16

Spring 2014. Vol 9. Num 2S A L M A N D

* Corresponding Author:

Hamid SalehiAddress: University of Isfahan, Hezar Jarib Avenue, Isfahan, Iran, P .O. Box: 8174673441. Tel: (+98) 03137932577 /Fax: (+98) 0313 6687572E-mail: Hosseinim46@yahoo.com@yahoo.com

Research Paper: Attention Deficit during Dual-Task Performance in Alzheimer’s disease Patients

1. PhD. In Motor Behavior, Assistant Professor, Department of Motor Behavior, University of Isfahan, Isfahan, Iran.2. PhD. In Motor Behavior, Assistant Professor, Department of Motor Behavior, University of Isfahan, Isfahan, Iran.3. M.A. in Motor Behavior, Author's affiliation, Department of Motor Behavior, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

Hamid Salehi1*, Maryam Nezakatolhoseini 2, Abdolmajid Azadian 3

Objectives The aims of the present investigation was the evaluation of divided attention deficits in Al-zheimer's disease (AD) patients by using dual-task paradigm in order to ascertain whether this method can be useful in the early diagnosis of AD or not.Materials & Methods A total of 23 elderly individuals (11 females and 12 males) voluntarily participated in the investigation: 13 patients with Alzheimer's disease (AD) and 10 healthy elderly individuals. The experimental setup consisted of (a) single -task and (b) dual-task trials at two levels of difficulty. In single-task condition, the participants were asked to recite the months of the year continuously with normal order (easy) and backward (difficult). They also performed a computerized visuospatial/motor tracking task. The participants then performed the tracking task in conjunction with each of the months reciting tasks as dual-task condition.Results The results showed a significant interaction (disease × level of difficulty) effect. So that, the per-formance impairment on combine performance in two simultaneous tasks was related to task difficulty, but the elderly control group did not differ in the easy and difficult conditions. Conclusion These findings not only increase our understanding of the attention deficits in AD patients, but also have implications for the mediating effect of cognitive load in using dual-task paradigm for studying attention mechanisms of cognitively suffered individuals.

A B S T R A C T

Key words: Dementia,Attention; Dual-Task; Visuospatial/Motor Task; Aging.

Received: Accepted:

بهار 1393 . دوره 9 . شماره 2

17

نقص توجه بیماران آلزایمـر در اجـراي تکلـیف دوگانه حمید صالحی1، مریم نزاکت الحسیني2، عبدالمجید آزادیان3

1. دکترای رفتار حرکتي، اسـتاديار دانشـگاه اصفهان.

2. دکترای رفتار حرکتي، اسـتاديار دانشـگاه اصفهان.3. کارشناس ارشد رفتار حرکتي، دانشگاه اصفهان.

• نویسنده مسئول: حمـيد صـالـحي

نشانی: اصفهان، خـيابان هـزارجريب، دانشـگاه اصفـهان، گروه رفتار حرکتي. تلفن تماس:03137932577 )98+( / 03136687572 )98+(

Salehi@Zoho.com :آدرس الکترونيکی

اهداف هدف پژوهش حاضر، ارزيابي نقص تقسيم توجه،در بيماران آلزايمـر (AD) با استفاده از روش تکليف دوگانه است، تا مشخص شود که آيا از اين روش مي توان براي تشخيص زودهنگام AD استفاده کرد يا خير.

مواد و روش ها 23 فرد مسن )يازده زن و دوازده مرد( به طور داوطلبانه در تحقيق شرکت کردند: سيزده بيمار AD و ده فرد مسن سالم گروه کنترل. کاربندي آزمايشي شامل کوشش هاي الف(single-task و ب(dual-task با دو سطح دشواري بود. در وضعيت single-task از شرکت کنندگان خواسته شد ماه هاي سال را با ترتيب معمولي )آسان( و معکوس )دشوار( پشت سرهم ،dual-task بيان کنند. آنها يک تکليف بينايي ـ فضايي ـ حرکتي کامپيوتري از نوع پيگردي را نيز اجرا کردند. در وضعيت

شرکت کنندگان همزمان با اجراي تکليف پيگردي، يکي از تکاليف يادآوري ماههاي سال را نيز اجرا مي کردند.یافته ها يک اثر تعاملي )بيماري × سطح دشواري( معنادار مشاهده شد. به اين صورت که، در بيماران AD افت عملکرد اجراي همزمان دو

تکليف تابع سطح دشواري تکليف بود، در حالي که براي افراد مسن گروه کنترل اين گونه نبود. نتیجه گیری نتايج تحقيق حاضر درک ما در زمينه نقص هاي توجه بيماران AD را افزايش می دهد و نيز نشان می دهد در ارزيابي توجه افراد مبتال به مشکالت شناختي، بايد نقش بار شناختي تکاليف بکار رفته در روش تکليف دوگانه نيز به عنوان يک عامل ميانجي در نظر

گرفته شود.

کلید واژه: زوال عقل،

توجه، تکليف دوگانه،

تکليف بيناييـ فضايي ـ حرکتي، سالمندي.

