Pravni fakultet Univerziteta u Travniku

EKONOMSKE OSNOVE

DRŢAVE I PRAVA

Pravni fakultet

Univerziteta u Travniku

Copyright © Faruk Jašarević, Sarajevo, 2018 1

Copyright © Faruk Jašarević, Sarajevo, 2018

SADRŢAJ

UVOD U EKONOMIJU

EVOLUCIJA EKONOMSKE MISLI

EKONOMSKI PROCES

PROIZVODNJA

RASPODJELA

RAZMJENA

POTROŠNJA

2


SADRŢAJ

PRINCIPI PROIZVODNJE IORGANIZACIJA POSLOVANJA

MJERENJE EKONOMSKEAKTIVNOSTI

EKONOMSKI RAST I RAZVOJ

POSLOVNI (KONJUNKTURNI)CIKLUSI

DRŢAVA I EKONOMIJA

3

OBVEZNA LITERATURA

1.Jašarević, Faruk & Zlatan Jašarević (2010):

POLITIČKA EKONOMIJA. Sarajevo:

Interlinea.

2.Jašarević, Faruk & Zlatan Jašarević (2006):

ZBIRKA ZADATAKA IZ KOLEGIJA

POLITIČKA EKONOMIJA. Sarajevo:

Interlinea.


Jašarević, F. & Z. Jašarević (2008):

POLITIČKA EKONOMIJA. Sarajevo: Interlinea



Jašarević, F. & Z. Jašarević (2006): ZBIRKA

ZADATAKA IZ KOLEGIJA POLITIČKA

EKONOMIJA. Sarajevo: Interlinea

6

MODUL 1.

UVOD U EKONOMIJU

Prof. dr. Faruk Jašarević

7



CILJEVI IZLAGANJA

OBJASNITI POJMOVE I PODJELUEKONOMIJE

OPISATI PITANJA PODUZETNIŠTVAI EKONOMSKE ORGANIZACIJEDRUŠTVA

OBJASNITI POLITEKONOMSKI IEKONOMISTIĈKI PRISTUP

8

CILJEVI IZLAGANJA

DEFINIRATI EKONOMIJU KAOZNANOST I KAO VJEŠTINU

OBJASNITI POGREŠKE UEKONOMSKOM ZAKLJUĈIVANJU



1. UVODNI POJMOVI O EKONOMIJI

U POJMOVNOM RAZUMIJEVANJU

EKONOMIJE TREBA RAZLIKOVATI:

1.1. ETIMOLOŠKO ZNAĈENJE

1.2. SAVREMENO ZNAĈENJE

10


1.1.ETIMOLOŠKO ZNAĈENJE

U STAROJ GRĈKOJ (U

VRIJEME NATURALNE

PROIZVODNJE, ZA

SVOJE POTREBE, A NE

ZA RAZMJENU I

TRGOVINU) JEDNA

FAMILIJA (KUĆANSTVO I

GOSPODARSTVO) BILA

JE TEMELJNA

PROIZVODNO -

POTROŠAĈKA JEDINICA

11



TERMIN “EKONOMIJA” (engl.economy) POTJEĈE OD GRĈKIHRIJEĈI:

OIKOS (KUĆA, DOMAĆINSTVO,GOSPODARSTVO)

I

NOMOS (ZAKON, PRAVILO,NORMA, RED)

12



IZ TIH RIJEĈI NASTALA JE

STAROGRĈKA RIJEĈ: OIKONOMIA,

ŠTO NA BOSANSKOM JEZIKU,

ZNAĈI SKUP ZAKONA ILI PRAVILA

O ORGANIZACIJI I UPRAVLJANJU

DOMAĆINSTVOM, ODNOSNO

KUĆNIM GOSPODARSTVOM

13



TERMIN OIKONOMIA NIJE

OZNAĈAVAO UKUPNA PRAVILA ILI

ZNANJA O ŢIVOTU I KUĆANSTVU,

VEĆ ZNANJA I PRAKTIĈNU

VJEŠTINU PROIZVODNJE I

POTROŠNJE DOBARA UNUTAR

NATURALNOG GOSPODARSTVA

KOJIM JE UPRAVLJAO GOSPODAR

14



S PRIJELAZOM IZ NATURALNE U

ROBNO – NOVĈANU PROIZVODNJU

(TJ. U PROIZVODNJU ZA

NEPOZNATOG KUPCA, ZA TRŢIŠTE,

ZA RAZMJENU ROBA) POJEDINI

LJUDI I KUĆANSTVA MOGLI SU

MATERIJALNA DOBRA

PRIBAVLJATI:...

15


(1) POMOĆU VLASTITE

PROIZVODNJE

I

(2) POMOĆU TRGOVINE I

RAZMJENE ROBA




OVU VJEŠTINU TRGOVANJA,

UPRAVLJANJA S RAZMJENOM

ROBA RADI BOGAĆENJA STARI

GRĈKI FILOZOF ARISTOTEL (384.-

322. g.pr.n.e.) OZNAĈAVAO JE

TERMINOM HREMATISTIKA

17



KADA SU KAO JEDINICUPROMATRANJA UZIMALI, NEOBITELJ (FAMILIJU) I NJEZINOGOSPODARSTVO, VEĆ GRAD ILIDRŢAVU, STARI GRCI SU UZTERMINE OIKOS I NOMOS DODAVALII TERMIN POLIS ŠTO ZNAĈI GRAD,ODNOSNO DRŢAVA

18


GRĈKI SU GRADOVI ATENA,

SPARTA I DRUGI BILI

ORGANIZIRANI KAO DRŢAVE




U DRUGOJ POLOVICI 18.

STOLJEĆA OVA SINTAGMA

POĈINJE OZNAĈAVATI NOVU

ZNANSTVENU DISCIPLINU –

POLITIĈKU EKONOMIJU KOJA SE,

KAO NASTAVNI KOLEGIJ POĈINJE

PREDAVATI NA UNIVERZITETIMA U

EUROPI

20



EKONOMIJA KAO POSEBNO

ZNANSTVENO PODRUĈJE KOJE SE

IZDVAJA IZ RELIGIJSKOG,

FILOZOFSKOG I POLITIĈKOG

IDEJNOG SISTEMA ZAPOĈELA JE

SVOJ RAZVOJ POD NAZIVOM –

POLITIĈKA EKONOMIJA

21



POLITIĈKA EKONOMIJA JE, KAO

NOVA ZNANSTVENA DISCIPLINA

PROUĈAVALA KAPITALISTIĈKI

PROCES PROIZVODNJE I

RASPODJELE MATERIJALNIH

DOBARA U NEKOJ DRŢAVNO -

POLITIĈKOJ ZAJEDNICI

22



POLITIĈKA EKONOMIJA JEPROUĈAVALA VEZE I ODNOSEIZMEĐU:

POLITIKE I POLITIĈKOG SISTEMA

I

PROIZVODNJE I RASPODJELEMATERIJALNIH DOBARA, TJ.EKONOMSKOG SISTEMA UNEKOJ DRŢAVI

23



U PROCESU PODJELE RADA I

ZNANSTVENE SPECIJALIZACIJE

KASNIJE SU NASTAJALE (I

RAZVIJALE SE PARALELNO S

POLITIĈKOM EKONOMIJOM) I

DRUGE ZNANSTVENE DISCIPLINE,

(EKONOMIKA, EKONOMSKA

POLITIKA, FINANCIJE, MARKETING)

24



U SAVREMENIM RASPRAVAMATERMIN EKONOMIJA IMARAZLIĈITA ZNAĈENJA, ALI SE SVIODNOSE NA RAZLIĈITE ASPEKTE:

1. PROIZVODNJE

2. RASPODJELE

3. RAZMJENE

4. POTROŠNJE

MATERIJALNIH DOBARA I USLUGA

25



U POĈETNOM RAZUMIJEVANJU

POJMA EKONOMIJA ONI ĈINE

SREDIŠNJI DIO

I

GLAVNE ELEMENTE

26



U DEFINIRANJU EKONOMIJE

KORISNO JE RAZLIKOVATI:

1.2.1. EKONOMIJU KAO ZNANOST

1.2.2. EKONOMIJU KAO VJEŠTINU

27


1.2.1.EKONOMIJA KAO ZNANOST

EKONOMIJA KAO ZNANOST SE

MOŢE DEFINIRATI KAO VELIKO

PODRUĈJE DRUŠTVENIH

ZNANOSTI U KOJEM

ZNANSTVENICI PROUĈAVAJU I

OBJAŠNJAVAJU:...

28



1. PROIZVODNJU I PONUDU

2. RASPODJELU

3. RAZMJENU

4. POTRAŢNJU I POTROŠNJU

MATERIJALNIH DOBARA I USLUGA U

ODREĐENOM VREMENU

PROSTORU, I

DRUŠTVU

29



EKONOMIJA SE KAO POSEBNA

DRUŠTVENA ZNANOST SASTOJI

OD NIZA POSEBNIH DISCIPLINA

KOJE PROCESE PROIZVODNJE,

RASPODJELE, RAZMJENE I

POTROŠNJE MATERIJALNIH

DOBARA I USLUGA PROMATRAJU

S NEKOG POSEBNOG STAJALIŠTA

30



U EKONOMIJI SE ISTI OBJEKT

ISTRAŢIVANJA (EKONOMSKI

PROCESI) ISTRAŢUJU:

S RAZLIĈITIH STAJALIŠTA

I

POMOĆU RAZLIĈITIH PRISTUPA

IZ KOJIH NASTAJU POSEBNE

EKONOMSKE DISCIPLINE31



NAJPOZNATIJE SU:


EKONOMIKA

EKONOMSKA POLITIKA

RAĈUNOVODSTVO

MARKETING...

