Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlama Eğitimi 1. Kısım

PATLAMADANKORUNMADÖKÜMANI

ATEXATmosferic EXplosion

11

NEDEN PKD ?

KAVRAMLAR

Yasal GerekliliklerYönetmelikDirektiflerStandartlar (TS EN, NFPA, EI)

Tehlike TanımlamaRisk DeğerlendirmeÖnlem

Önlemin etkinliğiDeğişiklik Yönetimi

2

NEDEN PKD ?

YASA

PARA

İŞ İNSAN

3

ÇÜNKÜ AMACIMIZ,

PATLAMADAN KORUNMAK

4

NEDEN Patalamadan Korunalım ?

Çünkü Patlama yok eder

5

YOK ETMİŞ Mİ GERÇEKTEN?

Bulgaristan'da patlama: 15 ölü

Bulgaristan'da bir barut fabrikasında meydana gelen patlamada 15 kişi yaşamını yitirdi

02 Ekim. 2014 Perşembe

6


İvedik'teki patlama ölüm getirdi

Karbondioksit yüklü tankerden boşaltma yapıldığı sırada gaz boşaltma hortumunun basınçtan dolayı

patlamış ve 3’ü ağır 5 kişi yaralanmıştı.

02 Ekim. 2014

7


KASTAMONU'nun Azdavay İlçesi'nde 3 katlı binanın alt katındaki tüp bayisinde patlama meydana geldi. Bir

bölümü çöken binada aynı aileden biri bebek 2 kişi öldü, 4 kişi yaralandı.

29 Mart 2014

8


İstanbul Esenyurt'taki plastik fabrikasında patlama meydana geldi.

Olayda bir işçi hayatını kaybederken, 4’ü yabancı uyruklu 6 işçi yaralandı.

28 Haziran. 2014

9


Almanya'da patlama; 1 ölü 11 yaralı

Almanya'nın Kuzeyinde bulunan bir şantiyedeki gaz patlaması korkuttu.. Patlamanın ardından çıkan

yangında alevler yerleşim birimlerine de sıçradı. 24 Ekim. 2014

10


Hindistan'da patlama: 13 ölü

Hindistan'ın güneyindeki bir havai fişek fabrikasında medyada gelen patlamada 13 işçinin öldüğü bildirildi.

20 Ekim. 2014

11


Çin'de kimya tesisinde patlama: 4 ölü

Çin'in güneybatısındaki Yünnan eyaletinde bir kimya tesisinde meydana gelen patlamada ilk belirlemelere

göre dört kişi hayatını kaybetti.14 Ekim. 2014

12


Zeytinburnu'ndaki patlamada ölü sayısı artıyor!

İtfaiye ekiplerine göre olay gaz sıkışması yada tüpgaz patlaması sonucu meydana gelmiş. 3 ölü

12 Temmuz 2014

13


Çin'de patlama 75 ölü.

Patlamanın detayını bulamadık. Patlama Iphone fabrikasında olduğu için herkes Iphone 6'nın

gecikeceği endişesine kapılmış.12 Temmuz 2014

14

Alüminyum Tozu


Kosova'da termik santralde patlama: 3 ölü 14 yaralı

patlamanın kazanlarda olmadığını, hidrojen tüplerinin patladığını ve yeni patlamaların meydana

gelmesinden korkulduğunu belirtti.6 Haziran 2014

15


Yatağan termik santralinde patlama

patlamanın enerji besleme besleme noktasında meydana geldiğini belirterek "Olayda bir personelimiz yaralandı. Patlayan trafonun maliyetinin 3.5 milyon TL

9 Ağustos 2011

16


2003’den beri CSB ABD’de 9 ciddi toz patlaması inceledi. Bu patlamalar ve yangınlar sebebiyle 36 kişi

hayatını kaybetti 128 kişi yaralandı. Bu patlamalar beşi metal tozları ile ilgiliydi ve üçü aynı tesiste

meydana geldi.

17


Gerçekten yok etmiş.

İnsanların hayatlarını

İşletmelerin hayatlarını

Ülke ekonomilerini

Yok etmiş.

18

O halde patlamayı anlayalım ...

Patlama Nedir ?

Çok hızlı bir gaz genişlemesi ile ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon

veya değişimdir. www.patlamalarason.com

Patlama yanmanın hızlı halidir.

19

O halde patlamayı anlayalım ...

Patlama hızlı yanma ise, YANMA nedir ?

Çeşitleri nelerdir ?

20

Yanma basit bir kimyasal olaydır.

Yanıcı maddenin, tutuşma sıcaklığında ısıtıldığında

oksijenle verdiği eksotermik zincirleme reaksiondur.

Kavramlar-Yanma & Patlama

21

Yanma sadece gazlar için mümkündür ?

Sıvı ve katılar önce gaz fazına geçecekler sonra yanacaklar !!!