تاريخ دريافت: 1391/9/7 تاريخ پذيرش: 1392/6/18

مقدمه

بيماري آلزايمر (AD) 1شايع ترين نوع دمانس يا زوال عقل است. برآوردها نشان مي دهد در کل دنيا 25 ميليون نفر به آن دچارند و انتظار مي رود درآينده نزديک به دليل پيرشدن جوامع انساني، آمار مواردي که مبتال به اين بيماري تشخيص داده مي شوند به نحو چشمگيري افزايش يابد )1(. در مناطق مختلف دنيا آمار مبتاليان به زوال عقل نوع AD در افراد باالي شصت سال، 6/4-1/6 درصد گزارش شده )2(، و مشخص شده است که بعد از سن 65 سالگي، شيوع وابسته به سال AD 2 هر

پنج سال دو برابر مي شود )1(.

1. Alzheimer’s Disease (AD)2. age-specific prevalence

زوال عقل از نوع AD يک بيماري چندعاملی است. بر اساس شروع در که نشانه هايی اولين 3 DSM-IV-TR معيارهاي AD ظاهر مي شود نقص هاي متعدد حافظه، شناخت، توجه و باعث اختالل در سازوکارهاي تصميم گيري مرکزي4 است که فعاليت هاي روزانه و اجتماعي مي شود )3(. براي ارزيابي توجه و سازوکارهاي تصميم گيري مرکزي AD، اغلب از روش تکليف دوگانه استفاده مي شود.در اين روش، دو تکليف به صورت مجزا بايد فرد ارائه مي شود. (Dual-task) (Single-task)و همزمان بتواند توجه خود را بين دو تکليف تقسيم نمايند. اگر آزمودني در اجراي يکي از تکاليف يا هر دو تکليف دچار افت )تداخل( شود اين گونه استدالل مي شود که سازوکار تقسيم توجه 5 )توانايي

3. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition Text Revision (DSM-IV-TR) 4. central executive functioning 5. divided attention

18

Sبهار 1393 . دوره 9 . شماره 2 A L M A N D

.)7-4( دارد نقص او محرک( چند بين توجه منابع تقسيم از جنبه هاي توجه و از پژوهشگران آسيب، در برخي بسياري سازوکارهاي تصميم گيري مرکزي AD را گزارش کرده اند )8-

AD 10(. با اين وجود اخيراً مشخص شده که در مراحل مختلفهمه جنبه هاي توجه متأثر نميشود )11 و12(.

عليرغم وجود گزارش هاي متعدد در خصوص آسيب تقسيم توجه در سالمندان مبتال به AD، توافق کاملي در اين خصوص وجود ندارد )5 و13 ، 14، 15(. نتايج برخي از تحقيقات، مانند پژوهش لوژيه و همکاران )2004( نشان داد ه که در افراد مبتال به AD تغيير در ويژگي هاي يک تکليف ساده نمي تواند اثري در اجراي تکليف دوگانه ايجاد کند )15(. در همين ارتباط لونيه و همکاران )2009( نيز نشان داده اند که روش تکليف دوگانه )استفاده از نسخه قلم و کاغذي تکليف تعقيبي و تکليف شمارش اعداد( حساسيت کافي براي تشخيص اوليه بيماران AD را ندارد و نمي توان بين عملکرد تکليف دوگانه افراد مسن سالم و مبتال به AD تمايز قائل شد )16(، اين در حالي است که ديگر محققين نظر ديگري دارند. به عنوان مثال، کراسلي و همکاران )2004( اجراي تکليف دوگانه در )الف( تکاليفي که به صورت خودکار اجرا نمي شوند و )ب( تکاليف آسان را در بيماران AD و افراد مسن سالم (EC) 6 بررسي و مقايسه کرده اند. آنان نشان دادند، نقص بيماران AD تنها وقتي محسوس است که تکاليف جديد و/يا به اندازه کافي پيچيده باشند )14(. با توجه به نتايج اين تحقيق و پژوهش هاي مشابه به نظر مي رسد مشاهده تداخل در اجراي تکليف دوگانه در AD تابع بار شناختي اعمال شده باشد. بنابراين مي توان اين فرضيه را مطرح نمود که، ظاهراً تنها وقتي مي توان از روش تکليف دوگانه براي تشخيص نقص هاي توجه و سازوکارهاي تصميم گيري مرکزي در AD استفاده نمود که از تکاليفي با پيچيده و بار شناختي کافي استفاده شود. در پژوهش

حاضر اين فرضيه به بوته آزمايش گذاشته شده است.

در بيشتر پژوهش ها محققان تأکيد می کنند که براي باال بردن ضريب موفقيت مداخله هاي دارويي براي درمان يا جلوگيري از پيشرفت AD تشخيص صحيح و زودهنگام الزم است )1(. ليکن بر اساس نظر DSM-IV-TR يافته هاي آزمايشگاهي نشان مي دهد در حال حاضر هيچ نشانگر زيستي 7 اختصاصي و حساس که تشخيص دهنده AD در افراد زنده بوده و پذيرش همگاني داشته باشد وجود ندارد )3(. به همين لحاظ تهيه ابزارهاي تشخيصي رفتاري/عملکردي، مانند روش تکليف دوگانه، و باال بردن دقت آنها از اهميت ويژه اي برخوردار خواهد بود. در راستاي اهميت و لزوم انجام تحقيقات در اين زمينه و با توجه به آن چه بيان شد، هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي اثر پيچيدگي )بار شناختي( تکليف بر اجراي تکاليف استفاده شده در روش تکليف دوگانه