32



SVAKA OD NJIH UNUTAR ŠIREG

OKVIRA TJ.UNUTAR EKONOMSKIH

PROCESA, IMA SVOJ POSEBAN

PREDMET ISTRAŢIVANJA KOJEG

PROMATRA S:

POSEBNOG ASPEKTA, I

POSEBNIM METODAMA I

CILJEVIMA

33



NEKE DISCIPLINE SU TEMELJNE

(POLITIĈKA EKONOMIJA,

EKONOMIKA) JER DAJU:

KATEGORIJALNI APARAT

PARADIGMATSKA (UZORNA I

DRUGA VAŢEĆA) OBJAŠNJENJA

TEMELJNIH EKONOMSKIH

PROBLEMA

34



DRUGE DISCIPLINE SU

SPECIJALISTIĈKE, JER ONE –

KORISTEĆI OPĆA TEORIJSKA

ZNANJA – DETALJNIJE ISTRAŢUJU

NEKI POSEBAN EKONOMSKI

PROBLEM

35


1.2.1. EKONOMIJA KAO ZNANOST

EKONOMIJU KAO ZNANSTVENO

PODRUĈJE NE TREBA

POISTOVJEĆIVATI S POLITIĈKOM

EKONOMIJOM, NITI S

EKONOMIKOM, NITI S NEKOM

TREĆOM I POSEBNOM

ZNANSTVENOM DISCIPLINOM

36



EKONOMIJA JE SKUP PRISTUPA,

METODA SPOZNAJE I TEORIJA KOJE

PROIZVODE OSNOVNE POJMOVE I

PARADIGMATSKA (TEMELJNA,

UZORNA) OBJAŠNJENJA EKONOMSKIH

ZBIVANJA, PROCESA I ODNOSA, BEZ

OBZIRA NA TO KORISTE LI SE ILI NE U

OBRAZOVANJU ILI POSLOVNOM I

POLITIĈKOM SVIJETU

37



PODJELA TEORIJSKE EKONOMIJE:

(1) POZITIVNA EKONOMIJA

(2) NORMATIVNA EKONOMIJA

38



POZITIVNA EKONOMIJA

OZNAĈAVA JEDAN SKUP,

ODNOSNO JEDNU VRSTU METODA,

TEHNIKA ANALIZE I ZNANJA

39


POMOĆU TIH METODA, TEHNIKA

ANALIZE I ZNANJA ISTRAŢUJE

SE I OPISUJE STVRANOST

ONAKVA KAKVA ONA JEST




NORMATIVNA EKONOMIJA

OZNAĈAVA DRUGI SKUP METODA,

TEHNIKA ANALIZE I ZNANJA O

EKONOMSKOJ STVARNOSTI

41


NORMATIVNA EKONOMIJA

SADRŢI MORALNE I POLITIĈKE

SUDOVE, VIZIJU I UPUTE O TOME

ŠTO TREBA ĈINITI



1.2.2. EKONOMIJA KAO VJEŠTINA

EKONOMIJA KAO VJEŠTINA JE

FAKTIĈKI SVAKODNEVNA

DJELATNOST POMOĆU KOJE

POJEDINI LJUDI, KUĆANSTVA,

PREDUZEĆA ILI DRŢAVNA

ZAJEDNICA PROIZVODE I/ILI

PRIBAVLJAJU I TROŠE

MATERIJALNA DOBRA I USLUGE

43



RADI SE O PRIMIJENJENOJ I

POSLOVNOJ EKONOMIJI U KOJOJ

SE PRAKTICIRA VJEŠTINA

UPOTREBE ZNANSTVENIH ZNANJA

U EKONOMSKOM PROCESU

UNUTAR POSTOJEĆIH

TEHNOLOŠKIH, POLITIĈKIH,

INSTITUCIONALNIH I DRUGIH

OKVIRA44



RADI SE O VJEŠTINI

ZADOVOLJAVANJA INDIVIDUALNIH

I KOLEKTIVNIH POTREBA ZA

MATERIJALNIM DOBRIMA

45



RIJEĈ JE O VJEŠTINI I METODAMA

OSTVARIVANJA

MATERIJALNOG BOGATSTVA

EKONOMSKE MOĆI

ŢIVOTNOG STANDARDA, ILI

DRUGIH EKONOMSKIH CILJEVA

46



U TOM PODRUĈJU NASTAJU

RAZNOVRSNE KOMBINACIJE

ZNANSTVENIH ZNANJA I POLITIKA

47


2. PITANJA IZ PODUZETNIŠTVA I

EKONOMSKE ORGANIZACIJE

KO, ŠTO I U KOJIMKOLIĈINAMA TREBAPROIZVODITI?

PODUZETNICI SEOPREDJELJUJU ZAPROIZVODNJU ONIHROBA KOJE DONOSENAJVIŠE PROFITE

48




KAKO PROIZVODITI?

PODUZETNICI SEOPREDJELJUJU ZA ONUTEHNOLOGIJU KOJAOMOGUĆUJEMINIMALIZACIJU NAPORA ITROŠKOVA, AMAKSIMALIZACIJUZADOVOLJSTVA I PRIHODA

49




ZA KOGA TREBA PROIZVODITI

POJEDINE ROBE I USLUGE?

PODUZETNICI ORGANIZIRAJU

PROIZVODNJU AKO PROCIJENE

DA POSTOJI POTRAŢNJA ZA

ROBAMA I DA IH MOGU PRODATI

NA POSTOJEĆEM ILI NEKOM

NOVOM TRŢIŠTU

50




NA KOJOJ LOKACIJI I U KOJEM

PROSTORU TREBA ORGANIZIRATI

PROIZVODNJU I U KOJOJ

PRIVREDNOJ GRANI?

PODUZETNICI BIRAJU LOKACIJU I

MJESTO GDJE MOGU ZADOVOLJITI

NIZ ZAHTJEVA IZ TEHNOLOGIJE,

EKOLOGIJE, PRAVNOG SISTEMA,

MINIMALIZACIJE TROŠKOVA...51




KADA, U KOJEM VREMENU TREBAPROIZVODITI IZABRANE ROBE IUSLUGE?

PODUZETNICI SE OPREDJELJUJUZA PROIZVODNJU U SADAŠNJEMVREMENU ILI U BUDUĆNOSTISUKLADNO PROCJENAMAOĈEKIVANIH EFEKATA

52




ZAŠTO NEKI EKONOMSKI SUBJEKT

NEŠTO PROIZVODI ILI ŢELI

PROIZVODITI?

PODUZETNICI MORAJU SAGLEDATI

MOTIVE KOJI POKREĆU LJUDE NA

EKONOMSKE AKTIVNOSTI, BUDUĆI

DA JE ZADOVOLJAVANJE

POTREBA DOBRIMA VAŢAN MOTIV

53




KAKAV JE PRAVNI, EKONOMSKI I

POLITIĈKI SISTEM UNUTAR

KOJEGA TREBA ORGANIZIRATI

NEKU PROIZVODNJU ROBA?

PODUZETNICI TEMELJEM

KONKRETNIH ANALIZA DOBIVAJU

ODGOVORE O SISTEMU U KOJEM

PLANIRAJU ORGANIZIRATI

PROIZVODNJU54




KOLIKI SU TROŠKOVI

PROIZVODNJE, PO KOJOJ CIJENI

ROBE TREBA PRODAVATI I KOLIKA

SE ZARADA (DOBIT, PROFIT,

PLAĆE) OD TOGA OĈEKUJE?

