На правах рукописи - ttu.tj

1

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи

академик МС Осимї

Бо ҳуқуқи дастнавис

УДК 669+621762 (5753)

САФАРОВ Баҳриддин Саидович

ИСТИФОДАИ ПЛАЗМАИ ПАСТҲАРОРАТ БАРОИ ҲОСИЛ

КАРДАНИ ХОКАИ НИМНОҚИЛ КАТАЛИЗАТОРҲОИ СЕРҶУЗЪА

ВА КОРКАРДИ КОНДЕНСАТҲОИ ГАЗ

051607 ndash Металлургияи захираҳои техногенӣ ва масолеҳҳои

коркарди дуюмбора

ФИШУРДАИ

рисола барои дарёфти дараҷаи илмии

номзади илмҳои техникӣ

Душанбе ndash 2019

2

Рисола дар кафедраи laquoТехнология мошинњо ва таљњизоти истеҳсолоти

полиграфӣrdquo-и Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик МС Осимї ва озмоишгоҳи ldquoМаводҳои ғайриорганикӣrdquo-и Институти кимёи АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи ВИ Никитин иҷро гардидааст

Роҳбари илмӣ

Муқарризони расмӣ

Муассисаи пешбар

Идиев Махмадрезбон Тешаевич

номзади илмҳои техникӣ дотсенти кафедраи

ldquoТехнологияи мошинсозӣ дастгоҳҳо ва асбобҳои

металлбурӣrdquo ДТТ ба номи академик МС Осимӣ

Азизов Рустам Очильдиевич доктори илмҳои техникӣ профессор муовини

Президенти АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон

Рузиев Джура Рахимназарович

доктори илмҳои техникӣ дотсент ив профессори

кафедраи ldquoХимияи амалӣrdquo факултети химияи

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

Донишгоҳи технологии Тоҷикистон

Њимояи рисола laquo07raquo марти соли 2019 соати 900 дар љаласаи Шўрои диссертатсионии 6DKOA-009 назди Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи академик МС Осимї ба нишонии 734025 ш Душанбе хиёбони академикҳо Раљабовњо 10 баргузор мегардад

Бо рисола ва фишурда дар китобхонаи илмии Донишгоњи техникии

Тољикистон ба номи академик МС Осимї шинос шудан мумкин аст wwwttutj Фишурда санаи laquo____raquo феврали соли 2019 аз рӯи феҳристи пешниҳодшуда

ирсол карда шудааст

Котиби илмии

Шўрои диссертатсионӣ номзади илмҳои техникӣ Бабаева АҲ

3

ТАВСИФИ УМУМИИ РИСОЛА

Муҳимияти мавзўъ Дар вақтҳои охир љанбањои амалии плазмаи пастњаро-рат бинобар имконияти истифодаи он дар љараёни њаллу фасли масъалањои зиёде аз ќабили синтези термоядроии идорашаванда сохтани асбобњои табдили плаз-магии энергия муњаррикњои плазмагї генераторњои плазмагї ва ѓайра аҳамияти васеъ пайдо намудааст

Усули плазмакимиёвии њосил кардани моддањои нав нисбат ба тарзу усулњои анъанавии кимиёвї як ќатор бартарињо дорад Аз љумла мањсули аз плазма њосилшаванда нисбатан тоза буда зинањои камтари реаксия дошта майдони кам-тари истењсолиро талаб менамояд ва дар нињоят партови камтар дорад Техноло-гияи плазмагї аз љињати экологї низ бартарињо дорад чунки истењсолоти плпзма-кимиёвї муњити атрофро ба андозаи хеле кам олуда менамояд

Айни замон ба соњаи плазмакимиё рушду пешравї хос буда дар самти ра-вандњои тозаи технологї дар бахши кимиё металлургия коркарди маводот ва ѓайра чунончи зимни њосил кардани оксиди силитсий(II) баъзе намудњои шпи-нел нитрид карбид фторид ва гидридњои элементњои гуногуни тадќиќоти сурат мегиранд Ќабл аз њама алкилњои душворгудоз ва арилсиланњоро аз силитсий ва газњои карбогидридї пайвастагињои филизот ва теъдоди зиёди мањсулоти орга-никию ѓайриорганикиии дигарро ном бурдан мумкин аст

Маќсади рисола аз тањия намудани усулњои плазмакимиёвии њосилкарди хокањои нимноќил катализаторњо барои тоза кардани газњои ихрољї оби ошомиданї ва фазлаоб бо истифодаи сеолитњои табиї ва ангишт иборат мебо-шад Њамвора ба ин љустуљў ва пайдо кардани имконияти коркарди конден-сатњои газ дар плазмаи нитроген ва њосилкарди карбогидридњои бењад сианиди гидроген њадаф ќарор мегирад

Љињати татбиќи маќсад вазифањои зерин ба миён гузошта шудаанд ‒ тадќиќи наќши атомњои гидрогени дар селаи ВЧЕ-плазма тавлидёбанда

зимни роњандозии реаксияњои кимиёвии њосилкарди хокањои хурдандозаи сул-фид ва теллуридњои ќалъагї

‒ корбурди селаи атомњои гидроген барои фаъолонии сеолитњои табиї ва ис-тифодаи онњо барои њосил намудани катализаторњо

‒ тадќиќи равандњои фаъолони плазмакимиёвии ангишти кони Фон-Яѓноб ва љустуљўйи имкониятњои корбурди онњо ба сифати манбаи њосилкарди катализа-торњои серљузъа

‒ тањияи усули плазмакимиёвии коркарди конденсатњои газ ва њосил кардани атсетилен этилен ва сианиди гидроген

Навгонии илмии рисола

‒ сањми муњими атомњои гидроген дар љараёни њосил шудани хокаю ќабатњои нимноќилї муќаррар карда шуд

‒ дар љараёни бомбаборон кардани омехтаи механикии хлориди ќалъагї ва сулфур тавассути атомњои гидроген дар деворањои реактор ќабати тањшинот ба мушоњида расид ки натиљаи реаксияи якљинсаи пайвастагињои гидрогендори паррони ќалъагї ва сулфур мебошад

‒ сањми муњими гидриди алюминийи носара зимни љараён гирифтани реак-сияњои мубодилаи њосилшавии теллуриди ќалъагии таркибан стехиометрї муќаррар карда шуд

4

‒ умедворкунанда будани корбурди плазмаи пастњарорат барои пиролизи конденсатњои газ ва имконияти њосил намудани атсетилен ва гомологњои он муќаррар карда шуд

Ањамияти амалии рисола

‒ самаранокии корбурди ангишти ќаблан бо усули барботажї коркардшудаи кони Фон-Яѓноби Тољикистон барои сохтани полояњои тозакарди об муќаррар карда шуд

‒ наќшаи асосии коркарди конденсатњои газ дар селаи плазмаи пастњарорат ва њосилшавии атсетилен ва сианиди гидроген тањия карда шуд

‒ усули ба куллї нави њосил кардани хокаи нимноќил тавассути роњандозии ре-аксияњои дуруштфаза бо иштироки фаъоли атомњои гидроген тањия карда шуд

‒ наќшаи технологии коркарди конденсатњои газ дар селаи плазмаи пастњаро-рат тањия карда шуд

Нуқтањои асосии ба баррасї пешнињодшавандаи рисола

‒ натиљањои тадќиќи наќши атомњои гидроген дар љараёни баргузории реак-сияњои кимиёвї њосилшавии хокањои хурдандозаи сулфиди ќалъагї

‒ натиљањои тадќиќот оид ба ташаккули ќабати зиёдаандозаи теллуриди ќалъагї

‒ натиљањои тадќиќи фаъолонии плазмакимиёвии сеолитњо ва дар ин замина њосил кардани катализаторњо барои тоза кардани газ

‒ натиљањои тадќиќи фаъолонии ангишт ва истифодаи он барои тоза кардани оби ошомиданї ва фазлаоб

‒ натиљањои тадќиќи хосил кардани атсетилен этилен ва сианиди гидроген та-вассути коркарди конденсатњои газ дар селаи плазмаи нитроген

