Radyo İstasyonlarında Yeni Teknolojiler ve Dijital Kurgu

I

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi

Marmara Üniversity Faculty of Communications

“YENİ İLETİŞİM ORTAMLARI VE ETKİLEŞİM”Uluslararası Konferansı

“NEW MEDIA AND INTERACTIVITY”International Conference

1-3 Kasım 2006İstanbul / Türkiye

November 1-3, 2006Istanbul / Turkey

Proceedings

II

ISBN: 975-400-300-9

Bu kitap 1-3 Kasım 2006 tarihleri arasında düzenlenen, “Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” UluslararasıKonferansı bildirilerinden oluşmaktadır.

Bu konferans kitabında yer alan her bildiri yazar/yazarları tarafından sözlü olarak da sunulmuştur. Çalışmalar,konferans kitap yazım kurallarına göre tek bir format altında toplanmıştır. Makalelerin içerikleri ve kaynakkullanımları yazarların sorumluluğu altındadır. Kaynak belirtmek suretiyle çalışmalardan alıntı yapılabilir, tümhakları saklıdır.

Baskı: Bu kitap İstanbul Büyükşehir Belediyesi Matbaalarında basılmıştır.

Kapak Tasarımı: Öğr.Gör. Sertaç Öğüt

Adres: Marmara Üniversitesi İletişim FakültesiMarmara Üniversitesi Nişantaşı Kampüsü, Büyükçiftlik Sok. No:634365 İstanbul / Türkiyeİnternet : www.marmara.edu.tr

www.milef.com/newmedia

III

MARMARA ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİMarmara University Faculty of Communication

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” Uluslararası Konferansı1-3 Kasım 2006 İstanbul/Türkiye

“New Media and Interactivity” International ConferenceNovember 1-3, 2006 Istanbul/Turkey

Bilimsel Kurul / Scientific Committee Üniversite / University

Prof. Dr. Melda C. Şimşek Marmara Üniversitesi(Konferans Başkanı / Head of Conference)

Prof. Dr. Ahmet L. Orkan Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Filiz B. Peltekoğlu Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Şengül Özerkan Marmara ÜniversitesiProf. Dr. T. Uğur Dai Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Suat Gezgin İstanbul ÜniversitesiProf. Dr. Şule Özmen Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Murat Tunç Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Özden Cankaya Galatasaray ÜniversitesiProf. Dr. Yasemin İnceoğlu Galatasaray ÜniversitesiProf. Dr. Ünsal Oskay Beykent ÜniversitesiProf. Dr. Jale Sarmaşık İstanbul Ticaret ÜniversitesiProf. Dr. Nilüfer Narlı Bahçeşehir ÜniversitesiProf. Dr. Erdal Balaban İstanbul ÜniversitesiProf. Dr. Nurçay Türkoğlu Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Ahmet Şahinkaya Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Mahmut Oktay Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Emin D. Aydın Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Bülent Çaplı Ankara ÜniversitesiProf. Dr. Ümit Atabek Akdeniz ÜniversitesiDoç. Dr. Nilüfer Timisi Ankara ÜniversitesiDoç. Dr. Funda S. Gün Marmara ÜniversitesiDoç. Dr. Cem Pekman Marmara ÜniversitesiDoç. Dr. Özhan Tıngöy Marmara Üniversitesi

Organizasyon Komitesi / Organization Committee

Yrd.Doç.Dr. Cem S. Sütçü Arş.Gör.Dr. Bilal ÇetinkayaYrd.Doç.Dr. Levent Eldeniz Arş.Gör. Rafet A. AkayYrd.Doç.Dr. Erhan Akyazı Arş.Gör. Ahmet ÇetinkayaYrd.Doç.Dr. N. Emel Dilmen Öğr.Gör. Sertaç ÖğütArş.Gör. Dr. Tolga Kara

Editörler / Editors

Yrd.Doç.Dr. Erhan AkyazıYrd.Doç.Dr. N. Emel DilmenArş.Gör. Dr. Tolga Kara

Yayın Kurulu / Publication Committee

Yrd.Doç.Dr. Erhan Akyazı Yrd.Doç.Dr. Cem S. SütçüYrd.Doç.Dr. N. Emel Dilmen Öğr.Gör. Sertaç ÖğütArş.Gör. Dr. Tolga Kara

IV

Özel Teşekkür...

Konferansımızın gerçekleştirilmesinde değerlikatkıları ile bizleri destekleyen kişi ve kurumlarateşekkür ederiz.

Kadir Topbaş (İstanbul Büyükşehir BelediyeBaşkanı)

Ayşenur Özturanlı (İstanbul BüyükşehirBelediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkilerDaire Başkanı)

Ahmet Çallı (Es yazılım)

Sinem Uner & Taner Uygun (Lipton)

İsmail Ceyhan (Doğa Yayın Grubu)

İlker Altun (Aysberk Tanıtım)

Special Thanks...

We Would like to thank to the following İnstitutionsfor all their support.

Kadir Topbaş (Istanbul MetropolitanMunicipality Mayor)

Ayşenur Özturanlı (Istanbul MetropolitanMunicipality, Head of the Department ofPress and Public Affairs)

Ahmet Çallı (Es Software)

Sinem Uner & Taner Uygun (Lipton)

İsmail Ceyhan (Doğa Publishing)

İlker Altun (Aysberk Advertisement)

Ayrıca, oturum başkanlarımıza da değerli katkılarından dolayı teşekkür ederiz.We would also like to thank to the our moderators.

Oturum Başkanları / Moderators Üniversite / University

Prof. Dr. Emin D. Aydın Yeditepe Üniversitesi

Prof. Dr. Esra Biryıldız Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Suat Anar Yeditepe Üniversitesi

Prof. Dr. Suat Gezgin İstanbul Üniversitesi

Prof. Dr. Özden Cankaya Galatasaray Üniversitesi

Prof. Dr. Semra Atılgan Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Şengül Özerkan Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Filiz B. Peltekoğlu Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Nilüfer Narlı Bahçeşehir Üniversitesi

Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu Galatasaray Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet Şahinkaya Marmara Üniversitesi

Yeni İletişim Ortamları ve EtkileşimUluslararası Konferansı / 1-3 Kasım 2006

V

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” Uluslararası Konferansı

Konu Başlıkları

Genel Kavramlar

• “Yeni”ye Dair• Yeni Medya• Etkileşim• Yöndeşme• Yeni Medya Politikaları• Yeni Medya Hukuku

Yeni İletişim Ortamları ve Görsel Kültür

• Sanal Gerçeklik• Sayısal Sinema / “Soft” Sinema• Sayısal Televizyon• Yeni İletişim Ortamlarında Kullanıcı• Yeni İletişim Ortamlarının Göstergebilim Açısından Değerlendirilmesi

İletişim Ağları, İnternet ve Gazetecilik

• Yeni Medya ve Post Endüstriyel Ekonomi• Dijital Bölünme• Fikri Haklar• Yeni Ekonomi ve Gazetecilik

• Gazetecilikte Yeni Yaklaşımlar: İnternet Gazeteciliği, “Blog”, “Vlog”, Yurttaş Gazeteciliği• Yeni Medya Ekonomisi

Gündelik Yaşam ve Yeni Medya

• Siberuzayda Gündelik Yaşam• “Edutainment”• “Infotainment”• Bilgisayar Oyunları• Yeni İletişim Ortamları ve Toplum

Siberkültür

• Siberkültür ve Sibernetik• Yeni İletişim Ortamlarında Kimlikler ve Cinsiyet

Reklam ve Halkla İlişkiler

• “Online” Halkla İlişkiler / E-PR• Kurumsal İletişimde Yeni Medyanın İşlevleri• Pazarlama İletişimi ve Yeni Medya• Marka Yönetimi ve İletişim Teknolojileri• E-Pazarlama

New Media and Interactivity InternationalConference / November 1-3, 2006

VI

“New Media and Interactivity” International Conference

Main Topics

General Concepts

• About “New”• New Media• Interactivity• Convergence• New Media Politics• New Media Laws

New Media and Visual Culture

• Virtual Reality• Digital Cinema / “Soft Cinema”• Digital TV• User in New Media• New Media and Semiotics

Communication Networks, Internet and Journalism

• New Media and Post Industrial Economy• Digital Divide• Information Freedom• New Media and Journalism• New Approaches to Journalism: Internet Journalism, “Blog”, “Vlog”, Citizenship Journalism

• New Media Economics

Daily Life and New Media

• Daily life in Cyberspace• “Edutainment”• “Infotainment”• Computer Games• New Media and Society

Cyberculture

• Cyberculture and Cybernetics• Identities and Gender in New Media

Advertisement and Public Relations

• Online PR / E-PR• Functions of New Media in Corporate Communicating• Marketing Communications and New Media• Brand Management and Communications Technologies• E-Marketing


VII

ÖNSÖZ

İletişim teknolojisindeki inanılmaz gelişimin bizimkuşak üzerinde yarattığı şok etkisi, yeni yeni geçiyor.Televizyonu lise çağlarında gören, masaüstübilgisayarları ise üniversite yıllarında dahi göremeyenbizler, renkli TV, video, kablolu yayın, bilgisayar, ceptelefonu, uydu yayıncılığı, internet, DVD ve CD gibikayıt araçları, dijital kameralar, telekonferanssistemleri ve burada uzun bir liste halindesıralanabilecek teknolojik harikalara uyum sağlamayaçalışıyoruz. Mc Luhan’ın “küresel köy” öngörüsününgerçekleşmesine tanık oluyor; ulaşım ve iletişimdekigelişmelerle, bütün dünyanın birbiriyle engellenemezşekilde iletişim içinde olduğu yeni bir sistemegeçiyoruz. Artık ne ekonomi, ne de siyaset eskisigibi…

İletişim alanındaki gelişmeler, genel olarak akademikçevrelerde, özel olarak ise iletişim fakültelerindedikkatle izleniyor. Mühendislik alanındakigelişmelerin toplumsal etkileri ve bu bağlamdamedya-insan ilişkisi inceleniyor.