O zaman yanmanın ana etkeni nedir ?


22

Isıya temas eden yüzey alanı

Isı ile temas eden yüzey alanı ne kadar büyük ise çıkan gaz büyük olur bu nedenle yanma

o kadar hızlı olur.


23

CH4+2O

2 → CO

2+2H

2O + enerji

C2H

6+7/2 O

2 → 2 CO

2+3H

2O + enerji

C6H

12O

6+6 O

2 → 6 CO

2+6H

2O + enerji

C2H

5OH+3 O

2 → 2 CO

2+3H

2O + enerji


24

Yavaş Yanma: Yanan maddede alev, ısı, ışık ve korlaşmanın görülmemesi ile oluşan yanmaya denir. Yanıcı maddenin buhar ve

gaz çıkarmama halidir. (Metallerin yanması)

4Fe+3O2->2Fe2O3 (demirin paslanması)

Kavramlar-Yanma çeşitleri

25

Kendi kendine Yanma

Yavaş yanmanın hızlı yanmaya dönüşmesidir.

Özellikle yağ ve yağlı yüzeyler, normal hava sıcaklığında, oksijen ile birleşmek sureti ile kolayca oksitlenmeye başlar ve oksijen ile yağın

birleşmesi sonucu ısı oluşur, bir süre sonra oluşan ısı, alevlenme derecesine ulaşır ve madde kendiliğinden alev alır.

Örnek : Bezir yağına bulaşmış bir benzinin, bir süre sonra kendi kendine alev alarak yanmaya başlaması gibi


26

Hızlı Yanma

Alev, Kuvvetli Isı, Işık, Korlaşma gibi

dışarıdan görülen yanma şeklidir.


27

Patlama

Yanma olayının belirli şartlarda ve

çok kısa sürede olmasıdır.

Çok hızlı gaz genişlemesi ile genellikle ısı açığa çıkararak oluşan bir kimyasal reaksiyon.

Kavramlar-Patlama

2828

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının

atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu

kaynak ile temasında tümüyle yanabilen karışım.

Kavramlar-Patlayıcı Ortam

29

ATEX


30

ATEX

Atmosferik Explosion

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve

herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,

Yanma veya patlama belli oranlarda mümkün


31

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Belli Oran Ne demek ?

Alt Patlama Limiti (LEL)

Üst Patlama Limiti

arasında olacak.


ZAYIF

PATLAMA

ZENGİN

APL

ÜPL

İP

İP : Ideal Patlama

32

1. Buhar Bulutu Patlaması

2. Tank Patlamaları ve BLEVE

3. Toz Patlamaları

Kavramlar-Patlama Çeşitleri

33

Buhar Bulutu Patlamaları

(Vapor Cloud Explosion)

Hava ile karışmış belirli miktarda yanıcı gaz veya buhar içeren kimyasal patlama.


34

Tank Patlamaları ve BLEVE (Boiling Liquid Expanding Vapor Explosion)

(Kaynayan sıvıların genleşen buharlarının patlaması)

Yüksek sıcaklıktaki buharı ile dengede olan sıvıların veya basınçlı gazların içerisinde bulunduğu tanklarda hata

oluşması sebebi ile oluşan fiziksel patlamadır.


35


Toz Patlamaları

İyi biçimde parçalara ayrılmış, yükseltgenebilir, partikül katı maddeler (un, şeker, mantar, aluminyum, kömür) havada yayıldığında hızlı yanmalara neden olabilir.

36

Deflagrasyon

Reaksiyon, patlayıcı kütlede ısıtransferiyle ses altı (subsonic) hızla (1–100 m/sn ) yayılır.

Patlamanın meydana getirdiği basınçla orantılı olarakreaksiyon yayılma hızı (alev hızı) değişir..

Günlük yaşamdaki yangınların patlamaya dönüşmesi.

Kavramlar - Heterojen Patlamalar

37

DetenasyonDetenasyon : Ses üstü (Süpersonic) hızla (1-2 km/sn) yayılan

reaksiyon ile farklı patlama özelliğine sahiptir.

Reaksiyonun çok kısa sürede tamamlanması sonucuoluşan enerjinin havayı ısıtarak genleştirmesi sonucumeydana gelen şok dalgaları yüksek yıkma etkisine

sahiptir.

Kavramlar - Heterojen Patlamalar

38

Patlamadan Korunma Dökümanı

İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamlarıntehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak

amacıyla hazırlanan dokümanı,

Kavramlar – PKD

39

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Kavramlar-PATLAMA RİSKİ

PATLAMA bir RİSKTİR PATLAMADAN KORUNMA DÖKÜMANI

bir RİSK DEĞERLENDİRMESİ DÖKÜMANIDIR.

