Regionale media, democratie & burgerschap

Drs. Niek HietbrinkDr. Liesbeth Hermans

Lectoraat Media & Civil Society, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle.

Paper

Inleiding en theorie

Aan nieuwsmedia worden belangrijke taken toegedicht in de samenleving. Van media wordt verwacht dat ze een bijdrage leveren aan de maatschappelijke cohesie en aan participatie, een onafhankelijke informatievoorziening en dat ze daarnaast een bijdrage leveren aan lokale, provinciale en landelijke democratie12. Kortom: media worden geacht een bijdrage te leveren aan burgerschap en democratie op verschillende niveaus. Wanneer men spreekt over de rol die media in een democratie spelen denkt men in eerste instantie aan het politieke nieuws3. Burgerschap heeft echter niet alleen betrekking op politiek, maar komt ook buiten verkiezingstijd in de samenleving tot uiting. Volgens Dahlgren heeft burgerschap naast een politieke dimensie ook een 1 vDahlgren, P., (2009), Media and Political Engagement, New York: Cambridge University Press.2 Rutten, P. (2006), De toekomst van de regionale publieke omroep: verkenning van maatschappelijke, culturele en journalistieke betekenis. Hilversum: Stichting ROOS.3 vgl. Kleinnijenhuis, J. & Takens, J.H. (2010). Het politieke nieuwsaanbod van dagbladen en televisie: objectief en pluriform? In: R. Andeweg & J.J.A. Thomassen(eds.), Democratie Doorgelicht.

sociaal-culturele dimensie4. In dit paper gebruiken we de bredere definitie en verstaan we onder burgerschap de uiteenlopende vormenvan politieke, culturele en maatschappelijke participatie, zoals het onderhouden van sociale contacten, het doen van vrijwilligerswerk, het lidmaatschap van maatschappelijke organisaties en verenigingen. Kortom: allerlei vormen van ‘samenleven‘, waarin burgers zich kunnen organiseren om hun gemeenschappelijke belangen na te streven. Of zoals Dahlgren het stelt ‘the social terrain between the state and the economy, the realm of free association, where citizens can interact to pursue their shared interests’ (p.57 ). Het gaat dus om processen waarin enerzijds mensen zelf door handelingen vorm geven aan de samenleving, en anderzijds ook om processen waardoor zij gevormd worden als burger. De rol van de media hierin kan zijn dat ze de burger hierbij voorzien van informatie die voor maatschappelijke participatie nodig is en de burger ook - impliciet of expliciet - kunnen uitnodigen om te participeren. Deelname van burgers aan aldan niet georganiseerde maatschappelijke processen wordt ook wel aangeduid als de ‘civil society’, ofwel het maatschappelijk middenveld.

Een belangrijke vraag is hierbij welke rol de al dan niet georganiseerde burger, de civil society, speelt in de nieuwsvoorziening? Uit onderzoek komt naar voren dat nieuwsmedia veelal een institutioneel perspectief hanteren. Gebeurtenissen worden voornamelijk in de context van officiële/institutionele kaders geplaatst en ook in de informatiebronnen die terugkomen in het nieuws zien we een oververtegenwoordiging van institutionele en officiële bronnen56.

4 Dahlgren, P., (2009), Media and Political Engagement: citizens, communication and democracy, New York: Cambridge University Press, p 57.5 Pleijter, A., e.a. (1997), De definitiemacht van journalisten. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 1997(4).6 Voorst. E. van en N. Hietbrink (2011). Statenverkiezingen, regionale media en publieke betrokkenheid. Kenniscentrum School of Media, Zwolle.

