Εργασία προς το Τμήμα Α (Section A) της Συνδιάσκεψης ICODL2013

My name is Nestor, Mentor Nestor

Το όνομά μου είναι Νέστωρ,Μέντωρ Νέστωρ

Μανιάτης Αντώνιος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Εντεταλμένος Διδασκαλίας, Δικηγόρος,

maniatis @ dikaio . gr Μπάτρα Παρασκευή,

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Καθηγήτρια-Σύμβουλος, Πρόεδρος ΣυνδέσμουΕλληνίδων Επιστημόνωνevibatra@otenet.gr

Περίληψη

Στη σχολική παιδεία εισήχθη νομοθετικά ο θεσμός τουΜέντορα ως του καθοδηγητή του δόκιμου σχολικούεκπαιδευτικού. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί με κομβικό όργανοτο Μέντορα, και μία σειρά από άλλα αρχέτυπα όργανα, όπως οΝέστορας και η Διοτίμα, που να συμβολίζουν και να προάγουντην Ελευθερία και την Ισότητα αντίστοιχα, στο πλαίσιο ενόςανθρωπομορφικού εκδημοκρατισμού του εκπαιδευτικούσυστήματος. Ο Νέστορας συνιστάται να αποτελέσει τημετεξέλιξη του σχολικού συμβούλου και το πρότυπο για τουςδιδασκόμενους καθώς η παιδεία ενδείκνυται να είναιπροορισμένη να διαπλάθει όχι απλώς, σύμφωνα με το ισχύονελληνικό Σύνταγμα, ελεύθερους πολίτες αλλά κατά τοαρχετυπικό πρότυπο του Νέστορα ελεύθερους πολίτες. ΟΜέντορας θα μπορούσε να καθιερωθεί ως το σύμβολο τηςεκπαιδευτικής μεθόδου της Μαθητείας γενικά, και ως προς τηνεπίβλεψη της εκπόνησης ερευνητικών εργασιών τωνεκπαιδευόμενων. Η επίβλεψη συνιστάται αφενός νασυμπληρώνεται από μία γυναίκα εκπαιδευτικό, οιονείεπιβλέπουσα, τη Διοτίμα, στο πλαίσιο ενός Δικτύου Μεντόρωνκαι αφετέρου να υποστηρίζεται από έναν έμπειρο εκπαιδευτικόπου θα επιτελεί τη λειτουργία του Νέστορα. Ο Μέντοραςσυνδέεται στενά, σε φιλοσοφικό επίπεδο, με το Νέστορα καθώςμαθητεύει τον εκάστοτε μαθητευόμενο σε μία πρακτική τέχνη,

1

σε μία ευχέρεια κινήσεων, συνεπώς στην Ελευθερία. Τέλος, τοίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα στο σύνολό του θα μπορούσε ναμετεξελιχθεί σε Παιδαγωγική Ακαδημαϊκή Δημοκρατία, καθ’ομοίωση της συνταγματικής διατύπωσης ότι το πολίτευμα τηςΕλλάδας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Abstract

In the school educational system the Mentor institutionhas been introduced through legislation. Mentor is supposedto ensure the guidance of the probationary teacher in stage.A set of other archetype organs could be created, withMentor as a crucial organ, in the context of ananthropomorphic democratization of the educational system.These organs are exemplified by Nestor and Diotima,symbolizing and promoting Liberty and Equality respectively.Nestor should result as the further evolution of the schoolcounselor and as the role model for pupils, given that theeducation should be geared to form not merely, according tothe Greek Constitution in vigor, free citizens but accordingto Nestor’s archetype role model free citizens. Mentor couldbe consecrated as the symbol of the educational method ofApprenticeship in general. This has to do also with thesupervision of the elaboration of research papers of pupilsand students. The supervision should, on the one hand, becompleted by a female teacher or professor, being a quasisupervisor, Diotima, in the framework of a Mentors Networkand, on the other hand, be supported by an experiencededucator, accomplishing the Nestor’s mission. Mentor isstrictly related, in a philosophical level, to Nestor as hetrains trainees in a practical art, in a faculty of motions,consequently in Liberty (according to the etymology of thecorrespondent Greek word for Liberty, «Ελευθερία»). Finally,the educational system itself could be transformed to aPedagogical Academic Republic, by rephrasing theconstitutional formulation that the regime of Greece isParliamentary Republic. Λέξεις – κλειδιά Αξιολόγηση, Αναθεώρηση του Συντάγματος, Διοτίμα, Ελευθερία, Μαθητεία,Μέντορας – Mentoring, Νέστορας, Ισότητα – Φεμινισμός

2

Keywords Assessment, Amendment of the Constitution, Diotima, Liberty, Apprenticeship,Mentor – Mentoring, Nestor, Equality – Feminism 1. Ιστορικά εμπνευσμένες φιγούρες για το εκπαιδευτικό

σύστημα

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η συσχέτιση μίαςσειράς από εν δυνάμει φιγούρες (μορφές) με τη δομή και τηλειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος. Ειδικότερα, τίθεταιτο ζήτημα της θέσπισης οργάνων που θα ενσαρκώνουν οιεκπαιδευτικοί και θα συντείνουν στην ανθρωποκεντρικήαναβάθμιση της παρεχόμενης παιδείας, χωρίς βέβαια να μένειανεπηρέαστη και η ίδια η επιστημονική γνώση και έρευνα, γιαεμπλεκόμενες επιστήμες όπως η ιστορία. Ειδικότερα, η μελέτηθα προβεί σε μία συνοπτική θεώρηση του ζητήματος της έρευναςως λειτουργίας των εκπαιδευτικών και στη συνέχεια σε εξέτασητης έρευνας και των ευρύτερων υπηρεσιακών λειτουργιών τωνεκπαιδευτικών, με άξονα τις προτεινόμενες αρχετυπικέςφιγούρες της Διοτίμας και ιδίως του Μέντορα και του Νέστορα.Τέλος, συνεπαγωγές ανακύπτουν για την ίδια τη δομή καικυρίως το περιεχόμενο του Συντάγματος, όσον αφορά τη ρύθμισητου εκπαιδευτικού συστήματος.

2. Η ελευθερία της ερευνητικής λειτουργίας του εκπαιδευτικού

Η έρευνα αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα το οποίο πρέπει νααναχθεί σε θεσμοθετημένο τμήμα της πράξης του εκπαιδευτικούκαι της σχολικής εκπαίδευσης. Όσο και αν φαίνεται παράδοξο,η έρευνα ήταν παραδοσιακά κάτι περιθωριοποιημένο για τονεκπαιδευτικό, ακόμη και έναντι της υποστήριξης τηςδιδασκαλίας. Η κατά το άρ. 16 παρ. 1 του Συντάγματος ελευθερία τηςδιδασκαλίας αφορά μόνο την επιστημονική διδασκαλίαπανεπιστημιακού επιπέδου, είτε γίνεται εντός είτε εκτός τουπανεπιστημίου. Δεν αφορά αντιθέτως τη διδασκαλία τηςστοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης, που δεν συνοδεύεται κατ’ανάγκην με έρευνα και γίνεται βάσει δεσμευτικών οδηγιών πουαφορούν λεπτομερώς το αντικείμενο και τον τρόπο διδασκαλίας

