Joj:yf sfod /fVg / If]qut sfo{qmddf ;l/s e} lbuf] ljsf;df of]ubfg k'¥ofpg ;'/Iff

Joj:yf k|efjsf/L x'g h?/L 5 . bIf tyf k|ltefjfg hgzlQmx? ljb]lzb} hfg', pTkfbgzLn pBf]uwGbfx?

aGb xF'b} hfg', nufgLsf] jftfj/0f k|lts"n x'g' h:tf ;d:ofx? c;'/Iffsf] sf/0fn] l;h{gf ePsf 5g\ .

;'/Iffsf] nflu lhDd]jf/ lgsfox? aLrsf] ;dGjodf sl7gfO{ pTkGg x'g' / tL lgsfox?df ;fwg ;|f]tsf]

Go"gtf /xg' h:tf ;d:ofx? o; If]qdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

1. d'n'sdf zflGt, cdgrog sfod u/L gful/ssf] ;'/Iff ;'lglZrt ug]{ .

2. gful/s ;'/Iffsf nflu k|ljlw / k4lt s]lGb|t k|0ffnLsf] :yfkgf / ljsf; ug]{ .

#= /0fgLlt

!= gful/s tyf JolQmsf] lhp, wg, :jtGqtf tyf ;fj{hlgs ;DklQsf] ;'/Iff ug{ ;'/Iff lgsfonfO{

cfw'lgs, Jofj;flos tyf ;fwg–;|f]t ;DkGg agfpg] .

@= ;'/Iff k|zf;gdf ljlwsf] zf;gnfO{ klxnf] k|fyldstfdf /fvL hgtfnfO{ ;'zf;gsf] k|Tofe"lt lbg] .

$= sfo{gLlt

1. gful/ssf] ;'/Iffsf nflu g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an / /fli6«o cg';Gwfg ljefunfO{

;dGjofTds ?kdf kl/rfng ul/g]5 . -!_

2. clt ;+j]bgzLn Pjd\ dxŒjk"0f{ k|lti7fg tyf ef}lts k"jf{wf/sf] ;'/Iff k|aGw ldnfOg]5 . -!_

3. ;fd'bflos k|x/Ldf ljz]if hf]8 lbg] / k|x/LnfO{ hgd}qL tyf hgtfnfO{ k|x/Ld}qL agfOg]5 . -!_

4. ;"rgf ;Dk|]if0f k|0ffnLnfO{ s]Gb|Lo ;~hfndf cfa4 u/L ;'/Iff k|0ffnLnfO{ k|ljlwdf cfa4 u/fOg]5 . -!_

5. ck/fw lgoGq0fdf ;xof]u k'Ug]gofF gofFk|ljlw k|of]udf NofOg]5 . -!_

6. ;'/Iff ;"rgfx?sf] ;ª\sng, ljZn]if0f tyf ;Dk|]if0f÷k|jfxsf nflu ;j} ;'/Iff lgsfox?sf] ;+o'Qm ;'/Iff

;"rgf ;dGjo ;+oGq lgdf{0f ug{ cfjZos sfg'gL Joj:yf ul/g]5 . -!_

116 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

7. ;'/Iffsf ljleGg txdf dfgj clwsf/ OsfO{ :yfkgf / ljsf; ul/g]5 . -@_

8. dfgj clwsf/ pNnª3gstf{nfO{ sfg"gsf] bfo/fdf NofO{ dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{g ub}{

nlug]5 . -@_

9. nfu" cf}ifwsf] cj}w pTkfbg laqmL ljt/0f Pjd\ cf];f/ k;f/nfO{ s8fOsf;fy lgoGq0f ul/g]5 . -@_

%= ck]lIft pknlAw

;'/Iff lgsfosf] Ifdtf clej[l4 tyf ;ª\u7gfTds ;'b[9Ls/0f eO{ hgtfdf ;'/Iffsf] cg'e"lt x'g]5 .

^=* oftfoft Joj:yf

!= k[i7e"ld

xfn d'n'ssf &# lhNnf ;8sn] hf]l8Psf, lghL tyf ;fj{hlgs ;jf/L ;fwgsf] ;ª\Vof sl/a !# nfv %)

xhf/ k'u]sf], ;jf/L rfns cg'dltkq lng]sf] ;ª\Vof sl/a !( nfv k'u]sf] tyf ;jf/L ;fwg k|of]u

ug]{x?sf] ;ª\Vofdf xfnsf jif{x?df Jofks j[l4 x'Fb} uPsf] 5 . oftfoft k"jf{wf/df ePsf] lj:tf/,

;j{;fwf/0fdf b]vf k/]sf] ultzLntf, ;jf/L ;fwgsf] ;ª\VofTds j[l4, ltgLx?sf] u'0ffTds ljljwtf /

oftfoft Joj:yfkg k|of]udf cfPsf cfw'lgs k|ljlwnfO{ b[li6ut ubf{ g]kfnsf] oftfoft If]qnfO{ ljsf; /

Jojl:yt ug'{kg]{ r'gf}tL /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

ljBdfg oftfoft Joj:yfkg k|0ffnLdf ;'wf/ u/L ;j{;fwf/0fsf] cfjfudgnfO{ ;'/lIft / e/kbf]{ agfpg] .

#= /0fgLlt

!= ljBdfg ;jf/L rfns cg'dltkq k|0ffnLnfO{ ;'wf/u/L rfnsx?nfO{ a9L lhDd]jf/Lo'Qm / bIf agfpg] .

@= oftfoft Joj:yfkgdf lghL tyf ;xsf/L If]q ;d]tsf] e"ldsf clej[l4 ub}{ pgLx?af6 k|bfg x'g]

;]jfnfO{ k|efjsf/L u/fpg] .

#= ;fj{hlgs oftfoftnfO{ j}1flgs ef8fb/ lgwf{/0f, ;x'lnot tyf 5'6 ;'ljwfx?sf] dfWodaf6

pko'Qm Joj:yf;lxt gful/sd}qL agfOg]5 .