PODUZETNIK MORA SE ZNATI

POSTAVITI U DOMENU

FORMIRANJA CIJENA

55




TEORIJSKI I POLITIĈKI PROBLEMI

KOJI SE JAVLJAJU PRI

RAZMATRANJU NAVEDENIH

PODUZETNIĈKIH I

ORGANIZACIJSKIH PITANJA SU:

56




(1) PROBLEM IZBORA TEMELJNE

PROIZVODNE JEDINICE I OBLIKA


DRUŠTVA

(2) PROBLEM OBJAŠNJAVANJA

VRIJEDNOSTI I CIJENA POJEDINIH

ROBA I USLUGA

57



(3) PROBLEM NESKLADA IZMEĐU

OSKUDNIH (RIJETKIH) RESURSA I

MATERIJALNIH DOBARA, I

LJUDSKIH RESURSA I ŢELJA ZA

MATERIJALNIM DOBRIMA, KOJE

SU OBIĈNO NEOGRANIĈENE I

MNOGO VEĆE OD RASPOLOŢIVE

KOLIĈINE DOSTUPNIH ROBA




(4) PROBLEM ALOKACIJE RIJETKIH

RESURSA KOJI SE MOGU RABITI

ALTERNATIVNO, TJ. ZA

OSTVARIVANJE RAZLIĈITIH

EKONOMSKIH CILJEVA




(5) PROBLEM URAVNOTEŢIVANJA

PROIZVODNJE I POTROŠNJE ROBA

(PROBLEM USPOSTAVLJANJA

PARCIJALNE ILI OPĆE

EKONOMSKE RAVNOTEŢE)





(6) PROBLEM EKONOMIZIRANJA I

ORGANIZACIJE PROIZVODNJE

UNUTAR TEHNOLOŠKIH, PRAVNIH,

POLITIĈKIH I DRUGIH

OGRANIĈENJA KOJE SUBJEKT

ODLUĈIVANJA MORA POŠTOVATI

61



(7) PROBLEM IZBORA KRITERIJA

RASPODJELE I OBLIKA RAZMJENE

MATERIJALNIH DOBARA




(8) PROBLEM IZBORA I

KOMBINACIJE ŠIRIH DRUŠTVENIH

VREDNOTA (ZDRAVLJE I ĈIST

OKOLIŠ, SLOBODA, PRAVEDNOST,

JEDNAKOST) I EKONOMSKIH

VREDNOTA (EFIKASNOST I

OPTIMALNOST EKONOMSKIH

SISTEMA)





(9) PROBLEM IZBORA CILJEVAEKONOMSKOG RAZVOJA IINSTRUMENATA ZA NJIHOVOOSTVARIVANJE

(10) PROBLEM IZBORA OBLIKAKOORDINACIJE EKONOMSKIHAKTIVNOSTI I UPRAVLJANJEEKONOMSKIM SISTEMOM

64




(11) PROBLEM ODNOSA IZMEĐU

REALNOG I NOVĈANOG SEKTORA,

BOGATIH I SIROMAŠNIH,

PROIZVOĐAĈA I UPRAVLJAĈA...

(12) PROBLEM RAZMJENE I

EKONOMSKIH ODNOSA IZMEĐU

POJEDINIH DRŢAVA

65




(13) PROBLEM POVEĆANJAPROIZVODNJE, ZAPOSLENOSTI IŢIVOTNOG STANDARDA

(14) PROBLEM UTJECAJADRŢAVNE REGULACIJE NAPRIVATNO PODUZETNIŠTVO IEFIKASNOST TRŢIŠTA

66




POPIS NIJE CJELOVIT

POPIS SE MOŢE PRODUŢAVATI I

ŠIRITI

S OVOG ILI ONOG GLEDIŠTA

U OVOM ILI ONOM PRAVCU

67




EKONOMSKI PROBLEMI IMAJUMNOŠTVO:

EKONOMISTIĈKIH

TEHNOLOŠKIH

POLITIĈKIH

ORGANIZACIJSKIH

POLITEKONOMSKIH

EKOLOŠKIH

MORALNIH I

SOCIJALNIH ASPEKATA I DIMENZIJA

68




NAVEDENI PROBLEMI IMAJU VIŠE

DIMENZIJA I ASPEKATA I

POJAVLJUJU SE:

NA RAZINI EKONOMIJE KAO

ZNANOSTI

NA RAZINI EKONOMIJE KAO

VJEŠTINE

69




SLIJEDEĆI PLURALIZAM INTERESA

I MOGUĆNOSTI SPOZNAJE ŠKOLE

EKONOMSKE MISLI ZA PREDMET

ISTRAŢIVANJA UZIMAJU:

RAZLIĈITE EKONOMSKE

PROBLEME, ILI

RAZLIĈITE ASPEKTE ISTIH

EKONOMSKIH PROBLEMA

70




EKONOMSKIM PROBLEMIMA ILI

EKONOMSKOM SISTEMU:

PRISTUPA SE NA RAZLIĈITE

NAĈINE

ISTRAŢUJU SE RAZLIĈITIM

METODAMA...

71



...ISTRAŢUJU SE S RAZLIĈITIH

GLEDIŠTA

I

ISTRAŢUJU SE S RAZLIĈITIM

CILJEVIMA





TAKO NASTAJU RAZLIĈITI:

IZBORI PREDMETA

ISTRAŢIVANJA

PRISTUPI

ZNANSTVENO - NASTAVNE

DISCIPLINE

VRSTE EKONOMSKIH ZNANJA

KOJE NUDE73


3. POLITIĈKA EKONOMIJA

KAO ZNANOST

PRISTUPI POJEDINIM

EKONOMSKIM PROBLEMIMA ILI

EKONOMSKOM SISTEMU SU:

74



KAO ZNANOST

3.1. POLITEKONOMSKI PRISTUP

3.2. EKONOMISTIĈKI PRISTUP

3.3. KOMBINACIJA POLITIĈKOG,

EKONOMSKOG I

POLITOLOGIJSKOG PRISTUPA

3.4. OSTALI PRISTUPI

75



IZ POLITEKONOMSKOG PRISTUPAEKONOMSKOJ STVARNOSTI (KOJIISTRAŢUJE VEZE I ODNOSEIZMEĐU POLITIKE I EKONOMIJE)NASTAJE:...

76


POLITIĈKA EKONOMIJA KAOZNANSTVENA DISCIPLINA, I

„POLITIČKA EKONOMIJA„ KAOZNANSTVENO - NASTAVNADISCIPLINA




ZNANSTVENICI KOJI SLIJEDE

POLITEKONOMSKI PRISTUP

POKUŠAVAJU RAZUMJETI I

OBJASNITI MEĐUOVISNOSTI

EKONOMIJE I POLITIKE U NEKOM

VREMENU I DRUŠTVU:...

78


UTJECAJ MATERIJALNE

PROIZVODNJE DRUŠTVA NA

POLITIKU

I

UTJECAJ POLITIKE NA

EKONOMSKE PROCESE




ZNANSTVENIKE ZANIMA:

MOGUĆNOST UPOTREBE

EKONOMSKIH ZNANJA U

POLITICI

80


MOĆ I NEMOĆ POLITIKE U

REGULACIJI, STABILIZACIJI ILI

MIJENJANJU EKONOMSKIH

PROCESA I ODNOSA, POSEBNO

POMOĆU PRIMJENE POLITIĈKIH I

PRAVNIH OGRANIĈENJA

EKONOMSKIH AKTIVNOSTI




OD 17.STOLJEĆA DO DANAS


RAZVIJA SE U RAZNIM ŠKOLAMA

EKONOMSKE MISLI (KLASIĈNA

LIBERALNA ŠKOLA,

MARKSISTIĈKA EKONOMSKA

ŠKOLA)

82



POLITEKONOMSKI PRISTUPPREPOZNAJE SE PO SLJEDEĆIMOSOBINAMA:...

83



PRVO, PROUĈAVA DRUŠTVENUSTRANU PROIZVODNJE IRASPODJELE DOBARA -PROIZVODNE ODNOSE IZMEĐULJUDI, SOCIJALNIH SKUPINA ILIZEMALJA

84


U ANALIZI PROIZVODNIH ODNOSARAZMATRAJU SE PITANJA:

(1) KAKAV JE FORMALNI I STVARNIPOLOŢAJ EKONOMSKIH SUBJEKATA UPROCESU REPRODUKCIJE NAODREĐENOM STUPNJU KULTURNOG ITEHNIĈKO - TEHNOLOŠKOG RAZVOJA?

(2) KOLIKO I KAKO POJEDINIEKONOMSKI SUBJEKTI DAJU ILI NEDAJU DOPRINOS PROIZVODNJI TEKAKO I KOLIKO SUDJELUJU URASPODJELI MATERIJALNIH DOBARA?




DRUGO, PORED POZITIVNE

EKONOMSKE ANALIZE (TJ. PORED

OPISA DOMINANTNOG NAĈINA

PROIZVODNJE KAKAV ON JEST)

SADRŢI JOŠ I VIZIJU MOGUĆEG I

POŢELJNOG STANJA EKONOMIJE I

DRUŠTVA TE VRIJEDNOSNE

SUDOVE O SADAŠNJEM STANJU

EKONOMSKOG SISTEMA86



EKONOMIKA IZBJEGAVA

NORMATIVNU ANALIZU

MORALNE SUDOVE

I

POLITIĈKE DILEME

U EKONOMIJI

87



VRIJEDNOSNE (TJ. MORALNE I

POLITIĈKE) SUDOVE I DILEME

SMATRA ...



LEGITIMNIM PREDMETOM

ISTRAŢIVANJA

I

SASTAVNIM DIJELOM

EKONOMSKOG,

POLITEKONOMSKOG ZNANJA




IZ EKONOMISTIĈKOG PRISTUPANASTAJE:

1. EKONOMIKA KAO ZNANSTVENADISCIPLINA

2. 'EKONOMIKA„ KAOZNANSTVENO - NASTAVNADISCIPLINA

90



EKONOMISTIĈKI PRISTUP SE

PREPOZNAJE PO TOME ŠTO: ...

