Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

65

H. 1260-61/ M. 1844-45 TARİHLİ 04512 NUMARALI TEMETTUAT DEFTERİNE GÖRE

BULAK KÖYÜ’NÜN SOSYO-EKONOMİK YAPISI

Ali BIYIK

Zeki TEKİN

Özet

Osmanlı Devleti’nin sosyo-ekonomik tarihi araştırmalarında Tapu Tahrir Defterleri, Mühimme Defterleri ve

Temettuat Defterleri önemli bir yere sahiptir. Bunların arasında Temettuat Defterleri, özellikle 19. yüzyıl ortalarında

küçük yerleşim birimlerinin bile, sosyo-ekonomik yapısını ortaya koymak için çok değerli kaynaklar arasındadır. Bu

çalışmada, 1844-1845 yılında Bolu Eyaleti Viranşehir Sancağı Safranbolu Kazası’na bağlı bir köy olan Bulak’ın 04512

numaralı Temettuat Defterinde yer alan kayıtlardan hareketle, köyün 19. yüzyıl ortalarında sosyal ve ekonomik

yapısının ortaya konulması amaçlanmıştır. Defterden yola çıkılarak, köy ahâlisinin bu yıllarda geçimini tarım ve

hayvancılıktan sağladığını söylemek mümkündür. Tarımsal ürünler olarak, buğday, arpa ön plana çıkarken, büyükbaş

olarak kara sığır öküzü, manda öküzü yetiştirildiği görülmektedir. İncelenen dönemde, Bulak Köyü’nde küçükbaş

hayvancılık yapıldığı hususunda bilgi elde edilmiştir. Köydeki meslekler de tarım ve hayvancılığa paralellik arz etmekte

olup, erbâb-ı ziraat, dülger ve amele görülen mesleklerden bazılarıdır. Köylülerin “Vergi-i Mahsusa”nın yanında

ödedikleri vergilerin başında da Öşür gelmektedir. Bu çalışmada günümüzde Karabük ilinin merkez ilçesine bağlı olan

Bulak Köyü’nün 19. yüzyıldaki sosyo-ekonomik yapısı değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Karabük, Safranbolu, Bulak, Temettuat, Sosyo-Ekonomik Yapı.

The Social and Economic Structure of Bulak Village According to Temettuat Record No. 04512, Dated

1260-61 Hijri / 1844-45 A.D.

Abstract

Tapu Tahrir Records, Mühimme Records and Temettuat Records have an important place in the socio-

economic history researches of the Ottoman Empire. Among them, the Temettuat Records are the most estimable

resources to reveal the socio-economic structure of even small settlements, especially in the mid-19th century. In this

study, it is aimed to show that the social and economic structure of Bulak village of Safranbolu Town in Viranşehir

Sanjak of Bolu Province in the middle of 19th century, based on Temettuat records numbered 4512 in 1844-1845. Based

on the record, it is possible to say that the inhabitants of the village earned their livelihood from agriculture and

livestock in those years. While wheat and barley were remained in the forefront agricultural crops, cow and buffalo

raising as bovine animal were common. In the period examined, information of breeding sheep and goat farming in

Bulak Village was obtained. The occupations in the village are parallel to agriculture and erbâb-ı ziraat, dülger and

amele are some of the occupations. In addition to ‘Vergi-i Mahsusa’, Öşür is the most important taxpay. In this study,

the socio-economic structure of the Bulak village of Karabük Province in the 19th century will be evaluated.

Keywords: Karabük, Safranbolu, Bulak, Temettuat, Socio-Economic Structure.

Giriş

Temettu kâr etme, kazanma, kâr, fayda; Temettuat, kârlar, faydalar, kazançlar demektir1. Osmanlı’da

değişik adlarla alınan örfi vergilerin yerine tek bir vergi olarak konulan Temettuat Vergisi hâlktan hane

Doktora Öğrencisi, Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Karabük,

obirtarihci@hotmail.com Prof. Dr., Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Karabük, zekitekin@karabuk.edu.tr

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

66

reislerinin yıllık kazançları üzerinden alınan vergidir. Adı daha sonra Kazanç Vergisi olarak değiştirilmiştir2.

II. Mahmut zamanında Temettuat Vergisi ihdas edilen İhtisap Resmi’ne dayanmaktadır3.

Osmanlı Şehir tarihi araştırmalarında özellikle bir kentin iktisadi ve demografik yapısını ortaya

çıkartmak isteyen bir araştırmacı Tapu Tahrir Defterleri, Avarız ve Cizye Defterleri,4 Nüfus Defterleri5 ve

Temettuat Defterlerini mutlaka incelemesi gerekmektedir6. XV. ve XVI. yüzyıllarda tutulmuş olan Tahrir

Defterlerinden daha fazla önemli bilgiler veren Temettuat Defterleri7 araştırmacıların inceleme konusu

olarak belirlediği döneme ve bölgeye dair sosyal, ekonomik, nüfus yapısı vb. hakkında ciddi bilgiler

vermektedir8.

XIX. yüzyılda reayanın maddi durumunu tespit etmek amacıyla yapılan sayımlar sonucunda tutulan

Temettuat Defterlerinde; eyalet, sancak, kaza gibi iskân merkezlerine bağlı köyler ve mahâlleler hane hane

ele alınarak hane reislerinin isimleri, yıllık kazançları, arazisi, hayvanları, gayrimenkûllerı hakkında

teferruatlı bilgilere ulaşabilmek mümkündür. Bu sayımlar az da olsa H. 1256/M. 1840 yılını, genellikle de H.