3

χωρίς δυνατότητα επιλογής και παρεκκλίσεων (Ανδρέου &Μαντζούφας, 1999). Ωστόσο, το Σύνταγμα κάνει λόγο για ελευθερία τηςδιδασκαλίας χωρίς να προβαίνει, ούτε και υπαινικτικά, σεδιαχωρισμό μεταξύ της τριτοβάθμιας διδασκαλίας και εκείνηςτων κατώτερων βαθμίδων. Πρόκειται επομένως για ένα σύνολο τοοποίο ή προστατεύεται καθολικά ή αναιρείται. Δεν είναιφυσιολογικό άλλωστε να περιμένει κανείς να ενηλικιωθεί καινα εγγραφεί σε ένα τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα για ναεκπαιδεύεται από λειτουργούς που επιτελούν ελεύθερα τηδιδακτική λειτουργία. Ακόμη και αν θεωρηθεί ότι υπάρχειδιαχωρισμός στο Σύνταγμα, δεδομένου ότι στη συνέχεια γίνεταιλόγος για «ακαδημαϊκή ελευθερία» και «ελευθερία τηςδιδασκαλίας», δεν μπορεί να εκληφθεί ότι αναιρείται ηελευθερία της διδασκαλίας στο μη ακαδημαϊκό χώρο διότι κάτιτέτοιο δεν καθιερώνεται. Σύστοιχη με αυτήν την παρατήρηση είναι και εκείνη πουαφορά την ίδια την έρευνα, η οποία καθιερώνεται αυτοτελώς ωςένας ελεύθερος θεσμός στο ισχύον Σύνταγμα. Συγκεκριμένα,στην Ελλάδα η συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας τηςτέχνης συντελείται για πρώτη φορά στα δημοκρατικά Συντάγματατου 1925 και του 1927, άρ. 20 και 21 αντίστοιχα: «Η τέχνη και ηεπιστήμη και η διδασκαλία αυτών είναι ελεύθεραι, διατελούν δε υπό τηνπροστασίαν του Κράτους, το οποίον συμμετέχει εις την επιμέλειαν και τηνεξάπλωσιν αυτών», τα οποία προφανώς υιοθέτησαν τη διάταξη τουΣυντάγματος της Βαϊμάρης. Τη φιλελεύθερη παράδοση συνεχίζειτο Σύνταγμα του 1975 με την οικεία διάταξη του άρ. 16 παρ.1 (Θεοδόσης, 2000). 3. Η φιγούρα «Διοτίμα»

Η Διοτίμα ήταν ένα πιθανόν μυθικό πρόσωπο το οποίοαναφέρεται ως μία σοφή γυναίκα, ιέρεια από τη Μαντίνεια τηςΑρκαδίας, σύγχρονη με το Σωκράτη. Δίδαξε το Σωκράτηχρησιμοποιώντας τη μαιευτική μέθοδο εύρεσης της γνώσης,όντας η μοναδική γυναίκα σε ένα ανδροκρατούμενο συμπόσιο τωνΑθηνών. Το όνομα αυτής της διανοούμενης προέρχεται από τιςλέξεις «Δίας» και «τιμώ», δεδομένου ότι ήταν αφιερωμένη στηναπόδοση τιμών στον Ύψιστο, κοινό παρονομαστή της αυτόχθονοςθρησκείας και της νεότερης θρησκείας του ελληνικού έθνους.

4

Η Διοτίμα θεωρείται ως σύμβολο της ισότητας των φύλων,γυναίκα αυτή, σοφή και ιέρεια, στην αρχαία πατριαρχική καιανδροκρατούμενη κοινωνία. Ο περιορισμός των γυναικών στην εκπαίδευση και επομένως ηανισότητα των ευκαιριών στη μόρφωση ήταν καθεστώς στηναρχαία Ελλάδα όπως και γενικότερα στις αρχαίες κοινωνίες. ΗΔιοτίμα η Μαντινεία αποτελεί συνεπώς την εξαίρεση, αν όχικαι μία ανοιχτή πρόκληση για τη λειτουργική ενσωμάτωσηορισμένων επίκαιρων ακόμη και σήμερα εκφάνσεων τηςαρχετυπικής αποστολής της στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Η Διοτίμα λοιπόν, κατά ενδεικτική αναφορά, προτείνεται νααναβιώσει ως ένας θεσμός της εκπαίδευσης, με σαφείς αναφορέςστις ιδιαιτερότητες του φύλου της και της προσωπικότητάςτης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να ενσαρκώνεταιαποκλειστικά από γυναίκες εκπαιδευτικούς. Το γεγονός ότιπροορίζεται να αποτελέσει ένα νομικό προνόμιο τωνκαθηγητριών, των «διδασκαλισσών» και των γυναικώννηπιαγωγών εγείρει κατ’ αρχάς ενστάσεις ενδεχόμενηςπαραβίασης της αρχής της ισότητας (ισονομίας) των φύλων. Το άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει ότι οι Έλληνεςκαι οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αυτόαποτελεί έκφανση της αρχής της ισότητας (ισότητας τωντιμών), στην πλέον προχωρημένη μορφή (όχι απλώς τηςισοπολιτείας αλλά) της ισονομίας, δηλαδή της ισότητας τωνδικαιωμάτων. Οι γυναίκες επομένως έχουν το θεμελιώδεςδικαίωμα στα ίσα με τους άνδρες συμπολίτες τους δικαιώματα. Το γεγονός ωστόσο ότι μόνο γυναίκες εκπαιδευτικοί θαμπορούν να διασφαλίζουν το βάρος της Διοτίμας στονεκπαιδευτικό περίγυρο στον οποίο θα εργάζονται, θα μπορούσεκατ’ αρχάς να θεωρηθεί ως αντίθετο με την ίδια την αρχή τηςισονομίας των φύλων, από τη σκοπιά της διάκρισης σε βάροςτων ανδρών. Αυτή η «ισοπεδωτική» θεώρηση της αρχής τηςισότητας των φύλων, η οποία αποτελεί την παραδοσιακήδιαμόρφωση της έκφανσης της ισότητας στα νομοθετικά κείμενα,αποτελεί πλέον παρελθόν χάρη στην εξέλιξη που επέφερε στηνελληνική έννομη τάξη η αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001. Η παρ. 2 του άρ. 116, όπως η αρχική παράγραφοςαντικαταστάθηκε με το Ψήφισμα της 6.4.2001, ορίζει ότι «Δεναποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση τηςισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση τωνανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών». Έτσιαντικαταστάθηκε η αρχική διατύπωση της ίδιας παραγράφου,

5

κατά την οποία «Αποκλίσεις από τους ορισμούς της παραγράφου 2 τουάρθρου 4 επιτρέπονται μόνο για σοβαρούς λόγους, στις περιπτώσεις που ορίζειειδικά ο νόμος». Η αναφορά στην αρμοδιότητα της Πολιτείας να αίρει τιςανισότητες, προφανώς όχι κατ’ αρχάς νομικές αλλά αναδυόμενεςστην πράξη, επομένως κοινωνικού χαρακτήρα, με ρητή καιμάλιστα εμφατική αναφορά στις γυναίκες, οι οποίες επομένωςρητά αναγνωρίζονται σε ελληνικό συνταγματικό κείμενο ως τασυνήθως αδύνατα μέλη της κοινωνίας που πέφτουν θύματαποικίλων διακρίσεων, είναι όχι απλώς επιτρεπτική αλλά καιπρογραμματική για τη δυναμική που είναι συνταγματικάυποχρεωμένο το Κράτος να αναπτύξει γενικά στην κοινωνία,συνεπώς και στους χώρους εργασίας. Αυτή η φεμινιστικήδιάταξη στηρίζει θεσμούς και πολιτικές όπως η ρήτρα του ενόςτρίτου της συμμετοχής των γυναικών κατά ελάχιστο όριο στουςεκλογικούς συνδυασμούς για τις βουλευτικές εκλογές. Συνεπώς, η αποστολή της Διοτίμας προτείνεται κατ’ αρχάς ναανατίθεται σε γυναίκες εκπαιδευτικούς σε όλες τις βαθμίδεςτης εκπαίδευσης, ιδίως στις σχολικές, υπό καθεστώς παροχήςκινήτρων. Η Διοτίμα θα έχει διττό ρόλο, συνιστάμενο στιςεξής λειτουργίες:

1. Προώθηση της ισότητας των φύλων στο πλαίσιο τουεκπαιδευτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης τηςμέριμνας για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανταιστην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών,

2. Προαγωγή του πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένης τηςμαιευτικής μεθόδου και ιδιαίτερα της μέριμνας για τηνάρση των ανισοτήτων σε βάρος περιόδων της πολιτιστικήςκληρονομιάς.

