Katolícka univerzita v Ružomberku

Pedagogická fakulta

SOCIÁLNE POSOLSTVO

JÁNA PAVLA II. PRE DNEŠNÝ SVET

„Univerzita ako miesto dialógu“

Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie

konanej v dňoch 29. – 30. apríla 2014 v Poprade

Ružomberok 2014

KATOLÍCKA UNIVERZITA V RUŽOMBERKU

Pedagogická fakulta

RADA IUSTITIA ET PAX PRI KONFERENCII BISKUPOV SLOVENSKA

VYSOKÁ ŠKOLA KARLOVY VARY, ČESKÁ REPUBLIKA

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W CHEŁMIE, POLSKA

SLOVENSKÁ TECHNICKÁ UNIVERZITA V BRATISLAVE, ÚSTAV MANAŽMENTU,

SLOVENSKO

KLINIKA DTaRCH JLF UK a ŠÚDTaRCH, n.o., DOLNÝ SMOKOVEC, SLOVENSKO

SÚKROMNÉ GYMNÁZIUM, SPIŠSKÁ TEPLICA, SLOVENSKO

Sociálne posolstvo Jána Pavla II. pre dnešný svet

„Univerzita ako miesto dialógu“

Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie

konanej v dňoch 29. – 30. apríla 2014 v Poprade

Ružomberok 2014

Editori doc. PaedDr. ThDr. Anton Lisnik, PhD. – Katolícka univerzita v Ružomberku, PF Poprad

PhDr. Katarína Greňová – Klinika DTaRCH JLF UK a ŠÚDTaRCH, n.o. Dolný Smokovec

Mgr. Marián Ambrozy, PhD. – Súkromné gymnázium Spišská Teplica

Ing. Jana Janičková, PhD. – Katolícka univerzita v Ružomberku, PF Poprad

PhDr. Iveta Franzenová, PhD. – Katolícka univerzita v Ružomberku, PF Poprad

Mgr. Karol Čarnogurský, PhD. – Katolícka univerzita v Ružomberku, PF Poprad

Redakčná rada doc. PaedDr. ThDr. Anton Lisnik, PhD.

prof. JUDr. Ing. Viktor Porada, DrSc., dr. h. c., mult.

Mgr. Marián Ambrozy, PhD.

PhDr. Iveta Franzenová, PhD.

PhDr. Katarína Greňová

PhDr. František Drozd, PhD.

PhDr. Ingrid Mladá

Mgr. Matej Čevan

Ing. Jana Janičková, PhD.

Mgr. Karol Čarnogurský, PhD.

Mgr. Anna Chocholáková

Mgr. Adriana Grigerová

Vedeckí redaktori

akad. prof. PhDr. Ing. Štefan Kassay, DrSc., dr. h. c.

prof. Ing. Michal Pružinský, CSc.

Recenzenti doc. JUDr. PhDr. Jiří Bílý, CSc.

prof. ThDr. JCDr. Anton Fabian, PhD.

prof. dr hab. Piotr Mazur

prof. Ing. Ján Zavadský, PhD.

Technická spolupráca

PhDr. Katarína Greňová

Za jazykovú a formálnu úpravu zodpovedajú autori príspevkov

VERBUM – vydavateľstvo Katolíckej univerzity v Ružomberku

Hrabovská cesta 5512/1A, 034 01 Ružomberok

http://uv.ku.sk, verbum@ku.sk

ISBN 978-80-561-0151-3

Obsah

Anton Lisnik Slovo na úvod ................................................................................................................... 13

Adrián Kromka Príhovor viceprimátora mesta Poprad .............................................................................. 14

PLENÁRNE VYSTÚPENIA

Július Alexy Postavenie univerzity, vzdelávanie a jej výskum v znalostnej ekonomike ..................... 16

Ladislav Andrášik Slepé uličky Meinstrímovej ekonómie ............................................................................. 21

Carlos A. Casanova Cómo recobrar la unidad de los saberes en la actual universidad católica

hispanoamericana? ........................................................................................................... 35

Juraj Hraško Trvalo udržateľný rozvoj – ilúzie a realita ....................................................................... 43

Ondrej Hronec Energetický zdroj lokalizovaný na Trebišovskej tabuli –

vplyv na poľnohospodársku výrobu a ekosystém ............................................................ 50

Jozef Jarab Univerzita ako miesto dialógu .......................................................................................... 53

Štefan Kassay Hľadanie zmyslu života .................................................................................................... 56

Ján Košťálik Príspevok k poznaniu procesov modelácie svahov a erózie

na autostráde D1 v úseku Prešov – Malý Šariš v šarišskej vrchovine ............................. 67

Hans Köchler Karol Wojtyła’s Philosophical Anthropology and the Quest for a Just World Order ...... 78

Štefan Luby, Martina Lubyová Etické implikácie nanovedy a nanotechnológií ................................................................ 91

Jozef Madliak, Viktor Porada, Eduard Bruna, Miroslav Baňacký Charakteristika korupcie a vybrané aspekty korupcie na Slovensku ............................. 100

Ján Mazák Ochrana náboženskej slobody v Charte základných práv EÚ:

Nová kvalita alebo prevzatie judikatúry Európskeho súdu pre ľudské práva? .............. 108

Ivan Plander Paralelné vysokovýkonné počítanie vo vede a technike ................................................ 112

Mazdak Rajabi Challenge of relation between science and religion in contemporary Iran .................... 120

Joseph Seckbach and Julian Chela-Flores Science and Theology: the wonder of rationalizing and interpreting the cosmos ......... 124

Ladislav Skýva Vybrané súvislosti histórie vzdelávania v oblasti technickej kybernetiky

na Žilinskej univerzite .................................................................................................... 126

Emil Špaldon Vybrané aspekty vývoja Vysokej školy poľnohospodárskej –

dnešnej SPU vo svetle historickej retrospektívy ............................................................ 129

Igor Túnyi Perception of the time .................................................................................................... 133

Anton Tyrol Niektoré výzvy súčasného sveta v oblasti komunitnej angažovanosti ........................... 139

VYSTÚPENIA V SEKCIÁCH

Marián Ambrozy, Zuzana Gončárová Nevyužitý turistický potenciál Gemera – Malohontu .................................................... 144

Božena Bahledová, Beáta Valentínyová Striedavá osobná starostlivosť o deti po rozvode ........................................................... 149

Magdaléna Barányiová Zobrazenie vplyvu spoločnosti na jednotlivca v románe Lajosa Grendela Hromadný

hrob pri New Honte ........................................................................................................ 155

Katarzyna Białowąs Etyka pracy nauczyciela w myśli Jana Pawła II. ........................................................... 161

Marie Borová Rodina v učení Jána Pavla II. ......................................................................................... 165

Marta Brzezińska-Waleszczyk Jan Paweł II o człowieku i nowoczesnych technologiach komunikacyjnych ............... 169

Eduard Bruna, Jaroslava Vítová Fenomen zaměstnaneckého vlastnictví v encyklice Centesimus annus ........................ 175

František Burda Humanismus lásky a zodpovědnosti – odpověď na výzvy sexuální revoluce .............. 183

Iwona Burkacka, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak Czy trzeba się bać o uniwersytecki dialog na studiach humanistycznych?

