ХУЛОСАИШУРОИ ДИССЕРТАТСИОНИИ 6D. КОА-028-И НАЗДИ

ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ОМУЗГОРИИ ГОЧ,И К И СТ О Н БА НОМИ САДРИДДИН АЙНЙ

дар бораи диссертатсияи Нуров Нуралй Норович оид ба дарёфти дарач,аи илмии

доктори ИЛМХ.ОИ филологи Парвандаи аттестатсионии № 28

К,арори Шурой диссертатсионй аз 13-уми феврали соли 2020дар бораи ба шахрванди Ч,умх,урии Точикистон Нуров Нуралй

Норович до дани дарачди илмии доктори илмх,ои филологй.Диссертатсияи Нуров Нуралй Норович дар мавзуи “Поэтикаи

газалиёти Мирзо Абдул^одири Бедил” барои дарёфти дарачаи доктори илмх,ои филологй аз руйи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик аз чониби Шурой диссертатсионии 6D.KOA-028-H назди Донишгоди давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй (ш. Душанбе, хиёбони Рудакй 121) барои х,имоя пазируфта шудааст.

Унвончу Нуров Нуралй Норович, соли таваллудаш 1974, шахрвандиЧ,умх,урии Точикистон, хатмкардаи факултети филологияи точики Донишгохд давлатии Хучанд ба номи академик Бобочон Гафуров мебошад. Вай унвончуи кафедраи адабиёти классикии точики МДТ “Донишгох,и давлатии Хучанд ба номи академик Бобочон Fафуров” буда, кори диссертатсионияшро дар кафедраи мазкур ба анчом расонидааст.

Мушовири илмии унвончу - доктори илмх;ои филологй, профессор, академики Академияи илмх,ои Ч,умх,урии Точикистон Салимй Носирчон Юсуфзода.

Муцарризони расмй: Абдусатторов Абдушукур - доктори илмх,ои филологй, профессори кафедраи таърихи адабиёти точики Донишгох^ миллии Точикистон.

Саидчаъфаров Озод Шовалиевич - доктори илмх,ои филологй, дотсенти кафедраи забони точикии Донишгох,и давлатии молия ва иктисоди Точикистон

Тагаймуродов Рустам - доктори илмх,ои филологй, профессори кафедраи адабиёти точики Донишгох,и давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав.

Муассисаи так;риздих,анда - Муассисаи давлатии таълимии “Дониш- кадаи давлатии забонх,ои Точикистон ба номи Сотим Улугзода”

Дар такризи пешних,однамудаи ин муассиса аз чумла, таъкид шудааст, ки тахдикоти Н.Нуров аз ли^ози мавзуъ бисёр доманадор буда, бо забони хуби илмй ва бинишу мустакилияти фикриву фардй таълиф гардида, аз ниго^и фарогирии манобеи адабй, таърихй, осори таадщй, шинохти равиш^ои писандидаи накду сухансанчй, мубох,исаорой, тадк;и^и муфассали мавзуоти мех,варии илмх,ои таърихи адабиёт, поэтика, сабкшиносй, шар^нигорй, сарчашмашиносй, матншиносй, забоншиносй, корбасти маъхазх,ои нодир, истифодаи огох,онаи усули пешрафтаи пажу^ишоти филологй комёбих,ои диссертант равшан зух,ур меояд.

Бо вучуди комёбихои сершумори бебахс ва вусъати донишу махорати пажухандаи диссертант дар он чанд норасой ба назар мерасад, ки ислохд онх,о боиси афзудани хусни рисола хоханд гардид:

1. Дар тахдикот ба гайр аз газал ва як-ду ишора ба асари насрии «Чахор унсур»-у маснавихои «Мухити аъзам» ва «Тури маърифат» муаллиф ба осори дигари Мирзо Абдулкодири Бедил таваччух накардааст. Ба назари мо, барои нишон додани ик,тидори шоирии Бедил ва мукоисаи чанбахои поэтикии шеъри у истифода аз китобхои дигари суханвар низ ба фоидаи кор хохдд буд.

2. Иттилооти илмии дар боби панчум гунчоишёфта шакли обзориро гирифтааст ва такмили фасли аввали ин боб боиси таджики хдмачонибаи мавзуъ мегардад. Хуб мебуд, ки дар бораи баъзе шоирони пайрави Бедил ба таври алох^да изх,ор назар карда шавад.

3.Дар фасли севуми боби чах,орум, ки дар он сухан аз таъсири Мавлоно ба Бедил меравад, диссертант асосан ба масъалаи таъсирпазириии шоир дар газалиёти вай ручуь намудааст. Маълум аст, ки дар маснавих,ои Бедил низ ин таъсир ба мушох,ида мерасад. Агар нукоте чанд дар ин маврид низ баён медошт, арзиши илмии диссертатсия боз хдм боло мерафт.

4. Забони тахк,ик,от дар баъзе мавридх,о нисбатан мураккаб ба назар мерасад, зеро муаллиф калимахо ва вохидхои арабиро зиёд ба кор бурдааст. Суфтаву равон сохтани к;исматх,ои мазкури забони рисола рох,и маърифати шеъри Бедилро барои ахли илм ва иродатмандони у осор хохдд кард.