Bovenstaande overwegingen spelen zowel op landelijk, als op regionaal en lokaal niveau. Voor democratie en burgerschap op regionaal en lokaal niveau zijn regionale media een onmisbare schakel7. Vooral van regionale media mag verwacht worden dat ze dichter bij de burger te staan. Daarbij zijn de volgende vragen relevant: in hoeverre hanteert de regionale journalistiek, naast het institutionele perspectief, het perspectief van de burger of de civil society in de reguliere nieuwsvoorziening? In termen van mediafuncties8 luidt de vraag of de media, naast de informatie en de kritiekfunctie, ook de expressiefunctie vervullen, zoals die inde sociale verantwoordelijkheidstheorie is verwoord en die ook binnen de theorie over Civiele Journalistiek9 wordt benadrukt?

Aan regionale media worden, middels de bovenstaande functies, belangrijke taken toegedicht in de samenleving1011. Hierbij wordt o.a. gewezen op een bijdrage aan de maatschappelijke cohesie en participatie, een onafhankelijke informatievoorziening ten dienstevan burgers en samenleving en in het bijzonder een bijdrage aan lokale en provinciale democratie. Maar, er wordt alom aan getwijfeld of regionale media die rol ook daadwerkelijk (kunnen) vervullen. Zo meldt bureau Berenschot naar aanleiding van een inventarisatie van problemen bij de regionale omroepen van de vierkleine provincies (waaronder Groningen en Drenthe), dat ‘bij de omroepen het beeld bestaat dat niet voldaan kan worden aan de wettelijke plicht om kwalitatief hoogwaardige programmering te bieden12. Regionale kranten verkeren in een moeilijke situatie met 7 Rutten, P. (2006), De toekomst van de regionale publieke omroep. Hilversum: Stichting ROOS.8 Bakker P. (1998), Regionale journalistiek, de pluriformiteit voorbij. Amsterdam: Het Spinhuis.9 Drok, N (red.) (2007). De toekomst van de journalistiek. Amsterdam: Boom10 Rutten, P. (2006), De toekomst van de regionale publieke omroep. Hilversum: Stichting ROOS.11 Bakker, P. (2008), Bloedbad in de regio. De Nieuwe Reporter, 24-12-2008.12 Vloet, H., e.a. (2011), Inventarisatie van problemen bij de regionale omroepen van de vier kleine provincies, Berenschot.

dalende oplages13 en als gevolg daarvan krimpende redactiebudgettenen krimpende redacties14. Ook de Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst Pers onder leiding van Elco Brinkman constateert dat de democratische functie van de regionale journalistiek onder druk staat. De commissie oppert zelfs ‘de mogelijke oprichting van regionale mediacentra waar publieke en private regionale en lokalemedia innovatief kunnen samenwerken aan nieuwsvoorziening in de regio’15 .

In eerder onderzoek werd de berichtgeving van regionale media tijdens de campagne voor de provinciale Statenverkiezingen in 2011geanalyseerd. Uit dat onderzoek kwam een zorgwekkend beeld naar voren van de kwaliteit van de nieuwsvoorziening in vijf Noordoostelijke provincies. In kwantitatieve zin besteedden de media veel aandacht aan de verkiezingen. De onderzoekers constateren dat de verkiezingen destijds voldoende op de agenda zijn gezet. Maar ten aanzien van de inhoud concluderen ze dat dezetekort schoot en dat de burgers zich door de beperkte diepgang vande berichtgeving geen voldoende beeld konden vormen van de voor hen relevante onderwerpen. Daarnaast was het brongebruik erg eenzijdig: er kwamen vooral politici aan het woord, maar de burgerzelf en het maatschappelijk middenveld (de civil society) speeldeneen zeer geringe rol in de berichtgeving16. De resultaten wijzen erop dat er door de regionale media in verkiezingstijd vooral een institutioneel perspectief wordt gehanteerd en dat er blijkbaar weinig aandacht is voor het regionale kiezersperspectief.

13 Bakker P. (2010), Down, down, deeper and down – 20 jaar regionale dagbladen in Nederland (1en 2), De Nieuwe Reporter, http://www.denieuwereporter.nl/14 Eggink, G. (2011), De regionale nieuwsvoorziening in de vijf noordelijke provincies, een inventarisatie, Zwolle, Lectoraat Media & Civil Society, intern rapport.15 Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst Pers (2009). De Volgende Editie, Advies in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.16 Voorst. E. van en N. Hietbrink (2011). Statenverkiezingen, regionale media en publieke betrokkenheid,. Kenniscentrum School of Media, Zwolle.