Nauczyciel akademicki wobec pokolenia cyfrowych tubylców .................................... 196

Peter Caban Kresťanská liturgia ako miesto špecifického dialógu v komunikácii

so zreteľom na pôsobenie Jána Pavla II. ........................................................................ 204

Dana Cibáková Čitateľská gramotnosť v primárnej škole ....................................................................... 209

Karol Čarnogurský Spoločenská zodpovednosť podniku a etika podnikania ............................................... 217

Matej Čevan Podpora sociálnych vzťahov seniorov v počítačovej gramotnosti ................................. 223

Liana Čižmárová Vyučovanie anglického jazyka netradičnou metódou .................................................... 229

Igor Deraj Sokratovský dialóg ako terapeutická metóda ................................................................. 238

Alžbeta Dufferová Význam obrazu človeka vo výchove podľa Edity Steinovej

ako dialóg medzi generáciami danej kultúry .................................................................. 244

Rudolf Dupkala Idea občianskej spoločnosti a problém tolerancie v tvorbe Johna Locka ..................... 250

Rudolf Dupkala Idea tolerancie v kontextoch dialógu kultúr (Filozofické reflexie) ................................ 255

Jaroslava Ester Evangelu, Kateřina Brabcová Úroveň komunikace a její vliv na mezilidské vztahy .................................................... 264

Michal Filip Umění a jeho hodnoty v životě člověka v pojímání Jana Pavla II. ................................ 270

Iveta Franzenová Východiská a výzvy antropologickej náuky svätého Jána Pavla II. pre dnešný svet ..... 274

Roman Frič Medzi viac a menej ........................................................................................................ 285

Ľubor Gál Sociológia farnosti. Na príklade Farnosti sv. Gorazda v Nitre ..................................... 291

Anna Gębalska-Berekets Dialog – miejscem szukania prawdy w myśli Jana Pawła II. ........................................ 301

Anna Gębalska-Berekets Odnowa i formowanie ludzkiego sumienia

w antropologicznej filozofii i teologii papieża Jana Pawła II. ....................................... 312

Andrea Gondová Kompetencie učiteľa filozofie ........................................................................................ 321

Peter Grečo Politická korektnosť – nastupujúci diktát kultúrneho marxizmu ................................... 331

Katarína Greňová, Ingrid Mladá Bioetika ako hodnotový prienik medzi možnosťami vedecko-technického rozvoja

a etickými normami ........................................................................................................ 339

Emília Halušková Homomorfné transformácie ako metóda prístupu k problematike pohybov

v systémoch .................................................................................................................... 346

Monika Harmanová La dynamique du lexique francais des jeunes ................................................................ 351

Jana Harťanská Úloha uvádzajúceho učiteľa pri zaškolení začínajúceho učiteľa ................................... 357

Jan Herůfek Pojetí člověka u Pica della Mirandola a Jochanana Alemanna ...................................... 365

Daniela Hrehová, Anna Jenčová Vzdelávanie a odborná príprava bližšie k potrebám trhu práce ..................................... 370

Lenka Hricová, Jana Padělková Dialog slyšícího a neslyšícího vyučujícího na akademické půdě

a jeho přínos pro studenty oboru speciální pedagogika ................................................. 377

Inna Chervinska The development of schol education

in a multicultural environment Ukrainian Carpathians .................................................. 387

Anna Chocholáková Rodina v učení Jána Pavla II. ......................................................................................... 395

Justyna Iskra Trudności w dialogu pomiędzy studentem a wykładowcą ............................................. 402

Jana Janičková Sociálna funkcia podnikania podnikateľských subjektov v teórii a v praxi .................. 412

Imrich Jenča Metodológia vied ako predmet ....................................................................................... 421

Rastislav Jurga Two results about the special local ring ......................................................................... 424

Zuzana Kapustová, Kristián Stacho Filozofický pohľad na sociálno-ekonomické vylúčenie jednotlivcov a skupín

ako následok straty hodnôt v súčasnej spoločnosti ........................................................ 426

Jolanta Karbowniczek, Iwona M. Jamro, Mateusz T. Jamro John Paul's II outlook on young people's ethical and citizenship education ................. 434

Marta Karcolová Posolstvá Jána Pavla II. pre Slovensko .......................................................................... 441

Roman Kečka Ortopraxia ako kategória súčasného kresťanského myslenia......................................... 446

Peter Keresztes Terénna sociálna práca v rómskej komunite .................................................................. 451

Júlia Klembarová Vnímanie dôstojnosti v personalizme Jána Pavla II. ...................................................... 456

Anna Klim-Klimaszewska Rodzina jako środowisko wychowawcze w naukach Jana Pawła II .............................. 461

Waldemar Klinkosz Wyzwania współczesnej edukacji. Osobowościowe

i motywacyjne uwarunkowania osiągnięć szkolnych młodzieży ................................... 471

Miroslava Kolcúnová Spoločenská zodpovednosť zdravotníckeho zariadenia

ako predpoklad jeho výkonnosti .................................................................................... 480

Peter Kondrla Dobro osoby - dobro osebe ............................................................................................ 489

Tomáš Koprda, Ivana Polakevičová Gruenov transfer v nákupných centrách –

aspekt manipulácie v oblasti vizuálnej komunikácie ..................................................... 493

Zuzana Kormaňošová Biologický význam voľných radikálov pre osobnosť človeka....................................... 499

Martina Kosturková Vyrovnanosť skupín ako podmienka realizácie pravého experimentu ......................... 508

Ján Košta Nezamestnanosť mladých ľudí v kontexte rozvoja znalostnej ekonomiky ................... 514

Tomáš Krištofóry Čím môže ekonómia prispieť Katolíckej sociálnej náuke? ............................................ 523

Dalibor Krupa Teória relativity a postmoderná etika ............................................................................. 533

Mária Kubušová Človek a práca v encyklike Jána Pavla II. – Laborem exercens .................................... 536

Lenka Kuhejdová, Mária Kuliačková Sociálna opora v službe formácie študenta v prostredí katolíckej univerzity ............... 540

Ján Lajčák Machiavelli a politická veda .......................................................................................... 546

Dorota Łażewska Place the truth at the University of XXI century From dialogue to deconstruct ........... 551

Anton Lisnik Sociálne podnikanie ako prostriedok napĺňania ekonomických a sociálnych cieľov ... 559

Zuzana Macková Úloha univerzity z pohľadu hodnôt práva ...................................................................... 564

Arkadiusz Marzec, Ryszard Stefaniak Rola uniwersytetu w aktywizacji społeczności lokalnej ................................................ 573