1260-1261/ M. 1844-1845 yıllarını kapsadığı için Tanzimat Fermanı sonrası Osmanlı Devleti taşrasının

sosyo-ekonomik durumunun incelenmesi açısından en önemli kaynaklardandır.9

1 Ferit Devellioğlu, “Temettü-Temettüat”, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara

1996, s. 1073. 2 M. Zeki Pakalın, “Temettü’ Vergisi”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, İstanbul 1993,

Cilt: 3, s.453-455. 3 Mustafa Serin, “Osmanlı Arşivi’nde Bulunan Temettuat Defterleri”, T.C. Başbakanlık I. Millî Arşiv Şûrası (20-21

Nisan 1998) Tebliğler Tartışmalar, T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1998, s.717. 4 Cizye kelime anlamı itibariyle “kâfi gelmek; karşılığını vermek, ödemek” anlamındaki ceza mastarından türemiş bir

isimdir. İslâm literatüründe tebaadan olan gayri Müslimlerin ödemiş oldukları vergiye, harbî olanlardan ayrı

tutulmalarına, can ve mal güvenliğinin sağlanılmasına karşılık sayıldığı için bu ad verilmiştir. Cizye Vergisi hakkında

Detaylı bilgi için bakınız: Mehmet Erkal, “Cizye”, TDVİA, Ankara 1993, Cilt: 8, s. 42-45; Kazım Kartal ve Mustafa

Ali Uysal, “Cizye Defterlerine Göre 19. Yüzyıl Ortalarında Diyarbakır’da Yaşayan Gayrimüslimlerin Demografik ve

İktisadi Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Ed.: İbrahim Özcoşar ve Ali Karakaş vd., Osmanlıdan Günümüze

Diyarbakır, Ensar Yay., İstanbul 2018, s. 223-256; Kazım Kartal, “1848/1849 (1264) Tarihli Cizye Defterine Göre

Kayseri’deki Rum ve Ermeni Nüfusun Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Kesit Akademi Dergisi, Eylül 2017, Sayı: 9, s. 446-

468. 5 Kazım Kartal tarafından yapılan çalışmalara bakıldığında Nüfus defterlerinin sadece demografik yapı için değil bir

yörenin sosyo-ekonomik yapısını ortaya çıkarmak için de kullanıldığı görülecektir. Konu ile ilgili yapılan çalışmalar

için bakınız: Kazım Kartal, “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt: Kuzguncuk”, Tidsad, Sayı: 12, Eylül 2017,

s. 381-395; Kazım Kartal ve Serpil Sevim, “H.1256/M.1840-41 Tarihli Müslim Nüfus Defterlerine Göre Karahisar-ı

Develi (Yeşilhisar) Kazâsı: Sosyo-Ekonomik ve Demografik Yapısı”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında

Yenilikçi Yaklaşımlar, Cilt: 2, Gece Akademi, Ankara 2018, s.113-130; Kazım Kartal ve Mustafa Ali Uysal,

“Tanzimat Öncesi İncir Kazasının Demografik Yapısı”, Asos Journal The Journal of Acedemic Social Science

(Akademik Sosyal Araştırma Dergisi), Sayı: 81, Kasım 2018, s. 533-553; Mustafa Ali Uysal ve Kazım Kartal, XIX.

Yüzyılın ilk yarısında Ağlasun ve İncir Kazalarının Sosyal ve İktisadi Yapısı (1830-1850), Gece Akademi, Ankara

2018; İbrahim Yılmazçelik ve Kazım Kartal, “XIX Yüzyılın Ortalarında Urfa’da Yaşayan Gayr-ı Müslimlerin

Demografik ve İçtimai Yapısı Hakkında Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve

Değerlendirmeler, Cilt: 1, Haziran 2019, s.193-208; Kazım Kartal, “Malatya Sancağı Tabi Gözene, Kadiruşağı, Alişar

ve Kuşdoğankaryeleri’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1842-1843)”, 4. Uluslararası Tarih ve Kültür Kongresi, Ed.:

Kazım Kartal, 3-4 Mayıs 2019, Malatya 2019, s. 1-11. 6 Kazım Kartal, “Malatya Sancağı İzolu Nahiyesi Kadıoğlu ve Pınarlı Karyelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1842-

1843)”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, s. 256-264.

7 Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Belleten, Ankara

2005, Cilt: LIX, Sayı: 225, s. 412. 8 Şennur Şenel, XIX. Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezinin Sosyal ve İktisadi Durumu, (Basılmamış Doktora

Tezi Gazi Üniversitesi), Ankara 2002, s. 17. 9 Metin Menekşe, XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kazası Künbet Köyü'nün Sosyal ve Ekonomik Yapısı (9784

Numaralı Temettuât Defterine Göre), History Studies, Mart 2015, Volume 7, Issue 1, s. 95.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

67

1988’de kataloglanan Temettuat defterleri bilim dünyasının hizmetine ilk kez sunulmuştur. 9 katalog

içinde 17.747 defter bulunmaktadır. Bu defterlerin bir kısmı 1256/1840-41’de yapılan sayımlara ait olmakla

birlikte çoğunluğu 1261/1845 tarihinde yapılan sayımlara aittir10. Fakat Temettuat Defterlerine bağlı ilk

çalışmayı yapan Tevfik Güran11 Temettuat Defterleri’nin önemini bilim dünyasına tanıtan ilk kişidir.

Kendisinden sonra Temettuat Defterleri’ni kullanarak yapılan çeşitli çalışmalara örnek olmuştur ve ayrıca

son yıllarda bu tür çalışmalar çoğalmıştır. Bu çalışmalar sayesinde XIX. yüzyıl Osmanlısının sosyo-

ekonomik, demografik yapısı vb. hakkında genel bilgi sahibi olunmuştur.