Η τελευταία αυτή μέριμνα κατά των διακρίσεων εναντίονείτε της αρχαίας περιόδου (δηλαδή σύμφωνα με τον ισχύονταπολιτιστικό Ν. 3028/2002, όσον αφορά τα μνημεία μέχρι καιτο 1830 μ.Χ.) είτε της νεότερης περιόδου (για τα μνημείαμετά το 1830 μ.Χ.) έχει για παράδειγμα τις εξής συνεπαγωγές:1. Ανάδειξη του κατ’ ουσίαν μονοθεϊστικού χαρακτήρα τηςαρχαίας ελληνικής θρησκείας, όπως αποδεικνύεται μέσα από ταπρόσφατα ευρήματα της αρχαιολογικής ανασκαφής στο ΔίονΠιερίας, όπου η λατρεία ήταν αφιερωμένη στο «Δία τονΎψιστο», όπως «Ύψιστος» είθισται να ονομάζεται και ο Θεόςστη μονοθεϊστική χριστιανική θρησκεία με την τριαδικήυπόσταση του Θεού (Θεός, Χριστός και Άγιο Πνεύμα).

6

2. Καταπολέμηση του καταλοίπου που ονομάζεται«αρχαιοκεντρισμός», το οποίο συνίσταται στην υπερτίμηση τηςαξίας των αρχαίων μνημείων σε βάρος των νεότερων. Αυτό τοδόγμα έχει εγκαταλειφθεί νομικά ήδη με τον προαναφερθένταπολιτιστικό Ν. 3028/2002, ο οποίος καθιερώνει την αρχή τηςισότητας (ισοτιμίας) μεταξύ των αρχαίων μνημείων και τωννεότερων. Για παράδειγμα, η αποδοκιμασία τουαρχαιοκεντρισμού, ο οποίος δεν βρίσκει έρεισμα στην ισχύουσανομοθεσία, επιβεβαιώθηκε και από τη νομολογία του Συμβουλίουτης Επικρατείας, στην περίπτωση των νεότερων ακινήτωνμνημείων (διατηρητέων πολυκατοικιών) στους αριθμούς 17 και19 της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στην Αθήνα, σε σχέση μετο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Με βάση τα παραπάνω, η Διοτίμα θα μπορούσε να προβαίνεισε καινοτόμες δράσεις όπως μεταξύ άλλων να:

- διδάσκει και να επιμορφώνει για το δίκαιο αντιμετώπισηςτης ενδοοικογενειακής βίας, όπως ρητά επιβάλλει στηγαλλική έννομη τάξη ο N. 2010-769 της 9ης Ιουλίου 2010,σχετικός με τις πράξεις βίας που διαπράττονται ειδικάστις γυναίκες, τις πράξεις βίας στον κόλπο τωνζευγαριών και με τις επιπτώσεις αυτών των τελευταίωνστα παιδιά, η θεματική αυτή περιοχή να ενσωματωθείσυστηματικά στο γαλλικό σχολικό σύστημα (Maniatis,2012),

- λειτουργεί ως πρόσθετο μέλος επιτροπών κρίσης πτυχιακώνή διπλωματικών εργασιών στα τριτοβάθμια εκπαιδευτικάιδρύματα, επιτελώντας την προαναφερθείσα αποστολή τηςστο πλαίσιο αυτού του διδακτικού – ερευνητικού έργου.

4. Η φιγούρα «Μέντορας»

Ο Μέντωρ ήταν ένα πρόσωπο της Οδύσσειας και συγκεκριμέναο άνδρας στον οποίο ο βασιλιάς της Ιθάκης, ο πολυμήχανοςΟδυσσέας, εμπιστεύθηκε τα του οίκου του όταν αναχωρούσε γιανα λάβει μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Τη μορφή του Μέντοραέπαιρνε η θεά Αθηνά σε πολλές περιστάσεις, όπως για νασυνοδεύσει τον Τηλέμαχο στην Πύλο και στη Σπάρτη σεαναζήτηση του πατέρα του, ή για να προστρέξει σε βοήθεια τουΟδυσσέα κατά την εξόντωση των μνηστήρων της Πηνελόπης. Μεταφορικά, ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά Φενελόν, στο έργοτου «Οι περιπέτειες του Τηλέμαχου», το 1699, παρουσιάζει τοΜέντορα – Αθηνά να συνοδεύει τον Τηλέμαχο στο ταξίδι του, να

7

του δίνει κατευθύνσεις με τη φιλική γνώμη του και να τονεπαναφέρει τελικά κοντά στον πατέρα του, τον Οδυσσέα. Μεαυτόν τον τρόπο, η λέξη «Μέντωρ», στη γαλλική γλώσσα και απόαυτή και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, και ως μερικόαντιδάνειο και στη νέα ελληνική, σημαίνει και γενικά τοσύμβουλο και φίλο που δρα ως πνευματικός οδηγός καικαθοδηγητής. Στην αγγλική γλώσσα υπάρχουν και τα παράγωγαmentoring, mentorship, που υποδηλώνουν και την παιδαγωγικήσκοπιμότητα της ανάπτυξης ενός πολυπρόσωπου Δικτύου Μεντόρωνγια την επιτέλεση αυτής της λειτουργίας, και mentoree /mentee.

8

Για λόγους αρχαιοελληνικής παράδοσης, σε Μέντοραπροτείνεται να μετεξελιχθεί ο επιβλέπων (κατά την ορολογίαγια την επίβλεψη των διδακτορικών διατριβών στα γαλλικάΠανεπιστήμια «διευθυντής έρευνας») των ερευνητικών εργασιών,ιδίως των πτυχιακών ή διπλωματικών εργασιών των προπτυχιακώνκαι μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών καθώς και τωνδιδακτορικών διατριβών. Αυτό ισχύει και για τον επόπτηπρακτικής άσκησης εκπαιδευομένων εκ μέρους του εκπαιδευτικούιδρύματος στο πλαίσιο του οποίου φοιτούν οι εκπαιδευόμενοι,χωρίς να αποκλείεται κάτι τέτοιο και για τον επόπτη εκμέρους του φορέα που εξασκεί τον εκπαιδευόμενο. Πρόσφατα, οΜέντορας θεσμοποιήθηκε κατόπιν νομοθετικής πρωτοβουλίας τουΥπουργείου Παιδείας ως ο καθοδηγητής του νέου σχολικούεκπαιδευτικού ο οποίος διατελεί δόκιμος δημόσιος υπάλληλοςγια τα πρώτα δύο έτη της σταδιοδρομίας του. Ειδικότερα, στηνπαρ. 5 του άρ. 4 του Ν. 3848/2010 ορίζεται ότι «Ονεοδιοριζόμενος εκπαιδευτικός υπηρετεί επί δύο έτη ως δόκιμος εκπαιδευτικόςπροκειμένου να προετοιμασθεί για να αναλάβει πλήρως το διδακτικό καιπαιδαγωγικό του έργο. Η προετοιμασία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τηνεξοικείωση του νεοδιοριζόμενου εκπαιδευτικού με το εκπαιδευτικό περιβάλλονκαι την εισαγωγική επιμόρφωση». Στην παρ. 6 προστίθεται ότι «Γιατην καθοδήγηση και υποστήριξη του νεοδιοριζόμενου εκπαιδευτικού ορίζεταιαπό τον αρμόδιο σχολικό σύμβουλο σε συνεργασία με τον διευθυντή τηςσχολικής μονάδας ο μέντοράς του. Ο μέντορας πρέπει να έχει μεγάληεκπαιδευτική και διδακτική εμπειρία και να υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στην ίδιασχολική μονάδα ή την ίδια ομάδα σχολείων». Αδόκιμη είναι η σώρευσητων επιθέτων «εκπαιδευτική» και «διδακτική» δεδομένου ότιπρόκειται κατ’ αρχάς για συνώνυμους όρους. Ο νόμος αυτός ορίζει τα κριτήρια επιλογής σχολικώνσυμβούλων, μεταξύ των οποίων η υπηρεσιακή κατάσταση,καθοδηγητική και διοικητική εμπειρία, και με άσκησηκαθηκόντων μέντορα, η οποία μπορεί να μοριοδοτείται με 0,25μονάδες για κάθε έτος και με μέχρι 3 μονάδες κατ’ ανώτατοόριο. Η μαθητεία αποτελεί την αρχαιότερη μέθοδο εκπαίδευσηςστην ιστορία της ανθρωπότητας, σε ισχύ πολύ πριν τηδημιουργία των πρώτων Πανεπιστημίων. Συνεπώς, αν σταΠανεπιστήμια και γενικότερα στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημακυριαρχεί η εισήγηση, δηλαδή η διάλεξη σε ορισμένηεκπαιδευτική ύλη από τον εκπαιδευτικό προς τουςδιδασκόμενους, η μάθηση μίας τέχνης ή ενός επαγγέλματος στηνπράξη, στο πλευρό ενός έμπειρου ειδικού αποτελεί όχημα