91


(1) EKONOMSKE PROCESE,

POJAVE ILI DOGAĐAJE

PROMATRA I OBJAŠNJAVA S

GLEDIŠTA RIJETKOSTI I

OSKUDNOSTI RESURSA I

EKONOMSKIH DOBARA



(2) ISKAZUJE ZANIMANJE ZA

EKONOMIZIRANJE: KAKO U

POSTOJEĆIM, IZABRANIM ILI

ZADANIM TEHNOLOŠKIM,

POLITIĈKIM I INSTITUCIONALNIM

OKVIRIMA MINIMALIZIRATI JEDNU

VARIJABLU (TROŠKOVE), A

MAKSIMALIZIRATI DRUGU

VARIJABLU (PRIHOD ILI PROFIT)Copyright © Faruk Jašarević, Sarajevo, 2018 93



(3) POKUŠAVA OPISATI

EKONOMSKU STVARNOST KAKVA

ONA JEST (POZITIVNA ANALIZA) I

PRI TOME IZBJEĆI NORMATIVNU

ANALIZU I VRIJEDNOSNE

PROCJENE I SUDOVE

94



ONI KOJI SLIJEDE EKONOMISTIĈKIPRISTUP IZBJEGAVAJU RASPRAVEO SLJEDEĆIM PITANJIMA:...

95


(1) JE LI POSTOJEĆAEKONOMSKA STVARNOSTDOBRA ILI LOŠA?

(2) ZA KOGA I ZAŠTO DOBRA, A ZAKOGA I ZAŠTO LOŠA?

(3) KAKO POSTOJEĆI POLITIĈKI IPRAVNI OKVIRI ILI “PRAVILAEKONOMSKE IGRE” DJELUJU NAEKONOMSKI RAZVOJ?




ZNANSTVENICI KOJI SLIJEDEEKONOMISTIĈKI PRISTUP SVOJUMISAONU I ZNANSTVENUDJELATNOST OBIĈNOOGRANIĈAVAJU NA PITANJE: ...

97


KAKO SE UNUTAR POSTOJEĆIH,

IZABRANIH ILI ZADANIH

OGRANIČENJA MOŽE

RACIONALNO I EKONOMIČNO

POSLOVATI?




MORALNE I POLITIĈKE PROCJENE

NE SPADAJU, PREMA NJIMA, U

EKONOMIKU, NITI EKONOMSKU

ZNANOST, VEĆ SPADAJU U ETIKU I

POLITIKU

99



NASTOJE IH ODVOJITI OD

EKONOMIKE, A EKONOMIKU

POKUŠAVAJU KONCIPIRATI KAO:

EGZAKTNU

INŢENJERSKU

I

PRAKSEOLOŠKU DISCIPLINU

100



EKONOMISTIĈKI PRISTUP IEKONOMIZIRANJE (EKONOMSKOPONAŠANJE PREMA MINI-MAXPRINCIPU) MOŢE SE OBJASNITINA: ...

101


PSIHOLOŠKOJ RAZINI

FIZIĈKOJ I ORGANIZACIONOJRAZINI

I

FINANCIJSKOJ RAZINI




NA PSIHOLOŠKOJ RAZINI, KAONAĈIN MIŠLJENJA I EKONOMSKOGPONAŠANJA U KOJEMEKONOMSKI SUBJEKTI,POKUŠAVAJU ...

103


MINIMALIZIRATI SVOJ TRUD,MUKU ILI NAPORE

I

MAKSIMALIZIRATI UGODU,ZADOVOLJSTVO ILI KORISNOST




NA FIZIĈKOJ I ORGANIZACIONOJ

RAZINI KAO NAĈIN DJELOVANJA I

NAĈIN ORGANIZACIJE LJUDI KOJI

POKUŠAVAJU ...

105


MINIMALIZIRATI UTROŠKE ILI

INPUTE

I

MAKSIMALIZIRATI REZULTATE

ILI OUTPUTE




NA FINANCIJSKOJ RAZINI KAO

NAĈIN PONAŠANJA LJUDI KOJI

MINIMALIZIRAJU TROŠKOVE

I

MAKSIMALIZIRAJU PRIHODE,

PROFIT ILI NEKE DRUGE

FINANCIJSKE VARIJABLE

107



EKONOMIZIRANJE SE OPISUJE

KAO:

(1) VJEŠTINA (POSTUPAK)

OSTVARIVANJA ZADANOG

CILJA (ILI REZULTATA) UZ

MINIMUM TROŠKOVA

ILI

108


(2) POSTUPAK OSTVARIVANJA

MAKSIMALNOG OUTPUTA ILI

REZULTATA IZ UPOTREBE

OGRANIĈENIH ILI ZADANIH

INPUTA, ODNOSNO TROŠKOVA




PREMA EKONOMISTIĈKOM

PRISTUPU USPJEŠNIJI JE ONAJ

EKONOMSKI SUBJEKT ILI

EKONOMSKI SISTEM KOJI...

110


...IZ OGRANIĈENIH RESURSA

OSTVARI VEĆE OUTPUTE,

ODNOSNO KOJI ZADANI CILJ

(UKUPAN PRIHOD, PROFIT ILI

STOPE EKONOMSKOG RASTA...)

OSTVARI S MANJIM TROŠKOVIMA



3.3. KOMBINACIJA PRISTUPA

IZ KOMBINACIJE POLITIĈKOG,

EKONOMSKOG I

POLITOLOGIJSKOG PRISTUPA

NASTAJE:

112

3.3. KOMBINACIJA PRISTUPA

1. EKONOMSKA POLITIKA KAO

ZNANSTVENA DISCIPLINA

I

2. „EKONOMSKA POLITIKA„ KAO

ZNANSTVENO - NASTAVNA

DISCIPLINA



3.4. OSTALI PRISTUPI

PRISTUP NASTAJE

SOCIOLOŠKI SOCIOEKONOMIJA

FILOZOFSKI FILOZOFIJA EKONOMIJE

POVIJESNI POVIJEST EKONOMSKE MISLI

FINANCIJSKI JAVNE FINANCIJE

MONETARNA EKONOMIJA

MATEMATIĈKI EKONOMSKA MATEMATIKA

MATEMATIĈKA EKONOMIJA

114


3.5. ODNOS POLITEKONOMSKOG

I EKONOMISTIĈKOG PRISTUPA

POLITEKONOMSKI I EKNOMISTIĈKIPRISTUP NISU DVA POTPUNOSUPROTSTAVLJENA, VEĆ DVAOPCIONA I KOMPLEMENTARNAPRISTUPA IZ KOJIH NASTAJUDVIJE POSEBNE ZNANSTVENEEKONOMSKE DISCIPLINE:


2. EKONOMIKA

115


3.5. ODNOS POLITEKONOMSKOG

I EKONOMISTIĈKOG PRISTUPA

POLITIĈKA EKONOMIJA I

EKONOMIKA RAZDVAJAJU SE IZ

METODIĈKIH (ZNANSTVENIH), A NE

POLITIĈKIH RAZLOGA

116


3.6. ODNOS EKONOMIJE,

POLITIĈKE EKONOMIJE I

EKONOMIKE

EKONOMIJA KAO ZNANSTVENO

PODRUĈJE MOŢE SE PODIJELITI

PREMA RAZLIĈITIM KRITERIJIMA

NA RAZLIĈITE DISCIPLINE

117




EKONOMIKE

PREMA PREDMETU ISTRAŢIVANJA

MOGU SE RAZLIKOVATI:

3.6.1. POLITIČKA EKONOMIJA

3.6.2. EKONOMIKA

3.6.3. EKONOMSKA POLITIKA

3.6.4. MEĐUNARODNA EKONOMIJA

3.6.5. MONETARNA EKONOMIJA...

118




EKONOMIKE

EKONOMIJA JE ŠIROKO

PODRUĈJE DRUŠTVENIH

ZNANOSTI I SASTOJI SE OD

MNOŠTVA SPECIJALISTIĈKIH

DISCIPLINA

119


3.6.1. POLITIĈKA EKONOMIJA

ANTOAN MONKRETJEN (ANTOINE

MONTCHRÉTIEN) JE 1615. U DJELU:

TRAKTAT O POLITIĈKOJ EKONOMIJI

(Traité de l„oeconomie politique) PRVI

UPOTRIJEBIO IZRAZ “POLITIČKA

EKONOMIJA”

120


TAJ JE IZRAZ KASNIJE OPĆENITO

PRIHVAĆEN I KORIŠTEN KAO

NAZIV ZNANSTVENE DISCIPLINE

KOJA PROUĈAVA EKONOMSKU

DJELATNOST DRUŠTVA




MONKRETJEN JE UPOTRIJEBIO

SINTAGMU “POLITIČKA

EKONOMIJA” DA BI UPOZORIO

KAKO SE RADI O ODNOSIMA I

ZAKONIMA U OKVIRU DRUŠTVA, A

NE DOMAĆINSTVA

122



U ENGLESKOJ SE1767. POJAVILOPRVO DJELO, A1754. GODINEOSNOVANAKATEDRAPOLITIĈKEEKONOMIJE NAUNIVERZITETU UNAPULJU

123



POLITIĈKA EKONOMIJAPROUĈAVA

NAĈIN PROIZVODNJEMATERIJALNOG ŢIVOTA DRUŠTVA

I

PITANJE KAKO SE SPROIZVODNJOM I RASPODJELOMROBA I USLUGA ISTODOBNOPROIZVODE (REPRODUCIRAJU,MIJENJAJU...) PROIZVODNI ODNOSI

124


... (KONKURENTNI ODNOSI,

ODNOSI KOOPERACIJE I

SARADNJE, ODNOSI DOMINACIJE,

ODNOSI EKSPLOATACIJE...)

