Dizel-Elektrik Yükleyiciler (DEY)

Dr.Metin ÖZDOĞAN

Dizel-Elektrik (DE) güç aktarım dizgeleri

D.C. Motor tekerli dizgeler A.C. Motor tekerli dizgeler S.R. Motor tekerli dizgeler

Ülkemizde bulunan dizel-elektrik (DE) maden makinaları

(2) iki adet 21 m³ kepçeli DE maden yükleyicisi

(20) yirmi adet 150 tonluk DE kaya-taşıtı (9) dokuz adet 220 tonluk DE kaya-taşıtı

DE güç aktarım dizgesi özellikleri

Motorlu tekere güç kablo ile aktarıldığından mekanik aktarma organları yoktur. Parça sayısı eşdeğerlerine göre % 60 azdır. Daha az bakım gerektirir, daha az yağ ve yedek parça tüketir.

Dizel motorun ömrü daha uzundur. S.R. Motorda elektrik kömürü yoktur.

DE Maden Yükleyicileri

Dört tekeri de SR (Switched Reluctance) devindirişlidir, birisi bozulsa da çalışabilir.

Eşdeğer DM (Dizel-Mekanik) yükleyiciye göre % 60 daha az yakıt tüketir.

S.R. Motorda kolektör,elektrik kömürü yoktur. Kapasiteleri 14-56m3;yararlı yükleri 25-72tonuyuşan kaya-taşıtları 68-120 ton 290-363ton.

DE maden yükleyicileri

Dört tekeri de SR (Switched Reluctance) devindirişlidir, birisi bozulsa da çalışabilir.

Eşdeğer DM (Dizel-Mekanik) yükleyiciye göre % 60 daha az yakıt tüketir.

S.R. Motorda kolektör,elektrik kömürü yoktur. Kapasiteleri 14-56m³;yararlı yükleri 25-72tonuyuşan kaya-taşıtları 68-120 ton 290-363ton.

DE (21 m³) yükleyici özellikleri

Dizel motor : 1600HP (1193kW) 1800 d/d Yararlı yük standard kepçe kolu (SL): 41 t, Yararlı yük yüksek kaldırmalı kk (HL): 38 t Çalışma ağırlığı: SL 184 t; HL 186 t Kaya-taşıtı (yükleyebilecek) : 181 – 236 t Koparma Kuvveti: 961 kN (SL); 987 kN (HL)Kaya kepçesi için birim ağırlık 1,78 t/m³ alınır.

DE yükleyici (DEY) ve kule dönüşlü hidrolik kazıcı iş döngüsü

İş döngüsü eşdeğer kule dönüşlü hidrolik

kazıcıya göre % 22-25 daha uzundur. Kule dönüşlü makine ile yarışabilmesi için

kepçe kapasitesi % 25 büyük seçilmelidir. Bu uygulamada DEY döngüsü 45-50 sn

yöresinde değişmektedir. İş döngü süresi operatör deneyimi, becerisi,

kayaç, basamak, parçalanma, kabarma, dolma çarpanı, kepçe çarpanı vb.ye bağlıdır.

DEY iş döngüsü bileşenleri

Kazıya Gidiş, s, (KG) (7,56±0,34) (%15) Kazı,s, (K) (5,42±0,21) (%11) Boşaltmaya Gidiş,s,(BG) (24,68±0,79) (%49) Boşaltma, s, (B) (12,29±0,58) (%25) Toplam iş döngüsü : Σ 49.95±1.01 s

Boşaltmaya gidiş ve boşaltma süresinin uzun olması nedenleri

Kaya-taşıtının yükleniş için yanaşım biçimi Kaya-taşıtı, yükleyici kepçe uyumu Kepçe içindeki yükün ağırlığı Dolu (yüklü) kepçeyle kaya-taşıtına gidiş Yüklü kepçeyi kaya-taşıtı teknesi düzeyi

yukarısına kaldırış

DEY kepçe yükü ve 150 tonluk kaya-taşıtı (KT) tekne yükleri

Kepçe Yükü, ton (30,33±0,82) Tekne Yükü, ton :149±10 Kepçe sayısı,adet : 5,17±0,41 Tekne doluş süresi, dk : 4,52±0,42 Gerek DEY ve gerekse KT'da yük izleme

donanımı bulunmaktadır.

DEY kepçe yükü değişimi (30t)

DE kaya-taşıtı yük değişimi (150t)

DEY kepçe yükü ve 220 tonluk kaya-taşıtı (KT) tekne yükleri

Kepçe Yükü, ton (29,43±1,72) Tekne Yükü, ton :203±17 Kepçe sayısı,adet : 6,71±0,95 Tekne doluş süresi, dk: 6,02±0,49 DEY ve KT'da yük izleme düzenekleri vardır.

220 t taşıtta günlük üretim değişimi

DEY varılası (hedef) yükü

Varılası Kepçe Yükü, ton (30±1,5) Varılası yükten sapma % 5'i geçmemelidir. % 5' den (+) sapma makina için sakıncalı % 5' den (-) sapma ekonomik olarak

sakıncalı

DEY varılası yükü etkileyicileri

Kayaç etkisi (yoğunluk, kabarış, doluş, parçalanış vb.)

Makine etkisi (kepçe yapısı, saplanış, koparış)

Operatör etkisi (deneyim, eğitim, beceri) Yük izleyici donanım etkisi

Sonuç

Ülkemizde akaryakıtta çok vergi yükü vardır Bu yüzden gerek DE yükleyiciler, gerekse DE

kaya-taşıtları ülkemiz için önem taşımaktadır.

Dinlediğiniz için sağolunuz !

Dr. Metin ÖZDOĞAN