$= sfo{gLlt 1. oftfoft k|zf;gaf6 k|bfg ul/g] ;]jfdf cfw'lgs tyf ljB'tLo k|ljlwsf] pkof]u ul/g]5 . -!_

2. ;jf/Lsf] k|efjsf/L Joj:yfkgsf] nflu :df6{ sf8{, ODaf];8\ gDa/ Kn]6nufot cfw'lgs k|ljlw

k|of]udf NofOg]5 . -@_

3. ;jf/L Joj:yfkgdf sDKo'6/ k4lt / a}Í dfkm{tsf] e'QmfgLnfO{ lj:tf/ ub}{ O–e'QmfgL k|lqmof z'?

ul/g]5 . -@_

4. ;jf/L rfns cg'dltkqnfO{ Joj;flos / u}/Joj;flos cg'dltkqdf ljefhg u/L u/L 5'§f–5'§}

kf7\oqmdsf cfwf/df cg'dltkq;DaGwL k/LIff ;~rfng ul/g]5 . -@_

5. oftfoft If]qsf] ljsf; / Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L, k|lt:kwL{, cfslif{t / lhDd]jf/ agfpg lghL

If]q;Fusf] ;fem]bf/L / ;xsfo{nfO{ clej[l4 ul/g]5 . -@_

6. ;fj{hlgs oftfoftsf nflu k|of]u ePsf, c;'/lIft / ;'ljwf sd ePsf ;jf/L ;fwgx?sf] qmlds

?kdf lj:yfkg ub}{ nlug]5 . -#_

7. Ho]i7 gful/sx?nfO{ kl/ro kqsf] cfwf/df oftfoft ;fwgsf] ef8fb/df ;x'lnot / ;L6 cf/If0f

ug]{ / ckfËtf ePsf JolQmx? / ljBfyL{x?n] k|fKt ub}{ cfPsf] 5'6 ;x'lnot, dlxnf tyf ckfËtf

ePsf JolQmnfO{ k|fKt cf/If0f ;L6 ;xh?kdf pknAw x'g] Joj:yf ldnfOg]5 . -#_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 117

8. j}1flgs ef8fb/ lgwf{/0f u/L oftfoft If]qdf x'g] clgoldttf tyf l;lG8s]6 lgoGq0f ul/g]5 . -#_

9. oftfoft Joj:yfkgdf k}bn ofqL, ;fOsn ofqL tyf u}/oflGqs ;fwgx?sf] nflu plrt Joj:yf

ul/g]5 . -#_

10. ;8s oftfoftdf b'3{6gf sd ug{ ;8s ;'/Iff sfo{of]hgf nfu" ul/g]5 . -#_

%= ck]lIft pknlAw of]hgf cjlwdf !) nfv ;jf/L ;fwgsf] gDa/ Kn]6 ODaf]:8 k|ljlwaf6 tof/ ePsf] x'g]5, ;jf/L rfns

cg'dltkqsf] ljt/0f :df6{ sf8{ k|0ffnLdf cfwfl/t x'g]5 . ;fy} oftfoft Joj:yfkgdf ;'wf/ cfO{ cfw'lgs

k|ljlwdf cfwfl/t ;]jf k|0ffnLsf] ljsf; x'g]5 .

^=( :jo+;]js ;]jf

!= k[i7e"ld

/fli6«o ljsf; :jo+;]js ;]jfaf6 :jo+;]jfsf] k|j4{g / :jo+;]jsx?sf] kl/rfng ug]{ qmddf @)%^ ;fnb]lv

xfn;Dd **() JolQmx?n] :jo+;]js eO{ of]ubfg k'¥ofPsf 5g\ . ljt]sf] 8]9 bzssf] cjlwdf ;fdflhs

kl/rfng, cfo–cfh{g k|j4{g, k"jf{wf/ lgdf{0f, hgr]tgf clej[l4, :yfgLo k|ljlw k|j4{g, lzIff, :Jff:Yo, s[lif

tyf kz'kfng h:tf If]qx?df ljleGg lgsfox?dfkm{t :jod\ :f]jsx? kl/rfng ePsf 5g\ . :jo+;]jL

;+:yf tyf sfo{qmdx?aLr ;dGjo / ;xsfo{df sdL x'g', :jo+;]jssf] sfo{If]q tyf cjlw Plsg gx'g',

:jo+;]jssf] dfu / cfk"lt{aLr tfnd]n ldnfpg g;lsg' h:tf ;d:ofx? /x]sf 5g\ . :jo+;]jfsf] dxŒjnfO{

;dfh / :yfgLo :t/df :yfkgf u/L o;nfO{ cleofgs} ?kdf cufl8 a9fpg] sfo{ r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

:jo+;]jssf ?kdf ;]jf ug{ rfxg] JolQm tyf ;+:yfx?nfO{ kl/rfng u/L ljsf;sf] /fli6«o nIo k|flKtdf

;xof]u k'¥ofpg] .

#= /0fgLlt

!= ljsf; sfo{ tyf ;fj{hlgs ;]jf k|jfxdf ;xhLs/0f ug{ ljleGg ljifo / If]qsf JolQmx?nfO{

:Jfod\ ;]jf ug]{ cj;/ l;h{gf ug]{ .

@= ljleGg ;ª\3;+:yfx?aLr ;xsfo{ u/L s]Gb|Lo tyf :yfgLo :t/af6} :jod\ ;]jssf] kl/rfng ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. :jo+;]js kl/rfng ubf{ of]Uotf / ;dfj]lztfsf] l;4fGtnfO{ cg';/0f ul/g]5 . -!_

2. cfsl:ds cj:Yffx?df ;xof]u k'¥ofpg ;Sg] JolQmx?sf] /f]i6/ tof/ u/L cfjZostf cg';f/