Zoals we eerder aangaven vatten wij burgerschap niet alleen op alsparticipatie binnen het politieke spectrum. Daarom wordt in dit onderzoek voor het reguliere provinciale nieuws nagegaan hoe en inwelke mate aspecten van burgerschap in het nieuws een plaats krijgen.

Vraagstelling en Methode

Tegen de in de inleiding geschetste achtergrond komen we tot de volgende onderzoeksvraag:

In welke mate en op welke manier brengen regionale media in de reguliere nieuwsvoorziening aspecten van burgerschap in beeld?

Deelvragen:1. Welke genres hanteren regionale media bij hun berichtgeving over provinciale onderwerpen?

2. Hoe vaak komen verschillende (provinciale) onderwerpen in de reguliere nieuwsvoorziening van regionale media aan bod?

3. Welke bronnen worden in de reguliere nieuwsvoorziening van regionale media in welke mate opgevoerd?

4. Welke rol speelt de burger als bron in de reguliere regionalenieuwsvoorziening van regionale media?

Om de bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden is een kwantitatieve inhoudsanalyse uitgevoerd op de berichtgeving in de maand januari van 2012, van regionale kranten (om de andere dag, al het regionale nieuws) en regionale omroepen (dagelijkse tv uitzendingen en actualiteitenrubrieken) in de zes noordoostelijke

provincies (zie tabel 1). In totaal werden er zo’n 1600 televisie-items gecodeerd en bijna 2400 krantenartikelen17. Bij de krantenartikelen werden alle artikelen meegeteld die betrekking hadden op de provincie, en die langer waren dan 30 woorden. Omdat de regionale omroepen uitsluitend regionale onderwerpen brengen hoefde deze selectie hier niet gemaakt te worden. Provincie Regionale kranten Regionale omroepen

(tv)Groningen Dagblad van het

Noorden(editie Groningen)

RTV-Noord

Friesland Leeuwarder Courant Omrop Fryslân

Overijssel Tubantia RTV-Oost

Gelderland De Gelderlander(editie Arnhem)

Omroep Gelderland

Flevoland De Stentor Omroep Flevoland

Drenthe Dagblad van het Noorden (editie Assen)

RTV-Drenthe

Onderwerp, genre en bronnen werden omwille van de vergelijkbaarheid gecodeerd met behulp van hetzelfde codeerschema dat in eerder onderzoek naar de berichtgeving over de provinciale statenverkiezingen werd gebruikt18. De onderwerpen zijn in de volgende (samengestelde) categorieën ondergebracht: veiligheid/criminaliteit/rechtbank, welzijn/gezondheid/onderwijs, cultuur/media/sport, bedrijven/economie/financiën, leefomgeving/milieu,

17 De onderzoekers zijn dank verschuldigd aan Niek Arts, Hugo Nijenap en Heleen Schalkwijk die in het kader van hun afstudeeronderzoek de dataverzameling voor dit onderzoek hebben verricht.

Tabel 1 Onderzochte provincies en media

huisvesting/wonen, infrastructuur/ruimtelijke ordening, provinciale politiek, gemeentelijke politiek, minderheden/integratie en overig. Als belangrijkste genres werden nieuwsbericht, verslag/reportage, nieuwsverhaal, achtergrond/context, interview en column onderscheiden. Voor de televisie werd daarnaast de categorie ‘debat’ opgenomen. Specifiekvoor de krant waren er de categorieën ingezonden brief, fotobericht, infographic en samengestelde productie.