Баррасии натиҷаҳои рисола Натиљањои асосии рисола дар конференсияи laquoМусоидати имкониятњои љомеа илм ва ташкилоти ѓайрињукуматї бобати ни-гоњдошти гуногунии олами биологї ва њифзи муњити атрофraquo фиш маър- Ду-шанбе Шинос 2011 Маводи конф илмї-техн бахшида ба 20-солагии Истиқло-лияти давлатии Љумҳурии Тољикистон 50 солагии таъсиси laquoФакултети меха-никї-технологїraquo ва 20 солагии каф laquoБехатарии фаъолияти инсон ва экологияraquo ndash Душанбе ДТТ ба номи акад МС Осимї 2011 14 th SAS Seminar Developing Innovation and Technology Transfer in Global Security Environment Almaty Ka-zakhstan 27-28 September 2011 Конференсияи VII байналмилалии илмї-амалии laquoДурнамои рушди илм ва маорифraquo Маводи конференсия Нашри ДТТ ба номи акад МСОсимї Душанбе 2014

Маводи чопкарда Вобаста ба натиљањои тадқиқот 7 маќола ва 4 тезиси маърўзањо чоп кард шуда ки аз инњо 4 маќола дар нашрияњои тавсиякардаи КОА назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба табъ расидаанд

Саҳми муаллиф Дар таҳлили иттилооти адабиёт ҳалли вазифаҳои гузошташуда таёйёри ва гузаронидани тадқиқотӣ дар шароити озмоишӣ таҳлили натиҷаҳои ҳосилшуда дар ҷамъбасти мазмуни асосӣ ва хулосаҳои риссола иборат мебошад

Сохтор ва њаљми рисола Рисола аз муќаддима панљ боб хулосањои умумї рўйхати адабиёти истифодашуда ба шумули 129 ва маќолањои чопшуда дар њаљми 121 сањифаи чопи компютерї аз 14 љадвал ва 33 расм иборат мебошад

5

МАЗМУНИ АСОСИИ РИСОЛА

Дар муќаддима ањамияти масъала асоснок карда шуда маќсад вазифањо навгонии илмї арзиши амалии рисола ва сохтори он баён гардидааст

Дар боби аввал маълумот дар бораи плазмаи пастњарорат ва корбурди он барои тавлиди заррањои аз лињози кимиёвї фаъол мавриди баррасї ќарор мегирад Усулњои ташаккул ва хосиятњои физикї-кимиёвии хокањои баландандозаи элементњои нимноќилї ба тањлид гирифта мешавад

Боби дувум ба тадќиќи имкониятњои њосил намудани хокахои хурдандозаи сулфиди ќалъагї аз тариќи бомбаборони мунтазами омехтаи механикии хлориди ќалъагї (laquoкс аз љињати кимиёвї софraquo) ва сулфури кристаллї бо атомњои гидроген ихтисос ёфтааст Натиљањои тадќиќи реаксияи гомогении бухори хлориди ќалъагї бо пайвастагињои паррони гидрогендори теллур ва натиљањои тадқиқи вобастагии хосиятњои физикию кимиёвии ќабатњои теллуриди ќалъагї аз нишондињандањои муќаррароти таљрибавї ва њарорати зергузора пешнињод гардидаанд

Боби сеюм ба тадќиќи имкониятњои истифодаи сеолитњои табиии Тољикистон чун маводи љаббанда ва њомили ташаккулдињандаи катализатор-њои раванди тозакарди газњои саноатї аз ангидриди сулфурдор ва њосил кардани сулфури одї ва имконияти ба кор бурдани ангишти бўри кони Фон-Яѓноб чун њомил барои ќабатмолии маводи љаббанда ихтисос ёфтааст

Дар боби чањорум равандњои пиролизи конденгсатњои газ дар селаи плазмаи нитроген бо истифодаи усули иљбории сардсозї ва бухори ашёи хоми ибтидої ва имконияти њосил кардани карбогидридњои бењад ва сианиди гидроген мавриди баррасї ќарор гирифтаанд

Дар боби панљум раванди плазмакимиёвии тањияшаванда ва тавсияњо бобати лоињакашии дастгоњњои навъи муттањида аз нигоњи техникї-иќтисодї арзёбї карда мешавад

ГУЗОРИШИ МАСЪАЛА

Дар боби мазкур дар бораи имкониятњои асосї ва дурнамои корбурди

плазмаи пастњарорат барои тавлиди заррањои аз бобати кимиёвї фаъол ки зимни роњандозии реаксияњои кимиёвї ва њосил кардани маводи љадид ба онњо ќобилияти баланди ба реаксия даромадан хос мебошад маълумоти умумї дода мешавад Њамвора бо рушд кардани саноати электроника ва талаботи зиёд ба мавод барои микроэлектроника тадқиқоти фундаменталї ва амалї бобати истифодаи заррањои аз лињози кимиёвї фаъол барои синтез кардан ва дигаргунсозии маводи нимноќилї ва барќногузар рў ба афзоиш меоварад

Бинобар хосиятњои муњим доштани сеолитњо ва имконияти истифодаи онњо барои њаллу фасли вазифањои гуногуни амалї оид ба хушку поксозии газњо ва таљзияи омехтањои газї масъалаи ба таври саноатї њосил кардани катализаторњо дар заминаи сеолитњои табиї ба миён гузошта шудааст Бояд хотирнишон кард ки истифодаи плазмаи пастњарорат барои синтези катализаторњо бобати њосил кардан ва таѓйири шакл ёфтани намудњои нави љаббандањо имкониятњои васеъ боз менамояд

6

Яке аз соњањои асосии корбурди саноатии сеолитњо катализ мебошад Хоси-яти катализи сеолитњо асосан дар реаксияњои марбут ба иони карбон дар нафт-кимиё ба кор бурда мешавад Солњои охир катализаторњои сеолитї дар ра-вандњои оксиду барќарорсозї ба кор бурда мешаванд Катализаторњои оксидша-вии SО2 бо истифодаи алюмосиликатњои сеонитдор ба сифати њомил тањия ме-гарданд

Сеолити NaХ (пайвастагињои гуногуни Na) катализи оксидшавии гидроген-сулфат аз тариќи оксиген инчунин ангидриди сулфур мегардад Масъалаи пар-товгардонии гидрогенсулфати дар таркиби газњои турши пастконсентратси-яшуда мављуда бо усули катализии оксидшавии Н2S бо истифодаи сеолити NaХ чун катализатор дар њарорати 200-2500С ва таносуби Н2SSО2=2 њалли худро пайдо карда метавонад

Дар ибтидо соњаи истифодаи сеолитњо ndash нармкарди об буда вале тадқиқот бобати корбурди онњо дар технологияи об идома дорад

Яке аз самтњои ба кор бурдани хосиятњои молекулярию ѓалберсозии сеолитњо таљзияи омехтањои моддањои органикї вобаста ба шакл ва ќутби моле-кулањои таркиби онњо мањсуб меёбад

Чунин равандњо дар саноат ба таври васеъ истифода мешаванд вале тадқиқ ва такмили онњо бо истифодаи сеолитњо ки бо катиони људогона ё њамомади ка-тионњо дигаргун шудаанд идома дорад

Сеолитњои синтетикї чун катализатори равандњои коркарди нафт ва нафт-кимиё корбурди васеъ доранд Истифодаи катализаторњои сеолитї дар љараёни крекинг имкони истењсоли бензинро 20-25 афзойиш мебахшад

Шиносоии пешакї ба усулњои анъанавии синтези сианиди гидроген ва атсе-тилен таъйид менамояд ки айни замон зиёда аз њаждањ тарзи њосил кардани си-аниди гидроген маълум мебошад Чунин тариќи зиёди роњу усулњои њосил наму-дани сианиди гидроген аз он маншаъ мегирад ки НСN ашёи васеъ пањншудаи истеъмолии синтези саноатии органикї мањсуб меёбад Бинобар фаъолиятман-дии нињоят зиёд доштан сианиди гидроген бо пайвастагињои зиёди гуногуннамуд таъсири мутаќобил карда метавонад ва дар истењсоли нахи сунъї пластмасса омилњои нумўи растанињо ва гербитсидњо ба кор бурда мешавад

Солњои охир барои сурат гирифтани реаксияњои эндотермии баландњаро-рат плазма ба таври густурда истифода мегардад Аз њангоми оѓоз ёфтани тадқиқоти оид ба њосил кардани сианиди гидроген атсетилен ва карбогид-ридњои бењади дигар дар селаи плазма њанўз муддати зиёде нагузаштааст

