1

HANOIBertholon & Musil

From one city to anotherD'une ville à une autre Thành phố mọc lên từ một thành phố khác

Tri Thuc & Hong Duc

2 3

4 5

Tri Thuc & Hong Duc

HANOIBertholon & Musil

From one city to anotherD'une ville à une autre

Thành phố mọc lên từ một thành phố khác

6 7

The Cooperation Center for Urban Development (IMV - In-stitut des Métiers de la Ville) is a decentralized cooperation project between the Ile-de-France Region and the Hanoi People’s Committee which aims to strengthen the skills of Vietnamese urban planners, promotes exchanges between professionals, translates and publishes books, but also im-plements studies and infrastructure projects. The IMV also

intends to support scientific and artistic events that enhance the knowledge about Hanoi city and its inhabitants. Support for the publication of this book of photographs is part of the latter approach.

Other books published by IMV are available on the website of the IMV: www.imv-hanoi.com

Dự án hợp tác Phát triển đô thị (IMV) là một dự án hợp tác cấp địa phương giữa Vùng Ile-de-France và Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội nhằm mục đích nâng cao năng lực cho các cán bộ chuyên môn của Việt Nam trong lĩnh vực quy hoạch quản lý đô thị qua quá trình tạo thuận lợi cho các hoạt động trao đổi giữa các nhà chuyên môn, tổ chức dịch và phát hành các ấn phẩm chuyên ngành, phối hợp thực hiện các nghiên cứu và đầu tư cho các công trình hạ

tầng. IMV cũng có vai trò hỗ trợ cho việc xuất bản các sách chuyên ngành và tổ chức các sự kiện khoa học cũng như nghệ thuật nhằm nâng cao hiểu biết về đô thị và con người Hà Nội. Việc hỗ trợ xuất bản cuốn sách ảnh này cũng không ngoài mục đích đó.

Những ấn phẩm khác đã được IMV phát hành có thể được tra cứu trên trang web của dự án : www.imv-hanoi.com

L’Institut des Métiers de la Ville (IMV) est un projet de coo-pération décentralisée entre la Région Ile-de-France et le Comité Populaire de la Ville de Hanoi qui a pour objectif de renforcer les compétences des professionnels vietnamiens dans l’urbanisme en favoriser les échanges entre profes-sionnels, en traduisant et publiant des ouvrages et en réal-isant ensemble des études et des travaux d’infrastructures. L’IMV a aussi pour vocation de soutenir les ouvrages ou

événements scientifiques et artistiques qui permettent d’améliorer la connaissance sur la ville de Hanoi et ses ha-bitants. L’aide à la publication de ce livre de photographies s’inscrit dans cette dernière démarche.

Les autres ouvrages publiés par l’IMV sont consultables sur le site web de l’IMV : www.imv-hanoi.com.

This book was realized with the support ofCe livre a été réalisé avec le soutien deCuốn sách này được sản xuất với sự hỗ trợ của

HANOIBertholon & Musil

From one city to anotherD'une ville à une autre Thành phố mọc lên từ một thành phố khác

Photos & DrawingsVincent Bertholon

Photos & Writtingclément musil

8 9

T he automat ic s l id ing doors are barely open, but the t raveler ’s lungs are al-

ready f i l l ing wi th the heavy, humid air of the t ropics. First sensat ion. Formal and in-formal taxi dr ivers f l ick away their c iga-ret te butts and accost the new arr ival . First t ransact ion. This is Noi Bai Airport , the typi -cal f i rst contact wi th Hanoi , and i t ’s cur-rent ly somewhere between June and Sep-tember; the hottest , wettest t ime of the year.

S eated in a taxi and heading towards the histor ic heart of the capi ta l , the land-

scape begins to unfold. I t grabs, intr igues, and amazes the traveler and starts to fan the f lames of cur iosi ty that the t r ip was meant to sat isfy. Huge bi l lboards l ine the road, ad-vert is ing everything from Korean construc-t ion companies and Russian investors, to Vietnamese banks and property developers showing off their newest gol f courses and ur-ban areas. Behind them, paddy f ie lds stretch out to meet the mountains r is ing above the western hor izon. Turning back towards

the c i ty, the f ie lds quickly make way for a spreading accumulat ion of concrete blocks.

H ere is an invi tat ion to stray f rom the beat-en path. This book captures moments of

wander ing through Hanoi ’s streets as, before the explorer ’s eyes, the c i ty ’s past and future blend. The former can be seen on every cor-ner of the Old Quarter and the French ancient quarter, and in the winding labyr inths of lanes and al leyways in between, whi le the lat ter is best seen growing ambit iously on the ever-expanding outskir ts of the c i ty. The fol lowing photographs and sketches try to capture the energy as wel l as the moments of t ranqui l i ty that await v is i tors to Vietnam’s capi ta l . I t is th is unique mix of accelerated urban develop-ment and transformat ion of Hanoi ’s landscape and archi tecture combined i ts or ig inal beauty that th is book seeks to expose. I t is an enig-ma that charms the cur ious t raveler as they explore the exot ic landscape and encoun-ter the unexpected on even a casual strol l .

10 11

T his is where we reveal our love for th is place, our desire to become a part of i t ,

and the pleasures there are to be found in th is chaot ic urban theater. Photography is the ideal means. In 125th of a second, the picture is taken. Once the curtain is c losed, we change our point of v iew. Sketches are our second visual means. Presence of t ime is di luted. We have to put ourselves in a corner, to posi t ion ourselves, and blend in wi th the scenery. We ourselves suddenly be-come a source of cur iosi ty and amazement for those who belong to and own the moving spaces we discover. These two di fferent ap-proaches culminated in the idea for th is book.

F inal ly, we have to admit that , despi te our best effor ts to deal wi th the modernism

and tradi t ion that catch the t raveler ’s eye, what we have presented makes for a crude discovery of the spaces and moments of l i fe in Hanoi . At the very least , we hope that these photographs and sketches wi l l convey the joy of d iscover ing th is urban treasure, and wi l l lure others into i ts intoxicat ing midst .