Danuta Marzec, Magdalena Pluskota Dzieło edukacyjno-kulturowe Studium Generale – Uniwersytetu Jasnogórskiego ...... 580

Pavol Marchevský Marketizácia a verejný záujem ako problémy súčasného diskurzu vo vzdelávaní ....... 586

Kinga Masłoń, Mirosław Babiarz Mobilność polskich studentów i doktorantów z niepełnosprawnością oraz udział

w wymianie międzynarodowej na przykładzie programu Erasmus + ........................... 592

Danka Matiová Nezamestnanosť ako sociálny problém a jej dopady na status rodiny .......................... 599

Karol Medňanský Hudba ako syntéza všetkých vied a umení ..................................................................... 606

Jozef Michalov Duchovná autorita vo filozofii ....................................................................................... 615

Peter Mičko Program Erasmus ako nástroj vzdelávania ..................................................................... 618

Zuzana Mikulíková Teória hromadnej obsluhy .............................................................................................. 623

Józef Młyński Jan Paweł II a społeczno-socjalne faktory wsparcia biednych i ubogich w rodzinie ... 633

František Murgaš Zlatý štandard kvality života ako odpoveď na krízu jej postmoderného chápania ........ 646

Stanisława Nazaruk Zjawisko wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych powiatu bialskiego

w świetle nauczania Jana Pawła II ................................................................................. 653

Yaroslav Nykorak Stage of the readiness of the modern teacher to scientific educational activity ............ 663

Татьяна Олинец Диагностика сформованности кросс-культурных ценностей у студентов высших

педагогических учебных заведений ........................................................................... 667

Lenka Pasternáková Metodologické východiská skúmajúce štýly výchovy v rodine..................................... 675

Viera Pawlikova-Vilhanova Production of Knowledge in Africa, Ancient and Modern ............................................ 679

Božena Petrášová Osobnosť a tvorivosť 687

Peter Petrovič Postoj spoločnosti k osobám s mentálnym postihnutím................................................. 694

Katarina Petrovićová Anilis fabula – „babská povídačka“ jako literární nástroj vzdělání a kultivace ............ 700

Jana Piteková Prienik katolíckej sociálnej náuky a ekonomickej teórie ............................................... 711

Blanka Poczatková, Zuzana Čvančarová Člověk a etika ve znalostní společnosti .......................................................................... 716

Ivana Polakevičová Modely hierarchie efektov marketingovej komunikácie a transakčná analýza .............. 722

Hanna Reho Založenie a činnosť Severovýchodného zväzu maďarských vychovávateľov

na Zakarpatsku .............................................................................................................. 732

Viera Rentková Ľudská dôstojnosť v sociálnych službách ...................................................................... 737

Alexandra Rychtarčíková Človek a čas ................................................................................................................... 742

Mária Sačková Dialóg a nedorozumenie: komunikačné dôsledky porušovania

konverzačných maxím .................................................................................................... 745

Jerzy Smoleń Święty Jan Paweł II – człowiek dialogu ......................................................................... 751

Jerzy Smoleń Sztuka słuchania jako istotny czynnik budowania dialogu interpersonalnego ............. 757

Milan Sobotka Uznání ............................................................................................................................ 761

Т. V. Sokolova Обучение студентов-волонтеро по принципу "равный-равному" как фактор их

профессиональной подготовки ................................................................................... 763

Marian Zdzisław Stepulak, Jacek Łukasiewicz Godność człowieka w sytuacji wykluczenia społecznego w nauczaniu Jana Pawła II . 767

Soňa Svoráková Mýtus budúcnosti ........................................................................................................... 778

Pavol Sucharek Levinasov príspevok k rozlíšeniu kresťanského a židovského chápania času ............... 784

Beata Sufa Meaning of teacher's communication abilities in developing creativity of pupils,

during elementary education .......................................................................................... 792

Anna Szkolak Umiejętności interpersonalne nauczycieli wczesnej edukacji ....................................... 800

Veronika Ševčíková Vysokoškolská kvalifikační práce jako „místo dialogu“?! ............................................ 807

Daniela Špirková Sociálne vylúčenie verzus energetická chudoba ............................................................ 814

Marianna Šramková Motivácia študentov k voľbe štúdia na univerzite tretieho veku ................................... 819

Štefan Šrobár Biblické podnety pre obnovu ekonómie a sociálnej práce ............................................. 825

Ondrej Štefaňak Kresťanské média uprostred záujmov súčasnej mládeže ............................................... 832

Pavol Tománek Suicidalita ako výsledok krízy v rodine? ....................................................................... 841

Lucia Vagašová Apoštolské cesty Jána Pavla II. na Slovensko ................................................................ 848

Peter Varhoľák Ľudia v súčasných manažérskych a ekonomických súvislostiach ................................. 854

Jaroslav Vencálek Fraktální společenství lidí jako možné řešení celospolečenské krize ............................ 863

Ľubov Vladyková Veda a ekológia: etická perspektíva vo vzdelávaní ....................................................... 868

Tímea Zaťková, Miroslav Žitňák Možnosti hodnotenia kvality výučby vybraného predmetu

v podmienkach vysokých škôl ....................................................................................... 872

Monika Zaviš Partikulárne otázky multikulturalizmu: interupcia v hinduizme .................................... 885

Екатерина Журба Методолого-концептуальные основы воспитания смысложизненных ценностей у

учеников основной и старшей школы ....................................................................... 891

Dariusz Żuk-Olszewski Náboženská výchova v podmienkach ilegálnych cirkevných štruktúr komunistických

krajín. Protagonisti a ich pedagogicko-katechetická kreativita ...................................... 897

13

Slovo na úvod

doc. PaedDr. ThDr. Anton Lisnik, PhD., predseda organizačného výboru

Ctené kolegyne a kolegovia,

v úvode môjho príhovoru ku zborníku Sociálne posolstvo Jána Pavla II. pre dnešný

svet, ktorý obsahuje príspevky, ktoré odzneli na VII. ročníku konferencie, chcem vyjadriť

poďakovanie nášmu nebeskému Otcovi. Pretože v dňoch konania konferencie sa v Cirkvi

udiala významná udalosť a to svätorečenie dvoch významných ľudí – svedkov živej viery,

ktorí ovplyvnili svojím osobným životom a svedectvom viery spoločnosť 20. a 21. storočia.

Sú to svätí pápeži Ján XXII. a Jána Pavol II.

Moje poďakovanie patrí tiež spoluorganizátorom, kolegom a celému organizačnému

tímu, pretože od prvých chvíľ tvorby ideí tohoročnej konferencie, až po vydanie tohto

zborníka boli ochotní a aj reálne prispeli k tomu aby sa učenie poznávané rozumom mohlo

sprítomniť na mieste dialógu – univerzite.