IZMEĐU POJEDINIH EKONOMSKIH

SUBJEKATA, SOCIJALNIH GRUPA

ILI ZEMALJA U ODREĐENOM

POVIJESNOM VREMENU





RAZMATRA DRUŠTVENU STRANU

PROIZVODNJE I RASPODJELE

126



U ODNOSU NA EKONOMIKU,

POLITIĈKA EKONOMIJA IMA

DRUKĈIJI I NEŠTO ŠIRI PREDMET

PROUĈAVANJA, JER SE NE

ZAUSTAVLJA NA

EKONOMIZIRANJU UNUTAR

IZABRANIH ILI ZADANIH OKVIRA,

ODNOSNO UNUTAR EKONOMSKOG

I POLITIĈKOG SISTEMA127



MODERNA POLITIĈKA EKONOMIJAPROUĈAVA: ...

128


NASTAJANJE, SOCIJALNUULOGU, RAZVOJ, EVOLUCIJU INESTAJANJE RAZNOVRSNIHINSTITUCIONALNIH OKVIRAUNUTAR KOJIH SE ZBIVAPROCES PROIZVODNJE I

KOMUNIKACIJE IZMEĐUDRUŠTVENIH KLASA I NJHOVIHSLOJEVA



3.6.2. EKONOMIKA

EKONOMIKA JE JEDNA GRANAEKONOMIJE, ODNOSNO JEDNAEKONOMSKA DISCIPLINA

130


3.6.2. EKONOMIKA

EKONOMIKA SE RAZLIKUJE OD

OSTALIH EKONOMSKIH

DISCIPLINA PO:

PREDMETU

METODAMA

CILJEVIMA ISTRAŢIVANJA, I

SPECIFIĈNOJ VRSTI ZNANJA

KOJU PROIZVODI I NUDI131


3.6.2. EKONOMIKA

EKONOMIKA PROUĈAVA PROCES

EKONOMIZIRANJA U PROIZVODNJI

ROBA I USLUGA UNUTAR

POSTOJEĆIH TEHNOLOŠKIH I

DRUGIH OGRANIĈENJA

132


3.6.2. EKONOMIKA

EKONOMIKA RAZMATRA

ALTERNATIVNE UPOTREBE

RIJETKIH RESURSA RADI

EFIKASNE PROIZVODNJE

EKONOMSKIH DOBARA UNUTAR

IZABRANOG ILI ZADANOG

EKONOMSKOG I POLITIĈKOG

SISTEMA

133


3.6.2. EKONOMIKA

EKONOMIKA SE DIJELI NA:

1. MIKROEKONOMIKU

2. MAKROEKONOMIKU

134


3.6.2. EKONOMIKA

MIKROEKONOMIKA JE GRANA

EKONOMIKE KOJA: ...

135

3.6.2. EKONOMIKA

PROUĈAVA POJEDINA TRŢIŠTA

(TRŢIŠTE NOVCA, TRŢIŠTE

RADNE SNAGE..) I

EKONOMSKO PONAŠANJE

MIKROEKONOMSKIH

SUBJEKATA, TJ. GRAĐANA,

KUĆANSTVA I PREDUZEĆA NA

POSEBNIM TRŢIŠTIMA



3.6.2. EKONOMIKA

TEMELJNA PITANJA KOJAMIKROEKONOMIKA RAZMATRA SU:

(1) RIJETKOST RESURSA IDOBARA

(2) LJUDSKE POTREBE

(3) VRIJEDNOST DOBARA

(4) CIJENE PROIZVODNIH FAKTORA(ZEMLJA, RAD I KAPITAL) ...

137


3.6.2. EKONOMIKA

...(5) CIJENE DOBARA

(6) TRŢIŠTE I TRŢIŠNE STRUKTURE

(7) TROŠKOVI

(8) PRIHODI

(9) PROFIT

(10) KAMATA ...

138


3.6.2. EKONOMIKA

...(11) PLAĆE

(12) OPTIMALIZACIJA

PROIZVODNJE

(13) INDIVIDUALNA PONUDA ROBA

(14) POTRAŢNJA ROBA

(15) TRŢIŠNA RAVNOTEŢA

139


3.6.2. EKONOMIKA

MAKROEKONOMIKA U OPISU IRAZMATRANJU EKONOMSKIHPROBLEMA NA RAZINI NEKEDRUŠTVENE ZAJEDNICE KORISTIEKONOMISTIĈKI PRISTUP IISTRAŢUJE MOGUĆNOSTI I NAĈINEEKONOMIZIRANJA S RIJETKIMRESURSIMA UNUTAR IZABRANIHILI ZADANIH OKVIRA I BEZVRIJEDNOSNIH SUDOVA

140


3.6.2. EKONOMIKA

MAKROEKONOMIKA JE GRANAEKONOMIKE KOJA PROUĈAVAĈITAVE NACIONALNE PRIVREDEKAO JEDNU

FUNKCIONALNU

EKONOMSKU

CJELINU

141


3.6.2. EKONOMIKA

MAKROEKONOMIKA PROUĈAVAEKONOMSKE POJAVE I PROCESENA RAZINI NACIONALNEEKONOMIJE KAO PROIZVOĐAĈKO- POTROŠAĈKE CJELINE

142


3.6.2. EKONOMIKA

MAKROEKONOMIKA SE BAVITEMAMA:

(1) IZBOR I FUNKCIONIRANJEEKONOMSKOG SISTEMA

(2) UKUPNA PROIZVODNJA IZAPOSLENOST

(3) NACIONALNI (NARODNI)DOHODAK ...

143


3.6.2. EKONOMIKA

...(4) OPĆA EKONOMSKA

RAVNOTEŢA - NERAVNOTEŢA

(5) OPĆA RAZINA CIJENA

(6) INFLACIJA I DEFLACIJA

(7) PRIVREDNI CIKLUSI

(8) STABILIZACIJA EKONOMSKOG

SISTEMA

144


3.6.2. EKONOMIKA

KADA SE U RAZMATRANJUVELIKIH DRUŠTVENOEKONOMSKIH PROBLEMA, POREDEKONOMISTIĈKOG PRISTUPA IEKONOMIKE (ILI NEOVISNO ONJIMA) KORISTI POLITEKONOMSKI,SOCIOEKONOMSKI, EKOLOGIJSKIILI NEKI ĈETVRTI PRISTUP, ILI IHSE KOMBINIRA, TADA SE RADI OMAKROEKONOMIJI

145


3.6.3. ODNOS POLITIĈKE

EKONOMIJE I EKONOMIKE

POLITIĈKA EKONOMIJA Znanost o uvjetima i oblicima

pod kojima su razna ljudskadruštva proizvodila irazmijenjivala, te pod kojimasu se prema tome svaki putraspodijeljivali proizvodi

Teorija o zakonima kojivladaju proizvodnjom irazmjenom materijalnihsredstava za ţivot uljudskom društvu

Znanost koja prouĉavaodreĊeni naĉin proizvodnjekao naĉin proizvodnjematerijalnog ţivota ljudi

EKONOMIKA Znanost o uvjetima,

zakonima i oblicimamaksimiranja ekonomskihuĉinaka

Teorija o ljudskim akcijama uekonomskim ţivotnimposlovima i ponašanjuĉovjeka u korištenju resursa idobara

Znanost o ljudskomponašanju kao odnosuizmeĊu ciljeva i rijetkihsredstava što imaju razliĉituupotrebu

Disciplina koja studiraĉovjekovo djelovanje unastojanju da zadovoljipotrebe

146



EKONOMIJE I EKONOMIKE Disciplina koja istraţuje

odreĊeni naĉin proizvodnje iodnose izmeĊu ljudi koji iztoga proizilaze

Znanost koja se ne bavi“proizvodnjom” negodruštvenim ureĊenjemproizvodnje

Teorija koja istraţuje odnoseu koje ljudi stupaju udruštvenoj proizvodnji svogaţivota i koji odgovarajuodreĊenom stupnju razvitkanjihovih materijalnih snaga

Znanost koja ne raspravlja ostvarima, nego o odnosimaizmeĊu ljudi i u posljednjojinstanci izmeĊu klasa

Disciplina koja Ispituje zašto ikako individuumi i grupeodluĉuju o upotrebi rijetkihizvora u zadovoljavanjusvojih potreba

Teorija o isporuci i raspodjeliproizvoda, naĉinu njihovapoboljšavanja, biznisu,bogaćenju i izdacima drţave

Znanost o upravljanju rijetkimresursima, oblicimaponašanja u vanjskomprilagoĊavanju, te mjerama zausklaĊivanje ţelja iograniĉenih sredstava

Znanost koja prouĉava kakodruštvo ekonomiziranjemiskorištava i alocira oskudneresurse

147




Disciplina koja istraţujeekonomske ţivotne uvjetevelikih klasa na koje sedruštvo dijeli

Znanost koja analiziraodnose proizvodnje unjihovu nastajanju, razvitku inestajanju

Teorija kojoj je krajnji cilj darazotkrije zakon ekonomskograzvitka modernog društva

Znanost o odnosima izmeĊuljudi, njihovih organizacija idruštvenih zajednicapovodom stvari

Disciplina koja traţiodgovore na pitanja što,kako i za koga proizvoditi teprouĉava mehanizmeprivreĊivanja kojima se toostvaruje