Çalışmanın ana kaynağını Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Maliye Varidat Kalemi12 içinde yer

alan 1844-1845 yıllarına ait 04512 numaralı Temettuat Defteri oluşturmaktadır. Adı geçen Temettuat

Defterine göre Bolu Eyaleti Viranşehir Sancağı Zağferanbolu Kazası’nın idarî taksimatı içerisinde yer alan

Bulak Köyü ele alınacaktır.13

Defter incelenirken çeşitli hanelerden şu bilgiler elde edilmiştir. Hane 11’de yaşayan Ömer Hacı

oğlu Hüseyin mecmuundan bir senede tahminen Temettuatı yanında sakalar ocağından da Temettuat Vergisi

vermektedir14. Hane 22’de yaşayan Mahmud oğlu Hasan, Asakir-i Nizamiye-i Şahane’de olduğu

görülmektedir15. Hane 43’te yaşayan Celenk oğlu Ali yetim olduğundan dolayı validesi ile birlikte ise de

şunun bunun ianesiyle geçinmekte olduğu tespit edilmiştir16. Hane 53’te yaşayan Murad oğlu Hüseyin’in

hanesinden başka hiçbir şeyi olmayıp tahsil-i ulumda olduğu ve şunun bunun ianesiyle geçinmekte olduğu

anlaşılmaktadır17. Ekili tarlası ve bağı bulunan hane 57’de yaşayan Osman Bey oğlu Ali’nin Zağerafanbolu

Kazası’nda bulunan Kozcağız Köyü’nde arazisi olduğu görülmektedir18. 70, 80, 171, 172, 175, 179, 180.

hanelerde yaşayanların sakin olduğu hanelerinden başka hiçbir şeyi olmayıp ve hizmetkârlığa dahi kudreti

olmadığından Bulak Köyü’nde yaşayanların yardımlarıyla geçinmekte olduğu görülmektedir19. Bulak

Köyü’nde değirmen olduğu görülmektedir ve değirmen sahipleri Mukataa-ı Zemin-i Asiyab adlı vergi de

vermektedirler20. Defterde hemen hemen her hanede bulunan karıklı adlı tahıl ürünün Hane 86’da karıklı

hınta olarak verilmesinden dolayı karıklı adlı tahıl ürünün bir tür buğday olduğu anlaşılmaktadır21. Hane

10 Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Ankara 2005,

Belleten, Cilt: LIX, Sayı: 225, s. 395-396. 11 Tevfik Güran, “Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Ödemiş Kasabasının Sosyo-Ekonomik Özellikleri”, İstanbul

Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1983, Cilt: 41, s. 301-319. 12 Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Maliye Varidat Kalemi Temettuat Defteri, COA, ML.VRD.TMT.d. olarak

kısaltılmıştır. 13 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 2-45. Defter şekli ciltsiz, ebrusuzdur. Defterin ebadı 18 x 50’dir. Numaralama

usûlü ise sayfadır. Toplam sayfa sayısı 92’dir. Numaralı boş sayfalar 2-3, 88-92’dir. Arşivden alınan defterin toplam

sayısı 87’dir. Sayfa 82-87 arası çalışmaya dâhil edilmemiştir. Nedeni ise de adı geçen sayfalarda kişilerin sadece

bağları bulunmaktadır ve Bulak Köyü’nde yaşamamaktadırlar. Çekimin yapıldığı kamera: Sayısal A2-I’dır. Operatör:

M. Celil Altuntaş’dır. Hanede yaşayanların emlak, arazi, hayvan ve vergi miktarları yazılmıştır. 14 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 8. 15 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 12. 16 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 19. 17 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 22. 18 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 23. 19 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 28 ve diğer sayfalar. 20 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 29. 21 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 35. Karıklı: Buğday, arpa ve çavdar karışımı, arpa ve buğday karışımından

yapılan un. Zeki Tekin, Hatice Ceylan, “Safranbolu Şer'iyye Sicillerinde Geçen Eşya, Lakap ve Yer İsimleri”, Tarih

Kültür ve Sanat Araştırma Dergisi, Eylül 2017, Cilt: 6, Sayı: 6, s. 385; Triticum dicoccum Schübl. (Çatal siyez

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

68

103’te yaşayan Malak oğlu Mustafa’nın hane sınırları içinde bahçesi olduğu görülmektedir22. 109. ve 122.

hane sakinleri zaanatından zuhuratı ifadesiyle mesleğinden de Temettuat Vergisi vermekte olduğu

anlaşılmaktadır23. Hane 160’da yaşayan Bekir Beşe oğlu Ahmet, karye ahâlisinin ianesiyle geçinmekte

olduğu belirtilmesine rağmen bir senede tahminen temettuatı olarak 36 kuruş Temettuat Vergisi ödemiştir24.

Çalışma hazırlanırken 04512 numaralı defterden elde edilen veriler Microsoft Excel programında

tablo olarak çeşitli başlıklar altında sınıflandırılıp oranlar ve veriler elde edilmiştir. Elde edilen bu veriler ve

oranlar değerlendirilip Bulak Köyü’nün sosyal, ekonomik ve nüfus yapısı hakkında önemli verilere

ulaşılmıştır. Ayrıca çalışmada kitaplar, makaleler, tezler vb. ikinci elden kaynaklar da kullanılmıştır.

NÜFUS

Osmanlı Devleti çeşitli aralıklarla sayım yaparak vergi hanelerini kayda geçirmiş ve mali

kaynaklarını yakından takip etmiştir. Bu anlamda nüfus sayımları önemli bir yere sahiptir. II. Mahmut

döneminde bunun ilk adımı atılarak 1831’de nüfus sayımı gerçekleştirilmiştir. 1844-1845 yıllarında nüfusu

ile ilgili bilgiler Temettuat Defteri’nden öğrenilmektedir. Vergi hanelerinin kayda geçirilmesi ve mali

kaynakların tespiti hususunda Temettuat Defterleri sistemli ve dikkatli bir şekilde hazırlanmış olmaları

sebebiyle zengin bilgiler içermektedir. Defterlerde vergi verecek çağa geldiği kabul edilen evli, dul, göçebe,

köylü ve şehirli her aile reisi adı ile yazılmış ve bu bir “hane” kabul edilmiştir. Buradaki sonuçlardan hareket

ederek tahmini nüfusu bulmak için hane sayısını Ömer Lütfi Barkan’ın kabul ettiği “5” katsayısı ile çarpmak

gerekmektedir25. Tablo 1’e bakıldığında 226 hane bulunan Bulak Köyü’nün tahmini nüfusu 1.130’dur.