9

επαγωγό της αναγκαίας τεχνικής ή επαγγελματικής γνώσης. Οειδικός αυτός, ο «μάστορας», είναι αυτός που, σύμφωνα και μεόσα επισημάνθηκαν, με βάση την παιδαγωγική επιστήμη είναιενδεδειγμένο να ονομάζεται Μέντωρ. Ο Μέντωρ στο εκπαιδευτικό σύστημα θα συγγενεύει και με τηΔιοτίμα, λόγω του λανθάνοντος χαρακτήρα του ως της γυναίκας– θεάς της σοφίας και μάλιστα κόρης του Δία, ιέρεια τουοποίου υπήρξε η Διοτίμα. Η γυναικεία φιγούρα προτείνεται ναλειτουργεί ως η οιονεί επιβλέπουσα, συνεπικουρώντας τοΜέντορα στο πλαίσιο της επιτροπής αξιολόγησης των πτυχιακώνή διπλωματικών εργασιών που εκείνος επιβλέπει. Το ορθότεροθα ήταν ο Μέντορας να δημιουργεί ένα Δίκτυο Μεντόρων, μεπυρήνα τον ίδιο και τη Διοτίμα, ως την εκπαιδευτικό πουπροάγει το φεμινισμό, τη φιλοσοφική μαιευτική και τηνκαταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος οποιασδήποτε φάσεως τηςιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συνεπώς,συνιστάται και το άνοιγμα προς την κοινωνία και την αγορά,με την εισδοχή και άτυπων, εξωτερικών σε σχέση με τηνεκάστοτε εκπαιδευτική μονάδα Μεντόρων, παρά το γεγονός ότιαυτοί δεν θα μετέχουν στην επιτροπή αξιολόγησης τηςεργασίας. Επομένως, ο Μέντορας έχει κυρίως ακαδημαϊκές σε πλήρηανάπτυξη (διδακτικές και ερευνητικές) αρμοδιότητες ως προςτις πτυχιακές και διπλωματικές εργασίες ενώ ως προς τη σχέσητου με τους δοκίμους εκπαιδευτικούς επιτελεί υποστηρικτικήλειτουργία χωρίς να αποκλείεται και η καθοδηγητική τουεμπλοκή, εφόσον παρίσταται ανάγκη.

5. Η φιγούρα «Νέστορας» Η λέξη «Νέστωρ» προέρχεται από το ρήμα «νέομαι» πουσημαίνει έρχομαι, επιστρέφω ενώ από το ίδιο ρήμα προκύπτεικαι το όνομα «νόστος». Συνεπώς, ετυμολογικά ερμηνεύεται ωςαυτός που επιστρέφει από μακριά, ο ταξιδεμένος. Ο Νέστοραςήταν μυθικός ήρωας της αρχαίας Ελλάδας και βασιλιάς τηςΠύλου. Παρουσιάζεται από τον Όμηρο ως ο σοφός και συνετόςγέροντας, του οποίου οι συμβουλές ακούγονται με σεβασμό απόόλους τους Αχαιούς. Συναντήθηκε με τον Τηλέμαχο, ο οποίοςσυνοδευόταν από το Μέντορα (μεταμορφωμένη Αθηνά), όταν οΤηλέμαχος μετέβη στην Πύλο και στη Σπάρτη σε αναζήτηση τουπατέρα του, του Οδυσσέα.

10

Παρατηρείται μία γλωσσική, εννοιολογική και ιστορικήαντιστοιχία στο δίπολο «Νέστωρ – Τηλέμαχος». Πράγματι, οπρώτος ήταν πολυταξιδεμένος, έφυγε μακριά από την ιδιαίτερηπατρίδα του για να λάβει μέρος στις μάχες του ΤρωικούΠολέμου, ενώ ο δεύτερος ήταν αυτός που γεννήθηκε ενώ οπατέρας του ήταν μακριά, έλειπε στις ίδιες προαναφερθείσεςμάχες αλλά και πιο μετά, στην Οδύσσεια του Νόστου για τηνΙθάκη. Ο Τηλέμαχος λοιπόν επιδιώκει το Νόστο, ζει για το«νόστιμον ήμαρ» (ημέρα της επιστροφής) του πατέρα του, στοπλευρό του Μέντορα (ή της Αθηνάς, με τη μεταμόρφωσή της σεΜέντορα, στον αρχετυπικό του ρόλο) και του Νέστορα στοφερώνυμο αρχετυπικό ρόλο. Ο Νέστορας επιτελεί τη λειτουργίατου υποψήφιου πληροφοριοδότη και συμβούλου, έχοντας το βάροςτης ηλικίας, το βάθος της ωριμότητας, το στίγμα τουδιαγεγραμμένου κύκλου. Ταυτισμένος με την έννοια του σοφού γέροντα, μεταφορικάχαρακτηρίζεται με αυτόν τον όρο το παλαιότερο μέλος μίαςομάδας ανθρώπων ή μίας εταιρείας καθώς και κάθε ηλικιωμένοςμε πολύτιμες εμπειρίες. Το όνομα αυτό θεωρείται επίσηςτιμητικός τίτλος για το γηραιότερο από τους παρευρισκόμενουςσε επιστημονικούς κύκλους. Ωστόσο, εκτιμάται ότι ο Νέστορας είναι κάτι περισσότεροαπό ένας άρχοντας που δεσπόζει με τη σοφία της προχωρημένηςηλικίας του: είναι ο Ελεύθερος Άνθρωπος! Αυτό προκύπτει από την ετυμολογία των λέξεων Νέστορας,όπως επισημάνθηκε, και Ελευθερία, αρχαιοελληνική λέξη πουπροέρχεται από τη λέξη «ελήλυθα», τύπο του Παρακειμένου τουρήματος «έρχομαι». Συνεπώς, η προσωπική ελευθερία συνίσταταικατά κυριολεξία στη φυσική ευχέρεια των κινήσεων, στηδυνατότητα της μετακίνησης από χώρο σε χώρο. Μέσα από τηνάσκηση της ελευθερίας, ο άνθρωπος κερδίζει σε γνώσεις, σεεμπειρίες, συνεπώς γίνεται σοφότερος μαθαίνοντας από τα λάθητου, επιβιώνοντας στην κοινωνική διαδρομή της ζωής του.Συνεπώς, ο Νέστορας είναι «αυτός που έρχεται» (κυριολεκτικάκαι μεταφορικά), έναντι του νέου ο οποίος μπορεί ναυποστηριχθεί από εκείνο. Σε αντίθεση με το Μέντορα για την καθοδήγηση καιυποστήριξη του δόκιμου εκπαιδευτικού, ο Νέστορας δεναποτελεί μία φερώνυμη φιγούρα του εκπαιδευτικού συστήματος.Ωστόσο, σε αυτόν συνιστάται να μετεξελιχθεί ο σχολικόςσύμβουλος, ο οποίος και ηλικιακά πλησιάζει προς τον αρχέτυποΝέστορα.