:Jfo+;]jsx? kl/rfng ul/g]5 . -!_

3. :yfgLo dfusf cfwf/df ljsf; lgdf{0f, ;]jf k|jfx tyf ljifout k|ljlwsf] If]qdf :jo+;]jL

hgzlQmx?sf] kl/rfng x'g ;Sg] cj;/sf] l;h{gf ul/g]5 . -!_

4. :ki6 gLltut vfsf tof/ u/L ljsf;sf cfofdx?df of]ubfg k'¥ofpg ;Sg] JolQmx?nfO{

:jo+;]jssf] ?kdf kl/rfng ul/g]5 .-@_

5. :jo+;]js kl/rfng ubf{ ljleGg /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;ª\3–;+:yfx?;Fu ;dGjo / ;xsfo{

ul/g]5 .-@_

6. :jo+;]jfsf] k|j4{gsf nflu k|rf/fTds tyf hgr]tgfd"ns sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 .-@_

118 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

7. :jo+;]js kl/rfng ug]{ /fli6«o tyf cGt{/fli6«o ;+:yfx?;Fu ;~hfn lj:tf/ u/L :jo+;]js

kl/rfng tyf :jo+;]jf k|j{4g sfo{nfO{ lj:tf/ ub}{ nlug]5 .-@_

8. /fli6«o ljsf; :jo+;]js ;]jfnfO{ :jo+;]js kl/rfng ug]{ ;ª\3;+:yfx?sf] ;Dks{ lgsfo tyf

:jo+;]jf ;|f]t s]Gb|sf] ?kdf ljsl;t ul/g]5 .-@_

9. g]kfn ;/sf/af6 ;do ;dodf lglb{i6 If]qdf cleofgsf] ?kdf :jo+d;]jsx? kl/rfng ul/g]5.-@_

%= ck]lIft pknlAw

ljleGg ljifo If]qsf JolQmx?n] :Jfo+;]jssf] ?kdf ;fj{hlgs If]qdf sfo{ u/]sf] x'g], :yfgLo :t/df

:jo+;]jfsf] efjgfsf] k|j4{g ePsf] x'g], /fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/sf :jo+;]jL ;+:yfaLr ;xsfo{ /

;dGjo clej[l4 x'g]5 .

^=!) dfgj clwsf/

^=!)=! dfgj clwsf/

!= k[i7e"ld

dfgj clwsf/;DaGwL ;+o'Qm /fi6«;ª\3sf] 3f]if0ffkq, dxf;lGw tyf cGt/f{li6«o b:tfj]hx?sf] kIf agL

cGt/f{li6«o If]qaf6 ePsf dfgj clwsf/sf] ;+/If0f / ;Da4{gsf k|of;x?df g]kfnn] k|lta4tf hgfpFb}

cfPsf] 5 . oL b:tfj]h cg'?k /fli6«o :t/df ;+:yfut, gLltut Pjd\sfg'gL ;+/rgf tof/ ul/Psf 5g\ .

o;}} k[i7e"lddf dfgj clwsf/ ;+:s[ltsf] ljsf; u/L b]zsf ;a} hft, hflt, efiff, wd{, ;+:s[lt, j0f{,

;Dk|bfo, lnË / If]qsf gful/ssf] dfgj clwsf/sf] ;Ddfg\, ;+/If0f / ;Djw{g ub}{ ;dfgtf / Gofok"0f{

;dfhsf] ljsf; ug'{ o; If]qsf] k|d'v r'gf}tLsf ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

1. ;a} k|sf/sf /fhg}lts, cfly{s, ;fdflhs tyf ;f:s[lts lje]bsf] Go"gLs/0f u/L nf]stflGqs

clwsf/sf] ;+/If0f ug]{ .

#= /0fgLlt

1. dfgj clwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f / ;Da4{gsf nflu /fHosf lgsfox?nfO{ kl/rfng ug]{ .

2. dfgj clwsf/sf] ljifonfO{ ;a} If]qut ljifo, ljsf; gLlt, of]hgf / sfo{qmdx?df ;dfj]z ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. ljleGg ;dodf ePsf cfGbf]ng / åGåsf qmddf 3fO{t] ePsf, dfl/Psf, a]kQf ePsf, lj:yflkt

ePsf JolQm Pjd\ ltgsf kl/jf/x?nfO{ nlIft u/L sfo{qmdx? sfof{Gjog ul/g]5 . -!_

2. cNk;ª\Vos / ;LdfGts[t ;d'bfosf] ;+/If0f, ljsf; / ;zQmLs/0fnfO{ ljz]if hf]8 lbO /fHo

Joj:yfdf tL ;d'bfosf] ;xeflutf a9fOg]5 . -!_

3. dfgj clwsf/;Fu ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx?sf] Ifdtf clej[l4 u/L ;xsfo{nfO{ yk k|j4{g ul/g]5 .

4. dfgj clwsf/;DaGwL lzIffnfO{ k|j4{g ul/g]5 . -!_

5. ;'/IffsdL{ Pjd\ cGo ;]jf k|bfossf nflu k|bfg ul/g] k|lzIf0f sfo{qmddf dfgj clwsf/

ljifonfO{ clgjfo{ ?kdf ;dfj]z ug{'kg]{ Joj:yf ul/g]5 . -!_

6. sf/fuf/ Pjd\ lx/f;tdf /x]sfx?sf] dfgj clwsf/sf] k|Tofe"ltsf nflu cfjZos Joj:yf ul/g]5 . -!_

7. /fHosf tkm{af6 k|bfg x'g] ;]jfx?nfO{ lj:tf/ ub}{ l56f], 5l/tf] / :t/Lo ;]jf k|fKt ug]{ gful/ssf]

clwsf/ ;'lglZrt ul/g]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 119

8. If]qut ljsf;sf gLlt, of]hgf tyf sfo{qmdx?sf] th'{df, sfof{Gjog, cg'udg Pjd\ d"Nofª\sgdf

dfgj clwsf/sf ljifonfO{ ;dfj]z u/L k|fyldstfsf ;fy sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

9. Dffgjclwsf/ /fli6«o sfo{of]hgfnfO{ ;do ;fk]If ;'wf/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 . -@_

10. b08xLgtfsf] cGTo u/L sfg'gL /fHosf] cawf/0ffnfO{ ;fsf/ kfg]{ gLlt cjnDag ul/g]5 . -@_

11. k|rlnt sfg"gdf ;'wf/ Pjd\ cfjZostfg';f/ gofF sfg"g lgdf{0f u/L ;+ljwfg k|bQ df}lns xs

tyf g]kfn kIf ePsf cGt/f{li6«o k|lta4tfnfO{ sfof{Gjog ul/g]5 .-@_

%= ck]lIft pknlAw

;+:yfut tyf gLltut ;'wf/dfkm{t cfd gful/ssf] cfwf/e"t dfgj clwsf/ k|Tofe"t x'g]5 .