V zborníku sa nachádza 130 príspevkov z najrôznejších vedných odborov, nechýbajú

články z matematiky, sociálnej práce, fyziky, chémie, geológie, filozofie, práva, teológie,

informatiky, pedagogiky, afrikanistiky, biológie, dejín školstva, histórie, filozofie,

poľnohospodárstva, hudby, ekonómie a rôznych iných oblastí.

Okrem slovenských autorov doň prispeli i kolegovia z Českej republiky, Poľska,

Ukrajiny, Rakúska, Izraela, Iránu, Bieloruska, Venezuely a Chile. Zborník obsahuje príspevky

desiatich akademikov – riadnych členov európskej, slovenskej, bieloruskej, ruskej, srbskej

a latinsko-americkej akadémie vied. Ďalej sa v zborníku nachádzajú príspevky vedeckých

pracovníkov, vysokoškolských pedagógov, odborníkov z praxe a aj doktorandov a študentov.

Takto sa napĺňa v plnej miere aj idea dialógu na univerzite medzi vedou a teóriou a medzi

učiteľov a študentom.

Prínosom zborníka sú okrem mnohých príspevkov významných hostí najmä príspevky

popredného fenomenológa Hansa Köchlera a astrobiológov svetového mena Juliana Chela –

Floresa a Josepha Seckbacha.

Od prvého ročníka konferencie bola našim spoluorganizátorom rada Iustitia et pax pri

Konferencii biskupov Slovenska, na čele ktorej stál Jeho Excelencia Mons. Andrej Imrich.

Touto cestou mu ďakujem za záštitu, ktorú prevzal nad konferenciami, za jeho slová a

príhovory, ktoré odzneli na našich stretnutiach. Zároveň chcem poďakovať aj dlhoročnému

kolegovi prof. Ing. Michalovi Pružinskému, CSc., za jeho pomoc, spoluorganizovanie, záštitu

a odborné rady pri našich doterajších konferenciách. Obom želám a vyprosujem veľa Božích

milostí a požehnania v ich ďalšom profesionálnom i osobnom živote.

Počas plenárných vystupení sme na konferencii zažili situáciu, keď sa v diskusii

prihlásili o slovo dvaja akademici a po ich rozhovore zostalo ticho. Boli sme uchvátení ako

znie dialóg vedy. Argumenty a dôstojnosť človeka boli opornými bodmi ich vedeckej debaty.

Prajem každému čitateľovi, aby zažil tento osobný dialóg pri hľadaní pravdy

v príspevkoch tohto zborníka a hľadaní Pravdy vo svojom osobnom živote.

551

Place the truth at the University of XXI century

From dialogue to deconstruct

Dorota Łażewska

Abstract

John Paul II, in statements on the social role of the university, repeatedly, that the

vocation of each academic community is to serve the truth. The classic method of

searching for truth is through dialogue. Joint discovery of the logos was the Socratic

strategy elenktyczno - maieutic. This method recognizes the mutual exchange of ideas,

moreover, the prototype of the university. It can therefore be assumed that the dialogue at

the University of the twenty-first century will seek to explore, transfer and defend the

truth. Meanwhile, the search for truth has been replaced by a discourse which does not

reveal the truth, but rather shows its ambiguity. Seeking answers to the question about the

reasons for this change can be considered that its source is the postmodern mental

strategy called deconstruction. When it was a paradigm shift from “liberation by truth" to

the paradigm of "liberation from the truth." Through the categories of deconstruction can

thus understand why modern universities have evolved into a company manufacturing -

services. For this reason, it can be assumed that disappeared educational function of the

university.

Key words: strong thinking, poor thinking, truth, deconstruction.

Wstęp

Bogactwo różnorodnych wątków tematycznych zawartych w tytule konferencji:

„Społeczne przesłanie Jana Pawła II. Uniwersytet jako miejsce dialogu” - zorganizowanej

przez Katolicki Uniwersytet w Ružomberku (Poprad 29-30.04.2014) - można sprowadzić do

jednej zasadniczej kwestii. Jest nią prawda. Jan Paweł II powtarzał przecież wielokrotnie, iż

powołaniem każdej wspólnoty akademickiej jest służba prawdzie: jej poszukiwanie, obrona

i przekaz. (Jan Paweł II 2006).

Do prawdy zmierza się drogą dialogu. Wszak sam termin „dialog” informuje, iż celem

wspólnej rozmowy jest poznanie logosu. Grecki termin „logos” oznacza słowo, rozum, myśl.

(Osmański). Przykładem wspólnego odkrywania logosu jest sokratejska strategia elenktyczno

– maieutyczna. (Krońska 1989.) Sokrates bowiem, rozmawiając z mieszkańcami Aten,

poszukiwał prawdy obiektywnej posługując się przy tym logicznymi prawidłami rozumnego

myślenia. Krokiewicz (2000, s. 61). I właśnie ten sposób wzajemnej wymiany myśli został

uznany, jak przypomniał Benedykt XVI, za pierwowzór uniwersytetu. (2009). Uniwersytet,

prawda, dialog wiążą się zatem ze sobą i wzajemnie przenikają. I właśnie o tym fakcie

przypominał Jan Paweł II pisząc: „Uniwersytet to wspólnota ludzi poszukujących prawdy”

(2006). „Wizja prawdy nie może nie być „wizją dynamiczną i dialogową” (2006, s. 155).

„Warunkiem każdego autentycznego dialogu jest poszukiwanie prawdy”. (2006, s. 193).

W związku z tym: mówiąc: „uniwersytet jako miejsce dialogu” można mieć na myśli:

„uniwersytet jako miejsce prawdy”.

Taki jednak uniwersytet podlega, już od kilku dekad, głębokim przemianom. Ich

znakiem są wydarzenia z 2008 roku, które miały miejsce na uniwersytecie La Sapienza

w Rzymie. Wtedy to bowiem papież Benedykt XVI nie został dopuszczony do udziału

w inauguracji roku akademickiego na skutek protestu 67 profesorów tej uczelni. (Buttiglione

2009). Opinia profesorów z La Sapienza świadczy o tym, iż kierują się innym, niż papież

Benedykt XVI, rozumieniem prawdy. Wydarzenie to wskazuje na paradygmatyczne

552

przemiany uniwersytetu. Poszukując odpowiedzi na pytanie o przyczyny owej transformacji

można posługiwać się teoriami pochodzącymi z różnych dziedzin wiedzy: socjologii,

ekonomii czy politologii. I tak, jak sądzą niektórzy badacze, zmiana misji uniwersytetu jest

uwarunkowana procesem globalizacji. (Kwiek 2010). Jednak zjawiska zachodzące na

uniwersytecie trzeba również analizować z punktu widzenia filozofii. Wśród wielu,

różnorodnych odmian filozofowania można wyróżnić styl metafizyczny, który stanowi „próbę

zrozumienia najgłębszej struktury wewnętrznej rzeczy”. Swieżawski (1995, s. 20). Chodzi

o odnalezienie arche, principium czyli zasady kierującej dynamizmem różnorodnych zmian.

