8

10

12

16

ΤΟ Α

ΙΓΑ

ΙΟ: Μ

ΙΑ Δ

ΙΑΣΠ

ΑΡ

ΤΗ Π

ΟΛΗ

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

////////////////////

ΠΕΡ

ΙΕΧΟ

ΜΕΝ

Α/

CON

TEN

TS

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γεώργιος Α. ΒουλγαράκηςFOREWORD Georgios A. VoulgarakisΗ «Ανοιχτή Πόλη» του Αιγαίου Τάκης Γεωργακόπουλος The "Open City" of the Aegean Takis GeorgakopoulosΕισαγωγή Κατερίνα Κοτζιά, Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Λόης Παπαδόπουλος, Κορίνα ΦιλοξενίδουIntroduction Elias Constantopoulos, Korina Filoxenidou, Katerina Kotzia, Lois PapadopoulosStefano Boeri Μια μεσογειακή ουτοπία

Stefano Boeri A Mediterranean utopia

512 Manuel de Prada Pérez de Azpeitia

24 Tέτα MακρήTeta Makri

72 Απόστολος ΓεωργίουApostolos Georgiou

158 Δούκας ΚαπάνταηςDoukas Kapantais

354 Αντώνης ΚαρύδηςAntonis Karydis

444 Νίκος ΝαυρίδηςNikos Navridis

24 Μίκης ΘεοδωράκηςMikis Theodorakis

182 Kiyoshi Sey Takeyama

380 Νίκος ΔήμουNikos Dimou

166 Δημήτρης ΤσουμπλέκαςDimitris Tsoumblekas

430 Σοφία ΚοσμάογλουSophia Kosmaoglou

332 Wolf Prix

236 Γιώργος ΨυχογιόςGeorge Psihogios

98 Alberto Campo Baeza

360 Λίλη Πεζανού Lily Pezanou

310 Δημήτρης TριανταφύλλουDimitris Triantafyllou

408 Francois Roche

394 Γιώργος ΛάππαςGeorge Lappas

499 Μανώλης ΜπαμπούσηςManolis Baboussis

400 Στράτος ΚαλαφάτηςStratos Kalafatis

456 Ελένη ΤζιρτζιλάκηEleni Tzirtzilaki

528 Ιορδάνης ΣτυλίδηςIordanis Stilidis

284 Γιώργος ΓυπαράκηςGiorgos Gyparakis

214

Θανάσης Χονδρός Αλεξάνδρα ΚατσιάνηThanasis ChondrosAlexandra Katsiani

258 Daniel Zarza Balluguera

190 Aπόστολος BέτταςApostolos Vettas

172 Ζωή ΚεραμέαZoe Keramea

112 Αλέξανδρος ΨυχούληςAlexandros Psychoulis

140 Νevzat Sayin

532 Άγγελος ΜπράτηςAngelos Bratis

534 Μιχαήλ ΜαρμαρινόςMichael Marmarinos

536 Σπύρος ΣτάβερηςSpyros Staveris

νησιά του νομαδισμού islands of nomadism

νησιά της φιλοξενίας islands of hospitality

νησιά της αρχαιολογίαςislands of archaeology

νησιά της προσκύνησηςislands of pilgrimage

νησιά της επιείκειαςislands of leniency

νησιά της εξορίαςislands of exile

νησιά της ματαιοδοξίαςislands of vanity

26

34

36

50

56

64

74

90

100

110

124

138

160

174

184

192

206

224

260

286

300

312

326

356

382

396

410

432

462

464

502

5 518530

540546550558 TH

E D

ISP

ERSE

D U

RB

AN

ITY

OF

THE

AEG

EAN

AR

CHIP

ELA

GO

2 Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ / THE ARCHITECTURE

/////////////2.2 αρχιτεκτονικός οδηγός του Αιγαίου / architectural guide of the Aegean ////////////////////////2.1 αρχιτεκτονικοί λόγοι / architectural discourse

2.1.1 Βασιλική Πετρίδου Μία ‘νέα παλιά’ πόλη: το Αιγαίο

Vassiliki Petridou A ‘new old’ city: the Aegean

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2.1.2 Σωκράτης Γεωργιάδης Το Αιγαίο εκτός των τειχών - αρχαϊκός κοσμοπολιτισμός

Socratis Georgiadis The Aegean beyond city walls – archaic cosmopolitanism

2.1.3 Ugur Tanyeli Αστικά σχήματα στην τουρκική ακτή του Αιγαίου

Ugur Tanyeli Urban patterns on the Turkish coast of the Aegean

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2.1.4 Αριστείδης Ρωμανός Μύκονος: αστικός χώρος ή σκηνικό

Aristidis Romanos Mykonos: urban space or stage set

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2.1.5 Κωνσταντίνος Ν. Δεκαβάλλας Πόλεις, αρχιτεκτονική και κοινωνία. Τα νησιά του Αιγαίου-Σαντορίνη

Constantinos N. Decavallas Cities, architecture and society. Aegean islands-Santorini

2.1.6 Βούλα Μποζινέκη-Διδώνη Οία Σαντορίνης. Οι παλμικές κινήσεις του οικισμού στους κύκλους της ιστορίας

Voula Bozineki-Didoni Ia, Santorini. The pulse of the settlement resonates with the cycles of history

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2.1.7 Βασίλης Κολώνας Ιταλική αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα (1912-1943)

Vassilis Colonas Italian architecture in the Dodecanese (1912-1943)

2.1.8 Αντρέας Γιακουμακάτος Η έντεχνη αρχιτεκτονική στο Αιγαίο (1927-2006)

Anrdeas Giacumacatos Prominent architecture in the Aegean (1927-2006)

2.1.9 Κώστας Μανωλίδης Ασκήσεις εδάφους. Επισημάνσεις για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική στο Αιγαίο

Costas Manolides Ground exercises. Notes on contemporary architecture in the Aegean

2.1.10 Θωμάς Δοξιάδης Το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου: τοπίο γης και θάλασσας σε μετασχηματισμό

Thomas Doxiadis Aegean Archipelago. Landseascape system in transformation

2.1.11 Δημήτρης Φιλιππίδης Μύθοι του σημερινού Αιγαίου

Dimitri Philippides Contemporary Aegean myths

APPENDIX

architectural guide of the Aegean: an auxiliary dictionary Guest editor Apostolos Kalfopoulos/////////////biographical notes3. PASS - PORTS unclassified transcriptions of the Aegean Guest editor Memos Philippidesbiographical notesTHE GREEK PAVILION

LETTERS IN THE WATERS

Aristidis Antonas The roof – drawing Fotis Sagonas Demosthenes Kordopatis Spinalonga – drawing Iordanis StilidisSophia Nikolaidou With the sun in their eyes – painting Irini KarayannopoulouEugene Trivizas Thalassogeitonia (the neighbourhood in the sea) – Illustration Maria Kriara

