XI. UFBMEK 11-14 EYLÜL 2014

ULUSAL FEN BĠLĠMLERĠ ve MATEMATĠK EĞĠTĠMĠ KONGRESĠ ADANA

BĠLDĠRĠ ÖZETLERĠ KĠTAPÇIĞI

II

YAYINA HAZIRLAYANALAR

DR. PINAR FETTAHLIOĞLU ARġ.GÖR. OĞUZ KELEġ

ARġ.GÖR. EMEL ÇĠLĠNGĠR ARAġ.GÖR. BUKET TURHAN

ARġ.GÖR. MELĠS YEġĠLPINAR ARġ. GÖR. BETÜL KARADUMAN ARġ. GÖR. TUBA DEMĠRCĠOĞLU

ÖĞRT. DĠLEK IġIK

III

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No: IV KURULLAR XI ÖNSÖZ XII ÇAĞRILI KONUġMACILAR XV YER HARĠTASI XVI PROGRAM TASLAĞI 1 ÖZETLER

SÖZLÜ BĠLDĠRĠ, ÇALIġTAY VE MĠNĠ SEMPOZYUM OTURUMLARI 2 PARALEL OTURUMLAR 1 - 11 EYLÜL 2014 - PERġEMBE / 14.00-15.40 178 PARALEL OTORUMLAR 2 - 11 EYLÜL 2014 - PERġEMBE / 16.20-18.00 364 PARALEL OTURUMLAR 3- 12 EYLÜL 2014 - CUMA / 14.00-15.40 546 PARALEL OTURUMLAR 4 - 12 EYLÜL 2014 - CUMA / 16.20-18.00 731 PARALEL OTURUMLAR 5 - 13 EYLÜL 2014 – CUMARTESĠ / 9.00-10.40 907 PARALEL OTURUMLAR 6- 13 EYLÜL 2014 – CUMARTESĠ / 10.50-12.30 1196 PARALEL OTURUMLAR 7- 13 EYLÜL 2014 – CUMARTESĠ / 16.20-18.00

POSTER OTURUMLARI 1292 POSTER OTURUMU 1 - 11 EYLÜL 2014 - PERġEMBE / 15.40- 16.20 1313 POSTER OTURUMU 2 - 12 EYLÜL 2014 - CUMA / 15.40- 16.20 1338 POSTER OTURUMU 3 - 13 EYLÜL 2014 - CUMARTESĠ / 15.40- 16.20

IV

XI. UFBMEK 2014 KURULLAR

ONUR KURULU Prof. Dr. Nabi AVCI Millî Eğitim Bakanı Prof. Dr. Mustafa KĠBAR Çukurova Üniversitesi Rektörü DANIġMA KURULU Prof. Dr. Turan AKBAġ ÇÜ Eğitim Fakültesi Dekanı Doç. Dr. Ali Yılmaz MEB Öğretmen YetiĢ. ve GeliĢ. Gn. Müdür V. YÜRÜTME KURULU Doç. Dr. Sedat UÇAR (BaĢkan) ÇÜ Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Fatih Matyar ÇÜ Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Kamuran Tarım ÇÜ Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Muzaffer Özcan ÇÜ Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Osman Gülnaz ÇÜ Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Perihan Dinç Artut ÇÜ Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Ayten Pınar Bal ÇÜ Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Nuri Emrahoğlu ÇÜ Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Özgecan TaĢtan Kırık ÇÜ Eğitim Fakültesi Turan Akpınar Adana Ġl Millî Eğitim Müdürü Nalân Demir MEB Öğretmen Yet. ve Gel. Gn. Md. ġb. Müdürü DÜZENLEME KURULU Doç. Dr. Sedat UÇAR (BaĢkan) Doç. Dr. Fatih Matyar Doç. Dr. Kamuran Tarım Doç. Dr. Muzaffer Özcan Doç. Dr. Osman Gülnaz Doç. Dr. Perihan Dinç Artut Yrd. Doç. Dr. Ayten Pınar Bal Yrd. Doç. Dr. Nuri Emrahoğlu Yrd. Doç. Dr. Özgecan TaĢtan Kırık ArĢ. Gör. Dr. Pınar Fettahlıoğlu

