Çocuk Hakları

ÇOCUK HAKLARIÇOCUK HAKLARIÇocuk Haklarının Önemi Ve Çocuk Haklarının Önemi Ve AnlamıAnlamıÇocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının Özellikleri Çocuk Haklarının Özellikleri Çocuk Haklarının KaynaklarıÇocuk Haklarının Kaynakları

2

Çocuk Haklarının Önemi Ve Çocuk Haklarının Önemi Ve AnlamıAnlamı

1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesinde 1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesinde belirtildiği gibi, çocuk masum, belirtildiği gibi, çocuk masum, duyarlı ve bağımlı bir varlıktır. duyarlı ve bağımlı bir varlıktır. Ayrıca meraklı, canlı ve umut Ayrıca meraklı, canlı ve umut doludur. Bu dönemi mutlu ve huzurlu doludur. Bu dönemi mutlu ve huzurlu şekilde yeni şeyler öğrenerek ve şekilde yeni şeyler öğrenerek ve gelişerek geçirirse ileride hem gelişerek geçirirse ileride hem kendisini mutlu kılar hem de kendisini mutlu kılar hem de toplumun mutluluğuna katkıda toplumun mutluluğuna katkıda bulunur.bulunur.

3


Bir toplumda çocuklar örselenmekte, Bir toplumda çocuklar örselenmekte, ihmal ve istismar edilmekte ise o ihmal ve istismar edilmekte ise o toplumun kültürü geri kalmış bir toplumun kültürü geri kalmış bir kültür olarak değerlendirilebilir. kültür olarak değerlendirilebilir. Çocuklara değer veren sağlıklı Çocuklara değer veren sağlıklı büyüme ve gelişme olanakları büyüme ve gelişme olanakları sağlayan toplumları da ilerlemekte sağlayan toplumları da ilerlemekte olan bir kültür olarak olan bir kültür olarak değerlendirilebilir. değerlendirilebilir.

4


Çocuğun bedensel, düşünsel ve ruhsal Çocuğun bedensel, düşünsel ve ruhsal gelişimi sevgi dolu sıcak bir ortamda gelişimi sevgi dolu sıcak bir ortamda yetişmesine bağlıdır. Çocuğun yetişmesi yetişmesine bağlıdır. Çocuğun yetişmesi bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaksal gelişimi ile ilgili önlemlerin ahlaksal gelişimi ile ilgili önlemlerin alınması ile birlikte çocuğun aile ve alınması ile birlikte çocuğun aile ve toplum içindeki yerini düzenleyen hukuk toplum içindeki yerini düzenleyen hukuk kurallarına bağlıdır. Bu kurallar insan kurallarına bağlıdır. Bu kurallar insan onuru, saygınlığı ve özgürlüklerine onuru, saygınlığı ve özgürlüklerine uygun olmasında çocuğun olduğu kadar uygun olmasında çocuğun olduğu kadar toplumun da yararınadır.toplumun da yararınadır.

5


Çocuk hukuku anne babanın çocuğa karşı ilk Çocuk hukuku anne babanın çocuğa karşı ilk ve temel görevlerini, çocuğun da anne ve temel görevlerini, çocuğun da anne babasına karşı haklarını düzenleyen babasına karşı haklarını düzenleyen kuralları kapsar. Bu kurallar aynı zamanda kuralları kapsar. Bu kurallar aynı zamanda çocuğun topluma uyum sağlamasının hukuksal çocuğun topluma uyum sağlamasının hukuksal temelini oluşturur. Devletin görevi çocuğun temelini oluşturur. Devletin görevi çocuğun güvenliğine yönelik anne babayı desteklemek güvenliğine yönelik anne babayı desteklemek ve denetlemek değil, aynı zamanda ve denetlemek değil, aynı zamanda çocukların yetenekleri doğrultusunda çocukların yetenekleri doğrultusunda gelişmelerini güvence altına almak onların gelişmelerini güvence altına almak onların ekonomik ve sosyal refahını daekonomik ve sosyal refahını da

6


sağlamak zorundadır. Çocuk sağlamak zorundadır. Çocuk hukukunun konusuna çocuğun topluma hukukunun konusuna çocuğun topluma karşı haklarını düzenleyen karşı haklarını düzenleyen kurallar da girer.kurallar da girer.Çocuk hukuku, özel hukuk , ceza, Çocuk hukuku, özel hukuk , ceza, sosyal ve kamu hukuku ile sosyal ve kamu hukuku ile uluslararası sözleşmelerde bulunan uluslararası sözleşmelerde bulunan ve çocukların haklarını düzenleyen ve çocukların haklarını düzenleyen kuralların bütününden oluşur. kuralların bütününden oluşur.