40


O halde,

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİ HATIRLAYALIM

TERİMLER ;Tehlike, (tehlike kaynağı)

risk, (olumsuz sonuç)önlem (etkinlik)

kabul edilebilir risk (kime göre)


Tehlikeİşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek,

çalışanı veya işyerinietkileyebilecek zarar veya hasar verme

potansiyelini, Risk

Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana

gelme ihtimalini,İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ


Önlemİşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında

iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin

tümünü,Kabul Edilebilir Risk Seviyesi

Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasınauygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk

seviyesini

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ


BAŞLICA YÖNTEMLER NELER

Olsa ne olur

Hata Türleri ve Etkileri (FMEA)

İş Tehlike AnaliziÖn Tehlike Analizi

Tehlike Tanımlama

L tipi matris

Fine-Kinney

Kontrol Listesi

İşletilebilirlik Tehlike Analizi (HAZOP)PKD

Hata Ağacı Analizi (FTA)

Olay Ağacı Analizi(ETA)

Papyon (Bowtie


Tartışma 1 (tehlike-risk);

Patlama tehlikesi yok,Patlama riski var

Yüksekten düşme tehlikesi yok,Yüksekten düşme riski var.


Tartışma 2 (Önlem);

Hangi etkenler önlemi başarısız kılabilirveya

önlemi başarısız kılabilecek unsurlar nelerdir.


Tartışma 3 (Kabul edilebilir risk);

Kim göre kabul edilebilir ?

Kabul edilebilirlikte;Yasal etken,

Standart etkeni,Üretici etkeni,

Deneyim etkeni.


Hepsinde geçerli olan;

Tehlikenin tanınması

Tehlikenin tanınması için tehlikeli maddeyi tanımak gerekir !


İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

Risk : Patlama

Tehlike :● Bilinmeyen Kimyasal ● İstem dışı patlayıcı ortam oluşması● Kontrolsüz tutuşturucu● Sıcak yüzeyler

Kimyasalların dikkate alınacak değerleri

LEL (APL) Alt patlama limit

UEL (ÜPL) Üst patlama limiti

Flash point Parlama noktası

Auto Ingition Kendi kendine tutuşma noktası

Density Yoğunluk

Vapor density Buhar yoğunluğu

Vapor pressure Buhar basıncı

Boiling point Kaynama Noktası

Politropik endeks Adyabatik genişlemenin değişken ısılı indeksi

Kavramlar-Kimyasalların özellikleri

Kavramlar-PATLAMA GRAFİĞİ

Parlama noktası

PATLAMA BÖLGESİ

KendiliğinindenTutuşma

KTN

Buhar

Kar

ışım

Yak

ıt

Buh

ar B

asın

cı

Üst Patlama Limit

Alt patlama limiti

ISI

Kavramlar-PATLAMA GRAFİĞİ

HAVA OKSİJEN

Gaz FormülAPL ÜPL APL ÜPL

Metan CH4

4.4-5.0 15-16,54.8 60

Etilen C2H

42,3-2.9 32,4-33.5 3.0 81.5

Propan C3H

81.7-2.1 10-10,9

2.0 60

Bütan C4H

101.4-1.8 9,3-10.6

1.8 57.5

Hidrojen H2

4 77 4.0 95.0

Asetilen C2H

2

1.5 78

Kavramlar-Kimyasalların özellikleri

Parlama Noktası : Flash Point Sıvı yakıtın parladığı, fakat yanmağa devam etmediği sıcaklık.

Parlama noktası “flash point” sadece yanıcı sıvılar için vardır. Flash noktası bir yanıcı sıvının tutuşturucu ısı kaynağıyla temas ettiğinde anlık bir alev oluşturabilecek buhar üretebildiği en düşük sıcaklık değeridir.

Etil alkolün parlama noktası: 12,7 0C, tutuşma sıcaklığı ise: 362,7 0C’tır.

Benzin : -43/280 / Mazot : +52/250 (tutşması için ön ısıya gereksinim var)

Kavramlar- Parlama Noktası

Minimum Tutuşma EnerjisiKimyasalın tutuşması için gereken en düşük enerji

Kendi kendine tutuşma noktasıKimyasalın dış etken veya bir tutuşturucu olmadan kendi kendine tutuşması.

YoğunlukHomojen bir yapıya sahip maddenin birim hacminin kütlesi. Yoğunluk birimi gram/cm³ (gram/mililitre) veya kg/m³'tür. Yoğunluk, herhangi bir cismin hacminden kütlesinin veya kütlesinden hacminin hesaplanmasına imkân sağlar

Kavramlar- Kendi kendine tutuşma

Buhar YoğunluğuBuharın yoğunluğu, buharın aynı hacimde hidrojene oranlı yoğunluğu.Buhar yoğunluğu : Gazın mol. ağırlığı/Havanın mol.ağırlığıBuhar yoğunluğu : Gazın molar kütlesi/Havanın molar kütlesi

Buhar yoğunluğu : Gazın molar kütlesi/29

Buhar basıncı

Sıvı içinde gaz halde bulunan sıvı moleküllerinin sıvı yüzeyine uyguladıkları basınç. Buhar basıncı, maddenin gaz ya da buhar haline dönüşme eğiliminin ölçüsüdür ve sıcaklığa bağlı olarak artar.

