Sürdürülebilir Kent Isınma Sistemleri:

Esenyurt Kojenerasyon Tesisi İklim değişikliklerinin etkilerinin her geçen gün daha arttığı günümüzde, İstanbul’da sürdürülebilir

enerji çözümleri konusunda öncü, başarılı bir proje 20 yılı aşkın bir süredir hizmet vermektedir.

Yakıt rezervlerinin azalışına ters orantılı olarak küresel rekabetin artışı sonucunda enerji üretiminin

maliyetinin azaltılmasının kaçılmaz bir hale getirilmesi bilinci doğrultusunda, 1993 yılında İstanbul

Esenyurt’da ısınma ve elektrik enerjisi çözümleri üreten iki kojenerasyon tesisi inşa edilmiştir.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Doğa Enerji ve Emlak Bankası A.Ş. bir araya gelerek oluşturdukları

konsensüs ile yerleşim olmayan bir bölgede (Esenkent ve Boğazköy bölgeleri) düzenli planlama,

sorunsuz altyapı ve konut üretimi ile sürdürülebilir bir uydu kent oluşturmayı planlamış ve

başarmıştır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Esenkent ve Boğazköy yerleşim merkezlerine hizmet etmesi amacıyla

bölgede sürdürebilir bir yaşamın sağlanması odaklı özel bir planlama çalışması yapmıştır. Bu

kapsamda Esenkent bölgesinde konut alanları, donatı alanları, belediye hizmet alanları, eğitim

tesisleri alanları, ticaret alanları aktif ve pasif yeşil alanlar ve benzeri fonksiyonlar planlara işlenmiştir.

1990’lı yıllarda Türkiye’nin en büyük konut üreticilerinden birisi olan Emlak Bankası A.Ş., yalnızca

Esenkent bölgesine 90’lı yılların sonunda 7443 ailenin yaşayabileceği 76 site, 356 blok ve 290 adet

konut inşa etmiştir. Binalarda her katta 2 daire, dairelerde cumbalar, balkonlar, pencereler

tasarlanmış ve 72 ile 126 m² arasında değişen daire planları oluşturulmuştur. Bu konut projelerinin

birçoğu 2000 yılında tamamlanmış ve bölgede yaşam başlamıştır.

1993 yılında, 3096 sayılı Kanunun 4. Maddesi ve ilgili yönetmelikleri uyarınca, Esenyurt ve Boğazköy

Doğal Gaz Yakıtlı Kombine Çevrimli Kojenerasyon Termik Santrali projelerini gerçekleştirmek üzere

özel amaçlı Doğa Enerji Üretim Ltd. kurulmuştur. Doğal gaz yakıtlı termik santrali Yap-İşlet-Devret

(BOT) modeli ile kurulmuştur ve işletilmektedir. Santral bölgenin ısı enerjisini ve ülkenin elektrik

ihtiyacını karşılamak üzere geliştirilmiştir. Santralin ürettiği elektrik enerjisi ulusal şebekeye tesisi

sahası üzerinden geçen yüksek gerilim hatlarına bağlanılarak aktarılmaktadır. Esenyurt Termik

Santrali, elektriğin yanı sıra buharın bir kısmıyla, kızgın su formunda ısı enerjisi üretmektedir. Isı

enerjisi 130C ye kadar sıcaklığı ulaşabilen sıcak su (kızgın su) formunda üretilmektedir. Üretilen sıcak

su Esenkent’in şehir şebekesine pompalanmakta ve binaların ısıtılması ile günlük (banyo ve mutfakta

kullanım gibi) sıcak su kullanımını sağlamaktadır. Tesis ayrıca atık gazlardan yararlanarak elektrik ve

ısı üretebilmektedir.

