LA ONDOde Esperanto

Aprilo2008 ¹4

Reto kaj gazeto:

„u vere malamikoj?

Esperanto en

multlingva Azio

Ziko van Dijk pri la a•o

de UEA: „u 100, aµ…

Bujdosó Iván pri

“parencaj lingvoj”

Sergio Pokrovskij pri

la infero

Reinhard Haupenthal

pri landoj kaj brandoj

Andreas Künzli pri la

Fundamento

Flo Martorell pri

Esperanto kaj muziko

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2008. ¹4 (162)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, István Ertl,Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov,Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato,Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2008Internacia tarifo: 32 eµrojOrienteµropa tarifo: 18 eµrojRuslanda tarifo: 390 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eµrojElektronika abono (pdf): 12 eµroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzempleroj

AnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (2000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1200 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (700 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (400 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aµ 10 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aµ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aµ de la aµtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2008.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2008, ¹4 (162).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 23 ìàðòà 2007 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 650 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

Foje, dum iu konferenco en Parizo,unu parolonto de la prezidejo,

nigrehaµta giganto el Dominiko aµHaitio, montris ambaµflanken de si,nome al mi — ruso — kaj al miakamarado el Usono, kaj komentis kunimito de hororo:

— Rigardu, kien oni min sidigis,•uste inter du •endarmojn de lamondo.

La publiko ekzamenis la du mezampleksajn polusojn dela akso de malbono, kiu nevideble perforis la oratoron, kajridis aprecinte la ›ercon.

La ›erco ne estus ja ›erco, se •i malhavus sian seriozansubstraton. Vole-nevole „iu sur tiu „i planedo devas atenti sene polusojn (kaµze de la krizo de la dupoluseco) do foku-sojn de la monda energio. La baldaµa paralela ›an•o sur lasupraj eta•oj politikaj en Usono kaj Ruslando provokas alkamparo rilate la gradon de tiu paralelismo. Ambaµlandeestas ago sub la flago de la demokratio, ambaµlande la oli-gar†aj plutokratoj ne donas miniman ›ancon al siaj rivaloj.Ambaµlande fariseaj ›ablonoj donas formon kaj normon alla politika penso, tiel ke rezulte oni havas fakte certanpreskaµ kretenecan minimumon de nocioj por eterna kom-binado pure retorika. Tie kaj „i tie la demagogio ne konashonton, „ar tute perdis la kutimon „irkaµrigardi antaµ farisiajn naturajn aferojn: nenio kaj neniu e„ videblas al •i en•ia optika rondo.

Ekzistas tamen diferencoj sufi„e gravaj por ne paroli pritotala diferenco. La rega piramido ne estas tiom kruta enUsono, kaj •i malpli fatale pezas la civitanojn. La pluto-krataj kaj burokrataj klikoj en Ruslando pure formale —neglekte rite sekvas la demokratiajn procedurojn, kiuj memtute ne necesas al ili en la sekreta afero de la ricevo kaj rete-no de la povo. La dominaj klanoj en Usono sin stre„as poruzi la demokratian proceduron, ekster kiu ili ne povas solvisian taskon. Alivorte, antaµ i•i plenpova la usonano devaspla„i, dum lia homologo en Ruslando antaµ pla„i i•as plen-pova. Tiu nura ›an•o de sekvo aludas principan diferenconen la konstruo de la du plutokratioj. Unu ankoraµ restasrespubliko, la alia ne „esas esti despotio.

Koncerne la figuron de la aktuala despoto oni konsentas,ke la konstitucia formo ne i•os baro por lia pluprospero.Tiuaspekte oni multe diskutis, „u li volos rompi la •enanformon aµ trovos taµga la neston de la „efministro. En laligo kun tiu lasta perspektivo oni esprimis dubojn, „u la tito-lo de la „efministro estas sufi„e aµtoritata spekte por niarangorespekta tradicio. ¤is nun „iuj konataj al mi koment-istoj rezonas pri la ›ancoj de tiu modelo, kiu bizare repre-zentas nian ›tatan simbolon, dukapan aglon kronportan, kunplena ignoro de certa paragrafo de la ruslanda konstitucio,kiu permesas radike simpligi la situon. La paragrafo sonastiel: okaze de la eksofici•o de la prezidento aµ okaze de liastabila nekapablo plenumi siajn taskojn liajn funkciojn real-igas la „efministro. ¤uste •is la reelektoj kaj inaµguro de lanova prezidento, kiu rajtas jam esti la aktuala „efministro.

Mi ne volus nomi prognozo tiun rimarkon koncerne laeblojn de superpaso de la altadministra dukapeco. Kaj mipreferas ne esti profeto koncerne la “stabilan nekapablon”kiu povas ja esti grava malsano aµ e„ io pli.

Alen Kris

La kovrilpa•a foto de Joaquim Mariano (Brazilo) montraskoncertan programeron el la 5a Azia Esperanto-Kongreso.

Temo 3

Renkonte al la unua mondkongresode esperantistoj-±urnalistoj, kiu oka-zos fine de majo en Vilno, ni proponas„apitron el la bro›uro Ankoraµfoje pri

la Esperanta gazetaro de AleksanderKor±enkov. La teksto estas iom •is-datigita.

La progresanta komputil-teknikoefikas dumaniere al nia gazetaro.

Unuflanke, la redaktado kaj pres-pretigado fari•is pli facila kaj pli mal-multekosta ol en la antaμkomputila epo-ko. Pli da gazetoj povas aperi, kaj pli daamatoroj kapablas teknike fari gazeton.Se temas pri la reto, •i ebligas rapidaninternacian kunlaboradon, tujan ricev-adon de informoj kaj fotoj. Oni povasredakti la gazeton en unu lando, kieestas bona redaktoro, kaj presi •in enalia lando kun malpli kosta presejo aμpli favora po›ta tarifo. Ekzemple, la por-junula revuo de UEA, Kontakto, estasadministrata en Nederlando, redaktataen Ukrainio (antaμe en Usono) kaj pres-ata en Pollando.

‚i tion faras ankaμ la Kooperativode Literatura Foiro, kies gazetoj estasredaktataj en diversaj landoj, sed pres-ataj en Bulgario. La Ondo de Esperanto,redaktata en Ruslando, uzas malplikostan presadon kaj ekspedadon en Pol-lando.

Aliflanke, la reto ebligas disvastigiinformojn pli rapide kaj malpli koste olla tradicia gazetaro. Pro la malapero deEventoj kaj de El Popola ‚inio kelkajekparolis pri baldaμa morto (aμ enret-i•o) de la papera Esperanta gazetaro, „arla ret-informiloj sufi„as. Tamen tio neokazis. En aprilo 2007 neniu el la sesredaktoroj de la plej gravaj Esperanto-gazetoj, intervjuitaj de La Ondo nomisla konkurencan rolon de la reto inter laproblemoj (sed la po›taj tarifoj estisnomitaj de kelkaj).

Ankaμ la nacilingva gazetaro kon-tentige fartas. Iam oni parolis, ke laradio elpu›os la gazetojn, „ar •i infor-mas pli rapide, poste pri la televido, kajnun pri la reto. Sed la reto, simile al laradio kaj televido, ne elpu›as la tradi-ciajn gazetojn. Ilin pli dama•as ne lareto, sed senpagaj reklamgazetoj, kiujaperigas ne nur reklamojn kaj TV-prog-ramojn, sed ankaμ artikolojn, amuza±ojnkaj e„ poemojn.

La radio kaj televido pruvi•is bonarimedo por subteni la gazetaron, ekzem-ple, per “trarigardo de la gazetaro”.Ankaμ la reto pli helpas ol malhelpas.

En Esperantujo, kie la radio kaj televidoestas malpli gravaj ol en la “GrandaMondo”, la helpa rolo de la reto bonerimarkeblas. En dissendolistoj kaj foru-moj estas prezentata la enhavo de gaze-toj. Multaj gazetoj havas senpagajn ret-ejojn kun novaj kaj malnovaj artikoloj.

Monato kaj La Ondo de Esperantoofertas aboneblajn pdf-versiojn, sed lanombro da ret-abonantoj ne estas grandamalgraμ malaltaj kotizoj — la esperant-istaro klare preferas la tradiciajn gaze-tojn. Lastatempe aperis nova fenomeno:iuj legantoj revenas al tradicia paperaabono post provado de la reta. (Ekzem-ple, en BET-43 en Šiauliai belga ret-abonanto alpagis por la papera abono deLa Ondo, „ar li “ja elprintas la tutanrevuon post la ricevo de •i en la formatopdf”.)

Tute fre›date, La Ondo lan„is pod-kastan servon. Estus naive pensi, ke iujmalabonos la revuon, „ar ili aμskultaspodkaste kelkajn tekstojn el •i, sed jamkelkaj “podaμskultantoj” ekinteresi•ispri la papera revuo.

La rapideco de informado estas nurunu el la necesa±oj en la ±urnalismo. Sedestas bezonataj ankaμ aliaj, kiujn la retomem ne donas. Elektado de informoj,redaktado, provlegado, grupigo deinformoj, verkado de (sub)titoloj kaj

foto-subskriboj, preparado kaj lokadode ilustra±oj estas same malfacilaj en lareto, kiel en la papera gazetaro.

¤is nun temis pri informoj, priaktuala±oj, sed por multaj tekstoj la rapi-deco estas malpli grava. Artikoloj •ene-ralaj kaj fakaj, prilingvaj studoj, recen-zoj, poemoj kaj noveloj povas aperi enpaperaj gazetoj iom malpli frue ol en lareto, sed pli bone pretigitaj.

‚iuokaze, ne pro la konkurenco de lareto „esis Fonto kaj Iltis-Forumo, kiujmalhavis ur•ajn informojn.

Paradokse, pro la reto en nia gazet-aro suferis ne nova±-rubrikoj, kiel iujmisprognozis, sed diskut-pa•oj, kaj enesperantistaj dissendolistoj nova±ojestas malpli multaj ol polemika±oj, dumen la tradiciaj gazetoj estas male.

Gravas, ke la paperaj gazetoj (alme-naμ la plej bonaj el ili), danke al redakt-ado kaj provlegado, prezentas bonanlingva±on kaj, pretercele, havas lingvo-instruan efikon. Sed la reta lingva±o (nenur en Esperanto, sed ankaμ nacilingve)pro nesufi„a aμ tute nenia redaktado ofteestas fu›a.

La reto ne estu prezentata kiel mal-amiko de nia gazetaro, kiu restas —apud la kongresoj, kluboj, libroj — gra-va parto de la esperantista vivo.

Aleksander Kor±enkov

Reto kaj gazeto: „u malamikoj?

La novaj teknikaj inventoj je la servo al la tradicia gazetaro — Halina Gorecka podkasteprezentas la martan kajeron de La Ondo. (Fotis Aleksej Kor±enkov)

4 Eventoj

Esperanto en Multlingva Azio

“Nenio estas pli internacia ol Esper-anto”, — diris Muhammad MahbubulHuq en la Fermo de la kvina Azia Esper-anto-Kongreso, okazinta 11–15 feb enBengaluro (Barato) kun la „eftemoEsperanto en Multlingva Azio.

Efektive, la partoprenantoj venis el29 landoj, el kiuj 13 aziaj kaj 16 ekster-aziaj. En la antaμaj AKoj, azianoj venisnur el ‚inio, Japanio, Koreio kaj mal-multe da aliaj landoj, sed en tiu „i Kon-greso partoprenantoj venis el Bangla-de›o, Barato, ‚inio, Irano, Israelo, Japa-nio, Koreio, Mongolio, Nepalo, Pakis-tano, Srilanko, Ta•ikio, Vjetnamio —preskaμ el „iuj landoj, kie Esperanto-movado ekzistas.

Sed, malgraμ la rekorda internaci-eco, la plej granda Azia Kongreso restistiu en ‚inio en 1996 kun 585 ali•intoj el18 landoj. La nombro da ali•intoj al laBengalura Kongreso estis nur 254, kajtiu da partoprenantoj estis 178. Pro vizo-problemoj venis nur malmultaj „inoj kajneniu el Pakistano (krom unu lo•anta enKanado). LKK klopodis pri la vizo, sedtre bedaμrinde tio ne efikis.

La kongresejo estis Kunvena Centrode Nacia Instituto pri Mensa Sano kajNeμra Scienco. ‚iuj rajtis •ui la banke-don, tagman•i kune kaj teumi dufoje po30 minutoj. Dank’ al la spaco kaj la libe-ra tempo ni povis multe amiki•i unu kunla aliaj laμ la barata tempo. En la korido-ro partoprenantoj •uis japanajn paper-faldarton, kaligrafion, abakon kaj sur-po›tkartan desegnadon.

La Nacia Vespero konsistis el bele-gaj tradiciaj dancoj fare de profesiajdancistoj, kaj la internacia Arta Vespero

el amatoraj kantoj, muzikoj, dancoj kajaμkcio fare de la partoprenantoj.

Okazis diversaj fakkunsidoj (entute33) de la fakaj, konversaciaj, artaj, poli-tikaj, edukaj, lingvistikaj •is kunvenojde KAEM (Komisiono de UEA pri AziaEsperanto-Movado).

La Inaμguron prezidis Hori Jasuo,sed la Fermon LEE Jungk-kee, la novaprezidanto de KAEM. Wang Ruixiang(‚inio) kaj Tran Quan Ngoc estas nunvicprezidantoj kaj P.V. Ranganayakulu(Barato) sekretario de la nova KAEM.

En la Fermo mongola reprezentanto,Enkhee Chimedtseren, invitis al la 6aAzia Esperanto-Kongreso, okazonta enjunio 2010 en la „efurbo de Mongolio,kaj la nova prezidanto, Lee Jung-kee,laμtvo„e adresis sian laborplanon kajdeklaris la fermon de la kongreso.

Hori Jasuo

Danio: lingvodefenda debato

(Landa Agado) 21 feb Dana Espe-ranto-Asocio en kunlaboro kun la danaAsocio de Gepatra Lingvo okazigisdebatkunvenon en la sidejo de la danaUN-Asocio. La debato pri la enlanda kajeμropa lingva politiko estis tre vigla.UN-Asocio disdonis sian deklaron pri lagraveco defendi la gepatran lingvon, kajDEA kune kun la gepatralingva asociodisdonis kunan deklaron pri la gravecode lingvaj homaj rajtoj kaj lingva diver-seco.

Ambaμ gravaj asocioj promesisestontan kunlaboron rilate al defendo degepatraj lingvoj. Ni jam interkonsentiskun la Asocio de Gepatra Lingvo aran•ilingvan festivalon en septembro.

Ileana Schrøder

En kunveno de slovenaj NROj

Slovenaj neregistaraj organizoj, kiujaktivas por EU dum la slovena prezid-ado kun subtemo “Interkultura dialogo”,kunvenis 12 feb en Ljubljana.

Enkonduke parolis reprezentantoj deslovena buroo de la Eμropa Parlamento(Maja Kezunovi£-Krašek), de slovenaburoo de la Eμropa Komisiono (MihelaZupan£i£), de Ministerio por kulturo(Sonja Kralj Bervar) kaj de Buroo porinformado de la Registaro (An�eLogar). Poste oni prezentis planojn kajkonkretajn projektojn en la jaro de inter-kultura dialogo.

Mi prezentis mallonge EEU-konfe-rencon Interkultura Dialogo kaj komu-nikado kaj tion, ke EEU eldonas apartaninformilon pri slovena prezidado enEsperanto kaj pluraj malgrandaj lingvoj.Mi konkludis ke malgrandaj landoj,inter kiuj Slovenio, tro atentas grandajnlingvojn (oficiale oni uzas krom la slo-vena nur la anglan kaj la francan) kaj nela malgrandajn, kaj pro tio ili ne miru,ke ankaμ aliaj ne atentos pri ili. Nun laslovena lingvo estas grava, sed post kvinmonatoj •i denove estos sensignifa. Seili atentus pli pri malgrandaj lingvoj,ankaμ aliaj atentus estonte pri ili. Midistribuis materialojn kun la deklaraciode la konferenco kaj mia libro en la slo-vena Eµropo, vi baldaµ mortos.

Reprezentanto de la Eμropa Parla-mento informis, ke ili povas senpagedisponigi al Neregistaraj Organizoj siansalonon.

Zlatko Tišljar

Lingvotago en Beogrado

25 feb en beograda Internacia Kul-tura Centro YUBIN, beogradaj esper-antistoj, membroj de la societoj La SudaStelo kaj Radomir Klaji¢ preparis vespe-ron de lingvoj. ‚eestantoj povis aμditekstojn kaj poemojn en Esperanto, ser-ba, rumana, hungara, slovena, armena,cigana, makedona, slovaka kaj hispanalingvoj. La programon gvidis NedeljkaLo�aji¢, prezidantino de LIBE kaj de LaSuda Stelo.

‚iuj „eestantoj •uis la neordinarandiverslingvan programon, kiu daμrisunu horon. Ili poste rigardis ekspozicionde akvareloj de juna pentristo MilanMilosavljevi¢. Fine estis akceptita pro-pono de Tereza Kapista, A-komitatanode UEA, organizi, kunlaborante kun laInternacia Kultura Centro, sub„ielanlingvan festivalon en majo aμ junio „i-jare.

Dimitrije Jani£i¢

5a Azia Kongreso. Ekskurso en Majsoro, eksa re•a palaco

Eventoj 5

MES — kutima kaj •uinda

Dum la unuaj ok martaj tagoj enAgay, Saint Raphael (Suda Francio)okazis la 2a Mediteranea Esperanto-Semajno kun 90 partoprenantoj el seplandoj. ‚i-jare, la tradicia Semajno estisdedi„ita al Claude Piron, kun Jean-Pier-re Boulet kiel la „efparolanto. La prog-ramo estis kutima: prelegoj, ekskursojkaj kursoj tri-gradaj fare de Marirozakaj Pascal Vilain, Monique Arnaud kajJosée Lafosse. Sed anstataμ listigi laprogramerojn ni lasu la parolon al unua-foja partoprenantino, 23-jara rumaninoBianca Muresan:

«Jen mia plej •uinda renkonti•o kunla franca esperantistaro! En la daμro desep tagoj la aventuroj pliri„igantaj sek-vas unu post la alia, tute nature, kvazaμkiel antaμkonsentite.

La kurso fantazifavora ricevigas laplej diversajn interpreta±ojn kaj neniam„esas la fluo de la alvenantaj novaj ide-oj. Mi •uas la rakontojn. Mi konati•askun verkoj de Claude Piron, la sukces-plena pioniro de nia movado. Oni pledaspor Esperanto per „ies koro, farante pro-menadojn en la montaro Esterel, en lalando de mimozoj, en Dramont, aμ laμ lamarbordo. La Babela Turo i•as fabelode antikva epoko! La plej alta ›tupo dela komunikado monda estis jam ating-ita! ‚iuj interkompreni•as per la lingvode Zamenhof! La egaleco estas la bazode la renkonto esperanta!

Internacia vespero kun teatra±o amu-za je tri lingvo›tupoj (laμ la kursniveloj)kaj la tradiciaj popoldancoj kun versiojpri la sveda popoldanco kaj rumanapopoldanco unui•as la partoprenantaro.Vera vojo al monda feli„o!

‚iuj hejmeniras kun •oja koro progranda progreso dum „i tiu sta•o, dank-ante al sinjorino Piron pro la subteno alEsperanto, tra sia edzo. Kelkaj verkisadmirindajn poezia±ojn, kiel sinjorinoGabrielle el Bretonio, kiu varme impre-sis nin per siaj versoj.

Dankon al „iuj partoprenintoj, kiujfavoris min per la interkomunikado kajtiel permesis malferman koron!»

Monique Prezioso

Finnlando kun nova prezidanto

Vintraj Tagoj kaj jarkunveno deEsperanto-Asocio de Finnlando (EAF)okazis 8–9 mar 2008 en la urbo Espoo,la dua plej granda urbo de Finnlando,apud la „efurbo Helsinki, kun 51 parto-prenantoj.

En la programo de la tagoj estissabate du interesaj prelegoj: JoukoLindstedt prelegis pri lingvoj minacatajkaj mortontaj, kaj Patrik Austin prinova±oj de lingvoinstruado. Vespere lapartoprenantoj rememoris la pasintanjubilean jaron de EAF kaj konati•is kundonacoj kiujn la Asocio ricevis por la100-jari•o. Jouko Lindstedt rakontis prila Akademio de Esperanto, kaj PäiviSaarinen pri historio de UEA. La some-raj eventoj, ekzemple, la komuna voja•oal UK en Roterdamo kaj la somera kursoen Valamo, estis pritraktitaj.

Diman„e ni havis interesan rondve-turon en Espoo, kaj haltis komprenebleen Esperantotie (Esperantovojo), kieantaμe situis domo de konata esperant-isto Vilho Setälä. Ni ankaμ vidis deekstere la kongresejon Dipoli de la 54aUK en 1969. Gvidis lerte la rondveturonHarri Laine.

En la diman„a jarkunveno la novaestraro de EAF estis elektita. ¤ia kon-sisto estas jena: prezidanto TuomoGrundström; vicprezidanto Päivi Saari-nen; sekretario Tiina Oittinen; estrar-anoj Börje Eriksson, Taneli Huuskonen,Jukka Laaksonen kaj Paula Niinikorpi(nova); vicestraranoj Teuvo Alavillamo(nova), Markku Saastamoinen (nova)kaj Vilorg Teräväinen (nova).

Tiina Oittinen

Fervojista semajno en Rumanio

Plejparte bela kaj sunbrila veteroakompanis la 49an Internacian Fervoj-istan Esperantan Skisemajnon (IFES)23–29 feb 2008 en Bra›ovo en Ruma-nio, kiun denove modele aran•is la pre-zidantino de la Rumana Esperanto Fer-vojista Asocio, Rodica Todor.