Omdat het in het kader van burgerschap heel belangrijk is in welkerol burgers als bron worden opgevoerd19, zijn burgerbronnen in de volgende zes categorieën ingedeeld: vox pop, toevallige voorbijganger, betrokkene/slachtoffer, ooggetuige, participerende burger of vertegenwoordiger van een groep. In de regel is er alleen bij die de laatste twee categorieën sprake van representatie van actief burgerschap. Op deze manier wordt een kwalitatief aspect toegevoegd aan de telling van het aantal ‘burgers’ in het nieuws.

De codering werd uitgevoerd door drie codeurs die van tevoren zijngetraind en duidelijk op dezelfde wijze zijn geïnstrueerd voor de verzameling van data uit de aan hen toegewezen media. De training bestond o.a. uit wekelijkse sessies waarin verzamelde data werden besproken en beslissingen werden genomen over twijfelgevallen, dievervolgens werden toegevoegd aan de codeerinstructies.

18 Voorst. E. van en N. Hietbrink (2011). Statenverkiezingen, regionale media enpublieke betrokkenheid,. Kenniscentrum School of Media, Zwolle.19 Lewis, J., S. Inthorn, en K. Wahl-Jorgenson (2005), Citizens or Consumers? What the media tell us about political participation, Open University Press, London.

Resultaten

Resultaten deelvraag 1: Welke genres hanteren regionale media bij hun berichtgeving over provinciale onderwerpen?

Voor al het provinciale nieuws is gekeken in welke mate de verschillende genres in de regionale dagbladen en de regionale televisie-uitzendingen voorkomen. Op regionale televisie werden intotaal 1604 items uitgezonden in de dagelijkse nieuwsprogramma’s en de actualiteiten-rubrieken. Verreweg de meeste items vallen in de categorieën nieuwsbericht (maximaal één bron) en nieuwsverhaal (minimaal 2 bronnen), samen 69%. Het is veelzeggend dat de meer diepgaande genres, zoals interview en achtergrond, maar iets meer dan 100 keer voorkwamen, samen 6%. Reportages (26%) variëren in lengte en diepgang zodat het aantal reportages geen indicatie biedt voor de diepgang. Tijdens de campagne voor de statenverkiezingen in 2011 was de verdeling in genres bij de omroepen anders. Het nieuws tijdens de campagne leek, gemeten naargenres, wat meer diepgang te hebben. Het genre debat (9%) kwam toen vaker voor. Het aandeel nieuwsberichten (39%) en nieuwsverhalen (8%) was geringer en er was meer ruimte voor achtergrond (14%) en interview (12%)20.

20 Voorst. E. van en N. Hietbrink (2011). Statenverkiezingen, regionale media en publieke betrokkenheid, Kenniscentrum School of Media, Zwolle.

Figuur 1Gebruikte genres televisienieuwsuitzendingen

Van de 2389 getelde krantenartikelen valt een overgrote meerderheid (69%) in de genres nieuwsbericht en nieuwsverhaal (zietabel 3). De reportage is hier, door de aard van het medium een minder gebruikt genre dan bij televisie. Ook hier valt het relatief geringe aandeel interview en achtergrond op: samen zo’n 260 berichten, of 10,4% van alle berichten. Over het geheel genomen overheersen bij beide media (krant en omroep) de korte genres en wordt er relatief weinig context en achtergrond geboden.

Figuur 2 Gebruikte genres bij de regionale kranten

Het aandeel context en achtergrond blijft overigens in beide periodes gering. Bij de kranten verschilt de verdeling in een reguliere maand nauwelijks met die tijdens de campagne voor de statenverkiezingen van 2011. Destijds bestond 65% uit nieuwsberichten en nieuwsverhalen (nu 68%). Achtergrond interview en reportage besloegen toen samen 19% van het totaal, tegen 18% injanuari 2012.

Resultaten deelvraag 2: Hoe vaak komen verschillende (provinciale) onderwerpen in de reguliere nieuwsvoorziening van regionale media aan bod?