^=!)=@ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0f != k[i7e"ld

dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0fsf nflu ljutdfdfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ -lgoGq0f_ P]g,

@)^$ / lgodfjnL @)^%, dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lj?4sf] /fli6«o sfo{of]hgf, @)^*, dfgj

a]rlavg tyf cf];f/k;f/af6 kLl8t÷k|efljtx?sf] x]/rfx tyf ;+/If0fsf nflu /fli6«o Go"gtd dfkb08,

@)^* tyf k'gM:yfkgf s]Gb| ;~rfng lgb]{lzsf, @)^* hf/L ePsf 5g\ . ltgsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf

nflu gLltut / sfo{qmdaLr ;dlGjt cawf/0ffsf] ljsf; u/L] sfof{GjognfO{ k|efjsf/L agfpg' o; If]qsf]

k|d'v ;d:ofsf ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo != dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/ sfo{nfO{ k|efjsf/L 9ª\ujf6 lgoGq0f ug]{ ;+oGq / ;+/rgfx?sf]

;'b[9Ls/0f tyf bIftf clej[l4 ug]{ .

@= b08xLgtfsf] cGTo u/L k|efljtx?nfO{ Gofodf kxF'r clej[l4 ug]{ .

#= /0fgLlt 1. dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0f sfo{df ;+nUg ;+:yfx?sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f ug]{ .

2. afnaflnsf tyf lszf]/lszf]/Lsf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/sf b[li6n] x'g] hf]lvd sd ug{] pkfo

cjnDag ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. kLl8t÷k|efljtx?sf] clwsf/ ;'lglZrttf / p4f/sf nflu ;+oGqx?sf] ljsf; tyf ;'b[9Ls/0f

ul/g]5 . -!_

2. dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0f /fli6«o ;ldlt / lhNnf ;ldltx?sf] ;'b[9Ls/0fdfkm{t

;Da4 lgsfox?s]f dfgj a]rlavg lj?4sf sfo{x?sf] th'{df / sfof{Gjogdf ;dGjo a9fOg]5 . -!_

3. :yfgLo :t/df a]rlavg tyf cf];f/k;f/nfO{ /f]Sg ;'/lIft cfk|jf;g;DaGwL ;"rgf s]Gb|x?sf]

:yfkgf ul/g]5 . -!_

4. hf]lvdk"0f{ ;d"x÷;d'bfox?sf] klxrfg u/L ;d'bfodf cfwfl/t ;fdflhs tyf cfly{s

;'/Iff;DaGwL ultljlwx? ;~rfng ul/g]5 . -@_

5. cfGtl/s a]rlavg tyf cf];f/k;f/sf] ;d:ofsf] cGTosf nflu k|efjsf/L lgodg tyf cg'udg

k|0ffnLsf] ljsf; ul/g]5 . -!_

%= ck]lIft k|ltkmn

dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/ lgoGq0f;DaGwL ;+:yfx?sf] Ifdtf clej[l4 ePsf] x'g] / o;;DaGwL

hf]lvdo'Qm ;d'bfodf ;r]tgf clej[l4 eO{ dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/df Go"gLs/0f ePsf] x'g]5 .

120 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

kl/R5]bM&

of]hgf k|lqmof, tYofÍLo k|0ffnL Pjd\ cg';Gwfg

&=! of]hgf th'{df

!= k[i7e"ld

kfFr bzseGbf a9L ;dob]lv d'n'sn] cfjlws of]hgfsf] th'{dfnfO{ k|fljlws / Jofjxfl/s b[li6sf]0fn]

pko'Qm agfpg] kl/kf6L cjnDag ub}{ cfPtfklg cfzfltt ?kdf of]hgf th'{df k|lqmofnfO{ oyfy{k/s /

Jofjxfl/s agfpg cem} w]/} k|of; ug{ cfjZos ePsf] 5 .

@= p2]Zo

cfjlws of]hgfnfO{ k|fljlws ?kdf ;an / Jofjxfl/s ?kdf sfof{Gjogof]Uo agfpg] .

#= /0fgLlt != of]hgfsf ljleGg txx?aLr Ps cfk;df sfo{d"ns ;DaGw :yflkt ub}{ n}hfg] .

@= of]hgfsf p2]Zo, nIo, k|fyldstf tyf sfo{gLltx?aLr tfbfTDotf sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. cfjlws of]hgf th{'dfdf ;+nUg ljleGg lgsfosf ah]6, sfo{qmd tyf of]hgf OsfO{nfO{ ;Ifd

Pjd\ ;'b[9 agfOg]5 . -!_

2. of]hgfnfO{ oyfy{tfdf cfwfl/t agfpg cfjZos x'g] tYofª\s tyf ;"rgfx?sf] ljZj;gLotf

clej[l4 ul/g]5 . -!_

3. of]hgfsf] nIo tyf gLlt lgwf{/0f ug]{ kl/kf6LnfO{ a9L j}1flgs / oyfy{k/s agfOg]5 . -!_

4. of]hgf th{'df k|lqmofdf ;/f]sf/jfnfsf] ;fy{s ;xeflutf cem} k|j4{g ul/g]5 . -!_

5. of]hgfsf] p2]Zo, nIo, k|fyldstf tyf sfo{gLltx?sf] aLr tfbfTDotf sfod ug]{ k4lt ljsf;

ul/g]5 . -@_

6. bL3{sfnLg of]hgf, cfjlws of]hgf, jflif{s ljsf; sfo{qmd, :yfgLo :t/df th'{df x'g] of]hgfx? /

If]qut of]hgfx?aLr ;x;DaGwsf] ljsf; ul/g]5 . -@_

7. glthfd'vL of]hgf k4ltsf] ljsf; ug{ xfn cEof;df /x]sf] dWosfnLg vr{ ;+/rgfnfO{ cem}

oyfy{k/s agfOg]5 . -@_

$= ck]lIft pknlAw

of]hgf th'{df glthfd'vL / oyfy{k/s ePsf] x'g] .