Sabate (23 feb) la partoprenantoj,venintaj el Aμstrio, ‚e†io, Hungario kajRumanio, havis en amika etoso inter-konan vesperon en hotelo Coroana, kiepli multaj partoprenantoj ankaμ lo•is.

Diman„e ni kun „i„erono promenistra la historia centro de Bra›ovo, kajvizitis la fortika±on kun la fama mez-epoka restoracio sur monto supre de laurbo. Vespere dum tradicia karnavaloen Coroana oni admiris belajn kostu-mojn de la partoprenantoj, amuzis sinkaj dancis.

Lunde okazis akcepto „e la •eneraladirektoro de la fervoja distrikto Bra›ov,in•. Dian Ionel, dum kiu oni ricevisinformojn pri fervojaj nova±oj en ladistrikto kaj diskutis pri evoluo de la fer-vojaj trafiko kaj transporto.

Poste ni komune vizitis la montaranPoiana Bra›ov, promenis en la bela sun-lumigita pejza•o kaj tagman•is en latipa rumana restoracio. Vespere okazisrenkonti•o kun membroj de la lokaEsperanto-klubo Amikeco en la kultur-domo Reduta.

Ankaμ en aliaj tagoj okazis interesaprogramo, e„ kun pli frue neanoncitajsurprizoj por la partoprenantoj. Emociaestis vizito de la fama ortodoksamona†ejo Brâncoveanu en Sâmbãta deSus, kie ni krom trarigardo estis akcept-itaj de la esperantisto, denaske blindamona†o Pãrintele Teofil Pãrãian, kiukonas kelkajn eμropajn lingvojn, diktan-te verkis 31 librojn kun religiaj temoj.

Okazis vizitoj ankaμ de la„ampan-fabriko kaj sledokonkurso enAzuga, de la mezepoka urbo Sighiºoara,de Biertan kun mezepoka fortika±o, de laArta kaj Etnografia muzeo en Bra›ovo.

Interesaj estis ankaμ vesperaj prele-goj, inter ili prelego de Martin Stuppnigpri biero kaj informoj de la IFEF-„ef-komitatano Jind¸ich Tomíšek pri la 60akongreso de IFEF okazonta 17–24 maj2008 en PoznaŒ, dum kiu oni inaμ-guros memor›tonon de IFEF.

La Prezidanto de la Urba Konsil-antaro de Bra›ovo, Aristotel Cancescu,en la lasta tago venis al la IFESanoj,rakontis pri la urbo kaj disdonis galan-tojn al la virinoj okaze de la 1a de marto,laμ la rumana kutimo.

Jind¸ich Tomíšek

Espoo: Tuomo Grundström kaj Anna M.Ritamäki — la nuna kaj la eksa prezidantojde EAF. (Fotis Harri Laine)

6 Eventoj

‚efministro alte protektos

26 feb la „efministro de LitovioGediminas Kirkilas (sur la supra foto)akceptis prezidanton de Litovia ±urnal-ista Asocio Dainius Radzevi£ius kajprezidanton de Litova Esperanto-Aso-cio Povilas Jegorovas.

Dum la interparolado temis pri latutmonda kongreso de ±urnalistoj-espe-rantistoj okazonta fine de majo 2008 enVilno. La „efministro konsentis estiAlta Protektanto de la kongreso kaj pro-mesis veni al la inaμguro de la kongreso,se lia okupiteco tiutempe permesos.Ankaμ estis promesita solida monsumoel la Registara rezerva fonda±o por la±urnalista kongreso (•i estos anoncitakiam tio reali•os per Registara decido).

Estas notinde, ke Gediminas Kirki-las, tiam kiel prezidanto de parlamentakomitato pri eksterlandaj aferoj, akcep-tis 14 maj 2002 tiutempan prezidantonde UEA Renato Corsetti, vicprezidantonde UEA Lee Chong-Yeong kaj prezid-anton de LitEA, Povilas Jegorovas, ligekun okazigo de la 90a Universala Kong-reso de Esperanto en Vilno.

Povilas Jegorovas

332 studentoj eklernis Esperanton

332 koreaj studentoj komencis lerniEsperanton en la unua semestro de lalernojaro 2008. En la tri universitatoj,Korea fremdlingva universitato (en Seu-lo kaj Yongin), Universitato Dankook(en Seulo kaj Chonan) kaj UniversitatoWonkwang (en Iksan) Esperanto estasinstruata oficiale kiel unu el la stud-objektoj.

Post unusemestra lernado (1 mar –15 jun) ili ricevas du notojn. Al la finler-nantoj, Korea Esperanto-Asocio donas„arman atestilon, kiu estas alloga porkursanoj. Dum la lecionoj la studentojprovas paroli en Esperanto per Skajpo.La Skajpa adreso de la kursgvidanto:“leejungkee”. Reagoj estas bonvenaj.

Lee Jung-kee

Svislando: politika subteno

La kandidatigo de UEA por laNobelpremio fare de svisaj parlament-anoj en novembro 2007 havas pozitivajnsekvojn en Svislando. Aperis politik-istoj kiuj deziris fari ion por Esperanto.

21 feb 2008 le•propono estis subme-tita en la kantono Neμ›atelo kun sub-skribo de 27 parlamentanoj el diversajpartioj. La propono listigas interalietiujn punktojn: ›tatnivele informadi priEsperanto, utiligi •in en diversaj ofici-alaj dokumentoj (tradukoj), en turismo(prospektoj), ebligi kaj subteni lainstruadon de la lingvo laμ nedevigaformo.

Lar•skala dissendado de gazetarakomuniko sciigis la svisajn amaskomu-nikilojn pri la evento.

Stefano Keller(Laμ HeKo temas ne pri le•opro-

pono, sed pri propono de rezolucio. Lainiciatinto de tiu rezolucio estas AlainBringolf, prezidinto de la svisa komun-ista partio.)

Pri esperantisto mortkondamnita

15 mar Komitato Armand partopre-nis per propra reprezentanto en la jar-kunveno de la Amikaro de N.I. Sequo-yah — neesperantista asocio, registritaen Svislando, kiu arigas tridekon dabonvoluloj klopodantaj helpi al BillyWaldon, la esperantisto parte el indianadeveno, kiu dum dek ses jaroj sidas en lamortoalo de kalifornia prizono.

La Amikaro laste jarkunvenis en2004: intertempe aktivadis •ia estraro,sub la gvido de Claudio Marinucci. Lanunan jarkunvenon karakterizis laraporto de d-ino Constance de la Vega,profesorino pri internacia juro en la uni-versitato de San-Francisko kaj estraranode la usona asocio Advokatoj por HomajRajtoj. ‹i detale raportis pri la peticioliverita en februaro 2007 cele al apelaciaproceso pro malrespekto de homaj rajtojokaze de la unua proceso.

La reprezentanto de KomitatoArmand kontribuis al la diskuto per kel-kaj informoj, nekonataj al la „eestantojpro ne scipovo de nia lingvo, disdonisnumerojn de Heroldo de Esperanto kunartikoloj pri Billy Waldon kaj montris lalumdiskon kun la filmo de Liliana Cava-ni La pelle, kie Billy Waldon havas treetan rolon. Okazis ankaμ interkonsili•opri la eventualaj konsekvencoj de lamoratorio pri mortpuno, al kies kam-panjo ali•is la Esperanta Civito.

HeKo

Nepalo: lern-instiga prelegaro

Esperanto kaj gepatraj lingvoj estisla „efa temo de la prelegprogramo „eValley Educational Centre en Bagbazar(Kathmando, Nepalo), kiun 15 mar2008 partoprenis 33 profesoroj, studen-toj kaj bankoficistoj.

Mi, s-ino Indu Thapaliya, s-roMukunda “Pathik”, s-ro Jakob Nord-falk kaj s-ro Shree Prasad Pokharel farisprelegojn pri diversaj aspektoj de Espe-ranto.

Unue, s-ino Indu Thapaliya prelegispri la naski•o de Esperanto kaj la Aziamovado. Jakob Nordfalk sekvis ›in,parolante pri la utileco de nia lingvo,ekzemple kiel ›losilo al la Pasporta Ser-vo. Li ankaμ klarigis kiel Esperanto hel-pas lerni aliajn lingvojn.

Mi mem penis pritrakti lingvojnhistorie ekde la antikva periodo de Gre-kujo. Mi citis libron de Umberto Eco,Search for the Perfect Language, kajdiskutis kelkajn modernajn teoriojn delingvistoj, ekzemple Ferdinand de Saus-sure, kiu atentigis ke vortoj kaj objektojne havas naturan rilaton, kaj ke sekve neekzistas proprasence natura lingvo. ‚iujgepatraj lingvoj estas kreitaj de homoj.Esperanto estas pli facila ol aliaj lingvojpro tio ke •i estas pli logika. Esperantone plu estas vere artefarita lingvo „ar •iestas uzata nun pli ol 100 jarojn de mul-taj homoj. Kaj mi provis ankaμ klarigi,surbaze de teorio de Benjamin LeeWhorf, ke la lingvo spegulas la penson,kaj ke tiu „i do pli gravas.

Mukunda “Pathik” rakontis la histo-rion de la Esperanto-movado en Nepalo.Li emocie priskribis kiamaniere li ren-kontis la instruiston de Esperanto Joa-kim Verdin, kiu instruis Esperanton enla lingva instituto Quest, kies direktoroli estis. Li plue klarigis kiel utiligi lalingvon.

Shree Prasad Pokharel diris, keEsperanto forte aktivigas la cerbon kajdo donas ›ancon al individuoj utiligisiajn talentojn. Li ankaμ rakontis pri siavoja•o al Japanio.

Post la prelegoj „iuj volis eklerni lalingvon, kaj mi planas instrui kun helpode aliaj geamikoj. Ni planas disdonimaterialojn al tiuj, kiuj ne povas pagi,uzante monon de Apsana-Fonda±o kiunni kolektis per vendado en la AziaKongreso en Bengaluro.

Ni dankas al Biswambar Ghimire,kiu disponigis al ni „ambron por laprelegoj kaj promesis ke ni rajtos uzi •inpor la instruado.

Bharat Kumar Ghimire

Eventoj 7

Jam unujara protestado

Ili pace protestas „iutage ekde la 26ade aprilo 2007, e„ en Esperanto!

‚iutage ekde la 8a matene ili estaskun siaj aviztabuloj antaμ la sidejo de laMonda Organizo pri Sano (MOS), kaj ilirestos tie ankoraμ monatojn kaj proba-ble jarojn, •is ili estus aμskultataj! Tiujreprezentantoj de multaj internaciajNe-Registaraj Organizoj (NRO) petas:

— ke MOS „esigu (aμ ›an•u) laakordon, kiun •i kontraktis en 1959 kunla Internacia Atomenergia Agentejo(IAA), kies komisio estas tutmondedisvolvi la uzon de la atomenergio. Tiuakordo malpermesas al MOS publikigiajnan studa±on, se IAA ne konsentas!

— ke MOS reprenu en siajn manojn„iujn problemojn, kiuj rilatas la uzon dela atomenergio kaj nia sano;

— kaj ke, finfine, •i akceptu pub-likigi la veran bilancon de la eksplodode ‚ernobyl la 26an de aprilo 1986, e„se tio malpla„us al IAA, kiu •is nunestas ju•anto kaj ju•ato.

Ekzemple, kiam tre multaj scienc-uloj kaj NROj pensas, ke la vera bilancoestos inter 50 kaj 200 mil mortintoj,IAA (do MOS!) sciigas maksimume 4mil mortintojn (postsciigis nur kelkajndekojn dum multaj jaroj!). Plie, perme-si, e„ devigi la lo•antojn resetli en radio-aktivpoluaj regionoj estas krimo.

Konkludas la manifestaciantoj: se,ekzemple, en via lando vi havus lapovon kaj la moralan respondeconbilanci la antaμvideblan nombron demortintoj ligitaj kun la cigaredfumado,„u vi petus la cigaredfabrikistojn, por keili mem taksu la nombron de mortintojpro la cigaredoj, kiujn ili vendas? Kom-preneble la rezultoj estus, ke „io irasbone en la pli bona mondo, kaj ke „iujdevus fumi por esti pli feli„aj!

Gerard Brisoux

Trovu La Ringon Perditan

(Ret-info) Antaμ kelkaj tagojlan„i•is mondskala ludo, pri kiu oni fer-vore diskutas en interreto. ¤i daμros plimalpli ses monatojn, kaj ›ajnas esti rek-lama±o por la olimpiaj ludoj en ‚inio.‹ajnas ankaμ, ke McDonalds sponsorasla ludon.

La kvin diverslandaj personoj en larakonto veki•as je la komenco de lahistorio kun mistera surbraka skriba±oen Esperanto Trovu la ringon perditan.

‹ajnas, ke oni elektis Esperanton portio pro •ia kongrueco kun la celoj de laolimpiaj ludoj. Tio estas granda okazoreklami pri la utileco de Esperanto al treinternacia celgrupo, e„ se nur kadre deludo.

Tim Morley

Preskaµ centprocente ruslingva

(Esperanto-rus-informoj) En lafestivalo EoLA-20, kiu okazis 20–25feb 2008 en ripozejo apud ‚eboksari(‚uva›io), partoprenis „. 60–70 perso-noj. Plejparte tio estis „eboksara E-jun-ularo, sed „ar ili malofte aperas en aliur-baj E-aran•oj, ankaμ tio estis bona atin-go.

Pro la abundo de komencantoj, i.a.inter la organizantoj, la programo estispreskaμ centprocente ruslingva. Sed kungravaj esceptoj, kiel koncertoj kaj teatr-a±oj.

Tre interesan koncerton prezentisGrigorij Arosev (Moskvo), kiu malgraμkelkjara malapero el la aktiva movadavivo ne „esis evolui kiel artisto. AnkaμMaria Ko„etkova, kiu pro la familiasituacio longe ne partoprenis en niajaran•oj, prezentis unuhoran koncerton,kiu konsistis el ›iaj malnovaj kantoj, kajparte el la ruslingvaj kantoj.

La kerno de la festivalo estis laμ-grupa preparado de spektakloj laμ popo-laj fabeloj kaj legendoj. La spektaklojestis preparataj tre intense, kun abundauzo de teatraj kostumoj kaj muzikaakompano.

Andrej Grigorjevskij

Islamo por Interkultura Dialogo

Estis starigita Islama Esperanto-Asocio por Interkultura Dialogo, kiescelo estas grupigi islamajn esperant-istojn, kiuj kredas je la neceso dialogikun homoj el aliaj kulturoj kaj aliaj reli-gioj, volas disvastigi Esperanton kielrimedon por „i tiu dialogo kaj volaskonigi al la parolantoj de Esperanto laislaman kulturon en la monda lingvoEsperanto.

‚iu interesi•anto rajtas peti la sta-tuton „e la prezidanto, Saeed Ahmad,kaj oni jam povas membri•i per pagadode kotizo de 5 eμroj al la UEA-konto“ieas-x” de Islama Esperanto-Asocio.Validas la kutimaj pagomanieroj alUEA (p• 36 de la Jarlibro 2007). Indikukiel pagocelon la jenan: “Kotizo 2008IEA”.

Samtempe bonvolu sendi viannomon kaj adreson al la sekretario deIEA: Saidnabi Saidilhomzoda saidnabi@mail.ru.

Saeed Ahmadprezidanto de IEA

Palmodiman„a beno en Esperanto

‚iujare dum la Palmodiman„o antaμla fasado de la pasiono de la pre•ejoSankta Familio de Barcelono, konstruitade la fama arkitekto Antoni Gaudí,pastro benas palmofoliojn.

La 16an de marto, ja la Palmo-diman„o, membroj de esperantaj grupojde Barcelono — grupo Aµroro, Kata-lunaj Fervojistoj, Barcelona Esperanto-Centro, KAE, k.a. — starigis stangojnkun la naμ literoj de la vorto Esperanto,same kiel italaj esperantistoj en la Vati-kana Placo. La pastro benis la palmojnuzante diversajn lingvojn, inter ili ankaμEsperanton.

Multaj personoj demandis kajkomentis pri la lingvo, kaj informojposte aperis en televida kanalo, kaj en la±urnalo La Vanguardia.

Martí Guerrero

8 Eventoj

Krome, „iutage •i disaµdigis muzikonen esperanto.

La aktiva±o tiris la atenton de amas-komunikiloj kaj rezulte de tio oni radieintervjuis plurfoje la direktoron de Fun-dación Esperanto, Toño del Barrio, tele-vido filmis la ekspozicion kaj diversaj±urnaloj interesi•is pri la afero. HEFcelas munti la ekspozicion en aliaj lokoj.

La montritaj libroj apartenas plejpar-te al Biblioteko Juan Régulo Pérez, sedankaµ estas multaj el la kolekto deEsperanto-Liceo de Madrid.

Ana Manero

‚ina gratulo al UEA

Por memori kaj gratuli la centjari•onde UEA, „inaj gesamideanoj faris kali-grafan rula±on. ¤i estas skribita „inligvede kaligrafo Ma Guoliang el provincoQinghai kaj Esperante de Han Zuwu —prezidanto de Tianjin-a Esperanto-Aso-cio. La „ina skriba±o signifas, ke Espe-ranto transiris tra la mondo, kaj ‚iniogratulas UEA okaze de la 100-jarafond-jubileo. Sub la „ina frazo estasskribita en Esperanto “Esperanta stafetotra la mondo. Gratulo al UEA-Jubileo el‚inio”.

La 9an de marto membroj de Tian-jin-a Esperanto-Asocio surskribis kajstampis la rula±on, kaj poste ili transdo-nos •in al Xian Esperanto Asocio. Lakaligrafa±o pasas tra „inaj urboj, en kiujE-organizoj kaj esperantistoj surskriboskaj stampos •in. Fine „ina esperantistodonacos •in al UEA dum la 93a UK enRoterdamo.

La agado estas planita de redakciode Tra La Mondo kun multaj subtenojde „inaj gesamideanoj.

Wei Shan

Esperanto-muzeo: revo reali•as

Jam 15 jarojn funkcias en la urbamuzeo en ®eská T¸ebová (laµ la sub-skribita kontrakto pri kunlaboro inter •ikaj la ‚e†a Esperanto-Asocio) fakoHistorio de Esperanto en „e†aj landoj.

¤is nun „i tiu fako estis deponejo deesperanta±oj. Tio estas ankaµ tre gravapor konservi la esperanta±ojn por eston-taj generacioj.

Tamen ‚EA revis pri daµre ating-ebla Esperanto-ekspozicio. Kaj „i tiunrevon eblos realigi „i-jare. ‚EA uzisoferton de la urbo Svitavy kaj preparasen la kunlaboro kun la urbo muzeon deEsperanto en la Domo de Ottendorf enSvitavy, kiu havos, interalie, ekspozi-cion daµre viziteblan de publiko. Dumla preparo de la ekspozicio •i kunlabo-ros kun la urba muzeo en ®eská T¸ebovákaj precipe •ia fako Historio de Esper-anto en „e†aj landoj.

La inaµguro okazos du semajnojnantaµ la ‚EA-kongreso. Do eblos uzi larelativan proksimecon de P¸erov kajSvitavy kaj survoje al aµ el la kongresoviziti la novan Muzeon pri Esperanto.

(Laµ ‚EA-Retkomunikoj)

Ni luktas plu

La 8an de marto okazis kunveno dela Internacia Virina Tago „e Suda Kul-tura Halo de Hirosima kun 500 parto-prenantoj. Krom ekspozicio sur muro,aparte „iuj ricevis bro›uron de elektitajmesa•oj, kies unuan pa•on okupismesa•o de s-ino Kim Uson, vicprezi-danto de Korea Esperanto-Asocio.

Sume 157 mesa•oj el 50 landojvenis •is lasta momento: Azio (17),Oceanio (6), Nordameriko (9), Sudame-riko (7), Afriko (10), Eµropo (108). ‚arla alvoko el Hirosima temis pri Okina-vo, insulo de usonaj militbazoj, kaj la 9aartikolo de la Japana Konstitucio, kiudevus esti la Konstitucio de la mondo, niluktis, luktas plu.

Hori Yasuo

Ekspozicio en Madrido

De 11 feb •is 8 mar en la madridakomerca centro Gran Vía de Hortalezaeblis viziti la bibliografian ekspozicionEsperanto, de la creación individual ala creación colectivai. ¤in organizisHispana Esperanto-Federacio (HEF)kadre de sia pli •enerala projekto Lin-gvoj, trezoro de la homaro, ilo por dia-logo, kiu disvolvi•os dum 2008 kaj2009 por celebri la Internacian Jaron dela Lingvoj, la Eµropan Jaron de la Inter-kultura Dialogo kaj por kunmemori lacentan datrevenon de UEA.

La elektitaj libroj montris, kiel per-sona projekto, la individua krea±o deZamenhof, i•is tutmonda kultura mova-do danke al la kolektiva laboro de bele-tristoj kaj parolantoj de la lingvo.

‚io organizi•as laµ tri aksoj:1. La individua kreado: Zamenhof,

iniciatinto de esperanto. ‚i tie oni mon-tris librojn kaj alispecan materialon priZamenhof kaj la originoj de la lingvo:biografioj, fotoj ktp.

2. La kolektiva kreado: literaturo,evoluilo de la lingvo. ‚i bran„o reliefi-gis la gravecon de literaturo en la evoluode esperanto •is plena maturi•o, de launuaj tradukoj de Zamenhof •is la nunajtendencoj.

3. La kolektiva kreado: esperan-to-parolantoj, for•istoj de kulturo. Veraenradiki•o de la lingvo ›uldi•as al tiesparolantoj. Vizitantoj vidis en la triafako ampleksan kolekton de revuoj kajdiskoj, kaj eldonita±oj de la plej gravajesperanto-institucioj, „efe de UEA, prikies „i-jaraj centjari•o kaj kandidati•oal Nobel-Premio pri Paco ni ankaµinformis. Fine, kelkaj kurioza±oj —esperanto en kino kaj libro en brajlo —kaj areto de lernolibroj kaj vortaroj.