1 ΤΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ / THE ARCHIPELAGO

1.1 πόντος - pontus / open sea - pontus

1.1.1 Massimo Cacciari Το Αρχιπέλαγος

Massimo Cacciari The Archipelago

1.1.2 Ruggiero Romano Για την υδάτινη πόλη του Αιγαίου

Ruggiero Romano The watery city of the Aegean

1.1.3 Σπύρος Ι. Ασδραχάς Το ελληνικό Αρχιπέλαγος. Μια διάσπαρτη πόλη

Spyros I. Asdrahas The Greek Archipelago. A far-flung city

1.1.4 Άγγελος Ελεφάντης Βαπόρια, θέλουμε βαπόρια

Aggelos Elefantis Ships, we need ships

1.1.5 Δημήτρης Φατούρος Διέξοδος συμβίωσης

Dimitris Fatouros An issue of conviviality

1.1.6 Παναγιώτης Τουρνικιώτης Sprawl στις γειτονιές του Αιγαίου

Panayotis Tournikiotis Aegean sprawl

1.1.7 Γιώργος Τζιρτζιλάκης Το ατύχημα της Τίγκη. Αρχιπέλαγος και νεωτερικότητα

Yorgos Tzirtzilakis The Tiggy accident. Archipelago and modernism

1.2 νησιά - isolae / islands - isolae

1.2.1 Χρήστος Μπουλώτης Η ιερή παλίμψηστη τοπογραφία του Αιγαίου

Christos Boulotis The topography of Aegean sacred sites: a timeless palimpsest

1.2.2 Κώστας Κωτσάκης Αιγαίο, προϊστορία. Μία ατελής αφήγηση_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Kostas Kotsakis Aegean, prehistory. An incomplete narrative

1.2.3 Θανάσης Μουτσόπουλος Sea, Sex and Sun. Για μια τουριστική ανθρωπολογία του Αιγαίου

Thanasis Moutsopoulos Sea, sex and sun. For a touristic anthropology of the Aegean

1.2.4 Πόλα Μπούσιου Μύκονος: η εμμονή της ουτοπίας_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Pola Bousiou Mykonos: an obsessive utopia

1.2.5 Βενετία Καντσά Κάποιοι τόποι έχουν διαφορετική ενέργεια_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Venetia Kantsa Some places have a different energy

1.2.6 Σταύρος Σταυρίδης Κατοικώντας την εξαίρεση στο Αρχιπέλαγος

Stavros Stavridis Living in the exile in the Archipelago

1.2.7 Νίκος Γ. Ξυδάκης Αρχιπέλαγος. Η ύλη της νοσταλγίας

Nikos G. Xydakis Archipelago. The stuff of nostalgia

1.3 γέφυρες ponts / bridges - ponts

1.3.1 Γεράσιμος Βώκος Το νησί

Gerassimos Vokos The island

1.3.2 Γιάννης Ζαχαριάδης Θιν’ αλός_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Yannis Zachariades Θιν’ αλός

1.3.3 Φοίβη Γιαννίση Δήλιος φοίνικας

Phoebe Giannisi The Delian palm tree

1.3.4 Mark Wigley Ο πυρετός των δικτύων_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Mark Wigley Network fever

1.3.5 ΜΙΤ Μητρόπουλος Ευρω-νήσοι. Προς μια νησιωτική πολιτική ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης_ _ _ _ _ _ _MIT Mitropoulos Euro-islands. Towards a European Union islands policy for development

1.3.6 Δημήτρης Παπαλεξόπουλος Μεσόγειος/Αιγαίο. Αρχιτεκτονική + Τεχνολογίες της πληροφορίας

Dimitris Papalexopoulos The Mediterranean/The Aegean. Architecture + Ι Information technology

1.3.7 Χάρης Βλαβιανός Τα δύσβατα σύνορα της γλώσσας

Haris Vlavianos The opaque borders of language

1.4 νησολόγια isolaria / island maps - isolaria

1.4.1 Ζήσης Κοτιώνης, Φοίβη Γιαννίση Πτήση και πτώση από την Ανατολή ως την Δύση_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Zissis Kotionis, Phoebe Giannisi Flying and falling from East to West

1.4.2 Νίκος Μπελαβίλας Τρεις ιστορίες για το Αιγαίο_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Nikos Belavilas Three tales of the Aegean

1.4.3 Βασιλική Γαλανή-Μουτάφη Αιγαίο: τουριστικοί προορισμοί, διαπολιτισμικές συναντήσεις και

κοινωνικοοικονομικές αλλαγές

Vasiliki Galani-Moutafi Aegean: tourist destinations, intercultural encounters and socio-economic changes

1.4.4 Εμμανουήλ Β. Μαρμαράς Σύγχρονες τάσεις αστικοποίησης στο Αιγαίο πέλαγος_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Emmanuel V. Marmaras Current trends of urbanization in the Aegean sea

1.4.5 Λενιώ Μυριβήλη Η μεθοριακή πόλη του Αιγαίου

Lenio Myrivili The Aegean bordercity

1.4.6 Όλγα Λαφαζάνη Θάλασσα προς φυγή… προς έλευση… _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _Olga Lafazani Sea of safe haven…

1.4.7 Λίλα Λεοντίδου Μεσογειακές μεταμορφώσεις και το Αιγαίο από γέφυρα σε σύνορο_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Lila Leontidou Mediterranean metamorphoses and the Aegean archipelago from bridge to border

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Χαρτογραφώντας την ‘πόλη του Αιγαίου’, Βασίλης Παππάς Charting the ‘city of the Aegean’, Vassilis PappasΑνθρωπογεωγραφικά δεδομένα της πόλης του Αιγαίου: Μεγέθη και ΧάρτεςAnthropogeographical data of the Aegean city: Quantities and Maps2.2 αρχιτεκτονικός οδηγός του Αιγαίου: ένα λεξικό εφεδρείας Guest editor Απόστολος Καλφόπουλος////////////////////βιογραφικά3. PASS - PORTS αταξινόμητες μεταγραφές του Αιγαίου Guest editor Μέμος Φιλιππίδης βιογραφικάΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Αριστείδης Αντονάς Η στέγη – σχέδιο Φώτης Σαγώνας Δημοσθένης Κορδοπάτης Σπιναλόγκα – σχέδιο Ιορδάνης ΣτυλίδηςΣοφία Νικολαΐδου Με τον ήλιο στα μάτια – εικόνα Ειρήνη ΚαραγιαννοπούλουΕυγένιος Τριβιζάς Η θαλασσογειτονιά – εικονογράφηση Μαρία Κριαρά

422 Claudio LazzariniCarl Pickering

10th INTERNATIONAL EXHIBITION OF ARCHITECTURE VENICE BIENNALECities, Architecture and SocietyDirector: Richard Burdett

GREEK PARTICIPATION

Curators:Elias ConstantopoulosKorina FiloxenidouKaterina KotziaLois Papadopoulos

10η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΒΕΝΕΤΙΑΣ Πόλεις, Αρχιτεκτονική και ΚοινωνίαΔιευθυντής: Richard Burdett

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Επιμελητές:Κατερίνα ΚοτζιάΗλίας ΚωνσταντόπουλοςΛόης ΠαπαδόπουλοςΚορίνα Φιλοξενίδου

ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ: ΜΙΑΔΙΑΣΠΑΡΤΗ ΠΟΛΗ

THE DISPERSEDURBANITY OF THEAEGEANARCHIPELAGO

ΤΟΑΙΓΑΙΟ:ΜΙΑΔΙΑΣΠΑΡΤΗΠΟΛΗ

THEDISPERSEDURBANITYOFTHEAEGEANARCHIPELAGO

ISBN 960-6654-25-7

Ελληνική Δημοκρατία

Υπουργείο Πολιτισμού

Hellenic Republic

Ministry of Culture

μÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈΤ˜ ∫˘ÎÏ¿‰Â˜, ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÓËÛÈÔ‡, Û ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙËÓ∞ÙÙÈ΋ ÂÚ›Ô˘ 10 Ó·˘ÙÈÎÒÓ ÌÈÏ›ˆÓ, πÔ‡ÏÈÔ˜ 2006 ‹ 2005 ‹ 2004 Ì.Ã. ‹ 400 .Ã.:

Κατηφορίζουμε, κατρακυλώντας σχεδόν ανάμεσα σε δύο απόκρημνες πλαγιές,προς την ρεματιά του Βαθυπόταμου, στην ζέστη του καταμεσήμερου και τηναχλή του καλοκαιριού, μέσα στο βουητό των εντόμων που πετούν ανάμεσα σεφασκόμηλα και θυμάρια. Τα κίτρινα χωράφια στο πάνω μέρος των λόφωνσυγκρατούν ξερολιθιές κι ανάμεσά τους, μικρά χαμηλά κτίσματα, μαντριά γιατα κατσίκια, που το απόγευμα, μετά την δύση θα γεμίζουν τον αέρα αυτού τουγήινου χωνιού με τα κουδούνια και τα βελάσματά τους, την ώρα που θα ανε-βαίνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Το μονοπάτι που κατεβαίνουμε είναιαρχαίο, στρωμένο με ντόπιες αρχαίες πέτρες, στηριγμένες σε αρχαία πέτριναόρθια ρίχτια. Σε μία διακλάδωσή του, πλησιάζοντας την θάλασσα, συναντά τηνπηγή του ποταμιού με το κτίσμα της κρήνης: το ποτάμι βάφει πράσινο το κίτρι-νο ξερό τοπίο με τους κοκκινωπούς θάμνους γιατί δίπλα στην κοίτη του οργα-νώνονται μικρά χωράφια με καλλιέργειες – φραγμένα με καλαμιές ή πέτρινουςτοίχους, κηπευτικά, αμπέλια και οπορωφόρα δέντρα, μία μοναδική φοινικιά,μουσμουλιές, λεμονιές, αμυγδαλιές, ροδιές. (1) Παρακάμπτουμε την πηγή γιανα συνεχίσουμε την κατάβαση δίπλα στις καλλιέργειες. Το νερό ακούγεταιδίπλα μας μέχρι που εξαφανίζεται υποβιβαζόμενο κάτω από την επιφάνεια τουεδάφους. Τώρα ο δρόμος συνεχίζει μέσα στο ξεροπόταμο, στρωμένο στην κοί-τη με μεγάλα λιθάρια, κάτω από την σκιά των λυγαριών. Στην εκβολή του ποτα-μιού, μέσα στην άμμο, στην κατάληξη του μικρού θαλάσσιου κόλπου, συναντάκανείς ένα ξωκλήσι. Αριστερά, στον αυχένα του λόφου, πάνω στον βράχο, ταίχνη μίας αρχαίας πόλης. Ο αρχαίος δρόμος οδηγεί ακόμα στην αρχαία πόλη

Northwest Cyclades, southeast side of an island about 10 nautical miles from Atti-ca, July 2006 or 2005 or 2004 AD or 400 BC.

We’re going downhill, almost running, between two steep slopes, towardsthe Vathypotamos gully, in the searing midday heat and mist of summer,amid the buzz of insects darting between sage and thyme. The yellow fieldson the tops of the hills are held by drystone fences, between which are smalllow buildings, pens for the goats that in the afternoon, after the sun sets,will fill the air of this funnel of earth with their bells and their bleating, justas we are going back up the road home. The path we are walking down isan ancient one, paved with ancient local slabs resting on ancient uprightstone risers. On one fork, as it approaches the sea, the path leads to thesource of the river and the constructed fountain: the river paints the drystraw-coloured landscape green with red shrubs, because beside its bedare small fields with crops fenced with reeds or stone walls: vegetable gar-dens, vineyards and fruit-trees, a single palm tree, loquat, lemon, almondand pomegranate trees. (1) We skirt the spring in order to stay beside thecrops. The water can be heard following us until it is relegated to a placeunder the surface of the earth. Now the path continues over the dry riverbed,paved on the bottom with large stones, under the shade of willow trees. Inthe sand at the mouth of the river, on the innermost point of the little inlet,stands a chapel. To the left on the saddle of the hill are traces of an ancient

Φο

ίβη

Για

ννίσ

η

1.3

.3Δ

ήλ

ιος φ

οίν

ικα

ςP

ho

eb

e G

ian

nis

i

1.3

.3T

he

De

lia

n p

alm

tre

e

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

06

(1)

Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ΔεκαβάλλαςΚωνσταντίνος / Dekavallas Konstantinos Έτος Μελέτης / Design: 1970 Έτος Κατασκευής / Construction: 1970-1972

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Αίγινα / ΕginaΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Δεκαβάλλας Κωνσταντίνος / Dekavallas KonstantinosΈτος Μελέτης / Design: 1971 Έτος Κατασκευής / Construction: 1971-1973

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία / Residence Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Αίγινα, Περιβόλα / Εgina, Perivola Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s):ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Dekavallas Konstantinos, Georgiadis A., KyriakidisKyriakos, Tobazis N.Alexandros Έτος Μελέτης / Design: 1986 – 1988 Έτος Κατασκευής / Construction: 1988 – 1992 Φωτογραφίες / Photographs: Καλαποδάς Δημήτρης / Kalapodas Dimitris

Ονομασία Έργου / Name: Ξενοδοχείο «Hilton» / "Hilton" Hotel Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Ρόδος, Ιξιά / Rodos, Ixia Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δεκαβάλλας Κωνσταντίνος, Γεωργιάδης Α., Κυριακίδης Κυριάκος, Τομπάζης Ν. Αλέξανδρος /ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, ΔΙΑΜΟΝΗ / HOTEL, ACCOMODATION

Δεκαβάλλας Κωνσταντίνος / Dekavallas KonstantinosΈτος Μελέτης / Design: 1969 Έτος Κατασκευής / Construction: 1969-1971

Ονομασία Έργου / Name: Εθνική Τράπεζα / National BankΝησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σαντορίνη, Φηρά / Santorini, Fira Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): AΝΑΨΥΧΗ, ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΡΓΑΣΙΑ / LEISURE, RETAIL, WORK

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S T

HE

AR

CHIT

ECTU

RE

/ A

RC

HIT

EC

TU

RA

L G

UID

E O

F T

HE

AE

GE

AN

city. The ancient road still leads to the ancient city and its harbour. (2)The ancient city, built on the saddle of the row of hills that demarcated thepath of our descent, was fed by hills on two sides, by two valleys with gul-lies for growing crops. The city existed until Hellenistic times, having erectedits main public buildings in the Archaic period. Today its traces, in additionto those of the infrastructure (fountains, terraces for crops, a stone-pavedroad) include two Archaic temples, a theatre, a wall and dedications. Manyof the objects unearthed in the excavations are exhibited in the archaeolog-ical museum in Hora, the island’s main village.The landscape that we are visiting today as walkers or ecstatic vacationersis an ancient landscape on an island. On the small scale of an island, thelocal features that make a region habitable by human beings are referred tovery clearly in the Odyssey, and are those we met in our descent. Narratinghis adventures, Odysseus describes the island next to that of the Cyclopes,where sheep and goats alone graze:

For the Cyclops have no ships with crimson prows,no shipwrights there to build them good trim craft…Such artisans would have made this island tooa decent place to live in … No mean spot,it could bear you any crop you like in season.The water-meadows along the low foaming shorerun soft and moist, and your vines would never flag.The land’s clear for plowing. Harvest on harvest, a man could reap a healthy stand of grain –The subsoil’s dark and rich.There’s a snug deep-water harbour there, what’s more,no need for mooring-gear, no anchor-stones to heave,no cables to make fast. Just beach your keels, ride out the days till your shipmates’ spirit stirs for open sea and a fair wind blows. And last, at the harbour’s headthere’s a spring that rushes fresh from beneath a cave

και το λιμάνι της. (2)Η αρχαία πόλη, κτισμένηστον αυχένα της λοφο-σειράς που μας όριζε τονδρόμο της κατάβασης,τροφοδοτείται αμφοτέ-ρωθεν των λόφων, απόδύο κοιλάδες με ρεμα-τιές για καλλιέργειες. Ηπόλη υπάρχει ως τηελληνιστική εποχή καιέχει κτίσει τα βασικάδημόσια κτίριά της στουςαρχαϊκούς χρόνους.Σήμερα ακόμα τα ίχνητης, εκτός από εκείνατων υποδομών (κρήνη,άνδηρα για καλλιέργειες,λιθόστρωτος δρόμος)περιλαμβάνουν δύοαρχαϊκούς ναούς, έναθέατρο, το τείχος, καιαφιερώματα. Πολλά απότα αντικείμενα της ανα-σκαφής εκτίθενται στοαρχαιολογικό μουσείοτης Χώρας του νησιού.

Το τοπίο που σήμερα επισκεπτόμαστε ως περιπατητές ή εκστατικοί παραθερι-στές, είναι ένα αρχαίο τοπίο σε νησί. Στην μικρή κλίμακα του νησιού, τα τοπια-κά χαρακτηριστικά που καθιστούν κατοικήσιμη από ανθρώπους μία περιοχή,αναφέρονται πολύ καθαρά στην √‰‡ÛÛÂÈ·, και είναι αυτά που συναντήσαμε στην

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

08

(2)

Deliyannis A. Christos Έτος Μελέτης / Design: 1982Έτος Κατασκευής / Construction: 1985 Φωτογραφίες / Photographs: Αθανασόπουλος Γιάγκος / AthanasopoulosYagos

Ονομασία Έργου / Name: Δημοτικό Σχολείο / School Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Χίος/ Hios Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δεληγιάννης Αθ. Χρήστος / ΚΤΙΡΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ / PUBLIC BUILDING

Κονταργύρης Δημήτρης, Λαμπάκις Αντώνης / Desyllas Nikos, Kontargyris Dimitris, Lampakis Antonis Έτος Μελέτης / Design: 1963 Έτος Κατασκευής / Construction:1964-1966

Ονομασία Έργου / Name: Εθνική Τράπεζα / National BankΝησί, Τοποθεσία / Island, Location: Ρόδος / RodosΜελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δεσύλλας Νίκος, AΝΑΨΥΧΗ, ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΡΓΑΣΙΑ / LEISURE, RETAIL, WORK

Δημήτρης, Λαμπάκις Αντώνης, Λουλακής Παύλος / Desyllas Nikos, Kontargyris Dimitris, Lampakis Antonis,Loulakis Pavlos Έτος Μελέτης / Design: 1965 ΈτοςΚατασκευής / Construction: 1967-1968

Ονομασία Έργου / Name: Διεθνής Αεροσταθμός Ηρακλείου / Iraklio International Airport Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Κρήτη, Ηράκλειο / Crete, Iraklio Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δεσύλλας Νίκος, ΚονταργύρηςΚΤΙΡΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ / PUBLIC BUILDING

Kithnos Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δεκα-βάλλας Κωνσταντίνος / Dekavallas Konstantinos Έτος Μελέτης / Design: 2001 Έτος Κατασκευής /Construction: 2001

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / VacationHouse Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Κύθνος / ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S /

THE

DEL

IAN

PAL

M T

REE

TH

E A

RCH

ITEC

TUR

E /

AR

CH

ITE

CT

UR

AL

GU

IDE

OF

TH

E A

EG

EA

N

κατάβασή μας. Αφηγούμενος ο ίδιος τις περιπέτειές του, ο Οδυσσέας, περι-γράφει το νησί δίπλα σε αυτό των Κυκλώπων, όπου μόνο αιγοπρόβαταβόσκουν:

«Αφού οι Κύκλωπες δεν έχουν καν πλεούμενα... μήτε τεχνίτες καραβιών… Αν είχαν, θα κατόρθωναν να χτίσουν όμορφο νησί. Κακό δεν είναι- θα μπορούσε να παράγει το κάθε πράγμα στον καιρό του. Έχει λιβάδια στης γκρίζας θάλασσας τις όχθες,αφράτα με πολλά νερά –θα φύτρωναν εκεί αμπέλια αθάνατα.Έχει χωράφια μαλακά- βαθιά σπαρτά θα ψήλωναν που να θερίζονταιστην ώρα τους, αφού το χώμα είναι παχύ.Έχει λιμάνι φυσικό, φιλόξενο –καμιά ανάγκη να δένεις….Κι ακόμη στου λιμανιού την άκρη, πιο ψηλά, γάργαρο τρέχειτο νερό, πηγή που βγαίνει από τα βάθη μιας σπηλιάς. κι ολόγυρα φυτρώνουν λεύκες.» (Οδ., ι, 116-141, μτφ. Δ.Ν. Μαρωνίτη)

Το αρχέτυπο αυτό τοπίο1 που μπορεί να καταστεί κατοικήσιμο είναι ένα τοπίομικρής κλίμακας. Περιλαμβάνει λιβάδια με εύφορο χώμα για τις καλλιέργειες,φυσικό λιμάνι για την θαλάσσια επικοινωνία και μεταφορά, πηγή για ύδρευση,και ελεύθερα βοσκοτόπια για τα αιγοπρόβατα. Λόγω της ιδιομορφίας της ελλη-νικής χώρας ως γεωλογικός σχηματισμός και ως κλιματικές συνθήκες, μπορείκανείς να το συναντήσει σε μία πληθώρα σημείων του χάρτη, έτσι ώστε να δύνα-ται τον συνδυασμό των τόπων αυτών κανείς να φανταστεί σαν ένα μεγάλο δίκτυαπλωμένο στο Αιγαίο, ή ακόμα σε ολόκληρη την θάλασσα της Μεσογείου. Τοδίχτυ αυτών των τόπων κατοικείται μέχρι σήμερα –μέχρι κάποια στιγμή του 20ούαιώνα– με τον ίδιο τρόπο που οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν την κατοίκηση.

and black poplars flourish round its mouth.The Odyssey, Book 9, 138-139, 142-156. Trans. Robert Fagles, Penguin Books, 1996.