&=@ of]hgf sfof{Gjog

!= k[i7e"ld

;+ljwfg lgdf{0f / /fhgLlts?kdf :yfloTj sfod ug{ k|of; eO/x] klg ljsf; of]hgf k|lqmofdf ck]lIft

ult cfpg ;s]sf] 5}g . ;fy} /fd|f of]hgf, sfo{qmd tyf cfof]hgfx?ag] klg ck]Iffs[t sfof{Gjog x'g

;s]sf 5}gg\ . hUuf k|flKtdf ;d:of, nfdf] / emGeml6nf] ;fj{hlgs vl/b k|lqmof, of]hgf, sfo{qmd tyf

cfof]hgf sfof{Gjogdf hjfkmb]lxtfsf] sdL, ;fj{hlgs vr{ Joj:yfkgdf /x]sf] sdhf]/L, cfof]hgf k|d'v /

sfo{gLltsf] a'Fbfsf] cGTodf lbOPsf] sf]i7sf] cÍn] /0fgLltsf] qmd a'emfpg]5 .

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 121

cGo lhDd]jf/ sd{rf/Lx?sf] ;]jf lg/Gt/tfsf] cefj / cGtlg{sfo ;dGjosf] sdL cflb ;d:of /x]sf 5g\

. To;}u/L ;dod} sfof{Gjog of]hgf, sfo{ljlw, lgb]{lzsf cflb aGg g;s]sf] tyf k|efjsf/L cg'udg tyf

d"Nofª\sg x'g g;s]sf sf/0f klg of]hgf sfof{Gjog lkmtnf] b]lvPsf] 5 .

@= p2]Zo

!= ljsf; of]hgf, sfo{qmd tyf cfof]hgfx? tf]lsPsf] ;do, nfut / u'0f:t/df ;DkGg u/L

of]hgfdf lglb{i6 glthf xfl;n ug]{ .

@= cfjlws of]hgf / jflif{s sfo{qmd tyf ah]6aLr hLjGt ;DaGw :yfkgf u/L of]hgfsf] sfof{Gjog

;'lglZrt ug]{ .

#= /0fgLlt

!= glthfd'vL of]hgf / dWofjlw vr{ ;+/rgf tof/ u/L jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 / cfjlws

of]hgfaLr k|efjsf/L cGt/;DaGw :yflkt ug]{ .

@= sfof{Gjogsf hjfkmb]lxtf–;+oGqnfO{ ;an agfpg] .

#= sfo{;Dkfbg s/f/nfO{ j:t'ut agfO{ qmdzM nfu" ub}{ hfg] .

$= gLltut tyf k|lqmofut ;'wf/ u/L ;fj{hlgs vl/b If]qdf ;'zf;g sfod ug]{ .

$= sfo{gLlt

1. of]hgf th'{df ubf{ g} sfof{Gjog kIfnfO{ s]Gb|df /fVfL ljifo If]qut glthf vfsf ;dfj]z ul/g]5 . -!_

2. k|fyldsLs/0fsf kl/dflh{t cfwf/x? nfu" u/L glthfd"ns dWodsfnLg vr{ ;+/rgfnfO{ ;+:yfut

ul/g]5 . -!_

3. cfjlws of]hgf, jflif{s ah]6 tyf sfof{GjogaLrsf] ;DaGwsf] jflif{s n]vfhf]vf ul/g]5 . -!_

4. PsLs[t gtLhfd"ns cg'udg tyf d"Nofª\sg k|0ffnL nfu" ul/g]5 . -@_

5. ;a} txaf6 x'g] cg'udg tyf d"Nofª\sgnfO{ yk ;'b[9 / sfo{d"ns agfpg cg'udg tyf

d"Nofª\sgaf6 k|fKt ;"rgf tyf hfgsf/Lx?nfO{ ;fy{s?kdf k|of]u ug]{ k4lt ljsf; ul/g]5 . -@_

6. ljsf; of]hgf, sfo{qmd tyf cfof]hgf sfof{Gjogdf ;fdflhs hjfkmb]xLtf k|j¢{g ug{ ;dflhs

k/LIf0f, ;fj{hlgs k/LIf0f / ;fj{hlgs ;'g'jfO{ k|lqmofnfO{ ;+:yfut ul/g]5 . -@_

7. sfo{qmd tyf cfof]hgf k|d'v;Fu sfo{;Dkfbg ;"rssf cfwf/df ;Demf}tf u/L tL sfo{qmd tyf

cfof]hgfsf] pknlAw tyf sfo{;Dkfbg:t/sf cfwf/df d"NofÍg ul/g]5 . -#_

8. ;fj{hlgs vl/b P]g tyf lgodfjnLdf cfjZos ;+zf]wg ;d]t u/L o;nfO{ k|efjsf/L ?kdf nfu"

ul/g]5 . -$_

9. hUuf k|flKtnfO{ ;/n / ljsf;–d}qL agfpg cfjZos gLltut tyf sfo{ut ;'wf/ ul/g]5 . -$_

%= ck]lIft pknlAw

of]hgfsf nlIft glthf / k|ltkmnx? k|efjsf/L ?kdf xfl;n ePsf] x'g] / sfof{Gjog–;Da4 kbflwsf/L

tyf lgsfox? ljsf; glthfk|lt lhDd]jf/ x'g]5g\ .