Sabate tuttage kaj vendrede vespere,funkciis en la Komerca Centro inform-angulo zorgata de esperantistoj, kieeblis aµskulti muzikon, a„eti lernoli-brojn kaj ricevi la unuajn lingvonociojn.Ni taksas la kunlaboron kun la KomercaCentro tre profita, „ar •i ne nur ebligis lamuntadon de ekspozicio kaj budo, sedankaµ pagis la diversajn informilojn.

19 mar 2008 en Peterburgo forpasisMeri Solomonovna Abolskaja

(1929–2008)Instruistino de matematiko, ›i lernisEsperanton en 1956 kaj baldaµ ekinstruis•in „eeste kaj koresponde. ‹i ofte dekla-mis en Esperanto, verkis lernolibron(1990) kaj studon Sub la signo de Lirokaj Verda Stelo pri Nikolaj Rytjkov(1999). ‹i estis unu el la plej fidelaj abon-antoj de La Ondo (ankaµ „i-jare).

Ni funebras kaj kondolencas…

Eventoj 9

Pluezek: Intensa programo

La Esperanto-renkonti•oj de la aso-cio “Pluezek Esperanto” (Francio) dum16–23 aμg proponos trihorajn kursojnmatene, turismon posttagmeze, atelie-rojn de la 17a •is la 19a, kaj distra±ojnvespere.

KursojInfanoj: Heike Shusser (Germanio),

Nian Peng (‚inio)Adoleskantoj: Claude Jausions

(Francio)Komencantoj (plenkreskuloj): Atilio

Rojas (Argentino)Falsaj komencantoj (minimume 6

monatoj de lernado): Anne Jausions(Francio)

Dua nivelo: Josée Lafosse (Francio),Barbara Pietrzak (Pollando), Ranga(Barato)

Konversacio: Bill Chapman (Britio),Romano Bolognesi (Italio)

Por logistikaj bonvolemuloj: SabineTrenner (Germanio)

AtelierojBotaniko: Alain Delmotte (Belgio)¥orkantado: Françoise Cornujeols

(Francio)Jogo: Marie Savary (Francio)Teatro: Josée LafosseKomputiko: J.Y. Santerre (Francio),

P. Cardonna (Francio)La bretona lingvo: Franck Bodenes

(Francio)La „ina lingvo: Nian PengKurso por instruonto: Atilio RojasLegu pli: http://www.babelo.org

Andre Rigault

Boatado en la Nacia Parko

Junulara Esperanto-klubo Juneco(Vilno, Litovio) organizos 22–25 maj la42an Boatadon en Ignalina distrikto enla Nacia Parko de Aμk›tajtio.

Dum kvar tagoj ni ekskursos kaj tra-boatos pli ol 20 lagojn kaj lagetojn, rive-rojn kaj riveretojn. Eblos viziti muel-ejon de Ginu£iai, kie okazos akvaj pro-ceduroj sub akvofalo, en insulo de lagoBaluošas ni festos naski•tagojn denaski•intoj en majo, okazos nokta pro-menado al la monto Ladakalnis, baptadode unuafojaj boatadantoj.

Tuj post la boatado en Vilno okazosTutmonda kongreso de esperantistoj-±urnalistoj.

Olga: � 8-5 23-31-498 � stov@rambler.ru

Jolanta:� 8-5 24-14-997� jolanjo@gmail.com

Olga Strojeva

Lernu! malvirtuali•os aµguste

www.lernu.net — la plej granda lin-gvo-portalo por instrui Esperanton(nuntempe enhavanta jam 33 lingvajnversiojn) — transiras al nova periodo.

Decembre 2007 la projekto kvin-jari•is, kaj nun la kerna teamo de lernu!pretigas la unuan renkonti•on de uzan-toj, helpantoj kaj kreantoj de lernu.net.

Pasintjare debutinta SES (SlavaEsperanto-Studado) transformi•as alSomera Esperanto-Studado, kiu okazos9–17 aμg en Modra-Harmónia (Slova-kio), kaj kadre de kiu estos aran•itaankaμ unua grandskala renkonti•o delernu!-uzantoj, helpantoj kaj kreantoj!

La ideo de SES estas fari komunansomeran aran•on, kiu kombinus studa-don de Esperanto kun agrabla ferio kajamuzi•o en internacia etoso kaj kiuestus taμga kaj por veraj komencantoj,kaj por progresintoj, kiuj volas plibonigisian lingvokonon. La teamo de lernu!jam delonge revas inviti uzantojn kajhelpantojn de la pa•aro al iu komunaaran•o — nun venis la tempo realigitiun malnovan revon!

Krom studi Esperanton en divers-nivelaj kursoj, gvidataj de famaj Espe-ranto-instruistoj (•is nun konfirmitajStano Mar£ek, Birke Dockhorn, BertiloWennergren), eblos partopreni buntanposttagmezan programon, koncertumikaj danci vespere, la tutan tempon prak-tike utiligi siajn lingvosciojn komunik-ante kun aliaj partoprenantoj el diversajlandoj, renkonti prizorgantojn de lernu!,lerni pli pri •i kaj influi estontan evolu-on de la pa•aro, ekskursi, naturumi kajturismumi (SES okazos en belega lokoapud arbaroj kaj lagoj), sportumi kajmulton pli.

Legu pli: http://eo.lernu.net/pri_lernu/renkontighoj/SES/index.php

Peter Balá�

‚e Adriatiko literaturi

La „i-jara OSIEK-konferenco oka-zos 12–18 jul 2008 en Slovenio, enhistoria urbeto ‹empeter. ¤i situas apudGorizia (Italio) kaj Nova Gorica (Slove-nio), 15 km de Adriatika maro.

Al la bunta kultura programo kun la„eftemo “Fernando de Diego — vivo kajverkaro” kontribuos, interalie, AbelMontagut, Antonio Valén, Eugène deZilah, Josef Dörr, Josip Pleadin kaj pro-fesia aktoro Sa›a Pilipovi¢.

La membroj de OSIEK (OrganizaSocieto de Internaciaj Esperanto Konfe-rencoj) havos sian •eneralan asembleonkaj vo„donos por OSIEK-premio.

Kursoj de Esperanto, “slovenaeksprese” kaj infanludejo helpos parto-prenon de komencantoj kaj familioj.

Tre favoraj kondi„oj kaj prezoj delo•ado en nova studenta hejmo kaj •iastrategia situo ebligos multajn dumkon-ferencajn ekskursojn, facile realigeblajn(organizite aμ memstare) en allogaregiono inter Ljubljana kaj Venecio.

Postkonference eblas elekti interaldona tritaga turisma aran•o en Slove-nio aμ voja•o al la 93a UK en Roterda-mo kun internacia aμtobusa karavano deOrbis Pictus, loka kaj teknika organi-zanto de IEK.� Via Parini 5, IT-34 129 Trieste,

Italio�/fax +39/040 767 875� orbispictus@iol.ithttp://www.osiek.org

Višnja Brankovi¢

Tria Festivalo en Zaozhuang

Tria Internacia Festivalo de Espe-ranto — kunaran•ota de Zaozhuang-aEsperanto-Asocio (‚inio) kaj SeulaEsperanto-Kulturcentro (Koreio) —okazos 27–29 jun en Zaozhuang (Shan-dong-provinco, ‚inio).

En la festivalo ni aran•os prelegojnpri Esperanto kaj kulturo, vizitojn deZamenhof-statuo, urbo-domo kaj fabri-koj, ekspozicion de la dua internaciafoto-konkurso (reta), aμkcion, ekspozi-ciojn pri „inaj arta±oj kaj po›ta±oj, turi-smon en Granda Kanalo kaj Granata¤ardeno (la plej granda en la mondo),bankedojn en „inaj familioj, praktikonde u›uo kaj tradicia medicino.

Se ali•os pli ol dek esperantistoj eliu lando, ni aran•os Tagon de tiu lando.�Wenhua Xi Lu 23 Hao (1-F de

TuShu Guan, Zaozhuang, ShandongCN-277100, ‚inio� semio@163.com

“La Ondo” partoprenos26–30 maj. Tutmonda Kongresode Esperantistoj-‡urnalistoj enVilno (Litovio).26 jun – 2 jul. FRE‹O en Olsztyn(Pollando).

10 Eventoj

FRE‹O: Olsztyn atendas vin

Ol›tinaj esperantistoj invitas alOl›tino, la „efurbo de la regiono Varmiokaj Mazurio, por FRE‹O (FrusomeraRenkonto de Esperantistoj ‹atantaj Ol›-tinon), kiu okazos 26 jun – 2 jul 2008.

La programo estos plejparte amuzakaj turisma, sed ne mankos ankaμ prele-goj, inter kiuj ni menciu la rakonton deHalina Gorecka pri la historio kaj nun-tempo de Kaliningrado — la •emelurbode Ol›tino. Krom tio okazos ekskursolaμ Kopernik-itinero, vizito de apud-ol›tina arbo•ardeno, ripozo „e „irkaμajlagoj, artaj programeroj, brul›tiparo kunbiero kaj kolbasetoj, kaj, antaμ „io,Esperanto-kvizoj kun valoraj monpre-mioj, kiujn gvidos Marian Zdankowski.

La FRE‹-ejo trovi•os en la Internu-lejo de Postlicea Lernejo preskaμ en laurbocentro. ¤i estis konstruita en 1911–1913 kiel domo por protekto de malsan-uloj kaj maljunuloj. Post la dua mond-milito en la konstrua±o loki•is Alta Por-pastra Seminario, kiu funkciis „i tie •is1962. Poste la domo estis transdonita almedicina mezlernejo. Nuntempe •iservas kiel internulejo por gelernantojde la Postlicea Lernejo kaj ankaμ porstudentoj de la Ol›tina Universitato.

La direktorino de Postlicea Lernejotre favoras la aran•on, kaj tio estasankaμ videbla en proponitaj prezoj —nur „. 10 eμroj tage por tranoktado kajtuttaga man•ado. Ali•kotizo estas 15eμroj •is 31 maj 2008, 20 eμroj poste kajsurloke.

Detalajn informojn petu de El¿bietaLeonowicz-Frenszkowska po›te (PL10-684 Olsztyn, ul. Or³owicza 35 m. 5,Pollando) aμ rete (efrenszkowska@wp.pl)

El¿bieta Leonowicz-Frenszkowska

Japanio suverena en la membro-statistiko de UEA por 2007

La Jokohama UK faris el Japaniosuperpotencon en la membrostatistikode UEA en 2007. La nombro de indivi-duaj membroj (IM) en la pasintjara kon-greslando pli ol duobli•is: el 410 en2006 al 858. Kun 991 aligitaj membroj(AM) Japanio liveris entute 1849 mem-brojn de UEA kaj gajnis la unuan lokonankaμ en la suma statistiko de ambaμspecoj de membreco.

Estis entute 6011 IMoj; en 2006 iliestis 6066. Perdis precipe la landoj, kiela Florenca UK akcelis membri•ojn en2006, i.a. Francio (-121), Italio (-84),Hispanio (-43) kaj Svislando (-30).Tamen, la •enerala malkresko ne okazispro UK sed pro tio, ke IJK estis malpligranda ol en 2006. La malplimulti•o dejunaj membroj estis pli granda ol la•enerala malkresko. La nombro dejunaj individuaj membroj de UEA —samtempe individuaj membroj de TEJO— estis 394 (-121). En 2008 TEJOtamen denove antaμvidas pli grandanIJK kaj sekve ankaμ rekreskon de siajindividuaj membroj.

Apud Japanio, almenaμ 100 IMojnliveris Francio (548), Germanio (514),Brazilo (344), Usono (330), Nederlando(249), Italio (204), Svedio (164), Finn-lando (156), Ruslando (151), Britio(149), Belgio (148), Hispanio (143),‚inio (141), Hungario kaj Pollando (po100).

La nombro de AMoj estis 11477(-255). Temas pri tiuj membroj de laali•intaj landaj asocioj, kiuj ne estasindividuaj membroj de UEA. Kun 1051AMoj la landa asocio de ‚inio solasuperis la limon de 1000. Sekvis la aso-cioj en Japanio (991), Germanio (763),Italio (737), Belgio (513), Pollando(500), Britio (391), Usono (385), Fran-cio (332) kaj Svedio (326).

La tuta membraro de UEA, t.e. indi-viduaj kaj aligitaj membroj kune, estis17488. En 2006 •i estis 17798; sekveokazis malkresko de 310. Daμras do lafalanta tendenco. Dek jarojn pli frue, en1997, UEA havis 20131 membrojn, kiujkonsistis el 7113 individuaj kaj 13018aligitaj membroj. Ekde 1999 la sumanombro insiste restas sub 20000.

‚efe pro la malkresko de IMoj, falisankaμ la nombroj de pagitaj abonoj al larevuoj de UEA kaj TEJO. La oficialaorgano de UEA, Esperanto, nombris4017 pagitajn abonojn (-72), kaj la soci-kultura revuo de TEJO, Kontakto, 745abonojn (-148).

GK UEA

La

urbo

dom

ode

Ols

ztyn

Unufraze� 17 feb tutlanda germana TV-kanaloARD (kanalo 1) prezentis pozitive Eon,•ian skizan historion k nuntempanvivantan karakteron en kvinminuta pro-gramo, kiu enhavas scenetojn de E-kursofar Zsófia Kóródy en München. (ICH)

� 21–23 feb okaze de la patrinlingvatago k Lingva Jaro en la Popoluniversita-to de Maribor (Slovenio) funkciis ekspo-zicio pri Eo. (Eµropa Bulteno)

� E-stando estis inter la 200 lingvostan-doj en Expolangues, kiu okazis 6–9 feben Parizo. (Heroldo de Esperanto)

� Interkultura Centro Herzberg ricevisen la malnova urbodomo subtegmentankrom„ambron por la estonta urba E-arkivo. (ICH)

� ‚iumonate la duan diman„on en laurbocentra pre•ejo de S-ta Marko enKrakovo p. Stanis³aw Plachta celebrasSanktan Meson en Eo (Maria Majerczak)

� Je 22 mar al la 93a UK en Roterdamoali•is 1395 personoj el 62 landoj; plejmulte el Francio 184, Germanio 145,Nederlando 136, Belgio 66 k Italio 60.(www.uea.org)

� Kultura Kooperativo E-ista (Brazilo)ekspedis la 62an libropaka±on de la kam-panjo “Esperanto en la Bibliotekojn” alla Brazila Beletra Akademio en Rio-de-‡anejro. (Aloísio Sartorato)

� Ekde 1 apr urugvaja E-retradio RadioAktiva „esigos siajn „iutagajn elsendojnk daμrigos elsendi nur podkaste unufojon „iumonate. (Daniel Bebelacqua)

� 23 feb 2008 en la ›tata mezlernejo deAyahohoue, Asocio de Beninaj E-istojokazigis feston de la Semajno de Inter-nacia Amikeco, kiun krom e-istoj parto-prenis invititoj k lernantoj; 17 plej bonajgelernantoj estis premiitaj per lerno-libroj, kajeroj, skribiloj k aliaj lerniloj.(Landa Agado).

� Post 28-jara redaktado Veli Hämäläi-nen forlasis la redaktorecon de Vekilo enTampereo. (Vekilo)

� Kataluna E-Asocio eldonos en 2008kelkajn katalun-lingvajn bro›urojn prilingvaj temoj, i.a. de André Martinet,Umberto Eco, Claude Hagège k RobertPhilipson. (Kataluna Esperantisto)

� En 2007 SAT-Amikaro havis 716membrojn, kompare kun 705 en 2005 k723 en 2006; krom francoj kotizis 19membroj el Belgio k 6 el Svislando. (LaSago)

Tribuno 11

Persona lingvo

de Dafydd ab Iago el Bruselo

Post monatoj da cerbumado la Eμropa Komisiono (EK)klarigis la ideojn, kiuj gvidos la politikon pri multlingv-ismo, kiu estos publikigota en septembro 2008. Nun en EKcirkulas la dokumento “Proponoj de la Grupo de intelekt-uloj por interkultura dialogo”.

La eμropa respondeculo pri multlingvismo, komisionanoLeonard Orban, konsideras la elekton de lerninda(j) lingvo(j)kiel personan aferon. Laμ Orban, EK ne povas doni “inter-nacian statuson” al iu lingvo, „ar en la Eμropa Unio (EU) nurmembro›tatoj havas la plenan kompetenton organizi siajnedukad-sistemojn. Tamen en 2002 la membro›tatoj inter-konsentis, ke „iu EU-civitano eklernu du lingvojn. Nun laGrupo por interkultura dialogo proponis, unue, lingvon dekomunikado laμ la nivelo de “internacieco” kaj, due, lingvonpersone adoptitan.

La Grupo por interkultura dialogo estis fondita de EK en2006 por esplori, kiel multlingvismo povas kontribui al laEμropa integri•o. La grupon gvidas Amin Maalouf, libanaaμtoro kaj franca ›tatano.

La raporto de la Maalouf-a grupo proponas al la Komisio-no fari pli por promocii lingvo-lernadon ekster lernejoj kajuniversitatoj. Lingvolernado devas fari•i parto de libertempaagado, kiel, ekzemple, sporto. Tamen post la publikigo de laraporto EU-funkciuloj ne perdis tempon por klarigi, ke eduk-ado estas en la kompetento de la ›tatoj, kaj la Komisionopovas nur cirkuligi “gvidliniojn” pri “plejbona praktiko”. Laraporto de la Maalouf-a grupo ankaμ petas, ke EK okazigu alt-nivelan konferencon pri la problemo de tradukado kaj inter-pretado je EU-nivelo.

Diversaj reagoj venis.Ekzemple, Klaus-Peter Willsch (CDU), membro de la ger-

mana parlamento Bundestag, volas plifortigi la pozicion de lagermana. “90 milionoj el 493 milionoj de EU-civitanoj paro-las la germanan kiel la gepatran lingvon, — diris Willsch. —Ne devas esti, ke oficialaj retejoj de la Eμropa Unio estas nuren la angla kaj franca, kaj ne en la germana”. Willsch kritikisla Komisionon: “La Komisiono havas centran decidan kajkunordigan rolon en la instanckomplekso de la Eμropa Unio.La civitanoj en Germanio, la plej granda paganto al laEU-bu•eto, devas havi la eblecon esti informataj en sia gepa-tra lingvo pri la taskoj kaj agadoj de „i tiu grava politikainstanco”. Laμ Willsch, •is kiam „iuj lingvoj estos egale trak-tataj en la EU, almenaμ la germana devas havi la samajn privi-legiojn kiel la franca kaj angla.

Reagis ankaμ esperantistoj. Laμ nederlanda lingvistoMarc van Oostendorp, la koncepto de “persone adoptita lin-gvo” estas nerealigebla. Van Oostendorp preferus la tielnomatan “skandinavan” modelon, kie foje oni strebas kom-preni la aliajn lingvojn (almenaμ la norvegan, svedan kajdanan).

Tamen Henri Masson estas skeptika pri la skandinavavojo. “Persone, kvankam ne lingvisto, kaj eble pro tio pli pra-ve, mi estas tre dubema. La skandinaviaj lingvoj aspektas almi ‘fizionomie’ pli proksimaj inter si (escepte de la islanda)ol, ekzemple, la itala, la franca, la hispana, la rumana. Por mi,tio estas nur ludeto por sinpretendanta ‘elito’; tio aspektas almi kiel farso, precipe se oni celas precizecon kaj fidindecon.Tio „iam kondukos al la angla kiel referenca lingvo, kielsavlingvo”, — avertas Masson.

“La termino ‘skandinava modelo’ ne estas nekonata en lasocilingvistiko. Temas ne pri la fakto, ke skandinavoj kom-prenas unu la alian, sed ke oni ne alstrebas unuecon de lingvoene de konversacio. Krome, ne temas pri nura formala ‘faktopri lingva simileco’ — interkompreni•o „iam ankaμ dependasde la volo de la partneroj kompreni unu la alian, kaj do prisocipolitika realo”, — opinias van Oostendorp.

Laμ la prezidanto de la Eμropa Esperanto-Unio, Seán ÓRiain, estas facile kritiki la raporton de Maalouf. “Sed plejceltaμge por ni estas pripensi, kiel utiligi la raporton por niajceloj. Ekzemple, ni povus substreki, ke pluraj Esperantistoj— homoj kiuj intense kaj longdaμre uzadas •in — majstrasEsperanton kvazaμ kiel duan gepatran lingvon”, — diris ÓRiain.

Loka etoso aµ klasika tradicio?

Malfeli„e, La Ondo de decembro atingis min tro malfruapor limdata respondo al sondopinio. Sed mi volas certigi vinkaj la stabon, ke la gazeto „iel pla„as al mi, kiel fidela legantokaj subtenanto de la idealoj esprimitaj en •iaj pa•oj.

Kutime mi rezistas opinisondadon, kvankam mi agnoskas,ke •i estas grava gvidilo por eldonisto precipe por tiu gazetokies kultura celo estas direktita al speciala lingva kadro kielEsperanto.

‚u La Ondo estas tro partianeca aμ tro sendependa? Ne.Sed vere, •i havas la saman malfortan inklinon, kiel aliajeldona±oj en la esperanta mondo. Loka etoso ofte mankas, kajemfazo sur klasika tradicio „iam okupas centran atenton.‹ajnas al mi, ekzemple, taglibro de ordinara soldato de usonamilito inter la ›tatoj (1860–1865) havas egalan intereson al lainternacia komunumo kiel la fama Gettesburg Prelego deAbraham Lincoln. Mi preferas legi ne la plej famajn verkojnen Esperanto, kiuj jam estis tradukitaj en mian nacian lingvon,sed mi estas tre scivola pri tagaj aferoj kaj sperto kiu mankasal la komunumo en mia patrolando.