6. Elderly Control (EC)7. biological marker

در شرايط Dual-task و مقايسه آن در سالمندان سالم (EC) و مبتال به AD است. در همين راستا تأثير ابتال به بيماري آلزايمر بر توانايي اجراي تکليف دوگانه در افراد مسن ارزيابي مي شود تا مشخص شود که آيا اين روش ابزاري مفيد براي تشخيص ابتال به AD هست يا نه. اگر AD با نقص هايي در پردازش هماهنگ و مؤثر سازوکارهاي مرکزي توجه مرتبط باشد، پيش بينی مي شود همساالن گروه از بيشتر AD افراد Dual-task عملکرد افت Dual- خود باشد و اين افت تابع بار شناختي شرايط (EC) سالم

task باشد.

2. روش مطالعه

2 . شرکت کنندگان 1

در اين پژوهش علميـ مقايسه اي که به صورت ميداني اجرا شد، در کل 23 فرد مسن )يازده زن و دوازده مرد( با دامنه سني 62 تا 81 سال و ميانگين سن 5/63±70/17 سال از خانه سالمندان با دريافت رضايت نامه صادقيه اصفهان به صورت داوطلبانه و شفاهي يا کتبي شرکت کردند. بر اساس پرونده پزشکي موجود در خانه سالمندان، که حاوي تشخيص روان پزشک بر اساس شش معيار DSM-IV-TR بود )3(، و با استفاده از پرسش نامه وضعيت عقلي (SPMSQ) 8 )17و 18(، ده نفر از اين عده در دسته افراد مسن با عملکرد شناختي طبيعي، به عنوان افراد مسن کنترل EC؛ و سيزده نفر با عملکرد شناختي غيرطبيعی، SPM- شناسايي شد.ميانگين تعداد خطا در AD به عنوان گروه

5/85±2/23 AD 0/56±1/60و براي گروه EC براي گروه SQبه دست آمد. در گروه AD، هشت نفر داراي نشانه هاي اختالل خفيـف شناختي اختالل داراي نفر پنج و متوسط شناختي

تشخيص داده شد.

براي ارزيابي عملکرد شناختي شرکت کنندگان از پرسشنامه وضعيت عقلي (SPMSQ) استفاده شد. اين پرسش نامه داراي ده سؤال است که به صورت شفاهي از افراد مسن سؤال مي شود. با بررسي پاسخ هاي فرد، سؤاالتی مانند: " امروز چند شنبه است؟"يا "رئيس جمهور قبلي کي بود؟" و تعيين تعداد خطاها، وضعيت عقلي او مشخص مي شود. اگر تعداد خطاي فرد بين صفر تا دو باشد، عملکرد شناختي او طبيعي خواهد بود و در گروه افراد مسن سالم (EC) قرار مي گيرد. ولي اگر خطاها بيشتر از سه باشد، عملکرد شناختي فرد طبيعي نبوده و در گروه AD قرار مي گيرد. اگر تعداد خطاها بين سه تا چهار باشد، فرد اختالل شناختي خفيف دارد. اگر تعداد خطاها بين پنج تا هفت باشد، فرد داراي اختالل شناختي متوسط، و اگر تعداد خطاها هشت يا بيشتر باشد، فرد داراي اختالل شناختي شديد تشخيص داده مي شود. ابتدايي يا کمتر در صورتي که سطح سواد فرد در سطح اول

8. Short Portable Mental Status Questionnaire (SPMSQ)

19

بهار 1393 . دوره 9 . شماره 2

باشد، يک خطا از تعداد خطاهاي او کاسته مي شود و اگر سطح سواد او باالتر از دبيرستان باشد، يک خطا به مجموع خطاهاي فرد اضافه مي شود. در اين ابزار، اطالعات فردي شامل نام و نام خانوادگي، سن، جنسيت، سطح تحصيالت نيز ثبت مي شود )17، 18(. والبرت و همکاران )1984(، همچنين روکافورت و همکاران پايايي و روايي از پرسش نامه اين که داده اند نشان )1994(مناسبي براي ارزيابي وضعيت عقلي افراد مسن مبتال به مشکالت

شناختي، به ويژه AD برخوردار است )19 و 20(.

2 . شرایط تکلیف دوگانه 2

در روش تکليف دوگانه براي اين که بتوان توانايي انجام دو تکليف در شرايط Dual-task را ارزيابي نمود، بايد به اين مهم توجه نمود که دو تکليف نبايد بر سر منابع پردازش مشترک ،AD رقابت کنند )6 و 7(. بنابراين در اغلب تحقيقات مرتبط بااز يک تکليف کالمي مداوم مثل شمارش ماه هاي سال )13 و 14( يا شمارش اعداد )21(، و يک تکليف حرکتي مداوم مانند يک تکليف بينايي-فضايي-حرکتي از نوع پيگردي )تعقيبي( 9 )5 و 15 و 22( استفاده مي شود. در راستاي فراهم نمودن شرايطي براي دستيابي به اهداف تحقيق، و مشابه تحقيقات قبل، با در نظر گرفتن منطق و شرايط اجراي تکليف دوگانه براي افراد مبتال به AD، در طرح تحقيق با انتخاب يادآوري ماه هاي سال به صورت معمولي )تکليف آسان( و برعکس )تکليف دشوار(، بار شناختي آسان تکليف شناختي را دست کاری کرديم. تکليف شناختي عبارت بود از شمارش ماه هاي سال با ترتيب معمولي )فروردين، ...(. در تکليف دشوار از شرکت کنندگان خواستيم ارديبهشت، ماه هاي سال را با ترتيب معکوس )اسفند، بهمن، ...( بيان کنند. از طرف ديگر سعي کرديم تکليف حرکتي را به صورت يک الگوي