&=# cg'udg tyf d"Nofª\sg

!= k[i7e"ld cg'udg tyf d"NofÍg k4ltnfO{ kl/dfh{g ub}{ glthfd"ns, lgoldt / e/kbf]{ agfO{ ljsf; sfo{qmd tyf

cfof]hgfsf] sfof{Gjogdf k|efjsfl/tf Nofpgsf nflu gofF cg'udg tyf d"NofÍg lbUbz{g th'{df ul/Psf]

5 . cg'udg tyf d"Nofª\sgdf ;+nUg hgzlQmsf] Ifdtf ljsf;, ;"rsx?sf] kl/dfh{g, cfof]hgfx?sf]

122 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

sfof{Gjogdf b]lvPsf ;d:ofx?sf] ;dfwfg ;d]tsf nflu ;+:yfut ;+oGqnfO{ k|efjsf/L agfpg k|of;x?

ePsf 5g\ . ;~rflnt sfo{qmd tyf cfof]hgfsf] d"NofÍg ug]{ kl/kf6LnfO{ klg ;+:yfut ug]{ k|of;

yflnPsf] 5 . t/, cg'udg tyf d"NofÍgdf ;"rgf k|ljlwsf] k|of]u a9fpg], ljleGg txsf cg'udg tyf

d"NofÍg;DaGwL ;+:yfx?nfO{ k|efjsf/L u/fpg] / glthfd"ns cg'udg tyf d"NofÍgnfO{ ;+:yfut ug]{

sfo{df eg] pNn]Vo k|ult x'g ;s]sf] 5}g . cg'udg tyf d"NofÍgnfO{ k|efjsf/L u/fO{ sfo{qmd tyf

cfof]hgfdf ul/Psf] nufgLk|lt ;fj{hlgs hjfkmb]lxtf clej[l4 ug{ cfufdL k|of; s]lGb|t /xg'kg]{ l:ylt 5 .

@= p2]Zo cg'udg tyf d"NofÍgsf] dfWodaf6 of]hgf tyf gLltlgdf{0f k|lqmofnfO{ k|df0fdf cfwfl/t u/fpg],

;fj{hlgs hjfkmb]lxtf clej[l4 ug]{ / ljsf; gLlt, sfo{qmd tyf cfof]hgfsf] sfof{GjognfO{ k|efjsf/L

u/fpg] .

#= /0fgLlt != cg'udg tyf d"NofÍgnfO{ glthfd'vL agfpg tof/ ul/Psf] PsLs[t lbUbz{gnfO{ k|efjsf/L

?kdf sfof{Gjogdf Nofpg] .

@= cg'udg tyf d"NofÍg;DaGwL ;+:yfut ;'wf/ u/L ;Da¢ ;+:yfx?sf] e"ldsfnfO{ ;'b[9 u/fpg] .

#= ;DkGg ePsf jf ;~rfngdf /x]sf ljsf; gLlt, sfo{qmd tyf cfof]hgfx?sf] d"Nofª\sgnfO{

;+:yfut u/fpg] / k|fKt ;'emfjx?nfO{ gLlt lg0f{o k|lqmofdf k|of]udf Nofpg] Joj:yf ug]{ .

$= cg'udg tyf d"Nof+sgdf ;"rgf k|ljlwsf] k|of]unfO{ lj:tf/ ug]{ .

%= cg'udg tyf d"NofÍgsf dfWodaf6 ;fdflhs hjfkmb]lxtf k|j4{g Pjd\ gLlt lgdf{0f / lg0f{o

k|lqmofnfO{ ;';"lrt ug]{{ .

$= sfo{gLlt 1. cg'udg tyf d"NofÍg lbUbz{gnfO{ Jofks ?kdf ;Dk|]if0f ul/g] . ;f]sf] k|efjsf/L k|of]usf nflu

Ifdtf ljsf;sf sfo{qmdx? ;~rfng ul/g]5 . -!_

2. ;fj{hlgs ;]jf k|j]z;DaGwL tflnd tyf ;]jfsfnLg tflnddf cg'udg tyf d"NofÍgnfO{ ;d]t

;dfj]z ug{ nufO{g]5 .-!_

3. bIftf xfl;n u/]sf cg'ejL hgzlQmnfO{ of]hgf, cg'udg tyf d"NofÍg sfo{df nfdf] ;do

;]jf/t /xg] Joj:yfsf nflu gLltut ;'wf/ tyf Joj:yf ul/g]5 .-!_

4. /fli6«o ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldlt / dGqfno:t/Lo ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldltnfO{

sfo{d"ns agfOg]5 . -@_

5. cg'udg tyf d"NofÍgnfO{ Jojl:yt Pjd\ k|efjsf/L agfpg x/]s lgsfon] jflif{s sfo{of]hgf

agfO{ sfof{Gjog ug'{kg]{ Joj:yfnfO{ clgjfo{ ul/g]5 .-@_

6. cg'udg tyf d"NofÍg sfo{df If]qLo k|zf;g sfof{no tyf If]qLo lgb]{zgfnox?nfO{ kl/rfng

ul/g]5 . -@_

7. ;DkGg jf ;~rfngdf /x]sf sfo{qmd tyf cfof]hgfx?dWo] x/]s jif{ lglZrt ;ª\Vofdf t];|f]

kIfaf6 / s]xL cfof]hgfsf] /fli6«o of]hgf cfof]usf] txaf6 ;d]t d"NofÍg u/fOg]5 . -#_

8. ljleGg lgsfoaf6 u/fOg] d"NofÍg k|ltj]bgx?sf] clen]v cBfjlws ug]{ / d"NofÍgaf6 k|fKt

;'emfjx?nfO{ gLlt lgdf{0f tyf of]hgf k|lqmofdf k|of]u ug]{ Joj:yf ul/g]5 . -#_

9. cg'udg tyf d"NofÍgdf ;"rgf k|ljlwsf] k|of]u / ;~hfn lj:tf/ ul/g]]5 . -$_

10. ;/f]sf/jfnfx? ;d]tsf] ;xeflutfdf cg'udg tyf d"Nofª\sg ug]{ k4ltsf] ljsf; ul/g]5 . -%_

11. cg'udg tyf d"Nofª\sgdfkm{t cfof]hgf k|d'vx?nfO{ glthfk|lt hjfkmb]xL u/fOg]5 . -%_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 123

12. cg'udg tyf d"Nofª\sgaf6 k|fKt gtLhfsf] ljZn]if0f tyf k|of]u clej[l¢ u/L gLlt lgdf{0f /

lg0f{o k|lqmofnfO{ k|df0fdf cfwfl/t u/fOg]5 . -%_

13. ljsf; sfo{qmdx?sf] cg'udg tyf d"NofÍg ubf{ n]vfk/LIf0fsf] k|ltj]bgnfO{ cfwf/ dflgg]5 . -%_

14. ;fdflhs k/LIf0f, ;fj{hlgs k/LIf0f tyf ;fj{hlgs ;'g'jfO{ h:tf ljlwx? k|of]u u/L ;fj{hlgs

hjfkmb]xLtf k|j4{g ul/g]5 . -%_

%= ck]lIft pknlAw cg'udg tyf d"NofÍg;DaGwL gofF lbUbz{gsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ePsf] x'g] / glthfd"ns cg'udg tyf

d"NofÍg Joj:yf ;+:yfut x'g]5 .