This archetypal landscape1 that could be made habitable is a small-scaleplace. It includes meadows with fertile soil for crops, a natural harbour formaritime communication and transport, a spring to supply water, andabundant pastureland for sheep and goats. Owing to the special nature ofthe Greek land, both as a geological formation and as climatic conditions,one can find such a landscape in many places on the map, in such a waythat one could, by combining all these places, imagine a large networkspreading over the Aegean, or even over the entire Mediterranean. This net-work of places is inhabited to this day – until some moment in the 20th cen-tury – in the same way that the ancient Greeks imagined habitation.If we keep using Homer’s text as a guide, we see various places describedthat include the features of socially organised habitation, a city. Ithaca is acity, but it is also the land of the Phaeacians, this ideal seafaring state. InScheria, which today is regarded as a mythical model of colonisation,2

founded by Nausithous, who had fled there from Hyperia, near the land ofthe Cyclopes, and who “… flung up walls around the city, built the houses,raised the gods’ temples and shared the land for plowing”. (Odyssey 6,11-12)

When Nausicaa presented her city, she spoke of its "fine harbour on eitherside", the forum near the precinct of Poseidon, the grove sacred to Athenawith a spring and a meadow near by, the palace of Alcinous among othermansions, and the orchards, vineyards and gardens outside the palace

1 I will not touch here upon the question of identifying the sites in the Odyssey with real ones, a topic on which much has been written by

archaeologists. A summary of these identifications can be seen in the book Homer and Archaeology (in Greek) by A. Mazarakis-Ainian. The

anthropological school today believes that the voyage of Odysseus consists of mythical places whose features agree with or deviate from the

Ancient Greeks’ cultural models (in contrast to nature and wildlife). Thus civilisation is defined by people who "eat bread" and dwell according

to the law in a social formation. The deviations related to food (according to Jean-Louis Durand) are always combined with divergences in

behaviour and sociability (for example: Lotus-eaters: those who eat flowers. Their followers lose their language and the memory of their

origin. Cyclopes do not cultivate the earth and have only animal husbandry. They are "arrogant" and "athesmistoi", i.e. without forums or laws).

2 See, for example, Irad Malkin, The Returns of Odysseus: Colonization and Ethnicity. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California

Press, 1998.ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

10

1 Δεν θα ασχοληθώ εδώ με το θέμα της ταύτισης των τόπων της √‰‡ÛÛÂÈ·˜ με πραγματικούς για το οποίο έχει χυθεί πολύ μελάνι από τους αρχαιο-

λόγους. Για τις ταυτίσεις αυτές σε σύνοψη ας δει κανείς το ŸÌËÚÔ˜ Î·È ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· του Ά. Μαζαράκη-Αινιάνος. Η ανθρωπολογική σχολή σήμερα

θεωρεί πως η διαδρομή του Οδυσσέα αποτελείται από τόπους μυθικούς των οποίων τα χαρακτηριστικά συμφωνούν ή παρεκκλίνουν από τα πρότυ-

πα που έχουν για τον πολιτισμό (σε αντιπαράθεση με την φύση και την αγριότητα) οι αρχαίοι Έλληνες. Έτσι ο πολιτισμός ορίζεται από ανθρώπους

«που τρώνε ψωμί» και κατοικούν θεσμισμένοι σε κοινωνικό σχηματισμό. Οι παρεκκλίσεις που σχετίζονται με την τροφή (σύμφωνα με τον Jean-

Louis Durand) συνδυάζονται πάντα με παρεκκλίσεις στην συμπεριφορά και την κοινωνικότητα (για παράδειγμα: Λωτοφάγοι: αυτοί που τρώνε

άνθη. Εκείνοι που τους ακολουθούν χάνουν την γλώσσα και την μνήμη της προέλευσής τους- Κύκλωπες: δεν καλλιεργούν την γη και έχουν μόνο

κτηνοτροφία. Είναι «αλαζονικοί» και «αθέσμιστοι» χωρίς αγορές και νόμους )

Χριστίνα /Dorees Aggeliki,Dorees Manthos,Dorees Christina Έτος Μελέτης / Design: 1997Έτος Κατασκευής / Construction: 2002 Φωτογραφίες /Photographs: Βήτας Πέτρος / Vitas Petros

Ονομασία Έργου / Name: Ενοικιαζόμενα Δωμάτια / Rooms to Let Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος,Πλατύς Γιαλός / Sifnos, Platis Υalos Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δωρή Αγγελική, Δωρής Μάνθος, Δωρή

/ Sifnos, Eleimonas Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s):Δωρή Χριστίνα / Dorees Christina Έτος Μελέτης / Design:2003 Έτος Κατασκευής / Construction: 2005

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, ΔΙΑΜΟΝΗ / HOTEL, ACCOMODATION

Εξάμπελα / Sifnos, Exabela Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Δωρή Χριστίνα / Dorees Christina Έτος Μελέτης/ Design: 1996 Έτος Κατασκευής /Construction: 1999

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος, ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Ονομασία Έργου /Name: Κατοικία Διακοπών / VacationHouse Νησί, Τοποθεσία /Island, Location: Σίφνος, Ελεήμονας ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Δεσύλλας Νίκος, Κονταργύρης Δημήτρης, ΛαμπάκιςΑντώνης, Λουλακής Παύλος / Desyllas Nikos, KontargyrisDimitris, Lampakis Antonis, Loulakis Pavlos Έτος Μελέτης/ Design: 1968 Έτος Κατασκευής / Construction: 1969-1971

Ονομασία Έργου / Name: Ξενοδοχείο «El Greco» / "El Greco" Hotel Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Κρήτη, Ρέθυμνο / Crete, Rethimno Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, ΔΙΑΜΟΝΗ / HOTEL, ACCOMODATION

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S /

THE

DEL

IAN

PAL

M T

REE

TH

E A

RCH

ITEC

TUR

E /

AR

CH

ITE

CT

UR

AL

GU

IDE

OF

TH

E A

EG

EA

N

Αν συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε σαν οδηγό το κείμενο του Ομήρου, διάφο-ροι τόποι περιγράφονται που περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά μίας οργανωμέ-νης κοινωνικά κατοίκησης, μία πόλης. Πόλη είναι και η Ιθάκη, πόλη όμωςσυνιστά επίσης η χώρα των Φαιάκων, αυτή η ιδανική πολιτεία ναυτοσύνης. ΤηνΣχερία, που σήμερα θεωρείται μυθικό πρότυπο αποικίας,2 ίδρυσε ο Ναυσίθο-ος, καταφεύγοντας εκεί από την Υπερεία, στην γειτονιά των Κυκλώπων: «γύρωστην πόλη περιέγραψε τείχος, και έκτισε σπίτια, και έφτιαξε ναούς για τουςθεούς, και μοίρασε τα χωράφια» («αμφί δε τείχος έλασσε πόλει, και εδείματοοίκους,/ και νηούς ποίησε θεών, και εδάσσατο αρούρας» (Οδ. ζ, 9-10). Όταντην παρουσιάζει, η Ναυσικά μιλάει για το «όμορφο, διπλό λιμάνι της», την αγο-ρά δίπλα στο βωμό του Ποσειδώνα, της Αθηνάς το άλσος με την κρήνη και τολιβάδι δίπλα, το παλάτι του Αλκίνοου ανάμεσα στα άλλα αρχοντικά, τον κήπο μετις καλλιέργειες έξω από το παλάτι. (√‰‡ÛÛÂÈ·, ζ και θ). Η πολιτεία των Φαιά-κων στη νήσο των Φαιάκων, η Σχερία, έχει λοιπόν δημόσια κτίρια ανάλογα μεεκείνα της αρχαίας πολιτείας που επισκεφτήκαμε στις Κυκλάδες, και είναι κτι-σμένη σε χώρο με ανάλογα φυσικά χαρακτηριστικά. Πάνω στην Σχερία ο Οδυσσέας θα συναντήσει την Ναυσικά, την κόρη του βασι-λιά, που θα τον οδηγήσει στον πατέρα της για να μπορέσει τελικά, με την βοή-θειά του, να καταλήξει στην Ιθάκη. Πρόκειται για μία συνάντηση που πραγμα-τοποιείται αρχικά έξω από τα πλαίσια της πόλης, στην φύση, κοντά στην εκβο-λή του ποταμού που ο Οδυσσέας θα βρεθεί έχοντας, για μία ακόμη φορά, ναυ-αγήσει, και όπου η Ναυσικά έχει έρθει μετά από εντολή της Αθηνάς για ναπλύνει ρούχα. Σε όλο το επεισόδιο της συνάντησης του Οδυσσέα με την πρι-γκίπισσα των Φαιάκων δίνεται από τον ποιητή μία ερωτική διάσταση, αφούαμοιβαίος θαυμασμός εκφράζεται στις φιλοφρονήσεις του Οδυσσέα και τονμονόλογο της Ναυσικάς. Λέει ο Οδυσσέας στην Ναυσικά:

«Γιατί ποτέ δεν είδα με τα μάτια μου άλλον άνθρωπο σαν εσένα,ούτε άνδρα, ούτε γυναίκα. Με κρατά το σέβας καθώς σε βλέπω. Μόνο κάποτε στην Δήλο δίπλα στον βωμό του Απόλλωνα,

(Odyssey, Books 6 & 7). The state of the Phaeacians on Scheria, the Phaea-cians’ island, had public buildings similar to those of the ancient town thatwe visited in the Cyclades, and was built in a place with similar natural fea-tures.On Scheria, Odysseus met Nausicaa, the daughter of the king, who took himto her father so that eventually, with the latter’s help, he would be able tofind his way back to Ithaca. This was a meeting that took place initially out-side the city, in a natural setting, near the mouth of the river whereOdysseus found himself yet again shipwrecked, and where Nausicaa wouldcome, upon instructions from Athena, to wash clothes. To the entire episodeof Odysseus’ meeting with the princess of the Phaeacians, the poet lends anamorous dimension, since mutual admiration is expressed in the compli-ments of Odysseus and the monologue of Nausicaa. Odysseus says to Nau-sicaa:

I have never laid eyes on anyone like you,Neither man nor woman…I look at you and a sense of wonder takes me.

Wait,once I saw the like – in Delos, beside Apollo’s altar – The young slip of a palm-tree springing into the light. (Od. 6, 175-180)

As we descended, we met this young slip of a tree that evoked admirationas it sprang out of the earth into the light, because sometimes one meetspalm trees on islands, like a remembrance of the East and a remembranceof ancient relationships with the East. But this landmark that brings us backto the ancient city and to the person who is growing, like the young sproutout of the earth evoking respect, also takes us, through the words ofOdysseus, to the religious (and geographical) centre of the Cyclades, Delos"which declares, which reveals". (3)It is the palm tree embraced by Leto when she rested her knees on the soft

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

12

2 Βλέπε παραδείγματος χάριν: Irad Malkin, The Returns of Odysseus: Colonization and Ethnicity. Berkeley, Los Angeles, and London: University of

California Press, 1998.

Γραφείο 405 Ζαμπίκος Άρης / Office 405 Aris ZabikosΈτος Μελέτης / Design: 2000 Έτος Κατασκευής /

Construction: 2004 Φωτογραφίες / Photographs: Εριέτα Αττάλι / Erieta Attali

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Αίγινα, Παγώνι / Egina, Pagoni Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Γραφείο 405Ζαμπίκος Άρης / Office 405 Aris Zabikos Έτος Μελέτης /Design: 1999 Έτος Κατασκευής / Construction: 1999-2003Φωτογραφίες / Photographs: Εριέτα Αττάλι / Erieta Attali

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / VacationHouse Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Πάρος, Νάουσα Άγιος Ανδρέας / Paros, Naousa, Aghios AndreasΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Architect(s): Δωρής Μάνθος, Δωρή Χριστίνα / Dorees Manthos, Dorees Christina Έτος Μελέτης / Design: 2003 Έτος Κατασκευής / Construction: 2005

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / VacationHouse Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος,Χρυσοπηγή / Sifnos, Chrisopigi Μελετητές Αρχιτέκτονες / ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Χριστίνα /Dorees Aggeliki,Dorees Manthos,Dorees Christina Έτος Μελέτης / Design: 1997Έτος Κατασκευής / Construction: 2002 Φωτογραφίες /Photographs: Βήτας Πέτρος / Vitas Petros

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος, Εξάμπελα / Sifnos, Exambela Μελετητές Αρχιτέκτονες / ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S /

THE

DEL

IAN

PAL

M T

REE

TH

E A

RCH

ITEC

TUR

E /

AR

CH

ITE

CT

UR

AL

GU

IDE

OF

TH

E A

EG

EA

N

Το μνημείο διακηρύσσειτην παντοδυναμία τηςλήθης. Όσο θυμόμαστεόσα θέλει να μάς θυμίσει,είναι άχρηστο ως ταυτολο-γία. Άχρηστο είναι καιμετά, που δεν ξέρουμε τιθέλει να μας θυμίσει.-Ποια υλικά θα ταίριαζανσ' ένα μνημείο, Θησέα;

-Η θάλασσα. Τι άλλο;

Tht

lbt

th

Θερίζοντας κύματαThreshing the waves

The mo

nument

celeb

rates

the

omnip

otence

of for

gettin

g. As lo

ng as

we ca

n rem

ember

wh

at it w

ishes

to rem

ind us

, it is u

seless

, bei

ng a ta

utolog

y. It is

also u

seless

after-

wards

,when

we do

not kn

ow wh

at it w

ishes

torem

ind us

.- W

hich m

ateria

ls woul

d befit

a monu

ment,

The

seus?

- The

sea. W

hat els

e?<<

<<<<

<<<<

<<<<

<<<<

<<<<

<<<<

<< <

<<<

<< <

<<<<

<<<<

<<<

<<<<

<<<<

<11

<<<G

RA

LEX

AN

DR

AK

ATS

IAN

I<<<

<<<<

<<<<

<<<S

IATI

STA

195

3<<<

<<<<

<<<<

<<<<

<<<<

<PP

214T

O21

5<<<

AR

TIS

T<<<

<<11

<<<G

RTH

AN

AS

ISC

HO

ND

RO

S<<

<<<<

<<<<

<<<<

THE

SS

AL

ON

IKI1

954<

<<<<

<<<<

<<<P

P21

4TO

215<

<<A

RT

IST

<<<<

<<

εννόησα κάτι τέτοιο, βλέποντας ένα νεαρό φοίνικα που φύτρωνε… Με τον ίδιο τρόπο, όταν τον είδα, θαύμασα με την καρδιά μου,γιατί ποτέ δεν είχα δει να φυτρώνει σαν δόρυ από τη γη ένα τέτοιο δέντρο».

(√‰., ζ, 160-167).