Za takie principium można uznać ludzkie myślenie będące działalnością rozumu. (Arystoteles

2010). Zawsze bowiem u podstaw działań praktycznych znajduje się jakaś teoria, jako wynik

pracy umysłu, odzwierciedlająca poglądy na temat natury świata i człowieka (Łażewska

2011). Poszukując odpowiedzi na pytanie o przyczyny transformacji uniwersytetu,

polegającej na ustępowaniu jednej koncepcji prawdy na rzecz drugiej, należy zatem

zidentyfikować sposoby myślenia, którymi kierują się osoby dokonujące owych zmian.

Prawda jest bowiem owocem „posługi myślenia”. Największy wpływ na myślenie o edukacji

i polityce edukacyjnej w Europie, jak twierdzi Marek Kwiek, wywierają osoby tworzące takie

instytucje jak: Komisja Europejska, Bank Światowy i OECD. Organizacje te bowiem „są

poważnie zaangażowane w reprodukcję fundamentów nowych misji uniwersytetu”. (2010).

Myślenie może być zaś ”słabe” (pensiero debole) lub „mocne” (pensiero forte).

(Vattimo, Rovatti 1983). Wpierw zatem zostanie opisana specyfika „myślenia mocnego”

później zaś naszkicowane przejawy „myślenia słabego” oraz konsekwencje jego wpływu na

funkcjonowanie uniwersytetu. Zostaną również przedstawione, wynikające z tego, skutki

pedagogiczne gdyż uniwersytet pełni nie tylko funkcje dydaktyczne, lecz również istotną rolę

wychowawczą.

„Myślenie mocne”

Na przejawy „mocnego myślenia” wielokrotnie wskazywał Jan Paweł II

w różnorodnych wypowiedziach dotyczących pracy naukowej oraz misji uniwersytetu. Od

początku swego istnienia bowiem, przestrzeń uniwersytecka, była naturalnym miejscem

rozwoju wspomnianego sposobu myślenia. Zasadą „mocnego myślenia” jest przekonanie

zgodnie z którym umysł ludzki jest skierowany w stronę rzeczywistości „zarówno pod kątem

jej powszechności – „wszystko”, jak i pod kątem zróżnicowania.” Jan Paweł II, (2007a,

s. 55), a „wszystkie problemy ludzkie (...) dają się sformułować w kategoriach powszechnie

zrozumiałych” Siemek (2007, s. 109). O tym, że wszechświat poddaje się racjonalnemu

opisowi i uniwersalnemu przekazowi (Jan Paweł II 1999) był przekonany też Einstein, który

pisał: „to, co jest w świecie odwiecznie niezrozumiałe, to fakt, iż jest on zrozumiały”. Jan

Paweł II (2009, s. 403). Należy przy tym pamiętać, iż prawda ma moc wiążącą: obowiązuje

jednakowo wszystkich ludzi bez wyjątku (Lekka – Kowalik 2009). Nie znaczy to jednak, iż

prawda może kogokolwiek zniewolić.

Bardziej szczegółowa rekonstrukcja papieskiego nauczania na temat „mocnego

myślenia” może wyglądać następująco:

„Mocne myślenie” ciąży ku prawdzie. Chce poznać „wszystko” – czyli universum

(Jan Paweł II 2007). Dlatego też Papież wielokrotnie przypominał, iż „[p]ojęcie uniwersytetu

w samej definicji zawiera wymóg uniwersalności, to znaczy otwarcia się na prawdę we

wszystkich dziedzinach, na każdą prawdę”. Jan Paweł II (1999, s. 369). Jednak „całość, to coś

więcej, niż suma składników”. Jan Paweł II (2009, s. 395). Prawda jest bowiem „złożoną

całością”, „punktem, w którym krzyżują się różne formy otwartej i komplementarnej

wiedzy”. Jan Paweł II (2006, s. 153). Dlatego też, w pracy naukowej, niezwykle istotne jest

myślenie metafizyczne, polegające na ujmowaniu przedmiotu badawczego w świetle

przyczyn. Uprawianie nauk szczegółowych powinno zatem odbywać się w duchu

553

uniwersalności czyli ze świadomością, iż każda z poszczególnych dziedzin wiedzy jest

związana z pozostałą. Można bowiem mówić o solidarności nauk. Z tego też powodu,

w ramach uniwersitas studiorum, ważne miejsce zajmują nauki teologiczne, których

obecność, przez kilka stuleci, w pełni nobilitowała uczelnię w świecie akademickim (Jan

Paweł II 2006). Nauka stanowi zatem całościową wizję człowieka i świata, syntezę prawd

doczesnych i wiecznej Prawdy (Jan Paweł II 2006). Uniwersyteckie poszukiwanie prawdy

zmierza więc nie tylko do osiągnięcia prawdy przyrodzonej, lecz dąży też do zgłębiania

prawdy nadprzyrodzonej. Jak słusznie zauważył Papież, w obu tych przypadkach, poznawanie

dokonuje się w przestrzeni relacji wiary – nawiązywanej, czy to z nauczycielem

akademickim, czy też z Bogiem. Chociaż wiara jest uważana za mniej doskonałą formę

wiedzy, to jednak, jak wyjaśnia Jan Paweł II „w życiu człowieka nadal jest o wiele więcej

prawd, w które po prostu wierzy, niż tych, które przyjął po osobistej weryfikacji. Któż

bowiem byłby w stanie poddać krytycznej ocenie niezliczone wyniki badań naukowych, na

których opiera się współczesne życie.”? Jan Paweł II (2008, s. 48 - 49). Przesądem jest zatem

pogląd, iż wiara przeszkadza w myśleniu (Jan Paweł II 2009). W dążeniu do prawdy nie

wystarczy jednak tylko troska o logiczną poprawność procesu myślenia. Uniwersytet bowiem

nie może jedynie poprzestać na odkrywaniu prawdy. Równie istotne jest dostarczanie

wyników badań i „wprzęganie [prawdy] w służbę społeczeństwu”. Jan Paweł II, (1999,

s. 400,). Należy to jednak czynić w duchu odpowiedzialność za uzyskane rezultaty

naukowych poszukiwań, które mogą zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka. Dlatego też, aby

mądrze aplikować wyniki badań, potrzebna jest pokora, uczciwość i wiele innych cnót

moralnych, w których kontekście powinna przebiegać działalność naukowa. (Jan Paweł II

2006).

Nauczanie Jan Pawła II wskazuje zatem na to, iż dialog w ramach universitas

studiorum, toczy się na kilku, wzajemnie przenikających się, płaszczyznach. Można więc

wyróżnić dialog pomiędzy naukami, dialog pomiędzy nauką i wiarą, dialog pomiędzy teorią

i praktyką oraz dialog pomiędzy światem nauki i społeczeństwem.