Kavramlar- Buharlaşma-Kaynama

Bu değerleri nereden bulacağız ?

MGBF (MSDS)Malzeme

Güvenlik Bilgi Formu

Örnek : MetanMolekül ağırlığı : 16.43 gr/molParlama noktası : NAKendi kendine tutuşma Isısı : 595 °C APL : % 4.4 UPL : % 15Buhar basıncı : NABuhar yoğunluğu : 0.6 Kaynama noktası : -161.48 °CPolitropik endeks: 1.3

Kavramlar- MGBF

Örnek : HidrojenMolekül ağırlığı : 2.0159 gr/molParlama noktası : NAKendi kendine tutuşma Isısı : 560 °C APL : % 4 ÜPL : % 75Buhar basıncı : NABuhar yoğunluğu : 0.07Kaynama noktası : -252.78 °CPolitropik endeks: 1.4

Kavramlar- MGBF

Örnek : Aseton (C3H

6O)

Molekül ağırlığı : 58.079 gr/molParlama noktası : -20 °CKendi kendine tutuşma Isısı : 465 °C APL : % 2.6 UPL : % 12.8Buhar basıncı : 30.6 kP –-- 25 °C ikenBuhar yoğunluğu : 2Kaynama noktası : 56.05 °CPolitropik endeks: 1.11

Aseton, ketonlar sınıfının ilk üyesi, dimetil ketondur.

Kapalı formulü C H O, ₃ ₆kaynama noktası 56

°C'dir. Su, etanol ve eterle her oranda birleşir. Keskin

kokuludur. Vikipedi

R11, R36, R66, R67

(S2), S9, S16, S26

Kavramlar- MGBF

http://tr.wikipedia.org/wiki/Aseton

http://en.wikipedia.org/wiki/R11:_Highly_flammable

http://en.wikipedia.org/wiki/R36:_Irritating_to_eyes

http://en.wikipedia.org/wiki/R66:_Repeated_exposure_may_cause_skin_dryness_or_cracking

http://en.wikipedia.org/wiki/R67:_Vapours_may_cause_drowsiness_and_dizziness

http://en.wikipedia.org/wiki/%28S2%29:_Keep_out_of_the_reach_of_children

http://en.wikipedia.org/wiki/S9:_Keep_container_in_a_well-ventilated_place

http://en.wikipedia.org/wiki/S16:_Keep_away_from_sources_of_ignition_-_No_smoking

http://en.wikipedia.org/wiki/S26:_In_case_of_contact_with_eyes,_rinse_immediately_with_plenty_of_water_and_seek_medical_advice

R 1 : Kuru halde iken patlama riski taşır.R 2 : Sürtünme, şiddetli çarpma, ateş(alev) veya diğer tutuşturucu kaynaklarla, "patlama riski" taşır.R 3 : Sürtünme, şiddetli çarpma, ateş(alev) veya diğer tutuşturucu kaynaklarla, "çok yüksek patlama riski" taşırR 4 : Metallerde çok hassas ve "patlayıcı nitelikte bileşikler" oluşturur.R 5 : Isıtma ile "patlama riski" oluşabilir.R 6 : Havada veya havasız ortamda "patlama riski" taşır.R 7 : Yangına sebep olabilir.R 8 : Yanıcı maddelerle teması halinde, "yangına sebep olabilir."R 9 : Yanıcı maddelerle karıştırılması halinde, "patlama riski" taşır.R10: Alev alıcı (tutuşucu) madde, "alev alma riski" taşır.R11: "Yüksek alev alma riski" taşır.R12: "Çok yüksek alev alma riski" taşır.R13: Çok tutuşucu, alev alıcı sıvılaştırılmış gaz.R14: Su ile "şiddetli reaksiyon verme riski" taşır.R15: Su ile temas halinde, "çok yüksek alev alma riski taşıyan gaz çıkışı" olur.

Kavramlar- MGBF Risk Kodları

R16: Yükseltgenlerle karıştırılması halinde, "patlama riski" taşır.R17: Havada "kendiliğinden alev alma riski" taşır.R18: Kullanım esnasında "alev alıcı /patlayıcı buhar /hava karışımınınoluşma riskini" taşır.R19: "Patlayıcı peroksitler oluşturabilme riski" taşır.

R20: "Solunması" halinde "zararlı olma riski" taşır.Yutulması, deri ile temas R23: "Solunması" halinde, "zehirli olma riski" taşır.R26: "Solunması" halinde, "yüksek ölçüde zehirli olma riski" taşır.