5. Дар фехристи адабиёти диссертатсия низ на хдмаи тадк;ик;оти рочеъ ба Бедил ба анчом расида, дар адабиётшиносии ватаниву хоричйЧой до да шудаанд.

6. Хднгоми шарху тавзех^ иборах,о ба мушохдда мерасад, ки муаллиф х,ангоми овардани онх,о меъёри ягонаро риоят накардааст, зеро гох, иборах,о дар дохили нохунак оварда шудаанд ва гох,и дигар бе он. Ба назари мо хдмчун сохтани тарзи тазаккури ибора ва таркибот дар рисоламувофик;и мак;сад мебошад.

7. Дар тахкикот чо-чо риоя нагардидани ^оидахои имлои забони точикй ба назар мерасад, ки таъмини ин мутобик;ат ба салох^ коримуаллиф хохдд буд.

Камбудихои зикршуда ба мундаричаву сохтори умумии рисола халал ворид намесозанд ва ба салох даровардани тахкикот захмати зиёдроталаб намекунад.

Автореферат, монографияхо ва мак,олахои чопнамудаи диссертантмухтавои онро ифода мекунад.

Диссертатсияи Нуров Нуралй Норович «Поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулкодири Бедил тахдик;оти анчомёфта буда, ба тамоми талаботи Комиссияи олии атестатсионии назди Президента Ч,умх,урии Точикистон чавобгу аст ва муаллифи он барои гирифтани дарачаи доктори илмх,ои филологй аз руйи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик арзанда мебошад.

Дар цисмати апробатсияи автореферат ду монгография, як мачмуаи ма^олахо, 37 мак;олаи илмй, аз чумла 22 мак;ола дар мачаллах,ои

так;ризшавандаи КО A-и назди Президенти Ч,умхурии Точикистон ва Федератсияи Русия чой дода шудааст, ки х,амагй фарогири мавзуъ ва мух,тавои асосии диссертатсия мебошанд.

Номгуи мух,имтарин мак.олах.о, ки мох,ияги илмии диссертатсияроииъикос менамоянд:

а) Ма^олах,о дар мачалла^ои так;ризшавандаи КОА -и назди Президенти Ч,умх,урии Точикистон ва КОА-и Федератсияи Русия:

1. Нуров, Нуралй Норович. Бозтоби замон ва зиндагй дар ашъори Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Паёми Донишгохи миллии Точикистон, бахши филология. 2010. №7(63). - Душанбе: Сино. - С. 194-197.2. Нуров, Нуралй Норович. Таъсири Куръон ва аходиси набави бар ашъори Бедили Дехлави. / Н.Н.Нуров // Ахбори АУ Ч.Т (силсилаи фалсафа ва хукук). 2010. №3. - Душанбе. - С.67-72.3. Нуров, Нуралй Норович. Рамзхои ирфонй ва фалсафи дар шеъри Бедил./ Н.Н.Нуров //Ахбори АУ Ч,Т(шуъбаи илмхои чамъиятшиносй). 2010. №4,- Душанбе. - С. 174-179.4. Нуров, Нуралй Норович. Тахаввули мисраъ, корбурди авзони номатбуъ ва муаммо дар шеъри Бедил. / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. 2010. №3(23). - Хучанд. - С.34-43.5. Нуров, Нуралй Норович. Корбурди киноёт дар шеъри Бедил./Н.Н. Ну ров // Номаи Донишгох. (Бахши илмхои Чомеашиносй).2011. №1 (25). - С.23-31.6. Нуров, Нуралй Норович. Корбурди вожаи нафас ва таобири шоиронаи худсохти он дар «Девони Бедил». / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. 2013. №3 (36). - Хучанд. - С. 12-28.7. Нуров, Нуралй Норович. Тачассуми шоиронаи афкори ахлок;и дар газалиёти Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Паёми Донишгохи омузгорй.2013. №6 (55). - Душанбе. - С. 276-279.8. Нуров, Нуралй Норович. Шавкати Бухорой, Бедили Дехлави ва тачассуми хусусиятхои сабки хиндй дар шеъри форсии Фароруд. /Н.Н.Нуров // Масъалахои равоншиносй ва омузгорй ва психология (Донишгохи давлатии Кургонтеппа ба номи Носири Хусрав). 2010. №4. - 1^ургонтеппа. - С. 74-78.9. Нуров, Нуралй Норович. Бедил и Рудаки. / Н.Н.Нуров // Новое в современной филологии (материалы VIII Международной научно- практической конференции-20.12.2012).-Москва: Спутник. 2012. - С.27-32.10. Нуров, Нуралй Норович. Сабохии Бедгулй ва Бедили Дехлавй. /Н.Н.Нуров /Суханшиносй. 2014. №2. -С. 92-101.11. Нуров, Нуралй Норович. Тахаввул ва тачаддуди суннатхои адабии мактаби Бедил дар ашъори Фарзона. / Н.Н.Нуров // Паёми ДДХ,БСТ.2014. №4. - С. 176-187.12. Нуров, Нуралй Норович. Сарчашмахои мактаби фикрии Мирзо Бедил. / Н.Н.Нуров //Паёми Донишгохи омузгорй. 2015. №1 (62-2). - Душанбе. - С. 343-352.13. Нуров, Нуралй Норович. Вежагихои корбурди авзони газал дар “Девон”-и Бедил. / Н.Н.Нуров // Ахбори ДДХ.БСТ, бахши илмхои гуманитарй. 2015. №1 (62). - С. 41-50.