9. Visuospatial/motor tracking task

کامپيوتري طوري طراحي کنيم که از نظر ويژگي هاي فضايي، بينايي و حرکتي به تکاليف پيگردي روزمره )مثل رانندگي( شبيه باشد و همه شرکت کنندگان قادر به انجام آن باشند ولي اجراي آن براي آزمودني تازگي داشته باشد و به صورت خودکار اجرا نشود. در طرح تحقيق )الف( عملکرد در اجراي تکاليف شناختي و )ب( عملکرد در اجراي تکليف پيگردي به عنوان متغيرهاي تکاليف در شرکت کنندگان عملکرد شد. اندازه گيري وابسته شناختي از طريق محاسبه تعداد ماه هايي که آنها در مدت ده ثانيه با ترتيب صحيح شمرده اند10 انجام شد. براي اندازه گيري (RMSE) دقت در اجراي تکليف حرکتي از ريشه مجذور خطا

11و تبديل آن به RMSE-1 % استفاده کرديم )23(.

پيگردي تکليف يک حرکتي، ـ فضايي ـ بينايي تکليف کامپيوتري ويژه، مانند شبيه سازهای رانندگي بود که بر اساس اهداف پژوهش در محيط نرم افزاري Visual Basic برنامه نويسي و اجرا شد. به اين شکل که در زمينه صفحه نمايشگر جاده اي مجازي ظاهر مي شد. همزمان يک پيکان )مکان نما( قرمز رنگ، در صفحه نمايشگر ظاهر مي شد. فرد با گرفتن يک اهرم کنترل و حرکت دادن آن با دست برتر خود مي توانست موقعيت مکان نما را تغيير دهد. در حين آزمايش از سمت راست، صفحه يک مارپيچ به عنوان مسير هدف ظاهر مي شد که نحوه و جهت ظهور آن به صورت غير قابل پيش بيني به پايين و يا باال تغيير مي کرد. فرد بايد با حرکت دادن اهرم کنترل سعي کند با حداکثر دقت اين مسير را دنبال کند و مکان نما را روي هدف نگه دارد )شکل y و x 1(. پارامترهاي خروجي نرم افزار عبارت بودند از مختصاتمسير هدف و مسير مکان نما )برحسب ميليمتر( از شروع حرکت (t) بر حسب ثانيه. اين اطالعات با نرخ 100 هرتز جمع آوري و به صورت يک فايل بانک اطالعات با فرمت اکسل توليد و ذخيره

10. correct months recited 11. Root Mean Square Error (RMSE)

نقص توجه در بیماران آلزایمر

شکل 1. نمايي از مسير طراحي شده براي انجام تکليف پيگردی

20

Sبهار 1393 . دوره 9 . شماره 2 A L M A N D

طراحي نرم افزار در پيگردي تکليف اين اجراي براي مي شد. شده از يک کامپيوتر پنتيوم IV 3/2 گيگا هرتز دو هسته اي، بازي دسته يک و اينچ، 19 دي السي نمايشگر صفحه يک کامپيوتري12 )مدل FJS-Z70، ساخت کشور چين( به عنوان اهرم کنترل استفاده شد. در پژوهش زمينه يابي که پيش از اجراي تحقيق انجام گرفت، پايايي اندازه هاي به دست آمده از نرم افزار، در اجراي تکليف پيگردي طراحي شده براي اين تحقيق به روش بازآزمايي13 (r = .92, p< 0.001) محاسبه شد که باالتر از معيار

پذيرش )0/7( است.

2 . مراحل جمع آوری اطالعات 3

مراحل تحقيق به اين ترتيب اجرايي شد. ابتدا پرونده پزشکي از بين سالمندان خانه سالمندان صادقيه اصفهان بررسي شد. سالمندان موجود، تعداد سی نفر که باالي شصت سال سن داشتند و براي شرکت در تحقيق اظهار تمايل کردند انتخاب شدند. نمونه طوري انتخاب شد که نيمي از آنها با توجه به تشخيص پزشک داراي عالئم ابتال به AD و نيمي سالم باشند. افرادي که قادر به انجام تکاليف آزمايشگاهي پژوهش نبودند حذف شدند. سپس سؤاالت پرسشنامه وضعيت عقلي (SPMSQ) توسط محقق از اين نمونه ها پرسيده شد و صحت پاسخ ها با اطالعات موجود در پرونده

افراد مقايسه شد و افراد گروه هاي AD و EC مشخص شدند.