ИСТИФОДАИ ДАСТГОЊИ БАЛАНДБАСОМАДИ ПЛАЗМАКИМИЁВЇ БАРОИ ЊОСИЛ КАРДАНИ

ХОКАЊОИ НИМНОЌИЛИИ AVIBIV

Пайвастагињои нимноќилии AVIBIV бинобар фотоњассосии баланд дар њудуди мављи миёнаи инфрасурх дар асбобњои низомоти оптоэлектронї кор-бурди васеъ пайдо намуданд

Рисолаи мазкур тадқиқи имконияти њосил намудани хокањои резадисперсии сулфиди ќалъагиро тавассути бомбаборони муттасили омехтаи механикии хло-риди ќалъагї (laquoкт (кимиёвии тоза)raquo) ва сулфури кристаллї бо атомњои гидроген фаро мегирад

7

Реаксия дар дастгоњи баландбасомади плазмакимиёвї сурат гирифт Тав-лиди атомњои гидроген аз тариќи гузаронидани Н2 тавассути безарядгардонии барќи байни ду электроди берунї ангезишёбанда ки яке ба фидери ВЧ-генера-тори ЛГД-12 пайваст шудааст амалї карда мешавад Гидроген аз дохили найчаи сўрохитанги (капилляри) никелии тафсонида гузариш ёфта тоза карда мешавад

Омехтаи механикии SnCl2 бо 5г сулфури кристаллї ба дохили зергузора (подложка)-и технологї ѓутонида дар система фишори селаи гидроген ба андо-заи 130 Па муќаррар карда шуд

Назорати љараён гирифтани реаксияњо бо кумаки усулњои тањлили электро-нографї ва рентгенифазавї ва истифодаи микроскопи электронии JEM-1100CX ва дастгоњи рентгении ДРОН-15(Си Кα-нурафканї) сурат гирифт

Ошкор карда шуд ки дар муддати 80 даќиќа зимни бомбаборони омехта тавассути гидроген заъфи шиддати рефлексњои инъикоси љузъњои ибтидої ва зуњури унсурњои нав дар рентгенограмма ба амал омада аз њосилшавии пайва-стагињои дигар дарак медињад (расми 1б)

Расми 1 ndash Дифрактограммаи омехтаи механикии SnCl2+S

то (а) ва пас аз бомбаборон бо атомњои гидроген дар муддати 80 даќ(б)

8

Тањлили рефлексњои инъикос ки дар расми 1б нишон дода шудааст дар бо-раи њосилшавии Sn2S3 ва SnS2 њамчун мањсули миёнадавраии реаксия гувоњї медињад

Дур сурати зиёд шудани муддати бомбаборон то 120 даќ таносуби коњиш ва афзоиши шиддати рефлексњои Sn2S3 SnS2 ва SnS дар дифрактограмма ошкор карда мешавад (расми 2а)

Расми 2а ndash Дифрактограммаи њосилањои реаксияи

бомбаборони омехта бо гидроген дар муддати 120 даќ

Расми 2б ndash Дифрактограммаи њосилањои реаксияи


Бояд хотирнишон гардад ки дар раванди бомбаборон дар деворањои реактор ќабати хокистарранги тањшин ба мушоњида расид Ба маќсади таъини сохтор ва таркиби фазавї ба девораи реактор тўраки мисї бо ќабати буридаи карбонї насб карда шуд Пас аз анљоми таљриба ва њавогузар шудани реактор тўракњоро ба зери микроскопи электронии JEM-1100CX гузоштанд

Манзараи дифраксионии ќабатњои тунуки зимни бомбаборони муттасили омехтаи механикї бо атомњои гидроген бамиёномада дар бораи ташаккули сохтори гексоналии дисулфиди ќалъагї шањодат медињад (расми 3)

9

Расми 3 ndash Манзараи дифраксионии ќабатњои тунуки дисулфиди ќалъагї ки дар натиљаи бомбаборони омехта бо гидроген дар муддати 120 даќ њосил шудааст

Мо пешнињод дорем ки тањшин ёфтани ќабатњои тунук дар деворањои реак-

тор натиљаи реаксияи якљинсаи пайвастагињои паррони гидрогендори ќалъагї ва сулфур мебошад Ба њадафи санљиши пешнињоди мазкур тадқиқи ИК-спектро-скопии ќабатњои тунук дар спектрофотометри М-80 дар њудуди 200-800 см-1 бар-гузор карда шуд Дар баъзе њолатњо дар ИК-спектри ќабатњои тунук хатроњаи фурўбарї дар нуќтаи 350 см-1 ба мушоњида расид

Ба асоси усули дар рисолаи мазкур пешнињодгардида принсипе ќарор меги-рад ки мутобиќи он зимни бомбаборони муттасили хлориди теллур бо атомњои гидроген пайвастагињои паррони гидрогендори теллур њосил шуда реаксияи он бо бухори хлорид (IV) ќалъагї боиси тањшин ёфтани ќабати тунуки теллуриди ќалъагї мешавад

Дар оѓоз хлориди теллурро ба зергузора(подложка)-и технологии ВЧ ndash даст-гоњ ѓутонида бо атомњои гидроген бомбаборон карданд Пас аз анљоми як муд-дати ваќт аз термостат ба реактор вояњои бухори SnCl4-ро равона намуданд

Дар љараёни бомбаборони хлориди теллур бо атомњои гидроген зимни мављудии бухори хлориди ќалъагї тањшини ќабатњои борик ошкор карда шуд Дар созаи дастгоњ имконияти љойивазгардонии зергузора (подложка) бо наму-нањо ба тўли реактор пешбинї шуда буд Њолати мазкур имкон дод ки вобаста-гии суръати афзойиши ќабатњо ва таркиби фазавии онњо аз нуќтаи љойгирифти зергузораи технологї нисбат ба маркази разряд (безарядшавї) муќаррар карда шавад

Аз расми 4 (хатти каљи 2) ба назар мерасад ки ба андозаи камшавии фосилаи байни зергузора то маркази разряд суръати афзойиши ќабатњои нозук ва миќдори теллур дар ќабатњо зиёд мегардад

Марњилаи навбатии тадқиқ бо таъини таркиби фазавии ќабатњои тунук зимни ќиматњои гуногуни суръати тањшин дар иртибот ќарор дошт

10

Расми 4 ndash Вобастагии миќдори Те дар ќабатњо ва суръати тањшин аз таносуби

ќутри реактор ба фосилаи байни зергузора то маркази плазма

Расми 5 ndash Дифрактограммаи ќабатњои нозуки теллуриди ќалъагї ки зимни

суръати тањшини 24 Aring даќ-1 ο ndash SnTe068 ndash α-Sn њосил шудаанд

Дар расми 5 Дифрактограммаи ќабатњо зимни суръати тањшини 24Aring даќ-1

нишон дода шудааст Аз расми 5 аён аст ки дар рентгенограмма дар ќатори ре-флексњои инъикоси SnTe052 рефлексњои равшани ќалъагї ба зуњур омадаанд

014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11

Барои ноил гардидан ба њадафи пешгирифта ndash њосил намудани ќабатњои таркиби стехиометрї бомбаборони хлориди теллур бо атомњои гидроген бо њузури гидриди алюминий сурат гирифт

Расми 6 ndash Дифрактограммаи ќабатњои SnTе тањшин зимни бомбаборони

AInlt3+TeCl2 дар њузури бухори SnCl4 дар муддати 110 даќ ndashAITeCI nablandash TeCI2 ndashSnTe

Дар расми 6 дифрактограммаи ќабатњои теллуриди ќалъагї ки дар зергузо-

раи обсардсозї зимни бомбаборони омехтаи механикї бо гидроген дар муддати 110 даќ тањшин ёфтаанд Аз расми 6 аён аст ки ба дифрактограмма мављудии рефлексњои инъикоси теллуриди ќалъагї хос мебошад

Њамин тариќ дар натиљаи тадқиқи баргузорнамудаи мо имкони аслии та-шаккули ќабатњои теллуриди ќалъагї таркиби стехиометрї ва наќши муњими гидриди алюминиї дар љараёни амалї гардидани реаксияњои мубодила муќар-рар карда шуд