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, öncelikle tümiletişim fakülteleriyle, ikincil olarak da ilgili diğerfakültelerle, bu arada tüm ilgili kuruluşlarla, akademikve sosyal anlamda sıkı bir iletişim ortamı içindeolmayı prensip edinmiştir. Bu iletişim ortamı, 2004-2005 öğretim yılında çok sayıda üniversite vekuruluşun katılımıyla düzenlediğimiz MedyaOkuryazarlığı Konferansı ile İstanbul BüyükşehirBelediyesi’nin katkılarıyla düzenlediğimiz YerelYönetimlerde Halkla İlişkiler Konferansı’ndaolduğu gibi, 2005-2006 öğretim yılında

düzenlediğimiz Spor ve Medya Konferansı’nda dagerçekleşti. Bu yıl ise, Gazetecilik Bölümü BilişimAnabilim Dalı’nın çabalarıyla, Yeni İletişimOrtamları ve Etkileşim Uluslararası Konferansı’nıdüzenledik. Başta Yrd.Doç. Dr. Necmi Emel Dilmen,Yrd.Doç. Dr. Erhan Akyazı, Arş.Gör. Dr. Tolga Karaolmak üzere tüm emeği geçenlere, daima olduğu gibidekan yardımcım Yrd.Doç. Dr. Levent Eldeniz’e,sponsor bulan Arş.Gör. Rafet Akay’a ve özellikleİstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ve AyşenurÖzturanlı’ya teşekkür borçluyum.

Farklı kurumlardan katılımcılar olmadan, kuşkusuzhiçbir konferansın başarısından sözedilemez. Bunedenle, yurtdışından katılan San Diego University,Dublin City University, International IslamicUniversity, Lusofona University, Universita di Romayurtiçinden ise Marmara Üniversitesi, EgeÜniversitesi, Selçuk Üniversitesi, AnadoluÜniversitesi, Atatürk Üniversitesi, İzmir EkonomiÜniversitesi, Başkent Üniversitesi, AnkaraÜniversitesi, Fırat Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi,Gazi Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Kadir HasÜniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbulÜniversitesi, Mersin Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi,İstanbul Ticaret Üniversitesi, Galatasaray Üniversitesi,Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, BahçeşehirÜniversitesi, Beykent Üniversitesi katılımcılarınateşekkür ediyor, her yıl bir başka konferanstabuluşmak üzere, sevgi ve saygılarımı sunuyorum.

Prof. Dr. Melda Cinman (Şimşek)Dekan/Konferans Başkanı


VIII

Preface

We are gradually adapting to the shocking effects ofdevelopments in communication technologies. Havingfirst seen television during our highschool years andhaving spent our college years without laptops around,we are trying to digest the presence of a list oftechnological wonders such as color TV, video, cableTV, computers, cellular phones, satelite TV, internet,recording devices like DVD and CD, digital cameras,teleconference systems. We witness realization of a“global village” as was prophesized by Mc Luhan. Weenter a new system in which, due to developments incommunication and transportation, the whole worldgets into an instoppable communication. Today,neither politics nor economics is like it was before.

Developments in the area of communication is closelyfollowed in general by academic circles and inparticular by communication faculties. The socialimpact of developments in engineering and in thiscontext the relation of media and humans is analyzed.

It has been a principle of ours at CommunicationsFaculty at Marmara University to be in close academicand social contact, primarily with all communicationsfaculties, then with other related faculties and alsowith other related institutions. This environment ofcommunication is exemplified in 2004-2005 schoolyear by two conferences; one on Media Literacy,organized with participation of a number ofuniversities and institutions, and the other on PublicRelations in Local Governments, organized withsupport of Istanbul Metropolitan Municipality; and in2005-2006 school year by the Conference on Sportsand Media . This year with the efforts of Informatics

Department at the Department of Journalism we haveorganized International Conference on New Mediaand Interactivity. I would like to thank to allorganizers and especially to Asst. Prof. Dr. NecmiEmel Dilmen, Asst. Prof. Dr. Erhan Akyazı, ResearchAssistant Dr. Tolga Kara, to Vice Dean Asst. Prof. Dr.Levent Eldeniz, to Research Assistant Rafet Akay forhis efforts in securing sponsorship and especially tothe Istabul Metropolitan Municipality and AyşenurÖzturanlı.

There is no doubt that the success of any conferencedepends on the participants. For that reason I wouldlike to thank to participants from foreign universitiesSan Diego University, Dublin City University,International Islamic University, Lusofona University,Universita di Roma, and from Turkish universitiesMarmara University, Ege University, SelçukUniversity, Anadolu University, Atatürk University,İzmir Ekonomi University, Başkent University,Ankara University, Fırat University, AkdenizUniversity, Gazi University, Kocaeli University, KadirHas University, Yeditepe University, İstanbulUniversity, Mersin University, Bilgi University,İstanbul Ticaret University, Galatasaray University,Uluslararası Kıbrıs University, Bahçeşehir University,Beykent University. I extend my best wishes to allparticipants with the hope of meeting again at futureconferences.

Prof. Dr. Melda Cinman (Şimşek)Dean/Conference Chair


IX

İÇİNDEKİLER/CONTENTS

1. Oturum/1st Session

Terrorism in the Cyberspace: A New Threat of the Global Age .................................................... 1Siberuzayda Terör: Küresel Çağın Yeni TehditiAssoc.Prof. Dr. Banu Baybars Hawks

Teaching Creativity Using Interactive Multimedia Formats .......................................................... 8Etkileşimli Çoklu Ortam Formatlarıyla Yaratıcılık ÖğretimiAsst.Prof. Dr. Mark Siprut

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim”e Bilişim Yaklaşımı.......................................................... 17Communicative Informatics Approach on “New Media and Interactivity”Asst.Prof. Dr. Necmi Emel Dilmen & Instr. Sertaç Öğüt

Yeni İletişim Ağları Finansal Pazarlarda Karışıklığa Yol Açar mı?............................................ 23Finansal Pazarların Verimliliğinde Hızlı ve Yoğun Bilgi Akışının EtkisiDo New Communication Networks Create Chaos for Financial Markets?:Effects of Rapid and Intensive Information Flow on Efficiency of Financial MarketsDr. Alper Özün

New Audience, New Image: Re-presentating Science’s Historic Collections............................... 30Yeni İzleyici, Yeni İmaj: Bilim Tarihi Koleksiyonunun Yeniden SunumuKarl Grimes

Are They Still Amateurs?: Professional Role Perceptions and Job.............................................. 32Satisfactions of Online Journalists in TurkeyHala Amatörler mi? Türkiye'deki Çevrimiçi Gazetecilerin Profesyonel Rol Algıları veMesleki TatminleriInstr. Esra Arsan

The CH-iDTV Project: Cultural Heritage on Interactive Digital Television............................... 38CH-iDTV Projesi: Etkileşimli Sayısal Televizyonda Kültürel MirasRsch. Asst. Franco Liberati & Prof. Marina Moscarini & Prof. Gigliola Fioravanti

New Media and Society: For Good or For Worse? ....................................................................... 51Yeni İletişim Ortamları ve Toplum: Fayda mı Zarar mı?Assoc. Prof. Dr. Azmuddin İbrahim & Assoc. Prof. Dr. Daing Zaidah Daing İbrahim

2. oturum/2nd Session

Dijital Sinema: "Sayısal mı?, Pelikül mü?".................................................................................... 57Digital Cinema: “Digital or Emultion?”Asst. Prof. Dr. Burak Buyan

Elektronik/Dijital Sinema: Değişen Üretim Tarzında Olanaklar ve Sınırlılıklar ....................... 62Electronic/ Digital Cinema: Opportunities and Limits in Changing Production FormsAsst. Prof. Dr. Hakan Erkılıç


X

Anlam Oluşturma: Internet Görüntü Bankalarında Görüntü Kategorilerinin .......................... 69Göstergebilimsel Açıdan ÇözümlenmesiConstructing the Meaning: A Semiological Analysis of Image Categories in Internet Image BanksAsst. Prof. Dr. Gülseren Şendur Atabek

Radyo İstasyonlarında Yeni Teknolojiler ve Dijital Kurgu .......................................................... 78New Technologies and Digital Editing at Radio StationsDr. Hasret Aktaş

Etkileşimli TV ve Etkileşimli Drama............................................................................................... 85Interactive TV and Interactive DramaDr. Vedat Çakır

Dijital Teknolojinin Film Gösterimine ve Filmlerin Doğrudan Dağıtımına Etkileri .................. 91Impact of Digital Technology on Film Projection and Direct Distribution of FilmsAsst. Prof. Dr. Zeynep Çetin Erus & Asst. Prof. Dr. Levent Eldeniz