SEKRETERYA ArĢ. Gör. Betül Karaduman ArĢ. Gör. Buket Turhan ArĢ. Gör. Dilek IĢık ArĢ. Gör. Emel Çilingir ArĢ. Gör. Melis YeĢilpınar ArĢ. Gör. Oğuz KeleĢ ArĢ. Gör. Tuba Demircioğlu

11. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Adana 2014

V

BĠLĠM KURULU Dr. Esra Acaroğlu Akgül Yıldız Teknik Üniversitesi

Dr. Ali Rıza Akdeniz Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Cengiz Alacacı Ġstanbul Medeniyet Üniversitesi

Dr. Hüseyin Alkan Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Osman AltıntaĢ BaĢkent Üniversitesi

Dr. Murat Altun Uludağ Üniversitesi

Dr. Halil Ardahan Necmettin Erbakan Üniversitesi

Dr.Ziya Argün Gazi Üniversitesi

Dr. Ahmet Arıkan Gazi Üniversitesi

Dr. Basri Atasoy Gazi Üniversitesi

Dr. Salih AteĢ Gazi Üniversitesi

Dr. AlipaĢa Ayas Bilkent Üniversitesi

Dr. Mustafa Aydoğdu Gazi Üniversitesi

Dr. Mehmet Bahar Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi

Dr. Adnan Baki Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Ali Baykal Boğaziçi Üniversitesi

Dr. Giray Berberoğlu Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Tunay Bilgin Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Dr. Safure Bulut Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Nurtaç Canpolat Atatürk Üniversitesi

Dr. Jale Çakıroğlu Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Salih Çepni Uludağ Üniversitesi

Dr. Alev Doğan Gazi Üniversitesi

Dr. Soner DurmuĢ Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi

Dr. Güler Ekmekçi Gazi Üniversitesi

Dr. Sibel Erduran Bristol Üniversitesi

Dr. Ömer Faruk Ergin Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Emine Erktin Boğaziçi Üniversitesi

Dr. Hamide Ertepınar Ġstanbul Aydın Üniversitesi

Dr. Haydar EĢ BaĢkent Üniversitesi

Dr. Rıdvan EzentaĢ Uludağ Üniversitesi

Dr. Ali Gül Gazi Üniversitesi

Dr. Tohit GüneĢ On Dokuz Mayıs Üniversitesi

Dr. Bilal GüneĢ Gazi Üniversitesi

Dr. Ahmet IĢık Atatürk Üniversitesi

Dr. Ahmet Kaçar Kastamonu Üniversitesi

Dr. Fitnat Kaptan Hacettepe Üniversitesi

Dr. Timur Karaçay BaĢkent Üniversitesi

Dr. Mehmet Kartal Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Teoman Kesercioğlu Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Ziya Kılıç Gazi Üniversitesi

Dr. Gülay KırbaĢlar Ġstanbul Üniversitesi

Dr. Uğur Selamet Kırmacı Atatürk Üniversitesi

Dr. Fitnat Köseoğlu Gazi Üniversitesi

Dr. Esra Macaroğlu Akgül Yıldız Teknik Üniversitesi

Dr. ġeref Mirasyedioğlu BaĢkent Üniversitesi

Dr. ġuur Nizamoğlu Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Sinan Olkun Ankara Üniversitesi

Dr. Nesrin Özsoy Adnan Menderes Üniversitesi

Dr. Ahmet Zeki Saka Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Mustafa Sözbilir Atatürk Üniversitesi

Dr. Nurettin ġahin Muğla Sıtkı Koçman Üni.