11

6. Αξιολόγηση τεχνοκρατική ή ανθρωπιστική - πλουραλιστικήαπό το Νέστορα;

Την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ρυθμίζει το άρ. 5 του Ν.2986/2002, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 3149/2003, με τηνεπιφύλαξη των τρεχουσών νομοθετικών εξελίξεων γιαυποχρεωτική και λεπτομερή αξιολόγηση. Σύμφωνα με αυτό τοπαραδοσιακό νομικό καθεστώς, η αξιολόγηση αφορά όλους τουςεκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα τις εξής περιπτώσεις: α)τους εκπαιδευτικούς που πρόκειται να κριθούν γιαμονιμοποίηση και υπηρεσιακή εξέλιξη, β) τους εκπαιδευτικούςπου πρόκειται να κριθούν για την κάλυψη θέσεων στελεχών τηςεκπαίδευσης, γ) τα στελέχη εκπαίδευσης, δ) τουςεκπαιδευτικούς που επιθυμούν να αξιολογηθούν και ε) κάθεπερίπτωση που κρίνεται αναγκαία. Για την ατομική αξιολόγηση ακολουθείται η εξήςδιαδικασία: α) πριν από τη σύνταξη της έκθεσης υποβάλλεταιστο κατά περίπτωση αρμόδιο όργανο αξιολόγησης, μετά απόπρόσκλησή του και σε δεκαπενθήμερη προθεσμία έκθεσηπροσωπικής αυτοαξιολόγησης του αξιολογούμενου εκπαιδευτικού,βάσει των στοιχείων αξιολόγησης, αλλά χωρίς αριθμητικήβαθμολογία, β) ο εκπαιδευτικός αξιολογείται από το Διευθυντήτης σχολικής μονάδας και τον οικείο Σχολικό Σύμβουλο, γ) οΣχολικός Σύμβουλος αξιολογείται από τον ΠεριφερειακόΔιευθυντή Εκπαίδευσης ως προς το διοικητικό του έργο και απότον Προϊστάμενο του οικείου Τμήματος Επιστημονικής καιΠαιδαγωγικής Καθοδήγησης ως προς το επιστημονικό –παιδαγωγικό του έργο κ.ο.κ. Τέλος, ο αξιολογούμενος έχει το δικαίωμα ένστασης κατάτων εκθέσεων αξιολόγησης σε προθεσμία ενός μήνα από τηνκοινοποίηση σε αυτόν της έκθεσής του, ενώπιον επιτροπής πουσυγκροτείται κατά τις διατάξεις της παρ. 6 του άρ. 5 του Ν.2986/2002. Ζήτημα γεννάται αν οι Νέστορες θα πρέπει να έχουν καικαθοδηγητικό ρόλο εξοπλισμένο με (ελεγκτική) αξιολόγηση τουεκπαιδευτικού έργου των κατωτέρων τους εκπαιδευτικώνκαθοριστική για την υπηρεσιακή εξέλιξη των κρινόμενων ή κατ’αρχάς μόνο υποστηρικτικό ρόλο. Ειδικότερα, διακρίνονται δύο γενικά υποδείγματα για τηναξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού

12

προσωπικού. Το πρώτο είναι το τεχνοκρατικό υπόδειγμα τοοποίο υποστηρίζει μια αξιολόγηση παραδοσιακού τύπου, πουεστιάζει στην ιεραρχική αξιολόγηση και στο αποτέλεσμα τηςεκπαιδευτικής διαδικασίας. Η αδυναμία αυτού του υποδείγματοςπου ακολουθεί τις αρχές της κλασικής σχολής διοίκησης είναιότι δεν δίνει ποιοτικά στοιχεία για την ερμηνεία τωνδυνατοτήτων και των αδυναμιών του αξιολογούμενου μεγέθουςκαι άρα δεν συντελεί στη βελτίωσή του. Ο αξιολογούμενος δενέχει καμιά συμμετοχή στην αξιολόγησή του, καθώς όλα είναιπροσαρμοσμένα σε μια ποσοτική κλίμακα αξιολόγησης. Τέτοιουτύπου αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υπήρχε στην Ελλάδα κατάτην περίοδο της παντοδυναμίας του επιθεωρητή. Εξάλλου, κατά το ανθρωπιστικό – πλουραλιστικό υπόμνημα ηαξιολογική διαδικασία δίνει έμφαση αντί του ελέγχου τωνστόχων, εγγενή στο τεχνοκρατικό υπόδειγμα, στιςαλληλεπιδράσεις των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτικήδιαδικασία και στα νοήματα που διαμορφώνονται. Η αξιολόγησηενσωματώνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία που συμπορεύεταιμε τις δράσεις των υποκειμένων σε ένα ευέλικτο πλαίσιοδιαρκών προσαρμογών ενώ η λειτουργία της αξιολόγησηςυπηρετεί όχι τον τιμωρητικό της χαρακτήρα αλλά τονπαιδαγωγικό της. Στο κέντρο της αξιολόγησης βρίσκεται οαξιολογούμενος ο οποίος συμμετέχει στο αξιολογικό έργο, μέσωτης αυτοαξιολόγησής του ενώ επιδιώκεται η διεύρυνση τηςσυμμετοχής των συντελεστών της εκπαιδευτικής διαδικασίας(εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενοι κλπ.) στις διαδικασίεςαξιολόγησης και λήψης των αποφάσεων. Συνεπώς, οεκπαιδευτικός θα πρέπει να ασκηθεί και στο ρόλο του ερευνητήγια να μπορεί να καταγράφει και να αξιολογεί ο ίδιος τιςαπαραίτητες πληροφορίες. Με βάση την ιδιότητά του ωςερευνητή και στοχαστικού επαγγελματία, ο εκπαιδευτικόςμπορεί να αποδώσει καλύτερα στην καριέρα του, αποδεχόμενοςτην αξιολόγηση και υιοθετώντας εναλλακτικές τεχνικές, -είτε με τη συμμετοχή του σε μια ερευνητική ομάδασυναδέλφων, -είτε με την υιοθέτηση της πρακτικής του «κριτικού φίλου», οοποίος «φίλος» στην ουσία θα είναι ο εξωτερικός, ειλικρινήςκαι αυστηρός αξιολογητής του, όπως δηλαδή θα μπορούσε ναλειτουργεί η προτεινόμενη γυναίκα εκπαιδευτικός «Διοτίμα»,-είτε της αποδοχής του «μέντορα» που θα είναι δίπλα του(Αθανασούλα – Ρέππα, 2005), συνεπώς όπως θεσπίστηκε στηνΕλλάδα με ακριβώς αυτόν τον τίτλο η φιγούρα δίπλα στο

13

νεοδιόριστο, δόκιμο εκπαιδευτικό για μία διετία αν και αυτήη τεχνική αξιολόγησης επιβλήθηκε ως υποχρεωτική,- είτε με την καθιέρωση ατομικού φακέλου αξιολόγησης(portfolio), που θα τον βοηθάει στην αυτοαξιολόγησή του, -είτε με άλλες τεχνικές τις οποίες θα συναποφασίσει. Η προαναφερθείσα, κατά κανόνα πλήρης έλλειψηυποχρεωτικής αξιολόγησης του τακτικού λειτουργού, όσο αυτόςπαραμένει διδάσκων στη σχολική τάξη και δεν διεκδικεί θέσηστελέχους της εκπαίδευσης, όχι μόνο από το σχολικό σύμβουλοαλλά και από το διευθυντή του σχολείου, μπορεί να ιδωθείνομικά κατά δύο αντιτιθέμενους τρόπους. Από τη μια πλευρά, υπάρχει η προσέγγιση υπέρ της τακτικήςυπηρεσιακής κρίσης. Η έλλειψη αξιολόγησης επικρίνεται ως μίακακή διοικητική πρακτική, η οποία εκθέτει το ΥπουργείοΠαιδείας και στην ουσία προσβάλλει, εμμέσως πλην σαφώς, τηνίδια την επιστημονική έρευνα. Ο λόγος είναι ότι τα άτομα ταοποία επιλέχθηκαν να εκπληρώσουν μία επιτελική αποστολή στηνεκπαίδευση, χάρη και στο ερευνητικό και σύστοιχο συγγραφικότους έργο, de facto έχουν υποβιβαστεί σε έναν κοινωνό τουεκπαιδευτικού συστήματος, περιθωριακό και αδύναμο. Με άλλαλόγια, έχει προκύψει το αντίστροφο αποτέλεσμα καθώς οιεκπαιδευτικοί πέρασαν από έναν αιώνα φοβίας για τηναπρογραμμάτιστη επιθεώρησή τους από το βαθμολογικά ανώτερότους εκπαιδευτικό της ίδιας ειδικότητας σε μία καριέρααμοιβαία περιθωριοποιημένης σχέσης με το σύγχρονο επιτελήτης εκπαίδευσης. Η ελευθερία όμως δεν πρέπει να οδηγεί σεπαραίτηση από την ποιότητα ενός επαγγέλματος που θεωρείταιλειτούργημα, και σε απαξίωση της επιστημονικής έρευνας. Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να μην παραγνωρίζεταιμία διοικητική πρακτική, σχεδόν πλήρως ομοιόμορφη ιδίως στηνπρωτοβάθμια εκπαίδευση, σχεδόν 30 ετών, η οποία μάλιστα εδώκαι μία δεκαετία προβιβάστηκε σε κανόνα δικαίου. Το γεγονόςότι η τρέχουσα γενιά εκπαιδευτικών, συνεπώς και των σχολικώνσυμβούλων, όχι μόνο δεν βίωσε επιθεώρηση από επιθεωρητέςαλλά ούτε και (προσυνεννοημένη) παρακολούθηση τηςδιδασκαλίας τους από τους σχολικούς συμβούλους μέσα στησχολική τάξη, πολλώ μάλλον δεν αξιολογήθηκε επίσημα απόαυτούς, έχει το δικό του θεσμικό αντίκρισμα. Η Δημοκρατίαείναι ένα πολίτευμα ελεύθερων πολιτών, το οποίο για τοεκπαιδευτικό σύστημα συνεπάγεται τη θεμελιώδη αρχή: «Ηαξιολόγηση χωρεί για προαγωγή σε ανώτερη βαθμίδα», καθιερωμένη στοΝ. 2986/2002, όπως τροποποιημένος με το Ν. 3149/2003 ισχύει.