&=$ tYofÍLo k|0ffnL

!=k[i7e"ld

of]hgf th'{df, sfof{Gjog, cg'udg tyf d"NofÍgsf x/]s kIfx?df j:t'ut n]vfhf]vf ug{ e/kbf]{, l56f] /

;fdlos tYofª\s Joj:yfkg x'g' cTofjZos /x]sf] 5 . /fli6«o tYofÍ k|0ffnLsf] a[xQ/ ;f]]rcg'?k

tYofÍLo lqmofsnfkx?nfO{ /fi6« lgdf{0fsf] a[xt\ nIo tyf dfu;“u tfnd]n ldnfP/ cfjZos tYofÍ

;ª\sng, k|zf]wg / k|sfzg ug]{tkm{ of] of]hgf s]lGb|t 5 . /fli6«o hgu0fgf—@)^* sf] glthf ;fj{hlgs

eO{;s]sf] 5 eg] /fli6«o s[lifu0fgf–@)^* sf] nut k|zf]wgsf] sfo{ eO{/x]sf] / o;} cfly{s jif{sf] cGt

;Dddf glthf k|sfzg ug]{ nIo /flvPsf] 5 . /fli6«o tYofª\s clen]v -National Data Archive) sf]

ljsf; tyf q}dfl;s /fli6«o n]vfsf] nflu tof/Lx? ePsf 5g\ . sltko If]qdf tYofª\ssf] cefj /

lj;ª\ult /xg' o; If]qsf] k|d'v ;d:ofsf ?kdf /x]sf] 5 .

@= p2]Zo

;"rgf k|ljlwsf] clwstd k|of]u tyf g]kfnsf nflu cfjZos ;"rgf tyf tYofÍnfO{ e/kbf]{, :t/Lo tyf

;fdlos jgfpg] .

#= /0fgLlt

!= tYof+ssf] ljsf;sf nflu /fli6«o /0fgLlt tof/ ug]{ .

@= lgwf{l/t tYofÍ k|0ffnL tyf cg'dlt k|0ffnLnfO{ ;+:yfut ub}{ ;"rgf k|ljlwsf] pkof]u / lj:tf/

dfkm{t ;dGjofTds /fli6«o tYofÍ k|0ffnLsf] ljsf; ug]{ .

#= gLlt th'{df, of]hgf tyf sfo{qmdx?sf] cg'udg tyf d"NofÍgsf] nflu e/kbf]{, ;fdlos tyf

cGt/f{li6«o dfkb08 cg';f/sf] tYofÍ pknAw u/fpg] .

$= tYofÍ ljsf;df b'O{kIfLo tyf ax'kIfLo ;xof]unfO{ ;'b[9 agfpg] .

$= sfo{gLlt

1. /fHosf] ;ª\3Lo cjwf/0ff ;d]t nfO{ Wofgdf /fvL tYofÍsf] sfg"gL ;+/rgf tof/ ul/g]5 . -!_

2. tYofÍLo lqmofsnfkdf ;+nUg ljleGg lgsfosf] lhDd]jf/LnfO{ ;+:yfut ?kdf ls6fgL ul/g]5. -!_

3. /fli6«o tYofÍ kl/ifb\nfO{ yk ;lqmo u/fO{ tYofÍ;Fu ;DalGwt lgsfox?aLr ;dGjosf] Joj:yf

ljsf; ul/g]5 . -!_

4. lgwf{l/t tYofÍLo lqmofsnfk afx]ssf cGo tYofÍLo lqmofsnfk nflu cg'dlt k|0ffnLsf] Joj:yf

ul/g]5 . -!_

5. kl/jlt{t ;Gbe{df ;ª\3Lo ;+/rgf cgs"n x'g] u/L tYofÍ ;Ë7gx?sf] ;+/rgf agfOg]5 . -!_

124 t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq

6. tYofÍ pTkfbgstf{, k|of]ustf{, pknAwstf{ tyf ;~rf/ If]qnfO{ Psfk;sf kl/k"/s jgfOg]5 . -!_

7. sfof{no clen]vx?nfO{ ;'/lIft /fvL ;+:yfut clen]v lbuf] /flvg]5 . -!_

8. lg0f{o k|lqmofnfO{ cfjZos kg]{ ljleGg cfly{s, ;fdflhs, jftfj/0fLo tyf cGo If]qx?sf tYofÍ

;ª\sng k|zf]wg tyf ;+k|]if0f ul/g]5 . -@_

9. kl/;"rsx?nfO{ ;+:yfut ug{ u0fgf tyf ;j]{If0f / ;"rgf k|0ffnLx?sf] Joj:yf ul/g]5 . -@_

10. tYofÍ If]qdf ;+nUg lgsfox?sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f tyf hgzlQm ljsf; ug]{ . -#_

11. tYofÍnfO{ t'ngfof]Uo agfpg cGt/f{li6«o ?kdf k|rlnt dfkb08, ljlw, tyf juL{s/0fx?sf]

cg';/0f ug]{ . -#_

12. /fli6«o n]vfnfO{ a9L ;d ;fdlos tyf e/kbf]{ agfpg cfjZos ;'wf/ ug]{ . -#_

13. /fli6«o tYofÍ k|0ffnLdf cfa4 lgsfox?sf] tYofÍLo Ifdtf clej[l4 ug{ b'O{kIfLo tyf ax'kIfLo

;xof]unfO{ k|fyldstf lbg] . -$_

*= ck]lIft pknlAw

tYofÍ ljsf;sf] nflu /fli6«o /0fgLlt th'{df ePsf] x'g], tYofÍdf dfu / cfk"lt{aLrsf] cGt/ sd x'g] /

tYofÍ If]qsf lj;ª\ultx? sd x'g]5g\ .