از يک طرح مخلوط بين گروهي- درون گروهي14 استفاده شد، که عامل بين گروهي، مبتال بودن به مشکالت شناختي مرتب با Single- و عامل درون گروهی انجام تکليف در وضعيت هاي،AD

task و Dual-task بود. آزمون هاي طراحي شده در اين طرح به اين ترتيب اجرا شد. پيش از شروع، نحوه اجراي آزمون توسط محقق توضيح داده مي شد. ابتدا هر فرد تکاليف شناختي آسان و دشوار را در وضعيت Single-task انجام داده و اجراي آنها با عنوان months reciting-single آسان و دشوار ثبت شد. پيش از آزمون به فرد اجازه داديم ماه هاي سال )دوازده ماه( را چهار مرتبه )دومرتبه ساده، دومرتبه دشوار( تکرار کند. پس از آن هر فرد 10 کوشش اجرا مي کرد، پنج تکليف آسان و پنج تکليف دشوار. براي جلوگيري از پيش بيني، استفاده از حافظه کوتاه مدت و يا خستگي ذهني ترتيب اجراي اين تکاليف به صورت نامنظم انتخاب شد، ولي هيچ گاه سه بار پياپي تکليف دشوار يا آسان اجرا نمي شد. فاصله بين دو کوشش پياپي نيز سه دقيقه در نظر گرفته شد. پس از اين مرحله، فرد تکليف پيگردی را اجرا کرده و پس از محاسبات مربوط، نتايج با عنوان tracking-single ثبت شد. در اين آزمون از هر فرد مي خواستيم به مدت ده ثانيه مسير تعريف شده را دنبال کند. در اين مرحله نيز پس از توضيح نحوه اجرا،

12. joystick 13. test-retest reliability14. mixed between-within groups

براي آشنايي با نحوه اجرا، به هر فرد فرصت داديم تکليف را دو بار تمرين کند. پس از آن ده کوشش انجام مي داد.

در شرايط Dual-task هر فرد در طي ده کوشش، دو نوع تکليف )شناختي و پيگردي( را اجرا مي کرد و عملکرد او پس از انجام tracking-dual و month reciting-dual عناوين ،با محاسبات ثبت شد . پنج کوشش در شرايط تکليف دوگانه آسان )استفاده از تکليف شناختي آسان(، و پنج کوشش در شرايط تکليف دوگانه دشوار )استفاده از تکليف شناختي دشوار(. ترتيب اجراي اين دو نوع آزمون نيز مشابه قبل نامنظم بود. در تمام مراحل آزمون براي جلوگيري از خستگي، فرد پس از اجراي هر کوشش به مدت سه دقيقه استراحت مي کرد. پنج نفر از افراد گروه EC و دو نفر از گروه AD موفق به اجراي کامل اين آزمون ها نشدند، که در کل از مطالعه کنار گذاشته شدند. آزمون ها براي هر نفر در يک جلسه اختصاصي و تنها در حضور محقق انجام شد، که درمجموع حدود شصت دقيقه طول مي کشيد. آزمون گيري در محل خانه سالمندان و در يک اتاق خالي با روشنايي مناسب انجام شد و هيچ

عامل برهم زننده توجه در آن وجود نداشت.

2 . تجزیه و تحلیل آماري ۴

براي محاسبه بردار مکانـ زمان تکليف پيگردي، از معادله يک استفاده شد. در اين معادله، xt مختصات در راستاي محور افقي در لحظه t اُم، yt مختصات در راستاي محور عمودي در لحظه t اُم ، و rt بردار مکان در لحظه t اُم هستند. براي محاسبه ريشه مجذور خطا(RMSE) از معادله دو استفاده شد. در اين معادله به ترتيب rt بردار مکانـ زمان مسير نشانگر در زمان t اُم، Ti بردار مکانـ زمان مسير هدف )پيش فرض( در زمان t اُم، و n تعداد داده هاي

مورد استفاده در محاسبه هستند )23(.

معادله 1:

معادله 2:

به منظور تعيين تغيير عملکرد در اجراي همزمان تکاليف در شرايط dual-task نسبت به single-task، و بررسي سازوکارهاي رفتار افراد تحت بررسي، افت عملکرد کلي (μ) با استفاده از معادله

سه محاسبه شد.

μ = (1-[(Pm + Pt)/2]) × 100 :3 معادله

در اين معادله μ امتياز مرکب در شرايط dual-task، Pm نسبت افت عملکرد فرد در يادآوري ماه هاي سال در تغيير شرايط از اين صورت به که است dual(Xdual) به single (Xsingle)[Xsingle/(Xsingle - Xdual)] محاسبه مي شود. Pt نيز معادل

همين افت عملکرد در تکليف پيگردي است.

21

بهار 1393 . دوره 9 . شماره 2

براي استودنت تي آزمون از آماري آزمون هاي انجام براي نمونه هاي مستقل و آزمون F با طرح تحليل واريانس مخلوط15، با

سطح معناداري α= 0/05 استفاده شد.

3. یافته ها

عملکرد گروه هاي تحت بررسي در تکاليف شناختي آسان و دشوار )تعداد ماه هاي صحيح يادآوري شده( و دقت اجراي تکليف Dual-task و Single-task شرايط در (%RMSE-1) پيگردي

آسان و دشوار در جدول يک توصيف شده است.