Figuur 3: Onderwerpen binnen de regionale televisie resp. krant

Opvallend is de overeenstemming in nieuwsselectie bij de beide mediatypen. De categorie veiligheid, criminaliteit en rechtbank beslaat zo’n 25% van alle regionale berichtgeving bij beide media.De tweede categorie is cultuur, media en sport. Deze heterogene categorie wordt vooral op de maandag gevuld door een grote hoeveelheid sportnieuws. De meest relevante categorie voor het onderwerp burgerschap is echter politiek. Buiten verkiezingstijd blijkt de aandacht van regionale media voor gemeentelijke en provinciale politiek uiterst gering met zo’n 5,3% van het krantennieuws en nauwelijks meer op de televisie (7,9%). Natuurlijk gaat het hier uitsluitend om expliciet politiek nieuws.Veel van de andere onderwerpen, zoals economie, infrastructuur, welzijn/volksgezondheid/onderwijs en huisvesten/wonen hebben vaak

ook een politieke dimensie. Tegen de achtergrond van de belangrijke democratische functie van de media is de geringe aandacht voor expliciet politiek nieuws toch opvallend te noemen.

Landelijk was lange tijd het onderwerp minderheden en integratie behoorlijk populair. Die aandacht lijkt iets te zijn afgenomen. Inieder geval valt er in de maand januari 2012 door de regionale media weinig nieuws in deze categorie (0,9% krant en 1,9% televisie).

Resultaten deelvraag 3: Welke bronnen worden in de reguliere nieuwsvoorziening van regionale media in welke mate opgevoerd?

Waar de vergelijking in onderwerpkeuze in een reguliere maand vergeleken met het campagnenieuws weinig zin heeft, omdat tijdens de campagne het niet-inhoudelijke ‘campagnenieuws’ (peilingen, verkiezingsbijeenkomsten, aankondigingen, landelijke politici op bezoek in de regio etc.) meer dan de helft van het nieuws beslaat,is de vergelijking in brongebruik zinvoller. Tijdens de campagne bleek dat de burger (15%) en het maatschappelijk middenveld (5%) nauwelijks aan bod kwamen, en politici en bestuurders veruit de boventoon voerden (samen zo’n 60%).

Figuur 4: Opgevoerde bronnen

In figuur 4 is te zien dat de maand januari van 2012 een compleet ander beeld geeft. In lijn met het geringe aandeel politiek nieuwsin deze reguliere maand zijn politici (ongeveer 5%) en bestuurders(ongeveer 18%) veel minder prominent aanwezig. Burgers zijn echterin de krant in 40% van de berichten aanwezig en op televisie zelfsin meer dan 50%. Maatschappelijke organisaties (+/- 9%) en deskundigen (+/-7%) spelen een vergelijkbare rol als tijdens de campagne. Maar het grote aandeel burgers lijkt op het eerste gezicht zeer positief in het kader van burgerschap in de regionalemedia. In vergelijking met eerder onderzoek lijkt de burger de afgelopen jaren een opmars te hebben gemaakt in het reguliere regionale nieuws.

Resultaten deelvraag 4: Welke rol speelt de burger als bron in de reguliere regionale nieuwsvoorziening?

In figuur 5 zijn de verschillende rollen die de burger in het nieuws speelde weergegeven. In de twee bovenste categorieën (‘vertegenwoordiger van een groep of organisatie’ en als ‘participerend burger’) speelt de burger een actieve rol. In deze categorieën is er sprake van voorbeelden van, c.q. informatie over, burgerschap zoals in de inleiding van dit paper gedefinieerd. We zien dat de burger in de regionale krant vaker (39,2%) een actieve rol speelt dan bij het regionale televisienieuws (26,9%).

Figuur 5: De rollen van de burger als bron

Dat de burger in de rol van vox pop in het televisienieuws vaker voorkomt was wellicht te verwachten, omdat de televisie voor dit type optreden geschikter is dan de krant. De invulling die er in

de regel aan de vox pop gegeven (de burger als buitenstaander21) wordt maakt dat met dit type optreden van de burger in het nieuws burgerschap nauwelijks wordt ondersteund.