&=% cg';Gwfg tyf ljsf;

!= k[i7e"ld

pTkfbgx? k|ljlw–;3g x'Fb} u}/x]sf], pkef]Stfsf rfxgf / pTkfbgsf :j?kdf tLj| kl/jt{g e}/x]sf],

;fdflhs cfly{s hLjgdf lj1fg k|ljlwsf] e"ldsf ckl/xfo{ aGb} uPsfn] cg';Gwfg / ljsf;df nufgL

a9fpg} kg]{ l:ylt /x]sf] 5 . gLlt lgdf{0f;Fu Jojl:yt / lgoldt ;DaGw ljsf; x'g g;Sg',

k|fyldstfx?sf] klxrfg tyf Joj:yfkg, ljleGg If]qx?df 5l/Psf nufgLaf6 k|foM ljZj;gLotf /

pkof]usf] b[li6n] ;Gb]xf:kb / :t/xLg cWoogsf] k|r'/tf x'g' h:tf ;d:ofx? o; If]qdf /x]sf 5g\ .

@= p2]Zo

pTkfbsTj, pBdzLntf / gjk|jt{gsf] ;+:s[lt ljsf; ug{ cg';Gwfg / ljsf;sf If]qdf nufgL a9fO{

Joj:yfkg k|0ffnLnfO{ ;'b[9 ug]{ .

#= /0fgLlt ! a9L ;+efjgf ePsf cfly{s, ;fdflhs ljsf; / ef}lts k"jf{wf/sf If]qx?nfO{ nlIft u/L

gjk|jt{gzLn / bIfhgzlQm / k|f]T;fxg k|0ffnLsf] ljsf; ug]{ .

@ cg';Gwfg / ljsf;sf If]qdf /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;xsfo{ / ;fem]bf/Ltf lj:tf/ ug]{ .

$= sfo{gLlt 1. cg';Gwfg tyf ljsf;;DaGwL Ifdtfsf] d"NofÍg u/L ljBdfg k"jf{wf/x?sf] ;'b[9Ls/0f / j}b]lzs

cj;/x?sf] ;d]t pkof]u u/L pRr:t/Lo hgzlQm tof/ ul/g]5 . -!_

2. cg';Gwfg tyf ljsf; sfo{sf] lg/Gt/tfsf] nflu ;d]t cg';Gwfgaf6 k|fKt k|ltkmn?kL 1fgnfO{

lj:tf/, pkof]u / Joj;foLs/0f ul/g]5 . -!_

3. cg';Gwfgstf{ / k|fljlws hgzlQmnfO{ b]zleq l6sfO{ /fVg / ljb]z knfog ePsfnfO{ :jb]zd}

kmls{g] jftfj/0f l;h{gf ug{ pko'Qm gLltut k|fjwfg / k|f]T;fxg k|0ffnLsf] Joj:yf ldnfOg]5 .-!_

4. cg';Gwfg sfo{x?nfO{ qmlds ?kn] ljs]lGb|t ub}{ nlug]5 . -!_

t]x|f}+ of]hgf, cfwf/ kq 125

5. ;j} ju{ / If]qsf k|ltefzfnL / l;h{gzLn ljBfyL{x?nfO{ k|fyldstfsf If]qdf lj1fg tyf

k|fljlws lzIff k|fKt ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

6. lghLIf]qnfO{ k|f]T;fxgsf nflu ljQLo pTk|]/0ff k|0ffnL ljsf; u/L cg';Gwfg / ljsf; sfo{df

nufgL ug{ k|f]T;fxg ul/g]5 . -!_

7. ljBdfg ;DalGwt pRrlzIff;DaGwL ;+:yfgx?, lghL If]q Pjd\ cf}Bf]lus k|lti7fgx? / ;/sf/sf

;DalGwt dGqfno tyf ljefux?aLrsf] ;xsfo{ / ;fem]bf/LnfO{ ;3g agfOg]5 . -@_

8. cg';Gwfg / ljsf;df /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;xsfo{ / ;fem]bf/L lj:tf/ ul/g]5 . -@_

9. k|ljlw x:tfGt/0f, cg';Gwfg / ljsf;sf b[li6n] a9L nfebfoL x'g ;Sg] vfnsf ultljlwx?nfO{

k|f]T;fxg ul/g]5 . -@_

10. af}l4s ;DklQ;DaGwL clwsf/sf] ;+/If0fsf nflu ljBdfg Joj:yf k'g/fjnf]sg u/L cfjZos

;'wf/ ul/g]5 . -@_

11. cg';Gwfg / ljsf; sfo{ k|j4{g ug{ ;fdflhs lj1fg;DaGwL cg';Gwfg kl/ifb\sf] :yfkgf ul/g]5 . -@_

12. ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+:yfjf6 ul/g] cg';Gwfg sfo{df ;DalGwt ljZjljBfno÷k|fl1s

;+:yfx?;Fu ;xsfo{ ul/g]5 / ;a} cg';Gwfg sfo{sf] nfut klg ;f]xL b:tfj]hd} ;dfj]z ul/g]5 . -@_

%= ck]lIft pknlAw

nlIft If]qdf ljsf;sf ;+efjgfx?sf] j}1flgs klxrfg ePsf] x'g], pTkfbsTj, pBdzLntf / gjk|jt{gsf]

;+:s[lt ljsf;sf nflu gLltut, sfg"gL, / ;+:yfut k"jf{wf/ tof/ ePsf] x'g], 1fg, lj1fg, k|ljlw /

gjk|jt{gsf If]qdf ljsl;t d'n'sx?;Fusf] cGt/ vf8nnfO{ sd ug]{ k"jf{wf/ tof/ x'g] / cg';Gwfg /

ljsf; If]qsf] nufgL / k|0ffnL Jojl:yt Ps kf/bzL{ / ;'b[9 x'g]5 .