Türkiye’de Sayısal Platform Yayıncılığı ve Digitürk: Beklentiler ve Sorunlar........................... 97The Digital Platform Broadcasting in Turkey and Digiturk : Expectations and ProblemsM.Sc. Kütay Kayapınar

3. oturum/3rd Session

Yeni Medya Ortamında E-Pazarlama İletişimi: GSM Operatörlerinde ................................... 105E-Promosyon ve E-Reklam KullanımıE-Marketing Communication in New Media Environment:The Use of E-Promotion andE- Advertisement in GSM OperatorsAssoc. Prof. Dr. Z. Beril Akıncı Vural & Rsch. Asst. Gül Coşkun

Marka Değeri Yaratmada Yeni Konumlandırma Stratejileri: Türkiye’de............................... 119Otomotiv Reklamları Üzerine Bir UygulamaNew Positioning Strategies for Creating Brand Value: A Case Study aboutAutomotive Advertisements in TurkeyAsst. Prof. Dr. Süleyman Karaçor & Rsch. Asst. Duygu Aydın

Yeni Medya Kullanımının Organizasyon Yapısına Etkileri ....................................................... 128The Effects of New Media in Organizational StructureInstr. Sema Misçi

İnternetin Halkla İlişkilere Etkisi: Sanal Ortamlarda İnteraktif Halkla İlişkilerin ................. 138Yeni KurallarıThe Impact Of The Internet On Publıc Relations: The New Rules of InteractivePublic Relations in Imaginary EnvironmentsAsst. Prof. Dr. Bilgehan Gültekin & Rsch. Asst. Nahit Erdem Köker

Globalleşen Dünyada Online Halkla İlişkiler ve Sanal PR Ajansları ........................................ 147Online Public Relations in Globalizing World and Virtual PR AgenciesAsst. Prof. Dr. Hanife Güz

Halkla İlişkilerde Hedef Kitlelerle Çift Yönlü Simetrik İletişim Kurmak Amacıyla ............... 163Web Siteleri KullanımıUsing Web Sites for Two Way Symetrical Communication with Target Audiences inPublic RelationsAsst. Prof. Dr. İdil Sayımer


XI

4. oturum/4th Session

Yurttaş Taleplerinin Temsiliyeti Ekseninde Eskişehir Yerel Basınından.................................. 173Bir Örnek: “Midas Gazetesi”A Case Study from Eskişehir Local Press In the Representation Axis of CitizensDemand: “Midas Newspaper”Asst. Prof. Dr. Erdal Dağtaş

Yurttaş Gazeteciliği: Bireyler Medyayı Hangi Amaçlar için Kullanıyor?................................. 187Citizenship Journalism: For What Reasons are the Media Used by IndividualsAsst. Prof. Dr. Necla Mora

Türk Basınında Yeni Ekonomik Yapılanmanın Gazete Dağıtımına Etkileri ............................ 198The New Economy and It’s Effects on the Newspaper Distribution SectorAsst. Prof. Dr. Mustafa Şeker

Yurttaş gazeteciliği, toplumsal yabancılaşmanın aşılmasında bir alternatif mi?...................... 208Is Citizen Journalism an Alternative Way to Surpass the Social Estrangement?Asst. Prof. Dr. Süleyman Hakan Yılmaz

Büyük Ölçekli Uluslararası Sanayi Kuruluşlarının Web Sayfalarının İletişim ........................ 216Uygulamaları Açısından İncelenmesiExamination of Large Scale International Industrial Corporations Web Sites with aCommunication Applications FocusDr. Yeşim Güçdemir Akıncıoğlu & Instr. Fatma Göksu


Medya Yoluyla Modernleşmek ...................................................................................................... 224“Modernization” Through Media in Developing CountriesAssoc. Prof. Dr. Filiz Aydoğan

Küresel “Akıntıya Karşı” Alternatif Medya (Yeni Bir Medya Efsanesine Doğru)................... 232Alternative Media Against the Global Flow (Through to A New Media Legend)Asst. Prof. Dr. Hüseyin Köse

İnteraktif Medya Tasarımı Olarak Türkiye'de E-Devlet Uygulamaları.................................... 242E-Government Applications in Turkey as Interactive Media DesignAssoc. Prof. Dr.Güliz Uluç Aksun & Rsch. Asst. Murat Soydan & Rsch. Asst. Nazım Ankaralıgil

İnternet ve Demokratik Katılım .................................................................................................... 247Internet and Democratic ParticipationDr. Mustafa Mutlu

Yeni İletişim Teknolojilerinin Gündelik Hayattaki Yeri (Kayseri Örneği) ............................... 254New Communication Technologies in Every Day Life (Kayseri Example)Rsch. Asst. Vahit İlhan

Kitle İletişim Araçlarında Aktif İzleyici Kavramı ve Bir İletişim Modeli Değerlendirilmesi .. 265The Concept Of The Active Viewer in Mass Communications Vehicles andAn Evaluation of a Communications ModelAsst. Prof. Dr. Rengin Ozan


XII

Yeni Emperyalizm Çağında Yeni Medya: Küreselleşme Sürecinde........................................... 272Medya EleştirisiNew Media in New Imperialism Era: A Media Critics in Globalization ProcessAsst. Prof. Dr. Barış Çoban

Yeni İletişim Ortamları ve Bilgi Uçurumu ................................................................................... 280New Media and Digital GapAsst. Prof. Dr. Cem S. Sütçü & Asst. Prof. Dr. Erhan Akyazı


Yeni Ekonomi Düzeni ve Basılı Ürün Dağıtım Şirketlerinde Yeni Ekonomi ............................ 288Uygulamalarının Verimliliği Arttırmadaki RolüNew Economic Order and The Role of New Economic Appilacitons on IncreasingProductivty at The Printed Material Distrubition CompaniesAsst. Prof. Dr. Şevket Sayılgan & Asst. Prof. Dr. Emine Sayılgan

İnternet Ekonomisi’ni Anlamak .................................................................................................... 294Understanding Internet EconomyRsch. Asst. Dr. Tolga Kara

RSS ile Yeni İnternet Gazeteciliği: E-Kolay. Net Örneği ............................................................ 302New Internet Journalism with RSS: E-Kolay .Net ExampleRsch. Asst. Pınar Seden Meral

Medya Sektöründe Birleşmeler ve Etkileri ................................................................................... 309Mergers in Media Sector and their EffectsAsst. Prof. Dr. Zeynep Kaban Kadıoğlu & Asst. Prof. Dr. Ebru Özgen

Değişen İletişim ve Ekonomisi : Macaristan, Sırbistan Ve Türkiye Örneklem......................... 318KarşılaştırmalarıChanging Communication and its Economy: Sample Comparision of Hungary,Serbia and TurkeyMs. Sc. İhsan Kılıç


Teknogünlüklerdeki Çok(lu) Sessiz Yaşamlar: Yeni Medyanın................................................. 324Sessiz Enstrümanları- GençlerSilent Lives in Techno-Diaries: Silent Instruments of New Media-Young PeopleAssoc. Prof. Dr. Mutlu Binark & Günseli Bayraktutan Sütçü

Üniversite Gençliği Örneğinde Yeni Bir İletişim Biçimi Olarak Cep......................................... 335Telefonu Mesajları ve Yaşamımızdaki YeriCellphone Messages as a New Type of Communication in University Youth Mode and Their Place in Our LifeAsst. Prof. Dr. Işıl Karpat Aktuğlu & Rsch.Asst. Ayşen Temel

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projelerinde Yeni Medyanın Kullanımı: ................................... 347“Eczacıbaşı Sanal Müze” Örnek OlayıUsing The New Media in Corporate Social Responsibility Projects: Example Event"Eczacıbaşı Virtual Museum"Rsch. Asst. Dr. Aslı Varol & Rsch. Asst. Korhan Mavnacıoğlu


XIII

İnternet’te Gündelik Yaşam........................................................................................................... 352Days and Nights on the InternetRsch. Asst. Dr. Celalettin Aktaş

Yeni Medyanın Belirleyici Bir Unsuru Olarak Bilgisayar Oyunları .......................................... 361Computer Games as a Unique Component of New MediaRsch. Asst. Burak Doğu

Yeni İletişim Teknolojileri Boyutunda Akademisyenlerin İnternet ........................................... 371Kullanım Oranlarına Yönelik Uygulamalı Bir ÇalışmaOn The Scala Of New Communication Technologies: An Applied Study TowardsThe Internet Use Rate Of ScholarsRsch. Asst. Dr. Sedat Şimşek


Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak Internet; Halkla İlişkiler........................................................ 377Şirketlerinin İnternete BakışıInternet as a PR Tool, Perspective of PR Corporations to InternetAssoc. Prof. Dr. Ayla Okay & Rsch. Asst. Aybike Pelenk

Halkla İlişkilerde Yeni Medya Yaklaşımı Olarak Kriz Dönemlerinde “E-Mail” ..................... 386Kullanımının Sürecin İşleyişine EtkisiThe effect of e-mail usage during crisis era on the procedure process in a vision ofNew Media Perspective on PRAsst. Prof. Dr. Ebru Özgen & Asst. Prof. Dr. Zeynep Kaban Kadıoğlu