R31: "Asitle temas" halinde, "zehirli gaz salma riski" taşır.R32: "Asitle temas" halinde, "yüksek ölçüde zehirli gaz salma riski" taşır.R63: "Ana karnındaki cenine zarar vermesi muhtemel" madde.R64: "Anne sütü emen bebeklere zarar verebilme riski" taşır.

Kavramlar- MGBF Risk Kodları

S1 : "Kilit altında" saklayınız.S2 : "Çocukların ulaşamıyacağı yerde" saklayınız.S3 : "Serin yerde" saklayınız.S4 : Yaşam alanlarından uzak tutunuz.S5 : Kimyasalı, üretici firmanın önerdiği " ... sıvısı içinde" saklayınız.S5.1 : Su içinde saklayınız.S5.2 : Petrol içinde saklayınız.S5.3 : Parafin yağı içinde saklayınız.S6 : Kimyasalı, üretici firmanın önerdiği "...... inert gazı altında" saklayınız.S6.1 : Azot altında saklayınız.S6.2 : Argon altında saklayınız.S6.3 : Karbon dioksit altında saklayınız.S7 : Kimyasalı barındıran kabı, "sıkıca kapalı tutunuz."S8 : Kimyasalı barındıran kabı, "kuru tutunuz."S14 : Kimyasalı, üretici firmanın önerdiği ve kimyasal ile uyumsuz olan".............. maddesinden /maddelerinden uzak tutunuz.

Kavramlar- MGBF Güvenlik Kodları

S15 : Isıdan uzak tutunuz (koruyunuz).S16 : Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutunuz ve yakınında sigara içmeyiniz.S17 : Yanıcı maddelerden uzak tutunuz.S20 : Alev alıcı maddelerden uzak tutunuz.S21 : Kimyasal ile çalışırken, sigara içmeyiniz.S 43 : Yangın anında üretici firmanın önerdiği yangın söndürücüsünü kulanınız. (Suyun yangın riskini arttırması halinde "asla su kullanmayınız" ifadesinin varlığı kontrol edilmelidir).S 43.1 : Yangın anında, "su" kullanınız.S 43.2 : Yangın anında, "su veya toz söndürücü" kullanınız. ...S 62 : Kimyasalın yutulması halinde, hastayı kusturma yoluna gitmeyiniz. Derhal kimyasalın kabını veya etiketini yanınıza alarak, doktora başvurunuz.

Kavramlar- MGBF Güvenlik Kodu

Kavramlar- Sıvıların Tehlike sınıfı

Yanıcı Sıvılar A (suyla karışmaz)

A1 : 21 C ye kadar olanlar (R11)

A2 : 21-55 C arası (R10)

A3 : 55-100 C arası R12 son derece yanıcı <0 C veya KN <35 C

100 C üstü tehlike sınıfına girmek ama bu tehlikesi anlamına da gelmez.

Yanıcı Sıvılar B (suyla karışır)21 C ye kadar olanların hepsi

ALEVLENEN, PARLAMA ve PATLAMA R RİSKİ OLAN SIVILARIN SINIFLANDIRILMASI

SIVILAR Parlama ve kaynama noktasına göre

Çok çabuk alevlenebilen

Parlama noktası 0 0C ve kaynama noktası 35 0C olan sıvılar

Kolay alevlenebilen Parlama noktası <0 0C ve kaynama noktası >35 0C veya 0 0C<parlama noktası<21 0C arasında olan sıvılar

Alevlenebilen Parlama noktası 21 0C ile 55 0C arasında olan sıvılar

Kavramlar- Sıvılar

Patlama beşgeni

Oksijen

YAKIT, YANICI MADDE

Kıvılcım veya sıcaklık kaynağı

Asılı halde tozKapalı Alan

Kavramlar- Tozlar

Kavramlar- Tozlar

Tehlike derecesi için veriler ?

Çekirdek iriliği (M) Minimum patlama enerjisi (MEE) Azami patlama basıncı (EP) Patlama şiddeti faktörü Kst : Hava ve toz

karışımının kapalı bir kapta ürettiği azami basınç değişimidir. Basıncın zamana göre azami yükselme değeridir. Tozlar için en önemli tahribat belirleyici değer