14. Нуров, Нуралй Норович. Исти^боли шоиронаи Бедил аз Толиби Омулй. / Н.Н.Нуров // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. 2015. №4/7 (80).-С. 213- 221.15. Нуров, Нуралй Норович. Шеър ва лузуми шоирй аз нигохи Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. Бахши илмхои чомеашиносй. 2016. №2 (47).-С . 67-76 .16. Нуров, Нуралй Норович. Муколамаи фархангхо, вахдати инсонй ва сулхи кулл дар «Девон»-и Бедил. / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. Силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй. 2017. №1 (51). - С. 110-114.17. Нуров, Нуралй Норович. Шевахои шоиронаи корбурди таъбироти хоси фарханг ва ирфони хиндй дар Девони Бедил. / Н.Н.Нуров // Ахбори ДДХ,БСТ, бахши илмхои гуманитарй. 2017. №4. - С. 57-65.18. Нуров, Нуралй Норович. Шарх ва маънигузории шоирона дар “Девон”-и Бедил. / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. Силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй. 2018. №1 (54). - С.80-91.19. Нуров, Нуралй Норович. Бахсе рочеъ ба матншиносии як мухамма- си устод Айнй бар газали Бедил. / Н.Н.Нуров // Ахбори ДДХЕСТ Силсилаи илмхои гуманитарй. 2018. №3(76). - С. 46-54.20. Нуров, Нуралй Норович. Шамсиддин Шохин - шоире аз мактаби пайравони Бедил. / Н.Н.Нуров // Суханшиносй. 2018. №3. - С. 94- 105.21. Нуров, Нуралй Норович. Тасвирхои парадоксй дар газалиёти Бедил. /H.Н.Нуров // Ахбори ДДХБСТ. Силсилаи илмхои гуманитарй. 2019. №2 (79).-С. 21-3122. Нуров, Нуралй Норович. Бозтоби симои инсони комил дар афкорва ашъори Хдзрати Султон Боху, Мирзо Абдулкодири Бедил ва аллома Изболи Лохурй / Н.Н.Нуров // Паёми Донишгохи омузгорй ба номи С. Айнй. 2019. № 3 (80). - С. 82-93

б) Мак;олах,о дар дигар мач,аллаю мач,муах;ои илмйI. Нуров, Нуралй Норович. Баъзе аз мухтассоти услубии ашъори Бедил. // Гулистони маърифат(мачмуаи ма^олахо бахшида ба 50 солагии профессор А. Насриддинов). / Н.Н.Нуров. - Хучанд: Нури маърифат, 2003. - С.91-101.2. Нуров, Нуралй Норович. Дар чилвазори оинаи маънй. Шарху тав- зехи абёти чудогонаи Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Номаи Донишгох. 2004. №9. - С.3-19.3. Нуров, Нуралй Норович. Муруре ба бархе аз андешахои ахлокди Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Аз нахви сухан то чавхари маъно (мачмуаи мацолахо). - Хучанд: Меъроч, 2010. - С.200-204.4. Нуров, Нуралй Норович. Бедил ва Мавлонои Балхй. / Н.Н.Нуров //Ахбори АУ Ч,Т (силсилаи филология ва шаркдшносй. 2010. №4. - Душанбе: Дониш. - С.44-52.5. Нуров, Нуралй Норович. Шархе ба як газали тасвирии Бедили Дехлавй. / Н.Н.Нуров // Рамзошнои маънй.- Хучанд: Ношир, 2011. - С. 124-133.6. Нуров, Нуралй Норович. Вахдат дар хайратободи шеъри Бедил./ Н.Н.Нуров // Мазхари маонй (мачмуаи мак;олахо бахшида ба 75-солагии А. Зохидов). - Хучанд: Ношир, 2013. - С. 41-50.7. Нуров, Нуралй Норович. Бозтоби афкори педагогии Мирзо Бедил