12 13

À peine les portes automat iques coul is-santes ouvertes, les poumons se rem-

pl issent de l ’a i r humide et lourd du cl imat t ropical . Première sensat ion. Les chauffeurs de taxi off ic ie ls et off ic ieux jet tent leurs mé-gots de cigaret te et accostent le nouvel arr iv-ant. Première t ransact ion. C’est là le premier contact du voyageur avec Hanoi en arr ivant à l ’aéroport de Noi Bai durant la pér iode la plus humide et la plus chaude, entre ju in et septembre.

U ne fois embarqué et roulant en direc-t ion du cœur histor ique de la capi ta le,

le paysage se déroule. I l happe, intr igue, étonne le v is i teur, at t ise en lu i une cur iosi té qu’ i l est venu assouvir en ces l ieux. Sur la route, les immenses panneaux qui bordent la chaussée sont dressés ; la publ ic i té pour un groupe de construct ion coréen succède à cel le pour un nouvel invest isseur russe, les banques vietnamiennes exhibent leurs logos, les aff iches pour les nouveaux quart iers ur-bains s ’entremêlent à cel les qui annoncent l ’ouverture prochaine d’un parcours de gol f . Les paysages de r iz ières s ’estompent pour la isser place à une accumulat ion de blocs de béton. Au lo in, vers l ’Ouest, les montagnes surgissent de l ’hor izon.

L ’ inv i tat ion à l ’errance est lancée. C’est b ien là la proposi t ion offer te par cet ou -

vrage. Nous l ivrons ic i une somme de déam -bulat ions dans un Hanoi tourbi l lonnant. Nous passons d’une vi l le à une autre, cel le qui se dévoi le à chaque coin de rue, dans le Vieux Quart ier, dans l ’ancien quart ier f rançais et dans les nombreux quart iers résident ie ls aux rues sinueuses et labyr inthiques, mais égale-ment cel le qui s ’ér ige dans les faubourgs. Les c l ichés et les esquisses se succèdent af in de rendre compte de l ’atmosphère éner-gique et de la douceur que la capi ta le v iet-namienne off re au vis i teur. Mais ne nous méprenons pas, Hanoi promet au voyageur un mét issage part icul ier ; celui d ’un dével-oppement urbain accéléré et d ’une transfor-mat ion rapide de son paysage et de son ar-chi tecture conjugués à une beauté d’antan parfois réinterprétée par les construct ions qui apparaissent aujourd’hui . L’exot isme que viennent chercher certains s ’aff iche encore et se mêle à la moderni té que d’autres at ten -dent ardemment. Au mi l ieu, le charme sur -gira par l ’at tent ion que l ’errant accordera à ce lo intain énigmat ique, aux paysages et aux rencontres qu’ i l effectuera dans sa f lâner ie urbaine.

14 15

N ous l ivrons là notre amour du l ieu, l ’envie de s’y fondre et d ’en extraire

des éléments qui susci tent en nous la jo ie et le plais i r de découvr i r dans l ’ instant le pet i t théâtre urbain. Pour parvenir à nos f ins, la photographie const i tuai t un vecteur idéal . En 1/125ème de seconde, le c l iché est pr is. Une fois le r ideau refermé, l ’errant change de point de vue, de l ieu même. L’esquisse est notre second vecteur. Avec el le, la temporal i -té se di lue. I l faut se poser, se mettre dans un coin et se fondre dans le décor. L’ i l lustrateur discret devient à son tour une source de cu -r iosi té et d ’étonnement pour ceux qui ap-part iennent et v ivent les espaces en trans-format ion que nous découvrons. C’est avec ces di fférentes approches que nous avons élaboré l ’accompl issement de notre errance construct ive.

E nfin, i l faut l ’avouer, s i la tentat ion est grande de trai ter de la moderni té et de

la t radi t ion qui marque du premier coup d’œi l le v is i teur au Vietnam et à Hanoi en part ic -u l ier, nous avons opté pour une découverte brute de l ’ instant et du l ieu. L’errance du cu-r ieux, sous la douceur des f lamboyants, des tamariniers ou des micocoul iers des rues de Hanoi, est bal lotée par la c i rculat ion inces-sante de cette populat ion Centaure . A t ravers ces c l ichés et ces esquisses se mêlent la jo ie de la découverte et la cur iosi té susci tée par l ’explorat ion d’un trésor urbain atypique en Asie du Sud-Est, de l ’animat ion et de la f ré -nésie envoutante dans laquel le Hanoi nous condui t .

K hi cửa tự động của ga hàng không vừa mở ra là lúc phổi hí t căng đầy thứ không

khí ẩm ướt, nằng nặng của khí hậu nhiệt đới . Cảm giác đầu t iên. Lái xe các công ty taxi và taxi dù ném đầu thuốc lá hút dở và t iếp cận khách. Giao dịch đầu t iên. Đó là những t iếp xúc đầu t iên của khách đến Hà Nội ở sân bay Nội Bài vào mùa nóng và ẩm nhất của thành phố, giữa tháng 6 và tháng 9.

P hong cảnh dần dần hiện ra khi xe bắt đầu chuyển bánh về hướng trung tâm của thủ

đô. Cảnh quan đó xâm chiếm, gây thắc mắc, làm ngạc nhiên, khơi dậy sự tò mò nơi người khách lạ và họ đến đây để thỏa mãn chính sự tò mò đó. Dọc hai bên đường, những biển quảng cáo tấm lớn dần hiện ra ; quảng cáo của một tập đoàn xây dựng Hàn Quốc bên cạnh một nhà đầu tư mới của Nga, đến các ngân hàng Việt Nam thi nhau trưng logo, rồi quảng cáo của các khu đô thị mới xen lẫn với một dự án sân gol f nào đó sắp ra đời. Các cánh đồng lúa bị ngắt quãng để nhường chỗ cho những khối nhà bêtông san sát. Những rặng núi mờ xa lấp ló nơi chân trời phía Tây.