Kst

Kavramlar- Tozlar

TOZLAR BULUT HALİNE GELDİKERİNDE TEHLİKELİ OLURLAR. YERDE YATAN TOZ TABAKASI POTANSİYEL PATLAMA KAYNAĞIDIR

TOZ CİNSİ PATLAMA ISISI

TOZ CİNSİ

PATLAMA ISISI

BULUT 5 mm film BULUT 5 mm film

Alüminyum 560°C >450°C Polietilen tozu 440°C Eriyik

Odun kömürü 520°C 320°C PVC tozu 700°C >450°C

Linyit kömürü 380°C 225°C Şeker tozu 490°C 460°C

Kakao 590°C 250°C Kurum, is 810°C 570°C

Kahve 580°C 290°C Nişasta 460°C 435°C

Hububat, mısır 530°C 460°C Toner 520°C eriyik

Kavramlar- Tozlar

MOLAYasal Gereklilikler

1475 Sayılı İş Kanunu4857 Sayılı İş Kanunu – 2003

6331 Sayılı İSG Kanunu -2012Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması

Hakkında Yönetmelik

Atex 100aAtex 137

TS EN 60079EN 1127-1NFPA 497NFPA 499

IP 15 --> EI 15

YASAL GEREKLİLİKLER

ESKİDEN

1475 Sayılı İŞ YASASI

1)Maden ve taş ocakları ile açık işletmelerde alınacak işi sağlığı ve iş güvenliği tedbirleri hakkında tüzük” MADEN EMNİYET NİZAMNAMESİ (22/10/1984)

2) Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışan iş yerlerinde ve işlerde alınacak tedbirler hakkında tüzük” (24/12/1973) PARPAT Tüzüğü

3) İSİG TÜZÜĞÜ (11/01/1973-14765)


SONRA

4857Sayılı İş Yasası

Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)

Bu yönetmelik 31.12.2006 tarih ve 26392 sayılı resmi gazete çok az bir

değişiklik ile tekrar yayınlanmıştır.

ATEX 100a (Directive 94/9 EC)


SONRA

4857Sayılı İş YasasıPatlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması

hakkında yönetmelik 4858(26/12/2003-25328)

ATEX 137 (Directive 99/9)


ŞİMDİ

6331 Sayılı İSG YasasıÇalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması

Hakkında Yönetmelik (30/04/2013-28633)


İstisnalar

● Tıbbi tedavi mekanları● Gaz yakan cihazlara dair yönetmelik kapsamındaki

yerler● Patlayıcı madde üretim mekanları● Sondaj yöntemi ile maden çıkaran yerler● Kara, hava ve su yolu ile taşıma işleri (patlayıcı ortam

oluşabilecek mekanlar hariç.


Patlamaların önlenmesi ve patlamadan korunma

MADDE 5 –(1) İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur; a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.(2) Birinci fıkrada belirtilen önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte alınır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir.


Patlama riskinin değerlendirilmesi

MADDE 6 – (1) İşveren, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’deyayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk değerlendirmesi çalışmalarını yaparken, patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da dikkate alır:

a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemelkarşılıklı etkileşimleri,ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.

(2) Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.


Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

MADDE 7 : İşyerinin güvenli hale getirilmesi

MADDE 8 : Koordinasyon görevi

MADDE 9 : Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin sınıflandırılması

a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-1’de belirtildiği şekilde sınıflandırır.b) Bu fıkranın (a) bendine göre sınıflandırılmış olan bölgelerde Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanmasını sağlar.c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek-4’te verilen işaretleri yerleştirir.



Patlamadan korunma dokümanıMADDE 10 –(1) İşveren, 6 ncı maddede belirtilen yükümlülüğünü yerine getirirken, ikinci fıkrada belirtilen hususların yer aldığı Patlamadan Korunma Dökümanını hazırlar.(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu, b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,


Patlamadan korunma dokümanıMADDE 10 – devamı

d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın 25/4/2013 tarihli ve 28628 sayılı ResmîGazete’de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu, yazılı olarak yer alır.

(3) Patlamadan korunma dökümanı, işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir.


EK – 1 : PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI2 – Tehlikeli yerlerin sınıflandırılmasıBölge 0Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler.

Bölge 1Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.

Bölge 2Gaz, buhar ve sis halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.


EK – 1 : PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI2 – Tehlikeli yerlerin sınıflandırılmasıBölge 20Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 21Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sırapatlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı ortam oluşturma ih0timali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.


EK – 1 : PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI2 – Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması

NOT :Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.


İşyerleri ve iş ekipmanları için özel gerekler

MADDE 11 – (1) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde, işverenleraşağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003 tarihinden öncekullanılmak üzere üretilen veya işyerinde kullanılan iş ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri karşılamak zorundadır.

b) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerleri bu Yönetmelikte belirtilenşartlara uygun olarak kurulur.

c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde herhangi bir değişiklik,eklenti veya tadilat yapıldığı hallerde, işveren bu Yönetmelik hükümlerine uyumun devam etmesini sağlar.


EK – 3 : EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER

Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksibelirtilmemesi halinde patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere göre seçilir.

Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarındaverilen kategorideki ekipman kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman,Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman,Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.


EK – 4 : PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az %50’ si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olur.