Köyün tamamı Müslüman nüfustan oluşmaktadır.

Tablo 1: Hane Sayısı ve Nüfus

Hane Sayısı Nüfus

Bulak Köyü26 226 1.130

Hane reisleri olarak sadece erkek isimleri görülmektedir. Kişiler çeşitli lakaplarla ve unvanlarla ayırt

edilmiştir. Örneğin Ak, Arap, Aslan, Türk, Usta, Kul, Kör gibi ayırt edici sıfatlar görülmektedir. Efendi, ağa,

hacı gibi unvanların yanında sülale veya çeşitli lakaplarla kişilerin ayırt edici özellikleri belirtilmiştir.

Burunsuz oğlu, Emir Ahmet oğlu, Hacı Veli oğlu, İhsan oğlu, İmam oğlu, Kadı oğlu, Kara Ahmet oğlu,

Softa oğlu dikkati çeken ailelerdir. Hacı lakabı 10 hane sahibinde görülmektedir. Efendi unvanı 4 kişide ve

buğdayı/karıklı buğday) ayrıntı için bakınız: Elif Cihangir, Salat Tepe’de Arkeobotanik Çalışmalar, (Basılmamış

Yüksek Lisans Tezi Hacettepe Üniversitesi), Ankara 2006, s. i. 22 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 40. 23 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 42, 47. 24 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 59. 25 Metin Menekşe, XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kazası Künbet Köyü'nün Sosyal ve Ekonomik Yapısı (9784

Numaralı Temettuât Defterine Göre), History Studies, Mart 2015, Volume 7, Issue 1, p. 95. 26 Çalışmaya Bulak Köyü Temettuat Defterlerinde bulunan sayfa 82-87 arası dâhil edilmedi. Burada verilen bilgiler

Bulak Köyü’nde yaşayan insanlara ait olmayıp bu bilgilerde bağ sahipleri hakkındadır. Örneğin “maktu suretiyle

meblağen verdiği bedel-i öşrü üzüm 15 kuruş merkum kaza-i mezbur mahâlatından Çeşme Mahâllesi sakinlerinden

olup yalnız iş bu karye-i mezburda bağı yazılmış idiği Hacı Balta oğlu Ahmet bağ hasılatı senevisi sene 60 135 kuruş,

sene 61 202,5 kuruş, yekun 337,5 kuruş” COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 83.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

69

ağa unvanı ise 1 kişide görülmektedir27. Yapılan birçok Temettuat Defterleri çalışmalarından elde edilen

bilgilere göre hane sahiplerinin lakaplarından ve unvanlarından kişinin mesleği, dini, fiziki yapısı, hangi

milletten olduğu, nereli olduğu, nereden geldiği öğrenilir. Hane 2’de bulunan Hacı Mustafa Ağazade

Mehmet Ağa’nın hayvan, arazi, tarımsal ürünü diğer hane sahiplerinden daha fazla olduğu görülmektedir.

Hane 2’de yaşayan kişinin elde ettiği kazancı ve verdiği vergi miktarı da diğer hane sahiplerinden daha fazla

olduğu anlaşılmaktadır. Böylece Hacı Mustafa Ağazade Mehmet Ağa’nın köyde önemli kişilerden biri ve

zengin olduğu görülmektedir. Efendi lakabına sahip olan Hane 1’de yaşayan İmam oğlu Ahmed Efendi’nin

babasının imam olduğu anlaşıldığı gibi mesleğinin de imam olduğu görülmektedir. Efendi unvanından dolayı

Hane 1’de yaşayan Ahmed Efendi’nin önemli bir kişi olduğu düşünülebilir28.

Tablo 2: Kullanılan İsimler

İsim Adet % İsim Adet %

Mehmet 43 19,03 Süleyman 6 2,65

Ahmet 31 13,72 Emin 4 1,77

Mustafa 25 11,06 İbrahim 4 1,77

Hüseyin 24 10,62 Hâlil 2 0,88

Ali 18 7,96 Salih 2 0,88

Osman 16 7,08 Veli 2 0,88

Hasan 13 5,75 Yusuf 2 0,88

Bekir 9 3,98 Memiş 1 0,44

Ömer 9 3,98 Numan 1 0,44

Abdullah 6 2,65 Raşit 1 0,44

İsmail 6 2,65 Sait 1 0,44

Toplam 226 100,00

Bulak Köyü’nün Temettuat Defterine bakıldığında hane sahiplerinin hepsi erkektir. Tablo 2’de

görüldüğü gibi en çok kullanılan isimlerin hepsi Müslüman olmalarından dolayı İslam dünyasında saygı

duyulan isimlerdir. Mehmet ismi 43 hane sahibinin ismi olup 226 hanenin %19,03’ünü teşkil etmektedir.

Mehmet ismini Ahmet, Mustafa, Hüseyin, Ali, Osman, Hasan vd. isimler takip etmektedir.

MESLEK DALLARI

Tablo 3’e bakıldığında Bulak Köyü’nde erbab-ı ziraatçı olarak çiftçi başta olmak üzere amele,

dülger, duvarcı, hatapcı, tüccar, ekmekçi, hatip, imam, mumcu, rençber, semerci, terzi meslekleri

27 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512. 28 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

70

görülmektedir.29 Ayrıca muallim-i sıbyan, taleb-i ulum ile eğitim alanlar görülmektedir. Birer kişi olmak

üzere alil ve amelmande olan iki hane sahibi görülmektedir. Asakir-i Nizamiye-i Şahane’de ve Tımarlı

Süvari olan iki tane de asker olan hane sahipleri dikkati çekmektedir.