14

Προφανώς, αυτή η μοντέρνα αρχή συνάδει και με τηνπρακτική της επανάληψης της αξιολόγησης σε περίπτωση κατάτην οποία ο ενδιαφερόμενος ζητεί να ανανεωθεί η θητεία τουεφόσον κατέχει μία θέση για ορισμένη θητεία, ανανεώσιμη,όπως αυτή του διευθυντή σχολείου ή του σχολικού συμβούλου. Αλλιώς, προσβάλλεται η έννοια του δημοσίου λειτουργού, ηοποία προσιδιάζει όχι μόνο στους λειτουργούς τωνΠανεπιστημίων αλλά και στους σχολικούς εκπαιδευτικούς.Εκτιμάται ότι σε γενικές γραμμές είναι αναχρονιστική πλέον ηθεώρηση των δασκάλων και των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης ωςδημοσίων υπαλλήλων, πέρα από το γεγονός ότι αυτοίπαραδοσιακά υπάγονταν σε ιδιαίτερο νομοθετικό καθεστώς,διακριτό από αυτό των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων. Πρόκειταιγια επιστήμονες και παιδαγωγούς, οι οποίοι δικαιούνται ναεπιχειρούν και έρευνα στον επιστημονικό και παιδαγωγικότους τομέα. Αυτή η αποστολή τους ελάχιστα προσιδιάζει σεκαθεστώς δημοσίου υπαλλήλου, πολύ περισσότερο αν ληφθείυπόψη και η έννοια της παιδαγωγικής ελευθερίας την οποίααπολαμβάνουν. Συνεπώς, η αξιολόγηση θα μπορούσε να έχει ένανπραγματικά ουσιαστικό και όχι «διακοσμητικό» ρόλο όπωςπαραδοσιακά έχει στην πράξη, για τους δοκίμους δημοσίουςυπαλλήλους, προκειμένου να μετεξελιχθούν σε τακτικούς,ύστερα από την ευδόκιμη συμπλήρωση της διετούς δοκιμής τους.Η έλλειψη αξιολόγησης, αρχικά de facto και στη συνέχεια deiure αποτελεί σημαντικό επιχείρημα υπέρ του καθεστώτος τωνεκπαιδευτικών ως λειτουργών παρά ως υπαλλήλων. Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση πρέπει να συνδέεται μεκίνητρα και με βαθμολογικές προαγωγές, τηρώντας την αρχή τηςαξιοκρατίας, όπως η αρχή αυτή απορρέει από την αρχή τηςδημοκρατίας (άρ. 1 του Συντάγματος) σε συνδυασμό με τηναρχή της ισότητας (άρ. 4 παρ. 1 του Συντάγματος) καθώς καιαπό την αρχή της αναλογίας ή αναλογικότητας (άρ. 25 παρ. 1εδ. δ’ του Συντάγματος) και όπως είναι ρητά διατυπωμένη, γιαπρώτη φορά με την αναθεώρηση του 2001, στο άρ. 103 παρ. 7εδ. β’ του ίδιου κειμένου. Ομοίως, η υποστήριξη από τουςεκπαιδευτικούς προς συναδέλφους τους πρέπει να συνδέεται μεόλους τους εκπαιδευτικούς στο σύνολο των τεχνοκρατικούχαρακτήρα υπηρεσιακών τους λειτουργιών, τηρώντας την αρχήτης δημοκρατίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Νέστορας είναι φυσιολογικό ναπροβαίνει σε αξιολόγηση, συντάσσοντας έκθεση αξιολόγησηςκατ’ εξαίρεση, όπως για τη μετεξέλιξη των δόκιμων δημοσίων

15

υπαλλήλων σε τακτικούς. Ωστόσο, και σε αυτήν την περίπτωσηείναι θεσμοθετημένο και ένα στοιχείο ανθρωπιστικής –πλουραλιστικής αξιολόγησης, συνιστάμενο στην έκθεσηπροσωπικής αυτοαξιολόγησης του αξιολογούμενου. Οι δόκιμοιεκπαιδευτικοί συνιστάται να υποστηρίζονται και, εφόσονπαρίσταται ανάγκη, και να καθοδηγούνται από οργανωμένοΔίκτυο Μεντόρων, το οποίο θα υποστηρίζεται από το Νέστορα,θα διευθύνεται από τον προαναφερθέντα εκπαιδευτικό – Μέντορακαι θα συμπληρώνεται από μία γυναίκα εκπαιδευτικό ωςΔιοτίμα, η οποία και θα επιτελεί όχι τόσο τον τυπικό για τορόλο του Μέντορα (καθοδηγητικό και υποστηρικτικό) ρόλο αλλάκυρίως την τυπική για την αρχετυπική της φιγούρα αποστολή(προαγωγή της ισότητας των φύλων, καταπολέμηση τωνδιακρίσεων και των προκαταλήψεων σε βάρος φάσεων τηςιστορίας, μαιευτική μέθοδος…). Ο δικτυακός ρόλος τουΝέστορα σε σχέση με το Μέντορα και κατ’ επέκταση και με τηΔιοτίμα, εφόσον αυτή προσομοιάζει προς το Μέντορα,ενδείκνυται να είναι διακριτικός έναντι των επιχειρησιακώνκαθηκόντων των δύο άλλων εκπαιδευτικών, περίπου όπως έναςτεχνικός διευθυντής, ή έστω ένας τεχνικός σύμβουλοςλειτουργεί σε σχέση με τον προπονητή μίας αθλητικής ομάδας.Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη ενός Δικτύου Μεντόρων ενισχύειτον ανθρωπιστικό – πλουραλιστικό χαρακτήρα της συνιστώμενηςαξιολόγησης. Με βάση και τις παραπάνω παρατηρήσεις, αντί τουπιστοποιητικού καθοδήγησης το οποίο προβλέφθηκε ως ένα νέοπροσόν για τους υποψήφιους σχολικούς συμβούλους, ενδείκνυταιτο εκπαιδευτικό σύστημα να παρέχει πιστοποιητικόαπελευθέρωσης, για τη διεκδίκηση του λειτουργήματος τουΝέστορα!

7. Ο Νέστορας στο πλαίσιο της εκπόνησης πτυχιακής ήδιπλωματικής εργασίας

Ο Νέστορας συνιστάται να θεσμοθετηθεί και στο πλαίσιοτων επιτροπών συμβούλευσης ή και αξιολόγησης των πτυχιακών ήδιπλωματικών εργασιών, ιδίως όσων φοιτούν στα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα. Θα είναι και πάλι ο πρώτος, στοπλαίσιο της Ακαδημαϊκής Ομάδας, αποτελούμενης και από τοΜέντορα ως τον επιβλέποντα της εργασίας και την οιονείεπιβλέπουσα Διοτίμα. Οι δύο Μέντορες θα αποτελούν τηστοιχειώδη συγκρότηση ενός Δικτύου Μεντόρων έναντι του