Conclusies

Uit dit onderzoek komt naar voren dat burgers weliswaar veel voorkomen als bron in het reguliere regionale nieuws, maar dat ditnauwelijks gebeurt in relatie tot burgerschap. De burger lijkt eenopmars lijkt te hebben gemaakt in het regionale nieuws: waar in het verleden de kritiek vaak was dat de burger als bron nauwelijkseen rol speelde22, komt hij in dit onderzoek inmiddels naar voren als de meest opgevoerde bron.

Het nieuws lijkt hiermee minder institutioneel van aard te zijn geworden. Kanttekening is dat de burger meestal geen ‘actieve’ rolspeelt, maak vaak een gemakkelijke, passieve rol tot voorbeeld krijgt. De reden dat, met name bij de omroepen, de burger vaak wordt opgevoerd in het kader van een vox pop is dat dit relatief snel en dus goedkoop te produceren valt. Een ander argument kan zijn dat de kijker het verschijnen van ‘leken’ in het nieuws relatief hoog waardeert23. Het nadeel is echter dat met een vox popvaak ten onrechte het idee wordt gewekt dat de geïnterviewden representatief zijn voor de gemiddelde man of vrouw in de straat. Tweede nadeel is dat de burger op deze manier meestal wordt gepresenteerd als buitenstaander: als iemand die commentaar levert

21 Lewis, J., S. Inthorn, en K. Wahl-Jorgenson (2005), Citizens or Consumers? What the media tell us about political participation, Open University Press, London.22 Pleijter, A., e.a. (1997), De definitiemacht van journalisten. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 1997(4).23 Hendriks Vettehen, P., K. Nuijten en A. Peeters, (2008), Explaining Effects of Sensationalism on Liking of Television News Stories. Communication Research (35), 319-338.

maar niet als participant. Positief punt is dat 40% van de burgersin de krant een actieve rol vervullen.Een ander negatief punt is dat er buiten de verkiezingen om relatief weinig politiek nieuws gebracht wordt. Daar kan op basis van dit onderzoek aan toegevoegd worden dat er door regionale media over het algemeen slechts in geringe mate context en achtergrond wordt geboden. De voortdurende redactionele bezuinigingen bij regionale kranten lijken te resulteren in een dalende inhoudelijke kwaliteit van het nieuws. Vertegenwoordigers van kleine regionale omroepen laten zich tegenover Berenschot ontvallen dat ‘het te weinig bieden van achtergrondjournalistiek’ een van de gevolgen is van een ervaren gebrek aan middelen. Ook die stelling wordt in de resultaten van dit onderzoek ondersteund.Inhoudelijk gaat zo’n 25% van de aandacht uit naar de categorie veiligheid/criminaliteit/justitie, een belangrijk dossier, maar juist deze categorie heeft een beperkte relatie met actief burgerschap. Tot slot wijst ook de geringe aandacht voor het maatschappelijk middenveld als bron in dezelfde richting. Wanneer we het geheel overzien, dringt de conclusie zich op dat burgerschap maar matig gestimuleerd lijkt te worden door de regionale media. Voor een deel wordt dit veroorzaakt door een gebrek aan middelen van regionale nieuwsredacties. En voor zover het geen kwestie van middelen is, is het ook te zien als een gemiste kans om de burger te betrekken bij het nieuws.  

Literatuur

- Arts, N. (2012,) In het belang van de burger…, Brongebruik en onderwerpselectie in de regionale media van Overijssel en Groningen. Ongepubliceerd onderzoeksverslag, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle.

- Bakker P. (1998), Regionale journalistiek, de pluriformiteit voorbij. Amsterdam: Het Spinhuis. - Bakker, P. (2008), Bloedbad in de regio. De Nieuwe Reporter, 24-12-2008- Bakker P. (2010), Down, down, deeper and down – 20 jaar regionale dagbladen in Nederland (1en 2), De Nieuwe

Reporter, http://www.denieuwereporter.nl/2010/10/down-down-deeper-and-down-20-jaar-regionale-dagbladen-in-nederland,

- Dahlgren, P., (2009), Media and Political Engagement: citizens, communication and democracy, New York: Cambridge University Press.