Tablo 3: Meslek Dalları

Meslek Adet % Meslek Adet %

Erbab-ı Ziraatçı 101 44,69 Asakir-i Nizamiye-i Şahne’de 1 0,44

Amele 49 21,68 Ekmekçi 1 0,44

Dülger 31 13,72 Hatip 1 0,44

Bilinmiyor 15 6,64 İmam 1 0,44

Duvarcı 11 4,87 Mumcu 1 0,44

Muallim-i sıbyan 3 1,33 Rençber 1 0,44

Hatapcı 2 0,88 Semerci 1 0,44

Tüccar 2 0,88 Talebe-i Ulum 1 0,44

Alil 1 0,44 Terzi 1 0,44

Amelmande 1 0,44 Tımarlı Süvarisi 1 0,44

Toplam 226 100,00

Tablo 3’e bakıldığında 101 hane sahibinin mesleği erbab-ı ziraatçı olarak kaydedilmiştir. Buna göre

226 hanelik Bulak Köyü’nün neredeyse yarısı yani %44,69’unun çiftçi olduğu görülmektedir. Mesleği

bilinmeyen 15 hane bulunmaktadır. Mesleği bilinmeyen haneler köyün %6,64’ünü oluşturmaktadır. Mesleği

bilinmeyen bu haneler ya köylünün yardımı ile geçinmektedir ya da tahriri yapan memur tarafından

kaydedilmemiştir.

HAYVANCILIK

Tablo 4’e bakıldığında toplam hayvan sayısı 810’dur. Bulak Köyü hayvan çeşitliliği bakımdan çok

zengin değildir. Küçükbaş hayvan olarak sağmal keçi, sağmal koyun, kısır koyun, kesir keçi bulunmaktadır.

Büyükbaş hayvan olarak sağmal inek, kısır sığır öküz, kısır inek, dişi buzağı, manda öküzü yetiştirilmektedir.

Binek-yük hayvan olarak da katır, merkep ve bargir yetiştirilmektedir. Binek-yük hayvanı köy hanelerin

hemen hemen hepsinde bulunmaktadır. Yıllık geliri fazla olan hayvan ise küçükbaş hayvandır. En fazla

bulunan hayvan küçükbaş hayvandır. 226 hanelik Bulak Köyü’nün 164 hanesinde toplam 810 adet hayvan

29 Meslek kolları ile ilgili yapılan çalışmalar için bkz: Kazım Kartal, “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt:

Kuzguncuk”, Tidsad, Sayı: 12, Eylül 2017, s. 381-395, Kazım Kartal, “Tanzimat Süresince Diyarbakır’ın Sosyal ve

Ekonomik Yapısı Üzerine bir Değerlendirme (1847-1848)”, Tanzimat’tan Günümüze Diyarbakır, Ed.: Oktay Bozan

ve Hakan Asan vd., Cilt: 1, Mânâs Yayınları, Ocak 2019, s. 191-224.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

71

bulunmaktadır. Bunların toplam geliri 1.204 kuruştur. Hane başına ortalama düşen hayvan sayısı 4,94’tür.

Hane başına düşen ortalama gelir ise 7,34 kuruştur.

Tablo 4: Bulak Köyü’nde Bulunan Toplam Hayvan Sayısı ve Yıllık Geliri

Hane Adet Yıllık Gelir Hane % Adet % Yıllık Gelir %

Küçükbaş 8 451 1024 4,88 55,68 85,05

Büyükbaş 92 194 180 56,10 23,95 14,95

Binek-Yük 158 165 0 96,34 20,37 0,00

Toplam 164 810 1.204 100,00 100,00 100,00

Büyükbaş Hayvanlar

Tablo 5’e bakıldığında 194 hanede büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Bulak Köyü’nde en çok

büyükbaş hayvan hane 2’de bulunmaktadır30. En fazla yetiştirilen büyükbaş hayvan kısır sığır öküzüdür.

Büyükbaş hayvan türleri sağmal inek, kısır sığır öküzü, kısır inek, dişi buzağı ve manda öküzüdür. Gelir

getiren tek büyükbaş hayvan sağmal inektir. Toplam geliri de 180 kuruştur.

Tablo 5: Büyükbaş Hayvanlar

Büyükbaş Hayvan Adet Hane Adet % Hane %

Sağmal İnek 12 12 6,19 11,96

Kısır Sığır Öküzü 163 82 84,02 89,13

Kısır İnek 1 1 0,52 1,09

Dişi Buzağı 2 2 1,03 2,17

Manda Öküzü 16 8 8,25 8,70

Toplam 194 92 100,01 100,00

Küçükbaş Hayvanlar

Tablo 6’ya bakıldığında sadece 8 hanede küçükbaş hayvan yetiştirilmektedir. En fazla yetiştirilen

küçükbaş hayvan sağmal keçi ve kısır keçidir. Küçükbaş hayvan türü çok olmayıp keçi sayısı koyun

sayısından fazladır. Sağmal keçi, sağmal koyun, kısır koyun, kısır keçi olarak Bulak Köyü’nde küçükbaş

hayvan görülmektedir. Hane 2 en fazla küçükbaş hayvana sahip hanedir31.

30 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4. 31 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

72

Tablo 6: Küçükbaş hayvanlar

Küçükbaş Hayvan Adet Hane Gelir Adet % Hane % Gelir %

Sağmal Keçi 135 8 340 29,93 100,00 33,20

Sağmal Koyun 105 2 315 23,28 25,00 30,76

Kısır Koyun 80 1 160 17,74 12,50 15,63

Kısır Keçi 131 7 209 29,05 87,50 20,41

Toplam 451 8 1.024 100,00 100,00 100,00

Binek-Yük Hayvanları

Tablo 7’ye bakıldığında Bulak Köyü’nde binek-yük hayvan çeşitliliği fazla değildir. Bölgenin

coğrafi konumundan dolayı daha çok kullanılan binek-yük hayvanlar merkep, bargir ve katırdır. Bu binek-

yük hayvanlardan en çok sahibi olan ise Hane 2’dir32. Köyde en çok bulunan binek-yük hayvan türü

merkeptir.