Halkla İlişkiler Sektöründe E-Öğrenmenin Kullanım Alanları ................................................. 395Usage of E-Learning in Public Relations SectorAsst. Prof. Dr. Emel Karayel

Kurumsal İletişimde Yeni Medya .................................................................................................. 403New Media in Corporate CommunicationAsst. Prof. Dr. Tuğrul Savaş & Rsch. Asst. Yeliz Kuşay

Dış Paydaş Tanıtımında Portal Kullanımı Yased (Yabancı Sermaye Derneği) ........................ 412Örneği ve Farklı Ülkelerle KarşılaştırılmasıUsage of Portal in Promoting Foreign Stakeholder:Sample of YASED(Association of Foreign Capital) and Comparison With Other CountriesAsst. Prof. Dr. Halil İbrahim Zeytin & Dr. Ece Karadoğan Doruk

Yeni İletişim Teknolojileri ile Marka İtibarı Yaratmak.............................................................. 431Creating Brand Respectability with New Communication TechnologiesRsch. Asst. Belkıs Saraç Uslusoy & Rsch. Asst. Zeynep Bayazıt Şahinoğlu &Inst. Osman Ürper & M.Sc. Uğur Cevdet Panayırcı


Halkla İlişkiler ve Hedef Kitleyle İletişimde Kurumsal............................................................... 441Web Sitelerinin İncelenmesiExamination of the Institutional Web Sites During the Process of CommunicationBetween PR and Target AudienceAssoc. Prof. Dr. Aydemir Okay & Nesrin Canpolat


XIV

Yeni Dijital Coğrafyaların Yaşam Alanlarında Gençlik: Üniversite ......................................... 456Öğrencileri Üzerinde Yapılan Bir AraştırmaYouth in Living Borderland of New Digital Geography:A Research on University StudentsAssoc. Prof. Dr. Nimet Önür

Etkileşimli Pazarlama ve Yeni Medya Arayışlarında Yeni Bir Mecra: ..................................... 466AdvergamingInteractive Marketing and A New Channel on New Media Search:AdvergamingAsst. Prof. Dr. Hanife Güz

Bilgisayar Oyunları ve İlköğretim Öğrencilerinin Bilgisayar Oyunu Oynama ........................ 476Alışkanlıkları, Oyun TercihleriComputer Game Playing Habits of Pupils, Game PreferencesDr. Ahmet Ağır

İnsan-Bilgisayar Etkileşiminde Başlıca Teknolojiler ve İnsan Odaklı ....................................... 484Ara Birimlere YönelimMain Technologies in Human-Computer Interactivity and Towards to Human Oriented InterfacesInstr. Dr. Yücel Yılmaz

Dijital Sanat ve Beden..................................................................................................................... 489Digital Art and BodyM. Sc. Gülizar Çuhacı


Marketing Problems of Turkish Cinema Films and A Case Study ............................................ 494Türk Sinema Filmlerinin Pazarlama Sorunları ve Bir UygulamaAssoc. Prof. Dr. Mehmet Tığlı & Rsch. Asst. Ahmet Başçı

The Internet as a Strategic Weapon of Brand Loyalty ................................................................ 502Marka Bağımlılığı Yaratmada Stratejik Bir Silah Olarak InternetAssoc. Prof. Dr. Nurhan Babür Tosun

Gender Differences in Beliefs, Attitudes and Behaviors of Turkish........................................... 506Internet Users Through The Web AdvertisingTürk Internet Kullanıcılarının Cinsiyetlerine Göre “Web” ReklamlarınıDeğerlendirmesinde İnanç, Tutum ve Davranış FarklılıklarıAsst. Prof. Dr. Nazlım Tüzel & Dr. Şakir Erdem

Advergaming: A New Genre or A New Trend in Internet Advertising ..................................... 516Internet Reklamcılığında Yeni Bir Tarz veya Yeni Bir Eğilim :AdvergamingAsst. Prof. Dr. Müberra Yüksel & Ayça Kırgız

Does the New Information Technologies Firms Promise More Profit for ................................. 525the Investors?: Sector and Size Differences in the Relationship Between Risk and ReturnYeni Enformasyon Teknolojileri Şirketleri Yatırımcıya Daha FazlaKar mı Vaad Ediyor? Risk ve Kazanç Arasındaki İlişkide Sektör ve Hacim FarklılıklarıDr. Alper Özün

Cultural Factors and Usability Expectations on the Location of E-commerce ......................... 537Website Objects Case Study in PortugalE-Ticaret Website Nesnelerinin Lokasyonu Üzerindeki Kültürel Etkenler veKullanışlılık Beklentileri: Portekiz Örnek ÇalışmasıProf. Conceicao Costa


XV

Factors And Principles Affecting The Usability of Four E- Commerce Sites............................ 548From TurkeyE-Ticaret Sitelerini Etkileyen Faktörler ve Prensipler: Türkiye’den Dört ÖrnekM. Sc. Hasan TINMAZ


Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Web Sayfalarındaki Görünümü: Sanayi ............................... 560Kuruluşlarının Web Sayfaları Üzerine Bir İncelemeThe Appeareance of Corporate Social Responsibilty on the Web Pages:An Examination of Web Pages of Industrial OrganizationsAssoc. Prof. Dr. Ahmet Kalender & Asst. Prof. Dr. Ömer BAKAN

E-Pazarlamanın Geleceği Üzerine Bir Araştırma ........................................................................ 569An Investigation About Future of E-MarketingAsst. Prof. Dr. Mustafa Yağbasan & Rsch. Asst. Nural İmik

Kobi'ler ve E-Pazarlama ................................................................................................................ 576New Media and Small BusinessesRsch. Asst. Dilşad Kırselioğlu

Belediyelerin Halkla İlişkiler Çalışmalarında Yeni İletişim ....................................................... 585Teknolojilerinin KullanımıNew Communication Technologies Usage in PR Study of MunicipaltiesDr. M. Nejat Özüpek & Instr. Erhan Summak

İnteraktif Pazarlama Çağında Yeni Bir Reklam Ortamı Olarak............................................... 593Virütik Oyunlar Ve Advergaming KavramıViral Games as a New Advertising Medium and the Concept of Advergaming in theAge of Interactive MarketingRsch. Asst. Sinem Yeygel & Rsch. Asst. Özgür Köseoğlu

“The Role of Media Leaders in On-line News Environments:.................................................... 606How They Decide On Business Models and How They Build Changeand Innovation in the Enterprise”Çevrimiçi Haber Çevrelerinde Medya Liderlerinin Rolü: İş Modellerine Nasıl Karar Veriyorlar veŞirketlerdeki Değişimleri ve Yenilikleri Nasıl İnşa Ediyorlar?Dr. Alexandros Arampatzis


78

RADYO İSTASYONLARINDA YENİTEKNOLOJİLER VE DİJİTAL KURGU

(New Technologies And Digital Editing At RadioStations)

Yrd.Doç.Dr. Hasret AKTAŞ

Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçları doğasıgereği teknolojiyle barışık olmak, yenilikleri enyakından takip etmek zorundadır. En yeni teknolojikgelişmeler ilk onlarda denenir, hayat bulur ya da yokolur. Yüksek maliyetler kısa süre içerisinde satınalınabilecek, gündelik kullanımda harcanabilecekmiktarlara düşer. Öyle ki; bu gelişmeler sayesindeküçücük radyo istasyonları bile yeni teknolojilerinhızla kullanılıp eskitildiği, dinleyenlere kibrit kutusustüdyolardan yüksek ses kalitesinde yayınlar yapılaniletişim araçları haline gelmişlerdir.

Dijital Teknoloji ve yenilikler radyo yayıncılığınınbugünü ve geleceği açısından büyük bir kolaylıktır.Geçmişte ton meisterden efektöre, spikerden programyapımcısına, kayıt stüdyolarından büyük kayıtaraçlarına uzanan zor ve pahalı süreç artık bir kişi vebir bilgisayar kontrolünde gerçekleşmekte; radyoyayınlarında her noktada dijital teknolojinin kolaylıkve ucuzluğu hissedilmektedir. Üstelik taş plaklarınçıtırtısını özleyenler haricinde gerçek anlamda bir seskalitesi yükseltimi de söz konusudur.

Radyo yayıncılığında dijital teknolojinin iki temelkullanım alanı söz konusudur. Hem donanım hem deyazılımda bu iki alanda önemli bir aşamakaydedilmiştir. Birincisi dijital kurgu, diğeri ise dijitalyayıncılık. Bugün artık hem özel fakat ucuz bilgisayardonanımları, hem de özel kurgu programları ileradyoculuğun başlangıcından beri kullanılan kesme,kopyalama, yapıştırma işlemleri sanal ortamataşınmış, kurgu işlemleri hatasız ve Ctrl+Z tuşununyardımıyla tekrar tekrar geri dönerek yapılabilecekduruma gelmiştir.

Bir diğer önemli noktada dijital yayıncılıktır.Bilgisayardan çalınan yüksek kalitede şarkılar ve kayıtedilmiş programlar artık futbol takımı sayısında ekibeihtiyaç duyulmadan bir kişinin kontrolündegerçekleştirilmekte; program yapımcısının program

Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi,[email protected]

kalitesini yükseltmeye ve hatasız yayın yapmayayönelik şansını artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Radyo yayıncılığı, dijitalteknoloji, dijital kurgu, radyo programcılığı.