7


Çocuk hakları ise; özel hukuk, sosyal Çocuk hakları ise; özel hukuk, sosyal kamu ve uluslar arası hukukta yer alan kamu ve uluslar arası hukukta yer alan kuralların çocuklara tanıdığı yetkileri kuralların çocuklara tanıdığı yetkileri kapsar. Çocuk hakları Çocuğun bedensel, kapsar. Çocuk hakları Çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal , sosyal ve ahlaki zihinsel, duygusal , sosyal ve ahlaki bakımlardan özgürlük ve saygınlık bakımlardan özgürlük ve saygınlık içinde sağlıklı ve normal biçimde içinde sağlıklı ve normal biçimde gelişebilmesi için hukuk kuralları ile gelişebilmesi için hukuk kuralları ile konulan yararlarıdır. Çocuk hakları konulan yararlarıdır. Çocuk hakları insan hakları hukukunun bir parçasıdır. insan hakları hukukunun bir parçasıdır.

8


Çocuk hakları çocukların gelişme Çocuk hakları çocukların gelişme gereksinimleri nedeniyle özel insan gereksinimleri nedeniyle özel insan haklarına sahip olması anlamına gelir. haklarına sahip olması anlamına gelir. Doğal hukuk ve pozitif hukuk olmak üzere Doğal hukuk ve pozitif hukuk olmak üzere iki yaklaşımla ele alınabilir. Doğal iki yaklaşımla ele alınabilir. Doğal hukuk; çocuğun hem insan olmasından hem hukuk; çocuğun hem insan olmasından hem de bakıma, korunmaya ve yetiştirilmeye de bakıma, korunmaya ve yetiştirilmeye muhtaç olmasından kaynaklanan haklardır. muhtaç olmasından kaynaklanan haklardır. Pozitif hukuk ise; belli bir dönemde Pozitif hukuk ise; belli bir dönemde belli bir toplumda planlanmış fiilen belli bir toplumda planlanmış fiilen uygulanan hukuktur.uygulanan hukuktur.

9

Çocuk Haklarının KonusuÇocuk Haklarının Konusu

Çocuk hakları felsefi ve hukuksal olmak üzere Çocuk hakları felsefi ve hukuksal olmak üzere iki yaklaşımla ele alınabilir. Felsefi iki yaklaşımla ele alınabilir. Felsefi yaklaşımla; çocuk haklarıyaklaşımla; çocuk hakları

Refah Hakları :Refah Hakları : Çocukların beslenme, tıbbi Çocukların beslenme, tıbbi hizmet, barınma ve eğitim gereksinimlerini hizmet, barınma ve eğitim gereksinimlerini sağlar.sağlar.

Korumacı Haklar :Korumacı Haklar : Yetersiz ilgiden, ev Yetersiz ilgiden, ev içindeki ihmal, fiziksel duygusal kötü içindeki ihmal, fiziksel duygusal kötü muameleden ya da başka bir tehlikeden koruyan muameleden ya da başka bir tehlikeden koruyan haklardır.haklardır.

Yetişkin Hakları :Yetişkin Hakları : Yetişkinlerin sahip olduğu Yetişkinlerin sahip olduğu

10


hakların çocuklar içinde geçerli hakların çocuklar içinde geçerli olmasıdır.olmasıdır.

Anne babalara karşı haklar :Anne babalara karşı haklar : Çocukların ergenlikten önce ana Çocukların ergenlikten önce ana babaları karşısında babaları karşısında bağımsızlıklarını sağlayan haklar bağımsızlıklarını sağlayan haklar olarak söylenir. olarak söylenir.