Tablo 7: Binek-Yük Hayvanlar

Binek-Yük Hayvanı Adet Hane Adet % Hane %

Katır 10 8 6,06 5,06

Merkep 143 144 86,67 91,14

Bargir 12 12 7,27 7,59

Toplam 165 158 100,00 100,00

ARAZİ DAĞILIMI VE TOPRAK KULLANIMI

Tablo 8’e bakıldığında Bulak Köyü’nde 19. yüzyılın ortasında ekili olan arazi 1.042,25 dönümdür.

Bulak Temettuat Defterinde gayrimezru yani ekilmeyen ya da nadasa bırakılan arazi bulunmamaktadır. Başta

mezru tarla olarak zikredilen tarlada buğday, siyaz, arpa, karıklı yetiştirilmektedir. Tahıl ürünlerinin

haricinde bostan, üzüm ya da safran ekilmektedir. Mezru tarlayı takip eden araziler şöyledir. Bağ, safran ve

bahçedir. Bahçe çok ciddi bir orana sahip değildir. Ayrıca Bulak’ta meyve ağaçları bulunmaktadır. Meyve

ağaçları hane 9, 14 ve 23’te görülmektedir33.

32 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4. 33 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 7, 9, 12.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

73

Tablo 8: Arazi Durumu

Arazi Dönüm Hane Dönüm % Hane %

Mezru Tarla 903,75 196 86,71 93,78

Safran 22,75 40 2,18 19,14

Bahçe 1,5 3 0,14 1,44

Bağ 114,25 202 10,96 96,65

Toplam 1.042,25 209 100,00 100,00

Temettuat Defterlerinde köylüden alınan hububat öşrü verileri neticesi üretilen hububatların ne kadar

olduğu tespit edilebilir. Öşür bölgelere göre değişmekle birlikte ortalama her ürün üzerinden %10 oranında

alınmıştır. Bu bilgiye binaen vergiye esas olan toplam kilenin 10 katı alınarak toplam hububat üretimi tespit

edilebilir. Toplam hububat üretimi Tablo 9’da verilmiştir34.

Tablo 9: Üretilen Toplam Hububat Miktarı

Tahıl Ürünü Kile Hane Kile x 10 Kile % Hane %

Buğday 128 131 1.280 23,90 67,18

Siyaz 13 9 130 2,43 4,62

Arpa 17 5 170 3,17 2,56

Karıklı 377,5 169 3.775 70,49 86,67

Toplam 535,50 195 5.355 100,00 100,00

VERGİLER VE DİĞER GELİR KAYNAKLARI

Tablo 10’da Bulak Köyü’nde verilen vergiler gösterilmektedir. Hemen hemen her hane sahibi vergi

vermektedir. Askerde ya da eğitimde olduğundan, yetim ya da köylünün yardımıyla geçinmekte olduğundan,

arazi, hayvan ya da emlak sahibi olmadığından vergi vermeyen hane sahipleri bulunmaktadır. “Sene-i

sabıkada Vergi-i Mahsusa’dan bir senede vermiş olduğu” ifadesi ile köyün toplam Vergi-i Mahsusa adlı

vergisi tespit edilmiştir. “Aşar ve Rüsumat olarak sene-i sabıkada bir senede vermiş olduğu” ifadesiyle

köyün toplam Aşar ve Rüsumat adlı vergisi belirlenmiştir. Aşar ve Rüsumat Vergisi buğday, arpa, siyaz,

karıklı, üzüm, safran, bostan, değirmen, koyun ve keçiden alınan vergilerden oluşmaktadır. Temettuat

Vergisi “mecmuundan tahminen bir senede” ifadesiyle arazi, emlak, hayvan, zuhurattan ve meslekten

alınmıştır. Temettuat Vergisi genelde mecmuundan tahminen bir senede ifadesiyle hemen hemen her

34 Metin Menekşe, XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kazası Künbet Köyü'nün sosyal ve Ekonomik Yapısı (9784

Numaralı Temettuât Defterine Göre), History Studies, Mart 2015, Volume: 7, Issue: 1, s. 104.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

74

haneden alındığı görülmüştür. Bunun yanında Temettuat Vergisi zuhurattan, mumculuktan, hatiplikten,

amelelikten, dülgerlikten, duvarcılıktan gibi mesleklerden ve sakalar ocağından oluşmaktadır35. Tablo 10’a

bakıldığında Temettuat Vergisi toplam verginin içinde %74,86 ile en fazla vergi miktarına sahiptir. Hanelere

göre vergi miktarına bakıldığında 214 hanenin Vergi-i Mahsusa verdiği görülmektedir. Gelir ya da hane

olarak vergilere bakıldığında en az vergi ise Adet-i Ağnam Vergisidir.

Tablo 10: Vergiler

Vergiler Geliri (Kuruş) Hane Gelir % Hane %

Vergi-i Mahsusa 23.452,5 214 21,06 94,69

Aşar 4.100,5 209 3,68 92,48

Adet-i Ağnam 441 8 0,40 3,98

Temettuat 83.369 212 74,86 93,81

Toplam 111.363,00 226 100,00 100,00

Aşar (Öşür), tarımsal ürünlerden yönetimce alınan ayni vergidir. Tanzimat döneminden evvel

yöreden yöreye değişen oranlarla alınmaktadır ve sabit değildir. Tanzimat’ın getirmiş olduğu adalet eşitlik

prensiplerine bağlı olarak toprağın verimli olup olmaması hiç hesaba katılmadan, Aşar’ın Tanzimat’ın

uygulama alanına giren her yerde 1/10 oranında alınmasına karar verildi. Devletin kuruluşundan yıkılışına

kadar sürdürülmüş olan Aşar, mülk araziden değil kuru mülkiyeti devlete tasarruf hakkı reayaya ait olan miri

arazilerden alınmaktadır. Bu vergiyi gayrimüslimler de ödemişlerdir36. Bulak Köyü’nün Temettuat

Defterinde karıklının kilesi 3 kuruş, arpanın kilesi 3 kuruş, buğdayın kilesi 5 kuruş37 ve siyazın kilesi 3

kuruş38 olarak verilmiştir. Aşar Vergisi buğday, siyaz, arpa, karıklı, üzüm, safran, değirmen, bostan ve

meyveden oluşmaktadır. Tablo 10’a bakıldığında Aşar Vergisi 209 hanenin ödediği vergidir ve miktarı

4.100,50 kuruştur. Toplam yıllık gelirin ise sadece %3,68’ini oluşturmaktadır.