дар оинаи газали ирфонй. / Н.Н.Нуров // Паёми академияи тахсилоти Точикистон. 2014. №2 (16). - Душанбе: С. 64-69.8. Нуров, Нуралй Норович. Чехрахои асотирй ва пахдавонии «Шохдома» дар Девони Бедили Дехлавй. / Н.Нурзод // Мачаллаи илмй-пажухишии форсии Донишгохи Дака. Бангладеш. 2014. - №6. С. 168-179.9. Нуров, Нуралй Норович. Аз Бедил то имруз. / Н.Нурзод // Рудаки (Фаслномаи ройзании фархангии сафорати Ч,умхурии исломии Эрон- Вежаномаи Пайвандхои адабии даврони гусаст).- Душанбе, соли дувоздахум. 2011. № 30. - С.13-31;10. Нуров, Нуралй Норович. Мактаби пайравони Бедил ва марохили тахаввули сабки хиндй дар адабиёти форсии Фароруд. / Н.Нурзод // Бедил дар оинаи урс. Техрон,бунёди байналмилалии Бедили Дехлавй. 2017. С. 315-325.11. Нуров, Нуралй Норович. Нусхахои нодири шархи Девони Бедилва шевахои шархнависии осори адабй / Н.Нурзод // Фаслномаи Рудакй. 2013-2014. № 38, 39, 40, 41. - С.39- 51.12. Нуров, Нуралй Норович. Оби хаёти чуй хасад чавхари сахост.(Шеъри химоят ва андешаи саховат дар Девони Бедили Дехдавй). // Н.Нурзод // Шеъри химоят (ба кушиши Мухаммадалии Ачамй).-Душанбе, 2012. - С. 25-39.13. Нуров, Нуралй Норович. Мукоисаи татбикии кдсидаи «Саводи аъ- зам»-и Мирзо Бедил ва «Бахр ул аброр»-и Амир Хусрави Дехлавй. /Н.Нурзод II Фаслномаи «1^анди порей» Шумораи 73-74. Х,инд, 2017. - С. 161-177.14. Нуров, Нуралй Норович. Омилхои тахкими амнияти инсони ва начот аз осебпазирии фикрй дар андешахои Бедили Дехлавй. /Н.Н.Нуров // Илм ва амнияти миллй. Мачмуаи мак,олахои конфренсияи чумхуриявии илмй- назариявй. Хучанд, ДДХ ба номи академик Бобочон Гафуров. Хучанд: Нури маърифат, 2018. С. 302-307.15. Нуров, Нуралй Норович. Тахлили кдёсии поэтикаи касидаи “Тухфат- ул-афкор”-и Навой ва “Саводи аъзам”-и Мирзо Бедил. /Н.Н.Нуров //Мачмуаи мак,олахои хамоиши байналмилалии “Чрйгохи мероси адабии Алишери Навой дар ташаккули маънавият ва маорифи инсонй”. Навой, 4- 6 феврали 2019. Тошканд: Фан, 2019. -С. 414-419 (Бо забони руей).

Ба автореферати диссертатсия так;ризх;ои зерин ворид шудаанд:Так;риз ба автореферати диссертатсия аз чониби доктори илмхои

филологй, профессори Донишгохи давлатии Самарканди Ч,умхурии Узбекистон — Садрй Саъдиев навишта шудааст. Мук;арриз баъди тавсиф ва мусбат арзёбй намудани тадк;ик;от аз чу мл а таъкид мекунад, ки дар умум, рисолаи доктории Нуралй Нуров дар мавзуи “Поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулцодири Бедил” як тах,к;ик;оти тоза дар адабиётшиносии точик ба шумор оварда, аз мухдссанот ва тозагих,ои зиёде бархурдор аст. Дар баробари ин, метавон к;айд намуд, ки он бо сабки илмй ва истифодаи сарчашмаву осори фаровони тахдик;оти ба к;алам омадааст. Бо таълифи ин рисола гуфтан мумкин аст, ки к;адаме фаротар дар бедилшиносии точик гузошта шудааст, ки ин арзиш ва ахдмияти илмии рисола низ добили таъкид мебошад.

Дар баробари ин, мукдрриз кайд менамояд, ки ба хотири боз хдм так;вияти ёфтани корх,ои илмии муаллиф дар оянда мехохдм чанд нуктаро ба унвони пешних,од таъкид намоям:

1. Солх,ои охир дар кишвари Узбекистон низ корх,ои зиёде дарарсаи Бедилшиносй ба ащ ом расиданд. Аммо аз фишурдаи рисоламаълум нашуд, ки то чй андоза муаллиф аз матолиби онх,о истифоданамудааст. Шояд дар худи рисола ин мавзуъ пайгирй шуда бошад. Хубмебуд, ки муаллиф диду назари хешро дар бораи хусну к;убх,и интахдицоти ащомёфта дар бахши дарачаи омухта шудани мавзуъ баён медошт.

2. Аз фишурдаи рисола маълум мегардад, ки зимни баррасии истифодаи воситах,ои тасвири бадей унвончу асосан ба ду санъати бадей- киноя ва муаммо таваччух, намудааст. Хуб мебуд, ки рочеъ ба дигар саноеи бадей низ ба таври куллй назари хешро баён медошт.

Албатта, ин мулох,изах,о пешних,оди инчониб хдстанд ва хдргиз онх,о илмии рисоларо кох,иш намедихднд. Фишурдаи рисола ба таври куллй б о згу и он аст, ки рисолаи доктории Нуралй Нуров кори анчомёфта ба х,исоб рафта, муаллифи он шоист аи дарёфти дарачаи илмии доктори илмхои филологй аз руи ихтисоси 10.01.01,- Адабиёти точик мебошад. Фишурда ва мак;олах,ое, ки фехристи он дар поёни фишурда зикр шудаанд, мухтавои рисоларо ифода мекунанд.