Dr. Ahmet Ġlhan ġen Hacettepe Üniversitesi

Dr. Mustafa Tan Gazi Üniversitesi

Dr. Fatih M. TaĢar Gazi Üniversitesi

Dr. Ceren Tekkaya Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Özden Tezel EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi

Dr. Behiye Ubuz Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Mehmet Üreyen Anadolu Üniversitesi

Dr. Mustafa Yel Gazi Üniversitesi

Dr. Ayhan Yılmaz Hacettepe Üniversitesi

Dr. Hülya Yılmaz Ege Üniversitesi

Dr. Mehmet Yılmaz Gazi Üniversitesi

Dr. Sait Yücel Dicle Üniversitesi

Dr. RaĢit Zengin Fırat Üniversitesi

Dr. Süleyman YILMAZ Aksaray Üniversitesi

Dr. Sait YÜCEL Dicle Üniversitesi

Dr. Selahattin Gönen Dicle Üniversitesi Dr.Hayrullah YILMAZ Dicle Üniversitesi

Dr.Fuat GÜZEL Dicle Üniversitesi

Dr.Giray TOPAL Dicle Üniversitesi

Dr.Hamdi TEMEL Dicle Üniversitesi

Dr.Bilsen TURAL Dicle Üniversitesi

Dr.Servet TURAL Dicle Üniversitesi

Dr.Ġlhan UZUN Dicle Üniversitesi

Dr.Hasan AKBAYIN Dicle Üniversitesi

Dr.Saffet ELÇĠ Dicle Üniversitesi

Dr.BĠrol OTLUDĠL Dicle Üniversitesi

Dr.Ramazan DEMĠRDicle Üniversitesi

Dr.Sait YÜCEL Dicle Üniversitesi

Dr. Anar Adiloğlu Cumhuriyet Üniversitesi

Dr. Bayram Akarsu Erciyes Üniversitesi

Dr. Hakan Akçay Yıldız Teknik Üniversitesi

Dr. Hatice Akkoç Marmara Üniversitesi

Dr. Oylum AkkuĢ Hacettepe Üniversitesi

Dr. Yüksel Altun Gazi Üniversitesi

Dr. Pınar Anapa EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi

Dr. Selahattin Arslan Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Esin Atav Hacettepe Üniversitesi

Dr. Emin Aydın Marmara Üniversitesi

Dr. Halil Aydın Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Hakan ġevki Ayvacı Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Ali Günay Balım Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Ġbrahim Beyazıt Erciyes Üniversitesi

Dr. Behiye Bezir Akçay Ġstanbul Üniversitesi

Dr. Ġbrahim Bilgin Mustafa Kemal Üniversitesi

Dr. Erhan Bingölbali Gaziantep Üniversitesi

Dr. Osman Birgin UĢak Üniversitesi

Dr. Nihat Boz Gazi Üniversitesi

Dr. Yezdan Boz Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Dr. Aykut Emre Bozdoğan Giresun Üniversitesi

Dr. Ali Bozkurt Gaziantep Üniversitesi

Dr. Esra Bukova Güzel Dokuz Eylül Üniversitesi

Dr. Mehmet Bulut Gazi Üniversites

11. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Adana 2014

493

Fen Öğretimi Laboratuar Uygulamaları I Dersinin Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerilerine Etkisi Canan LAÇĠN ġĠMġEK1, Fatime BALKAN KIYICI2, Melike YAVUZ3

1 Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi ABD, csimsek@sakarya.edu.tr 2 Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi ABD, fbalkan@sakarya.edu.tr 3 Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi ABD, meykeyavuz@hotmail.com

Özet Fen ve teknoloji dersinin ana amacı, fen okuryazarı bireyler yetiĢtirmek olarak belirlenmiĢtir. Bunun gerçekleĢebilmesi için gerekli

olan becerilerin baĢında bilimsel süreç becerileri gelmektedir. Bilimsel süreç becerileri, bir bilim insanının bir araĢtırmayı ortaya koyması, yürütebilmesi, anlamlandırabilmesi, sonuçlandırabilmesi ve yorumlayabilmesi için gerekli olana beceriler olarak tanımlanabilir. Günlük hayat içerisinde ise, fen okuryazarı bir bireyin karĢılaĢtığı bir problemin çözümünde kullanması gereken beceriler olarak ifade edilebilir.