16

φοιτητή, κατά παρόμοιο τρόπο με το προαναφερθέν ΔίκτυοΜεντόρων ως προς το δόκιμο εκπαιδευτικό. Συγκρίσιμες είναιάλλωστε κατά κάποιο τρόπο και οι περιπτώσεις τουτελειόφοιτου φοιτητή που εκπονεί την πτυχιακή ή ιδίως τημεταπτυχιακή διπλωματική του εργασία και του αρχάριουεκπαιδευτικού. Ο Νέστορας για την εκπόνηση των τελικών εργασιών τωνφοιτητών προτείνεται να έχει ιδίως υποστηρικτικέςαρμοδιότητες. Ως Νέστορας συνιστάται να ορίζεται κατά τοδυνατό εκπαιδευτικός με επαρκή αρχαιότητα στην επίβλεψη καιαξιολόγηση πτυχιακών ή διπλωματικών εργασιών. Ο Νέστοραςκατ’ αρχάς θα είναι ο κατ’ εξοχήν υποστηρικτής της μάθησηςτου φοιτητή στο χρονικά και γνωσιολογικά τελευταίο στάδιοτων σπουδών του. Το ενδιαφέρον είναι ότι η υποστήριξη όχιαπλώς δεν πρέπει να απορροφάται από τη διοικητική λειτουργίααλλά πρέπει να εκλαμβάνεται ως μία ιδιαίτερη λειτουργίαμορφωτικού χαρακτήρα, ισότιμη με τις υπόλοιπες τεχνοκρατικέςλειτουργίες. Η υποστήριξη αποτελεί θεσμό καθώς συντείνεισημαντικά στη διασφάλιση της ποιότητας της μάθησης και τηςέρευνας των φοιτητών (ή κατά περίπτωση μαθητών), επομένωςείναι όχημα επαγωγό της «εκμάθησης» (καλής μάθησης,αριστείας στη μάθηση) και της «εξερεύνησης» (καλής έρευνας,αριστείας στην έρευνα). Ο Νέστορας (το κατ’ εξοχήν επιτελικό μέλος τηςΑκαδημαϊκής Ομάδας, δηλαδή της Ομάδας της ΑκαδημαϊκήςΛειτουργίας που συνίσταται είτε σε τριτοβάθμια διδασκαλίαείτε σε έρευνα είτε και στα δύο) ενδείκνυται να έχει μεταξύάλλων και τις ακόλουθες αρμοδιότητες:α) Υποστηρίζει επιμορφώνοντας ως προς τη μεικτή (διδασκαλίατης μεθόδου συγγραφής της διπλωματικής εργασίας καιδιεύθυνση της έρευνας της διπλωματικής εργασίας) καιυποστηρικτική (συμβούλευση επί της ουσίας και εμψύχωση τουφοιτητή), αποστολή τους το Μέντορα και τη Διοτίμα καιεπομένως υποστηρίζει εμμέσως (με την επιμόρφωση του ΔικτύουΜεντόρων, όπως αυτό αποτελείται από το Μέντορα και τηΔιοτίμα) τη μάθηση (π.χ. ως προς τη μέθοδο συγγραφής τηςδιπλωματικής εργασίας) και την επιστημονική έρευνα τουφοιτητή που εκπονεί την εργασία, β) Υποστηρίζει με τη μορφή της τεχνικής υποβοήθησης τοΔίκτυο Μεντόρων, το οποίο αποτελείται κατά ελάχιστη τιμή απότο Μέντορα, ο οποίος έχει την αρμοδιότητα της διευθύνσεωςτου Δικτύου, και τη Διοτίμα, η οποία επομένως λειτουργεί και

17

αυτή ως Μέντορας ιδίως σε θέματα που προσιδιάζουν στηφερώνυμη αποστολή της. Το Δίκτυο Μεντόρων συνιστάται στομέτρο του δυνατού να περιλαμβάνει και άλλους άτυπουςεπιβλέποντες και λοιπούς συμπράττοντες από το χώρο τηςπρακτικής. Ο Νέστορας, για παράδειγμα, συμβουλεύει τοΜέντορα ως προς το ζήτημα της εξεύρεσης από το Μέντοραπρόσθετων μελών στο Δίκτυο Μεντόρων. γ) Επικουρικά, υποστηρίζει το φοιτητή μέσα από τησυμβούλευσή του σε ακαδημαϊκά θέματα που αφορούν την ουσίατης αποστολής του φοιτητή δεδομένου ότι ο Νέστοραςδιαχρονικά θεωρείται ως ο έγκυρος Σύμβουλος, εμφυσώντας τουτην ακαδημαϊκή ελευθερία. Διευκρινίζεται ότι η υποστήριξηαυτή παίρνει τη μορφή της τεχνικής υποβοήθησης, όχι όμως καιτης εμψυχώσεως του φοιτητή σε θέματα προσωπικής υφής. Ηεμψύχωση αποτελεί υποστηρικτικής φύσεως αρμοδιότητα τουΜέντορα κυρίως, και δευτερευόντως της Διοτίμας, και όχι τουΝέστορα. Στο πλαίσιο του συμβουλευτικού ρόλου του Νέστορα,υπάγεται και η υποχρέωση του ιδίου να λαμβάνει και νασχολιάζει εποικοδομητικά την τυχόν Αρχική Έκθεση ή και τηντυχόν Ενδιάμεση Έκθεση πεπραγμένων και προγραμματισμού πουσυντάσσει και υποβάλλει ο φοιτητής κατά τη διαδικασίαεκπόνησης της εργασίας. δ) Σε τελευταία ανάλυση, επιτελεί οριακά τις λειτουργίες τηςέρευνας και της διδασκαλίας, π.χ. εγκρίνοντας τη διπλωματικήεργασία για προφορική υποστήριξη και αξιολογώντας τη μεβαθμό, στη διαδικασία της προφορικής υποστήριξης. Η αποστολή και της σχολικής και της ακαδημαϊκής εκδοχήςτου Νέστορα είναι σφραγισμένη από τις αξίες κυρίως τηςΕλευθερίας, δευτερευόντως της Σοφίας και της Υποστηρίξεως. ΟΝέστορας είναι η προσωποποίηση της αυτοτελούς υπηρεσιακήςλειτουργίας της υποστήριξης προς τη διπλή (διδακτική καιερευνητική) ακαδημαϊκή λειτουργία των εκπαιδευτικών καθώςκαι προς καθεμία από τις συνιστώσες της ξεχωριστά(διδασκαλία σχολική ή τριτοβάθμια, έρευνα). Σχηματικά, τοδίπολο των ατομικών θεμελιωδών δικαιωμάτων «Ελευθερία –Ισότητα» συμβολίζεται από το δίπολο φιγουρών «Νέστορας –Διοτίμα» ενώ ο Μέντορας συμβολίζει την εκπαιδευτική μύηση,δηλαδή τη Μαθητεία, και επομένως έχει έναν κομβικό ρόλο στηνεκπαιδευτική διεργασία, όπως άλλωστε και στην οικεία τριάδα,«Νέστορας – Μέντορας – Διοτίμα». Πάντως, ο Μέντορας είναιεγγύτερα, σε φιλοσοφικό επίπεδο, προς το Νέστορα καθώς

18

μαθητεύει τον εκάστοτε μαθητευόμενο σε μία πρακτική τέχνη,σε μία ευχέρεια κινήσεων, συνεπώς στην Ελευθερία. _____________________________________________________________________

Σχήμα 1

ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Δ.Ε.) (‘Η ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) ΚΑΙ

Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Δ.Ε. = ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΟΜΑΔΑ

_________________________________________________ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΟΜΑΔΑ = ΝΕΣΤΟΡΑΣ + ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΝΤΟΡΩΝ (=ΜΕΝΤΟΡΑΣ +

ΔΙΟΤΙΜΑ)(τα μέλη της Ακαδημαϊκής Ομάδας είναι τακτικοί σχολιαστές της τυχόν αρχικής έκθεσης και της τυχόν ενδιάμεσης έκθεσης του φοιτητή Δ.Ε. και τακτικοί αξιολογητές της Δ.Ε.)