Mia reago al Esperanta redaktoro, kiu ser„as opinion deleganto, ne samas al mia reago al politikaj opinisondoj. ¤ene-rale, mi ne fidas ian ajn publikan demandadon, kaj kredas, ketia metodo validas nur por merkata reser„ado. Mi ne anticipas,ke La Ondo devas speguli miajn ›atojn kaj mal›atojn. Sufi„as,ke mi daμre ricevas tiun bone redaktitan gazeton.

La letero de la indiana tribestro Seatlo estas aldonita almia letero kiel nur unu ekzemplo de malaperanta kulturo.Esperanta gazetaro, vere, estas nia ilo konservi la Esperantancentjaran tradicion en la internacia komunumo.

Elson B. Snow (Usono)

Libana-franca verkisto Amin Maalouf (Foto de la Aµdvida depar-temento de la EK)

12 Tribuno

Nederlanda asocioEn tiu epoko (antaµ la jaro 1976), en Nederlando la asocioj

bezonis le•an agnoskon, se ili ekzistu eterne. Kutime asociofondi•is tial por 29 jaroj, „ar tiam sufi„is agnosko fare de laministerio pri internaj aferoj. En la kazo de UEA, oni prenis lakunfandi•on de 1947 por ekkalkuli la 29 jarojn. Tio signifis keUEA en 1976 devis “refondi•i” (›an•i la koncernajn datojn enla statuto), por teni sian juran personecon. (Temas ceterehazarde pri la sama jaro 1976, en kiu Nederlando reformis laregulojn: ekde tiam sufi„as agnosko de notario por havi “eter-nan” asocion.) Do en 1976 la statuto estis ›an•ita, tial ankoraµen la nuna statuto oni vidas la jaron 2005, kiel finon de perio-do. Tamen la lasta frazo en la koncerna paragrafo diras: “UEA,ekde validi•o de „i tiu Statuto [de 1980, ZvD], estas fonditapor nelimigita tempodaµro.”

Do, kiam UEA estis fondita? ‚u en 1907, 1920, 1934,1936, 1947, 1958, 1976? Eble dum la roterdama kongresotrovi•os momenteto por cerbumi.

Ziko van Dijk (Nederlando)

Ora Cervo a„etebla

Hotelo Goldener Hirsch (Ora Cervo) en la Esperanto-urboHerzberg ankoraµ favorpreze haveblas. Dum kelkaj lastaj jarojmultaj Esperanto-gastoj tranoktis tie. Pro la malsaneco de la•isnuna mastro, estas unika bon›anco akiri la hotelon verefavorpreze.

Laµ niaj informoj la hotelo:1) Disponas pri tereno de pli ol 2.700 m2 kun •ardendome-

to. La tereno jam pli valoras ol la tuta hotelobjekto.2) Estis konstruita en 1955.3) Disponas entute pri 12 hotel„ambroj kun entute 20 litoj.4) ‚. duono de la hotel„ambroj estas en akceptebla •is

bona stato. La aliajn „ambrojn oni devos tute renovigi.5) La restoracio en solida stato disponas pri 50–70 lokoj.

Krome ekzistas moderne ekipita seminariejo por 20–30 per-sonoj.

6) En la subtegmentejo trovi•as du malmodernaj lo•ejoj(„. 40 m2 kaj 50 m2). Tie oni povas konstrui amaslo•ejon aµgrandan lo•ejon por la posedanto.

7) Grandparte ekzistas modernaj fenestroj. La domo havasgashejtadon. Izola±oj, ekz-e, sub la tegmento, evidente man-kas. La eksterajn domflankojn oni devos renovigi aµ almenaµblankfarbi.

8) La kelo estas granda kaj seka.9) Ekzistas grandaj modernaj necesejoj por viroj kaj por

virinoj.10) Krome ekzistas du bonaj betongara•oj kaj bier•ar-

deno.Principe la hotelo estas tuj uzebla kun malmoderna tamen

funkcianta kuirejo. Ekzistas la ebleco ricevi por renoviglabo-roj kaj izolado 30%-an subvencion. Krome la subdistriktopagos (post peto) subvencion inter 5% •is 20% por la a„et-prezo, se oni uzos la domon kiel hotelon (por turistoj, kursoj,festoj), ktp.

Kiu kura•a kaj kompetenta esperantisto povos mastrumi lahotelon (ankaµ por Esperanto-turismo, konferencejo)? Laµdirela hotelo kostas nur „. 85 mil eµrojn.

Pluaj informoj estas „e ni (esperanto-zentrum@web.de) aµ„e “Burghardt Consulting, Gerald E. Burghardt als Insolvenz-verwalter” (� 05528-999688).

Peter Zilvar (Germanio)

Sur la maldekstra foto estas Goldener Hirsch, fotita de helikoptero.‚u iu investema samideano faros •in Ora Cervo?

UEA fari•as 32-jara — gratulon!

“UEA cent”, — oni legas malgrandlitera±on sur la emble-mo de la roterdama kongreso. ‹ajne iuj ne volas multe okupi•ipri historio, kiam la Asocio atingas centjarecon. Sed eventualeili pravas — •i fari•as iusence nur 32-jara.

La esperantistoj jam antaµ 1908 diskutis pri internacia ligo,plej frue eble en 1890. UEA havis sian aku›fazon ekde 1907,kiam Théophile Rousseau, Hector Hodler kaj iliaj kunbatalan-toj kunsidis dum la Universala Kongreso de Kembri•o, diskut-ante pri “konsuloj” (kio poste fari•is la “delegitoj”). Endecembro 1907 Hodler publikigis bro›uron pri konsuloj kaj“Esperanto-oficejoj”, kaj en februaro 1908 sekvis cirkulero:Oni bezonas internacian organiza±on por antaµenigi Esperan-ton per praktikaj servoj. Plia cirkulero proponis statuton por tiaorganiza±o, kun la limdato por reagoj la 28a de aprilo 1908.Tiun daton oni poste konsideris la fondi•o-dato de UEA.Reinventoj 1920 kaj 1934

La Asocio de 1908 estis tre malsama ol tiu de 2008, kajeblas e„ diri, ke •i estis jam tre malsama de la Asocio de 1920,kiam la Asocio ricevis la kvaran statuton — aµ la kvinan, seoni konsideras ankaµ la proponon de 1914 ne realigotan pro lamilito. Oni povas nomi la jarojn •is 1920 iusence la “eksperi-mentajn jarojn” de UEA. Per la reformo de 1920 la Asocio pliaspektis kiel “normala” asocio, kun Komitato kaj Estraro(nomata “Komisiono”), anstataµ sola Komitato.

Dek kvar jarojn poste, en 1934, sekvis la kvina (aµ sesa)statuto. ¤i reprezentas eble la plej radikalan rompon en lahistorio de la UEA-strukturo. La naciaj societoj en 1932 provisfondi konkurencan asocion, en kiu la membroj estos la mem-broj de la naciaj societoj. UEA, bazita sur la principo de indi-vidua membreco, minacis per defendo-milito. Danke al lacedo de UEA esti•is “Nova UEA”, kiel tegmento kaj de naciajsocietoj (nun: Landaj Asocioj) kaj de individuaj membroj.Civila milito 1936-1947

Pro la intrigoj de antaµaj UEA-gvidantoj, la Estraro deLouis Bastien devis rezigni pri la “Nova UEA” kaj anstataµefondis novan asocion: Internacia Esperanto-Ligo, kun fondaalvoko de la 18a de septembro 1936. UEA iam nomis sin “Uti-la, Efika, Agema”, sed tio multe pli estis vera por IEL, nunpreskaµ forgesita. La “•eneva” UEA pluvegetis. Se en 1947okazis unui•o de IEL kaj UEA, tiam ne pro ia pacemo post laterura dua mondmilito, sed pro la fiasko de UEA.

La nova UEA „i-foje nomi•is “kunfandita” UEA, kajankoraµ en la nuna statuto oni legas, ke •i estas kunfandi•o deUEA el 1908 kaj IEL el 1936. En tiu tempo, do 1947, •i estisfakte ne registrita asocio, „ar tio ne estis la kutimo en Britio.Juran personecon UEA ricevis nur en 1958, tri jarojn post latransloki•o al Nederlando.

Tribuno 13

Bjalistoko invitas volontulon

En la Societo pri la Internacia kaj Interkultura Inter›an•oANAWOJ la Bjalistoka Esperanto-Societo anoncis preteconakcepti por unu jaro volontulon el eμropunia lando kadre de laEμropa Volontulado, programo Junularo en la Aktivado.

Volontulo kune kun la membroj de la Societo laboros prila popularigado de Esperanto-ideo: respektado de la kulturavarieco en la kunligo kun la kontraμbatalado de rasismo kajksenofobio. BES atentigis en sia anoncodeklaro, ke la kono deEsperanto grandigus la ›ancojn de volontulo por efika agado.�/fakso 48 85 717 91 45� anawoj@anawoj.orghttp://www.espero.bialystok.pl

Ela Karczewska (Pollando)

Nova pola registaro favora por Esperanto

Nun en Pollando estas la nova registaro, kiu estas pli favo-ra por Esperanto ol tiu, kiu finis la regadon. 21 jan mar›alo dela Pola Senato Borusevi„ akceptis gesamideanojn el la kluboKastelo el Malbork. Li akceptis honoran patronecon de la 60afervojista kongreso en Poznano.

Mi esperas, ke jam pasis la tempo, pri kiu skribis s-anoZbigniew Galor kaj aliaj gesamideanoj. Estas plu homoj, alkiuj Esperanto ne pla„as aμ laμ ili estas juda lingvo, kiun onine devas lerni, instrui ktp. Ja antisemitoj plu vivas kaj agas.Laste e„ ili renkonti•is en la pre•ejo de jezuitoj en Krakovo,kie oni parolis diversajn opiniojn malbonajn pri judoj ktp.Estis tie ankaμ Radio Maryja kaj televidoj, en kiuj elpa›as kajprezentas prelegojn, opiniojn konataj antisemitoj kaj ultra-nacionalistoj. Bedaμrinde, ofte en tiu „i radio parolis la mini-stroj kaj e„ „efministro de la registaro, kiu fine foriris. Ankaμnun ili estas tie akceptataj kaj apogas tiun „i radion.

Inter esperantistoj estas personoj, kiuj apogas similajnamaskomunikilojn. Bedaμrinde. Mi e„ miras, ke ili estas espe-rantistoj kaj batalas kontraμ sin mem, „ar dank’ al Zamenhof,judo, ili konas Esperanton.

Jerzy Marian (Pollando)

Sporto per Esperanto

La 26an de marto la prezi-danto de Monda Esperanta Ligopor Sporto (MELS) KlaritaVelikova voja•os al Burundopor instrui la korean tradicianluktoarton Tekkjono al la novasporta filio de MELS tie. Tujpost lingva seminario okazosintensa „iutaga trejnado dejunaj sportemaj esperantistoj,kiuj volus ekpraktiki la koreankultura±on uzante Esperanton.

Tekkjono estas la sola luktoarto rekonita kiel GravaNemateria Kultura Hereda±o (¹76) de Koreio. ¤i ankoraμneniam estis demonstrita en Afriko.

La trejnado okazos en Rumonge, kaj •i estos parto de lasporta projekto en Burundo, kiu komenci•is per popularigo deEsperanto fare de la entuziasma Esperanta futbalteamo Espe-ranto FC. Membroj de MELS bonkore subtenis la teamon,a„etante pilkojn, vestojn, ›uojn kaj aliajn necesa±ojn. Per iliaagado multaj homoj tie eksciis kaj eklernis Esperanton.

La unua fazo de la projekto (voja•o, restado, trejnejo kajteknikaj&edukaj rimedoj) estos realigita dum la seminario enBurundo per la persona financa investo de la prezidanto deMELS, Klarita Velikova.

Jürgen Klokersekretario de MELS

Nombroj sen komentoj

Moskvo inter la plej malpuraj urbojKompanio Mercer Human Resource Consulting kom-

pilis liston de la plej (mal)puraj urboj. ¤i esploris la staton dela aero kaj trinkakvo, utiligadon de la ruboj, sanservon kajinfektajn malsanojn en 215 grandurboj.

La plej malpura urbo estas Bakuo, la „efurbo de Azerbaj-•ano kun 27,6 poentoj; sekvas la banglade›a Dako (29,6) kajAntananarivo en Madagaskaro (30,1).

Moskvo okupas la 14an lokon kun 43,4 poentoj. Laμ „i tiulisto •i estas la plej malpura grandurbo en Eμropo. La plejpura en la mondo estas Calgary en Kanado kun 131,7 poentoj.

… kaj inter la plej ri„ulaj6 mar la revuo Forbes publikigis la „iujaran liston de la

plej ri„aj personoj en la mondo, kiuj havas almenaμ unumiliardon da usonaj dolaroj. Unuafoje, en la laμurba listo launuan lokon okupas Moskvo kun 74 miliarduloj. La duanlokon okupis Nov-Jorko (71 miliardulo); sekvas Londono(36), Istanbulo (34) kaj Hongkongo (30).

En Ruslando nun estas 87 dolaraj miliarduloj, inter kiujplej ri„as Oleg Deripaska, kies poseda±o — 28 miliardoj dadolaroj — estas la naμa plej granda en la mondo.

En la listo de la ri„uloj Ruslando unuafoje superis Germa-nion kaj okupis la duan lokon. La unua estas Usono.

Usono — prizonoUsono plej supras ankaμ en la listo de enprizonigitoj. Laμ

neregistara esplorkompanio Pew Center, Usono estas la plejprizonoza lando en la mondo. Komence de 2008 en la usonajprizonoj estis pli ol 2,3 milionoj da homoj.

En ‚inio, kies lo•antaro kelkoble pli grandas ol tiu deUsono, estas 1,5 milionoj da malliberigitoj, kaj en la 145-miliona Ruslando post la krado “sidas” 890 mil personoj.

LeterkestoMi reabonis por 2008. Tamen, mankas raportoj pri Zamenhof-

festoj, ekzemple, en Sydney kaj Antverpeno. Kial “KomitatanoZ”, kaj ne la vera(j) nomo(j)? Gratulojn por via pa•o 17 (LO2/2008) pri libroj en 2007.

Lucien Giloteaux (Francio)

Almetante kopion de la po›tkarto, eldonita por nia Filio (ori-ginalaj delonge el„erpi•is), mi volas rememorigi al vi preskaμforgesitan formon de E-aktivado. Antaμ pli ol 30 jaroj ErikCarlen “elpensis” promocii la lastan plenan semajnon de februa-ro, kiel tempon de pli intensaj internaciaj kontaktoj. Precipeesperantistaj. Poste oni elpensis novajn rimedojn propagandiEsperanton, kiel Ago-Tago, Ago-Semajno ks., kiuj dampis labelan atinga±on de Carlen. Estus, tamen, pli prudente kontinui lamalnovajn ol enkonduki novajn.

Marian £aba (Pollando)

Esperantisto arestita pro seks-atenco — la februara Ondo(p•. 13) reproduktas informojn el Lfolio sub jena malfajna titolo.La titolo estas vortumita en bedaμrinda maniero. La titolo enLFolio estis Belga esperantisto akuzata pri seksatenco kontraµinfano; kompare, en La Ondo mankas la elemento pri akuzo,suspekto. ‹ajnas nuanco, sed estas ja gravege „u iu estas arestitapro faro aμ pro suspekto pri faro.

István Ertl (Luksemburgio)

Kla

rita

Vel

ikov

am

ontr

asT

ekkj

onon

14 Lingvo

Komparado de lingvojKomputiloj, programoj kaj datumoj

fari•is parto de nia „iutaga vivo. La›an•i•o estas tiel rapida, ke iuj aplikojnaski•as ne pere de oficialaj projektoj,sed spontanee. Ankaμ la ideo de la nunatemo naski•is tiel.

En AIS-sesio (30 aμg 2004, Komar-no) mi aμskultis la prelegon de HelmarFrank pri lingvo-kibernetiko, kie temispri la “temperaturo” de iu teksto. Lidirektis min al la studoj de Zipf kajMandelbrot.

La Zipfa le•o studas tiujn fenome-nojn kies distribuo ne estas laμ la nor-mala statistika distribuo, sed estas kel-kaj tre oftaj kaj multe da tre maloftajeventoj. Ekzemple, la distribuo de lahava±oj estas laμ tiu, kiun montris la ita-la sciencisto Pareto: 20 procentoj de lalo•antoj posedas 80 procentojn de „iujhava±oj. La merito de Zipf estis, ke liordigis la distribuon laμ ofteca rangokaj „efe tio, ke li desegnis tion kun loga-ritmaj aksoj. Tiam la distribua kurbofari•as linia. Oni povas determini la kli-non rilate al la akso de tiu „i linio.

Esperanto kaj la le•o ZipfIam mi scivolis, „u esperantistoj

scias pri tio kaj mi enskribis la vortojn“Esperanto” kaj “Zipf”. Je mia surprizomi ekvidis tie seminarian taskon de iuusona universitato. La studentoj, kiujstudas tie komputadon, ricevis la taskonesplori, „u Esperanto ekstervicas laμ lavortstatistikaj karakteriza±oj. Estasnekutima afero, ke neesperantistoj inte-resi•as pli pri kelkaj aspektoj de Espe-ranto ol esperantistoj. Sed ili eksentas la›ancon por io science interesa. La lekci-isto, kiu donis la taskon, “enami•is” alla temo. El la seminaria tasko fari•isserioza esploro e„ kun la apliko de laplej evoluinta teorio: artefarita neμrareto. Ili ekzamenis ses lingvojn: laanglan, Esperanton, la francan, la ger-manan, la hispanan kaj la italan. ‚e „iuj

lingvoj estis grandega korpuso, „e laangla 97 libroj, „e Esperanto 34 libroj,entute 283 libroj.

La rezulton de la esploro oni konigisen la internacia scienca konferenco deIASTED “Artefarita Inteligento kaj •iaApliko” (Manaris et al. 2006). ‚efakonstato: Esperanto estas “artefarita”,sed laµ la statistikaj datumoj oni nepovas diferencigi naturan kaj artefar-itan lingvojn.

La esploro bazi•is sur la Zipf-le•o.Oni determinis „e „iuj lingvoj la kvan-ton da vortoj, vortduoj, vorttrioj, vort-distancoj [kiom da aliaj vortoj estasinter du aperoj de la sama vorto] kaj lavortlongecoj. La statistikaj proprecoj deEsperanto estis similaj al la proprecoj dela aliaj kvin lingvoj. Per la apliko deneμraj retoj oni instruis la analizan siste-mon je tio, ke •i aμtomate rekonu la lin-gvon de iu teksto. La divenado sukcesisplej bone, se oni aplikis la korelaciankoeficienton kaj la klinon de la Zipf-linio de la vortdistanco.

Elektado de la esplorota tekstoLa supra esploro ekzamenis nur ses

lingvojn. Mi rimarkis, ke la vico laμ laZipfa klino estas: Esperanto, hispana,germana, itala, franca kaj angla. Esper-anto do ne estas meze de la ekzamenitaj„efaj eμropaj lingvoj, „u •i tamenekstervicas?

Mi decidis ekzameni la aferon sur pliampleksa tereno. Mi trovis tre interesan21-lingvan materialon sur interreto, latekstojn de la konstitucipropono de laEμropa Unio. Kvankam tiu „i materialoampleksas nur po 35 pa•ojn, tamen •ihavas kelkajn favorajn proprecojn. Latradukadon — certe — oni faris tre zor-geme, „ar •i estas la oficiala dokumentode Eμropa Unio. Same la esperantlin-gvan tradukadon faris zorgeme plur-lingva internacia grupo. Kaj oni devassincere danki al la geedzoj LudovikoMolnár kaj Julianna Farkas, kiuj multonfaris por la tradukado kaj al IstvánMészáros, kiu laboris multe, por ke lamaterialo estu libere alirebla en inter-reto.

Sed •ia plej grava avanta•o estas, ke

la dokumentoj ja tutcerte havas lasaman enhavon. Tial la kaμzo de la dife-rencoj de la statistikaj indikoj povas estinur la malsameco de la lingvoj. ¤ia aliaavanta•o estas la multlingveco, ja •iaperis en „iuj oficialaj lingvoj de laEμropa Unio.

Prilaboro de la tekstojMi forigis el la teksto la signojn de

dispartigo kaj interpunkciado (indikojpri alineoj, punkto, komo, ktp.). Mi pri-laboris la purajn vortojn per la tabel-manipula programo Excel, tiel determi-nante la regresan linion.

La kalkulitaj Zipf-koeficientoj mon-tras a) bonan kongruon (R2=0,73) kun larezultoj de Manaris e„ kun la datumoj dela hispana kaj b) bonegan kongruon(R2=0,98) sen la datumoj de la hispana:

Bujdosó Manaris

Esperanto 0,9632 0,9204

Germana 1,0105 0,9745

Itala 1,0168 0,9947

Hispana 1,0415 0,9255

Franca 1,0423 1,0448

Angla 1,1108 1,1858

Vicordo de lingvoj laμ la Zipf-le•oMi metis en vicordon la lingvojn laμ

la klino de la Zipf-linio. Tie vi povasvidi la jam menciitan valoron 0,96

Vidu la figuron de la vicordo de lalingvoj laμ la klino de Zipf-linio en laapuda pa•o.