Đ ó là lúc bắt đầu một chuyến lãng du. Đó cũng chính là lời mời của cuốn sách này -

tập hợp các cuộc dạo chơi ở một Hà Nội đang trong vòng xoáy của phát t r iển. Cuốn sách sẽ đưa ta đi từ thành phố này đến một thành phố khác trong chính nó, một thành phố tự thể hiện mình trong từng góc phố, t rong khu Phố Cổ, t rong các khu biệt thự Pháp xưa và trong các khu dân cư ngõ ngách như mê cung, và các thị t rấn ven đô. Các bức ảnh chụp và ký họa xen kẽ sẽ đưa du khách đến với một bầu không khí vừa tràn đầy năng lượng, vừa mềm mại, d ịu dàng của thủ đô. Nhưng hãy đừng vội h iểu lầm, Hà Nội hứa hẹn với du khách một sự kết hợp đặc biệt ; của một đô thị đang tăng tốc phát t r iển, một bộ mặt thành phố đang chuyển mình nhanh chóng và một k iến t rúc pha trộn với một vẻ đẹp xưa cũ được tái h iện qua những công tr ình mới xuất hiện gần đây. Những nét khác lạ của Hà Nội mà một số du khách kiếm t ìm vẫn còn hiện hữu và hòa quyện với sự hiện đại mà một số khác lạ i nóng lòng chờ đợi. Và ở đó, giữa hai ranh giới , sự duyên dáng vẫn hiển hiện nếu du khách chú ý đến vẻ huyền bí xa xôi này, với cảnh quan xung quanh và với những cuộc gặp gỡ khi lang thang phố phường.

16 17

C húng tôi chuyển tải qua đây t ình yêu của mình đối với nơi này, uớc muốn được

hòa tan vào đó và được nắm giữ ở đó những chi t iết làm dấy lên niềm vui và nỗi hân hoan được khám phá những màn kịch nhỏ có tên phố phường trong từng khoảnh khắc. Để đạt được những mục đích đó, nhiếp ảnh là một phương t iện lý tưởng. Chỉ t rong 1/125 giây, bức ảnh đã được ghi lạ i . Khi cửa trập máy ảnh hoạt động là lúc kẻ lãng du thay đổi góc nhìn của cùng một địa điểm. Ký họa là phương t iện thứ hai . Thông qua đó, thời khắc bị pha loãng. Tác giả phải ẩn giấu vào một góc nhỏ nào đó và hòa mình vào cảnh nền. Đây cũng là lúc người ký họa bí mật t rở thành một yếu tố gây tò mò và ngạc nhiên cho chính những người sống trong chính các không gian đang chuyển biến mà chúng ta đang khám phá đó. Chuyến lãng du t rên t inh thần xây dựng đã được thực hiện qua hai cách t iếp cận như thế.

C uối cùng, phải thú thực rằng việc xử lý t ính hiện đại và t ruyền thống, thường là

ấn tượng đầu t iên đập vào mắt du khách khi đến Việt Nam và Hà Nội nói r iêng, cám dỗ chúng tôi rất nhiều, nên chúng tôi đã chọn hình thức khám phá mộc nhất đối với từng khoảnh khắc và địa điểm. Lãng du của một kẻ tò mò, được bao bọc bởi sự dịu dàng, mềm mại của những hàng phượng, hàng me, hàng sấu trên các con phố của Hà Nội, nhưng lạ i chao đảo, nghiêng ngả trước dòng người không ngừng chuyển động trên các con đường của người dân « đầu người, mình xe máy » này. Các bức ảnh và ký họa cùng thể hiện niềm vui khám phá và sự tò mò được t ìm hiểu một kho báu đô thị có một không hai của Đông Nam Á, một Hà Nội sôi động và cuồng nhiệt đang dẫn lố i ta đi .

18 19

W ith the f i rst l ight of day, the quiet is broken by a rooster crowing in the

street. A woman on a bicycle comes to a stop, using her foot as a brake. She f l ips down the bike’s k ickstand, and begins to unload the herbs and vegetables she has brought f rom al l the way from the other s ide of the Red River to sel l on a l i t t le piece of s idewalk. L i t t le restaurants seem to appear f rom nowhere: here, there is a woman prepar ing chicken noodle soup, over there, smal l sandwiches are ar-ranged for take-away. Gradual ly, the c i ty comes al ive, and before long the streets are al ive wi th the f renzy of dai ly l i fe, and the air is f i l led wi th the v ibrat ions of the never-ending f low of motorbikes.

T hese smal l informal t rading spots are scattered al l around the ci ty, wher-

ever f ree space can be found. They have no legal basis, yet their existence is to lerated by the author i t ies who real ize the pract ical i ty of th is bust l ing s idewalk t rade. At some intersect ions, f lowers can be bought wi thout gett ing off your mo-torcycle, or a new haircut can be had on the doorstep of your house. However, in a c i ty longing for moderni ty, th is infor-mal t rade seems doomed to s lowly dis-appear, or at least fa l l under increasing regulat ion.

The daily cityLa ville au quotidien Thành phố đời thường

Farmers on a field back-dropped by a five star hoteland hi-rise towers under construction. Red River bank, Au Co

Agriculteurs allant au champ, au fond un hôtel 5 étoiles et une tour en construction, rive du fleuve Rouge, Au Co

Những người nông dân trên cánh đồng, hậu cảnh là một khách sạn 5 sao và một tòa nhà cao tầng đang xây dựng, đê sông Hồng, đường Âu Cơ

20 21

K hi những ánh sáng đầu t iên của ngày mới xuất hiện, người ta đã nghe thấy t iếng gà

gáy ngay trong phố. Một phụ nữ đạp xe, đi chậm lại rồ i dùng hai chân chà xuống đường để phanh xe dừng hẳn. Người phụ nữ này sống ở ven đô, mạn bên kia sông Hồng. Sau khi dựng chân chống xe xuống, người phụ nữ ấy bắt đầu dỡ rau ra bán trên vỉa hè, t rong sự yên t ĩnh của buổi sáng. Các hàng ăn sáng trên hè phố bắt đầu dựng lên : ở đây một người phụ nữ chuẩn bị bán phở gà, đằng kia có người bán bánh mì patê. Quang cảnh cuộc sống thường ngày của Hà Nội dần dần tấp nập trước khi âm thanh nhịp nhàng của dòng xe máy bất tận làm các con phố trở nên náo nhiệt .