„Myślenie słabe”

„Myślenie słabe”, niejednokrotnie opisywane przez Jana Pawła II, przybiera wiele

różnorodnych form. O wpływie „myślenia słabego” świadczy zjawisko fragmentaryzacji

i wycinkowości wiedzy, brak jej spójności i systematycznego powiązania oraz oparcia

w poważnej i naukowej argumentacji. Specyfiką tego sposobu myślenia jest też podważanie

ponadczasowej wartości prawdy oraz lekceważenie poszukiwań prawdy dla niej samej,

a nawet negacja wszelkiej obiektywnej prawdy. Wynik „myślenia słabego” to przekonanie, iż

„epoka pewników minęła bezpowrotnie, a człowiek powinien teraz nauczyć się żyć w sytuacji

całkowitego braku sensu, pod znakiem tymczasowości i przemijalności” Jan Paweł II (1998,

s. 136). Umieszczenie, na marginesie naukowej refleksji, poznania religijnego i teologicznego

oraz wiedzy z zakresu etyki i estetyki należy również do przejawów „myślenia słabego”

zgodnie z którym jedynie wartościową dziedziną wiedzy są nauki ścisłe. Kryterium prawdy

i moralności może być bowiem techniczna wykonalność czyli użyteczność wiedzy (Jan Paweł

II 1998).

Najnowszą odmianą „myślenia słabego” jest zaś tzw. dekonstrukcja. Jest to myślowa

strategia właściwa dla czasów postmoderny, której przejawy dają się wyraźnie zauważyć od

połowy XX wieku. Jednak trudno zdefiniować istotę postmoderny, gdyż stanowi ona pakiet

sprzecznych ze sobą pojęć, poglądów i kierunków. (Skowronek 2007). Wraz z nadejściem

postmoderny zauważa się jednak ataki na „prawdę obiektywną”, rozumianą, przez osoby

kierujące się ponowoczesnym sposobem myślenia, za formę zniewolenia. Dążenie do

uniwersalnego poznania (stanowiące o specyfice uniwersytetu) „postrzega się jako

przykrywkę dla ustanowienia relacji władzy”. Alexander, White (2004, s. 54). Dlatego też

554

celem transformacji uniwersytetu XXI wieku jest przejście od paradygmatu „wyzwolenia

przez prawdę” do paradygmatu „wyzwolenia od prawdy” (Wieczorek, 1999). Wydarzenie

z 2008 roku na uniwersytecie La Sapienza to zatem naturalna konsekwencja dokonującej się

zamiany paradygmatów. Przy czym paradygmat „wyzwolenia przez prawdę” byłby

reprezentowany przez papieża Benedykta XVI, natomiast paradygmat „wyzwolenia od

prawdy” przez profesorów uniwersytetu „La Sapienza”.

Narzędziem przy pomocy którego dokonuje się owa zmiana paradygmatów jest

właśnie dekonstrukcja. Strategia tego sposobu myślenia polega na rozchwianiu, zburzeniu

i rozproszeniu wszelkich układów podporządkowania (Banasiak 1997). Takim układem jest

na przykład relacja pomiędzy przyczyną i skutkiem oraz prawdą i fałszem. Na powody dla

których dąży się do likwidowania układów podporządkowania wskazuje Zygmunt Bauman,

który pisze, iż „opozycja czyni świat czytelnym” (1995, s. 80) pozwalając na dokonywanie

rozróżnień pomiędzy tym, co właściwe, a tym co nie właściwe. Zneutralizowanie opozycji

prowadzi zatem do braku pewności co do tego, co jest dobre, a co złe. Po zburzeniu owych

opozycji pozostaje wieloznaczność, różnorodność i niejednoznaczność. I na pojawienie się

właśnie tego zjawiska zwrócił uwagę Jan Paweł II mówiąc do rektorów szkół wyższych iż,

„dzisiaj usiłuje nam się wmówić, iż skończył się czas pewności poznania prawdy, jesteśmy

skazani na brak sensu, prowizoryczność poznania, zmienność i względność” (2006, s. 224).

Dekonstrukcja nie jest zawieszona w próżni, lecz zakorzeniona w samym sercu

tradycji, aby ją stopniowo niszczyć poprzez burzenie jej fundamentów. (Banasiak, 1997).

Fundamenty pełnią funkcję centrum, zasady i podstawy. Owym centrum jest zaś element

określany jako logos, arche, ratio. Centrum, na skutek dekonstrukcyjnego sposobu myślenia,

jest niejako rozpraszane ponieważ dekonstrukcja „to ni mniej, ni więcej a właśnie wyzwanie

rzucone filozofii początku”. Cembrzyńska (2012, s. 63). W dekonstrukcji chodzi bowiem

o rozbiórkę, rozkład, rozwarstwienie wszelkich struktur, w tym również struktur

logocentrycznych. Tę pierwszoplanową rolę dekonstrukcji wyakcentował zresztą sam Jacques

Derrida – francuski filozof, który szczegółowo zidentyfikował, ów ponowoczesny styl

myślenia (Cembrzyńska 2012).

Wydaje się, że w XXI wieku został zaaplikowany pogląd XIX - wiecznego filozofa

Fryderyka Nietzschego, który uważał, iż związek pomiędzy myśleniem, a prawdą nie jest

konieczny. Nietzsche poddał w wątpliwość arystotelesowską tezę, iż każdy człowiek z natury

pragnie wiedzieć (Arystoteles 1990). Nietzsche pytał bowiem: „Przypuśćmy, iż chcemy

prawdy: czemuż nie nieprawdy raczej. I niepewności? Niewiedzy nawet?” za Tischner (2004,

s. 9). O obecności dekonstrukcyjnego sposobu myślenia świadczy fakt, iż współczesny

dyskurs publiczny nie polega na tym, aby skorygować błędy i wykazać rację, lecz na tym, aby

wyrzec się przekonania, że ktokolwiek posiada rację. Bloom (2012, s. 28). Stąd naturalnym

zjawiskiem we współczesnej kulturze, jest powszechna obecność pluralistycznego świata

różnic, stanowiącego dziś „archimedesowy punkt oparcia” dla literatury, sztuki, teorii

naukowych i refleksji filozoficznej, a także życia społecznego i indywidualnego. (Welsch

1998).

Strategia dekonstrukcji, jako przejaw tzw. „myśli słabej”, pozostaje zatem w opozycji

do „myśli silnej” zmierzającej do osiągnięcia Prawdy. „Myślenie słabe” nie jest jednak

„jednolitą i organiczną koncepcją poznania” Jan Paweł II, (1998, s. 128), tak jak to było

w przypadku „myślenia mocnego”. Postacią „myśli słabej” jest negacja i kwestionowanie,

burzenie a nie wznoszenie, rozpraszanie, a nie jednoczenie, „krytyka wszelkich pretensji do

monopolu na wiedzę, prawdę i słuszność”, która zniewala. Żardecka (2006, s. 371).