As a result of their nature, mass media like radio andtelevision have to be in close pursuit of technologicalinnovations. The newest technological developmentsare first introduced and tested on them, to see whetherthey would survive or not. The preliminary highacquiring costs come with time down to affordablelevels transforming the most humble radio stationswith tiny studios into high standard communicationcenters where the quality of the broadcast audio ishigh as possible and the technology is worn out atrates as fast as everywhere.

The digital Technology and innovation is a greatconvenience for the present and the future of radiobroadcasting. The broadcasting procedures of the past,from the tonmeister to the sound fx maker, from thespeaker to the program assisstant, from big studiosfilled with huge recording equipment, the long andcostly process can now be carried out by virtually oneperson and a pc; at every point in radio broadcasting,the convenience and affordability of the digitaltechnology is present. Further, the sound quality hasincreased actually, except for those who miss thecreaking noise of ancient phonograph records.

Digital technology has mainly two uses in radiobroadcasting. The first is digital editing, the second isdigital broadcast. Both hardware and software showedfine progress in this areas. Ancient procedures ofediting, copying, recording sound mixes havemigrated into inexpensive personal computers whereediting is completed comfortably without the hassle oftapes, without errors and mistakes troublesome to fix,to rerecord and so forth, every move can be taken backeasily with the keyboard shortcut Ctrl+Z.

The other important area is digital broadcasting. Highquality tunes and records are organized and playedback from a pc controlled by only one person, withouta working crowd like a soccer team and helping theproducer to increase the program quality and afaultless broadcast.

Keywords: radio broadcast, digital technology, digitalproduction, radio programming.

1. Giriş

İletişim araçları hep teknolojik gelişmeleri enyakından takip eden araçlar olmuşlardır. Radyoda


79

bunlardan ayrı değildir. Elektromanyetik dalgalarınkeşfi akabinde radyonun icadını beraberinde getirmiş,her ne kadar değişik kişilere mal edilse de; sesdalgalarının elektromanyetik dalgalaradönüştürülebilmesi radyonun geniş kitlelere ulaşabilenbir iletişim aracı olarak doğmasını sağlamıştır. Bunedenle teknoloji ve iletişim araçları ayrılmaz birbütün haline gelmiştir. Kimi zaman teknoloji araçlarıortaya çıkarmış, kimi zaman araçlar yeni teknolojileri,gelişmeleri, araştırmaları harekete geçirmiştir.İletişimi ilgilendirebilecek uzak yakın her teknolojikgelişme hemen kitle iletişim araçlarında kendine yerbulmuş; kimisi uzun ömürlü, kimisi kısa ömürlühizmet süreleriyle insanlara yardımcı olmuştur.

Radyo yayınını basitçe şu şekilde gerçekleşir. Sesdalgaları mikrofon aracılığıyla elektrik akımınadönüştürülüp diğer ses kaynaklarından gelen seslerle(pikap, kaset çalar, cd çalar, dat, vb) birliktemikserden geçirilir. Mikserde bir araya getirilen seslerkablo ya da link cihazlarıyla vericiye gönderilir.Verici bunları havada yayılabilen elektromanyetikdalgalara dönüştürüp türüne ve gücüne göre belli biruzaklığa kadar gönderir. Bu alan içindeki radyoalıcıları elektromanyetik dalgaları tekrar sesdalgalarına dönüştürülerek dinleyicinin kulağınaulaştırır(KAYE ve POPPERWELL, 1995:16-17;KURUOĞLU, 2002:13). Radyo yayınlarının busaydığımız aşamaları temelde pek bir değişiklikgöstermemiştir. Fakat hem kullanılan araçların sahipolduğu teknoloji, hem de program içeriği ve programüretim teknikleri çok büyük değişiklikler yaşamıştır.

2. Stüdyo Cihazlarındaki Gelişme

Radyo stüdyolarındaki cihazlar gündelik hayattakullandıklarımızdan daha farklı, daha karmaşık vepahalıdır. Pikaptan CD çalara geniş bir yelpazede yeralan çeşitlilik günlük hayatımızdakilere benzese veonları andırsa da, aslında stüdyo cihazları ciddianlamda profesyonel cihazlardır. Stüdyocihazlarındaki teknolojik gelişme ses kayıtcihazlarındakilerle eş güdümlü gerçekleşmiştir.Günlük hayatımıza giren pikap ve taş plaklarradyoların stüdyolarına da girmiş, makara bantlarlabirlikte kartuş ve kasetlerde aynı süreci yaşamışlardır.Özellikle 90’lı yıllardan itibaren gerçekleşen sesteknolojisindeki değişim ve gelişim hem hayatımızahem de radyolara çok kısa sürelerde yansımış; eskininanalog teknolojisi yerini hızlı bir şekilde sayısalteknolojiye bırakmıştır. CD, DAT ve ADAT ilebirlikte ses kalitesi 30-40 dB seviyelerinden 90 veüzerine çıkmış; FM frekansının sağladığı imkanlarlabirleşince radyo bu sefer müzik kutusu özelliği dahabir kuvvetlenerek karşımıza çıkmıştır.

90’lı yıllar bir başka büyük değişikliği de beraberindegetirmiştir. Özel radyolar günlük hayatımıza anidengirmiştir. Salt müzik üzerine kurgulanan yayınakışları, Türk pop müziğindeki sıçrama, ardı ardınaçıkan şarkıcılar, iyice ucuzlayan ve portatif hale gelenses kayıt teknolojisi, farklılığa susayan dinleyicilerlebirleşmiş; yasa uygulanınca da taksiler bile siyahkurdelelerle protestoya başlamıştır. Hatta hukukidüzenlemeler bile adeta teknolojik gelişimiyakalayamamıştır.

Bu dönemdeki en önemli gelişmeler donanımdüzeyinde yaşanmıştır. Yukarıda da belirtildiği gibiuzun bir pikap-kaset gelişim seyri sonrasında analogsistemlerin yerini alan sayısal sistemler hızla gelmeyebaşlamıştır. CD teknolojisi hem radyo dinleyicisi hemde tüketici ile buluşmuş, bu teknoloji ses kalitesindebelirgin bir sıçrama gerçekleştirmiştir.

CD ses kayıt sistemlerinde ses kalitesi 90 dB veüzerine çıkabilmekte; bu da çok temiz bir kayıt imkanıile 40 dB seviyelerinde olan kasetlere, 50-60 dB arasıses kalitesine sahip Hi-Fi teknolojisine ve 60-70 dBarası kaliteye sahip Profesyonel Audio seçeneğinegöre büyük bir üstünlük sağlamaktadır(KAYE vePOPPERWELL, 1995:26). Fakat bu sayısalteknolojinin analoğa göre bir dezavantajıbulunmaktaydı. Disklere stüdyolarda kayıt yapmaolanağı bulunmamaktaydı. Bu da yapım birimlerindeeski analog teknolojinin ve düşük kalitenin devamıdemekti. Hemen akabinde piyasaya çıkan MDteknolojisi bu sorunun üstesinden gelmeyi sağlamıştır.Mini disc olarak adlandırılan ve bilinen CD’lerdendaha küçük boyutlarda olmasına rağmen depolamaünitesi olarak aynı özelliklere sahip olan bu teknolojisayısal kayda olanak tanımakta; optik kablolararacılığıyla diğer araçlara bağlanmaya olanaktanımaktaydı. Bir diğer sayısal kayıt teknolojisi olanDAT (Digital Audio Tape) ve VHS bantlara 8 kanallısayısal kayıt olanağı sunan ADAT radyo yapımlarındaaçılımlar sağlamıştır.

Büyük yenilik ise bilgisayarlardaki değişim veradyoya girmesiyle gerçekleşmiştir.

3. Bilgisayar Teknolojisinin Radyolara Girişi

Bilgisayarların 90’lı yılların ortasından sonrahayatımıza hızlı ve değişim rüzgarlarıyla girişi tıpkıdiğer ses kayıt teknolojilerinde olduğu gibi radyolardada eş zamanlı gerçekleşmiştir. Özellikle kişiselbilgisayar kavramının Windows 95 gibi nispetenkullanıcı kolaylığına sahip yazılımlarla desteklenmesiinanılmaz bir hızla günlük hayatımıza girmesinisağlamış, her alanda hissedilir bir bilgisayarlaşmayaşanmıştır.


80

Bilgisayar teknolojisinin radyoculuğa getirdiğiyenilikleri iki temel başlık altında toplamakmümkündür. Birincisi donanım olarak, ikincisiyazılım olarak.