N hững hàng quán trên hè phố như vậy đều mang t ính tự phát. Và đối với các cơ quan

chức năng, đó là những điểm kinh doanh sai quy định, chỉ đơn giản là họ bỏ qua. Cơ quan chức năng thì nhân nhượng, hoạt động mua bán thì t iện lợi . Ở một số ngã ba, ngã tư, thậm chí không cần phải xuống xe máy, người ta vẫn có thể mua được một bó hoa, bước ra khỏi cửa nhà, người ta cũng có thể có ngay một thợ cắt tóc. Trong tương la i , với một thành phố khao khát hiện đại như Hà Nội, k iểu k inh doanh vỉa hè như thế này sẽ tất phải b iến mất hoặc í t nhất là sẽ bị k iểm soát chặt chẽ hơn.

D ès les premières lueurs du jour, de la rue, on entend le chant du coq. Une femme

passe à vélo, e l le ralent i t puis f re ine avec ses pieds pour s ’arrêter. El le v ient des environs de la capi ta le, de l ’autre r ive du f leuve Rouge. Une fois la béqui l le de son deux-roues posée, el le décharge et instal le dans le calme du mat in les herbes et les légumes qu’el le v ient vendre sur un bout de trot to i r. Les pet i ts restaurants de poussière se montent : ic i une femme prépare une soupe de vermicel le de r iz au poulet , là ce sont des pet i ts sandwichs confect ionnés sur le pouce. Le décor hanoien s’anime progressive-ment avant que les rues ne se rempl issent de leur f rénésie quot id ienne rythmées par le pas-sage incessant des motos.

C es pet i ts commerces qui ponctuent les t rot-to i rs de la v i l le sont informels. I ls n ’ont

pas d’existence légale aux yeux des autor i tés, i ls sont seulement to lérés. Les autor i tés sont conci l iantes, ces act iv i tés sont prat iques. A certaines intersect ions, sans descendre de sa moto, on peut acheter un bouquet de f leurs, en sortant de chez soi se fa i re couper les cheveux. A l ’avenir, dans une capi ta le au désir ardent de moderni té, ce commerce informel est voué à disparaî t re ou sera du moins davantage régle-menté.

22 23

Street vendor selling household goods, Hoang Hoa Tham streetCommerce informel et mobile, rue Hoang Hoa ThamBán hàng rong trên đường Hoàng Hoa Thám

24 25

A discussion between street sellers, Hai Bà Trưng streetDiscussion entre vendeuses, rue Hai Bà Trưng

Chuyện phiếm giữa những người bán hàng, phố Hai Bà Trưng

26 27

A break on Yen Phu street, next to the Long Bien bus interchangePause sur la rue Yen Phu, près de la gare de bus de Long BienPhút nghỉ chân trên đường Yên Phụ, gần trạm xe buýt Long Biên

28 29

Afternoon light on Thanh Hà street in the Old QuarterLumière d’après midi dans la rue Thanh Hà, Vieux Quartier

Nắng chiều trên phố Thanh Hà, khu phố cổ

30 31

Nap in the early afternoon, Hoang Hoa Tham streetSieste du début d’après midi; rue Hoang Hoa Tham

Ngủ trưa, phố Hoàng Hoa Thám

32 33

34 35

Hôm market on the intersection between Hue street and Tran Xuan Soan street

Marché Hôm, intersection entre les rues de Hué et Tran Xuan Soan

Chợ Hôm, góc phố Huế và Trần Xuân Soạn

36 37

Vegetable seller next to Donng Xuan Market, Nguyen Thien Thuat street in the Old QuarterVendeuse de légumes à côté du marché Donng Xuan, rue Nguyen Thien Thuet, Vieux Quartier

Người bán rau gần chợ Đồng Xuân, phố Nguyễn Thiện Thuật, khu phố cổ

38 39Interior of Hom marketMarché Hom, intérieur

Bên trong chợ Hôm

40 41

Murals on the dike road, Tran Nhat Duat streetFresque sur la route digue, rue Tran Nhat Duat

Tranh ghép gốm trên bức tường đê chạy dọc đường Trần Nhật Duật

42 43

44 45

Garbage collection and recycling activity, Van Phuc areaCollecte de détritus et recyclage, quartier de Van Phuc

Thu gom phế liệu và rác tái chế, khu vực Vạn Phúc

46 47

Toy shop in Cha Ca street, Old QuarterMagasin de jouets sur la rue Cha Ca

Cửa hàng bán đồ chơi trên phố Chả Cá, khu phố cổ

48 49

Taking photographs at Long Bien bus interchange on the dike road Prise de photos, gare de bus de Long Bien, route digue

Chụp ảnh, bến xe buýt tuyến Long Biên, đường đê

Men playing Chinese chess next to a barber near the Vodka Ha Noi factory on Hoa Ma street

Hommes jouant aux dames chinoises à côté d’uncoiffeur, rue Hoa Ma, proche de l’usine de vodka de Hanoi

Chơi cờ tướng cạnh một cửa hàng cắt tóc trên phố Hòa Mã, gần nhà máy rượu vodka Hà nội

50 51

An apparition on Đội Cấn streetApparition, rue Đội Cấn

Một cuộc viếng thăm, phố Đội Cấn

Street barber working in an interior design shop on Tran Huy Lieu street, next to Giang Vo lakeCoiffeur de rue dans un décor intérieur, rue Tran Huy Lieu, à côté du lac Giang Vo

Người thợ cắt tóc trong một cửa hàng trang trí nội thất trên phố Trần Huy Liệu, cạnh hồ Giảng Võ

52 53

Coffee break on Kim MaPause café sur Kim Ma

Quán café trên đường Kim Mã

Interior of a house in the Đội Cấn areaIntérieur, quartier de Đội Cấn

Phía trong một ngôi nhà thuộc khu vực Đội Cấn

54 55

Teenagers taking Sunday afternoon pictures on a Red River bank beach Adolescents se prenant en photo un dimanche après midi sur les bords du fleuve Rouge

Thanh thiếu niên chụp ảnh vào buổi chiều chủ nhật ven đê sông Hồng

56 57

Urban pond in front of Ngọc Hà PagodaLac urbain, en face de la pagode Ngọc Hà

Một cái ao nhỏ trước cửa chùa Ngọc Hà

Fishing on West LakePêche sur l’eau, lac de l’Ouest

Câu cá ở Hồ Tây

58 59

Fishermen on West Lake Pêcheurs au lac de l’Ouest

Người câu cá ở Hồ Tây

Flooding at Hoàn Kiếm LakeInnondation, lac Hoàn Kiếm

Ngập lụt, hồ Hoàn Kiếm

60 61

Old man walking among Têt flowers on Doi Can streetVieil homme marchant au milieu des fleurs du Têt, rue Doi Can