KAPSAM DIŞI

4857 Sayılı İş Yasası

YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE SAĞLIK ve GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ

(21/02/2004-25380) DİRECTİVE 92/104

6331 Sayılı İSG YasasıMaden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği

(19/09/2013-28770)


ATEX SÜRECİ AB de

Avrupa Birliği 1999/92/EC direktifi (ATEX 137)Avrupa Birliği 1994/9/AT (ATEX 100a)

TS EN 60079-10-1 (Tehlikeli ortamların sınıflandırılması gaz)

TS EN 60079-10-2 (Tehlikeli ortamların sınıflandırılması toz)

Uluslararası Mevzuat ve Standartlar

NE GETİRDİ

Patlayıcı ortamda kullanılan elektrik ve mekanik tüm aletleri kapsamaktadır.

Bu güne kadar yalnızca elektrikli aletlerden söz edilir idi. Bundan böyle patlayıcı ortamlarda kullanılan mekanik aletlerin de ex

sertifikası bulunmak zorundadır.

CENELEC mekanik aletlerle ilgili yeni standartlar yayınlamak zorunda kalmış ve 2009 sonu itibarı ile de bir çoğunu

yayınlamıştır.

CENELEC Comité Européen de Normalisation Électrotechnique, Avrupa

Elektronik Normalleşme Standartları Kuruluşu kısaltması.

AB - 99/92/EC direktifi (ATEX 137)

NE GETİRDİKoruyucu sistemleri de kapsamaktadır.

Patlamayı önlemek veya yayılmasına mani olmak için yapılan tüm sistemler alev bariyeri-flame arrestor, patlama kapı veya pencereleri-explosions relief, alev söndürme engelleri-extin quishing bariers, patlama bastırıcıları-explosion suppression

ATEX 100a’ya uyumlu olmak zorundadır.

Bu tip tertibatlar da bundan böyle exproof sertifikası alacak ve CE belgesi ve damgası bulunacaktır.

Bu aletler her hangi bir ateşleme kaynağı olmamasına ve patlayıcı ortamı tehlikeye atmamasına rağmen ATEX kapsamındadırlar,

AB - 99/92/EC direktifi (ATEX 137)

MADENLER

ATEX 100a maden ve diğer sanayi kolları gibi bir ayırım yapılmamakta tüm patlayıcı or tamları kapsamaktadır.

2003’e kadar madenler daima ayrıca bir talimat ile anılır ve ayrı tutulurdu.

ATEX 100a madenleri de kapsarken ATEX 137 madenleri içine almamakta dır. Grizulu madenler teçhizat yönünden ATEXe uyacaklar

fakat İSG açısından başka bir yönetmeliğe tabidirler.

AB - 94/9/AT (ATEX 100a)

EX-proofHer EX yazan alet kullanılamayacaktır. Kullanıcı kategorilere, Patlama gruplarına, Isı gruplarına, Koruma tiplerine uygun alet seçilecektir.

Ex alet yalnızca ex-koruma standartlarına değil, Geçerli EN normlarına da uygun imal edilmek ve CE kalite belgesi taşımak mecburiyetinde

AB - 94/9/AT (ATEX 100a)

ATEX'in imalatçılara getirdiği yenilikler

İmalatçı KullanıcıATEX 95/9’a göre İmalatçının yapması zorunlu olan hususlar

ATEX 99/9’a göre Kullanıcınınyapması zorunlu hususlar

Kullanma koşullarının tarifiEkipman kategorileri

Tehlikeli bölgelerin (ZON) tanımlanması

Uygun aletlerin seçimi

Kategori 1 BÖLGE 0 / 20



Sağlığa ve emniyet şartlarına uyumluluk

Montaj ve bakım şartlarına uyumluluk

Ekipmanla ilgili ateşleme riski analizi Çalışma yeri ile ilgili risk analizi

AT uyumluluk dokümanı (sertifika) hazırlama

Patlamadan korunma dokümanı hazırlama

Uygun kalite kontrol (QM) Değişim işleminin yürütülmesi

ATEX KAPSAMINDA DİKKETE ALINMASI GEREKEN DİREKTİFLER

Elektromanyetik uyumluluk Direktif 2004/108 EC (EMC) (eskisi 89/336)

Alçak gerilim direktifi 2006/95/EC (LVD low voltage directive)(eski direktif 73/23 içerik aynıdır yalnızca kotlaması değiştirilmiştir)

Makine direktifi 98/37 EC (machinery directive) (eski direktif 89/392)

Tehlikeli maddelerin halka açık yollarda taşınması direktifi(Directive 94/55/EC and 98/91/EC, transport of dangerous goods by road)


ATEX KAPSAMINDA DİKKETE ALINMASI GEREKEN DİREKTİFLER Kişisel koruyucu ekipmanlar direktifi Personal protective equipment (PPE) directive 89/686/EEC

Basınç cihazları direktifi 97/23 (Pressure equipment directive (PED) 97/23 EC)

Basit basınçlı kaplar direktifi (simple pressure vessel directive 87/404 EEC)

GAZ CİHAZLARI direktifi (gas appliances directive 90/396 EEC (GAD) )

Yapı malzemeleri direktifi (construction products directive 89/106 EEC )


TS EN 60079 – 1 den 25 e standart serisi ile ATEX için teknik kısımlar çözüldü.