Ба автореферати диссертатсия такризи профессори маркази омузиши забони форсй ва Осиёи Марказии Донишгохи ба номи Чдвохирлаъл Нехруи Х^индустои Ахлок; Ахмад Охан ворид шудааст. Му^арриз аз чумла зикр намудааст, ки андеша ва орои муаллифи автореферати диссертатсия дойр ба бозтоби афкори адабии Мирзо Бедил ва бах,огузорих,ои он ба шеъру шоирй дар баробари ин ки мулох,изах,ои шахсии суханварро оид ба хунар ва шеъру ирфон фаро гирифтаанд, инчунин барои ибрози печидагии забони шеъри бедилй ва мушкилписандии табъи у мисолх,ои чолиберо аз худи суханвар овардааст, ки дар шинохти назарияи шеършиносии чунин суханварони пешрави цаламрави сабки хдндй чойгох,и хоса дорад.

Дар баробари зикри ин мухассанот мукдрриз таъкид мекунад, ки аз мутолеаи автореферати рисола маълум мегардад, ки баъзе камбудюф низ Чой дорад.

1) Маълум аст, ки диссертант дар рисола аз сарчашмах,ои шеъри к;адимаи х,индй сухан карда, ба чанде аз онх,о ишорат ва бештар аз матолиби яке онх,о китоби Анандавардхана тах,ти унвони Дхванялока истифода бурдааст. Дар бораи поэтикаи шеъри к;адимаи х,индй осори зиёд чй дар гузашта ва чй имруз навишта шудаанд, ки хуб мешуд муаллиф аз онх,о низ бахра мебурд.

2) Дар к;исмати мук;аддимаи рисола ба осори бедилшиносони х,инд ишорат рафтааст ва маълум аст, ки муаллиф ба аксари онх,о дастрасй дорад. Аммо солх,ои охир дар Х,инд боз х,ам як иддат тадк;ик;оте рочеъ ба Бедил руи кор омаданд, ки зикри ощ о дар фехристи адабиёт ва муцаддимаи рисола муфид хохдд буд.

Матолиби мазкур танхр ба унвони пешнихда барон таквията тадкдотн бедилшиносй дар коркой баъдии диссертант махруб меебанд ва онхо ба хен вачх арзиш ва ахдмияти рисоларо кокиш намедиханд.

ДармаТмуъЛвтореферати диссертатсияи докторин Нуров Нуралй Норович «Поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулкодири Бедил» мутобик,6а S o n илмй буда, шоистаи дифоъ барои дарефти дарам и — доктори ИЛМХ.ОИ филологй, аз руи ихтисоси 10.01.01- адабиети точи

мебошал ^ автореферати диссертатсия аз чониби доктори илм*°“ филологй профессор, академики Академияи илмхои Чумхурии Точикистон, Вазири маориф ва илми Чумхурии Точикистон Имомзода Мухаммадюсуф Сайдалй навншта шудааст. Мукарриз диссертатсияро р “ оси автореферата он кори анчомёфта *исобида, таъкид менамояд ки Рисола дар заминаи истифодаи нусха*он муътабари хаттии девони ш р, ки дар китобхона^ои Х,инд махфузанд, ба калам омадааст ки амр бе ба арзиши му*имн имлии он таъкид меварзад. Т аги л у баррасии дида н а зХ о и донишмаидони ватаииву хоричй рочеъ ба вежагих,он *унарии ашъори Бедил ва натичагирихои мустакрлона бар он ишорат мекун д, кн муаллиф аз мутолиаи зиёд, умки дониш ва тафаккури тахлили бархурдор аст. Рисола бо сабки хуби илмй навишта шудааст, ки ин фазилат огохии муаллифро аз забони таълифоти илми ва равишхои

НаТ а Т б а Тр " « Т о Г р д ,о дар афтореферати диссертатсия бархе

маълум гардид, ки муаллиф ба нусха^ои зиёди хаттй дастрасй додааст. Ба назари мо дар боби аввали рисола мухдмтарин нусхах,ои нодири Девони Бедил барои хонанда таври мухтасар тавсиф мешуданд, арзиши матншиносии рисола низ боло

мерафт. а . то . ерати рисола базъе галат^ои чузъии техники, имлоива услуби низ ба чашм мерасанд, ки ислохд онх,о эътибори илмиионро боз хдм меафзояд. TITTwT;™-

Албатта, ин галату иштибо^от ба х,еч вачх, арзиш ва а*амияти илмии аЛтооефератн рисоларо кох.иш намедихднд. Бар асоси матолиби баёншуда метавон бар ин натича расид, ки афтореферати рисолаи докторин Нуров Нуралй Норович дар мавзуи “Поэтикаи газалиети Мирзо Абдулкодири Бедил” ба меъёрхои таълифи рисолахои доктори мутобикдт дошта, муаллифи он шоистаи дарёфти дарачаи илмии доктори илмхо филологиро аз руи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик дорад.

Хамчунин ба фишурдаи рисолаи Нуров Н.Н. аз тарафи доктори илмхри Л и л о л о г й академики Академияи илмхои Чумхурии Точикистон, ердамчии Президенти Чумхурии Точикистон оид ба рушди нчтимои ва робита бо чомеа Рахмонзода Абдучаббор такрнз ворид шудааст. Мукарриз каид мекунад, к анТш ахои муаллиф дар интихои диссертатсия тарики хулоса чамъбаст гашида дар он чехраи хуиарии Мирзо Абдулкодири Бедилро хамчун бехтарни шоири хунарманд, таъснргузор, сохибмактаб, навчую навовар, ки бо

эч,одиёти худ дар адабиёти садах,ои минбаъда таъсири носутурданй гузоштааст, намоён мегардад. Аз ин лщоз, диссертатсияи Нуров Нуралиро метавон са^ифаи наве дар заминаи баррасй ва шинохти чех,раи хунарии Мирзо Бедил ба ^исоб гирифт.