ЉУСТУЉЎЙИ ИМКОНИЯТИ ИСТИФОДАИ СЕОЛИТЊОИ ТАБИЇ ВА

АНГИШТ ДАР ТАЊИЯИ КАТАЛИЗАТОРЊО БАРОИ ТОЗАКАРДИ ГАЗЊОИ ИХРОЉЇ ВА ОБИ ОШОМИДАНЇ

Њифзи муњити атроф аз олудагї ва истифодаи оќилонаи ашёи хоми табиї

чунончи тавассути аз он бештар њосил намудани унсурњои арзишнок яке аз масъалањои муњими рушди саноати кимиё дар марњилаи кунунї мањсуб меёбад Масъалаи безарар ва партовгардонии газњои ихрољии сулфурдор аз љумлаи ва-зифањои зарурии саноати металлургияи ранга ба шумор меояд

Рисолаи мазкур ба љустуљўйи имкониятњои истифодаи сеолитњои табиии Љумњурии Тољикистон чун маводи љаббанда ва њомили ташаккулдињандаи ката-лизаторњои раванди поксозии газњои саноатии ихрољї аз ангидриди сулфит ва њосил кардани сулфури муќаррарї ихтисос ёфтааст

Тадқиқи ќобилияти фурўкашии сеолитњо ба андозаи аз 025 то 10 мм дар шароити динамикї дар дастгоње баргузор карда шуд ки ќисми асосии он адсор-бер бо тафсонандаи барќии идора мебошад

12

Омехтаи газу њавои дорои то 1 об SO2 аз тариќи адсорбер бо суръати 05

ва 10 лдаќ дар муддати як соат гузаронида шуд Ба маќсади муайян кардани таъсири њарорат ба хосиятњои љаббандагии

сеолитњо омехтаи газу њаворо аз тариќи адсорбер дар њарорати 100 150 200 250 0С гузарониданд Ошкор гардид ки дар њарорати адсорбер зиёда аз 130 0С ќоби-лияти адсорбсионии сеолитњо коњиш меёбад

Сеолити бо ангидриди сулфит серобшударо баркашиданд ва аз афзойиши вазн миќдори умумии љузъњои љаббидашударо муайян карданд Тањлили хоси-ятњои љаббиши сеолитњоро бо усули термодесорсионї анљом доданд Миќдори десорбишавандаи ангидриди сулфит бо усули иодометрї муайян карда шуд

Мо њамчунин имконияти њосил кардани катализаторњои Mn-сеолитї бо усули барќарорсозии плазмакимиёвии хлорида мангани бо сеолит намгардони-даро ба тадқиқ гирифтем

То замони баргузории равандњои дегидрататсия инчунин таъйини сатњњои ќиёсии њомил ва ќабатњои филизии Mn дастгоњи вакуумї мавриди истифода ќарор гирифт Ќисми асосии дастгоњ реактор њамроњи мадхалњои махсус буда бо кумаки онњо таъмини неру барои тафсонидани намуна сурат мегирад Назо-рати њарорати гармкунанда бо пирометр аз тариќи мадхали оптикї анљом дода мешавад Таѓйири масса дар љараёни дегидрататсия бо тарозуњои электронии бо реактор пайвасти вакуумї ба назорат гирифта шуда буд

Дар ибтидо реактор то ба дараљаи фишори баќиявии 10-5 Па ба њолати ваку-умї оварда шуда таѓйири фишор бошад дар раванди дегидрататсия ба таври автоматї бо ёрии санљишасбоби кварсї ки ба намуди манометри Бурдон сохта шудааст сабт гардид Пас аз дегидрататсия ва таъйини сатњи ќиёсї њомил ба зарфи серобгардидаи мањлули хлориди манган ѓўтонида шуд Пас аз хушксозии пешакї њомил ба дохили зергузораи технологии дастгоњи баландбасомади (ББ) плазмакимиёвї бурда шуд

Барќарорсозии хлориди манган бо атомњои гидроген ки зимни безарядша-вии барќ њосил мешавад ба амал оварда шуд Дараљаи барќароршавї бо тањлили кимиёвї дар домаки хатроњаи асосии аз реактор то насоси вакуумї гу-зошташаванда муайян гардид

Ченкарди сатњи ќиёсии никели тањшиншуда ва низ њомил бо усули вазнсанљї зимни хемосорбсияи оксиген дар низоми кори термостатишудаи реактор гузаро-нида шуд Ба ин хотир пас аз ба њолати вакуум овардани тамоми низом тавассути љумаки танзими нарм то ба фишори баќиявии 15∙10-4 Па расонида шуд Ба реак-тор то замони зоњир гардидани муќовимати комили вобастагии фишор аз ваќт ба андозањои кам оксиген сар дода шуд

Таъсири муњим доштани андозаи кристаллитњои њомил ба миќдори никел дар катализатор муќаррар карда шуд Баробари афзудани андозањои миёнаи љузъњо камшавии миќдори никел ва сатњи ќиёсии он ба мушоњида расид

Дар рисолаи мазкур имконияти корбурди ангишти бури кони Фон-Яѓноб чун њомил барои ќабатмолии маводи љаббанда мавриди баррасї ќарор мегирад Фаъолонии ангишт бо усули барботажї дар дастгоњи плазмакимиёвї ки аз плазмотрони камонаки барќї реактор ба намуди конуси сарбурида низомоти назорати таъмини газу об иборат аст ба амал оварда шуд Ба сифати гази плаз-

13

маофар њавои бо оксиген ѓанишуда ба кор бурда шуд Њарорати плазма бо кало-риметр вобаста ба тафовути њарорати оби сардсозии ба реактор дохилу хо-риљшаванда муайян карда шуд Таъини сатњи ќиёсии њомил то ва пас аз коркарди плазмакимиёвї бо усули вазнсанљї зимни адсорбсияи нитроген дар тарозуњои электронї бо њассосияти 510-5кг сурат гирифт Дар љараёни коркарди плазмаки-миёвии ангишти кони Фон-Яѓноб бо таркиби миёнаи ѓурўшаметрии 1 мм таъсири зиёди њарорати миёнаи массаи плазма ба сатњи ќиёсии ѓурўшањои та-шаккулёбанда ба мушоњида расид (расми 7) Таъсири мушоњидашавандаи та-шаккули заррањои сатњан рушдёфта зимни коркарди ангишт дар плазма бо њаро-

рати Тср800 К зоњиран ба равандњои ихрољи шадиди газ низ мутаносибан ба кафидани ѓурўшањои ибтидої алоќаманд мебошад Табиист ки ихрољи газ ва кафидани ѓурўшањо бо раванди резашавї низ калон шудани сатњи ќиёсии мањсули коркард робитаи зич дорад

Газификонии љузъии ќисмати органикї ва ба миќдори кофї њосил шудани масомањо зимни коркарди плазмакимиёвї бояд ба равандњои диффузионии ќисми маъдании аз ангишт иборатбуда такон бидињад

Барои муайян намудани таъсири ќисми маъдании ангишт ба ташаккулёбии заррањо бо ин ё он ќимати сатњи ќиёсї њамчунин коркарди плазмакимиёвии ѓурўшањои бе хокистар гардонидаи ангишти кони Фон-Яѓноб сурат гирифт

Натиљањои тадқиқ дар расми 8 нишон дода шудаанд Хусусияти хоси ба зуњур омадаи ангишти хокистардор чунон ки аз расми 8 аён мегардад ноил шудан ба муќовимати комили сатњи ќиёсї пас аз 60 сонияи аввали коркард мебошад

Расми 7 ndash Кинетикаи таѓйири бузургии нисбї ndash таносуби сатњњои ќиёсии ан-

гишт (S0) то ва пас аз коркарди плазмакимиёвї (Sпо) аз муддати таъсири плазма дар њарорати 400 (1) ва 800 К (2)

10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4


гишт то ва пас аз коркарди плазмакимиёвї аз муддати таъсири плазма барои ѓурўшањои хокистардор (1) ва бе хокистар (2) гардонидаи ангишт

Њолати мазкур дар бораи наќши манфї бозидани ќисми маъданї бобати

рушди зарфияти љаббандагї зимни коркарди ангишт дар њарорати баланд гу-воњї медињад

Сохтори масомадори ангишт пас аз коркарди плазмакимиёвїбо усули стан-дартї бо роњи коркарди изотермњои адсорбсияи бухори бензол ва њисобу китоби сатњи мезапор муайян карда шуд Натиљањои тадқиқ дар љадвали 1 пешнињод шудаанд

Љадвали 1 ndash Сохтори масомадори ангишти кони Фон-Яѓноб

пас аз коркарди плазмакимиёвї

Андозаи зар-рањо мм

W Vмикр Vмез см3∙ г-1

055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054

Эзоњ W-њаљми нињоии фазои сорбсионї Vмикр Vмез-њаљмњои мутаносибан микромасома ва мезомасома