Bilimsel süreç becerileri, temel, nedensel ve deneysel beceriler olmak üzere üç grupta incelemek mümkündür. Temel beceriler; gözlem yapma, ölçme, sınıflama, verileri kaydetme, sayı ve uzay iliĢkileri kurmadır. Nedensel beceriler; önceden kestirme, değiĢkenleri belirleme, verileri yorumlama, sonuç çıkarmadır. Deneysel beceriler ise, hipotez kurma, verileri kullanma ve model oluĢturma, deney yapma, değiĢkenleri değiĢtirme ve kontrol etme ile karar vermedir.

Bilimsel süreç becerileri ile ilgili yapılan çalıĢmalar incelendiğinde, gerek ilköğretim öğrencilerinin gerek ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin ve hatta öğretmenlerin bilimsel süreç becerilerinin yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir. Öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin geliĢtirilebilmesi için öncelikle, bu öğrencileri yetiĢtiren öğretmenlerin bu becerilere sahip olması gerekmektedir. Bunun gerçekleĢebilmesi için, öğretmen yetiĢtiren kurumlarda bu becerileri geliĢtirecek derslerin verilmesi ve bu becerileri kullanmalarına fırsat verecek etkinliklerin yapılması gerekmektedir. Eğitim fakültelerinde öğretmen adaylarının mesleki geliĢimine katkıda bulunacak derslerden birisi Fen Öğretimi Laboratuar Uygulamaları dersleridir. Bu derste, öğretmen adaylarının deney yapma ve tasarlama gibi becerilerin kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, laboratuarlarda farklı yaklaĢımlar kullanılmaktadır. Bunlar; doğrulama, tümevarım, buluĢ esasına dayalı, teknik beceriler ve bilimsel süreç becerileri yaklaĢımlarıdır. Bu çalıĢmada fen öğretimi laboratuar uygulamaları-I dersi, bilimsel süreç becerileri yaklaĢımı esas alınarak iĢlenmiĢtir. Her ne kadar bütün yaklaĢımlarda, bilimsel süreç becerileri kazandırılabilecek olsa da, bu yaklaĢımda özellikle bu becerilerin kazandırılması üzerinde durulmaktadır.

Bu çalıĢmanın amacı, Fen bilgisi öğretmenliği 3. Sınıf dersi olan Fen Öğretimi Laboratuar Uygulamaları I dersinde yapılan çalıĢmaların öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisini incelemektir. Bu amaçla Ģu sorulara cevap aranmıĢtır:

a) Fen öğretimi laboratuar uygulamaları I dersini alan öğrencilerin bilimsel süreç becerileri ne düzeydedir? b) Fen öğretimi laboratuar uygulamaları I dersinde yapılan çalıĢmaların öğrencilerin bilimsel süreç becerilerine etkisi var mıdır? c) Fen öğretimi laboratuar uygulamaları I dersini alan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinde cinsiyete göre bir farklılık var mıdır? d) Fen öğretimi laboratuar uygulamaları I dersini alan öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinde öğretim türüne göre bir farklılık var

mıdır? ÇalıĢmanın yöntemi ÇalıĢmada deneme öncesi modellerden tek grup ön-test son-test modeli kullanılmıĢtır. ÇalıĢma grubunda, Fen Öğretimi

Laboratuar Uygulamaları I dersini alan 60 öğrenci yer almıĢtır. Süreç ÇalıĢmada, öncelikle 2004 Fen ve teknoloji öğretim programı doğrultusunda Milli eğitim bakanlığı tarafından hazırlanmıĢ olan ders