3.1. Radyo İstasyonları Ve Bilgisayar Donanımları

Bu Alandaki gelişmeler bilgisayar donanımlarınınsanki radyoculuk için çalışması ile çok hızlı ve verimligerçekleşmiştir. Bir radyo istasyonunun ihtiyaçduyduğu her şey aslında bir bilgisayar kasasının içindebulunmaktadır. Öncelikle ses kartlarının hızla gelişenteknolojisi basit ve analog çözümleri kısa sürede rafakaldırmıştır. İlk atılım oyun alanında iyi ses kartlarıçıkarmayı amaçlayan Creative ile gerçekleşmiş; EMU10 K işlemcili Sound Blaster Live ile o dönem için hiçde yabana atılmayacak bir ses kalitesi sunmuştur.Sonrasında aynı işlemciyi kullanan 16 bit lik Audigy,24 bit çalma 16 bit kayıt yapan Audigy2 ve 24 bitçalma 24 bit kayıt yapan Audig2 ZS ile bugün bir çokradyo istasyonunun bilgisayardan ses çıkışı sorunununçözümü olmuştur. Her ne kadar dip gürültüsü oranınınyüksekliği ve sesi iki kere konvert ederek kayba nedenolması eleştirilse de, bu ses kartları hem evlere hem debiraz daha fazla vererek radyo stüdyolarına alınacakfiyatlara sahiptir. İyi bir pazarlama stratejisi ile aynıses kartının değişik eklemelere sahip olanları piyasayasürülmüş; profesyonel ses kartı çözümü üretenfirmalara (RME, TASCAM vb) göre çok düşükfiyatlara satılmıştır. Bugün farklı bir işlemci kullananyeni seri kartları piyasadadır. X-Fi olarak adlandırılanbu kartlar, eax, cmss-3d, dts, Dolby digital ex veLucas filmin kullandığı THX özelliklerine sahiptir.Ayrıca 24 bit teknolojisiyle crystalizer ve soundafontgibi birçok özelliği hem donanım hem yazılım olarakbünyesinde barındırmaktadır(www.creative.com).

Harddisk teknolojisindeki gelişmeler radyolar içinadeta ilaç olmuştur. Tahmin edileceği üzere binlercehatta on binlerce şarkı ve kayıt en iyimser ihtimalleCD’lerde saklanabilmekte; bunlarda arşivlenmeaçısından hem yer hem de ulaşabilme sorunu ortayaçıkarmaktadır. Şarkıların sıkıştırılabilmelerine olanaksağlayan değişik formatlar ve harddisklerin hızla artankapasiteleri bir depo dolusu kaseti, CD’yi, makaraları,3.5 inchlik ünitelere sığdırmıştır. Bu sayedearşivlemeden kaynaklanabilecek tüm sorunlar ortadankaldırılmıştır. Bugün 1 terabaytlık kapasiteler internetmağazalarından bile alınabilecek seviyelerdedir.Düşünün ki bu harddiske kalitesini bozmadan256.000’den fazla şarkı sığdırabilirsiniz. Bu aşağıyukarı 25.000 albüme denk gelmektedir. 25.000 CDya da kaset için oldukça büyük fiziksel mekanlargerekecek, maliyetler inanılmaz boyutlara ulaşacaktır.

Yayınların kaydedilip 1 yıl süreyle saklanmazorunluluğu da bilgisayarlar sayesinde sorun olmaktan

çıkmıştır. 24 saatlik bir yayın için en iyi ihtimal 120dakikalık kasetlerdir. Bunlarla iki saatlik kayıtlaryapmak mümkündür. Günlük olarak 12 kasete ihtiyaçolduğu hesaplanırsa hem bunların saklanması hem demaliyeti oldukça büyük boyutlara ulaşır. Oysa seskayıt kalitesini 8 bit mono yapmak suretiyle saatlercekayıt yapmak; üstelik tüm bu yayınları ayda 5-6CD’ye sığdırmak mümkündür. Hem maliyet hem dearşivleme açısından aradaki büyük fark oldukçaaçıktır.

Bir diğer önemli unsur stüdyoda bulunması gerekenses çalıcılardır. Casette Deck Player, CD Player, DATPlayer, MD Player gibi araçlardan kaliteli ve sorunsuzbir yayın için aşağı yukarı ikişer tane gereklidir.Üstelik bunlar piyasada bulunan son kullanıcıyayönelik olanlar gibi değil profesyonel araçlarolmalıdır. Nitekim bu RTÜK yönetmeliklerinde de yeralmaktadır. Bu araçların hiçbiri piyasada bulunan sonkullanıcıya yönelik araçlardan olamaz. Hepsiprofesyonel ve bu iş için özel olarak üretilen araçlarolmak zorundadır(KESMECİ, 2006:29).

Artık bütün bu araçların yerine tek bir bilgisayaryeterli olmaktadır. Bunun maddi açıdan ne derecebüyük bir artı olduğu aslında ilk etapta küçük ve yerelradyo istasyonlarınca anlaşılmıştır. Zaten araç gereçve müzik açısından yetersiz olan bu radyolar kısa süreiçerisinde; belki de zorunluluğun getirdiği ivmeyüzünden bilgisayarları stüdyolarının temel donanımıhaline getirmişlerdir. Oldukça maliyetli eskiteknolojiyi bırakmak büyük radyolar için biraz dahazor ve uzun vadeli olmuştur. Önceleri “Mouse ile mix,mp3 ile yayın olur mu?” söylemleri bilgisayarteknolojisinin avantajlarıyla kısa sürede yutulmuş;bugün artık neredeyse bütün radyo istasyonları buşekilde yayın yapar hale gelmiştir.

Artık tek bir bilgisayar koca bir radyo stüdyosunabedel hale gelmiştir. Üstelik bu bilgisayarın “DeepBlue” gibi süper özelliklere sahip olmasına gerek debulunmamaktadır. Sadece son kullanıcıbilgisayarlarından üstün olması yeterlidir. Üstelik bazıprofesyonel araç üreticileri son dönemlerde eski tipdiyebileceğimiz stüdyo araçlarını üretmeyi durdurmakzorunda kalmıştır. Örneğin bu alanda haklı bir ünesahip TASCAM firması 2004 tarihinde bir basınbildirisi yayınlayarak değişen pazar dengeleri veihtiyaçlar nedeniyle tüm DAT modellerinin üretiminisona erdirdiğini duyurmuştur(RADİKAL,08.02.2004). Bu alanda faaliyet gösteren benzer birçokfirmada zaman içinde ya bir basın bildirisiyle ya dasessiz sedasız DAT, MD, ADAT gibi profesyonelcihaz üretimlerini noktalamışlardır.


81

3.2. Radyo İstasyonları Ve Bilgisayar Yazılımları

Bilgisayarların hayatımıza girmesini sağlayan sadeceIntel’in x86 tabanlı işlemcileri geliştirmesi olmamış;özellikle Microsoft’un bol sorunluda olsa nispetenkullanıcı Windows 95 işletim sistemi onları “KişiselBilgisayar” haline getirmiştir. Donanım ve yazılımbirbirini tamamlamış, adeta bilgisayarı bilgisayaryapmıştır.

Radyo istasyonları için de durum böyledir. Donanımalanındaki teknolojik gelişmeleri kimi zaman bir adımönde, kimi zaman bir adım arkada, yazılım gelişmeleriizlemiştir.

İlk ve en büyük gelişme bir taraftan müzik piyasasınınbaşına bela olan, diğer taraftan sınırları aşarak herkesimüzik paydasında buluşturan mp3 formatıdır. Mp3basitçe bir sıkıştırma formatıdır. Bir ses dosyasıherhangi bir bilgisayara kaydedildiğinde orijinal haliaudio wav formatında kaydedilir. Bu format sesinorijinal haline en yakın çözümdür. Fakat çok yerkaplar. Bu nedenle özellikle insan kulağınınduyamayacağı sesleri şarkılardan çıkaran ve bir nevişifreleme yapan formatlar geliştirilmiştir. Mp3 bunlararasında en bilineni ve en yaygınıdır. Uzun bir sürehem müzik üreticileri, hem de elektronik donanımüreticileri bu formatlara direnmişlerse de kazanan mp3olmuştur. Bugün müzik yapım firmalarının çıkardığıalbümler internet üzerinden mp3 olarak satınalınabilmekte, başlangıçta isimsiz çıkarılan mp3çalıcılar ünlü firmaların şık tasarımlı lokomotifürünleri haline gelmektedir. Burun kıvrılan,görmezden gelinen mp3 artık büyük bir Pazar payıaracıdır.

Aslında bu sıkıştırma formatı orijinal wav kayıtlaragöre ciddi eksikliklere sahiptir. Ses dolgunluğuazalmakta, ses kalitesi kaybı yaşanmaktadır. Üstelikdiğer sıkıştırma formatları çok daha iyi çözümler desunabilmektedir. Örneğin Yamaha’nın VQF formatımp3 ile aynı zamanda ortaya çıkmış, hem ondan dahaaz yer kaplayan hem de daha kaliteli bir çözüm olmuş;ama yaygınlaşamamış, ortadan kalkmıştır. Değişikzamanlarda değişik üreticiler kendi formatlarını pazarasürmüşlerse de kabul gören mp3 olmuştur. Üstelikkendine has tiz tınısı belli bir kulak alışkanlığı dakazanmış, dinleyici kitlesini oluşturmuştur. Audiowav ile mp3 arasındaki fark o kadar kapanmıştır ki;ancak kulağı müzikal açıdan duyarlı olanlar farkıanlayabilmektedir.