و AD ابتال اثرات بررسي براي ،Single-task شرايط در از سطح دشواري تکليف بر عملکرد اجراي تکليف شناختي، 2× )AD و EC :يک طرح تحليل واريانس مخلوط دو )گروه)سطح دشواري تکليف: آسان و دشوار( با تکرار سنجش روي عامل دوم استفاده شد.نتايج نشان داد تنها اثر اصلي دشواري تکليف معنادار است F(1, 21)= 43.19, p < 0.001 ، در حالي F(1, و اثر متقابل F(1, 21)=3.48, p = 0.08 که اثر اصلي گروهp = 0.19 ,1.85= (21، معنادار نشد. بر اساس اين تحليل و با

15. mixed design Analysis of Variance (ANOVA)

توجه به جدول دو، نتيجه مي شود که عملکرد هر دو گروه در تکليف دشوار افت کرده است. نتايج آزمون تي براي مقايسه دقت اجراي تکليف پيگردي (RMSE-1%) در گروه هاي AD و t (21) نشان داد تفاوت معناداري بين دو گروه وجود ندارد EC

.= 2.05, p= 0.053

داده هاي مربوط به شاخص افت عملکرد کلي (μ) گروه هاي تحت بررسي در جدول دو توصيف شده است. براي بررسي اثرات ابتال به AD و سطح دشواري تکليف بر μ از يک طرح تحليل واريانس مخلوط 2×2 مشابه قبل استفاده شد. نتايج نشان داد اثر اصلي گروه F(1, 21) = 14.87, p < 0.001، اثر اصلي دشواري F(1, 21) = 21.78, و اثر متقابل F(1, 21) =22.29, p < 0.001 تکليف

p< 0.001 معنادار است.

با توجه به معنادار شدن اثر تعاملي و با توجه به شکل دو، نتيجه μ مي شود که بين متغير مستقل دشواري تکليف و متغير وابستهدر گروه EC ارتباطي وجود ندارد، در حالي که بين اين دو متغير

در گروه AD ارتباط وجود دارد.

نقص توجه در بیماران آلزایمر

Single-taskتعداد

آسانماه هاي صحیح

MSD MinMaxگروه

AD11.۴۰۰.۵۷1۰.۶۰12.۰۰

EC11.۷۸۰.۴31۰.۸۰12.۰۰

دشوار AD۸.۴۶1.۴9۶.۰۰11.2۰

EC9.9۸1.9۰۵.۴۰11.۸۰

(mm) %RMSE-1 AD3.۸9۰.۷۴3.۰۶۵.۷۴

EC۴.۵1۰.۷13.۸3۵.۵۷

Dual-taskتعداد

آسانماه هاي صحیحAD1۰.۷۷1.۰9۸.۰۰11.۸۰

EC9.9۸۰.۸۵۸.۸۰11.2۰

دشوار AD۴.۵۵1.۸۶2.۴۰۸.۶۰

EC۶.۷۰1.۴13.۴۰۸.۰۰

(mm) %RMSE-

آسان

AD3.۸۵۰.۷۶3.۰3۵.۵۵

EC۴.2۴۰.۵۷3.۷2۵.29

AD3.2۶۰.۴۷2.۶۸۴.۰۶EC۴.۵3۰.۷۴3.۸9۵.91دشوار

جدول1. ضرايب همبستگي بين جهت گيري مذهبي )دروني – بروني( با ابعاد کيفيت زندگي در مردان سالمند ساکن خانه

22

Sبهار 1393 . دوره 9 . شماره 2 A L M A N D

۴. بحث

تحقيق حاضر با هدف بررسي اثر ابتال به بيماري آلزايمر بر شناختي بار افزايش شرايط در دوگانه تکليف اجراي توانايي انجام شد. در راستاي اين هدف و با استفاده از منطق حاکم بر روش تکليف دوگانه، وضعيت تقسيم توجه، در افراد مسن سالم و مبتال به AD ارزيابي و مقايسه شد. نتايج نشان داد وقتي تکليف AD و EC شناختي آسان باشد نمي توان تمايزي بين عملکرد

قائل شد، ولي با افزايش بار شناختي تکليف، ضعف عملکرد افراد مبتال به AD آشکار شد. تحقيقات گذشته نشان داده تکليف شمارش معمولي ماه هاي سال در طول زندگي بسيار تکرار شده و در اغلب افراد به صورت خودکار اجرا مي شود، در حالي که شمارش برعکس خودکار نبوده و نياز به توجه دارد )13 و 14(. با توجه به اين که تکاليف شناختي آسان فرايندهاي توجه سطح پايين و يا کنترل خودکار را درگير مي کنند و در نظر گرفتن نتيجه حاصل AD مي توان نتيجه گرفت که ضعف فرايندهاي شناختي و حافظهنسبت به همساالن سالمشان تنها در تکاليف شناختي که خودکار

نبوده و جديد هستند ظاهر مي شود.

براي اين که بتوان از ويژگي ها و مزاياي روش تکليف دوگانه براي ارزيابي سازوکارهاي مرکزي AD استفاده کرد، الزم بود در

روش شناسي از يک تکليف حرکتي به عنوان تکليف بينايي ـ فضايي ـ حرکتي استفاده شود که دو گروه AD و EC قادر به اجراي آن باشند و عملکرد آنان مشابه باشد )6 و 22(. نتايج تحقيق نشان داد تکليف پيگردي انتخاب و طراحي شده واجد اجراي در حاصل نتايج طبق که چرا است، بوده شرايط اين اين تکليف بين دقت(RMSE-1%) دو گروه AD و EC تفاوت اجراي در احتمالي تغييرات بنابراين نشد. مشاهده معناداري تکليف پيگردي در شرايط تکليف دوگانه مربوط به توانايي کمتر افراد مبتال به AD در اجراي اين تکليف نيست و مي توان آن را به

سازوکارهاي توجه دخيل در اجراي همزمان تکاليف نسبت داد.