Sur tiu „i figuro estas „io perfekta.La baltaj, la slavaj, la •ermanaj kaj lanovlatinaj lingvoj estas unu apud la alia.Estas interesa la loko — proksima al lacentro — de la malta (arabdevena) kaj lagreka. Mi scivolus pri la analizo de laeμska, la ivrita kaj la turka, se tiuj iamestus oficialaj lingvoj de EU. Esperantoestas la 11a inter la 21 lingvoj, t.e. •iestas en la mezmezo de la vico. Tio estisantaμvidebla, konante la konstaton deprofesoro Pennacchietti: “La internakohereco de Esperanto klari•as do pertio, ke •i kapablas harmoniigi la postu-lojn de struktura simpleco, necesajn por

Parencaj lingvoj

Eseo de Bujdosó Iván

Lingvo 15

vasta internacia uzo, kun la konservadode preciza tipologia stampo, nome tiu dela •ermanaj kaj slavaj lingvoj de centraEμropo”. Mi ne povis reteni min de cer-ta fiereco, eksciinte tion, ke per la Zipfale•o mi povis pruvi tiun lingvistikankonstaton.

Sed la vera surprizo estas la loko dela hungara lingvo. Kiel eblas, ke la Zipf-klino de la tri finnugraj lingvoj estastiom proksimaj unu al alia? Ni ja scias,ke la hungara jam antaμ plurmil jarojdisi•is de la du aliaj parencaj lingvoj.

Mi volis trovi la lokon de Esperantokaj fine mi trovis indikojn pri la parenc-eco de la finnugraj lingvoj. Mi pensas,ke la Zipf-le•o estas tre potenca esplorarimedo.

Mi konigis tiun „i rezulton en laKongreso de Asocio de Hungaraj Aplik-lingvistoj en 2006. Estis ob±eto dePusztay János, katedrestra profesoro deuralistiko, ke eble la simileco ›uldi•as alla influo de la germana al la finnugrajlingvoj. Se oni esplorus paralelajntekstojn de la ruslandaj kaj neruslandajfinnugraj lingvoj, oni povus decidi pritiu „i afero.

LiteraturoManaris et al. 2006: Investigating

esperanto’s statistical proportions rela-tive to other languages using neural net-works and Zipf’s law. Proceedings ofthe 2006 IASTED International Confe-rence on Artificial Intelligence andApplications (AIA 2006), February13-16, Innsbruck, Austria.

Pennacchietti, F. 1981: Ne-hind-eµropaj trajtoj de la internacia lingvo,in: Sprachkybernetik, 1981, Paderborn,p. 95.

Pri la aμtoroBujdosó Iván fari•is elektra

in•eniero en Budape›ta Teknika Uni-versitato en 1968. Ekde 1973 •is 1994laboris kiel komputisto „e: Elektra Aμto-matiga Instituto, Hungara Esperanto-Asocio, Tutlanda Elektra Dispona Cen-tro. Akiris instruistan diplomon „e ELTEpri lingvo kaj literaturo de Esperanto en1993. Instruisto de komputaj sciencojpor postabiturientuloj (1994–1999).Ekde 1996 ekstera lekciisto en ELTEpor esperantologiaj kaj apliklingvistikajstudentoj, ekde 1999 scienca helpkun-laboranto en ELTE •is emeriti•o en2006. Partopenis en deko da vortarfarajprojektoj, verkis konferencajn artiko-lojn, akiris PhD-gradon de doktoreco en2004 per la diserta±o: Instruado de laplanita lingvo Esperanto.

Ne handikapo, sed atuto

‚iam mirigis min tiom da tempo-perdantoj enEsperantujo, tiom da polemikuloj pri negravaj aμmalprioritataj temoj, ekzemple tiuj ple(n)dantaj pri laneceso reformi la Esperanto-alfabeton „ar enhavanta„apelitajn literojn, tiuj, por kelkaj, tiom problemigajliteroj, tiom malfaciligantaj la “progreson de la lin-gvo”… tiom •enaj definitive.

Certe nia originala, specifa alfabeto iom tiklisnian paciencon: a„etonte tajpilon mi devis iom plibutikumi •is trovi tiun kun Esperanto-supersignoj; akirante komputilon mi ne tujpovis klaki Esperant-lingve, tamen ne tro da tempo pasis •is kiam mi sukcesis akiri(senpage) taμgan programeton por tion fari senprobleme; eldonante Esperanta±ojn,kelkfoje estis necesa provizi la presiston per la necesaj Esperanto-litertipoj (kiujfacile estis atingeblaj senpage), ktp.

Tamen, tion kion kelkaj konsiderus handikapo, niaj „apelitaj literoj, mi opiniasaldona valora±o, „ar alloga identiga specifa±o, distingilo, precipe nuntempe en epokotutmondiga, maldiferenciga. Oh, jes, mi scias, Esperanto „ar internacia lingvo kia •iestas, jam sufi„e unikas, sed bone, lingva komunumo — ankaμ la Esperanta —bezonas tiajn identigilojn, krom evidente, niajn jam tradiciajn (stelo, flago, ktp).

Tiaj distingigiloj-identigiloj ekzistas ankaμ „e naciaj lingvoj. Ekzemple, la litero“ñ”, nur ekzistanta en la hispana (mia naci-lingvo), dum jaroj “•enis” nin — en tiu „idi•ita epoko kie la komputikajn programojn superregas sensupersigna lingvo kia laangla — printiloj “rifuzis” •in presi, retadresoj malakceptis •in (•is antaμ nur kelkajmonatoj!), ktp… kaj neniam mi aμdis plendojn pri la neceso •in forigi, anstataμigi,kiel „e esperantistoj pri siaj jam pli ol centjaraj „apelitaj literoj. Kontraμe, la litero“ñ” fari•is en Hispanio vera simbolo de la hispana lingvo kaj de la kulturo, kiu per •iesprimi•as; ne maloftas vidi •in (laμ diversaj grafikaj aran•oj) kiel simbolon de ofi-cialaj kulturaj aran•oj — kelkfoje kiel simbolon de la lando mem — „e popularajkulturaj produktoj (ekzemple, kompila±oj de hispanlingvaj muzika±oj, …), surT-„emizoj, ktp. Ekzemple: la registara institucio kiu okupi•as pri la diskonigadointernacie de la hispana lingvo kaj kulturo (“Instituto Cervantes”) enhavas „i-literon(pli ekzakte ties supersignon).

Do, kial ne uzi unu el niaj “pure” Esperantaj („ar ekzistantaj nur en Esperanto)supersignataj literoj, la “„” (tiu —kun la “•”— plej ofta), kiel unu plian identigilon-distingilon („i-kaze malformalan!) de nia lingva komunumo? Literoj tiel akre dis-kutitaj kaj samtempe tiel pasie defenditaj en Esperantujo jam fari•is atuto de niakomunuma historio, do, kial ne uzi ilin blazone? La grafikan aran•on, kiun vi vidasapud „i teksto, mi trovis unuafoje en Boletín (¹324, jaro 1996) de HEF (fakte nur lacentran parton, „ar la flankan tekston mi aldonis poste); la tuton mi trovas amuza kajoriginala. Aldone •i povas havi tre interesajn “alternativojn” nur anstataμante la“cilindran” „apelon per alia vakera, rusa (tiu cilindra el felo), turbano, „ina-indo„ina, ktp…; pensu pri ili sur T-„emizoj de respektive usonano, ruso, arabo,„ino, ktp, tiel informante pri la deveno de tiu esperantisto. Amuza ludo!

Iñaki Vélez (Hispanio)

16 Lingvo

Kiel regula gasto de Raymond Schwartz mi havis la raran pri-vilegion rite •ui postmenue lian unikan mirabel-brandon.Kiam, iu-tage, Joseph Nels petis de li “ankoraμ glaseton de vialikvoro”, Schwartz faris al li predikon pri moroj. Konfuzi bran-don kun likvoro, jen morto-merita peko. Cetere, Schwartzankoraμ havis la distil-rajton hereditan de sia patrino. Ne distede sia lorena tombejo, li posedis mirabel-boskon, kie propra-mane li plukis la falintajn fruktojn plene maturajn kaj aromajn.Neniam plu, en la postaj jaroj, mi retrovis simil-gustan bran-don kies koloro egalis, laμ Schwartz, la urinon de sana viro…

Nu, en sia t.n. Naμa Oficiala Aldono (OA) al la UniversalaVortaro (bela bombasto, „u ne?) ia kungrupi•o sin nomantaAkademio de Esperanto “oficialigis” la vortojn aperitivo kajvodko. La hobiaj leksikologoj faris unu-flankajn selektojn(kiel iam Waringhien, kiu notis en sia PIV bugri, sed ne mid-zi). Kial, oni sin demandas, la vort-akumulaj akrobatoj donispreferon al aperitivo, sed ignoras la postman•an digestivo kajkial vodko postlamas aliajn brandojn, sed tamen ne kuntrenasla orfajn fratojn. Ni rigardu la aferon iom pli sisteme.

Jam en la 2a OA (1919) la drinkemaj akademianoj kanoni-zis •ino, kir›o kaj viskio, sed ial la vodko preterglitis. Aμ „umankis rusaj kundecidantoj? La nova PIV memoris pri laekzisto de slivovico (prun-brando), kiun la svisoj nomasPflümli, sed pflimlio malfacile prononceblas, malgraμ lastranga±o muslio kiu en›teli•is sam-vortare. La konjako estas

ekzemplo por tio, kiel toponimoj donas nomon al produktoj:edamo, grujero, kamemberto kaj rokforto, sed ankaμ madejro,malago kaj tokajo. Tamen en la serio de la brandoj plu mankasarmanjako (kvankam ne „e Krause) kaj kalvadoso (pom-bran-do el Normandujo).

La nomenklatura konfuzo grandas. Kio entute brandig-eblas? Jen:

1. kern-fruktoj (cidonioj, piroj, pomoj…)2. drupoj (abrikotoj, „erizoj, mirabeloj, persikoj, prunoj,

pruneloj…)3. beroj (arbutoj**, fragoj, framboj, sambukoj, junipe-

roj…)4. radikoj (genciano…)5. alkohola±oj kaj rekrementoj (biero, vino; elpremitaj vin-

beroj…)El „i deven-substancoj pokaj brandoj akiris propran nomon:

agava � tekilo„eriza � kir›ogrena � vodkohordea � viskiojunipera � •inopoma � kalvadoso (sed ne por „ia pom-brando)pruna � slivovico (sed certe ne „ia)vina � armanjako, konjako…

La brando el premitaj vin-beroj nomi•as jen grappa (ita-le), jen Trester (germane), jen marc (france), kun aldono loka(ekz. marc de Provence) aμ vita (ekz. marc de Gewürztrami-ner, Alsaco). Nia lingvo iom plumpas „i-rilate per la kilome-treca vinber-brando.

Se la brandoj prezentas bonan digestivon (kelkaj prefereen glaso fridigita per glaci-pecoj), ili estas e„ taμga ingredien-to gastronomia: en Francujo oni parolas pri “truoj”: trou nour-mand (pom-›orbeto arosita per pom-brando), trou alsacien(citrona ›orbeto kun marc de gewürztraminer). ‚i truojn oniservas inter la pladoj, ne menu-fine.

Sed brandoj servas ankaμ por flamumi: deserton, kotleton,krespon, rosta±on, stekon. Kaj bavara bier-supo pliboni•as, seoni baptas •in per bier-brando. Ili same prezentas bazon porgrogoj kaj pun„oj. Doma•e, ke nun-tempe pro rigoraj tra-fik-kontroloj (anstataμ kalvadosi•i, nia mondo kalvini•as)„iuj timas la delicojn de bona brando. E„ la privata distiladokutime ne (de)licas. Tial jam en olimaj tempoj oni distilis dumla nokto-meza meso, kiam e„ la sbiroj kirk-iris…

En Svislando, oni asertas, e„ la posedo de distil-aparato, laalambiko, puneblas. Tio okazis al kamparano, kiun la •endar-moj pagigis, malgraμ ties certigo, ke li tute ne distilis. Vihavas la instala±on, ili insistis, tio sufi„as. Anstataμ la postulitacent-franka puno, li ›ovis al ili 200 frankojn kaj klarigis al lamiraj reprezentantoj de la le•o, ke li anoncas sinakuzon proseks-delikto. Sed neniam oni vin kaptis „e fre›a faro, ili repli-kis. “Ne gravas, mi havas la instala±on…”

Je via sano, sam-ideano!

* Artikolo anoncita en La Ondo 2007, ¹10, p•. 15.** Strange, ke laμ PIV kaj laμ Krause arbuto estas arbo, dum

efektive •i estas bero de arbut-arbo, arbutujo aμ simple arbutiero. Laportugaloj konas arbut-brandon.

Aliaj landoj, aliaj brandoj*de Reinhard Haupenthal

Internacia Esperanto-Konferenco – 2008

en Slovenio, 12–18 jul 2008

Šempeter pri Gorici / Šempeter „e (Nova) Gorica

Temo: Fernando DE DIEGO, vivo kaj verkaro

Organizanto: Orbis Pictus de Višnja Brankovi¢,� Via Parini 5,34129 Trieste, Italio�/fax +39/040 767875� orbispictus@iol.itKonstanta adreso: Éric Laubacher, kasisto de OSIEK � 1, ruede Bougainville, 78180 Montigny le Bretonneux, Francio� +331 30 96 67 91� kasisto@osiek.org

inter Ljubljana (100 km) kaj Venecio (150 km)en regiono de najbarurboj Nova Gorica (Slovenio) kaj Gorizia

(Italio) proksime al maro kaj montaro, mondfamaj grotoj…

‚iutagaj prelegoj sekvataj de debatoj. LibroservoSuspensa vo„donado por OSIEK-premio 2008bona internacia etoso de negranda aran•o � favorajkondi„oj kaj prezoj � allogaj proksimaj ekskursceloj

posttagmezaj ekskursetoj dum la konferenco

Postkonferencaj ekskursoj (dum tri tagoj) aµ/kaj kunvoja•oal 93a UK en Roterdamo! VI ESTU BONVENA!

Civilizo 17

Pri la inferoRecenza eseo de Sergio Pokrovskij

‚i tiu teksto aperas akompane al la recenzo pri la nova versio de Biblio, pre-parita de IKUE kaj KELI kaj eldonita de KAVA-PECH. La antaμaj partojaperis en LOdE, 2008, ¹1,2,3.

Postmorto en Tana†oTana†o promesas nenion bonan post

la morto. ‚iuj promesoj de la Eternuloal Abrahamo koncernas biologian plu-vivon en la abunda posteularo, neniamtemas pri individua senmorteco.Mar•ene aperas mencioj pri ‹eolo, kienmalsupreniras la animoj de „iuj mortin-toj, justuloj kaj pekuloj, la animismainfero samspeca kiel Hadeso „e Homeroaμ Hel „e la •ermanoj; tie la fantomojrestas malliberaj, sen •uo — sed ankaμsen sufero, ili ja nenion sentas, kiel kon-venas al la mortintoj. Estas neniarekompenco aμ puno. Komparu larespondon de A†ilo al Odiseo, ke li pre-ferus esti la plej mizera kampolaboristosur la tero ol re•o de Hadeso [Odiseado11:489–491] kun la biblia konstato ke“e„ al hundo vivanta estas pli bone, ol alleono mortinta” [Pred 9:4]. ‹eolonegale trafas la justuloj [Gn 37:35] kiel lapekuloj [Ps 9:17].

Cetere, Biblio nenion rakontas pritio, ke Dio kreus ian ajn inferon.

La bu›a ToraoLa tradicio asertas, ke post la reveno

el la Babela ekzilo, la tri lastaj Tana†ajaμtoroj: Ezra, Ne†emja kaj Mala†i,kolektis kaj fermis la Sanktan Kodekson(t.e. Tana†on). De tiam la profetado„esis en Izraelo. En la epoko de la DuaTemplo novajn ideojn oni povis akcept-igi nur prezentante ilin kiel antikvajn.

“La ka›itaj libroj” (apokrifoj), prikiuj mi parolis en antaμa artikolo, mal-multe prosperis. Pli sukcesa montri•issimila ideo pri “la bu›a Torao”, pri tio,ke krom la skribitan Toraon Dio komu-nikis al Moseo iujn informojn bu›e. Laμla rabenoj, tion implicas El 34:27,

Kaj la Eternulo diris al Moseo: Skri-bu al vi „i tiujn vortojn, „ar laμ „i tiujvortoj Mi faris interligon kun vi kajkun Izrael.

Do, la kromajn vortojn konservas labu›a tradicio popola. La anoj de la reli-gia skolo, farinta la bu›an Toraon siastandardo kaj metodo, nomi•is fariseoj.

El la bu›a Torao ili poste faris siajnSanktajn Kodeksojn, interalie Talmu-don.

La fariseoj konsiderinde mildigis laplej barbarajn preskribojn de Torao (sedtio ne estas nia nuna temo), kaj kontra-bandis religiajn ideojn de la najbarajpopoloj. Interalie, la nociojn pri lapostmorta rekompenco en la paradizokaj Geheno.

Etimologie “Geheno” devenas deJerusalema loknomo plurfoje aperantaen Tana†o kiel “la valo de la filo deHinom” (ekz-e Jos 15:8), „iam kiel indi-ko topografia (nun tie estas publika par-ko). Laμ PIV Geheno estas “la infero dela postekzila hebrea kredo”; pli •usteestus kompari •in kun la katolikismapurgatorio, „ar laμ la moderna judismoavera•a pekulo ne pasigas tie pli 12monatojn; kaj •i pereos „e la mondo-fino. Do, tre malmulte •i similas laGehenon evangelian.

Sadukeoj, fariseoj, kristanojLa reganta klaso, kaj speciale la

Templa pastraro, plejparte estis saduke-oj. Ili rigore sekvis la Luteran principonSola Scriptura, kaj rezolute for±etis„iajn fantaziojn de la “bu›a Torao”. Lanormojn de la skribita Le•o ili inter-pretis laμvorte kaj senindulge. Ili opiniismalnobla “ami Dion” en espero derekompenco (aμ antaμtimante punon)— tio estas vendi sian amon kaj sinprostitui. La vera amo estas senkondi„a,ne atendas rekompencon kaj ne timassuferon.

‚ar la Sadukeoj diras, ke ne estasrelevi•o, nek an•elo, nek spirito; sedla Fariseoj konfesas ambaμ [Ag23:8].

La sadukea skolo pereis kun la Tem-plo, dum du opoziciaj skoloj fariseaj,rabenismo kaj kristanismo, transvivis.

La orienta kristanismoLa senelira malliberejo de la mortin-

toj, ‹eolo, restis tia •is la malsuprenirode la mortinta Kristo, kiu malfermis la

vojon de savo ankaμ por la multaj gene-racioj da homoj pli frue mortintaj, just-uloj kaj pekuloj, alportinte ankaμ al ilisian Evangelion [1 Pet 3:18–20, 4:6].

La ortodoksa liturgio1 instruas, kekiel „e la homoj, dummorte lia animoforlasis lian korpon:

La nobla Jozefo, de sur la kruco Vianplej puran korpon preninte, en purantola±on kun mirho kaj aloo •in envol-vis, kaj en sian novan tombon metis.

En la tombo korpe, en la infero ani-me, Die vi estis en la paradizo kun larabisto, sur la trono kun la Patro kaj laSpirito, ho Kristo „ion pleniganta kajde nenio enfermata.

Kristo rompis la barojn de la inferokaj malfermis al ties kaptitoj vojon surla „ielon en la paradizon. De tiam lamortintoj ne iras „iuj en ‹eolon, sedunue okazas la individua ju•o, laμ kiesverdikto la animo povas aμ tuj eniri laparadizon — aμ tamen malsupreniri enla inferon por provi la ›ancon ricevi “labapton per fajro”. La pekulojn povashelpi pre•o; tial la Eklezio pre•as ankaμpri “la en la infero tenataj”.

Definitive la sorto de la ›eolanojestos decidita „e la Mondofino, dum laLasta ju•o. Kun la mondo tiam pereos lanuna provizora infero:

kaj la morto kaj Hades liveris la mort-intojn, kiuj estis en ili; kaj „iu estisju•ata laμ siaj faroj. Kaj la morto kajHades estis ±etitaj en la fajran lagon.Tio estas la dua morto — la fajralago. [Apok 20:13–14].

18 Civilizo

La vorton “Geheno” oni kutime apli-kas al „i tiu stato post la Lasta ju•o,kiam la infero kaj la morto estos ±etitajen la fajran lagon3. Kp Mt 10:28:

ne timu tiujn, kiuj mortigas la kor-pon, sed ne povas mortigi la animon;sed prefere timu Tiun, kiu povaspereigi kaj animon kaj korpon enGehena.

La fajroFajro estas la plej konstante, e„

obsede, menciata trajto de la novtesta-mentaj mencioj pri la turmenta infero,ekde la “forno de fajro” en Mt 13:50 •is“la fajra lago” en Apok 20:14. Sufi„efrue oni rimarkis, ke la fajro estas ankaμkonstanta simbolo de la Eternulo, ekdela “fajro konsumanta” [Rd 4:21, Heb12:29] •is la pentekosta fajro [Ag 2:3].Pre•o antaμkomunia (laμ Simeono laNova Teologo, 11ª jc) parolas pri fajrode la eμkaristiaj sankta±oj:

Fidante viajn malavarajn por ni bon-farojn, kun •ojo kaj timo al fajro mikomunii•as, mi la herbero, sen brul-vundo malsoifigata, simila al la arbe-ta±o neforbrulanta

(la bildon de herbo sen bruldifektomalsoifigata de fajro klarigas alia versiode la pre•o, mencianta ke la Eternulofaris la fajron roso por la tri junuloj en laardanta forno [Dan 3]). Do, Dio estaskiel fajro, la savo por la indaj la pereopor la malindaj:

La komunio de Viaj sanktaj misterojestu por mi ne por ju•o kaj kondam-no, sed por savo de la animo kaj kor-po1.

Postmorte la animoj venas antaμDion. Iuj banas en •uo pro la malfiniaamo, gloro, lumo, potenco kaj vero de la‚iopova Dio. La aliaj suferas timegonkaj turmentojn pro ekzakte tiu sama kia-lo. Post interparoloj kun la Eternulo “lahaμto de la viza•o de Moseo lumradias”[El 34:35]; sed Semelo forbrulis kiamZeμso aperis antaμ ›i en sia vera gloro.