Барои ташаккули катализатори оњанї 10 гр њомилро ба зарфи мањлули се-

роби хлориди оњан ѓўтонида онро дар муддати 4 8 12 16 18 20 24 соат нигоњ

15

доштанд ва пас аз хушксозии пешакї дар њарорати 400К ба зергузораи техноло-гии ВЧndashдастгоњи плазмакимиёвї оварданд

Барќарорсозии хлориди оњан тавассути атомњои гидроген сурат гирифт ки дар селаи плазмаи разряди барќї тавлид меёбад Бомбаборони катализатор бо атомњои гидроген то лањзаи комилан барќарор гардидани њамаи хлориди оњан давом кард Зинаи анљоми равандњои барќарорсозї бо мусоидати тањлили кими-ёвии мањлули натри тунд ки дар домаки воќеъ дар хатроњаи асосї аз реактор то посгоњи вакуум ќарор дорад муайян карда мешавад

Оксидшавии заррањои барќароршудаи оњан дар дастгоњи вакуум сурат ги-рифт Ба ин хотир љињати ба њолати вакуум овардани тамоми система то ба фи-шори баќиявии 013Па ба реактор аз тариќи љумаки танзими нарм њамроњи намуна то дами зоњир гардидани муќовимати комил дар хатти каљи вобастагии фишор аз ваќт ба андозањои кам оксиген сар дода шуд

Бо кумаки усули рентгенофазавї муќаррар гардид ки пас аз оксидшавї дар рўйи њомил заррањои γ ndash намуди оксиди оњан њосил мешаванд

Таъсири муддати нигоњдошт ба миќдори 32OFe дар њомил чунин зоњир

мешавад (расми 9) ба марњилаи оѓоз таќрибан афзойиши мутаносиби миќдори

32OFe ва гузариши оромона ба њолати диффузї зимни нигоњдории њомил дар

мањлули хлориди оњан зиёда аз 8 соат хос мебошад Њолати мазкур шояд як па-дидаи аз ќабл маълум ба назар бирасад Аммо бояд хотирнишон гардад ки зиёд кардани муддати нигоњдории њомил дар мањлул натиљаи афзудани зарфияти љаб-бандагии катализатор намебошад Аз расми 9 аён аст ки сатњи ќиёсии заррањои

тањшингардидаи 32OFe зимни нигоњдошт ба муддати 24 соат аз ќимати мар-

бута зимни нигоњдории њомил дар мањлул ба муддати 4 соат чандон тафовут намекунад

Натиљањои њосилшуда дар њудуди эњтимолияти зерин тафсир ёфта метаво-над Дар микро ва макромасомањои њомили комилан серобшуда дар љараёни бомбаборон бо атомњои гидроген миќдори кофии заррањои оњан љамъ мешавад Кўчиши заррањои мазкур боиси пайдо шудан ва афзойиши марказњои кало-нандозаи кристаллшавї мегардад Чунин раванд бо мусоидати неруи гармї ва рекомбинатсионии аз атомњои гидроген ба њомил воридшаванда сурат мегирад Ташаккули мухталит(конгломерат)-и заррањои калонандоза табиист ки дар маљмўъ боиси коњиш ёфтани сатњи ќиёсї ва фаъолии катализатор мегардад

Дар сурати фаъолонии ѓурўшањоти ангишти кони Фон-Яѓноб дар селаи плазмаи пастњарорат вусъати зиёд ёфтани сатњи ќиёсии заррањои ташаккулёбан-

даи њомил ва ќимати баланди дараљаи тањшиншавии 32OFe (то 18) ба даст

омад Самаранокии кори катализаторњои гирифта зимни тозакарди об аз ионњои аммоний санљида шуд

Ба сифати намаки аммоний NH4NO3 истифода шуда ѓализии ибтидоии мањлул 05 гдм3 ташкил дод Зимни таљриба адсорберњои шишагї бо ќутри 30 мм ба кор бурда шуд 200 гр катализатор ба дохили сутунча(колонка)-и баландиаш 400 мм гўтонида аз тариќи он об (аз боло ба поён) полойиш дода шуд Оби по-лойишёфта бобати мављудии ионњои аммоний ба тањлил гирифта шуд

16

Муќаррар гардид ки истифодаи катализатор дар заминаи ангишт ва γ ndash Fe2O3 ќабатмолшуда барои поксозии об боиси таќрибан чањор маротиба камша-вии миќдори иони аммоний мегардад