Дар баробари дастовардх,ои назаррас дар диссертатсияи мазкур баъзе норасоих,о низ ба назар расиданд, ки ислоди онх,о ба манфиати кори Нуров Нуралй хо^ад буд:

1. Дар чараёни баррасии шевах,ои корбурди саноеи бадей диссертант асосан ба тахдик;и чойгох,и ду санъат, яъне киноя ва муаммо иктифо намудаанд. Агар дар мавриди ташбех,оти пушида, истиора, ки дар газалиёти Бедил мацоми хосае доранд, мулох,изах,ои хешро иброз менамуд, арзиши илмии ин бахши рисола боз хдм боло мерафт.2. Дар баъзе маврид тарзи навишти калима^о ба *;оидах,ои имлои забони

точикй мувофикдт накардаанд. Чунончи, «тагирот» ба чойи «тагйирот» «муътавдд» ба чойи «муътакдц ва г. Хдмгунсозии онх,о барои афзудани арзиши сабки нигориши рисола омил хохднд омад.

Вале ин гуфтах,о ба х,еч вачх, арзиши илмии диссертатсияро коста намегардонанд ва диссертатсияи Нуров Нуралй Норович дар мавзуи «Поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулкодири Бедил», ки барои дарёфти дарачаи илмии доктори илмхои филологй аз руи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик пешних,од шудааст, чавобгуи талаботхои КОА-и назди Президенти Ч,умх,урии Точикистон буда, муаллифи он шозистагии дарёфти унвони илмии доктори илмхои филологиро дорад.

Ба автореферати диссертатсия доктори илмхои филологй, профессор, узви вобастаи АН Ч,умхурии Точикистон, Сафири Чумхурии Точикистон дар Ч,умхурии Исломии Эрон Низомиддин Зо^идй навиштааст. Мукдрриз мазмуни тадк;ик;отро мусбат арзёбй намуда, аз чумла к;айд мекунад, ки Сох,иби рисола баробари таджики мукаммали поэтикаи газалиёти шоир, инчунин идомаи сабку шеваи нигорандагии уро дар густураи адабиёти точику форс хдмачихдта таджик намудааст.

Бо итминони комил метавон гуфт, ки рисолаи тахдик;отии Нуралй Нуров аз шох,корих,ои илмии адабиётшиносии муосири точик буда, номбурда баъди омузишу чустучух,ои пайвастаи бисёрсола мактаби навро дар маърифати шеъри Бедил ба вучуд овардааст.

Дар канори чунин дастовардх,о дар фишурда норасоихои чузъии ислох,пазир низ дида мешаванд:

1. Дар фишурда бархе аз калимах,о хеле зиёд ва хдмеша на аз руи вазифаи маъноиашон ба кор мераванд. Мисоли равшан калимаи «кдламрав» аст, ки 27 маротиба истифода шудааст.

2. Му^авдик; санъат^ои зиёди бадеии дар ашъори Бедил истифодашударо дар алохдцагй баррасй карда бошад хдм, аммо аз шархи чанде аз воситахои тасвир, монанди сачъ, тачнис, тарсеъ, истиора ва дигар саноеъи серистифодаи шоир худцорй намудааст ё мисол наовардааст.

Рисолаи илмии Нуров Нуралй Норович «Поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулкодири Бедил» ба талаботи таълифи рисола^ои доктории Комиссияи Олии Аттестатсионии назди Президенти Ч,умхурии Точикистон чавобгу буда, муаллифи он сазовори дарёфти дарачаи илмии

доктори илмхои филологй аз руи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик мебошад.

Мукарризони гайрирасмй бо вучуди зикри баъзе эроду нук;сонх,ои чузъй дар автореферати диссертатсия (точикй ва русй) ба ахдмияти наза- рию амалй ва дастовардх,ои илмии он бах,ои мусбат додаанд.

Муцарризони расмй ва муассисаи такриздихднда мутахассисони варзи- даи сохди адабиётшиносй ба шумор омада, дар ин самт асару мак;олоти фаровоне ба калам овардаанд, ки мазмуну мух,тавои ощ о ба мундаричаи диссертатсияи мазкур иртибот доранд.

Муассисаи так,риздих,анда яке аз муассисах,ои бонуфузи таълимии со- х,аи филология дар чумхурй ба шумор рафта, мутахассисони варзидаи он дар тахдику баррасй ва таълими масоили умдаи адабиётшиноси, хоса адабиёти классикии точик сах,ми худро гузоштаанд.

Шурой диссертатсионй таъкид менамояд, ки унвончу дар диссертатсия ба тахдику баррасии поэтикаи газалиёти Бедил икдом намуда, мукаррар кардааст, ки накши ин суханвари бузурги адабиёти форсизабони Х,инд дар ташаккули ин навъи шеърй ва эчоди шигардх,ои барчастаи хунари дар колиби он, аз чумла калимасозй, таъбирофаринй, мазмунсози, сохторшиносй, тахдввули маъноии аносири он, чун к,офияву радиф бузург буда, тозакорихри хунарии вай барои зухури мактаби шеърии маъруф ба номи Бедил ва хамзамон забони бедилй омил гардидааст.