Το νεαρό φυτό που θαυμασμό προξενεί καθώς βγαίνει σαν δόρυ μέσα από τηγη το συναντήσαμε στην κατάβασή μας, γιατί κανείς συχνά το συναντά στα νησιάσαν μία ανάμνηση της Ανατολής και σαν μία ανάμνηση της αρχαίας σχέσηςτους με την Ανατολή. Αλλά αυτό το σημάδι που μας φέρνει πίσω στην αρχαίαπόλη και στον άνθρωπο που φύεται όπως ο νεαρός βλαστός μέσα από τη γηπροξενώντας σέβας, μας κουβαλά επίσης με τα λόγια του Οδυσσέα στο θρη-σκευτικό (και γεωγραφικό) κέντρο των Κυκλάδων, την Δήλο, «αυτή που δηλεί,που φανερώνει». (3) Είναι ο φοίνικας που αγκάλιασε η Λητώ στηρίζοντας τα γόνατα στο τρυφερόλιβάδι, όταν έφερε στο φως δηλαδή φανέρωσε, τον Απόλλωνα (√Ì. ÀÌÓ. ÛÙÔÓ∞ÔÏψӷ, 116-119). Στην αρχή αυτού του χωρίου του √ÌËÚÈÎÔ‡ ⁄ÌÓÔ˘ ÛÙÔÓ ∞fiÏ-ψӷ, η Λητώ κυνηγημένη από την Ήρα, καθώς αναζητά τόπο για να γεννήσει,και αφού διαγράφει μία σπειροειδή διαδρομή με διάμετρο από την Κρήτη μέχριτην Θράκη, περνώντας πάντα από παραθαλάσσιους τόπους, καταλήγει να κατα-φύγει στο κέντρο της, την Δήλο, την άγονη και πατρόσπαρτη, για να την ρωτήσει:

«Ω Δήλο μη και θάθελες να γίνεις έδρα του δικού μου γιουτου Φοίβου Απόλλωνα, και να του ιδρύσεις πλούσιο ναό;ξένος ποτέ κανείς δεν θα σε πλησιάσει, ούτε θα σε προσέξει,ούτε νομίζω πως πολύβοϊδη και πολυπρόβατη θα είσαι,ούτε σταφύλια θα παράγεις, ούτε μύρια φυτά θα ξεφυτρώσεις. Αν όμως θα έχεις το ναό του μακροβόλου Απόλλωναοι άνθρωποι όλοι θα σου φέρουν εκατόμβεςεδώ συναθροισμένοι, και κνίσα πάμπολλη αδιάκοπααπό το λίπος θ΄ανεβαίνει, κι όσους σε κατοικούνε θα τους τρέφειςαπό αλλότριο χέρι, γιατί εσύ δεν έχεις γονιμότητα στο έδαφος»(√Ì. ÀÌÓ ÛÙÔÓ ∞., 51-60, μετάφραση Δ.Π. Παπαδίτσα)

meadow as she brought to light, i.e. revealed, Apollo ("Homeric Hymn toDelian Apollo", 116-119). At the beginning of this part of the Homeric Hymnto Delian Apollo, Leto, pursued by Hera, as she searches for a place to givebirth, and having traced a spiral path whose diameter reached from Creteto Thrace, passing seaside places, she ended up seeking refuge in its cen-tre, Delos, the barren and wandering islet, whom she asked:

"Delos, if you would be willing to be the abode of my son Phoebus Apolloand make him a rich temple– for no other will touch you as you will find:and I think you will never be rich in oxen and sheep, nor bear vintage noryet produce plants abundantly. But if you have the temple of far-shootingApollo, all men will bring you hecatombs and gather here, and incessantsavour of rich sacrifice will always arise, and you will feed those who dwellin you from the hand of strangers; for truly your own soil is not rich.""Homeric Hymn to Delian Apollo", Hesiod, Homeric Hymns, Epic Cycle, Homerica, ll.51-60, Trans. Hugh G. Evelyn White, Loeb Classical Library, Harvard UniversityPress, 1936.

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

16

(3)

Ζέππος Τάσσος, Γεωργιάδη Ελένη και Συνεργάτες / ZEGE S.A. Zeppos Tassos, Georgiadis Elleni and Associates ΈτοςΜελέτης / Design: 1998 Έτος Κατασκευής / Construction: 2000 Φωτογραφίες / Photographs: Mastelier Erwin

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Μύκονος /Mikonos Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ZEGE S.A.ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Τσιγάντε Ελένη / Gigantes Eleni, Zenghelis Elia, VenerisElia Έτος Κατασκευής / Construction: 1988-1989Φωτογραφίες / Photographs: Περιοδικό «Τεύχος»,αρ. τεύχους 4, 1990 / “Tefhos” Review of Architecture, issue n.4, September 1990

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία / Residence Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Λέσβος, Μυτιλήνη, Σουράδα / Lesvos, Mitilini, Sourada, Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Βενέρης Ηλίας, Ζέγγελης Ηλίας, ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Ζέππος Τάσσος, Γεωργιάδη Ελένη και Συνεργάτες / ZEGE S.A. Zeppos Tassos, Georgiadis Elleni and Associates ΈτοςΜελέτης / Design: 2000 Έτος Κατασκευής / Construction: 2002 Φωτογραφίες / Photographs: Mastelier Erwin

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος / Sifnos Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ZEGE S.A. ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Ζέππος Τάσσος, Γεωργιάδη Ελένη και Συνεργάτες / ZEGE S.A. Zeppos Tassos, Georgiadis Elleni and Associates ΈτοςΜελέτης / Design: 1993 Έτος Κατασκευής / Construction: 1995 Φωτογραφίες / Photographs: Mastelier Erwin

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία Διακοπών / Vacation House Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Τήνος / TinosΜελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ZEGE S.A.ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S /

THE

DEL

IAN

PAL

M T

REE

TH

E A

RCH

ITEC

TUR

E /

AR

CH

ITE

CT

UR

AL

GU

IDE

OF

TH

E A

EG

EA

N

Διαγράφεται εδώ στα λόγια της Λητούς μία δεύτερη εκδοχή κατοίκησης τηςαιγιακής νήσου, παράλληλης με εκείνη που ήδη περιγράψαμε. Ένας τόποςπου είναι φτωχός λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών του, βρίσκει τον πλούτομέσα από έναν άλλον δίαυλο. Πρόκειται για την μεταβολή του σε ιερό. Η ιερό-της του τον καθιστά θρησκευτικό κέντρο και πόλο συγκέντρωσης επισκεπτώνπου θυσιάζουν και συνεστιάζονται και γιορτάζουν. Αυτή είναι η Δήλος, έναθαυμαστό μέρος, κατ’ αρχήν ακατοίκητο, ο τόπος που φυτρώνει το εξαιρετικόδέντρο, πάντα νέο, που στήριξε την Λητώ για να γεννήσει, ένας τόπος που δενδύναται να καλλιεργηθεί, που όμως δύναται να ζει και να κατέχει πλούτο μέσααπό την επίσκεψη ξένων, η μοναδική εξαίρεση στον αρχαίο κανόνα. Οι Ίωνεςμε τις γιορτές τους την γεμίζουν με μυρωδιές, και φωνές, και αγώνες και τρα-γούδια Αλλά μήπως και εμείς, οι επισκέπτες των αρχαίων τόπων, δεν μοιάζουμε λίγομε τους Ίωνες που στην αρχαιότητα μαζεύονταν στην Δήλο; Μόνο που τώρα

Thus, in the words of Leto, a second version is portrayed of habita-tion on an Aegean island, parallel with the one we have alreadydescribed. A place that is poor owing to its physical features findswealth through another channel. This was its transformation into asanctuary. Its sacredness made it a religious centre and a gatheringplace for visitors who sacrificed and feasted and celebrated. Thiswas Delos, a wondrous place, initially uninhabited, the place wherethe excellent tree grew, always a young slip, that supported Leto inher travail, a place that cannot be cultivated, but can live and pos-sess wealth through visits by foreigners, the sole exception to theancient rule. The Ionians with their feasts filled it with aromas, voic-es, games and songs.