- Drok, N (red.) (2007). De toekomst van de journalistiek. Amsterdam: Boom.- Eggink, G. (2011), De regionale nieuwsvoorziening in de vijf noordelijke provincies, een inventarisatie, Zwolle,

Lectoraat Media & Civil Society, intern rapport.- Hendriks Vettehen, P., K. Nuijten en A. Peeters, (2008), Explaining Effects of Sensationalism on Liking of

Television News Stories. Communication Research (35), 319-338.- Hijmans, E., K. Buijs en P. Schafraad (2009), Nieuwsbronnen en de kwaliteit van journalistiek: een

verkennende analyse van binnenlandse nieuwsonderwerpen in vier Nederlandse dagbladen. In: Journalistiek in Diskrediet, Ummelen, B. (red.), AMB, Diemen, 67-80.

- Kerhoven, M. van, en P. Bakker (2011), De convergentie-praktijk: verkenning naar positie, strategie en digitale toekomst van regionale nieuwsmedia in Nederland, Utrecht: Lectoraat Cross Media Content, working paper.

- Kleinnijenhuis, J. en E. Rietberg (1994). Media en het politieke kringloopmodel. Massacommunicatie, 1994(2), 74-95.

- Lewis, J., S. Inthorn, en K. Wahl-Jorgenson (2005), Citizens or Consumers? What the media tell us about political participation, Open University Press, London.

- Kleinnijenhuis, J. en J.H. Takens, (2010). Het politieke nieuwsaanbod van dagbladen en televisie: objectief en pluriform? In: R. Andeweg & J.J.A. Thomassen(eds.), Democratie Doorgelicht: het functioneren van de Nederlandse democratie (pp.407-424). Leiden: Leiden University Press.

- Nijentap, H. (2012) Berichtgeving van regionale media, Vergelijking van onderwerpkeuze en brongebruik tussen krant

en televisie in Flevoland en Gelderland. Ongepubliceerd onderzoeksverslag, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle.

- Pleijter, A., E. Willemsen en L. Hermans (1997), De definitiemacht van journalisten: een case study naar de wijze waarop regionale dagbladjournalisten met informatiebronnen omgaan. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 1997(4), 281-303.

- Rutten, P. (2006), De toekomst van de regionale publieke omroep: verkenning van maatschappelijke, culturele en journalistieke betekenis. Hilversum: Stichting ROOS.

- Schalkwijk, H. (2012) Verdiepend nieuws bij de regionale media van Friesland en Drenthe. Ongepubliceerd onderzoeksverslag, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle.

- Tijdelijke Commissie Innovatie en Toekomst Pers (2009). De Volgende Editie, Advies in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

- Voorst, E. van, N. Hietbrink en B. Keulen (2010), Lokale nieuwsmedia en de raadsverkiezingen van 2010, Een onderzoek naar de berichtgeving over de raadsverkiezingen door lokale nieuwsmedia in vijf gemeenten in Nederland, Kenniscentrum School of Media, Zwolle.

- Voorst. E. van en N. Hietbrink (2011). Statenverkiezingen, regionale media en publieke betrokkenheid, Een onderzoek naar de berichtgeving over de provinciale statenverkiezingen door regionale media in vijf provincies in Nederland. Kenniscentrum School of Media, Zwolle.

- Vloet, H., D. Huisman, M. Lalleman en J. Gelevert (2011), Inventarisatie van problemen bij de regionale omroepen van de vier kleine provincies, Berenschot.

- Willems, S. en N. Cazemier (2009), Sta je samen altijd sterker?: de mogelijkheden van één multimediale redactie in Groningen onderzocht, Zwolle, School of Media, ongepubliceerd onderzoekverslag in het kader vanhet vierde jaar van de opleiding journalistiek.