Znanost koja istraţuje kakose društva koristi oskudnimresursima da bi proizvelavrijednu robu i raspodijelilaje meĊu razliĉitim ljudima

Znanost koja prouĉavatrendove cijena, proizvodnje,zaposlenosti i vanjsketrgovine te resurse, novac,bankarstvo, kapital ibogatstvo

148




NA OSNOVU NAVEDNIH

PRIKUPLJENIH UOBIĈAJENIH

SHVAĆANJA I ODREĐENJA DVIJU

TEMELJNIH EKONOMSKIH

ZNANOSTI MOGU SE IZVESTI

SLJEDEĆE DEFINICIJE:

149




POLITIĈKA EKONOMIJA je znanost otehnološkim i društvenim uvjetima,oblicima i zakonima nastajanja,unapreĊivanja i nestajanja povijesnoodreĊenih naĉina proizvodnje te odnosaproizvodnje i komuniciranja u kojestupaju ĉlanovi zajednice kaosamodjelatni stvaraoci ili kao ĉlanovisuparniĉkih kasta i klasa kada proizvode,raspodjeljuju i razmjenjuju sredstva zasvoje odrţanje i razvijanje

150




EKONOMIKA je znanost koja izuĉavakako se u odreĊenim društvenimodnosima i posredstvom njih djelatnošćupojedinaca, organizacija i zajednicaiskorištavaju rijetki resursi u proizvodnji,raspodjeli, razmjeni i potrošnji dobara tekako se boljim kombinacijamaproizvodnih ĉinilaca i povoljnijimmehanizmima privreĊivanja moguunaprijediti metode i oblici racionalnijeg iefikasnijeg poslovanja preduzeća idruštva

151




OVE DEFINICIJE DAJU OSNOV ZA

UOĈAVANJE I UVAŢAVANJE

RAZLIKA IZMEĐU

POLITIĈKE EKONOMIJE

I

EKONOMIKE

152



KAO NASTAVNI KOLEGIJ

TEMELJNI, UVODNI I VAŢAN

EKONOMSKO - TEORIJSKI KOLEGIJ

/NASTAVNI PREDMET (OD SREDINE

18. STOLJEĆA PA DO DANAS):

153




4.1. SADRŢI OSNOVNE NAĈINE

I PRISTUPE EKONOMSKOJ

STVARNOSTI UZ RESPEKTIRANJE

OSNOVNIH POGLEDA NA NJU, KAO

I TEMELJNE POJMOVE, PRINCIPE,

KONCEPCIJE I TEORIJE O

PROIZVODNJI, RASPODJELI,

RAZMJENI I POTROŠNJI

MATERIJALNIH DOBARA I USLUGA154




4.2. IMA OSNOVNE FUNKCIJE

KOJE OBAVLJA OVA UVODNA

EKONOMSKO TEORIJSKA

DISCIPLINA

155


4.1. KONCIPIRANJE UVODNOG

TEORIJSKOG KOLEGIJA

OSNOVNI EKONOMSKO -

TEORIJSKI KOLEGIJ KONCIPIRA SE

I PREDAJE NA JEDAN OD TRI

SLJEDEĆA NAĈINA:

156


4.1. KONCIPIRANJE UVODNOG

TEORIJSKOG KOLEGIJA

4.1.1. NORMATIVNI I


4.1.2. POZITIVNI I EKONOMISTIĈKI

PRISTUP

4.1.3. KOMBINACIJA POLITIĈKE


157


4.1.1. NORMATIVNI I POLITEKONOMSKI

PRISTUP - ”POLITIĈKA EKONOMIJA”

(Political Economy)

NORMATIVNI PRISTUP JEMETODOLOŠKI POSTUPAK UKOJEM TEORETIĈARI OPISUJUEKONOMSKU STVARNOST KAKVAONA JEST

158



(Political Economy)

TEORETIĈARI RASPRAVLJAJU I O

CILJEVIMA EKONOMSKE

AKTIVNOSTI, TJ. O TOME KAKVA BI

EKONOMSKA STVARNOST MOGLA

I TREBALA BITI...




(Political Economy)

....NUDEĆI NORME I PRINCIPE,

PRAVILA POLITIĈKOG I

EKONOMSKOG PONAŠANJA KOJA

OMOGUĆUJU OTVARIVANJE

DEKLARIRANIH EKONOMSKIH I

POLITIĈKIH CILJEVA





(Political Economy)

POLITEKONOMSKI PRISTUP JE

METODOLOŠKI POSTUPAK U

KOJEM ZNANSTVENICI ISTRAŢUJU

VEZE I ODNOSE IZMEĐU POLITIKE I

EKONOMIJE

161




(Political Economy)

EKONOMIJA KAO ZNANOST

ZAPOĈELA JE RAZVOJ SREDINOM

18.STOLJEĆA KAO POLITIĈKA

EKONOMIJA - NOVA ZNANSTVENA

DISCIPLINA

SINTAGMU “POLITIČKA

EKONOMIJA” KORISTILI JAMES

STEUART, D. RICARDO, J.S. MILL...

162




(Political Economy)

POLITIĈKA EKONOMIJA SE DANASIZUĈAVA NA MNOGIM UGLEDNIMSVJETSKIM UNIVERZITETIMA

U TOM SLUĈAJU NE POSTOJIRAZLIKA IZMEĐU NAZIVANASTAVNE DISCIPLINE I NAZIVAZNANSTVENE DISCIPLINE IZ KOJENASTAVNA DISCIPLINA IZVIRE

163




(Political Economy)

POLITIĈKA EKONOMIJA, KAO

NASTAVNA DISCIPLINA BILA JE

KONCIPIRANA NA TEMELJU

RAZLIĈITIH ŠKOLA EKONOMSKE

MISLI, ODNOSNO NA TEMELJU

KLASIĈNE POLITIĈKE EKONOMIJE,

MARKSISTIĈKE POLITIĈKE

EKONOMIJE, RADIKALNE

POLITIĈKE EKONOMIJE...164


4.1.2. POZITIVNI I EKONOMISTIĈKI PRISTUP

- ”EKONOMIKA” (Economics, Principles of

Economics, Foundations of Economics)

POZITIVNI PRISTUP JEMETODOLOŠKI POSTUPAK UKOJEM ZNANSTVENICI, NATEMELJU POSTOJEĆIH,DOSTUPNIH, POZITIVNIHĈINJENICA, ISTRAŢUJU IPOKUŠAVAJU OPISATIEKONOMSKU STVARNOST KAKVAONA JESTE...

165




....BEZ MORALNIH I POLITIĈKIH

STAVOVA, TJ.PROCJENA JE LI

POSTOJEĆE STANJE EKONOMIJE

DOBRO ILI LOŠE...






EKONOMISTIĈKI PRISTUP JE

METODOLOŠKI POSTUPAK KOJI JE

KOMPLEMENTARAN SA

POZITIVNIM PRISTUPOM

167





ZNANSTVENICI KOJI SLIJEDE

POZITIVNI I EKONOMISTIĈKI

PRISTUP NE RASPRAVLJAJU O

VREDNOTAMA I CILJEVIMA

EKONOMSKE AKTIVNOSTI

168




ONI SMATRAJU DA JE MORALNE I

POLITIĈKE ASPEKTE EKONOMSKE

AKTIVNOSTI MOGUĆE I POTREBNO

ISKLJUĈITI IZ EKONOMSKE

ZNANOSTI






EKONOMIJU RAZUMIJEVAJU KAO

PRIRODNU I INŢENJERSKU

ZNANOST KOJA ISTRAŢUJE

NAĈINE EKONOMSKOG

POSLOVANJA

170





TRAŢE I OBJAŠNJAVAJU METODE:

MINIMALIZACIJE TROŠKOVA

I

MAKSIMALIZACIJE PRIHODA

UNUTAR ZADANIH CILJEVA,

RIJETKOSTI RESURSA I DRUGIH

OGRANIĈENJA

171





POLITEKONOMSKI PRISTUP I

EKONOMISTIĈKI PRISTUP POĈELI

SU SE RAZDVAJATI KONCEM 19.

STOLJEĆA, A U 20. STOLJEĆU

POJAVLJUJU SE KAO

ALTERNATIVNI POGLEDI NA

EKONOMSKU STVARNOST

172





TERMIN “ECONOMICS”(EKONOMIKA) UVEO JEENGLESKI PROFESORALFRED MARŠAL(ALFRED MARSHALL) UUDŢBENIKU PODNAZIVOM NAĈELAEKONOMIKE (PRINCIPLESOF ECONOMICS)

Alfred Marshall (1842.-1924.)

173





“EKONOMIKA” KAO NASTAVNA

DISCIPLINA I NJEZINE PODVRSTE:

A) “MAKROEKONOMIKA”

B) “MIKROEKONOMIKA”

KONCIPIRAJU SE NA RAZLIĈITIM

EKONOMSKO-TEORIJSKIM TEMELJIMA,

KAO ŠTO SU MARSHALLOVA SINTEZA,

NEOKLASIĈNA SINTEZA, NOVA

KEYNESIJANSKA EKONOMIKA...