Bilgisayarı bir yayın aracı olarak kullanan radyoistasyonlarında ilk etapta mp3 çalabilen basitprogramlar kullanılmıştır. Hızlı bir süreçle otomasyonprogramları piyasaya çıkmaya başlamış, zamaniçerisinde bir radyo istasyonunun ihtiyacı olan

profesyonel nitelikte onlarca otomasyon programıoluşmuştur. Bugün de durum bu şekildedir. Herhangibir müzik portalına tıklandığında karşımıza müzikleilgili binlerce shareware, freeware, demo veya trialprogram çıkmakta; radyo ile ilgili azımsanmayacaksayılar da göze çarpmaktadır. Örneğin; Hitsquad gibibir müzik portalının ana sayfasında 6000 binden fazlamüzik programına ulaşılabilmektedir. Nota yazmadanloop üretimine varıncaya kadar değişik alt kategorisayısı 100’e yaklaşmaktadır. Radio productionbölümünde sadece Windows tabanlı işletim sistemleriiçin 30 kadar seçme ve güncellenen programbulunmaktadır. DRS 2006, Raduga, Megamix,AudioStream 2000 Pro, Mp3DJ Broadcast, OtsJuke,Mixopia, Kickwave bunlardanbirkaçıdır(www.hitsquad.com/smm/win95/RADIO_PRODUCTION/).

Bu yazılımları radyodaki kullanımları açısından ikitemel başlıkta ele alabiliriz.

3.2.1. Radyo Otomasyon Programları

Radyo Otomasyon programlarından bazıları dünyaçapında 1000’in üzerinde radyo istasyonununkullandığı, yaygın ve bilinen programlardır.Ülkemizde de ilk etapta bu programların bazıversiyonları kullanılmıştır. Radyo istasyonlarıgüçlerine ve erişim alanlarına göre otomasyonsistemleri seçmekte, kimi 1000 $’lık kimi 50.000$’lıkçözümlerle dinleyicisine daha kaliteli yayınlarulaştırmak istemektedir.

Bir radyo otomasyon programı temelde şu özellikleresahip olmalıdır:

1. Çok gelişmiş mix yetenekleri olmalıdır.

Bir otomasyon programı müzik dosyalarını geçişlerifark ettirmeden çalabilecek, farklı açılımlarsunabilecek nitelikte yeteneklere sahip olmalıdır. Bazıprogramlarda bu saniye cinsinden çeşitli değerlergirmekle, bazılarında şarkıların birbirine geçişşekillerini ve sürelerini girmekle, bazılarında daekranda şarkının grafik görüntüsü üzerinde oynamalaryaparak gerçekleştirilebilir. Her şartta kaliteli ve bolseçenekli mixleme yetenekleri olmalıdır.

2. Sinyal, efekt vb. anlık iletiler için özelleştirilebilenbutonları olmalıdır.

Yayınları renklendiren sinyal ve efekt benzeri anlıkiletiler numaralandırılmış butonlar aracılığıyla ekrandayer alırsa bunları kullanmak kolaylaşmaktadır. Tabiibazen ölçünün kaçtığı; bir şarkı içinde anlamsız vesayısız kick’ler verildiği de olmaktadır.


82

3. Programlanabilme özelliği olmalıdır.

Özellikle reklam ve haber gibi zamanında girmesigereken paketler için kimi zaman programyapımcılarından bağımsız müdahaleler gerekmektedir.İnsan faktörü bazen hata yapabilir ve çok önemli birticari unsur olan reklam yayınlanmayabilir. Bunedenle önceden programlanma sayesinde otomasyonprogramı zamanı gelince kendiliğinden bu paketleriyayına verir.

4. Şarkılara BPM, intro, outro gibi değerleri girmeyeuygun olmalıdır.

Müziğin ağırlıklı yayın dilimini oluşturduğu radyoyayıncılığında müzikle ilgili teknik bilgiler de hayatiönem kazanmaktadır. Şarkının temposunu belirleyenBPM (beat per minute) sonraki şarkının BPM’i ileyakın olmalı, ya da çok farklı olmamalı ki kulaklarıtırmalamasın. Ayrıca sözsüz ilk bölüm intro ve sonbölüm outro’larda eşzamanlı olarak görülebilmeli ki;bu sayede programcılar şarkılarda söz değil müziküzerine konuşsun.

5. Yayınlanan ses dosyalarını txt dosyası olarak (log)saklayabilmelidir.

Programda yayınlanan parçaları notepat ya da worddosyası ile çıktı olarak alabilmek en azındantoplantılarda ne yayınladığını gösterebilmek açısındanönemli bir özelliktir. Bu özellik kimi zaman yayınörneği olarak müşterilere de sunulabilir.

6. Öndinleme yapılabilmelidir.

Birçok otomasyon programı birden fazla ses kartınıdestekler. Bu sayede yayında yeralan şarkıyı hiçengellemeden diğer şarkıları, telefon ya da sokakkayıtlarını dinlemek ve yayına hazırlamakmümkündür.

7. Yetkilendirme özelliği olmalıdır.

Birçok radyo istasyonunun ortak sorunu bazenacemice hatalar yapan çalışanlardır. Bu kişiler kimizaman şarkıları silebilmekte, yerlerini bilmedendeğiştirebilmekte, bazen de kasıtlı olarak şarkılarısaklamaktadır. Bu nedenle kişilerin bilgi ve yetenekdüzeylerine göre onların neler yapabileceklerine dairizinler verebileceğiniz yetkilendirme özelliği bazenarşivleri kurtarmanın temel önlemi olmaktadır.

8. Kullanıcı dostu bir arayüzü ve sade bir çalışmaprensibi olmalıdır.

Arayüzü ve çalışma ekranı çok karmaşık, anlaşılması,adapte olup kullanması zor otomasyon programlarıhatalara davetiye çıkarır. Bazen programlarda süslemeadına ağır grafik ekranlar kullanılmakta bu dakullanıcıların yayında hata yapmalarına sebebiyetvermektedir.

9. Stabil ve güçlü olmalıdır.

Ses dosyaları ardı ardına eklendikçe bilgisayarhafızasında kapladığı yer fazlalaşmakta, bu yüzdenbazen bilgisayar kilitlenmekte, ya da ekrandonmaktadır. Hem bilgisayarın hem de otomasyonprogramının bu tür sorunlara yol açmayacak nitelikteistikrarlı ve güçlü olmaları gerekmektedir.

10. Otomatik ses seviye kontrolü olmalıdır.

Birçok şarkı bilgisayara kaydedilirken farklı sesseviyelerine sahip olarak kaydedilir. Bu da kimizaman şarkıların birinin yüksek diğerinin düşük sesliolmalarına sebebiyet verir. Bu nedenle otomasyonprogramında şarkıların seslerini belli bir seviyedetutan bir seviye kontrolü bulunmalıdır.

11. Şarkı ve diğer ses kayıt boşluklarını otomatikolarak kaldırmalıdır.

Şarkı ve diğer ses kayıtlarının başlarında ve sonlarındaboşluklar oluşur. Bu sessizlikler elbette 24 saat sesveren bir araç için hoş değildir. Bu nedenle kişilerinher birini tek tek silmesi ve kimi zamanda kayıtlarıbozmaları yerine otomasyon programları bu boşluklarıotomatik olarak bulup kaldıran ya da mixlemesırasında görmeme özelliğine sahiptir.

Radyo istasyonunun özel ihtiyaçlarına göre bumaddelere eklenebilecekler bulunmaktadır. ÖrneğinRDS sistemine aynı ekrandan mesaj gönderme,şarkıların grafik arayüzde görünmesi, uzaktan erişimvb. Fakat temel olarak bu özellikler aşağı yukarı tümotomasyon programlarında bulunmaktadır.

Ülkemizde radyo istasyonlarının kullandığı Türkçe dildestekli yabancı ve Türkçe yazılmış otomasyonprogramları ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.

Raduga aslen Alman olan Wolosoft firması tarafındanyazılan ve Türkçe dil desteği olan patron dostu birotomasyon programıdır. Patron dostudur çünkü çalmalistelerini, reklamları, sinyalleri programlayıpradyonun kapısını kilitler çıkıp gidersiniz. O sizin içinteknik bir aksaklık olmadığı sürece 100 yıl kadarçalışır. Reklamları programcıdan bağımsız girmeyeprogramlayabilirsiniz. Bu programın Türkiye’de birdistrübütörü bulunmakta, 1000 $ seviyesinde bir


83

fiyatla ve 1 yıllık teknik destek hizmetiyle yayıncıyaulaşmaktadır. Şu an bu otomasyon yazılımını kullananulusal, bölgesel ve yerel 30 radyo istasyonubulunmaktadır(www.radugaturk.com).

Son dönemde popüler olan ve birçok radyo istasyonutarafından kullanılan bir başka program Solea’dır. Otelve radyo olmak üzere iki yazılımla piyasaya çıkanTürk yazılım firması oldukça başarıl bir otomasyonprogramı hazırlamıştır. Bu otomasyon programı 2 yurtdışı, 9 ulusal, 9 üniversite ve kamu kurumu, 16İstanbul, 20 Ankara ve 39 tane de diğer illerde olmaküzere toplam 95 radyo istasyonu tarafından tercihedilmektedir. Solea için kendi kurumsal sitesinde şubetimlemeye yer verilmiştir: “Radyo istasyonları içinkaçınılmaz olan yayın akış yönetimi, arşiv yönetimi vereklam yönetimi için büyük kolaylıklar sağlar. İnsanaolan bağımlılığı minimuma indirerek kurumsallıkyönünde büyük adımlarattırır.”(www.soleaturk.com/index.php?menu=mod_radyo)

Bir diğer yaygın otomasyon programı gene bir Türkyazılımı olan Radyomatik’tir. Radyomatik otomasyonprogramı bugün 200’ün üzerinde radyo istasyonutarafından kullanılmaktadır(www.radyomatik.com).