Ông già đang dạo bước ngắm hoa ngày Tết, phố Đội Cấn

62 63

Old woman burning paper for ancestors on Hàng Chiếu street in the Old QuarterVieille femme brulant des papiers d’offrandes pour les ancêtres, rue Hàng Chiếu, Vieux Quartier

Một bà già đang đốt vàng mã cầu khấn tổ tiên, phố Hàng Chiếu, khu phố cổ

64 65

Temple, next to Gao market in Old QuarterTemple, à côté du marché Gao, Vieux Quartier

Một ngôi chùa cạnh Chợ Gạo, khu phố cổ

66 67

Architectural lineLigne architecturaleThiết kế kiến trúc

Interior villa, traditional hat on French colonial tiles in Ba Dình districtIntérieur de villa, chapeau traditionnel sur carrelage de la période coloniale, arrondissement de Ba DìnhMột cái nón cũ trên nền nhà gạch của một biệt thự thời Pháp, quận Ba Đình

68 69

T he Vietnamese capi ta l has perhaps the most diverse archi tectural landscape of any c i ty in South-East Asia. Dur ing your strol l f rom one neighborhood to the next, design and atmosphere change constant ly.

Passing from the Old Quarter wi th i ts shop-houses, to housing blocks f rom the Social ist per iod, to v i l las inher i ted f rom the French colonial era, the c i ty appears l ike an open history book. The var ious bui ld ings stretch out l ike pear ls on a str ing, f rom the center to the c i ty ’s outskir ts.

F ollow this str ing of bui ld ings for long enough and you wi l l come into contact wi th each per iod in Ha-noi ’s urban history. In the Old Quarter, you wi l l f ind narrow shop-houses that have dedicated their

facades to t rade, wi th the l iv ing areas hidden in the back. Travel a l i t t le fur ther and you wi l l see vi l las that were occupied by off ic ia ls of the Social ist regime af ter the Indochina War, and that have now been converted to diplomat ic residences and upscale restaurants. Col lect ive housing blocks are organized into smal l neighborhoods that appear somewhat independent and disconnected from the ci ty. The discovery of Hanoi ’s archi tecture is also under l ined by important older structures l ike Long Bien Br idge, inher i ted f rom the colonial per iod. Final ly, the unbroken l ine of bui ld ings leads us to the c i ty ’s rapidly expanding suburbs.

A façade on Hàng Buồm street in the Old Quarter Façades, rue Hàng Buồm

Mặt tiền, phố Hàng Buồm trong khu vực phố cổ

70 71

L a capi ta le v ietnamienne est l ’une des seules v i l les d’Asie du Sud-Est à off r i r une tel le diversi té dans son paysage archi tectural . Au gré des f lâner ies de quart ier en quart ier, les ambiances se transfor -

ment. Des compart iments du Vieux Quart ier aux barres d’habi tat ions col lect ives symboles de la pér iode social iste en passant par les v i l las hér i tées de la pér iode de présence française, l ’archi tecture de la v i l le s’aff iche comme un l ivre grand ouvert . La var iété des bât iments se déroule sur un f i l qui va du centre vers la pér iphér ie.

E n se promenant, on peut suivre ce f i l et entrer en contact avec chaque étape de l ’h istoire urbaine. Dans le Vieux Quart ier, les compart iments présentent une façade étroi te dédiée au commerce et les

habi tat ions se déroulent en arr ière de la parcel le. Un peu plus lo in, les v i l las qui étaient occupées après la guerre d’ Indochine par les cadres du régime social iste abr i tent pour certaines les représentat ions diplo-mat iques ou sont désormais convert ies en restaurant. Les barres d’habi tat ions col lect ives sont organisées comme autant de pet i ts quart iers qui paraissent autonomes et déconnectés de la v i l le. La découverte de la l igne archi tecturale hanoienne est également ponctuée d’ouvrages d’art comme le pont Long Bien, hér i té de la pér iode coloniale. Le f i l se déroule et nous condui t en pér iphér ie, vers les faubourgs.

Typical old socialist housing in the Giang Vo areaUnité d’habitations collectives de l’époque socialiste, quartier de Giang VoMột khu tập thể được xây dựng thời kỳ bao cấp thuộc khu vực Giảng Võ

72 73Construction companies advertise on alleyway walls in Ngoc Ha village

Publicités pour des entreprises de construction, village de Ngoc HaQuảng cáo của các công ty xây dựng trên các bức tường dọc lối vào làng Ngọc Hà

74 75

T hủ đô của Việt Nam là một t rong những thành phố duy nhất của Đông Nam Á có một sự đa

dạng trong kiến trúc đến như vậy. Khi đ i lang thang trong các khu phố sẽ thấy khung cảnh kiến trúc l iên tục thay đổi : từ k iểu nhà sát vách trong Phố Cổ, các khu biệt thự Pháp đến các khu tập thể, biểu tượng của thời kỳ k inh tế bao cấp, k iến t rúc của thành phố hiện ra như một quyển sách rộng mở. Sự đa dạng đó được thể hiện từ trung tâm ra đến ngoại v i thành phố.

K hi đi dạo, du khách có thể theo « đường dẫn » k iến t rúc đó và sẽ t iếp xúc với từng thời kỳ

của l ịch sử phát t r iển đô thị . Trong khu Phố Cổ, các khối nhà ống có mặt t iền rất hẹp dành cho việc k inh doanh buôn bán, còn không gian ở lù i vào trong. Xa hơn một chút, các biệt thự Pháp, xưa vốn là nơi ở của các cán bộ thuộc chế độ xã hội chủ nghĩa sau chiến tranh Đông Dương, ngày nay là t rụ sở của các cơ quan ngoại g iao hoặc chuyển thành nhà hàng. Các khu tập thể thì được tổ chức như một khu phố thu nhỏ, hoàn toàn độc

lập và tách biệt với thành phố. Việc khám phá kiến trúc của Hà Nội còn có những điểm nhấn là những công tr ình cầu đường như cầu Long Biên, di sản để lạ i của thời kỳ thực dân. « Đường dẫn » k iến t rúc đó kéo dài và sẽ dẫn chúng ta ra phía ngoại v i thành phố, về các thị t rấn ven đô.