ما در اين پژوهش به طور ويژه به اثرات ابتال به بيماري آلزايمر بر توانايي اجراي Dual-task متمرکز شديم. با تمهيدات فراهم شده در طرح تحقيق، انتظار داشتيم در شرايطDual-task عملکرد افراد مسن تحت تأثير ابتال به بيماري آلزايمر تغيير کند و اين تغييرات تابع بار شناختي تکليف باشد. الگوي نتايج تحقيق ما پيش بيني هاي ما را تأييد کرد. به اين صورت که بين اثر سطح دشواري تکليف و اثر ابتال به AD بر شاخص افت عملکرد کلي (μ) اثر متقابل معنادار مشاهده شد، و با تغيير از شرايط اجراي افراد مسن در فاحشي (μ) کلی عملکرد افت به دشوار ساده

µشرایط آسانMSD MinMaxگروه

AD9۵.1۷۴.۰۴۸2.3۴9۷.۸۴

EC91.113.33۸۵.۷۵9۵.۶۶

AD۶۶.۷912.۸9۴۶.919۷.9۴ شرایط دشوار EC9۰.9۵12.۸9۶3.۵۴99.۶۴

جدول2. افت عملکرد کلي (μ) گروه هايCE (n=10) و AD (n=13) در نتيجه تغيير شرايط آزمون از Single-task به Dual-task در دو وضعيت آسان و دشوار

شکل 2. افت عملکرد کلی (μ) ناشي از انتقال شرايط آزمون از single-task به dual-task آسان (AD)و بيماران (EC) در گروه هاي کنترل (Difficult) و دشوار(Easy)

23

بهار 1393 . دوره 9 . شماره 2

مبتال به بيماري آلزايمر ديده شد. در حالي که در مورد همتايان سالم آنها اين چنين نبود. نتيجه حاصل مؤيد اين است که فشار شناختي تکليف همزمان اجراي درخواست از ناشي مضاعف شمارش معکوس ماه هاي سال و اجراي تکليف پيگردي بيش از ظرفيت محدود توجه افراد AD بوده است. بنابراين آنها در آنچه تکليف دچار اختالل شدهاند. اين دو بين تقسيم توجه شايان توجه است اين است که هر دو گروه AD و EC در هنگام اجراي تکليف دوگانه ساده به ترتيب در حدود هجده و پانزده درصد افت عملکرد را تجربه کرده اند. اين يافته مؤيد اين است که هر دو گروه تحت بررسي در تقسيم توجه، مشکل داشته اند. بنابراين نمي توان صرف اين که آزمودني در تقسيم توجه بين AD دو تکليف دچار اختالل شده او را به عنوان فرد مبتال بهتشخيص داد. بلکه، با توجه به نتايج، الزم است عملکرد آزمودني مسن مشکوک به AD در شرايط تکاليف دوگانه دشوار نيز مورد ارزيابي قرار گيرد. به هرحال در پژوهش هاي اخير نيز که از ديگر انواع تکاليف شناختي و حرکتي استفاده شده، نتايج کمابيش مشابهي گزارش شده است و يافته هاي تحقيق ما را تأييد کرده است. )5 و 13(. اين نتايج تأييد ديگري است بر وجود نقص در سازوکارهاي مرکزي مسئول هماهنگي تقسيم توجه در بيماران آلزايمر. همچنين گواه اين است که سطح دشواري اجرا يک عامل تعديل کننده مهم در بررسي کارآمدي سازوکارهاي تقسيم توجه در افراد مسن مبتال به بيماري آلزايمر و تشخيص آنها از هم است.

۵. نتیجه گیري نهایي

نتايج تحقيق حاضر در کل درک ما در زمينه نقص هاي توجه بيماران AD را افزايش داد و تأييد کرد که بيماران AD در تقسيم توجه نقص هايي دارند و نيز نشان داد در ارزيابي توجه افراد مبتال به مشکالت شناختي، بايد نقش بار شناختي تکاليف بکار رفته در روش تکليف دوگانه نيز به عنوان يک عامل مهم در نظر گرفته شود. نتايج حاصل از تحقيق پيشنهاد مي کند براي اين که بتوان افراد AD را از EC تشخيص داد، الزم است در شرايط آزمايشي از تکاليف غير خودکار و جديد استفاده نمود و در استفاده از روش تکليف دوگانه به

نقش واسطه اي سطح دشواري اجرا نيز توجه ويژه شود.

تشکر و قدردانی

اين مقاله برگرفته از پايان نامه کارشناسي ارشد آقاي عبدالمجيد آزاديان است. همچنين نويسندگان مقاله وظيفه خود مي دانند از مسئوالن خانه سالمندان صادقيه اصفهان و تمامي عزيزاني که به عنوان آزمودني در تحقيق ما مشارکت فعال داشتند، تشکر و قدرداني نمايند. اين پژوهش با حمايت مالي دانشگاه اصفهان به

انجام رسيده است.