Расми 9 ndash Таъсири ќиматњои сатњи ќиёсии ѓурўшањои агнгишт пас аз коркарди

плазмакимиёвї бобати ѓализи (консентратсия)-и оксиди оњан дар њомил

ИСТИФОДАИ ПЛАЗМАИ ПАСТЊАРОРАТ

БАРОИ КОРКАРДИ КОНДЕНСАТЊОИ ГАЗ

Конденсатњои газ карбогидридњои моеъ буда аз љузъњои вазнин ва сабуки

паррон иборат буда њарорати љўшиши њудудан васеъ ва дар таркиб моддањои

зиёди органикї (парафинї изопарафинї ароматї карбогидрид ва пайваста-

гињо) доранд Конденсати газ аз нафт бинобар нисбатан зиёд будани миќдори

карбогидридњои сабук ки њарорати нињоии љўшиши онњо то ба 300-350 0С мера-

сад тафовут мекунад Дар таркиби конденсатњо тамоми гурўњњои асосии карбо-

гидридњои С6-С15 пурвусъат зуњур карда ба ин сабаб онњо дар саноат ашёи хоми

пурарзиш ва босарфа ба њисоб меоянд Истифодаи карбогидридњои моеъ дар

плазмакимиё нисбат ба гази табиї баъзе бартарињо дорад чунончи барои ми-

сол таносуби С Н дар конденсати газ нисбат ба гази табиї 2 маротиба зиёд аст

ndash ин њолат аз нигоњи термодинамикаи тавозунї баромади бештари атсетиленро

зимни коркарди плазмагии намуди мазкури ашёи хоми карбогидридї пешакї

муайян менамояд Ѓайр аз ин маълум аст ки пиролизи карбогидридњои моеъ дар

2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17

плазмаи нитроген дар муќоиса ба пиролизи гази табиї баромади бештари эти-

ленро дар мањсулоти нињої дар назар дорад (зимни пиролизи плазмакимиёвии

карасин ва равѓани солярка) Вазни молекулярии зиёд ва миќдори калони

њалќањои карбогидридии тўлонии карбогидридњои моеъ онњоро ба сифати ман-

баи эњтимолии њосил кардани НСN гидрогени техникї ва карбон ба маъраз

мегузорад

Барои тањияи раванди пиролизи конденсати газ дар плазмаи нитроген инти-

хоби генераторњои навъи ЭДП 104 ва ЭДП 104а ба андозаи кофї мувофиќи

маќсад гардид Чунин плазматрон бо љараёни доимї кор карда рељаи зарурии

тафсиши селаи плазмаро барои баргузории тадқиқи таљрибавї дар муњити нит-

рогенї ва њавої таъмин менамояд Электрод (анод)-и махраљї вобаста ба сарфи

гази плазмаофар буриши таѓйирёбанда (бо ќутри дарунии 68 мм ) дорад Рељаи

афрўзиши камон дар фазои шафати электрод бо кумаки тасбити гирдбодшакли

разряди камонакї амалї мегардад селаи гирдбодшакли газ (чархзанонї) тавас-

сути камера дар бастаки пайвасткунанда тариќи њалќаи дорои чањор сўрохї ба

вуљуд оварда ба таври тангенсї ба мењвари анљоми тўли камонаки худташакку-

лёбандаи плазматрон нигаронида шуда аз мављудии ду омил ndash динамикаи љорї

шудани газ ва шунтиронї (шохагирї аз занљираи барќ) муайян карда мешавад

Њарорати миёнаи массаи гази корї (нитроген ё њаво) ба (6-8)∙1000 К мерасад Ба-

рои раванди пиролизи конденсатори газ реакторњои силиндрии газгузари сард-

шаванда ва сарднашавандаи ќутри дохили он 8-10 мм дарозии 20-120 мм ва ашё-

расонии самаранок ба њомили гармї истифода карда шуд Илова бар ин дар ра-

ванди кор реактор дар баробари ѓўтонидани њомили гармї ба дохили ашёи хоми

истифодашавандаи карбогидридии калонњаљм (мадхали барботажї) мавриди оз-

мойиш ќарор гирифт

Дар рисолаи мазкур усулњои мањсулоти маќсаднок (сианиди гидроген ва

карбогидридњои бењад) дар гармитабдилаи љилди найчашакл ва обутобдињї бо

таъсири бухори конденсати газ ба омехтаи дучори реаксия зимни берун шудани

асбоби омезишдињї аз дохили реактор истифода шудааст

Арзёбии суръати обутобдињї дар гармитабдилаи љилди найчашакл бузур-

гии 106 0Cдаќиќаро натиља медињад Вале дар сурати сардсозии мањсулот дар

гармитабдила бидуни таъсироти берунї ба селаи газ љараёни шадиди дудаофарї

ба мушоњида расида дар ин њол деворањои найчањо бо дуда пур мешаванд Њо-

лати мазкур боиси самараи номатлуби афзойиши фишор мегардад ки низоми

кори босуботи дастгоњро вайрон карда дар паёмад ба бозистии раванди пиролиз

ва поксозии низоми сардсозї аз дуда меорад

Зимни гузариш ба низоми иљбории сардсозї ва обутобдињии мањсулот та-

вассути бухори ашёи хом афзойиши баромади карбогидридњои бењад ба му-

шоњида расида дастгоњ бо рељаи статсионарї кор мекунад раванд бошад ба

идоракарди вобаста ба баромади мањсулоти нињої дар тобеият ќарор дорад

Натиљањои пиролизи конденсати газ дар плазмаи нитроген зимни истифодаи

гармитабдилаи љилди найчашакл дар љадвалњои 2 ва 3 нишон дода шудааст

18

Љадвали 2 ndash Натиљањои тадқиқи коркарди конденсати газ дар плазмаи нитроген дар шароити обутобдињї дар гармитабдилаи љилди найчашакл

Нишондињандањои раванд Раќами таљрибањо

1 2 3 4 5 1 Иќтидори фоиданок (кВт) 76 8 918 88 98 2 Сарфи гази плаз-маофар (м3с)∙10-3 667 667 667 7 7 3 Сарфи ашёи хом (гс) ∙10-1 667 567 50 503 767 4 Мањсулот

Нитроген 50 467 47 467 45 Гидроген 26 25 23 266 261 Метан 139 08 04 01 02 Этан - - 02 02 04 Этилен 92 96 5 46 68 Атсетилен 107 13 144 12 136 Пропилен 191 14 11 02 04 Гомологњои атсетилена 14 11 09 04 06 Сианиди гидроген 34 44 8 92 69 Дитсиан - - - изњо изњо

5 Табдили ашёи хом ба мањсулоти газшакл () 928 944 889 896 942 6 Сарфи энергия (Љ)∙106кг (С2Н2+НСN)) 364 3076 2757 2797 3156 7 Муддати тамоси ашёи хом бо плазма ∙10-4с 7 55 59 5 51 8 Њарорати њисобии реаксия (К) 1800 2000 2200 2100 2100

Љадвали 3 ndash Натиљањои таљрибаи коркарди конденсати газ дар

плазмаи нитроген дар шароити обутобдињї бо бухори ашёи хом


1 2 3 4 5 1 Иќтидори фоиданок(кВт) 69 72 84 92 98 2 Сарфи гази плаз-маофар (м3с)∙10-3 7 7 7 667 667 3 Сарфи ашёи хом (гс)∙10-1 583 667 5 5 53 4 Мањсулот

Нитроген 25 167 167 2 2 Гидроген 50 49 44 47 48 Метан 144 152 207 205 181 Этан 04 05 04 03 02 Этилен 122 132 100 98 106 Атсетилен 91 81 122 126 119 Пропилен 28 32 28 20 21 Гомологњои атсетилен дар маљмўъ 30 35 29 21 20 Сианиди гидроген 30 35 42 36 48

5 Табдили ашёи хом ба мањсулоти газшакл () 78 71 86 82 89 6 Сарфи энергия (Љ)∙106кг (С2Н2+НСN)) 415 3156 3556 3755 3875 7 Муддати тамоси ашёи хом бо плазма ∙10-4с 35 36 35 29 32 8 Њарорати њисобии реаксця (К) 1900 2000 2200 2200 2300

19

АРЗЁБИИ ТЕХНИКИЮ ИЌТИСОДИИ РАВАНДИ ТАЊИЯШАВАНДАИ ПЛАЗМАКИМИЁВЇ ВА ТАВСИЯЊО ОИД БА ЛОИЊАКАШИИ

ДАСТГОЊЊОИ НАМУДИ МУТТАЊИДА

Маълум аст ки дар раванди плазмакимиёвии синтези моддањо дар харољоти марбут ба арзиши аслии мањсулоти њадафшуда сарфи неруи барќ ба воњиди баромади махсулоти њадафшуда ((asymp50 арзиши аслї) ањамияти дараљаи аввал дорад Бинобар ин самти муњими баланд бардоштани босарфагии усули плазмакимиёвии њосил кардани HCN ва карбогидридњои бењад кам кардани сарфи ќиёсии неруи барќ ба воњиди баромади мањсулоти њадафгардида мањсуб меёбад

Истифодаи конденсатњои газ ба сифати манбаъњои ашёи хом барои њосил

кардани HCN ва C₂H₂ бо баромади (файзи) ба андозаи кофї ќонеъкунанда яке аз воситањои самараноки кам кардани сарфи ќиёсии энергия мебошад Азбаски сарфи ќиёсии энергия дар ин раванд ба њадди аќал ва баробари 55ndash65 кВт∙скг

ва C₂H₂ndashHCN мебошад аз ин сабаб барои њисобу китоби самаранокии иќтисодии раванди мавриди тадқиқ ба сифати шабењи муќоиса усули саноатии њосил кардани сианиди гидроген тавассути аммонолизи метан ќабул шудааст

Тавозуни моддии раванди пиролизи конденсати газ дар плазмаи нитроген тибќи вобастагињои маълум њисоб карда шуда таваљљуњ ба файзи (баромади) мањсулоти њадафшуда нигаронида шуд ки дар онњо 1 тонна HCN мављуд аст Натиљањои њисобу китоб дар љадвали 4 оварда шудааст

Љадвали 4 ndash Тавозуни моддии раванди пиролиз

барои њосил кардани 1 тонна HCN

Даромад Харољот

моддаи даромад миќдор

моддаи харољот миќдор

мsup3 кг мsup3 кг

Нитроген Конденсати газ

3600 4504 1637

Нитроген Гидроген Дуда HCN Атсетилен Этилен Омехтањои атсетилен

3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33

Љамъ 6141 Љамъ 6141

Њисоби тавозуни гармии раванди синтези HCN аз конденсати газ дар плаз-маи нитроген барои раванде ба љо оварда шуд ки маълумоти тавсифии зерини ибтидоиро дар бар мегирад

‒ сарфи комили ќиёсии неруи барќ ба 1 тонна HCN бо назардошти 80 КАФ реактори плазмакимиёвї ndash 10000 кВт∙ст

‒ њарорати ашёи хом дар дар мадхалљойи реактор (нитроген ndash 20 degС конден-сати гази табиї +300 degС)

‒ њарорати оби сардсозї дар мадхалљойи ректори плазмакимиёвї њамроњи плазмотрон +20 degС дар махраљгоњ +70 degС

20

‒ њарорати бухор +440 degС ‒ фишори бухор ndash 90 атм ‒ њарорати газњои пиролизї дар махраљгоњ аз реактори плазмакимиёвї

+2800 degК ‒ њарорати газњо дар мадхалљо дар марњилаи ихрољи HCN +100 degС

Натиљањои њисоби тавозуни гармии раванд низ дар љадвали 4 зикр ёфтаанд Тавозуни гармии раванди тањияшаванда


моддаи даромад миќдор ккалт

моддаи харољот миќдор ккалт

Камонаки барќї Конденсати газ Нитроген

8600000 171112 333296

Газњои пиролизї Оби сардсозї Реаксияњои кимиёвї Дуда Талафёбї дар муњити атроф

5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408

Пас аз хориљ шудани сианиди гидроген аз газњои пиролиз гази боќимонда

хусусиятњои зеринро соњиб мегардад (љадвали 5)