Nghĩa đô collective housing unit in Cau Giay districtUnité d’habitations collectives de Nghĩa đô, arrondissement de Cau Giay

Khu Tập Thể Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy

Façade extension in a collective housing unit on Nguyen Cong Hoan streetExtension de façade, unité d’habitations collectives, rue Nguyen Cong Hoan

Mặt tiền cơi nới của một khu tập thể trên phố Nguyễn Công Hoan

76 77A view of Long Biên Bridge from Long Bien railway station

Pont Long Biên, depuis la gare de Long BienCầu Long Biên theo hướng từ nhà ga Long Biên

Access to the island on the Red River from Long Biên BridgePont Long Biên, accès à l’île située sur le fleuve Rouge

Cầu Long Biên, đường đến bãi giữa khu vực sông Hồng

78 79

80 81

I n Hanoi ’s new neighborhoods, high-r ise bui ld ings spr ing up from the paddy f ie lds.

With i ts economic boom, the new Asian dragon wishes to present a new kind of mo-derni ty. The new Hanoi envis ioned by the country ’s leaders is a green capi ta l ; one that is modern, c iv i l ized and ful l of cul ture. The new urban areas are a combinat ion of h igh-r ise resident ia l developments, shop-ping mal ls, and internat ional schools. But, that ’s not al l . New stadiums, conference centers and luxury hotels - one of which boasts of i ts ‘seven-star ’ comfort – seem to appear overnight. These urban is lands are connected by expressways that seem oversized when compared with the narrow streets of the central c i ty. Dictated by lo-cal and internat ional economic forces that wish to maintain strong economic growth, Hanoi ’s urban ambit ion is f rank and unin-hibi ted. The capi ta l is dynamical ly carry ing the torch of the country ’s enviable econom-ic growth, and the new ci ty can now claim to r ival anything that other Asian ci t ies have to offer.

Urban ambitionAmbition urbaineTham vọng đô thị

Pham Hung - Tran Duy Hung junction, Ring Road No3. A new urban area in My Dình, to the west of HanoiIntersection des boulevards Phạm Hung et Tran Duy Hung, périphérique n°3, nouvelle zone urbaine de My Dình, à l’Ouest de Hanoi

Giao lộ đường Phạm Hùng và Trần Duy Hưng , đường vành đai 3, khu đô thị mới Mỹ Đình, phía tây Hà Nội

82 83

E l le doi t tenir le f lambeau d’un pays à la croissance enviée. La moderni té s ’édi f ie

au mi l ieu de la v i l le existante dans un paysage urbain façonné par les décennies précéden-tes. La v i l le moderne s’ impose également au mi l ieu des r iz ières en montrant son appétence pour des terrains agr icoles qui appart iennent déjà au passé.

L es déambulat ions dans Hanoi nous mènent dans ces nouveaux quart iers, là où les im -

meubles de grande hauteur font leur appar i -t ion. En plein décol lage économique, ce nou-veau dragon d’Asie qu’est le Vietnam t ient à présenter une moderni té d’un genre nouveau. La construct ion d’une capi ta le Verte, Moderne, Civ i l isée et Cul turel le est l ’ambit ion aff ichée, c ’est en tout cas le vœu souhai té par les di-r igeants du pays. Dans la pér iphér ie de Ha-noi , les nouvel les zones urbaines se constru-isent : e l les associent développement de tours d’habi tat ions, instal lat ion de centres commer-

ciaux et ouverture d’écoles internat ionales. Ces ensembles sont connectés entre eux par des rocades autorout ières qui paraissent surdimen-sionnées. En outre, Hanoi construi t des stades, des centres de conférences, des hôtels de luxe dont l ’un d’eux exhibe un confort « 7 étoi les ». Dictée par les forces économiques locales et internat ionales qui souhai tent maintenir une forte croissance économique, l ’ambit ion urba-ine est f ranche et sans complexe. Dans cette dynamique, Hanoi se projet te au rang des grandes métropoles asiat iques.

Bac Thang Long, the road to Noi Bai AirportRoute Thang Long Nord, en direction de l’aéroport de Noi Bai

Đường Bắc Thăng Long theo hướng đi sân bay Nội Bài

Building destruction. In the back, one of the first high rise buildings in HanoiDestruction d’un bâtiment. Au fond, l’un des premiers immeubles de grande hauteur de Hanoi, Kim Ma

Phá dỡ một tòa nhà. Phía sau nó là một trong những tòa nhà cao tầng đầu tiên của Hà nội ở Kim Mã

84 85

D ạo chơi ở Hà Nội sẽ dẫn chúng ta đến trong các khu phố mới này, với các tòa nhà chọc

trời đang mọc lên san sát. Với một nền kinh tế đang cất cánh, Việt Nam như một con rồng mới của châu Á mong muốn thể hiện sự hiện đại theo kiểu mới. Xây dựng một thủ đô Xanh, Hiện đại , Văn minh và Văn hóa là tham vọng được thể hiện rõ, và tất nhiên đó là mong muốn của các nhà lãnh đạo đất nước. Ở vùng ngoại v i Hà Nội, nhiều khu đô thị mới mọc lên với các khu chung cư, các t rung tâm thương mại và các t rường quốc tế. Các khu này được kết nối với nhau bằng các con đường cao tốc dường như quá rộng lớn. Ngoài ra, thủ đô cũng xây dựng các sân vận động, các t rung tâm hội nghị , các khách sạn sang trọng, và một t rong số đó đang quảng

cáo đạt đẳng cấp t iện nghi « 7 sao ». Bị thúc đẩy bởi các sức mạnh kinh tế t rong nước và quốc tế, muốn duy tr ì một tốc độ phát t r iển k inh tế mạnh mẽ, tham vọng đô thị của Hà Nội rất rõ ràng và đơn giản. Trong sự năng động đó, Hà Nội tự xếp mình vào hàng những đô thị lớn của châu Á. Hà Nội phải g iữ vững vai t rò lá cờ đầu của một đất nước có tốc độ phát t r iển đáng ghen tỵ. Tính hiện đại hình thành giữa một đô thị h iện hữu trong một không gian đô thị được tạo dựng từ nhiều thập kỷ t rước. Và một thành phố hiện đại mọc lên giữa các ruộng lúa cũng cho thấy sự thèm muốn của đô thị t rước những khu đất sản xuất nông nghiệp, giờ đây đã bắt đầu lù i vào dĩ vãng.