174




U OVOJ KOMBINACIJI DOMINIRAJU

PRISTUPI I ZNANJA IZ JEDNE ILI IZ

DRUGE DISCIPLINE

175




U AKTUALNIM RASPRAVAMA I

SPOROVIMA O ODNOSU POLITIĈKE

EKONOMIJE I ECONOMICS-A, NEKI

AUTORI TAKVIH KOMBINACIJA,

SKLONI SU IZBJEGAVANJU...

176



...SINTAGME “POLITIČKA

EKONOMIJA” I TERMINA

“EKONOMIKA” U OZNAĈAVANJU

NAZIVA TEMELJNOG EKONOMSKO

TEORIJSKOG KOLEGIJA





ĈINE TO ZBOG RAZNIH RAZLOGA:

(1) IZBJEGAVAJU KRETANJA PO“KLIZAVOM POLITIČKOMTERENU”

178



(2) PREFEREIRAJU ŠIRI IINTERDISCIPLINARNI, A NESPECIJALISTIĈKI I PARCIJALNI(UŢI) PRISTUP

(3) SMATRAJU DA JE MOGUĆEPREVAZIĆI RAZNE DUALIZME UEKONOMSKOJ METODOLOGIJI





ONI RADIJE IZABIRU I KORISTE

TZV. NEUTRALNE NAZIVE

“OSNOVE EKONOMIJE”

ILI

“POČELA EKONOMIJE”...

180


4.2. FUNKCIJE

POLITIĈKE EKONOMIJE KAO

NASTAVNOG KOLEGIJA

UVODNA EKONOMSKO-TEORIJSKA

DISCIPLINA OBAVLJA:

4.2.1. TEMELJNU FUNKCIJU

4.2.2. TEORIJSKU FUNKCIJU

4.2.3. OPĆEOBRAZOVNU FUNKCIJU

4.2.4. IDEOLOŠKU FUNKCIJU

U OBRAZOVANJU EKONOMISTA,

POLITOLOGA...181


4.2.1. TEMELJNA FUNKCIJA

OVA DISCIPLINA IMA TEMELJNU

FUNKCIJU U OBRAZOVANJU ZATO

ŠTO:

(1) UVODI U STUDIJ TEORIJSKE

EKONOMIJE PREKO JEDNOG OD

MOGUĆIH I TEMELJNIH PRISTUPA

EKONOMSKOJ STVARNOSTI

182



(2) RAZMATRA I OBJAŠNJAVA:

TEMELJNE EKONOMSKE

PROCESE (PROIZVODNJU,

RASPODJELU, RAZMJENU I

POTROŠNJU) ...

183



TEMELJNE EKONOMSKE

PROBLEME (ŠTO PROIZVODITI,

KAKO PROIZVODITI, ZA KOGA

PROIZVODITI, PROBLEM

ALOKACIJE RIJETKIH RESURSA,

PROBLEM IZBORA INSTITUCIJA I

PRAVILA EKONOMSKOG

POSLOVANJA...) ...

184



KATEGORIJALNI APARAT,ODNOSNO TEMELJNEEKONOMSKE POJMOVE(PONUDA, POTRAŢNJA, CIJENA,TROŠKOVI, PRIHODI, PROFIT...);

TEMELJNE METODE SPOZNAJEEKONOMSKE STVARNOSTI ...

185



TEMELJNE DRUŠTVENE

ODNOSE, TJ.ODNOSE

PROIZVODNJE I RASPODJELE

MATERIJALNIH DOBARA I

USLUGA ...

186


TEMELJNA EKONOMSKA

ZNANJA KOJA SE KORISTE KAO

OSNOVA ZA KONCIPIRANJE,

RAZUMIJEVANJE I PREDAVANJE

POSEBNIH I SPECIJALISTIĈKIH

DISCIPLINA



4.2.2. TEORIJSKA FUNKCIJA

TEORIJSKU FUNKCIJU OBAVLJA

TAKO ŠTO POKAZUJE

EKONOMSKO - TEORIJSKI NAĈIN

RAZUMIJEVANJA EKONOMSKIH

POJAVA (PROIZVODNJA ROBA,

TRGOVINA, NOVAC,

NEZAPOSLENOST, INFLACIJA...),

TE ODREĐENI SKUP TEORIJSKIH

ZNANJA O NJIMA188



EKONOMSKE TEORIJE SADRŢE

UOPĆENO I PROVJERLJIVO

OBJAŠNJENJE POJAVNIH I

SUŠTINSKIH VEZA I ODNOSA

IZMEĐU EKONOMSKIH VARIJABLI,

PROCESA I ODNOSA

189



EKONOMSKE TEORIJE TREBARAZLIKOVATI OD “NIŢIH” VRSTAEKONOMSKIH ZNANJA (PRINCIPI,HIPOTEZE I KONCEPCIJE)

POSTOJE RAZNOVRSNI PRISTUPIEKONOMSKOJ STVARNOSTI(MIKROPRISTUP, MAKROPRISTUP,POVIJESNI, POZITIVISTIĈKI,NORMATIVNI...)

190



IZ RAZLIĈITIH PRISTUPA I ŠKOLA

EKONOMSKOG MIŠLJENJA

NASTAJU RAZLIĈITE VRSTE

EKONOMSKIH ZNANJA KOJE

IMAJU...

191


RAZLIĈITU SPOZNAJNU

VALJANOST (RAZLIĈITE

DOPRINOSE ZNANOSTI)

I

RAZLIĈITU UPOTREBNU

VRIJEDNOST U POLITICI I

POSLOVNOJ EKONOMIJI




U OPISU ĈINJENICA I

FORMULIRANJU ZAKLJUĈAKA

KORISTE SE METODE IZ

ZNANSTVENOG IDEJNOG SISTEMA

(INDUKCIJA, DEDUKCIJA,

APSTRAKCIJA, GENERALIZACIJA,

MATEMATIĈKE I STATISTIĈKE

METODE, DESKRIPCIJA...)...

193


...TAKO DA SE MOGU

PROVJERAVATI KAKO PONUĐENO

TEORIJSKO ZNANJE NASTAJE I DA

LI JE SPOZNAJNO VALJANO



4.2.3. OPĆEOBRAZOVNA

FUNKCIJA

OPĆEOBRAZOVNA FUNKCIJA

SASTOJI SE U TOME ŠTO UVODNA

DISCIPLINA NUDI NAJŠIRU I OPĆU

VIZIJU EKONOMSKE STVARNOSTI,

TE OPĆA ZNANJA O NJOJ KOJA SU

NUŢNA ZA DETALJNIJE I

SPECIJALISTIĈKE SPOZNAJE

195



FUNKCIJA

KOLEGIJ SADRŢI IZABRANI SKUPOPĆIH TEORIJSKIH ZNANJA KOJASE U NEKOJ ZNANSTVENOJZAJEDNICI ILI NEKOM DRUŠTVU,SMATRAJU:...

196


FUNKCIJA

STANDARDNIM, POŢELJNIM IDOMINANTNIM

ILI

OPCIONIM I TOLERANTNIMZNANSTVENIM ZNANJIMA KOJASU LEGITIMNA I POTREBNA ZAOPSTANAK I RAZVOJ ZNANOSTI IDEMOKRATSKOG USTROJADRUŠTVENOG SISTEMA



4.2.4. IDEOLOŠKA FUNKCIJA

IDEOLOŠKA FUNKCIJA SASTOJI SE

U TOME ŠTO ON, UZ ZNANSTVENE

SADRŢI ELEMENTE NEKE

(NAJĈEŠĆE TRENUTNO

DOMINANTNE ILI TOLERIRANE)

EKONOMSKE ILI POLITIĈKE

IDEOLOGIJE

198



POLITIĈKE I EKONOMSKEIDEOLOGIJE POJAVLJUJU SE KAOSKUPOVI, ODNOSNOKOMBINACIJE PREDZNANSTVENIH,NE-ZNANSTVENIH I ZNANSTVENIHIDEJA (PRETPOSTAVKI,VREDNOTA, CILJEVA, TEHNIKAANALIZE, KONCEPCIJA...) KOJE...

199


...S OVOG ILI ONOG STANOVIŠTA,

OPRAVDAVAJU ILI KRITIZIRAJU

POSTOJEĆI ILI ALTERNATIVNI

EKONOMSKI SISTEM




SAMA JE EKONOMIKA ODUVIJEK

DIJELOM BILA SREDSTVO

VLADAJUĆE IDEOLOGIJE DATOG

RAZDOBLJA, A DIJELOM

PREDSTAVLJALA I METOD

ZNANSTVENOG ISTRAŢIVANJA

201


5. EKONOMSKA LOGIKA

5.1. POGREŠKA UVJETOVANA

NESPOSOBNOŠĆU DA SE

“OSTALE STVARI ILI VARIJABLE”

DRŢE ILI TRETIRAJU

NEPROMIJENJENIMA

5.2. POST HOC POGREŠKA

202

5. EKONOMSKA LOGIKA

5.3. POGREŠKA POOPĆAVANJA ILI

POGREŠKA TIPA PARS PRO TOTO

5.4. POGREŠKA POZNATA POD

NAZIVOM SUBJEKTIVNOST



5.1. NESPOSOBNOST DA SE “OSTALE

STVARI ILI VARIJABLE” DRŢE ILI

TRETIRAJU NEPROMIJENJENIMA

POGREŠKA UVJETOVANA

NESPOSOBNOŠĆU DA SE “OSTALE



NASTAJE U SLUĈAJU KADA NEKA

EKONOMSKA POJAVA OVISI O

NEKOLIKO NEOVISNIH VARIJABLI

204




U POKUŠAJU IZOLIRANJA I

PROMATRANJA UTJECAJA JEDNE

NEOVISNE VARIJABLE

PRETPOSTAVLJA SE DA JE

DJELOVANJE SVIH OSTALIH

VARIJABLI NEPROMIJENJENO I

KONSTANTNO






PRIMJER:

KUPOVINA AUTOMOBILAREZULTAT JE UTJECAJA VIŠEFAKTORA (CIJENA, KUPOVNAMOĆ, CIJENA GORIVA...)