2Α. ΝΕΣΤΟΡΑΣ – σύμβολο της Ελευθερίας (Επιτελικό στέλεχος με ιδίως αρμοδιότητα υποστήριξης της ακαδημαϊκής, δηλαδή διδακτικής και ερευνητικής, λειτουργίας του Μέντορα και της Διοτίμας)

2Β. ΜΕΝΤΟΡΑΣ – σύμβολο της Μαθητείας (Διευθυντής: α) της

έρευνας του φοιτητή Δ.Ε. (=Επιβλέπων, ο κεντρικόςεπιχειρησιακός λειτουργός), β) του Δικτύου Μεντόρων, φιγούρα

με ιδίως ακαδημαϊκές, δηλαδή διδακτικές και ερευνητικές αρμοδιότητες)

2Γ. ΔΙΟΤΙΜΑ – σύμβολο της Ισότητας (Οιονεί επιβλέπουσα, επιχειρησιακή λειτουργός – μέλος του Δικτύου Μεντόρων, φιγούρα ιδίως με ακαδημαϊκές, δηλαδή διδακτικές και ερευνητικές, αρμοδιότητες και με αποστολή προώθησης: α) της ισότητας των φύλων, β) του πολιτισμού όπως η Μαιευτική Μέθοδος, και χωρίς διακρίσεις σε βάρος στοιχείων οποιασδήποτε φάσεως της πολιτιστικής κληρονομιάς)

19

_____________________________________________________________________

8. Η διοικητική λειτουργία των εκπαιδευτικών

Η τέχνη της διοίκησης μίας εκπαιδευτικής μονάδας ήευρύτερης υπηρεσίας αποτελεί ένα σημαντικό λειτούργημα. Ηδιαχείριση του εκάστοτε οργανισμού αναδεικνύει την ανάγκητης ανάδειξης ενός ικανού ηγέτη, ο οποίος και θα τονδιευθύνει. Κατ’ αρχάς, είναι έκφανση της δημοκρατίας οεκπαιδευτικός να έχει και την ιδιότητα του διευθυντικούστελέχους, να μπορεί να εξελίσσεται βαθμολογικά και ναδιοικεί τον οργανισμό στον οποίο ανήκει. Πράγματι, δενθεωρείται βέλτιστη πρακτική η ανάθεση της διοίκησης τωνυπηρεσιών, ιδίως των σχολικών μονάδων, σε εξωτερικά στελέχη.Αντιθέτως, η παραδοσιακή πρακτική είναι τα σχολεία ναδιοικούνται από εκπαιδευτικούς οι οποίοι μάλιστα δεν είναιπλήρως απαλλαγμένοι και από τα διδακτικά τους καθήκοντα,επομένως δεν έχουν χάσει την επαφή με την καθημερινήεκπαιδευτική διεργασία. Με αυτόν τον τρόπο, εξοικονομούνταικαι πόροι, πέρα από το γεγονός ότι δίνεται και ένα ισχυρόκίνητρο καριέρας στο διδακτικό προσωπικό. Η ηγετική διοίκησησυνεπώς ενδείκνυται να θεσπίζεται ως δικαίωμα και όχι ωςυποχρέωση. Πράγματι, είναι συνεπές προς απαιτήσεις όπως ηαξιοκρατία και η ποιότητα στην παροχή υπηρεσιών τα επίλεκτααξιώματα να μην αποτελούν καθήκον, όπως συνέβαινε παλιότερα,αλλά κίνητρο για διάκριση. Εξάλλου, με βάση τις προαναφερθείσες παρατηρήσεις, στοπλαίσιο του δημοκρατικού ιδεότυπου του εκπαιδευτικούσυστήματος η τέχνη της διοίκησης συνιστάται να αποτελεί μίαλειτουργία βάσης, έναντι της λειτουργίας της υποστήριξηςπρος την έρευνα και τη διδασκαλία, η οποία μπορεί να παίρνεικαι τη μορφή της συγγραφής μονογραφιών και διδακτικώνεγχειριδίων αντίστοιχα, και την ίδια τη διπλή λειτουργία«ακαδημία» (έρευνα και διδασκαλία). Επομένως, συνιστάται ο έλλογος περιορισμός τηςδιοίκησης καθώς αποτελεί στοιχειώδη εργασία για τηνδιασφάλιση ότι η μόρφωση συντελείται απρόσκοπτα. Αυτή ηκαινοτομία δεν πρέπει να παρεξηγηθεί λαμβάνοντας την έννοιατου υποβιβασμού της διοικητικής λειτουργίας σε βαθμολογικά

20

αξιώματα και κατ’ αρχήν και σε μισθολογικές αποδοχές τωνστελεχών της. Πρόκειται για μία άτυπη, κατά την έννοια τηςεπιστήμης της διοίκησης, αναστροφή της πυραμίδας τωνυπηρεσιακών λειτουργιών των εκπαιδευτικών.

_____________________________________________________________________

Σχήμα 2Η τριάδα των υπηρεσιακών λειτουργιών των εκπαιδευτικών

21

ΑΚΑΔΗΜΙΑ

ΕΡΕΥΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΕΠΙΤΕΛΕΣΗ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ (ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ) ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΥΠΟΒ (ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ)

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ

22

9. Σχεδίασμα για την αναθεώρηση διατάξεων του άρ. 16 τουΣυντάγματος

Ενδείκνυται στην προσεχή αναθεώρηση του Συντάγματος νααναθεωρηθεί το άρ. 16, το οποίο δεν έχει αλλάξει από τότεπου τέθηκε σε ισχύ, προς μία όχι απλώς ανθρωποκεντρική -δημοκρατική κατεύθυνση (λειτουργιών) αλλά ταυτόχρονα καιπρος μία αρχετυπικά ανθρωπομορφική κατεύθυνση (φιγουρών).Ειδικότερα, με βάση και τις παραπάνω επισημάνσειςπροτείνεται ενδεικτικά η υιοθέτηση των εξής μεταρρυθμιστικώνπροβλέψεων στο συγκεκριμένο άρθρο:

1. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας είναι ΠαιδαγωγικήΑκαδημαϊκή Δημοκρατία (κατά το πρότυπο του άρθρου 1παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγματος που ορίζει ότι «Τοπολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη ΚοινοβουλευτικήΔημοκρατία»),

2. Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή της Δημοκρατίας καιέχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική καιφυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής καιθρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σεελεύθερους κατά το πρότυπο του Νέστορα και υπεύθυνουςπολίτες (κατά το πρότυπο του άρθρου 16 παρ. 2 τουισχύοντος Συντάγματος που ορίζει ότι «Η παιδεία αποτελείβασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική,επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικήςκαι θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους καιυπεύθυνους πολίτες»),

3. Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσηςέχουν δικαίωμα να επιτελούν τις υπηρεσιακές λειτουργίεςτης διοίκησης, της υποστήριξης και της ακαδημίας, όπωςη ακαδημία συνίσταται τουλάχιστον στην έρευνα.

4. Η διοίκηση του εκπαιδευτικού συστήματος διασφαλίζει τηνακαδημία και την υποστήριξη της ακαδημίας. Η υποστήριξηυποστηρίζει την ακαδημία, η οποία περιλαμβάνει τηνέρευνα και τη διδασκαλία των εκπαιδευτικών καθώς καιτην έρευνα και τη μάθηση των εκπαιδευομένων.

5. Οι εκπαιδευτικοί έχουν δικαίωμα να ενσαρκώνουν ταόργανα του Νέστορα και του Μέντορα και οι γυναίκες

23

εκπαιδευτικοί και της Διοτίμας, τα οποία συμβολίζουντην Ελευθερία, τη Μαθητεία και την Ισότητα, αντίστοιχα.

* * *

Ενδείκνυται να αποτελέσει τούτη η ανθρωπομορφικήπροσέγγιση το έναυσμα και για φιγούρες ομόλογες για τηνευρύτερη Δημοκρατία…

ΑναφορέςΑθανασούλα – Ρέππα, A. (2008). Εκπαιδευτική Διοίκηση και ΟργανωσιακήΣυμπεριφορά. Η Παιδαγωγική της Διοίκησης της Εκπαίδευσης, Ίων Εκδόσεις Έλλην,όπου παραπομπή σε: Bush & Mildewood 2005: 157-171. Ανδρέου, Α. & Μαντζούφας, Π. (1999). Θέματα Οργάνωσης και Διοίκησης τηςΕκπαίδευσης και της Σχολικής Μονάδας, «Νέα Σύνορα» Εκδοτικός Οργανισμός ΛιβάνηΑθήνα.Θεοδόσης, Γ. (2000). Η ελευθερία της τέχνης, Εκδόσεις Καστανιώτη.Maniatis, A. (2012). L’affrontement de la violence dans le milieufamilial en droit comparé. Revue de la Recherche Juridique Droit Prospectif, 3,1341-1356.

24