La doktrino pri la dieco de la gehenafajro estas eleganta kaj populara teodi-ceo — tamen mi neniam povis kompre-ni, kial la „iea Dia fajro ne egale suferi-gas la nekonvertitojn dum ilia vivo„i-monda?

Turmento kaj punoMi jam citis la PIV-an difinon de

la 1ª senco de la vorto “infero”; jen estasla 2ª:

*infer/o (…) 2. † Loko, kie la kon-damnitaj animoj de la pekuloj suferaseternan punon (…)

Io skrapetis mian okulon „e legadode „i tiu difino: “suferas eternan punon…”. Mi dirus “turmenton”. Kaj samediras la kvar rusaj vortaroj sencodifinajkiujn mi tuj konsultis (du komunlingvajkaj du religiaj)! La lingva instinktosenkonscie notas la diferencon inter lajurismo de la okcidenta kristanismo kajla metafiziko de la kristanismo orienta.

En la orienta koncepto Dio ne estaspunanta torturisto; la turmenton kaμzasla antagonismo inter la Dia fajro kaj lapeka naturo de la suferanto. Se oni ›ovasfingron en bolakvon, la brogvundonkaμzas ne puna intenco de la bolakvo,sed la natura ordo kaj onia propramalsa•o. Dio ne bezonis ±eti Satanon enla plejprofundon de ‹eolo — tutsimpletiu plejprofundo estas la loko kiel ebleplej malproksima de la ‚ielo; ankaμ tieestas la brulanta Dio, sed malplejproksime.

En la Okcidento la romia jurismotrovis por si firman bazon en la jurismode Torao: Dio estas justa, lia justeco nepovas lasi ian ajn pekon sen bonformapekmal›ar•o — aμ puno. Tre harmonie,sed Kristo la ‹afido estas tie superflua.Kial Dio, veninta por lasi sin krucumipro niaj pekoj, tiel senkondi„e ninamanta, konstruu por ni eternan tortur-ejon kaj zorgu ke niaj suferoj estu teru-raj kaj eternaj?

Krome, „ar la Dia justo superas „ionajn, tial observi •in estas granda kon-solo. La spektado de la justaj inferaj tur-mentoj estas unu el la •uoj de la paradiz-anoj. Tertuliano antaμ•ue bildigis lagrandiozan spektaklon de la torturoj „ela Lasta ju•o [De spectaculis, 30]; simi-lan konsolon povis trovi Lazaro sur lasino de Abrahamo [Lk 16:25]. Menci-indas, ke el „iuj rolantoj la ri„ulo solaantaμkompatas siajn 5 fratojn, dumAbrahamo kaj Lazaro restas indiferen-taj. Tion kompetente komentis la sanktapapo Gregorio la Granda:

La puno per fajro ne estus perfekta,se la torturato ne antaμtimus, ke liajfamilianoj suferos la samon (perfectapoena in igne non esset, si non hocquod ipse patitur etiam in suis time-ret) … La justuloj „iam vidos lapekulojn en turmento, kaj tio pliigosilian •ojon, „ar ili vidos la malbononkiun ili evitis … La vido de la tur-mentoj ne malserenigos la feli„on dela justaj animoj, „ar kie malestaskompato al la mizeruloj la •ojo de lafeli„uloj ne povas malkreski (ubi jamcompassio miserae non erit, minuereprocul dubio beatorum laetitiam nonvalebit) [Homilio 40ª pri Evangelio].

Tamen jam Danto ne „iam estissufi„e firma katoliko por •ui la vidon deinferaj suferoj [Infero, traduko deKalocsay, 5:116–117]:

Francesca, ho, pri viaj dolor›iroj•islarme sentas mi melankolion …

La “provotempo” por la homoj estaslimigita per ilia vivo „i-monda. La gran-da komputilo de la ‚iela kancelario nekapablas teni konton de „iuj karmoj.Laμ “La katolika enciklopedio”,

‚ar la malico de la homoj ne povasigi Dion plu kaj plu plilongigi laprovperiodon kaj fojon post fojo,senfine, donadi al ili la povon decidisian eternan sorton. Devigo tiaspecamalkonvenus al la digno de Dio, „ar•i dependigus Lin je la kaprico de lahoma malico kaj senigus Liajn mina-cojn je granda parto de ilia efikeco …Dio do fiksis la finon de la „i-mondavivo, la momenton de la morto, kielfinon de la provado de homo. ‚artiam en nia vivo okazas esenca kajunumomenta ›an•o: la animo kaj lakorpo disi•as. Neniu alia klare difini-ta momento de nia vivo estas egalegrava … Sekve, „iuj popoloj kredas,ke la demando pri la eterna rekom-penco estas traktata tuj post la morto.‚i tiu tuthomara konvinko estas kro-ma pruvo de nia tezo.

Kaj fine, la ordo morala kaj socia neestus sufi„e sekura, se la homoj scius,ke la provperiodo pluos postmorte3.

Post la morto okazas tuja individuaju•o, kiu jam definitive decidas „ion: „ula animo iru en la inferon (la okcidenta

La ortodoksa ikono “Malsupreniro de Kristoen la inferon”. Kristo, krucumita vendredekaj resurektonta diman„e, sabate malsupren-iris en la inferon por elkonduki la justulojn(kelkaj kun nimboj). Li tenas la manon deAdamo. Eva staras ne kura•ante tu›i laSavinton.

Civilizo 19

infero lasas nenian esperon) — aμ estusavita (eventuale post kelka tempo en lapurgatorio). La lasta ju•o por la mortin-toj i•as sensenca formala±o, ne tiomju•o kiom ekzekuto.

Problemo de la jurisma konceptoestas, ke •i estas maljusta. Finia homoen finia mondo, posedanta finiajn rime-dojn povas fari nur finian, limigitankrimon aμ pekon. Tamen la puno estosmalfinia en la tempo kaj senmezura ensia intenso. Por akordigi jurismon kunjusto necesas alia solvo (ekz-e metem-psi†ozo).

Laμ konata parolkli›o, la morto libe-rigas la animon je la pekema korpo porpure spirita vivo.

Ne tiel en la Okcidento: •uste dum lakorpa vivo la homoj estas “kiel dioj”4,moralaj subjektoj respondumaj pri siajagoj, kies „iu pa›o estas grava por iliapereo aμ savo. Ne estas sciate, „u post lamorto la okcidentaj animoj kapablasevolui, „u ili povas konverti•i — tamentutcerte ilia postmorta evoluo kaj iliapostmorta konduto, e„ se ili ekzistas,estas absolute malgravaj por ilia sortokaj neniom interesas la eklezion. E„ laromkatolika eklezio “neniam pre•as prila damnitoj”3, ankoraμ malpli la lutera-noj aμ kalvinanoj. La animoj ne pluestas aktivaj moralaj subjektoj, ili estasnur pasivaj objektoj de rekompenco —per •uo aμ per sufero. Ili ne plu estas“kiel dioj”, morale ili estas kiel lego-moj.

Sekve, laμ Aμgusteno kaj la tutaokcidenta kristanismo la Jesua predikoen la infero [1 Pet 4:6] estis vana±o, kiune povis savi la antaμkristajn nejust-ulojn. Al „i tiuj li alportis ne savanevangelion, sed eternan malbenon.(Tamen la ikonoj pri la liberigo el lainfero — ne nur orientaj, sed ankaμ laokcidentaj — tradicie prezentas Kristonkun Adamo kaj Eva; malfacilas nomijustuloj la pragepatrojn, kies prapekotiom draste difektis la naturon de la tutahomaro.)

Katolikismaj puninstituciojLa ortodoksisma infero evoluas en la

tempo: post la vizito de Kristo •i mal-fermi•is al la ‚ielo; „e la mondofino •ipereos en la fajrolago kaj i•os Geheno.La Roma eklezio preferis tiun tempanevoluon prezenti statike, apartigante enla Infero apartajn sekciojn. Tion, kionortodoksismo vicigas en la tempo, lakatolikismo apudmetas en la spaco.

La tana†a koncepto pri ‹eolo estisparenca al †aoso: plena malordo (Ijob10:22); la katolikisma infero estas struk-turita regno kie regas siaspeca ordo, lakontraµordo. En la infero estas 4 sek-cioj3:

1. La infero de la damnitoj, kiunsolan la okcidentanoj kutime nomas perla vorto “infero”.

2. La limbo de la infanoj, la mal-liberejo por tiuj kiuj mortas sen aliapeko krom la prapeko de Adamo kajEva, kaj kiuj suferas tie “ian specon depuno”3 — aμ eble restadas tie en la statode la “natura •ojo” (laμ Tomaso laAkvinano).

3. La limbo de la prapatroj, aμ “lasino de Abrahamo”, estas loko kie lajustuloj mortintaj antaμ Kristo atendis,ke la ‚ielo akceptu ilin.

4. La purgatorio — purigejo kie lamortintaj en graco, sed ne finpagintaj lapun›uldojn pro la pardoneblaj pekoj,ela„etas tiujn ›uldojn per kelkatempasufero antaμ ol la ‚ielo akceptos ilin.

Lastatempe Vatikano esprimisdubojn pri la Limbo de la infanoj; cete-re, male ol la infero de la damnitoj kaj lapurgatorio, tiu Limbo neniam estis dog-mo. Krome, dum la pasinta jarcento onipreferis prezenti la inferon kaj la pur-gatorion ne plu kiel lokojn, sed kiel sta-tojn.

La apartigo de la purgatorio estasrelative malfrua afero. La termino pur-gatorium aperas en la 12ª jc. Por pruviantikvecon de la koncepto la katolikajaμtoroj abunde citas atestojn pri la

pre•oj por la mortintoj; tio tamen estasalia afero: en ortodoksismo tiaj pre•oj„iam ekzistis, sed neniam estis tiadispartigo de la infero.

La purgatorio iom similas la orto-doksisman inferon; tamen ankaμ ladiferencoj estas grandaj. La animoj en lapurgatorio jam estas destinitaj por laparadizo; en la infero ortodoksa nenioestas definitiva. En la ortodoksismainfero la suferoj povas konduki al savoper eduko turnanta la pekan animon alDio; en la romkatolika purgatorio temasne pri eduko sed pri reguligo de kontoj.

En la surskribo de la inferpordego(laμ Danto/Kalocsay):

Tra mi vi venas urbon de turmento,tra mi vi venas en dolor’ „iama,tra mi vi venas al damnita gento.Aµtoron mian gvidis justo flama,la Dia Povo kreis min en ka›okaj ‚efa Sa•o kaj Praforto Ama.Ne estis antaµ mi kreita a±okrom la eternaj; mi eterne staras.‚iun esperon lasu „e l’ enpa›o.

ni vidas la tipe okcidentajn justonflaman, kreon fare de Dio (Povo, Sa•okaj Praforto supozeble aludas la Triunu-on), eternecon de la nuna infero (mal-graμ Apokalipso) kaj la senesperon.

La infero protestantaLa doktrinoj protestantaj estas tiom

senlime diversaj, ke maleblas prezentiilin kiel unu tuton. En „i tiu artikolo miuzas la vorton “protestanta” celante labran„ojn ne tro malproksimajn disdeluterismo kaj kalvinismo.

Proklamita celo de la Reformacioestis reveno al la “nedifektita” antikvaeklezio de la apostoloj. Kurioze, forla-vante la “deviojn” de la katolikisma tra-dicio la protestantoj restis en la samasistemo de nocioj, en la samaj okciden-taj konceptoj, kiel ilia kontraμulo laRoma Eklezio. Interalie, la protestantojabolis la klare katolikisman purgatorionkaj la skandalan komercon per indul-gencoj; sed ili restis „e la egale katoliki-sma koncepto pri la senelira infero, kiunili lasis reduktita al la infero de damni-toj; ili restis „e la definitiva individuaju•o (kaj la kalvinanoj e„ pli malesperi-gis la homan sorton per antaμdestini-smo). Fu•ante la “deviojn” de la katoli-kismo, ili fakte venis •is ilia okcidentaekstremo.

Paradokse, la pli granda rolo de laSkribo en protestantismo kondukis al iainflacio de •ia teksto. ¤i ne plu estasbazo de fiksita liturgio (malkiel en orto-doksismo); „iam plu •i i•adis objekto de

La suba gravura±o de Albrecht Dürer mon-tras la okcident-kristanan komprenon de laMalsupreniro de Kristo en la inferon.

20 Civilizo

studo plie histori-filologia ol teologia.Ofte distingado de vortoj anstataμasstudon de konceptoj (kiel pri ‹eolo/Hadeso en LB).

Infero, ‹eolo, Hadeso, GehenoLa bibliaj informoj pri la infero estas

magraj kaj malkoheraj. Diversaj konfe-sioj diversmaniere provas ilin koherigi.La rezultoj estas tre malsimilaj.

Temas pri evoluanta koncepto prifenomeno evoluanta. ‚ar en kristani-smo la infero ja evoluas kaj havas sianhistorion: la malsupreniro de Kristo dra-ste ›an•is •ian funkcion kaj staton; „e laonta Lasta ju•o la nuna provizora inferopereos. Do, la infero ne estas objektosen›an•a.

La tradiciaj tradukoj de Biblio —ekz-e Vulgato — klare atestas, ke laantikva Eklezio perceptis la inferon kieltian unu koncepton, multefacetan kajevoluantan. Simile Jerusalemo estasunu sama koncepto, malgraμ ke la urbode Salomono, de la Dua Templo, laromia Ælia Capitolina, la araba Al-Kudsktp estas malsamaj — kaj tamen ili estasunu samo.

Fine de la mezepoko la okcidentanojdispartigis la inferon en plurajn lokojn,kaj specialigis la vorton “infero” porunu el tiaj partoj; la protestantoj for±etis„iujn ceterajn partojn; post kio evident-i•is, ke la sankta historio malakordaskun ilia nociaro. Ke la nociaro estasmalkonvena estis nepensebla; restis duebloj: deklari Vulgaton erara kaj pre-zenti la interrespondajn vortojn hebreankaj grekan kiel malsamajn nociojn; aμkorekti la sanktan historion, ekz-e pri lamalsupreniro de Kristo en la inferon.Ambaμ eblojn oni provis.

La merkato kaj la biblisciencoSes jarojn antaμ Esperanto, en la jaro

1881ª, okazis la unua radikala revizio deKJV, la norma anglalingva Biblio Jako-ba. Baldaμ poste (1901) •in sekvis laUsona American Standard Version.Poste ekpluvis Weymouth, Williams,Moffat, Beck, Goodspeed, TwentiethCentury, the Revised Standard Version,The New English, Amplified, Berkley,Phillips, Wuest, Living, New American,Good News, Jerusalem, New Internatio-nal, New King James … pli ol 70 tradu-koj dum la 20ª jc. Evidente, „iu preten-dis prezenti la plej ±use trovitajn plejantikvajn fontojn kaj la plej novajnrezultojn de la bibliscienco.

En tiu biblia negoco la komercajinteresoj de la eldonejoj kaj la karieraj

interesoj de la biblisciencistoj koinci-das: kompromiti la Tradicion por vendisian Biblion. La merkata politiko mal-stabiligas la biblian tekston; estas amu-za vidi, kiel en vica biblia varo la bibliascienco donas novan tradukon de unusama peco, malsaman ol tiu de aliajvaroj egale “sciencaj”.

Tiu lavango evidente influis la bri-tajn editorojn, kiuj publike prezentis laLondonan Biblion en la jaro 1926ª. Surla esperanta merkato ne estis konkur-ado, tamen en la Brituja publika opiniojam regis la bibliscienco. Tute ±useindulgeme diris al mi protestanta pas-toro:

Kompreneble, Zamenhof ne estisteologo, nek povis koni la tiam ±usesti•antan modernan bibliosciencon.

Naiva opinio. Ne temas pri modern-eco aμ scienceco, temas pri principojtradukaj kaj teologiaj.

Laμvortisma traduko simila al“Honoro havas alku›igi” kompare kun“Mi havas la honoron raporti al vi” neestas “pli scienca”, •i laμas alian traduk-principon. S-ta Hieronimo certe kom-prenis la konceptajn diferencojn — sedankaμ la simila±ojn! — inter la hebrea‹eolo kaj la greka Hadeso; kaj li unuecetradukis ilin ambaμ per la latina infer-nus. Evidente, se la Esperantan Biblioneldonus societo alilanda kaj alikonfesia,la ›an•oj en la Zamenhofa tradukopovus esti malpli grandaj kaj eble e„ ali-direktaj. Mi faris Komparan tabelon datradukoj de 4 elektitaj lokoj, laμ la“modernaj” Biblioj anglalingvaj; kaj mialdonis la tradukojn de la norma Biblioslavona.

La traduko slavona de antaμ miljaroj ›ajnas al mi supera ol la fruktoj de“la moderna bibliscienco”. ¤i apartigas

konceptojn — la (nuna provizora) infe-ro kaj la onta Geheno; kaj •ia uzo estaskonforma al la komuna uzo de la vorto“infero” kaj en la liturgio, kaj en la•enerala kulturo.

Kiel traduki la titolon “Inferno” enla “Dia komedio” de Danto? Normaleoni tradukas per “Infero”. Sed la pli-parto de la anglaj tradukoj en la Kompa-ra tabelo rezervas la respondan vortonhell por Geheno — kio (almenaμ laμ latradicio ortodoksa) estas onta stadio.Laμ LB oni probable devus traduki latitolon de la poemo de Danto per“Hades”. Sed se kontroli la realajn tra-dukojn anglalingvajn, ni trovos, ke ililasas la titolon netradukita. France estas“L’Enfer”, ruse estas “Àä” — sed anglekaj germane “Inferno”. ‹ajnas ke „i tiujdu lingvoj malhavas taμgan vorton portraduki. Tutcerte tia netradukiteco estasmalakceptebla en Esperanto. (Verdire,ankaμ la aliaj partotitoloj estas sentradu-kaj en la angla, e„ la senproblema “Para-diso”; supozeble por stila unueco nece-sis trakti la paradizon laμ la manieroinfera. Je alia nivelo tia problemo neekzistas, kaj oni ja tradukas: The DivineComedy.)

Notoj1. La liturgio de s-ta Johano la

Orbu›a.2. Ïîìàçàíñêèé Í. Ïðàâîñëàâíîå

äîãìàòè÷åñêîå áîãîñëîâèå. Íîâîñèá-

èðñê: Áëàãîâåñò, 1993. C. 221.3. The Catholic Encyclopedia, art.

“Hell”. Vol. VII. New York, 1910. Retelegebla „e http://www.newadvent.org/.

4. Malfacila tradukproblemo: ‚utraduki en Gen 3:5 laμvorte kaj tradicie:“kiel dioj”, aμ monoteisme laμ LB “kielDio”?

Kompara tabelo da tradukoj

Jaro Acts 2:27 Ps 16:10 Lk 16:23 Mt 5:29

YLT 1898 hades Sheol hades gehenna

LB, KB 1926 Hades ‹eol Hades Gehena

NKJV® 1982 Hades Sheol Hades hell

NIV 1984 grave hell

KJ21® 1994 hell

NASB 1995 Hades Sheol Hades hell

TNIV® 2005 realm of the dead Hades hell

Slavone 9ª jc âî àä� (en la infero) âú ãååíó

YLT: Young’s Literal TranslationKJ21®: 21st Century King James VersionTNIV®: Today’s New International Version)NASB: New American Standard Bible

Kulturo 21

Nia trezoro

Fundamento de EsperantoLa Fundamento de Esperanto estas

baza libro de Zamenhof, eldonita enprintempo 1905 kaj oficialigita per la 4aartikolo de la Deklaracio pri la esencode la Esperantismo (la Bulonja Deklara-cio), kiu estis aprobita 9 aμg 1905 en laUnua Universala Kongreso en Bulonjo-„e-Maro. En tiu Deklaracio la Funda-mento estis proklamita netu›ebla bazode la lingvo Esperanto, en kiu neniu raj-tas fari kian ajn ›an•on.

La Fundamento konsistas el kvarintegraj „efpartoj: Antaμparolo, Grama-tiko, Ekzercaro kaj Universala Vortaro.En la Antaμparolo la aμtoro de la Fun-damento skribis, ke la tri elementoj —Gramatiko, Ekzercaro kaj Vortaro —jam de longe fari•is laμ silenta interkon-sento la fundamento de Esperanto. Tioestis la senpera kaμzo de la eldono detiuj dokumentoj sub komuna titolo. Porla lingvo Esperanto la Fundamentoestas speco de le•o, konstitucio aμsistembazo, kiu difinas, kio validas enEsperanto kaj, sekve, kio ne validas.

La Antaμparolo estas la enkondukoal la Fundamento. ¤i reguligas la insti-tucian vojon kaj la procedon de la lin-gvoevoluo.

La rolo de la Fundamento, priskrib-ita en la Antaμparolo, estas servi kiel“netu›ebla gvida dokumento”, kiunneniu havas la rajton ›an•i, kio estasabsoluta kondi„o por la unueco de la lin-gvo. La alvokon ne tu›i la FundamentonZamenhof ripetas plurfoje: “Neniu per-sono kaj neniu societo devas havi la raj-ton arbitre fari en nia Fundamento iune„ plej malgrandan ›an•on! Tiun „i tregravan principon la esperantistoj volu„iam bone memori kaj kontraμ la ektu›ode tiu „i principo ili volu „iam energiebatali, „ar la momento, en kiu ni ektu›ustiun principon, estus la komenco de niamorto”. Fakte nur kiam Esperanto estosoficiale akceptita de “aμtoritata komi-tato interkonsente elektita de tiuj reg-istaroj, havos la rajton fari en la funda-mento de la lingvo unu fojon por „iam„iujn deziritajn ›an•ojn, se tiaj ›an•ojmontri•os necesaj”.