But don’t we visitors to ancient sites also somehow resemble the Ionianswho used to gather on Delos in antiquity? The only difference is that nowDelos embraces the entire Aegean and Ionian islands. Tourism is the mod-ern version of Delos, the exception that has tended to become a constant,the habitation of the archipelago. The fields have gradually stopped beingarable and the islands have seen their lands abandoned, and have becomebarren wastes, whose only vegetation is wild. At the same time, however,during the summer vacations, which are comparable today to the ancientreligious feasts, they become centres where people gather, and the localinhabitants have learned to live by the "hand of strangers", like the inhabi-tants of ancient Delos. But what about the sacredness of the site? Delos isworth visiting because of its sacredness. The palm tree growing theredeclares this sacredness; it is the tree that supported Leto when she gavebirth to the god, the fruit of her love with Zeus. It is the tree that evokedrespect and admiration in Odysseus.Perhaps today’s version of sacredness may be related to the way in whichthe islands are inhabited. The new habitation of the islands by visitors couldtake on all manifestations, from a simple one to the most ecstatic.We visitors can simply vacation there with our families; we can also enjoythe pleasures of our bodies unfolding within the landscape, solitary pleas-

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

18

Plomari Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): Θεοδωρί-δης Παναγιώτης / Theodorides Panagiotis Έτος Μελέτης/ Design: 2003 Έτος Κατασκευής / Construction: 2005

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία / Residence Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Λέσβος, Πλωμάρι / Lesvos,ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Θεοδωρίδης Παναγιώτης / Theodorides Panagiotis Έτος Μελέτης/ Design: 1999 Έτος Κατασκευής / Construction: 2000

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία / Residence Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Λέσβος, Πλωμάρι / Lesvos, Plomari Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s):

Kea, Vourkari Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s):Κακάβας Σπύρος / Kakavas Spiros Έτος Μελέτης / Design: 1992 Έτος Κατασκευής / Construction: 1992-1994

ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικίες Διακοπών / Summer Houses Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Κέα, Βουρκάρι / ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

THE

AR

CHIP

ELA

GO

/ B

RID

GE

S –

PO

NT

S /

THE

DEL

IAN

PAL

M T

REE

TH

E A

RCH

ITEC

TUR

E /

AR

CH

ITE

CT

UR

AL

GU

IDE

OF

TH

E A

EG

EA

N

Θεοχαροπούλου Ιωάννα. Συνεργάτης: Κανακάρης Σ. / Theocharopoulou Ioanna. Collaborator: Kanakaris S.Έτος Μελέτης/ Design: 1994-1996 Έτος Κατασκευής / Construction: 1994-1996

Ονομασία Έργου / Name: Κατοικία / Residence Νησί, Τοποθεσία / Island, Location: Σίφνος, Καταβατι / Sifnos,Katavati Μελετητές Αρχιτέκτονες / Architect(s): ΚΑΤΟΙΚΙΑ / RESIDENCE

ures or amorous ones. Our descent in 2006 ended in our remaining on thebeach all day and returning as the moon rose. Somewhere between themidday descent to the sand and the road back was the ascent to the ancienttemples on the rock. We, the vacationers of the present, can swim in the seaand lie in the sun; we can go up and down to the water and sand in theshade of willow trees over the ancient paths, and we can visit, with awe andlove, the traces of the ancient works on the ancient sites that are inhabitedup to the present time in the ancient way.

Phoebe Giannissi, architect,Department of Architecture, University of Thessaly

translated by: Judy Giannakopoulou

Δήλος είναι όλο το Αιγαίο και το Ιόνιο με τα νησιά του. Ο τουρισμός είναι ησημερινή εκδοχή της Δήλου, η εξαίρεση που τείνει να γίνει η σταθερά κατοί-κησης του συμπλέγματος των νήσων. Τα κτήματα σταματούν σιγά σιγά να είναικαλλιεργήσιμα και τα νησιά περιέρχονται σε μία κατάσταση ερήμωσης τωνεδαφών τους, σε μία μετατροπή τους σε άγονες εκτάσεις με μόνα φυτά εκείνατα αυτοφυή. Ταυτόχρονα όμως, στις περιόδους παραθερισμού και διακοπώνπου σήμερα είναι το αντίστοιχο εκείνων των αρχαίων θρησκευτικών εορτών,γίνονται κέντρα συγκέντρωσης ανθρώπων, και οι ντόπιοι κάτοικοί τους μαθαί-νουν να ζουν από «αλλότριο χέρι», όπως οι αρχαίοι κάτοικοι της Δήλου. Αλλάτι συμβαίνει με την ιερότητα του τόπου; Η Δήλος καθίσταται άξια επίσκεψηςλόγω της ιερότητάς της. Ο φοίνικας που εκεί φυτρώνει δηλώνει αυτήν την ιερό-τητα, είναι το δέντρο που στήριξε τη Λητώ για να γεννήσει τον θεό, τον καρπότου έρωτά της με τον Δία. Είναι το δέντρο που προκαλεί στον Οδυσσέα σέβαςκαι μαζί θαυμασμό. Ίσως η σημερινή εκδοχή ιερότητας να σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο τανησιά κατοικούνται. Η νέα κατοίκηση των νησιών από τους επισκέπτες, μπο-ρεί να λάβει όλες τις εκφάνσεις, από την πιο απλή μέχρι την πιο εκστατική. Εμείς οι επισκέπτες μπορούμε εκεί απλά να παραθερίζουμε με τις οικογένει-ές μας, μπορούμε ακόμα να χαιρόμαστε την εκδίπλωση των ηδονών του σώμα-τος μας μέσα στο τοπίο, ηδονών μοναχικών και ηδονών ερωτικών. Η κατάβα-σή μας του 2006 καταλήγει σε ολοήμερη παραμονή στην παραλία και επιστρο-φή με την ανατολή του φεγγαριού. Κάπου ανάμεσα στην μεσημεριανή κατάβα-ση στην άμμο και τον δρόμο του γυρισμού βρίσκεται και η ανάβαση στουςαρχαίους ναούς πάνω στον βράχο. Εμείς οι σημερινοί παραθεριστές μπορού-με να κολυμπάμε στη θάλασσα και να ξαπλώνουμε στον ήλιο, και μπορούμε ναανεβαίνουμε και να κατεβαίνουμε μέχρι το νερό και την άμμο σκιαζόμενοι απόλυγαριές μέσα από τα αρχαία μονοπάτια, και μπορούμε να επισκεπτόμαστε μεδέος και έρωτα τα ίχνη των αρχαίων έργων στους αρχαίους τόπους που μέχρισήμερα μπορούσαν να κατοικηθούν αρχαίω τω τρόπω.

ºÔ›‚Ë °È·ÓÓ›ÛË, ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ, ΔÌ‹Ì· ∞Ú¯ÈÙÂÎÙfiÓˆÓ, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·Ï›·˜

ΤΟ Α

ΡΧΙ

ΠΕΛ

ΑΓΟ

Σ /

ΓΕ

ΦΥΡ

ΕΣ

– P

ON

TS

/ ΔΗ

ΛΙΟ

Σ Φ

ΟΙΝ

ΙΚΑΣ

Η Α

ΡΧΙ

ΤΕΚ

ΤΟΝ

ΙΚΗ

/ Α

ΡΧ

ΙΤΕ

ΚΤ

ΟΝ

ΙΚΟ

Σ Ο

ΔΗ

ΓΟ

Σ Τ

ΟΥ Α

ΙΓΑ

ΙΟΥ 2

20