Љадвали 5 ndash Тавсифоти гази боќимонда

Љузъњо Сарф мsup3т

Гармии афрўзиш Ккалмsup3

Миќдори гармии њосилшуда Ккалт

Гидроген Атсетилен Этилен Омехтањои атсетилен

2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶

ХУЛОСАЊОИ УМУМЇ ВА ПЕШНИЊОДОТ

1 Тадқиқоти инфрасурхї-спектроскопї рентгенофазавї ва электронї - мик-

роскопї ташаккулёбии сохторњои гексагоналии хокањои резадисперсии сулфиди ќалъагиро зимни бомбаборони омехтаи механикии хлориди ќалъагї ва сулфури кристаллї бо атомњои гидроген муќаррар намуд

2 Таъсири муњими андозањои њандасавии реактор (муносибати ќутр ба фоси-лаи байни зергузора то ба маркази плазма) ба суръати тањшиншавї ва сохтори ќабатњои тунуки теллуриди ќалъагї ошкор карда шуд

3 Ошкор карда шуд ки бомбаборони хлориди теллур бо атомњои гидроген дар сурати илова намудани гидриди алюминийи ѓайрикондитсионї дар муњити бухори хлориди ќалъагї ба ташаккулёбии таркиби стехиометриии ќабатњои тел-луриди ќалъагї мусоидат менамояд

4 Муќаррар карда шуд ки љаббиши сеолитњои табиї бо хлориди манган ва бомбаборони минбаъдаи онњо бо атомњои гидроген боиси њосил гаштани Mn-

21

сеолити серљузъаи катализаторњо мешавад Таъсири зарурии андозаи кристал-литњои њомил (сеолит) ба миќдори манган дар катализатор ошкор карда шуд

5 Тавассути тадқиқи кинетикаи таѓйири бузургии нисбии таносуби сатњњои ќиёсии ангишт то ва пас аз коркарди плазмакимиёвї аз муддати таъсири плазма барои ѓурўшањои хокистардор ва бехокистаршуда таъсири манфї доштани ќисми маъданї ба хосиятњои љаббандагии ангишт муќаррар карда шуд

6 Ошкор карда шуд ки зимни тањшингардии 32OFe ба сатњи ѓурўшањои ан-

гишти фаъол ќобилияти љаббандагии он нисбат ба ионњои аммоний таќрибан чањор маротиба меафзояд

7 Тавассути омўзиши хосиятњои физикї-кимиёвї ва сохтории гили бентони-тии кони Шар-шари Љумњурии Тољикистон муќаррар карда шуд ки пас аз фаъолонї љињати хориљ намудани фазаи карбонатї онњоро њамчун полоя барои поксозии об истифода кардан имконпазир аст

8 Самаранокии истифодаи конденсатњои газ барои њосил кардани атсетилен ва сианиди гидроген зимни коркарди онњо дар селаи плазмаи пастњарорати нит-роген муќаррар карда шуд Таъсири усули сардсозии газњои пиролизї ба файзи (баромади) мањсулоти њадафшуда ошкор карда шуд

РЎЙХАТИ ИНТИШОРОТ АЗ РӮИ МАВЗЎИ РИСОЛА Рӯйхати мақолаҳое ки дар маҷалаҳои илмӣ ба тавсияи КОА-и назди

Президенти Љумњурии Тољикистон нашр шудаанд

1 Сафаров БС Об эффективности метода барботирования в плазмохимиче-ском пиролизе газоконденсатов С Б Сафаров М Т Идиев Доклады АН

РТ-2011 ndashТ54-2- С 136 ndash 140 2 Сафаров БС Пиролиз газоконденсатов с использованием метода

предварительной турбулизации азотной плазмы БС Сафаров УН Файзуллоев

МТ Идиев Доклады АН РТ-2011 ndashТ54-9 ndash С 765 ndash 768

3 Сафаров БС Об эффективности методов барботажа и предварительной тур-

булизации азотной плазмы в пиролизе газаконденсатов БС Сафаров Н Шерматов

УН Файзуллоев Журнал laquoФизика и химия обработки материаловraquo 6- Москва

Интерконтакт наука 2011 ndash С 18 ndash 25

4 Сафаров БС Применение низкотемпературной плазмы для синтеза полу-

проводниковых соединений AIVBV СБ Сафаров М Т Идиев Политехниче-

ский вестник Серия Инженерные исследования ndash 2 (38) ndash 2017 ndash С 39 ndash 44

Мақолаҳое ки дар маводи конфренсияҳо нашр шудаанд

5 Сафаров БС CP_ 11 Application of plasma technology for treatment of the

gascondencates ndash waste of the Gas industry and production of acetylene and cyanic hydro-

gen ISh Normatov BS Safarov 14 th SAS Seminar Developing Innovation and Tech-

nology Transfer in Global Security Environment ndash Almaty Kazakhstan 27-28 September

ndash 2011 ndash Р 50 ndash 51

22

6 Сафаров БС Расчет капитальных вложений и экономический эффект плазмохимической технологии производства цианистого водорода Б С Сафаров МТИдиев Матер респ научно-техн конф посв 20-летию Госуд

незав Республики Таджикистан 50 - летию образ Механико-технологич факультета

и 20 - лет каф laquoБезопасность жизнедеят и экологияraquo ndash Душанбе ТТУ им акад МС

Осими 2011 ndash С126 ndash 128 7 Сафаров БС Preparation of Aluminum Nanoparticles and Plasmochemical production of NiO-Al2O3 Catalyst БС Сафаров МТ Идиев VII - ая

международная научно-практическая конференция laquoПерспективы развития науки и

образованияraquo Материалы конференции- Душанбе ТТУ им акад МС Осими ч 1

2014 ndash С 249 ndash 253 8 Сафаров БС Application of Plasma Technology for Treatment of the Gas condensates - Waste of the Gas Industry and Production of Acetylene and Cyanic Hydrogen Ubaydullo Fayzulloev Идиев МТ VII-ая международная научно-практическая конференция laquoПерспективы развития науки и образованияraquo Ма-териалы конференции Издание ТТУ им акад МСОсими ndash Душанбе ndash 2014 ndash Ч1 ndash С 246 ndash 249 9 Сафаров БС О плазмохимическом пиролизе газовых конденсатов в азот-

ной плазме БС Сафаров МТ Идиев УН Файзуллоев Материалы научно-

практической конференции laquoЗашита родины ndash мать - долг каждого человекаraquo по-