Street vendor sells bread near Ciputra, the “international town” in HanoiVente de pain à côté de Ciputra, “Quartier international” de Hanoi Hàng bánh mì vỉa hè gần Ciputra, làng quốc tế ở Hà nội

86 87

Road infrastructure under construction. Nguyen Trai Avenue, Ring Road No3, south west of Hanoi

Infrastructure routière en construction, avenue Nguyễn Trãi, périphérique n°3, sud ouest de Hanoi

Các cơ sở hạ tầng đang xây dựng trên đường Nguyễn Trãi, đường vành đai 3, phía tây nam của Hà Nội.

88 89

Couple drinking sugar cane juice at Me Trì (The Manor), a new urban area west of Hanoi Couple buvant du jus de sucre de canne, Me Trì (The Manor), nouvelle zone urbaine, à l’ouest de Hanoi

Một đôi nam nữ đang uống nước mía ở Mễ Trì (The Manor), khu đô thị mới, phía tây Hà Nội

90 91Towers in Trung Hoa – Nhan Chính, west of Hanoi

Tours à Trung Hoa - Nhan Chính, à l’ouest de HanoiCác tòa nhà cao tầng tại Trung Hòa - Nhân Chính, phía tây Hà Nội

92 93

A new real estate project next to temple and graveyard on Hoàng Hoa ThámRue Hoàng Hoa Thám, nouveau projet immobilier à côté d’un temple et d’un cimetièreMột dự án bất động sản mới đang xây gần đền chùa và khu nghĩa trang thuộc phố Hoàng Hoa Thám

Melia Hôtel and new tube house, Thợ Nhuộm streetHotel Melia et nouvelles maisons tubes, rue Thợ Nhuộm

Khách sạn Melia và những ngôi nhà mới xây theo kiểu hình ống,phố Thợ Nhuộm

94 95

Lang Hoa Lac highway (now Thang Long boulevard) and the Keangnam towers under construction to the west of HanoiAutoroute Lang Hoa Lac (désormais boulevard Thang Long), au fond les tours Keangnam en construction, à l’ouest de Hanoi

Đường cao tốc Láng - Hòa Lạc (nay là đại lộ Thăng Long) và tổ hợp chung cư Keangnam đang trong quá trình xây dựng, phía tây Hà Nội

96 97

Parkson tower, Thai Ha - Tay Son intersectionTour Parkson, intersection de Thai Ha - Tay

Trung tâm thương mại Parkson, ngã tư Thái Hà - Tây Sơn

A new Police minis-try under construction, Phạm Văn Đồng, ring road No3Phạm Văn Đồng, péri-phérique n°3, nouveau ministère de la Police, en constructionTrụ sở Bộ Công An mới, đang trong quá trình xây dựng trên đường Phạm Văn Đồng thuộc vành đai 3

Đống Đa Lake from Láng Hạ streetLac Đống Đa depuis la rue Láng HạHồ Đống Đa kéo dài từ đường Láng Hạ

98 99

Overlapped architecture in My Dinh, west of HanoiSuperposition d’architectures, nouvelle zone urbaine de My Dinh, à l’ouest de Hanoi

Sự chồng chéo các loại hình kiến trúc ở khu đô thị mới Mỹ Đình, phía tây của Hà Nội

100 101

Electrical connections on Kim MãConnection électrique, sur Kim Mã

Các búi dây điện chằng chịt trên phố Kim Mã

102 103New urban boulevard, Xa Dan road, ring road No 1

Nouveau boulevard urbain, route de Xa Dan, périphérique n°1Khu đô thị mới, Xã Đàn, đường vành đai 1

104 105

106 107

Bookshop on Tràng Tiền streetLibrairie, rue Tràng Tiền

Hiệu sách, phố Tràng Tiền

Traffic congestion on Chua Boc streetCongestion routière, rue Chua BocTắc Đường, phố Chùa Bộc

108 109

Graveyard in the paddy fields next to the Láng-Hòa Lạc HighwayCimetière dans les rizières, à côté de l’autoroute Láng-Hòa Lạc

Nghĩa trang trong khu vực trồng hoa màu, cạnh đường cao tốc Láng-Hòa Lạc

110 111

Nocturnal wandering Errance nocturneCuộc sống về đêm

Shutting up shop on Trần Nhật Duật, the dike roadAprès la vente, Trần Nhật Duật, route digue

Dọn hàng, đê Trần Nhật Duật

112 113

H anoian night l i fe is not the most exci t ing to be found in Southeast Asia. Few restau -

rants serve af ter 11pm and bars that remain open unt i l the ear ly hours are rare. However, at n ight, the c i ty becomes a playground where many come out to be seen, whi le others t ry their best to stay hidden. Lovers meet at low-l i t areas around the lakes, s i t t ing on their motor-bikes or in cozy cafes, where they can share an int imate moment away from prying eyes. More adventurous young Hanoians defy the pol ice, and common sense, to organize crazy motor-bike races through the streets wi th somet imes

fatal consequences. Dazzl ing neon signs i l lu-minate the off ice towers and house fronts of the Old Quarter, whi le the lakes become mir-rors ref lect ing the v ibrant c i ty. We are cur i -ous to discover a di fferent c i ty and posi t ion ourselves atop a tower to watch the nightt ime urban landscape, and enjoy the f resh breeze af ter a hot and humid day. The distant hum dies away. The animat ion s lows down. The l i t -t le urban theater takes a bow and disappears. Though af ter a short rest , i t wi l l return for i ts next performance.