Bölgesel kent ısınma sistemlerinin kullanımını aynı zamanda birçok kentsel riskin de bertaraf

edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

08.07.2014 tarihinde, Oriental Danışmanlık Ltd. Şti.’den Kiyotaka OWADA, kendisi ile “Kentlerde

Deprem Riski Yönetimi” üzerine yapılan bir söyleşide depremlerin ortaya çıkardığı yıkım etkisinden

daha büyük riskin kentlerdeki deprem sonrası yangın riskleri olduğunu belirtmiştir. Gerek 1995 yılında

Kobe kentinde gerçekleşen depremde, gerekse diğer depremlerde şehrin doğalgaz şebekesinde

ortaya çıkan yangınların çok fazla sayıda ölüme ve maddi hasarlara sebebiyet verdiğini de sözlerine

eklemiştir.

Bölgesel ısınma sistemlerinin kullanıldığı bölgelerde ise boru şebekesi içinde sadece sıcak su

bulunmaktadır. Bu da deprem riskinin yaşandığı İstanbul’da deprem sonrası olası yangın risklerini en

aza indirgemektedir.

180 MW elektrik, 180 MW termal kapasiteli kombine çevrimli Esenyurt Termik Santrali, yılda 1,4

Milyar kilovat saat elektrik ve 130 Milyon kilovat saat ısı üretimi yapmaktadır. Bu ısı üretimi

sonucunda ortaya çıkan atık baca gazı ise buhar tribününe geri yollanarak elektrik enerjisine

dönüşüm sağlanmaktadır. Bu şekilde elektrik üretimi verimi ise % 46 oranındadır. Tesislerdeki elektrik

ve ısınma enerjisi verimi ise %61 değerindedir.

Bölgedeki kooperatifler birliği ile yapılmış olan 20 yıllık anlaşma gereğince yaklaşık 10.000 konut için

95 Milyon kilovat saat ısı karşılanabilecektir. Ancak mevcut maksimum talep 65 Milyon kilovat saat

değerindedir. Anlaşma kapsamında olmasına rağmen kullanılmayan değer ve kojenerasyon tesisinin

mevcut kapasitesi düşünüldüğünde, Esenkent bölgesi dışındaki diğer konutların da gerekli altyapı

çalışmaları tamamlandıktan sonra bu sistemden faydalanabileceği düşünülmektedir. Ancak bu

doğrultuda bir çalışma yapılmamaktadır.

Ekonomik ve Çevresel Katkılar Esenkent bölgesindeki konutların ısınma gereksinimlerinin kojenerasyon tesislerinden karşılanması

sonucunda:

Ekonomik sonuçlar olarak;

Konut sahiplerinin bireysel olarak kombi satın alma ve bakım yaptırma gereksinimlerini

ortadan kaldırmıştır. 10.000 hane için yaklaşık 10 Milyon USD bir harcama önüne geçilmiştir.

Sistem yatırım ve işletme açısından ekonomik bir çözüm olarak bölgeye maddi katkılar

sağlamaktadır.

Termik santralden alınan ısı enerjisinin maliyetinin daha düşük olması nedeniyle kullanıcı

ekonomisine katkı sağlanmaktadır. Konutlarda doğalgaz kullanımına oranla %40 oranında

daha ucuza ısınma ve sıcak su ihtiyacı karşılanmaktadır.

Çevresel sonuçlar olarak;

Konutların ısıtma ve sıcak su temini için yakıt yakılmaması sonucunda evlerde bacalar

bulunmadığı için atık gaz oluşumu ve hava kirliliğinin önüne geçilmiştir.

Konutlarda doğalgaz kombi sistemleri çözüm yerine termik santralden gelen sıcak su

kullanımı sonucunda konutların sera gazı salınımı engellenmiştir.

Hiçbir binada şofben, kalorifer kazanı, doğalgaz boru hattı ve yakıt depoları

bulunmamaktadır. Bu durum olası patlama, gaz kaçağı gibi hayati riskleri yok etmektedir.

Aktörler:

Hazırlayanlar Mehmet Akif LEVENT/Harita Y. Müh.

Hasan Hüseyin OKUR/Kentsel Tasarımcı ve Peyzaj Mimarı