Ах,амият ва арзиши омузиши поэтикаи газалиёти Мирзо Абдулкодири Бедил дар он зохдр мегардад, ки дар доираи баррасихри илмии диссертатсия ба таври куллй поэтикаи яке аз анвои асосии шеърии таркиби мероси адабии Бедил - газал, хоса поэтикаи забони ин навъи адабй, ки чанбах,ои хунарии каломаш бештар дар он омил ба зухури ихтирооти забонй, калимаву таркиб ва таъбир^ои тозаи шоирона, мазмунсозй, тасвирофаринй ва амсоли ин гардидаанд, ба риштаи тахдик кашида шудааст. Дар мех,вари ин пажухдш баъзе шохах,ои поэтикаи назариву амалй, поэтикаи газал дар таркиби осори як тан суханвари мумтозу навовар, тахкики бархе масъалах,ои вобаста ба поэтикаи сохторшиносии ин навъи адабй, пахлухои чудогонаи поэтикаи забони шеър ва лексикаи забони шоирона, дар мисоли калимасозй, таркибсози, ибораорой, маъниофаринй, тачаддуди маъноии вожагони роич дар таркиби лугавии забони точикй ба эътибор гирифта шудаанд.

Ах,амияти назарии тахдик, дар он зохдр мешавад, ки натичах,ои илмии диссертант имкон дорад, ки дар улуми адабиётшиносй, забоншиноси, фалсафа, ахлок;, фархднг, мардумшиносй ва гайра барои анчоми корхри тах,кикотй на танх,о дар шинохти осори Бедил, балки баррасии чанбах,ои мухталифи осори суханварони сабки хдндй мавриди истифода карор бигиранд. Хоса, дар заминаи тахкики вежагихои сабки хинди, поэтикаи забони шеъри точикй, таъсирпазирии шоирони баъд аз Бедил аз сабки сухан ва чанбахои хунарии ашъори у, тахкики истилохоти ирфонй ва фалсафй, инчунин мафохими марбут ба фарх,анги хдндувон дар шеъри дигар шоирони сабки хиндй, таркибсозих,ои хоси шоирона ва накдш Бедил дар тахаввули он, матншиносии осори суханварони сабки хинди, тахкики шурухи адабй, аз чумла нусхахои хаттии шарадой Девони Бедил

ва дар умум эчоди шарадой тоза ба газалиёти шоир аз равишхри таадикоти анчомдодаи диссертант дар тахкики мавзуъ ва матолиби дар диссертатсия бакаламомада метавон ба таври зарурй ба кор гирифт.

Ах,амияти амалии рисола аз он иборат аст, ки натичахри онро барои таълифи китобхри дарсии академй ва донишгох^ии таърихи адабиёти точик, махсусан таърихи адабиёти форсизабони Х,индустон, таърихи адабиёти точикии Фароруд, таърихи адабиёти суфия, таърихи афкори фалсафии халк;и точик, таълифи фарх,ангхри ирфонй, луготи таркиб ва таъбирхри шоирона, рисолахри илмии марбут ба масоили забоншиносии таърихй ва поэтикаи забони осори классикй, сабкшиносй ва амсоли ин истифода бурдан мумкин аст. Хамзамон, дар чараёни тасх,ех ва нашри матни илмй- интикодии Девони Бедил, тахияи фар^анги таркиботи хоси ашъори шоир, инчунин таълифи шуру^и нав ба газалиёти суханвар аз маводи рисола имкони ба кор гирифтан аст.

Дар чараёни тахдик аз дастовардхри илмии адабиётшиносони ватаниву хоричй Е. Э. Бертеле, Э. Браун, Н. Пригарина, Халилуллохд Халилй, Салохдддини Салчукй, Абдулхдди Бетоб, F уломхдеани Мучаддадй, доктор Абдулганй, Набй Хрдй, Шафеии Кадканй, Алии Муаллим, Мухдммади Асир, Асадулло Х,абиб, Абдулгафури Орзу, Козими Козимй, Садриддин Айнй, Расул Хрдизода, Худой Шарифов, Субхрн Амиркулов, Абдунабй Сатторзода, Мирзо Муллоах^гад, Абдуманнон Насриддинов, Носирчон Салимй, Бобобек Рах,имй, Замира Гаффорова ва дигарон истифода шудааст.