Zamenhof komprenis, ke “severanetu›ebleco de nia fundamento estas laplej grava kondi„o de nia •isnuna prog-resado kaj la plej grava kondi„o por niaregula kaj paca progresado estonta”.Do, skribis Zamenhof, “„io, kio trovi•asen tiu „i libro, devas esti rigardata kieldeviga por „iuj; kaj „io, kio estas

kontraμ tiu „i libro, devas esti rigardatakiel malbona, se •i e„ apartenus al laplumo de la aμtoro de Esperanto mem”.La akraj disputoj pri lingvaj reformoj ella jaro 1894 ne estis forgesitaj, kajZamenhof konsciis kaj timis, ke en ajnamomento lingvaj disputoj povos reeeksplodi. Do, la Fundamento “devasresti severe netu›ebla e„ kune kun siajeraroj”, — admonis Zamenhof, sed laerareco koncernis precipe la naciajntradukojn.

Malgraμ la netu›ebleco de la Funda-mento Zamenhof antaμvidis, ke Esper-anto “havos la plenan eblon ne solekonstante ri„i•adi, sed ankaμ konstantepliboni•adi kaj perfekti•adi”. Kaj li kla-rigas pli detale, kion li komprenas subri„i•adi kaj perfekti•adi. Sed: “La Fun-damento de Esperanto devas trovi•i enla manoj de „iuj esperantistoj kiel kon-stanta ‘kontrolilo’, kiu gardos lin de ladeflanki•ado de la vojo de unueco”. Pertri resumaj frazoj li reemfazis la plejgravajn principojn de la Fundamentokaj aldonis, ke la ideoj, kiujn li esprimispri la Fundamento, prezentis dume nurlian privatan opinion. Sed le•an san-kcion ili ja ricevis en la Bulonja kong-reso, al kiu la Fundamento kun siaantaμparolo estis prezentita. Surbaze de§ 4 frazo 3 de la Bulonja Deklaracio laAntaμparolo fari•is parto de la Funda-mento, sen ke la vortoj kaj gramatikajreguloj uzataj en •i apartenas al la Espe-ranto-normo — tio okazis nur per plimalfrua oficiala aldono. Ke Zamenhofege serioze konsideris sian Antaμparo-lon al la Fundamento, li konfirmis en

artikolo verkita en la jaro 1907 (OVII-124), kie li skribis, ke la klarigoj en laAntaμparolo estis longatempe pripens-itaj.

La Fundamenta Gramatiko estasla baza gramatiko de Esperanto en for-mo de 16 reguloj. Aliaj reguloj estasmenciitaj eksplicite en la Ekzercaro aμdonitaj implicite tra la lingvouzado en launuopaj partoj de la Fundamento. LaFundamenta Gramatiko estas parto de laUnua Libro (1887). La plej ekzakta ella-boro estas la angla versio.

La Gramatiko konsistas el la partojA (la alfabeto kun kelkaj prononcajklarigoj), B (partoj de la parolo, reguloj1-8) kaj C (¤eneralaj reguloj, reguloj9-16).

La 16 reguloj priskribas la sekvajnpartojn de la lingvo:

1. artikolo, 2. substantivo, 3. adjekti-vo, 4. numeraloj, 5. personaj pronomoj,6. verboj, 7. adverboj, 8. prepozicioj,9. prononco, 10. akcento, 11. kunmetitajvortoj, 12. negacio, 13. indikado demovoj, 14. prepozicio “je”, 15. fremd-vortoj, 16. apostrofoj.

La Ekzercaro estas la ekzercakolekto de la Fundamento. ¤i aperismeze de 1894 kaj konsistas el 42 para-grafoj aμ „apitroj, kiuj enhavas kuneplurajn centojn da ekzercofrazoj kunklariga vortareto. ‚i tiuj frazoj ilustru la16 regulojn. Paragrafoj 11, 13, 15, 17,19, 21 kaj 23 dividas inter si la fabelonLa Feino.

La Universala Vortaro aperis finede aμgusto 1893 kaj enhavis krom la„irkaμ 920 vortradikoj de la Unua Libroaldonajn proksimume 1710 novajn vort-radikojn en la tradukoj franca, angla,germana, rusa kaj pola. Ekzemplo:instru’ instruire, enseigner | instruct,teach | lehren | ó÷èòü | uczy¢. ‹an•oj neestas permesataj, kun escepto de oficia-laj aldonoj, kiuj estas deciditaj de laAkademio de Esperanto.

La Fundamento estis poste reeldon-ita, evidente ne „iam oficiale. La 11aeldono aperis „e Edistudio (2007). Kro-me estis eldonitaj pluraj nacilingvajversioj. La oftaj reeldonoj pruvas, ke laFundamento de Esperanto estas bazadokumento, kiun devus koni „iu lern-anto de Esperanto kaj komprenebleankaμ „iu esperantisto.

La Fundamento de Esperanto povasesti konsultita en la retejo de la Akade-mio de Esperanto:

http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/index.html

Andreas Künzli

22 Kulturo

Mi revenas por daμrigi la prezent-adon de artistoj, kiuj jen malkovras keEsperanto ekzistas kaj donas „i tiunnomon al si mem aμ al siaj verkoj, aμe„ kura•as kanti en Esperanto.

El Ligno Trio klasikumasLa triopo estis kreita en 2002 en la

muzikmedio de Goiânia per tri gitaris-toj: João Batista Albernaz, Rafael Mil-homem kaj João Fernandes kaj perkut-isto Wallace Patriarca en tri muzikoj dela unua KD. Laμ ili, la ideo de la nomovenis de Esperanto, kun la signifo, ke •ivenis de ligno aμ estas farita el ligno,oni povas fari analogion kun la arabavorto al ud aμ liuto (gitaro-pionira mu-zikilo) kaj ankaμ signifas ligno. En sep-tembro 2006 estis lan„ita la unua KD.

Rafael Milhomem naski•is 1 jul1981 en Gojanja-Gojas’ (Brazilo).Komencis muziklernadon kun privatajlecionoj de klavaro kaj trumpeto; lagitaro alvenis poste kun instruisto Clé-vio José Vieira en Centro Libera de Arto(CLA) kaj poste en Kultura CentroGustav Ritter. Li diplomi•is pri gitaro„e Universitato Federacia de Gojas’ en2003, ricevinte lecionojn de la gitaristojRodrigo Carvalho, Pedro Martelli kajEduardo Meirinhos. Rafael partoprenisen multaj muzikkursoj, interalie, deJohn Holmquist (Usono), Luz MariaBobadilha (Paragvajo), Andrés Tápia(Kosta-Riko). Nun li agas kiel komponi-sto, muzikaran•isto kaj muzikisto, kielgitaristo en la grupoj Sunroad, Euphonykaj akustikgitaristo en El Ligno Trio kajAlma Brasileira. En la akompano de lagitaristo Rafael Muniz (Kadriya), Mil-homem prezentis la projekton baRok’— “vigla-peza metalo” plena de ele-mentoj barokaj kaj klasikaj, kantita enEsperanto, kun partopreno de plurajkantistoj de la gojanja muzika medio.

http://www.myspace.com/rafaelmilhomemoficial

http://www.myspace.com/elligno-trio

La blusa Doktoro Kverkradiko“Malglatajn kantojn per kapricaj

hejmkonstruitaj gitaroj”, laμ lia propraesprimo, plenumas Doctor Oakroot (=Doktoro Kverkradiko). Naski•inta entaksio senbremsa, li diras, “mi ruli•is detiam. Mi ruli•is rekte al la infero, levisla diablon per la vosto, kaj reportis iomda mallumegaj kantoj”.

Nekontenta pri ordinara±oj, D-roKverkradiko verkis muzikon per gitarojmemkonstruitaj el cigarskatoloj. Kiamoni ludas per skatolo, bastono kaj kordo,oni ne povas ka›i•i kaj la muziko estasneordinara. Okaze, li kantas blusojnankaμ en Esperanto.

http://www.myspace.com/doctoroakroot

Inter diro kaj faroLa Madrida povpopa bando Tupele-

pone ekkantas en Esperanto. La kantistoPepe estas esperantisto, kaj li faris laprovan kanton Inter diro kaj faro. Estaseta alproksimi•o al la internacia lingvoEsperanto, uzante faman refrenon kona-tan en Hispanio… Certe venos io plia.

http://www.myspace.com/tupelo-pone

La aμtuno de mia interno…La ruslanda vioonlistino kaj pianist-

ino Noita-Akka (Julia) el Peterburgolan„is sin en la elektronikan projektonSynthSenses. Noita-Akka komencisokupi•i pri muziko, kiam ›i estis kvin-jara. ‹i plenumis studojn en muzika ler-nejo (klaso de violono kaj piano). Sednun komponado estas ›ia ›atokupo…‹iaj unuaj kompona±oj en Esperantoaperis en Myspace…

http://www.myspace.com/synth-sensesoff

Esperanto Kuba

El Londono, ili nomas sin Esperan-to, „ar ili enkarnigas „efe miksa±on demondmuzikaj •enroj, kiu ›ajnas al ilitaμga por la epoko. La unua albumoestas Esperanto Kuba. La venonta albu-mo estos Esperanto Afrika.

Helicopter Girl verkas la muzikonkaj la tekstojn, kaj kantas. Ike Nossel(sube sur la foto) ludas preskaμ „ion,produktas kaj realigas.

La kantoj estas laμ karibiaj influojkun kanto-miksa±o en la angla kaj hispa-na. Ili ±us finpretigis sian unuan albu-mon kaj esperas fari turneon en Britiokaj Eμropo.

http://www.myspace.com/esperantocuba

eSPeRaNTo: poprokbando el RomoLa projekto eSPeRaNTo naski•is en

la jaro 2006a. Kaj sekvajare la bandoregistris la Kodiskon “Attraverso unoceano di sale” (Trans oceano de salo)kun 12 kantoj fluktuantaj inter popo kajroko.

La bando konsitas el Silvia Puddu(vo„o), Alberto Marino (akustika gitaro,vo„o, tekstoj kaj muziko), Gianni Fer-retti (klavaroj kaj programado), DanieleGiovannoni (drumo), Alex Massari(elektra gitaro), Gianni Sebastianelli(basgitaro).

http://www.myspace.com/disco-esperanto

Esperanto en muziko: ne nur en Esperantujo (5)

Kulturo 23

… kaj el JapanioEn 2003 Mashiro ekaktivis muzike.

Li estas basgitaristo kaj kantisto. Mashi-ro partoprenis diversajn bandojn, sedfine kun aliaj muzikistoj li starigis labandon Esperanto, kiu en 2006 kontri-buis titolon al la kompilo Japan IndiesOmunibus Vol. 1 kaj sekve aperigis sianunuan demodiskon. Samjare Akira (dru-mo kaj koruskanto el la eksa bandoMechallica) venis en Esperanton, kaj ilituj eldonis unuan minialbumon.

Poste ali•is gitaristo Takanori, kajlia alveno fiksis la definitivan aktualankonsiston de la poproka triopo Esperan-to. Ili faris la duan demon, publikigismuzikon en nova kompilo titolita MuzicCommunication 01 kaj laste aperigis laduan minialbumon kaj samtempe ankaμaperis en alia rok-kompilo.

Esperanto koncertas ofte en japanajrokkluboj kaj festivaloj, kantante en lajapana.

http://www.myspace.com/esperan-to3

Du neesperantaj EsperantojElektronika/tekna bando el Kaμno

en Litovio… Du superuloj angle kantaselektronike laμ avangardaj kaj eksperi-mentaj tekno-sonoj.

http://www.myspace.com/esper-antas

Akustika muzikfandi•-progresivabando el Bonaero (Argentino) konsistasel Germán Taylor (vo„o, klavaroj, gita-ro), Nicolás Rodriguez Konig (gitaroj),Nicolás Grillo (basgitaro), AlejandroHagopian (drumo). Ili kantas hispane.

http://www.myspace.com/esperantogrupo

‚i tiujn kaj aliajn malkovrindajnartistojn kaj bandojn vi trovos en la mia-spaca pa•o „e la „efamikaro en

http://www.myspace.com/vinilkos-mo

Kiberspacumadis por viFlo!

Por ke niaj posteuloj havu •ojon lerni Esperanton…Esperanto kaj mi: Eseoj de 180 esperantistoj el 17 aziaj landoj / Komp.,antaμpar. Hori Jasuo. — Maeba›i: Horizonto, 2007. — 207 p•., il.

Foje nian hejmon vizitis esperantisto el fororienta ruslanda regiono. Dum lainterparolo li insistis, ke ni proponu trafajn argumentojn por la okupi•o pri Esperan-to. Tiujn li bezonis por defendi sin kontraμ mokado de siaj samfamilianoj kaj kona-toj. Efektive, „u esperantisto bezonas iajn sinpravigojn aμ pli gravas, ke li/›i sentasEsperanton nedisigebla parto de sia vivo.

Hori Jasuo, konata japana aktivulo (interalie, prezidanto de la Komisiono priAzia Esperanto-Movado dum ses jaroj), spertis progreson de la azia movado, kiuhavas siajn proprajn organon kaj kongresojn. La esperantistoj en Azio ne plu estasizolitaj. Sed por kreskigo de solidara sento Hori Jasuo iniciatis kolekti eseojn pri latemo “Esperanto kaj mi”.

Li sukcesis kolekti 180 eseojn el 17 aziaj landoj kaj 2 el eksteraziaj. Ilin verkiskonataj aktivuloj kaj ±usaj komencintoj, de 16-jarulo •is 97-jarulo. Kelkaj kontribu-intoj donis titolon al sia eseo, sed la plimulton titolis la redaktoro. Li ne multe korek-tis la tekstojn, „ar li “ne volis malhelpi la entuziasmon el›pruci el la eseoj”. La plejmultaj eseoj venas el Japanio (54), sekvas Pakistano kun 33 eseoj, sed tiuj estas „efekelkliniaj kaj similas al kursotasko. Mirigas, ke estas nur unusola ruslanda kontribuo(de vladivostokano, laboranta en Japanio), kvankam plejparto de Ruslando, de Ura-lo •is Pacifiko, situas en Azio.

‚iu kontribuo havas similan strukturon, kiu fontas el la submetitaj demandoj:Kial vi eklernis Esperanton? Kial vi lernas •in •is nun? Kion vi esperas de Esperan-to? Sed „iu respondas en sia maniero. El tiuj respondoj oni povas „erpi inspiron pordaμra laboro por Esperanto. Ofte intereso pri lingvoj kaj voja•oj venigas homojn alEsperanto; estas alte aprezata eblo de senpera komunikado, eblo kompreni vivojnkaj kulturojn de diversaj popoloj. Idealoj de Zamenhof resonas en multaj animoj.

Jen mallonga „erpo el la rezonoj, kiuj renkonteblas „iupa•e.“Per Esperanto mi havis multajn mirindajn spertojn. Esperanto vere donis al mi

multe sed mi ankoraμ ne povas redoni al •i multe. Nun Esperanto estas parto de miavivo kaj estas en mia sango, do mi laboros fortege por la evoluo de la movado.”(Santos Karko, 21-jara, Nepalo)

“Dank’ al Esperanto mi povis havi multajn bonajn spertojn kaj amikojn. Pro tiomi volas daμre farti bone en Esperantujo. Esperanto donas brilan lumon al mia mal-juneco.” (Oo›ima ‡unko, 65-jara, Japanio)

Kaj fine, la vortoj de Hori Jasuo: “… mi laboros por Esperanto por ke niaj poste-uloj havu •ojon lerni Esperanton, renkonti•i kun eksterlandaj amikoj kaj •ui lapacan mondon. Mi kredas, ke Esperanto estas la plej granda inventa±o de kaj por lahomaro, tial estas granda feli„o por mi dedi„i mian vivon por la idealo”.

Halina Gorecka

La unua kajero de “Spegulo” aperisLa unuan kajeron de la soci-kultura revuo Spegulo malfermas („ef)redaktora

artikolo de Tomasz Chmielik, en kiu li emfazas la komunan sperton de la jaro 1989,kiu ligas redaktorojn kaj kunlaborantojn, „efe polajn. Li alvokas studi la situacion enOrienta Eμropo, kiu ekestis post drastaj ›an•oj, kaj promesas kunlaboron de neespe-rantistaj fakuloj pri orient-eμropaj problemoj.

La internacian jaron de lingvoj oma•as prelego Universala Deklaro de LingvajRajtoj kaj genocido de lingvoj, kiun Éva Tóth faris en la konsulti•o de la VerkistaTendaro en Hungario.

Originalan literaturon reprezentas per fragmentoj el verkataj romanoj TrevorSteel kaj Mikaelo Bron›tejn kaj mallonga rakonto de israelanino Luiza Carol. Polaliteraturo „eestas per poemo de Julian Tuwim La balo en opero, tradukita de LidiaLig¾za kaj enkondukita de Tomasz Chmielik.

Tomasz S. Chmielik (la filo) aμtoris du artikolojn pri kino-arto. Kompila±o deJerzy O. konigas la bluso-majstrinon Dinah Washington. Luiza Carol rakontas priteatra kaj filmprodukta kariero de sia samlandano Gian Piero Savio.

Tomasz Chmielik recenzas la libron de Ruben Gallego Blanko sur nigro kajAndreas Künzli la germanlingvan romanon de Dagmar Leupold Grüner Engel, bla-ues Land, kies temo estas Esperanto.

Halina Gorecka

24 Kulturo

Invito al malfacila historioÝñïåðàíòî-äâèæåíèå: Ôðàãìåíòû

èñòîðèè / Î.È. Êðàñíèêîâ.

Èñòîðèÿ Ñîþçà Ýñïåðàíòèñòîâ

Ñîâåòñêèõ Ðåñïóáëèê (ÑÝÑÐ);

Ä.Áëàíêå. Èñòîðèÿ ðàáî÷åãî

ýñïåðàíòî-äâèæåíèÿ; Ñîñò. è ïåð. ñ

ýñïåðàíòî À.Ñèäîðîâà. — Ì.:

Èìïýòî, 2008. — 216 ñ., èë.; 400 ýêç.

Dank’ al diversaj prihistoriaj studoj(Lins, Kor±enkov, Vuljfovi„, Stepanovk.a.) iom konata i•is la agado de esper-antistoj en frua Sovetunio kaj ilia tragi-ka sorto dum la stalinisma epoko, kiamSovetrespublikara Esperantista Unio(SEU), estis fermita kaj centraj protago-nistoj (Drezen k.a.) arestitaj kaj mort-pafitaj.

La ruslingva historio de SEU, verk-ita de Oleg Krasnikov (naski•inta en lajaro 1937!), estas la rezulto de liaj mult-jaraj esploroj en la regiona muzeo de laurbo Kirov, en kiu trovi•as protokolojde kunsidoj de la Centra Komitato deSEU, informleteroj, koresponda±oj,ankaμ gazetoj kaj revuoj de SEU kajlibroj (duagradaj fontoj).

Fruktodona laboro malgraμ ideo-logiaj disputoj

Post enkonduko al la historio de laEsperanto-movado en Ruslando antaμ1917, Krasnikov analizas la evoluon deSEU laμ jarperiodaj „apitroj (1921–26,1926–28, 1928–31, 1931–35, 1936–37).Lia priskribo estas verkita kadre de lahistoria kaj politika kunteksto, en kiuSEU agis en Sovetunio. Signifa parto dela historia skizo estas dedi„ita al la kun-laboro kun Sennacieca Asocio Tutmon-da (SAT), kun kiu SEU, pretendante estila „efa organizo de la komunistoj, fin-fine rompis pro ideologiaj kvereloj, kiujtiam furoris en la internacia movado dela Maldekstro.

Tiuj kvereloj finfine skismigis lakomunistan-laboristan movadon laμ laokcidenta kaj la sovetia vojoj kaj mal-proksimigis la du „eforganiza±ojn de laveraj taskoj, kiujn ili devintus plenumi,nome disvastigi Esperanton inter prole-toj, komunistoj, laboristoj, kamparanojktp.

Sed malgraμ tiuj akraj ideologiajdisputoj ili tion ja sendube faris, kielmontras kelkaj nombroj: en 1935 SEUkulmine nombris entute 14 237 mem-brojn, de kiuj 5 111 estis esperantistoj,poste la nombroj ›rumpis.

Pri la cirkonstancoj de la aresto kajmortigo de Drezen kaj aliaj aktivuloj la

leganto ne fari•as informita. Anstataμinkluzivi detalajn biografiojn kaj doku-mentojn pri la verdiktoj kontraμ Drezenkaj aliaj mortkondamnitaj esperantistoj,Krasnikov aldonis leteron de GrigorijDemidjuk, kiu rilate la stalinismajnfifarojn ne raportas pli multe ol ke limem estis deportita al Siberio kaj plenerehonorigita en 1955.

Laborista movado kaj germania-sovetia kunlaboro

La duan parton de la libro konsisti-gas tri artikoloj de la (orient-)germanaesperantisto/-logo Detlev Blanke, kiujjam aperis en Esperanto: Historio de lalaborista Esperanto-movado (en Soci-politikaj aspektoj de la Esperanto-movado, Budape›to 1978), Historio dela Eldona kooperativo de la revoluciaEsperanto-literaturo EKRELO (enImpeto ‘91, Moskvo 1991) kaj Esper-anto kaj socialismo (Aparta eldono:Novjorko 2004).

Esperanto kaj socialismoEn la enkonduketoj por la ruslingva

eldono, Blanke raportas, kial li ekintere-si•is pri la laborista kaj sovetia Esperan-to-movadoj, kie li renkontis multajnkura•ajn personecojn, kiuj sindone aga-dis sub riskoplenaj kondi„oj, kaj kiujtial estas alte estimindaj. Blanke ankaμatentigas, ke liaj artikoloj ne estas pleneobjektivaj, kvankam li strebas al objek-tiveco.