kitapları incelenerek, derste yapılacak deneyler belirlenmiĢtir. Deney listesi öğrencilere verilerek, her hafta 5 deney yapılacak Ģekilde, dersler planlanmıĢtır. Bu deneyleri, öğretmen adayları bilimsel süreç becerilerine göre analiz etmiĢlerdir. Her bir grup bir deneyden sorumlu olarak, diğer grupların deneyleri yapmasına yardım etmiĢ ve bu grupların deneyde kazandırılacak bilimsel süreç becerilerini belirlemelerini sağlamıĢlardır. Böylelikle, öğretmen adayları, hem bilimsel süreç becerilerini kendileri belirlemiĢler hem de bu becerileri dikkat alarak deneyleri yaptırmıĢlar ve diğer grup üyelerinin de deneyle kazandırılacak becerileri fark etmelerini sağlamıĢlardır. Bu grup çalıĢmalarının planlanmasında öğreterek öğrenmenin en iyi öğrenme yöntemi olduğu düĢüncesi yatmaktadır. ÇalıĢmanın baĢında ve sonunda Bilimsel Süreç Becerileri testi uygulanmıĢtır. ÇalıĢmanın nicel verileri, SPSS paket programında analiz edilerek, bilimsel süreç becerilerindeki değiĢim incelenecektir. Elde edilen bulgular, analitik bir biçimde sunulacak ve tartıĢılacaktır. Anahtar Kelimeler: Bilimsel süreç becerileri, Laboratuar, Öğretmen adayları KAYNAKÇA

Akdeniz, A. R. (2005). Problem çözme, bilimsel süreç becerileri ve proje yönteminin fen eğitiminde kullanımı, S. ÇEPNĠ,. (Ed.), Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi içinde (s. 94–114), Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Arslan, A. (1995) Ġlkokul öğrencilerinde gözlemlenen bilimsel beceriler. YayınlanmamıĢ Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara. AteĢ, S. (2005). Öğretmen adaylarının değiĢkenleri belirleme ve kontrol etme yeteneklerinin geliĢtirilmesi. GU, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 21–39. AteĢ, S., Bahar, M. (2002). AraĢtırmacı fen öğretimi yaklaĢımıyla sınıf öğretmenliği 3. sınıf öğrencilerinin bilimsel yöntem yeteneklerinin geliĢtirilmesi. V. Fen Bilimleri ve Matematik

Eğitimi Kongresi, Ankara: ODTÜ Eğitim Fakültesi. Aydoğdu, B. ve Ergin, Ö. (2009). Fen ve teknoloji dersi ―YaĢamımızdaki Elektrik‖ ünitesine yönelik bilimsel süreç becerileri ölçeğinin geliĢtirilmesi. E-Journal of New World

Sciences Academy, 4(2), 296-316. Berman, W. (1996) Science process skill competency and academic achievement in college biology: A correlational study. Ed.D. dissertation, Temple University, United States.

ProQuest Digital Dissertations Database, (Publication No. AAT 9706941), 15.01.2008. Bowen, G. M., Roth, W-M. (1999). "Do-able" questions, covariation and graphical representation: do we adequately prepare preservice science teachers to teach inquiry? Paper

presented at the Annual Meeting of the National Association for Research in Science Teaching, Boston http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=eric&AN=ED433207&site=ehost-live, (Accession Number: ED433207)

Foulds, W., Rowe, J. (1996). The enhancement of science process skills in primary teacher education students. Australian Journal of Teacher Education, 21(1), 16-23. Geban, O. (1990). Effects of two different instructional treatments on the students‟ chemistry achievement, science process skills and attitudes towards chemistry at the high

school level. Unpublished PhD thesis, Middle East Technical Universty, Ankara. Karasar, N. (2000). Bilimsel araĢtırma yöntemi(10. Baskı). Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım. Tamir, P. (1997). How are laboratories used? Journal of Research in Science Teaching, 14(4), 311-316 Temiz, B. K.(2001). Lise 1. sınıf fizik dersi programının öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini geliĢtirmeye uygunluğunun incelenmesi. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Gazi

Üniversitesi, Ankara. Wilke, R. R. & Straits W. J. (2005). Practical advice for teaching inquiry-based science process skills in the biological sciences. The American Biology Teacher, 67(9), 534-540. Yavuz, A. (1998). Effect of conceptual change texts accompanied with laboratory activities based on constructivist approach on understanding of acid-base concepts. Unpublished

masters thesis, Middle East Technical Universty, Ankara.