NFPA 497 NFPA 499

IP 15 yerine gelen EI 15 sıvılar için

Bunların dışında EIGA ve AIGA standartları mevcut


TS EN 60079 serisi

TS EN 60079-0 : Patlayıcı ortamlarda kullanılan- bölüm 0: Teçhizat - Genel özelliklerTS EN 60079-1 : Patlayıcı gaz ortamları -Bölüm 1: ‘d’ tipi aleve dayanıklı mahfazalar tarafından korunan cihazlarTS EN 60079-2 : Patlayıcı gaz ortamları-Bölüm 2: "p" tipi basınçlı mahfazalar ile korunan cihazlarTS EN 60079-5 : Patlayıcı gaz ortamları-Toz doldurma "q" ile korunan cihazlarTS EN 60079-6 : Patlayıcı gaz ortamları- Bölüm 6: "o" tipi yağa daldırma ile korunan cihazlarTS EN 60079-7 : Patlayıcı gaz ortamları - Bölüm 7: Artırılmış güvenlik “e”TS EN 60079-10-1 : Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı gaz atmosferlerTS EN 60079-10-2 : Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Yanıcı toz atmosferler

TS EN 60079 serisi

TS EN 60079-11 : Patlayıcı gaz ortamları-Bölüm 11 - "i" tipi kendinden korumalı cihazlarTS EN 60079-13 : Patlayıcı gaz ortamında kullanılan elektrikli cihazlar-Bölüm 13:Basınçlandırma ile korunan odaların veya binaların yapılışı ve kullanılmasıTS EN 60079-14 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesiTS EN 60079-15 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan-Bölüm 15: “n” tipi koruma ile teçhizatın korunmasıTS EN 60079-16 : Patlayıcı gaz ortamlarında kullanılan elektrikli cihazlar bölüm 16-Analizleme binalarının korunması için yapay havalandırmaTS EN 60079-17 : Patlayıcı gaz ortamları - Bölüm 17:Elektrik tesislerinin muayenesi ve bakımıTS EN 60079-18 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 18: “m” tipi kapsül içine alma ile teçhizatın korunmasıTS EN 60079-19 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - Bölüm 19: tamir, büyük bakım ve çalışır duruma getirme

TS EN 60079 serisi

TS EN 60079-20-1 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 20-1: Gaz ve buhar sınıflandırması için malzeme karakteristikleri - Deney metotları ve verilerTS EN 60079-25 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 25: Kendinden güvenlikli elektriksel sistemlerTS EN 60079-26 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - Bölüm 26: Cihaz koruma seviyesi (epl) ga olan teçhizatTS EN 60079-28 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan bölüm 28: Optik ışıma kullanılarak teçhizatın ve iletim sistemlerinin korunması

TS EN 60079 serisi

TS EN 60079-29-1 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - Bölüm 29-1: Gaz detektörleri - Tutuşabilir gazlar için detektörlerin performans özellikleriTS EN 60079-29-2 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 29-2: Gaz detektörleri - Tutuşabilir gazlar ve oksijen için detektörlerin seçimi, tesis edilmesi, kullanılması ve bakımıTS EN 60079-29-3 : Patlayıcı ortamlar - Bölüm 29-3: Gaz dedektörleri - Sabit gaz algılama sistemlerinin işlevsel güvenliği ile ilgili kılavuzTS EN 60079-29-4 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 29-4: Gaz detektörleri - Tutuşabilir gazlar için açık yol detektörlerinin performans özellikleri

TS EN 60079 serisi

TS EN 60079-31 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan bölüm 31: “t” tipi mahfaza tarafından toz tutuşmasına karşı korunan teçhizat

TS EN 60079-30-1 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan bölüm 30-1: Elektriksel dirençli zemin altı ısıtma - Genel ve deney işlemi özellikleriTS EN 60079-30-2 : Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 30-2: Elektriksel dirençli zemin altı ısıtma - Tasarım, tesis ve bakım için uygulama kılavuzu

TS EN 60079 serisi

ÖZET OLARAK :

Görüldüğü üzere çok sayıda standart ATEX uygulamasına yön veriyor.Bizim ilgileneceğimiz standartlar bunlardan sadece 2 si.

TS EN 60079-10-1 : GazlarTS EN 60079-10-2 : Tozlar

TS EN 60079 serisi

SONRAKİ KONUMUZ

TS EN 60079-10-1 : 2009

Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlama Eğitimi 1. Kısım

Documents

Transcript of Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlama Eğitimi 1. Kısım