Vergi-i Mahsusa, 1840 yılında Tanzimat idarecileri tarafından örfi vergilerin yerine getirilen bir

vergi çeşididir. Bu vergi de hâlkın sahip olduğu emlâk, arazi, hayvan ve icra ettikleri ticaret dikkate alınarak

toplam kazançları üzerinden adaletli bir vergi alınması amaçlanmıştır. Vergi-i Mahsusa, 1860 yılına kadar

devam etmiştir. Her hane Vergi-i Mahsusa adı verilen vergiyi vermektedir. Tanzimat Döneminde örfi

vergilerin yerine ikame edilen Vergi-i Mahsusa, sancak ölçeğinde belirlenmekte ve önce kazalar arasında,

ardından kasaba ve köyler arasında, son olarak vergi mükellefleri arasında mali ödeme güçlüklerine göre

paylaştırılmaktaydı. Tablo 10’a bakıldığında köyde 23.452,50 kuruş vergi yazılmıştır. Bu miktar Temettuat

Vergisi’nden sonra en fazla miktarı oluşturur. Toplam yıllık gelirin ise sadece %21,06’sını oluşturmaktadır.

35 Ayrıntı için tüm hanelere bakınız: COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512. 36 Arzu Baykara Taşkaya, “1844 Tarihli Temettüat Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağı’na Bağlı Şaphane Köyü’nün

Sosyal Ekonomik Yapısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya 2013, Sayı: 35, s. 247. 37 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4. 38 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 26, 37.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

75

Ağnam Resmi, koyun ve keçiden alınan vergidir. 1825-26 (H. 1241) yılında Ondalık Ağnam Resmi

oluşturulmuştur. Bu vergi farklı toplanma şekli içermekteydi. Tanzimat’la beraber bu vergi, koyun başına

nakit olarak 5 kuruş olarak alınmaya başlanmıştır Ağnam, büyükbaş hayvanlardan alınamazdı. 1844-45 (H.

1261) tahrirlerinde Ağnam Resmi kimi zaman koyun ve keçi ayrı ayrı belirlenerek yazılıyordu. Bu oran 1844

yılında 0,5 kuruştu. Bu defterlerde tespit edilen Ağnam Resmi Aşar’a ekleniyordu39. Sağmal keçi, sağmal

koyun, kısır koyun, kısır keçi olarak Bulak Köyü’nde küçükbaş hayvan görülmektedir. Hane 2 en fazla

küçükbaş hayvana sahip hanedir40. Tablo 10’a bakıldığında köyde 441 kuruş Adet-i Ağnam Vergisi

verilmiştir. Bu miktar toplam verginin en az olanıdır. Köyde 8 hane sahibi küçükbaş hayvan yetiştirmektedir.

Toplam yıllık gelirin ise sadece %3,98’ini oluşturmaktadır.

Tablo 10’a bakıldığında toplam vergi miktarı 111.363 kuruştur. Toplam vergi

miktarının %74,86’sını Temettuat Vergisi, %21,06’sını Vergi-i Mahsusa, %3,68’ini Aşar Vergisi

ve %0,40’ını ise Adet-i Ağnam oluşturmaktadır.

SONUÇ

Bolu Eyaleti Viranşehir Sancağı Zağferanbolu Kazası’nın idarî taksimatı içerisinde yer alan Bulak

Köyü 226 haneli bir köydür. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır ve köy hâlkının

Müslüman olduğu anlaşılmaktadır.

Ekili arazisi olan Bulak Köyü’nde tahıl ürünleri, üzüm, meyve, bostan üretilmektedir. Tahıl ürünleri

köye özgüdür. Dikkati çeken tahıl ürünü ise karıklıdır. Adı geçen tahıl ürünü 86. Hanede karıklı buğdayı

olarak kaydedildiğinden bir tür buğday olduğu anlaşılmaktadır. Hayvancılıkta ise büyükbaş, küçükbaş ve

binek-yük hayvanları görülmektedir. Hayvan çeşitliliği çok yoktur. Büyükbaşlarda en çok bulunan hayvan

türü kara sığır öküzüdür. Gelir getiren tek büyükbaş hayvan ise sağmal inektir. Gelir getiren en çok hayvan

ise küçükbaş hayvandır. Küçükbaş hayvanlardan en çok gelir getiren ise sağmal keçidir. Binek-yük

hayvanlardan köyde en çok bulunan ise merkeptir. Ahmet, Mehmet, Mustafa ise en çok görülen isimlerdir.

Köyde kişileri aşağılayan ya da onurlarını kıran lakaplar fazla görülmemiştir. Ayrıca köyde ihtiyaç sahibi

insanlara köylülerin yardımcı olduğu anlaşılmaktadır. 3 hanede meyve ağaçları bulunmaktadır.

Bulak Köyü’nde toplam verginin çoğunluğunu Temettuat Vergisi oluşturmaktadır. Temettuat Vergisi

ise yıllık gelirden, meslekten, zuhurattan olmak üzere hane sahibinin durumuna göre alınmıştır. Aşar Vergisi

ekilen tahıl ürünlerinden, üzümden, bostandan, değirmenden alınmıştır. Bu tahıl ürünleri ise karıklı, buğday,

arpa ve siyazdan oluşmaktadır. Köyde üzüm, bostan ve safran ekimi görülmektedir. 5 hanede değirmen

bulunmaktadır ve bu değirmenlerden elde edilen gelir ise 600 kuruştur. Adet-i Ağnam, Aşar ve Rüsumat

Vergisi’ne dâhil edilmiştir. Ağnam Resmi ise koyun ve keçiden alınmıştır. Köyde çok fazla küçükbaş hayvan

bulunmamaktadır. Köy Müslüman köyü olup 226 hanelik köyde yardımsever insanların olduğu

görülmektedir. Şunun bunun yardımıyla ya da köylünün yardımıyla geçinmekte olduğu görülen bazı hane

sahipleri vergiden muaf tutulmuştur.