Ostatecznym celem dekonstrukcyjnych zabiegów jest zaś rewizja teorii prawdy zmierzająca

do porzucenia idei „jedynej prawdy” (Rorty 1991).

555

Uniwersytet zdekonstruowany

Tradycyjna misja uniwersytetu, jako miejsca poszukiwania, przekazu i obrony prawdy

została w XXI zakwestionowana, podlegając rekonstrukcji, renegocjacji, redefiniowaniu,

przeformułowaniu (Kwiek 2010). Obecny kształt uniwersytetu został uformowany pod

wpływem dekonstrukcyjnego sposobu myślenia, będącego postacią tzw. „myśli słabej”,

stopniowo wypierającą tzw. „myśl mocną”, której naturalnym miejscem rozwoju był, od

początku swego istnienia, uniwersytet. I właśnie na obecność „mocnego myślenia” na

uniwersytecie, wielokrotnie wskazywał Jan Paweł II. Przejawem wspomnianego ustępowania

„mocnego myślenia” na rzecz „myśli słabej” jest zaś niedopuszczenie papieża Benedykta XVI

do udziału w inauguracji roku akademickiego na uniwersytecie La Sapienza.

Za duchowego patrona tego czasu transformacji można uznać Hermesa - greckiego

boga podróżników noszącego „wiadomości na uskrzydlonych stopach, [prowadzącego]

handel wymienny, [oszukującego i robiącego] magiczne sztuczki”. Owa „hermesowa

świadomość” to kontekst funkcjonowania uniwersytetu XXI wieku. Wpływ Hermesa jest

widoczny w porzuceniu zasad logiki na rzecz wiary w subiektywne doświadczenia oraz

w „zaślepieniu magią rynku” żądającego, aby racją bytu szkoły wyższej stała się ekonomia.

Neville (2008, s. 17-18). „Niewątpliwie obserwujemy przemianę uniwersytetu

w przedsiębiorstwo”. Lekka – Kowalik (2009, s. 52), o czym informował już w 1917 roku

Max Weber. Natomiast Lyotard dodał, iż pogłębia się proces „merkantylizacji wiedzy” (za

Wieczorek 1999), która stała się towarem na sprzedaż. Wiek XXI to czas kształtowania się

„uniwersytetów przedsiębiorczych,” nazywanych też uniwersytetami trzeciej generacji

(Zawisza 2012). Jest to miejsce wyzwalania przedsiębiorczości oraz pobudzania

innowacyjnego sposobu myślenia. Potencjał intelektualny, zarówno nauczycieli akademickich

jak i studentów, wykorzystuje się zaś do diagnozowania i rozwiązywania różnorodnych

problemów lokalnych. Celem pracy naukowej nie jest zatem zgłębianie prawdy, lecz

„produkowanie” nowej wiedzy i technologii oraz ich udostępnianie podmiotom

gospodarczym i ośrodkom edukacyjnym. Wdrażaniem przedsiębiorczości akademickiej

zajmują się z kolei tzw. Centra Transferu Technologii, działające w około 500 europejskich

jednostkach akademickich (Sitek 2011). Niewątpliwie uniwersytet XXI wieku to „potężny,

skomplikowany, wymagający i konkurencyjny biznes” Kwiek (2010, s. 99). Jednak ten styl

pracy uniwersytetu, sprowadzony do wąsko rozumianej użyteczności (Sławek, 2010), skazuje

człowieka na pełnienie funkcji „informacjoprzetwórczych”. Gara (2009, s. 86) oraz

rozwijanie „prakseologicznej skuteczności i ekonomicznej maksymalizacji” Gara (2009,

s. 88). Nie sprzyja to jednak integralnemu rozwojowi człowieka.

Pedagogiczne implikacje dekonstrukcji uniwersytetu

Skutkiem zaniechania poszukiwania prawdy przez środowisko uniwersyteckie jest

z kolei rezygnacja z wykonywania zadań pedagogicznych. Każdy uniwersytet bowiem,

oprócz istotnej funkcji dydaktycznej, spełnia również ważną rolę pedagogiczną. Nie chodzi

przy tym o to, aby w ramach universitas studiorum, studiować pedagogikę i nabywać wiedzę,

umiejętności i kompetencje potrzebne do wykonywania pracy w instytucjach związanych

z szeroko rozumianą edukacją. Wychowawcza rola uniwersytetu polega bowiem na

wyzwalaniu duchowego potencjału człowieka – umysłu, woli i serca i formowaniu pełnego

człowieczeństwa (Jan Paweł II 2007). Funkcja ta nie polega na tym, aby uczynić kogoś

„lepszym”, lecz, aby ciągle zadawać pytanie: „co to znaczy być lepszym” ?, zastanawiać się

„na czym polega życie cnotliwe”? Sławek (2010, s. 21). Jednak warunkiem sine qua non

wychowawczej roli uniwersytetu jest umiejętność przekazywania integralnej wiedzy

o człowieku – jego historii, godności, przeznaczeniu i powiązań z ludzkością (Jan Paweł II

556

2009). Zadanie to jednak przerasta możliwości „myślenia słabego” jako efektu działania

rozumu, który zwątpił w swe poznawcze możliwości.

Zakończenie

Według opinii European University Association, transformacja, której podlega

uniwersytet, to przede wszystkim zmiana paradygmatu edukacyjnego. Służba tradycyjnie

rozumianej prawdzie nie jest już dziś wiodącą zasadą funkcjonowania tego typu szkoły.

Bezinteresowne poszukiwanie prawdy, przez pochłoniętych ciekawością poznawczą

uczonych, nie stanowi wystarczającej racji bytu dla uniwersytetu XXI wieku (Kwiek 2010).

Jednak bez prawdy nie ma „uniwersytetu godnego tego imienia” Jan Paweł II (2006, s. 139).

Wraz z upadkiem veritatis splendor zanika też kulturowa i społeczna wyjątkowość

uniwersyteckiej przestrzeni. Na plan pierwszy wysuwa się zaś wymiar ekonomiczny

uniwersytetu gdzie studenci są konsumentami, kadra akademicka usługodawcami, model

zarządzania zaś przypomina podejście menadżerskie i biznesowe. Jednak pomimo tego, iż

w planach rozwoju uniwersytetu nakreślanych przez najbardziej wpływowe organizacje

europejskie i światowe nie ma miejsca dla prawdy (Kwiek 2010), to jednak, trudno nie

zgodzić się z Leszkiem Kołakowskim, twierdzącym, iż „prawda ma przyszłość”. Człowiek

bowiem, czyli Zwierzę Rozumne, nigdy nie przestanie zadawać pytań metafizycznych i nie

zaniecha też poszukiwań sensownych odpowiedzi na owe pytania (2009).

Bibliografia:

ALEXANDER, D., WHITE R. S., 2004. Nauka blisko wiary. Nowe wyzwania etyczne.

Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. ISBN 83-211-1758-9.

ARYSTOTELES, 2010. Zachęta do filozofii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

ISBN 978-83-01-16223-8.

ARYSTOTELES, 2003. Metafizyka. Warszawa: De Agostini. ISBN 83-7316-111-2.

BANASIAK, B., 1997. Filozofia „końca filozofii”. Dekonstrukcja Jacquesa Derridy.

Warszawa: Wydawnictwo Spacja. ISBN 83-85227-37-4.

BAUMAN, Z., 1995. Wieloznaczność nowoczesna. Nowoczesność wieloznaczna. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 83-01-11716-8.

BENEDYKT XVI, 2009. Papież nie narzuca wiary lecz zachęca do szukania prawdy. Ethos,

nr 85 –86, s. 123 – 130. ISSN 08-60-8024.

BLOOM, A., 2012. Umysł zamknięty. O tym jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło

demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów. Warszawa: Zysk i S-ka. ISBN 978-83-

7506-766-8.

BUTTIGLIONE, R., 2009. Racje papieża Benedykta XVI. Ethos, nr 85-86, s. 131- 151,

ISSN 08-60-8024.

CEMBRZYŃSKA, P., 2012. Wieża Babel. Nowoczesny projekt porządkowania świata i jego

dekonstrukcja. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

ISNN 978-83-242-1688-8.

557

GARA, J., 2009, Od filozoficznych podstaw wychowania do ejdetycznej filozofii wychowania.

Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. ISBN 978-83-89600-68-4.

Jan Paweł II o nauce (1978 – 2005). 2009. Warszawa: Szkoła Wyższa im. Bogdana

Jańskiego. ISBN 978-83-878-9738-3.

JAN PAWEŁ II, III pielgrzymka do Polski 1987. 2007a. Warszawa: Hachette Livre Polska,.

ISBN 978-83-7448-438-1.

JAN PAWEŁ II, I pielgrzymka do Polski 1979. 2007. Warszawa: Hachette Livre Polska,.

ISBN 978-83-7448-428-2.

JAN PAWEŁ II, 2006. Prawda: antologia tekstów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.

ISBN 83-7438-85-3.

JAN PAWEŁ II, 1998. Encyklika Fides et ratio, Warszawa: Drukarnia Pallottinum. ISBN 83-

7014-328-8.

KOŁAKOWSKI, L., 2009. Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania. Kraków:

Wydawnictwo Znak. s. 286-287. ISBN 978-83-240-1258-9.

KROŃSKA, I., 1989, Sokrates. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 83-214-0321-2.

KROKIEWICZ, A., 2000. Sokrates. Etyka Demokryta i hedonizm Arystypa. Warszawa:

Aletheia. ISBN 83-87045-49-7.

KWIEK, M., 2010. Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki

edukacyjnej w Europie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza

w Poznaniu, ISBN 978-83-232-2207-1.

LEKKA – KOWALIK, A., 2009. Uniwersytet na rynku usług edukacyjnych – szansa czy

klęska?. Ethos, nr 85-86, s. 52-69. ISSN 08-60-8024.

ŁAŻEWSKA, D., 2011. Filozofia dla pracujących. Józefów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły

Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi. ISBN 978-83-62753-10-9.

NEVILLE, B., 2008. Edukacja w „epoce Hermesa”. W: Wspólnota pedagogicznego

niepokoju. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISBN 978-83-233-2513-0.

OSMAŃSKI, M., Logos. [online]. W: Encyklopedia filozofii [cit. 16.05.2014]. Dostęp z:

www.ptta.pl/pef/pdf/Ilogos.pdf

RORTY, R., 1991. Objectivity, relativism and truth. Philosophical papers volume 1.

Cambridge University Press. ISBN 0-521-35369-6.

SIEMEK, M., 2007. W kręgu filozofów. W: Filozofia starożytna od A do Z. Warszawa:

Wydawnictwo „KRAM”, s. ISBN 978-83-89171-91-7.

SITEK, B., 2011. Misja szkolnictwa wyższego w kształtowaniu przedsiębiorczości

akademickiej z perspektywy najnowszych zmian w prawie o szkolnictwie wyższym. Journal

of Modern Science, T. 2/9. s. 7 – 21. ISSN 1734-2031.

SŁAWEK, T., 2010. Uniwersytet, rozum, użyteczność. W: Pedagogika i zarządzanie

edukacją i rozwojem w perspektywie troski o uniwersytet i kulturę humanistyczną. Toruń:

Wydawnictwo Adam Marszałek. ISBN 978-83-7611-807-9.

SKOWRONEK, R., 2007. Dobro w czasach postmoderny. Etyka postmodernizmu a nauczanie

moralne Jana Pawła II. Katowice: Księgarnia św. Jacka. ISBN 978-83-7030-615-1.

558

SWIEŻAWSKI, S., 1995. Dobro i tajemnica. Warszawa: Warszawska Drukarnia Naukowa,

ISBN 83-85124-73-X.

TISCHNER, J., 2004. Myślenie w żywiole piękna. Kraków: Wydawnictwo Znak. ISBN 83-

240-0436-X.

Uniwersytety w nauczaniu Jana Pawła II. Tom I (1978-1988). 1999. Warszawa: Instytut

Badań Naukowych Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego.

ISBN 83-87897-06-X.

WELSCH, W., 1998. Nasza postmodernistyczna moderna. Warszawa: Oficyna Nauk.

ISBN 83-85505-32-6.

WIECZOREK, K., 1999. Prawda w epoce ponowoczesnej. W: Postacie prawdy. Katowice:

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. s. 139-148, ISSN 83-226-0852-7.

VATTIMO, G., ROVATTI, P. A., 1983. Il pensiero debole. Milano.

ZAWISZA, J., 2012. Szanse i zagrożenia dla edukacji po 10 latach Deklaracji Bolońskiej.

Journal of Modern Science. T. 3/14. s. 241 – 256. ISSN 1734-2031.

ŻARDECKA, M., 2006. Postmodernizm. W: Filozofia współczesna. Bydgoszcz-Warszawa-

Lublin: Wydawnictwo Branta. ISBN 83-60186-28-6.

Autorka:

dr Dorota Łażewska

Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie k/Otwocka

Wydział Nauk Społecznych

Ul. Sienkiewicza 2

Józefów 05-420

e-mail:dorota.rafalska@poczta.onet.pl

Sociálne posolstvo Jána Pavla II. pre dnešný svet

Univerzita ako miesto dialógu

Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie

konanej v dňoch 29. – 30. apríla 2014 v Poprade

Editori LISNIK, A. a kol.

Vydavateľ VERBUM – vydavateľstvo Katolíckej univerzity v Ružomberku

Hrabovská cesta 5512/1A, 034 01 Ružomberok

http://uv.ku.sk, verbum@ku.sk

Rok vydania 2014

Počet strán 904

ISBN 978-80-561-0151-3