Х,ангоми таълифи рисолаи илмй нусхахри хаттй ва чопии куллиёт ва девони Бедил ба шумули нусхахри хаттии мах,фуз дар китобхонахри Ризо Ромпур, Алигарх, Патна, Аграи Х,инд, Ганчбахш, Панчоби Покистон, Китобхонаи миллии Точикистон, Китобхонаи ба номи Берунии Тошканд, нашрхри дар Точикистон, Эрон, Афгонистон, Хрланд анчомёфта, ду нусхаи хаттии шархд девони Бедил мах,фуз дар Китобхонаи Ганчбахши Покистон ва Кохдраи Миср, девони газалиёт, касоид, инчунин маснавих,ои маъруфи шоирони гузашта, ки ба шеъру андешаи Абулмаонй таъсири равшан гузоштаанд, чун девони устод Рудакй, «Шохрома»-и Фирдавсй, «Маснавии Маънавй»-и Ч,алолуддини Балхй, девони газалиёт, «Гулистон» ва «Бустон»-и Саъдй, девонхри Х,офиз, Амир Хусрави Дехдавй, Абдурах^юни Ч,омй, Х,илолй, Толиби Омулй, девони ашъори суханварони Фарорудии сох,ибноми сакби х,индй чун Шавкати Бухорой, Сайидои Насафй, шоирони пайрави мактаби Бедил чун Шамсиддин Шох,ин, Накибхон Туграли Ах,рорй, тазкирах,ое, ки ба рузгори шоир ва баъд аз у навишта шуда, маводи муътамадеро рочеъ ба зиндагй ва осори Бедил фаро гирифтаанд, хдйси маводи асосй хидмат кардаанд.

Метод ва методологияи диссертатсия дар асоси методи таърихй, таърихй-мукоисавй, сохторшиносии жанр, шинохти матни адабй, шарху тафсири матн, тадлили дохилиматнй, тахлили синхронй бар мутуни адабй, тахлили оморй ва дастовардхри чадиди адабиётшиносии муосир мукаррар шудааст.

ю

Мутобицати бевоситаи максаду вазифахои диссертатсия. Максад вавазифах,ои диссертатсия, ки ба таври мушаххас дар кисмати мукддцимаи он нишон дода шудаанд, комилан ба мух,тавои он мутобикат доранд ва диссертант тавонистаанд, ки аз ухдаи ичрои онх,о баромада, мухдмтарин дадафхои дар назди худ гузошташударо дар чараёни тахкик амалй созад ва рисолае чавобгу ба талаботи таълифи диссертатсиях,ои доктори ба калам оварад.

Са^ми бевоситаи мухавдщ аз он иборат аст, ки дар тули 17 сол ба чамъоварии мавод машгул шуда, аз марказх,ои илмй, китобхонахри маъруфи ватаниву хоричй, аз чумла Русия, Эрон, Х,индустон, Покистон, Узбекистон ва кишвархои дигар нусхахри хаттии Девони Бедил, инчунин ду шархи Девонро, ки дар осори тахкикотй танхо зикри номашон рафта буд, ба даст оварда, барои анчоми тадкикоти хеш аз онхр истифода намудааст. Диссертант дар заминаи бедилшиносй 2 монографияи илми, зиёда аз 80 макола ба калам овардааст, ки кисмате аз онхо дар мачмуа ва мачаллахри кишвархои Х,индустон, Покистон, Русия, Бангадеш, казокистон, Узбекистон ба чоп расидаанд. Баробари ин, ба кушиши бевоситаи мухдккик матни илмй-интикодии Девони яке аз шоирони мактаби пайравони Бедил Накибхон Тугралро, ки ба мавзуи тадкикоти илмии у бевосита рабт дорад, тасде* ва бо пешгуфтору тавзе^от ба нашр расидааст. Дар конференсияхри илмии сатхдои донишгох,й, вилоятй, чумхуриявй ва байналмилалй, аз чумла 4 хдмоиши байналмилалии бедилшиносй ширкат ва суханронй намудааст.

Чдласаи Шурой диссертатсионии Шурой диссертатсионии 6D. КОА- 028-и назди Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй аз 13.02.2020 дар бораи ба Нуров Нуралй Норович додани дарачаи доктори илмх,ои филологй к;арор кабул кард.

Хднгоми гузаронидани овоздих,ии пшщшй дар Шурой диссертатсионй аз шумораи умумии 25 нафар аъзои Шурой диссертатсионй “23” нафар иштирок доштанд, ки аз ин “7” нафар аз руйи ихтисоси 10.01.01 - Адабиёти точик мебошанд. Натичаи овоздих,й:

Тарафдор” - «19» нафар, “Зид”- нест, “Варацаи беэътибор” - нест.

Баромади Нуров Нуралй Норович дар мавзуи «Поэтикаи газалиёти Бедил» барои дарёфти дарачаи илмии доктори илмх,ои филологй аз руйи ихтисоси 10.01.01. - Адабиёти точик барои дарёфти дарачаи илмии доктори илмх,ои филологй, такризи муассисаи пешбар - Донишкадаи давлатии забонхои Точикистогн ба номи Сотим Улугзода, суханронии мукарризони расмй - доктори илмх,ои филологй, Абдушукуров Абдусаттор, доктори илмх,ои филологй, дотсент Саиъчаъфаров Озод, доктори илмхои филологй, профессор Тагаймуродов Рустам мукарризони гайрирасмй: аз номи Садрй Саъдиев-доктори илмх,ои _ филологй, профессори Донишгох^ давлатии Самарканди Ч,умх,урии Узбекистон, Ахлок Ахмад Охан - доктор, профессори маркази омузиши забони форси ва Осиёи Марказии Донишгохд ба номи Ч,авох,ирлаъл Нех,руи Хиндустон , Имомзода Мухаммадюсуф Сайдалй, доктори илмх,ои филологй,