Hùng Vương decoration, next to the Communist Party headquarter and the President’s residenceDécoration sur Hùng Vương, à côté du siège du parti communiste et de la résidence présidentielle

Trang trí trên đường Hùng Vương, cạnh trụ sở Trung ương Đảng và Phủ Chủ tịch

The Soviet-Vietnamese Friendship Cultural Palace on Trần Hưng Đạo streetRue Trần Hưng Đạo, le palais de l’amitié vietnamo soviétique

Cung văn hóa hữu nghị Việt – Xô, phố Trần Hưng Đạo

114 115

Petro Vietnam tower on Thanh Cong lakeTour Petro Vietnam, lac Thanh Cong

Tòa tháp Petro Việt Nam, hồ Thành Công

116 117

L a vie nocturne de Hanoi n’est pas l ’une des plus exci tantes des vi l les d’Asie du Sud-Est.

Quelques restaurants servent encore à 23h et les bars qui sont ouverts jusqu’au bout de la nuit sont rares. Néanmoins, la v i l le devient un terrain de jeu dans lequel on s ’expose et dans lequel on se cache. Les couples d’amoureux se donnent rendez-vous dans les zones peu éclairées, aux bords des lacs sur leurs motos ou dans les cafés, là où i ls peuvent créer et partager leur int imité. D’autres jeunes hanoiens déf ient la pol ice et organisent de fol les courses de motos dont l ’ issue est parfois fatale. Dans la

nui t , les enseignes lumineuses perchées sur les tours ou sur les devantures des habi tat ions du Vieux Quart ier scint i l lent . Un autre jeu d’ombres et de lumières se met en scène : les lacs de la capi ta le deviennent des miroirs dans lesquels se ref lète l ’humeur de la v i l le qui s ’apaise. Nous autres, cur ieux d’un ai l leurs, nous nous postons au sommet des tours pour contempler le pay-sage urbain et goûter la légère br ise rafraichis-sante après une journée chaude et humide. Le bourdonnement lo intain s ’at ténue. L’animat ion ra lent i t . Le pet i t théâtre urbain t i re sa révérence et s ’écl ipse… pour quelques heures seulement.

H à Nội về đêm không phải là một địa chỉ hấp dẫn nhất t rong các thành phố ở Đông Nam

Á. Chỉ một vài nhà hàng còn phục vụ đến 23h và số quán bar mở muộn cũng rất h iếm hoi . Tuy nhiên, thành phố thực sự trở thành một sân chơi mà ở đó người tham gia có thể xuất hiện, có thể lẩn khuất. Các đôi t ình nhân hẹn hò trong các khu vực í t ánh sáng, ngồi nguyên trên xe máy xung quanh hồ hay trong các quán cafe, nơi họ có thể có và chia sẻ được những điều thầm kín nhất. Một số thanh niên Hà Nội khác thì thách thức cảnh sát bằng cách tổ chức đua xe máy mà hậu quả thường rất nghiêm trọng. Trong đêm,

ánh sáng trên các tòa nhà cao tầng hay các khu dân cư trong Phố Cổ nhấp nháy. Và còn có một t rò chơi ánh sáng khác: các hồ nước của thủ đô trở thành những tấm gương phải chiếu bộ mặt của thành phố đang ngày một lớn mạnh hơn. Chúng tôi , những kẻ tò mò nơi xứ lạ, ngồi t rên tầng thượng của các tòa nhà cao tầng chiêm ngưỡng bộ mặt đô thị của thành phố và thưởng thức làn gió mát sau một ngày nóng nực và ẩm ướt. Những âm thanh r ì rầm của thành phố nhỏ dần. Sự náo nhiệt của thành phố cũng giảm dần. Vở kịch nhỏ của đô thị hạ màn và chìm vào t ĩnh lặng …. chỉ t rong vài g iờ.

Houses on the Ngọc Hà pagoda pondMaisons devant le lac de la pagode de Ngọc Hà

Những ngôi nhà trước mặt hồ khu chùa Ngọc Hà

A view of Melia Hôtel from the top of Hanoi TowersHôtel Melia, vue depuis les tours Hanoi TowersKhách sạn Melia, một góc nhìn từ tháp Hà Nội

118 119

Coffee, housing and construction around Trúc Bạch lakeCafés, habitations et constructions autour du lac Trúc Bạch

Các quán cà phê, nhà cửa và các dự án bất động sản quanh hồ Trúc Bạch

120 121

Thunderstorm over West Lake Orage au lac de l’Ouest

Hồ Tây, một ngày bão

122 123

LayoutMise en page

Bố tríVincent Bertholon

clément musil

TranslationTraductionDịch thuật

ian painton, thuy, chi thi nguyen, matt, toan

ThanksRemerciements

Lời cảm ơn

Sebastien mazauric, Sebastien Pons, Peter Pilowski, Winston Winsteiner, Douchan Palacios, Ghislain Garlin, Katayoun mohseni chabastari, miho mi, Zan hee, Zuliette, alek, Bernard m,

Laurent Pandolfi, tuê

124 125

publié à hanoi2011

126 127

128

Chỉ với cùng một chuyển biến duy nhất, thành phố mọc lên, biến mất, tái thiết và ngự trị trên cùng một địa điểm. Trong sự chuyển mình của một Hà Nội đang trong vòng xoáy của phát triển, thành phố hàng ngày khẳng định và thể hiện không giấu diếm tham vọng đô thị của mình. Hà Nội, thành phố mọc lên từ một thành phố khác sẽ mang đến cho độc giả một cuộc dạo chơi đô thị chưa từng có, khám phá một thành phố đang chuyển mình.

In a single movement, a city is built, wiped away, rebuilt and relocated. Amidst Hanoi’s turbulent transformation, the city asserts itself and announces its audacious ambition. Hanoi, from one city to another offers the chance to make a unique exploration of a city in transition.

D’un seul et même mouvement, la ville s’érige, s’efface, se reconstruit et s’installe même dans un ailleurs. Dans la transformation d’un Hanoi tourbillonnant, la ville au quotidien s’affirme et affiche sans complexe son ambition urbaine. Hanoi, d’une ville à une autre offre au lecteur une promenade urbaine inédite engagée dans la découverte d’une ville en transition. From one city to another

D'une ville à une autre Thành phố mốc lên tố mốt thành phố khác

HANOI

Tri Thuc & Hong Duc