свящ 70- летию Победы в Великой Отечественной войне 08 мая 2015 года Душанбе

2015 ndash С 269 ndash 271

10 Сафаров БС Об эффективности использования паров исходного сырья для

принудительного охлаждения продуктов переработки газоконденсатов в низкотемпе-

ратурной плазме БС Сафаров МТ Идиев Журнал Известия вузов Кыргызстан

32017 Бишкек ndash 2017 ndash С 54 ndash 57

11Сафаров БС Технико-экономическая оценка плазмохимического метода по-

лучения цианистого водорода в азотной плазме БС Сафаров Н Шерматов УН

Файзуллоев МТ Идиев Журнал ldquoНаука новые технологии и инновации

Кыргизистанаrdquo 32017 Бишкек ndash 2017 ndash С 70 ndash 73

23

РЕЗЮМЕ

на диссертацию Сафарова Бахриддина Саидовича на тему laquoПрименение низко-

температурной плазмы для получения полупроводниковых порошков поли-

компонентных катализаторов и переработки газоконденсатовraquo на соискание

ученной степени кандидата технических наук по специальности

051607 ndash Металлургия техногенных и вторичных ресурсов

Ключевые слова плазма плазмохимия низкотемпературная плазма полупро-

водник порошок катализатор газоконденсат водородсодержащих соединений пи-

ролиз цеолит олово сера гидрид алюминий

Цель работы заключается в разработке плазмохимических методов получения

полупроводниковых порошков катализаторов для очистки отходящих газов питье-

вых и сточных вод с применением природных цеолитов и углей Изыскание возмож-

ности переработки газоконденсатов в азотной плазме и получения непредельных уг-

леводородов цианистого водорода

Полученные результаты и их новизны

‒ установлен существенный вклад атомов водорода в образование полупроводни-

ковых порошков и пленок

‒ в процессе бомбардировки механической смеси хлорида олова и серы атомами

водорода обнаружено осаждение пленок на стенках реактора являющегося ре-

зультатом гомогенной реакции летучих водородсодержащих соединений олова

и серы

‒ установлен существенный вклад некондиционного гидрида алюминия в проте-

кании обменных реакций формирования теллурида олова стехиометрического

состава

‒ установлена перспективность применения низкотемпературной плазмы для пи-

ролиза газоконденсатов и возможности получения ацетилена и его гомологов

Диссертационная работа состоит из введения пяти глав общих выводов

списка библиографических названий включающего публикации изложена на 121

странице компьютерного набора содержит 14 таблицы и 33 рисунков

Публикации По результатам исследований опубликовано 7 статей и 4 тезисов

докладов из них 4 статьи в изданиях рекомендуемым ВАК при Призиденте

Республике Таджикистан

24

ШАРҲИ МУХТАСАР

ба рисолаи Сафаров Бањриддин Саидович дар мавзуъи rdquoИстифодаи плазмаи

пастњарорат барои њосил кардани хокаи нимноќилҳо катализаторњои серљузъа

ва коркарди конденсатњои газӣrdquo барои дарёфти дараҷаи илмии номзади илмҳои

техникӣ аз рӯи ихтисоси 051607 ndash Металлургияи захирањои техногенї ва

коркарди ду бора

Калидвожаҳо плазма плазмохимия плазмаи пастњарорат нимноқил

хокаҳо катализатор конденсатњои газӣ пайвастагиҳои гидрогенӣ пиролиз

цеолит руҳ гидриди алюминий

Маќсади рисола аз тањия намудани усулњои плазмакимиёвии њосил кардани

хокањои нимноќил катализаторњо барои тоза кардани газњои ихрољї оби

ошомиданї ва фазлаоб бо истифодаи сеолитњои табиї ва ангишт иборат

мебошад Њамвора ба ин љустуљў ва пайдо кардани имконияти коркарди

конденсатњои газ дар плазмаи нитроген ва њосилкардании карбогидридњои

бењад сианиди гидроген њадаф ќарор мегирад

Натиҷагирӣ ва навгонии илмии рисола

‒ сањми муњими атомњои гидроген дар љараёни њосил шудани хокаю

ќабатњои нимноќилї муќаррар карда шуд

‒ дар љараёни бомбаборон кардани омехтаи механикии хлориди ќалъагї ва

сулфур тавассути атомњои гидроген дар деворањои реактор ќабати

тањшинот ба мушоњида расид ки натиљаи реаксияи якљинсаи

пайвастагињои гидрогендори паррони ќалъагї ва сулфур мебошад

‒ сањми муњими гидриди алюминийи носара зимни љараён гирифтани

реаксияњои мубодилаи њосилшавии теллуриди ќалъагии таркибан

стехиометрї муќаррар карда шуд

‒ умедворкунанда будани корбурди плазмаи пастњарорат барои пиролизи

конденсатњои газ ва имконияти њосил намудани атсетилен ва гомологњои

он муќаррар карда шуд

Рисола аз муќаддима панљ боб хулосањои умумї рўйхати адабиёти

истифодашуда дар њаљми 121 сањифаи чопи компютерї иборат аз 14 љадвал ва

33 расм мебошад

Интишорот Вобаста ба натиљањои тањќиќот 7 маќола ва 4 тезиси маърўзањо

нашр шудаанд ки аз инњо 4 маќола дар нашрияњои тавсиякардаи КОА назди

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба табъ расидаанд

25

ANNOTATION

on the thesis of Safarov Bahriddin Saidovich on the topic Application of low-tem-

perature plasma to obtain a semiconductor powders multi-component catalysts and

processing of natural gas liquids on competition of the scientist degrees of the candi-

date of technical Sciences specialty 051607 ndash metallurgy of technogenic and second-

ary resources

Keywords plasma plasma chemistry low-temperature plasma semiconductor pow-

der catalyst gas condensate hydrogen-containing compounds pyrolysis zeolite tin sul-

fur aluminum hydride

The aim of the work is to develop plasma chemical methods for the production of

semiconductor powders catalysts for the treatment of waste gases drinking and waste water

using natural zeolites and coals The study of the possibility of recycling of condensates in

the nitrogen plasma and the obtaining of unsaturated hydrocarbons hydrogen cyanide

The results and their novelty

‒ a significant contribution of hydrogen atoms to the formation of semiconductor pow-

ders and films is established

‒ during the bombardment of the mechanical mixture of tin chloride and sulfur hydrogen

atoms deposition of films on the walls of the reactor which is the result of a homoge-

neous reaction of volatile hydrogen-containing compounds of tin and sulfur

‒ a significant contribution of substandard aluminum hydride in the course of exchange

reactions of the formation of tin telluride stoichiometric composition

‒ the prospects of application of low-temperature plasma for pyrolysis of gas conden-

sates and the possibility of obtaining acetylene and its homologues have been estab-

lished

The dissertation work consists of an introduction five chapters General conclusions

a list of bibliographic titles including publications set out on 121 pages of a computer set

contains 14 tables and 33 figures

Publications According to the research results 7 articles and 4 abstracts were pub-

lished 4 of them are in publications recommended by the HAC under the President of the

Republic of Tajikistan

26

Барои чоп 0612 соли 2018 иҷозат дода шуд

Андоза 608416 қоғази офсетӣ Адади нашр 100 нусха

Нашриёти ДТТ ба номи акад МС Осимӣ

2

Рисола дар кафедраи laquoТехнология мошинњо ва таљњизоти истеҳсолоти

полиграфӣrdquo-и Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ба номи академик МС Осимї ва озмоишгоҳи ldquoМаводҳои ғайриорганикӣrdquo-и Институти кимёи АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи ВИ Никитин иҷро гардидааст

Роҳбари илмӣ

Муқарризони расмӣ

Муассисаи пешбар

Идиев Махмадрезбон Тешаевич

номзади илмҳои техникӣ дотсенти кафедраи

ldquoТехнологияи мошинсозӣ дастгоҳҳо ва асбобҳои

металлбурӣrdquo ДТТ ба номи академик МС Осимӣ

Азизов Рустам Очильдиевич доктори илмҳои техникӣ профессор муовини

Президенти АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон

Рузиев Джура Рахимназарович

доктори илмҳои техникӣ дотсент ив профессори

кафедраи ldquoХимияи амалӣrdquo факултети химияи

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

Донишгоҳи технологии Тоҷикистон

Њимояи рисола laquo07raquo марти соли 2019 соати 900 дар љаласаи Шўрои диссертатсионии 6DKOA-009 назди Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи академик МС Осимї ба нишонии 734025 ш Душанбе хиёбони академикҳо Раљабовњо 10 баргузор мегардад

Бо рисола ва фишурда дар китобхонаи илмии Донишгоњи техникии

Тољикистон ба номи академик МС Осимї шинос шудан мумкин аст wwwttutj Фишурда санаи laquo____raquo феврали соли 2019 аз рӯи феҳристи пешниҳодшуда

ирсол карда шудааст

Котиби илмии

Шўрои диссертатсионӣ номзади илмҳои техникӣ Бабаева АҲ

3















4

















5












6













7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




3















4

















5












6













7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




4

















5












6













7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




5












6













7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




6













7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




7







8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




8









9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




9









10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




10







014 018 026 УL 022

02

04

06

08

1

2

12

24

Aringмин-1 x

36

48

11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




11













12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




12












13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




13








10 τ сек

Sп

оS

a

2

50 40 30 20

3

1

2

4

14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




14

10 τ сек

SпоSa

2

50 40 30 20

3

1

2 4










055-075 157 082 075 075-095 141 073 068 095-120 131 069 062 120-142 115 061 054




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




15
















16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




16



















2 (Sфа)поS0

CFe2O3

6

6 4 2

10

14

17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




17






мегузорад





































18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




18












19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




19















3600 4504 1637


3390 2548 830 315 76 19

4238 227 180 1000 366 97 33






20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




20








8600000 171112 333296


5992678 860000 2068968 137240 45522

Љамъ 9104408 Љамъ 9104408








2548 98 26 18

2570 13600 10300 12100

655⨯10⁶ 091⨯10⁶ 011⨯10⁶ 007⨯10⁶

2690 764⨯10⁶







21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




21


























22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




22




















23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




23

РЕЗЮМЕ




















и серы



состава









24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




24



































25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




25

ANNOTATION





ary resources


















lished







26




26




На правах рукописи - ttu.tj

Documents

Transcript of На правах рукописи - ttu.tj