206




PROIZVOĐAĈ IMA INTERESPRODATI ŠTO VIŠE AUTOMOBILA ICIJENI SITUACIJU NA TRŢIŠTUKROZ ANALIZU UTJECAJA SVIHTIH FAKTORA

MEĐUTIM, SVAKI OD FAKTORA NEDJELUJE ISTIM INTENZITETOM I UISTO VRIJEME






STOGA ON JEDNU VARIJABLU

(CIJENA) IZOLIRANO PROMATRA

KAO PROMJENJLJIVU VELIĈINU, A

OSTALE VARIJABLE OSTAJU

NEPROMIJENJENE

208




UKOLIKO U ISTO VRIJEME

RAZMATRA DJELOVANJE SVIH

FAKTORA, ZAKLJUĈIVANJE ĆE

BITI KOMPLICIRANO, I ZBOG TOGA

SE MOŢE UĆI U POGRAŠKU






AKO SE TO NE UĈINI TADA, MOŢE

SE DOĆI DO POGREŠNOG

ZAKLJUĈKA U KOJEM UTJECAJ

JEDNE VARIJABLE NIJE

RAZDVOJEN OD UTJECAJA DRUGE

PA SE UTJECAJ PRVE POGREŠNO

PRIPISUJE DRUGOJ VARIJABLI

210




NEKI ZAKLJUĈAK VAŢI UZ

CETERIS PARIBUS (BOSANSKI

"AKO JE SVE OSTALO ISTO, AKO

SE NIŠTA NE MIJENJA") UVJET,

TJ.UZ UVJET DA SU SVE OSTALE

VARIJABLE ISTE

(NEPROMIJENJENE) I DA JE

NJIHOV UTJECAJ KONSTANTAN




POST HOC POGREŠKA NASTAJE USLUĈAJU KADA SE UZROK POJAVEB TRAŢI U POJAVI A ZATO ŠTO JEPOJAVA B NASTALA POSLIJEPOJAVE A

212



PRIMJER:

AKO DRŢAVA POVEĆA POREZNU

STOPU (POJAVA A), LOGIĈNO SE

OĈEKUJE POVEĆANJE NJEZINIH

PRIHODA I SMANJENJE DEFICITA

(POJAVA B)

213


AKO ZAISTA DOĐE DO RASTA

DRŢAVNIH PRIHODA NE ZNAĈI DA

JE REZULTAT SAMO POVEĆANJA

STOPA, VEĆ MOŢE BITI I

POVEĆANJA PRIHODA PRIVREDE




BOLJA ILUSTRACIJA JE KADA SE

SMANJUJU POREZNE STOPE, A

RASTU PRIHODI DRŢAVE

BRKAJU SE:

VREMENSKI SLIJED

NASTAJANJA

UZROĈNO - POSLJEDIĈNA VEZA

IZMEĐU POJAVA215


5.3. POGREŠKA POOPĆAVANJA

POGREŠKA POOPĆAVANJANASTAJE U SLUĈAJU KADA SEONO ŠTO VRIJEDI ZA JEDAN DIONEKE CJELINE TRETIRA KAO DAVRIJEDI ZA CJELINU

TU SE DIO UZIMA I PRIKAZUJE KAOCJELINA, A CIJELINA NIJE UVIJEKJEDNAKA ZBIRU NJEZINIHDIJELOVA

216



MOGUĆNOSTI TAKVIHPOGREŠAKA

A) JEDNOJ DRŢAVI BI MOGLOKORISTITI SMANJIVANJE UVOZNIHCARINA, ĈAK I ONDA KADA DRUGEZEMLJE TE CARINE NE SMANJUJU

217


B) AKO SVI FARMERI PROIZVODE

MNOGO ŢITA, NE ZNAĈI DA ĆE IM

SE UKUPNI PRIHODI POVEĆATI.

ĈAK SE MOGU I SMANJITI, JER

VELIKE KOLIĈINE ŢITA

POVEĆAVAJU PONUDU, ŠTO ZNAĈI

PAD CIJENA, A PAD CIJENA ZNAĈI

PAD PRIHODA



C) AKO JEDNA OSOBA PRIMI VIŠE

NOVACA OD DRUGIH, ONA ĆE BITI

BOGATIJA OD NJIH, A AKO SVE

OSOBE DOBIJU VIŠE NOVACA,

NIKO OD NJIH NEĆE BITI BOGATIJI





SAMA ĈINJENICA DA ĈOVJEKUNOSI VLASTITU IDEJU UELABORACIJI EKONOMSKIHPROCESA, GOVORI DA SUPRISTUPI RAZLIĈITI

220



BRKAJU SE OBJEKTIVNE

ĈINJENICE I SUBJEKTIVNE

PROCJENE ZNAĈENJA TIH

ĈINJENICA, TAKO DA SE

SUBJEKTIVNI (MORALNI ILI

POLITIĈKI STAVOVI) TRETIRAJU

KAO OBJEKTIVNE ĈINJENICE





SUBJEKTIVIZAM JE UZROK

NESLAGANJA MEĐU

EKONOMISTIMA PO BROJNIM

EKONOMSKIM PITANJIMA

222



POGREŠKA NASTAJE ZBOG TOGA

ŠTO RAZLIĈITI LJUDI IMAJU

RAZLIĈITE MOGUĆNOSTI

SPOZNAJE, RAZLIĈITE VREDNOTE

I RAZLIĈITE KRITERIJE

VREDNOVANJA U KOJIMA SE

BRKAJU...




SUBJEKTIVNI ELEMENTI

I

OBJEKTIVNI ELEMENTI

EKONOMSKE STVARNOSTI





U VREDNOVANJU ISTIH POJAVA ILIĈINJENICA RAZLIĈITI ISTRAŢIVAĈIĈESTO DOLAZE DO RAZLIĈITIHZAKLJUĈAKA KOJI SUUVJETOVANI NJIHOVIMSUBJEKTIVNIM OPREDJELJENJIMAI STAJALIŠTIMA

225


ZAKLJUĈNA RAZMATRANJA

EKONOMIJA JE SKUP PRISTUPA,

METODA SPOZNAJE I TEORIJA KOJE

PROIZVODE OSNOVNE POJMOVE I

PARADIGMATSKA, TEMELJNA, UZORNA

OBJAŠNJENJA EKONOMSKIH

ZBIVANJA, PROCESA I ODNOSA, BEZ

OBZIRA NA TO KORISTE LI SE ILI NE U

OBRAZOVANJU ILI POSLOVNOM I

POLITIĈKOM SVIJETU

226



POLITIĈKA EKONOMIJA JE ZNANOST OTEHNOLOŠKIM I DRUŠTVENIM UVJETIMA,OBLICIMA I ZAKONIMA NASTAJANJA,UNAPREĐIVANJA I NESTAJANJA POVIJESNOODREĐENIH NAĈINA PROIZVODNJE TEODNOSA PROIZVODNJE I KOMUNICIRANJA UKOJE STUPAJU ĈLANOVI ZAJEDNICE KAOSAMODJELATNI STVARAOCI ILI KAO ĈLANOVISUPARNIĈKIH KASTA I KLASA KADAPROIZVODE, RASPODJELJUJU IRAZMJENJUJU SREDSTVA ZA SVOJEODRŢANJE I RAZVIJANJE

227



EKONOMIKA JE ZNANOST KOJA IZUĈAVAKAKO SE U ODREĐENIM DRUŠTVENIMODNOSIMA I POSREDSTVOM NJIHDJELATNOŠĆU POJEDINACA, ORGANIZACIJA IZAJEDNICA ISKORIŠTAVAJU RIJETKI RESURSIU PROIZVODNJI, RASPODJELI, RAZMJENI IPOTROŠNJI DOBARA TE KAKO SE BOLJIMKOMBINACIJAMA PROIZVODNIH ĈINILACA IPOVOLJNIJIM MEHANIZMIMA PRIVREĐIVANJAMOGU UNAPRIJEDITI METODE I OBLICIRACIONALNIJEG I EFIKASNIJEG POSLOVANJAPREDUZEĆA I DRUŠTVA

228



NAJĈEŠĆE POGREŠKE U

EKONOMSKOM ZAKLJUĈIVANJU

NESPOSOBNOST DA SE “OSTALE



POST HOC POGREŠKA

POGREŠKA POOPĆAVANJA

POGREŠKA POZNATA POD NAZIVOM

SUBJEKTIVNOST

229

Pravni fakultet Univerziteta u Travniku

Documents

Transcript of Pravni fakultet Univerziteta u Travniku