39 Arzu Baykara Taşkaya, “1844 Tarihli Temettüat Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağı’na Bağlı Şaphane Köyü’nün

Sosyal Ekonomik Yapısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya 2013, Sayı: 35, s. 247. 40 COA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512, s. 4.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

76

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Maliye Varidat Kalemi içinde yer alan 1844-1845 yıllarına ait

04512 numaralı Temettuat Defteri’nden elde edilen bilgilere göre Bulak Köyü’nün emlak, arazi, hayvan,

meslek, hane sahiplerinin isimleri elde edilmiştir.

KAYNAKÇA

Arşiv Belgesi

BOA, ML.VRD.TMT.d., Nu. 04512.

Çalışmalar

Cihangir, Elif, Salat Tepe’de Arkeobotanik Çalışmalar, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Hacettepe

Üniversitesi), Ankara 2006.

Erkal, Mehmet, “Cizye”, TDVİA, Ankara 1993, Cilt: 8, ss.42-45.

Ferit Devellioğlu, “Temettü-Temettüat”, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları,

Ankara, 1996.

Güran, Tevfik, “Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Ödemiş Kasabasının Sosyo-Ekonomik Özellikleri”, İstanbul

Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1983, Cilt: 41.

Kartal, Kazım, “Tanzimat Süresince Diyarbakır’ın Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerine bir Değerlendirme

(1847-1848)”, Tanzimat’tan Günümüze Diyarbakır, Ed.: Oktay Bozan, Hakan Asan vd., Cilt:1, Mânâs Yayınları, Ocak

2019.

Kartal, Kazım ve Mustafa Ali Uysal, “Cizye Defterlerine Göre 19. Yüzyıl Ortalarında Diyarbakır’da Yaşayan

Gayrimüslimlerin Demografik ve İktisadi Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Ed.: İbrahim Özcoşar, Ali Karakaş vd.,

Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır, Ensar yay., İstanbul 2018.

Kartal, Kazım ve Mustafa Ali Uysal, “Tanzimat Öncesi İncir Kazasının Demografik Yapısı”, Asos Journal The

Journal of Acedemic Social Science (Akademik Sosyal Araştırma Dergisi), Kasım 2018, Sayı: 81.

Kartal, Kazım, “1848/1849 (1264) Tarihli Cizye Defterine Göre Kayseri’deki Rum ve Ermeni Nüfusun Sosyo-

Ekonomik Yapısı”, Kesit Akademi Dergisi, Eylül 2017, Sayı: 9.

Kartal, Kazım, “19. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’da Bir Semt: Kuzguncuk”, Tidsad, Sayı:12, Eylül 2017, ss.

381-395.

Kartal, Kazım, “Malatya Sancağı İzolu Nahiyesi Kadıoğlu ve Pınarlı Karyelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı

(1842-1843)”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2019, Cilt: 2, Sayı: 4.

Kartal, Kazım, “Malatya Sancağı Tabi Gözene, Kadiruşağı, Alişar ve Kuşdoğan karyeleri’nin Sosyo-Ekonomik

Yapısı (1842-1843)”, 4. Uluslararası Tarih ve Kültür Kongresi, Ed.: Kazım Kartal, 3-4 Mayıs 2019, Malatya 2019.

Kütükoğlu, Mübahat S.,“Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Ankara 2005,

Belleten, Cilt: LIX, Sayı: 225.

Menekşe, Metin, XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kazası Künbet Köyü'nün sosyal ve Ekonomik Yapısı

(9784 Numaralı Temettuat Defterine Göre), History Studies, Mart 2015, Volume 7, Issue 1.

Pakalın, M. Zeki, “Temettü’ Vergisi”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları,

İstanbul, 1993, Cilt: 3, ss.453-455.

Serin, Mustafa, “Osmanlı Arşivi’nde Bulunan Temettuat Defterleri”, T.C. Başbakanlık I. Millî Arşiv Şûrası

(20-21 Nisan 1998) Tebliğler Tartışmalar, T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1998.

Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu

77

Sevim, Serpil ve Kazım Kartal, “H.1256/M.1840-41 Tarihli Müslim Nüfus Defterlerine Göre Karahisar-ı

Develi (Yeşilhisar) Kazâsı: Sosyo-ekonomik ve Demografik Yapısı”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında

Yenilikçi Yaklaşımlar, Cilt 2, Gece Akademi.

Şenel, Şennur, XIX. Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezinin Sosyal ve İktisadi Durumu, (Basılmamış

Doktora Tezi Gazi Üniversitesi), Ankara 2002.

Taşkaya, Arzu Baykara “1844 Tarihli Temettüat Kayıtlarına Göre Kütahya Sancağı’na Bağlı Şaphane

Köyü’nün Sosyal Ekonomik Yapısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya 2013, Sayı: 35.

Tekin, Zeki ve Hatice Ceylan, “Safranbolu Şer'iyye Sicillerinde Geçen Eşya, Lakap ve Yer İsimleri”, Tarih

Kültür ve Sanat Araştırma Dergisi, Eylül 2017, 6/6.

Uysal, Mustafa Ali ve Kazım Kartal, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ağlasun ve İncir Kazalarının Sosyal ve

İktisadi Yapısı (1830-1850), Gece Akademi, Ankara 2018.

Yılmazçelik, İbrahim ve Kazım Kartal, “XIX Yüzyılın Ortalarında Urfa’da Yaşayan Gayr-ı Müslimlerin

Demografik ve İçtimai Yapısı Hakkında Bir Değerlendirme”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve

Değerlendirmeler, Haziran 2019, Cilt: 1.