La plusoj kaj minusoj pri la Esperan-to-movado, kiuj estas listigitaj de Blan-ke kaj kiuj validas pli malpli por „iujekssocialismaj landoj, estas konsider-eblaj kaj diskutindaj.

Ekzemple, Walter ¯elazny (LaOndo de Esperanto, 2005, ¹11) kriti-kis, ke la kriterioj de Blanke respegulussole la vidpunkton de pli altranga ›tat-funkciulo, kiu estis respondeca priEsperanto. Do necesus priskribi aliajnproblemojn, kiujn la soclandaj Esperan-to-asocioj alfrontis.

Ankaμ pri MEM oni donas tro belanbildon, forgesante, ke la percepto de la“okcidento” fare de tiu poststalinismapseμdopac-organiza±o, kiu plumpa„e›atis ludi “malvarman militon”, estistreege unuflankeca kaj neobjektiva.

Kvankam Blanke montras sin scien-cisto aperta al objektiva kaj celdirektitaprilaborado de la historio de la orient-eμropa Esperanto-movado dum la real-socialismo, li ne povas kaj ne volasakcepti provojn nigrepentri aμ e„ falsi•in fare de personoj, kiuj ne partoprenis

tiun movadon, nek vivis en tiuj landoj.Kiel ekzemplon li indikas en piednotoartikolon de Markus Sikosek pri laEsperanto-movado en GDR (La Ondode Esperanto, 1999, ¹2) kaj kiu, laμBlanke, estis maltaμga kontribua±o denekompetentulo.

Do, e„ se Blanke alergie reagas altiaj publikigoj, la historie kaj sociologieunika fenomeno de la fermitaj komun-istaj socioj en orienta Eμropo, en kiujankaμ la Esperanto-movado ludis ianrolon, koncernas sendube kaj orient-anojn kaj okcidentanojn, ankaμ ninesperantistojn.

Reskribado de la historio ne necesas— „u vere?

Nun baldaμ 20 jarojn post la politikaturni•o en orienta Eμropo necesus repri-pensi siajn vidpunktojn, admonas Blan-ke, kiu povas spiri pli libere ol en GDR.Sed malgraμ novaj ekkonoj, laμ li, neekzistas la bezono reskribi alimaniere lahistorion de la laborista Esperanto-movado (LEM); sekve li decidis ne farition, „ar la teksto aperis en tempo, kiurespegulas konkretajn vidpunktojn, dekiuj Blanke e„ ne deziras distanci•i,egale „u ili estis eraraj aμ ne.

Samtempe Blanke konfesas, ke liprezentis la historion de SAT iom unu-flankece, precipe sub la influo de lakomunisma teoriorienti•o, kaj tial li tak-sas ilin ne sufi„e objektivaj. “Hodiaμ niscias, ke ankaμ en la komunismaj cirklojestis faritaj grandegaj eraroj”, — skribasBlanke.

La modesta eldonkvanto (nur 400ekzempleroj) de la libro bizare memor-igas la drastan papermankon, kiu regisen Sovetunio dum la tempo de SEU, prikio •iaj estroj lamentadis. Kaj malgraμtiu ege malalta eldonkvanto kaj malgraμla evidente modesta intereso de esperant-istoj pri sia propra historio, mi esperas,ke la leginda libro, kiu direkti•as unua-vice al ruslingva celpubliko, kiu intere-si•as pri sociologio kaj historio (sic),atingos sian legantaron inter la 142milionoj da ruslandanoj!

Andreas Künzli

Kulturo 25

IlaroAntaμ kvin jaroj ni starigis fonda±on

Ilaro, danke al kiu estis modernigita laaparataro de La Ondo / Sezonoj. Sed postkelkaj jaroj da intensa uzado ni havasmultajn teknikajn problemojn, kiuj en-dan•erigas pluan produktadon de niajOndoj, libroj kaj sonprogramoj.

Ni do decidis lan„i novan kvesto-kampanjon, sed antaμ la lan„o ni ricevistelefonvokon de Roger Siarri el Korsiko.Aμskultinte niajn unuajn podkastojn, lientuziasmi•is kaj kontribuis al evoluigode nia teknika bazo per 150-eμra donaco.Lian donacon ni menciis podkaste, kajbaldaμ venis informo pri donaco dePedro Zurita el Hispanio. Dankon al ili!

Ilaro restari•is, kaj •i donas esperon,ke nia estonteco, en la teknika aspekto,estos garantiita por kelkaj pliaj jaroj.

Ruslandanoj sendu donacojn po›te(al nia redakcia adreso je la nomo deÃàëèíà Ðîìàíîâíà Ãîðåöêàÿ) aμ banke(petu informojn pri la konto). Alilandajdonacoj estas bonvenaj „e nia UEA-konto avko-u. En La Ondo aperos lanomoj de la donacintoj.

Antaμdankon pro via helpo!

AbonhelpoEn 2008 danke al nia Abonhelpa

Fonda±o La Ondon legadas rekorde mul-taj 21 gesamideanoj el 15 landoj —Armenio (1), Barato (1), Benino (1),Bosnio kaj Hercegovino (1), Brazilo (1),‚inio (1), Finnlando (1), Kosta-Riko (1),Malajzio (1), Moldavio/Dnestrio (1),Nederlando (1), Rumanio (1), Ruslando(7), Uzbekistano (1), Zimbabvo (1).

Kelkaj donacintoj indikis la perso-nojn kaj landojn, ekzemple, nia siberiaamiko, kiu pagis sep abonojn por neri„ajaμ emeritaj ruslandaj esperantistoj. Aliajlasis la elekton al la redakcio.

Koran dankon!Halina Aleksander

Roterdamaj furorlistojGazetara Komuniko de UEA sciigis, ke la vendoj de la Libroservo de UEA dum

2007 sumi•is je 121 172 eμroj. Kompare kun la bona jaro 2006 okazis malkresko de12 747 eμroj pro la tradicie malpli bona debito de la kongresa libroservo, kiam UKokazas ekster Eμropo. La Libroservo de UEA vendis entute 2214 diversajn titolojn.

UEA diskonigis du listojn. Tiun de totalaj vendoj influas kvantaj mendoj de aliajlibroservoj por la eldona±oj de UEA, kaj •i enhavas 11eldona±ojn de UEA/TEJO. Laalia listo dokumentas unuekzemplerajn vendojn al individuaj klientoj po›te aμsurloke en Roterdamo. La vendoj en la kongresa libroservo estas enkalkulitaj en lastatistiko de „iuj vendoj.

La statistiko de UEA malsimilas al la nacilingvaj furorlistoj: en la du dudeklibrajlistoj estas plejparte lernolibroj, vortaroj kaj libroj pri Esperanto. Neniu romano,neniu novelaro… La sola beletra±o, Beletra Almanako, enhavas ne nur beletron.

Vendoj entuteVoja•o en Esperanto-lando, B. Kolker* (EUR 18,00). . . . . . . . . . . . . . 295Pasporta Servo, listo de gastigantoj* (EUR 15,00). . . . . . . . . . . . . . . . 276Vivo de Zamenhof, E. Privat* (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245Lingvo kaj popolo, H. Tonkin* (EUR 14,10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232Esperanto per rekta metodo, S. Mar£ek (EUR 8,10). . . . . . . . . . . . . . . 179Afero de espero, H. Goes* (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Saluton! A. Childs-Mee* (EUR 10,80) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Internacia Kongresa Universitato 2007, red. A. Wandel* (EUR 12,00) . . 113Esperanto elektronike, komputila DVD (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . 111Gerda malaperis!, C. Piron (EUR 5,70) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109La Komuna Eµropa Referenckadro, div. aμtoroj* (EUR 3,00) . . . . . . . . . 99Vikipedio. Praktika manlibro, red. Y. Nevelsteen (EUR 3,00) . . . . . . . . . 99Historio por malfermi estontecon, div. aμtoroj (EUR 15,00) . . . . . . . . . . 90Pocket Esperanto Dictionary, A. McLinen* (EUR 15,00) . . . . . . . . . . . . 89Mil unuaj vortoj en Esperanto, H. Amery (EUR 12,00) . . . . . . . . . . . . . 84Tyokusetuhou de manabu esuperanto nyuumon, S. Mar£ek (EUR 7,50). . . 74Plena manlibro de Esperanta gramatiko, B. Wennergren (EUR 27,00) . . . 73Japanio kalejdoskope, div. aμtoroj (EUR 5,40) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Faktoj kaj fantazioj, M. Boulton* (EUR 13,80). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Konciza etimologia vortaro, A. Cherpillod* (EUR 21,60) . . . . . . . . . . . . 55Vendoj unuopajLingvo kaj popolo, H. Tonkin* (EUR 14,10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Pasporta Servo, listo de gastigantoj* (EUR 15,00) . . . . . . . . . . . . . . . . 43Plena manlibro de Esperanta gramatiko, B. Wennergren (EUR 27,00) . . . 40Beletra Almanako 1 (EUR 10,50) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Vivo de Zamenhof, E. Privat* (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Plena ilustrita vortaro de Esperanto 2005 (EUR 87,00) . . . . . . . . . . . . . 27Voja•o en Esperanto-lando, B. Kolker* (EUR 18,00) . . . . . . . . . . . . . . 27Esperanto per rekta metodo, S. Mar£ek (EUR 8,10) . . . . . . . . . . . . . . . 26Konciza etimologia vortaro, A. Cherpillod* (EUR 21,60) . . . . . . . . . . . . 25Afero de espero, H. Goes* (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Informado praktike, Z. van Dijk (EUR 15,00). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Biblio (EUR 20,10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Esperanto elektronike, komputila DVD (EUR 9,00) . . . . . . . . . . . . . . . . 20Vikipedio. Praktika manlibro, red. Y. Nevelsteen (EUR 3,00) . . . . . . . . . 20Historio de Esperanto, A. Kor±enkov (EUR 12,00) . . . . . . . . . . . . . . . . 19Relativeco per bildoj, W. Atkinson (EUR 9,30) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19La Komuna Eµropa Referenckadro, div. aμtoroj* (EUR 3,00) . . . . . . . . . 19La bona lingvo, C. Piron (EUR 13,50) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 paroladoj de Ivo Lapenna, vol. V, KD (EUR 13,50) . . . . . . . . . . . . . . . . 17Esperanto kaj lingva diverseco, C. Hagège & F. Lo Jacomo* (EUR 2,70) . . . 17* Eldona±o de UEA/TEJO. La prezoj estas aktualaj nerabatitaj vendoprezoj.

Ricevitaj gazetojAμstria Fervojisto, 2008/1; Esperanta Finnlando, 2008/1; Esperanto USA, 2008/1; Espe-

ranto aktuell, 2008/1; ¤enerala Informilo, 2008/147; Heroldo de Esperanto, 2007/17,2008/1,2; Informa Bulteno, 2008/1; Kataluna Esperantisto, 2007/344; Kontakto, 2007/6; LaMovado, 2008/683,684; La Ondo de Esperanto, 2008/3; La Revuo Orienta, 2008/1; La Sago,2008/41; Le Monde de l’Espéranto, 2008/565; Literatura Foiro, 2008/231; Litova Stelo,2008/1; Lumo, 2007/2; Monato, 2008/3; Norvega Esperantisto, 2008/1; Okazas, 2008/565;Sennaciulo, 2008/1-2; Service de Presse, 2008/41; Spegulo, 2008/1; Vekilo, 2008/1.

26 Mozaiko

Por la februara Oblikva Krucvortenigmo venis 17 respondoj(nur du mal•ustaj). Por la demando 8 (tabulludo por du per-

sonoj) estas akceptitaj kiel •ustaj la respondoj damoj kaj ›akoj,sed ne karoo. La •ustajn respondojn sendis: Andrej Kirienko(Belorusio), Edmund Grimley Evans, Malkolm Jones (Britio),Bruno Lehtinen (Finnlando), Jaume Armengol Doménech, PerePalá (Hispanio), Petras ®eliauskas (Litovio), Ester Olsen (Nor-vegio), Dorota Burchardt, Esperanto-klubo Olsztyn, Miros³awaKubicka, Hanna Skalska, Zbigniew Tylkowski (Pollando),Svetlana Konja›ova (Ruslando), Roland Larsson (Svedio).

La •ustaj respondoj: 1. silicio; 2. hieno; 3. sanatorio;4. sagitario; 5. lamao; 6. kanario; 7. Ankar’; 8. damoj (=›akoj);9. virgulino; 10. nitrogeno; 11. agraf’; 12. •angalo; 13. Tajland’(=Danland’); 14. krono; 15. faμno; 16. onklo.

La loto donis libropremion al Edmund Grimley Evans. Nigratulas lin!

Nur radikoj

Horizontale: 1. grandegul’. 2. agrabl’. 3.senverda±ej’. 4. lakto-suk’. 5. akvoflu’. 6. municier’. 7. ›ar•a±’. 8. fruktarbust’. 9. militde-fenda±’. 10. hejmvesta±’.

Vertikale: 1. „asleopard’. 12. flueg’. 2. laμb’. 14. konsciencri-pro„’. 15. ventet’. 16. tegmenter’. 6. bredad’. 18. parta±’. 7. palis’.20. volvi•’.

Oblikve: de 18 al 4: kapuj’.Uzendas nur radikoj. Kiel solvon skribu kiom da literoj “g”, “t”,

“z” kaj “l” trovi•as en la solvita krucenigmo. Via respondo venu al laredakcio po›te aμ rete antaμ la 15a de majo.

Kompilis Tatjana Auderskaja

Pli bone ne sali, ol sali tro multe,aµ: Marksismo kun siaspeca spico

… se la nacia produkto estis antaμ la salaroalti•o varia kajne fiksa… (Karlo Markso. Salajro, prezo kaj profito.Embres-et-Castelmaure: MAS, 2007, „ap. 1; rimarkis IonelOneþ)

Hondra mumbro morti, UEA kondulunci

D-ro Yamazoe forpapsi… la15an de januaro 2007 en laa•o de 98-jaroj. (Renato Corsetti, http://groups.yahoo.com/group/landa-agado/message/10840, 16 jan 2007)

Po›porta servo?

Esperanto-Asocio de Finnlando… decidis ›an•i la retadre-son de sia organo… pro tro multaj ricevitaj rubpo›oj. (TiinaOittinen, 13 mar 2008, http://groups.yahoo.com/group/landa-agado/message/12165; rimarkis Lu Wunsch-Rolshoven)

Po›verka servo?

Verkisto sur po›marko en Hungario (Jarraporto de Espe-rantlingva Verkista Asocio 2005–2006, Spomenka Štimec,http://www.everk.it/index.php?id=20,136,0,0,1,0)

Zamen… Zamen… Zamenkoffi?

De la 24a •is la 31a de decembro 2007… Unue estis festoen Instituto Zamengof, kaj poste, sekvis la 15a TEK. Fermi•isla jaro per spontana kolekti•o de Esperantistoj en InstitutoZamenfof preskaμ nur por babili. (Gbeglo Koffi, http://groups.yahoo.com/group/individuaj-membroj/message/734,31 dec 2007)

Orienti•u kongreslanden

Nederlando situas en la orienta parto de la Mez-Eμropaebeno, kie la riveroj Rejno, Maaso kaj ‹eldo en la Nordanmaron. (Scienco kaj Kulturo, 2007, ¹1, p•. 36; rimarkis IonelOneþ)

Kaj rapide kreskas la ilaro

La renkonti•o fini•is per komuna kantado de ILa Espero.(La Ondo de Esperanto, 2006, ¹12, p•. 8; notis EdmundGrimley Evans)

Plukis István Ertl

Dokito (Brazilo)

La Ondo de EsperantoLa Ondo de Esperanto — jen Revuo,Kiun „iumonate mi ricevas!…Donaco belkolora, kiun devasKun intereso legi kaj sen bruo.

¤i estas kun certeco evoluoDe la Movado, kiu neniam krevas,Pri kiu la esperantistoj revas,Kaj amas kaj deziras sen enuo…

L’ Ondo de Esperant’ en mia mano…¤i venas tra l’ giganta oceano,Celanta la grandecon de l’ estonto.

Ni devas •in kultivi kun persisto,Kun amo kaj kareso de la Kristo,En tiu Predikado sur la Monto!…

Spritaj splitoj kaj preskerarojel la kolekto de reduktoro

El la juda humuroJuna judo kaj juna gojino (katolika) enami•is kaj decidis

geedzi•i. Sed ›iaj gepatroj starigis kondi„on: ke la juna kandi-dato unue kristani•u. La amanta junulo decidis esplori la afe-ron kaj ali•is al kurso pri la kristana religio. Post du monatojda profunda studado la junulino revenas hejmen ploregante.

Gepatroj: Kio okazis? ‚u la kristana religio ne pla„is al li?Junulino: Male, •i tro pla„is al li. ¤i tiom pla„is al li, ke li

decidis fari•i katolika pastro.Josef Shemer (Israelo)

Esperanto-kastelo invitas‚iu sta•o en la kastelo Grezijono daµras unu semajnon,de sabato vespere •is la sekvanta sabato tagmeze; la kur-soj okazas de diman„o matene •is vendredo vespere.

Eblas elekti unu aμ plurajn semajnojn inter la 5a de julio•is la 16a de aμgusto 2008.

Disponeblas tri gradoj: por komencantoj, por progresan-toj kaj por praktikantoj. Cetere eblas praktiki diversajn akti-va±ojn (AA) laμ la semajnoj. Vidu „i-sube por la detaloj.

5–12 jul 2008. 1a grado: Steve Wagenseller (Usono): fil-mo-serio Pasporto al la Tuta Mondo, vi ludos, studos, akto-ros kaj ridos. 2a grado: Michel Dechy (Francio): Tin„jo kiellerno-libro + kanzonoj + rolludoj. 3a grado: Serge Sire(Francio): farado de bild-rakontoj. AA: Franjo Lévèque-Provost (Francio): kantado: nuntempaj kantoj + eblaj indivi-duaj kursetoj pri vo„-laboro (e„ por komencantoj)

12–19 jul 2008. 1a grado: Steve Wagenseller (Usono):filmo-serio Pasporto al la Tuta Mondo, vi ludos, studos, ak-toros kaj ridos. 2a grado: Jean-Luc Kristos (Francio): sim-pla, parola komunikado „iutaga en etoso •oja, ludema kajferiema. 3a grado: Renée Triolle (Francio): preparado al laEkzameno de Tria Nivelo. AA: Franjo Lévèque-Provost/Jean-Luc Kristos (Francio): kantu dancu! / Elizabeth Gury-Oberthur (Francio): malstre„iga pied-masa•ado

19–26 jul 2008. 1a grado: anoncota. 2a grado: Jean-LucKristos (Francio): simpla, parola komunikado „iutaga enetoso •oja, ludema kaj feriema. 3a grado: André Cherpillod(Francio): supera gramatiko kaj literatura tradukado. AA:Marie-France Ménanteau (Francio): pentrado kaj desegnado

2–9 aµg 2008. 1a grado: Bertrand Gilet (Francio): duon-rekta metodo. 2a grado: Gra�ina Opulskien¡ (Litovio): fabe-loj diversspecaj por paroligi vin. 3a grado: Aurora Bute(Rumanio): komentado de tekstoj, gramatiko, paroligado.AA: Nina Kor±enevskaja (Francio): teatro / Brigitte Bourdet(Francio): pentrado sur objektoj

9–16 aµg 2008. 1a grado: Rafael Mateos (Hispanio): ler-nu Esperanton per ludoj. 2a grado: Sorin Porupca (Ruma-nio): paroliga kurso per vigla metodo. 3a grado: ChristianRivière (Francio): tradukado, verkado, lingva analizo. AA:Doina Greavu, Sorin Porupca (Rumanio): malkovru malno-vajn aziajn sanmetodojn / Christian Rivière (Francio): Go-ludo

Informojn pri la prezoj kaj ali•ilojn petu rete aμ po›te.� Kulturdomo de Esperanto Kastelo Grezijono 49150

Bauge, Francio� +33 (0)2 41 89 10 34� kastelo@gresillon.orghttp://gresillon.org

‚inio. ‚i tiu kaligrafia gratulo al la centjari•o de UEA, pre-parita en marto en Tianjin-a Esperanto-Asocio (vd. p•. 8),nun voja•as tra ‚inio subskribate de lokaj aktivuloj. (WeiShan)

Koreio. Korea esperantistino Feli„a (Esperanta nomo)instruis al siaj plia•aj fratinoj Esperanton. Feli„a estas estra-rano de Korea Esperanto-Asocio kaj agadas aktive por niamovado. Nun ›i kun siaj fratinoj praktikas la lingvon kajrevas pri voja•o tra la mondo kaj pri renkonti•oj kun multajbonaj esperantistoj. Iliaj ›atokupoj estas variaj, nome kuira-do, korea tradicia danco, kanto kaj ludo de mandolino. Pro-bable vi renkontus ilin en la mondo. (Hong Sungcho)

Nepalo. Plenplena estis la „ambro en la eduka centro Valley(vd. p•. 6), kiam grupo da nepalaj esperantistoj prezentisEsperanton. Supozeble, multaj el la fotitoj jam eklernis lalingvon. (Bharat Kumar Ghimire)

Korajn gratulojn kaj bondezirojn nidirektas al la respondeca sekretariode Litova Esperanto-Asocio IrenaAlijošiut¡, kiu festis sian jubileon la17an de marto en Vilno! (Foto de

Antanas Gincevi£ius)

Ni kore gratulas nian pollandan kun-laboranton Zbigniew Galor okaze

de lia habiliti•o la 19an de februaro en la Sociscienca Fakul-tato de la Universitato Adam Mickiewicz (PoznaŒ) kaj dezirasal li sukcesojn en lia laboro en la Altlernejo pri HumanismajSciencoj kaj ‡urnalismo, kie li ricevis profesoran postenon.

La Ondo

Gediminas Kazlauskas. “Espero vivi” (laµda mencio en la 10a Internacia Fotokonkurso)