Radyo otomasyon programları radyo sahibi veprogramcı açısından ayrı ayrı yararlara sahiptir. Radyosahibi, ya da yönetim kurulu;

1. Büyük maliyet gerektiren stüdyo donanımları yerinebilgisayarlı otomasyon sistemlerini çok ucuza teminedebilirler.

2. Otomasyon sisteminin dosyalama (log) seçeneklerisayesinde gün içerisinde hangi zaman dilimindehangi şarkılara yer verildiğini öğrenebilirler.

3. Şarkılara ya da şarkıcılara belli süreler içindeçalınmama gibi atamalar yapabilir, böylece değişikprogramcılar tarafından birkaç dakika arayla aynışarkı ya da şarkıcıların yayına verilmesine engelolabilirler.

4. Otomasyon programlarının gelişmiş mixlemeyetenekleri ve sessizlik algılayıcıları sayesinderadyonun acemi ellerde sessiz kalmasını,gecikmeleri ve şarkı kaçırmaları önleyebilirler.

5. Program yapımcısı, spiker, efektör, kurgucu, tonmeister gibi farklı farklı kişileri istihdam etmekyerine bir programcı ya da dj yeterli olmaktadır.

6. Programcılardan bağımsız olarak sinyal, kayıtlıprogram, haber ve reklamları programlayabilir, tamvaktinde girmesini sağlayabilirler.

7. Yayınları yasal zorunluluklar çerçevesinde çokucuza kayıt edebilirler.

8. Hiçbir programcısı ve çalışanı olmayan bir radyoistasyonunda bile; otomasyon sisteminin

programlanma özelliğinden yararlanarak onlarcayıllık çalma listeleri oluşturabilirler.

Programcılar için ise;

1. Otomasyon programlarının değişik ve kalitelimixleme yetenekleri ile dinleyicilere geçişlerihissettirmeden yayınlarını yapabilirler.

2. Program öncesinde şarkıları tek tek arşivden çıkarıpayarlamak, hazırlık yapıp listeler oluşturmaya gerekyoktur. Bunların hepsini kurgu odasındaki hattaevdeki bilgisayarından kısa süre içerisindehalledebilir.

3. Program sırasında mekanik uğraşı gerektirenherhangi bir araç olmadığı için dikkati dağılmaz.Böylece hem hata yapma riski azalır, hem deyayınına hakimiyeti artar.

4. Reklam gibi ticari katkısı yadsınamaz dakikpaketleri programlamak suretiyle geciktirmeksizintam vaktinde, hatta kendinden habersizyayınlayabilir.

5. Programlanabilir tuş birleşimleri sayesinde hemradyonun hem de kendi programının sinyallerinikolayca yayınlayabilir.

6. Özellikle çalan şarkılarda söz üzerine konuşmayıengelleyebilmek için intro ya da outrogöstergesinden faydalanabilir.

7. Şarkıların BPM, pitch ya da tempolarıyla ilgilideğişiklikleri anında yaparak şarkıların birbirineuygunluğunu artırabilir.

8. her şey sadece duyarak değil aynı anda bilgisayarekrandan görsel olarak takip edilebilir.

3.2.2. Ses İşleme Programları

Canlı yayınların bugünkü gibi rağbette olmadığı eskigünlerde programlar önce kayıt stüdyosundakaydedilir, sonra paket program olarak yayınaverilirdi. Yapımcıların sadece tek bir şansı vardı. O daprova kayıt. Yaptığı hataları tekrar tekrar geri almak,yeniden kurgulamak gibi bir seçenekleri yoktu.

Bugün ses edit programlarındaki gelişim kayıtstüdyolarını kolaylıklar stüdyosu haline getirmiştir.Çünkü bilgisayarın Ctrl+Z tuş kombinasyonu hatadandefalarca dönebilme olanağı sağlamaktadır. Her nekadar kes+kopyala+yapıştır ana fikrinde bir değişiklikolmasa da; kullanılan araçlar, olanaklar ve üretilenürünler tamamen farklıdır. Öncelikle bugün artık paketprogram yerine bol bol sinyal, promo, item, reklam vetabii remix üretilmektedir(DUNAWAY, 2000:10).

Ses işleme programları arasında bir kaçı öneçıkmaktadır. Öncelikle Sonic Foundry’nin piyasayasürdüğü Sound Forge en bilinen isimlerdendir. Bubaşarılı ses işleme programı 7. sürümünden sonra isimhakkı Sony tarafından satın alınmış ve piyasaya Sony


84

Sound Forge olarak çıkmaya başlamıştır. Özellikle seskaydı, bu kayıtlar üzerinde yapılacak her türlü işlemiçin uygundur. Üstelik bir ses dosyasının herhangi birnoktasına saniyenin 1000’de 1’i hassasiyetindemüdahale etmek; silmek, kesmek, bölmektemizlemek, yapıştırmak; efektler vermek, başkaseslerler karıştırmak mümkündür. Bu programınbenzerleri Wave Lab, Gold Wave’dir.

Sonic Foundry’nin bir diğer programı Acid adınıtaşımaktadır. Ayrı kanallardaki ses dosyalarıyla aynıekranda ve bir projede çalışmak için kullanılan buprogramlarla reklam, item ve promolar hatta remixleryapılmaktadır. Cool Edit’in ve Steinberg’in benzerprogramları varsa da bunlar Acid kadar popüler vekullanım kolaylığı olan programlar değildir.

Ayrıca nota yazarak beste yapılabilen Finale 2000 gibideğişik programlar; ya da bir ses stüdyosunda olantüm araçları kat kat bilgisayar ekranına seren yüzbinlerce dolara ancak kurulabilecek stüdyoları birbilgisayara taşıyan Reason gibi programlarbulunmaktadır. Artık besteler için stüdyolara büyükparalar ayıramayan yeni cevherler bilgisayarstüdyolarında doğmakta; şarkıları internet üzerindenpopüler olmaktadır.

Eskiden Nagra gibi araçlarla gerçekleştirilen sokak seskayıtları ya da dış röportajlar batarya ya da kasetbitme korkusu yaşanmadan dijital ses kaydedilenaraçlarla yapılmakta, hiç kayıp ve sorun olmadansüratle stüdyoya taşınıp kurguya geçilebilmektedir.Eskiden DAT kasetler ile ve bin bir dikkatlegönderilen reklamlar, sinyaller, itemler, promolarşimdi ya ağ üzerinden ya da uzaktaysa msn, e-postagibi göz görmeyen bir araçtan ulaştırılmaktadır.

4. Sonuç

Radyo yayıncılığı teknolojik gelişmelerden daimapayını almış, teknik kalitesini daima artırmıştır.Özellikle sayısal teknolojinin hayatımıza girdiği,bilgisayarların evimizin bir parçası olmaya başladığıdönemde bu değişim ve gelişimden radyolarda payınıalmıştır. Hem ses teknolojisi, hem de bilgisayarteknolojisi bizim hayatımızda yer edindiği gibiradyolarda da yerini bulmuştur. Bu süreç içerisindetüm gelişmeler daha iyi, kaliteli, düşük maliyetli vekolay yayını hazırlar niteliktedir. Fakat ideal olankamusal yayıncılık anlayışı yerini kolay ve reel olanmüzikal radyo mantığına bırakmıştır. Bugün oncakolaylığa ve olanağa dj’ler sahip olmakta, otomasyonprogramları bile daha çok kesintisiz ve hatasız şarkıçalmaya yönelik yazılmaktadır. Paket program yapımıiçin olanaklar çocukların bile kullanabileceği kadargenişlemesine rağmen ne bir radyo belgeseli, ne biraraştırma programı yapılmamakta; bunun yerine tüm

olanaklar birkaç günlük ömre sahip popüler müzikparçalarına birkaç gün daha ömür eklemeye yönelikremix yapımına harcanmaktadır.

Haber verme, bilgilendirme, eğitme fonksiyonlarınıçoktan bir kenara bırakan radyolar; müzik kutusu olmaözelliklerini daha da bir perçinlemiş, yayın türlerinibile artık müzik türleri arasından belirlemeyebaşlamışlardır.

5. Kaynakça

DUNAWAY, D., K., (2000), “Digital RadioProduction Towards and Aesthetic”, New Mediaand Society, Sage Publication, London,Thousand Oaks, CA and New Delhi.

KAYE, M., POPPERWELL, A., (1995), RadyoDersleri, ERYILMAZ T. (Çev.), Yapı KrediYayınları, İstanbul.

KESMECİ, Y. (2006), “Yayıncılıkta TeknikYeterlilik”, Bölgesel ve Yerel YayıncıKuruluşlara Bölgesel Eğitim Semineri, Konya.

KURUOĞLU, H. (2002), Radyoda Yayın Yapım veTürler, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir.

RADİKAL Gazetesi, 08.02.2004http://www.radyomatik.com 13.08.2006http://www.soleaturk.com/index.php?menu=mod_rad

yo 13.08.2006http://www.radugaturk.com 13.08.2006http://www.hitsquad.com/smm/win95/RADIO_PROD

UCTION/ 21.07.2006http://www.creative.com 25.07.2006

Radyo İstasyonlarında Yeni Teknolojiler ve Dijital Kurgu

Documents

Transcript of Radyo İstasyonlarında Yeni Teknolojiler ve Dijital Kurgu