منابع

1. Qiu C, Kivipelto M, Von Strauss E. Epidemiology of Alzhei-mer's disease: Occurrence, determinants, and strategies to-ward intervention. Dialogues Clin Neurosci. 2009;11(2):111-28.

2. Ferri CP, Prince M, Brayne C, Brodaty H, Fratiglioni L, Gan-guli M, et al. Global prevalence of dementia: A Delphi con-sensus study. Lancet 2005; Dec;366(9503):2112-7.

3. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition Text Revision (DSM-IV-TR) . Washington, DC : American Psychiatric Asso-ciation; 2000.

4. Sebastian MV, Menor J, Elosua MR. Attentional dysfunction of the central executive in AD: Evidence from dual task and perseveration errors. Cortex 2006 Oct.;42(7):1015-20.

5. Festa EK, Heindel WC, Ott BR. Dual-task conditions modu-late the efficiency of selective attention mechanisms in Alz-heimer's disease. Neuropsychologia 2010 Sep.;48(11):3252-61.

6. Huang HJ, Mercer VS. Dual-task methodology: Applications in studies of cognitive and motor performance in adults and children. Pediatric physical therapy 2001fall;13(3):133-40.

7. Sala SD, Baddeley A, Papagno C, Spinnler H. Dual-task par-adigm: A means to examine the central executive. Ann NY Acad Sci. 1995 Dec; 769(1):161-71.

8. Parasuraman R, Haxby JV. Attention and brain func-tion in Alzheimer's disease: A review. Neuropsychology 1993;7(3):242.

9. Perry RJ, Hodges JR. Attention and executive deficits in Alz-heimer's disease. A critical review. Brain 1999 Mar; 122(Pt 3):383-404.

10. Baudic S, Barba GD, Thibaudet MC, Smagghe A, Remy P, Traykov L. Executive function deficits in early Alzheimer's disease and their relations with episodic memory. Archives of clinical neuropsychology 2006 Jan.;21(1):15-21.

11. Carter SF, Caine D, Burns A, Herholz K, Lambon Ralph MA. Staging of the cognitive decline in Alzheimer's dis-ease: Insights from a detailed neuropsychological investi-gation of mild cognitive impairment and mild Alzheimer's disease. International journal of geriatric psychiatry 2012 Apr;27(4):423-32.

12. Weintraub S, Wicklund AH, Salmon DP. The neuropsy-chological profile of Alzheimer disease. Cold Spring Harb Perspect Med. 2012 Apr.2(4):1-18.

13. Corney P. Attention in normal aging and Alzheimer’s dis-ease [PhD thesis].Saskatoon, Saskatchewan, Canada : Uni-versity of Saskatchewan; 2008.

14. Crossley M, Hiscock M, Foreman JB. Dual-task perfor-mance in early stage dementia: Differential effects for au-tomatized and effortful processing. J Clin Exp Neuropsy-chol. 2004 May;26(3):332-46.

15. Logie RH, Cocchini G, Delia Sala S, Baddeley AD. Is there a specific executive capacity for dual task coordination? Evidence from Alzheimer's disease. Neuropsychology 2004 July;18(3):504-13.

نقص توجه در بیماران آلزایمر

24

Sبهار 1393 . دوره 9 . شماره 2 A L M A N D

16. Lonie JA, Tierney KM, Herrmann LL, Donaghey C, O'Carroll RE, Lee A, et al. Dual task performance in early Alzheimer's disease, amnestic mild cognitive impairment and depression. Psychol Med. 2009 Jan.;39(1):23-31.

17. Erkinjuntti T, Sulkava R, Wikstrom J, Autio L. Short Port-able Mental Status Questionnaire as a screening test for de-mentia and delirium among the elderly. J Am Geriatr Soc. 1987 May;35(5):412-6.

18. Pfeiffer E. A Short Portable Mental Status Questionnaire for the assessment of organic brain deficit in elderly patients. J Am Geriatr Soc. 1975 Oct.;23(10):433-41.

19. Roccaforte WH, Burke WJ, Bayer BL, Wengel SP. Reliability and validity of the Short Portable Mental Status Question-naire administered by telephone. J Geriatr Psychiatry Neu-rol. 1994 Jan.-Mar;7(1):33-8.

20. Wolber G, Romaniuk M, Eastman E, Robinson C. Valid-ity of the Short Portable Mental Status Questionnaire with elderly psychiatric patients. J Consult Clin Psychol. 1984 Aug.;52(4):712-3.

21. Zijlstra A, Ufkes T, Skelton DA, Lundin-Olsson L, Zijlstra W. Do dual tasks have an added value over single tasks for balance assessment in fall prevention programs? A mini-review. Gerontology 2008;54(1):40- 9.

22. Foley JA, Kaschel R, Logie RH, Della Sala S. Dual-task performance in Alzheimer's disease, mild cognitive impair-ment, and normal ageing. Archives of clinical neuropsychol-ogy 2011 Jun;26(4):340-8.

23. Schmidt RA, Lee TD. Motor control and learning: A behav-ioral emphasis, 5th Edition. Champaign, IL : Human Kinet-ics; 2011.

25

بهار 1393 . دوره 9 . شماره 2