11


20 Kasım 1989 tarihli Çocuk Haklarına 20 Kasım 1989 tarihli Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede çocuk haklarına yer Dair Sözleşmede çocuk haklarına yer verilmiştir. Bu sözleşme pek çok ülke verilmiştir. Bu sözleşme pek çok ülke yönetimi, Birleşmiş Milletlere bağlı yönetimi, Birleşmiş Milletlere bağlı örgütler ve hükümet dışı kuruluşların örgütler ve hükümet dışı kuruluşların çocukların ihmal, örselenme ve istismara çocukların ihmal, örselenme ve istismara karşı korunmaları için evrensel karşı korunmaları için evrensel standartlar yerleştirme çabalarının bir standartlar yerleştirme çabalarının bir ürünüdür. ürünüdür. Bu sözleşmede çocuk haklarıBu sözleşmede çocuk hakları

Yaşamsal Haklar :Yaşamsal Haklar : Çocuğun temel Çocuğun temel gereksinimlerigereksinimleri

12


nin karşılanmasını öngören haklardır.nin karşılanmasını öngören haklardır. Gelişme Hakları :Gelişme Hakları : Eğitim hakkı, oyun ve Eğitim hakkı, oyun ve dinlenme, bilgi edinme hakkı, din, vicdan dinlenme, bilgi edinme hakkı, din, vicdan ve düşünce özgürlüğü gibi haklardır.ve düşünce özgürlüğü gibi haklardır.

Korunma Hakları :Korunma Hakları : Her türlü ihmal, Her türlü ihmal, istismar ve sömürüye karşı çocukların istismar ve sömürüye karşı çocukların korunmasını sağlayan haklardır. korunmasını sağlayan haklardır.

Katılma Hakları :Katılma Hakları : Çocuğun ailede ve Çocuğun ailede ve toplumda aktif bir rol kazanmasına toplumda aktif bir rol kazanmasına yönelik haklardır.yönelik haklardır.

13

Çocuk Haklarının ÖzellikleriÇocuk Haklarının Özellikleri

1. Çocuk Yararının Önceliği : 1. Çocuk Yararının Önceliği : Çocukların gelişmekte olan beden ve Çocukların gelişmekte olan beden ve zihinlerinin korunmasının toplumun zihinlerinin korunmasının toplumun elinde bulunan kaynaklar açısından ilk elinde bulunan kaynaklar açısından ilk önceliği koruması anlamına gelir. Yani önceliği koruması anlamına gelir. Yani birinci öncelik ilkesi çocuğun birinci öncelik ilkesi çocuğun yararlarının her zaman ve koşulda yararlarının her zaman ve koşulda öncelikle korunmasını ifade eder. öncelikle korunmasını ifade eder. 2. Kamusallık : Çocuk hukukunda yer alan 2. Kamusallık : Çocuk hukukunda yer alan ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları çoğunluklaçoğunlukla

14


emredici kurallardır. İçeriği ve şekli emredici kurallardır. İçeriği ve şekli değiştirilemez. değiştirilemez. Çocuk hukuku yalnızca anne baba ve çocuklar Çocuk hukuku yalnızca anne baba ve çocuklar arasındaki ilişkileri değil devletin çocuğa arasındaki ilişkileri değil devletin çocuğa karşı olan yükümlülüklerini de kapsar. karşı olan yükümlülüklerini de kapsar.

3. Düzenleme serbestliğinin bulunmaması ve 3. Düzenleme serbestliğinin bulunmaması ve şekilcilik : Anne baba ve çocuklar şekilcilik : Anne baba ve çocuklar arasındaki soy bağının hangi usul ve arasındaki soy bağının hangi usul ve koşullarla kurulacağı emredici kurallarla koşullarla kurulacağı emredici kurallarla belirlenmiştir. Çocuklar gelişi güzel nufusa belirlenmiştir. Çocuklar gelişi güzel nufusa kayıt edilemezler. Anne babanınkayıt edilemezler. Anne babanın

15


iradesi ile evlatlıktan reddedilemez. iradesi ile evlatlıktan reddedilemez. Hakim kararı olmaksızın soy bağı Hakim kararı olmaksızın soy bağı reddedilemez. Çocuk belli bir yaştan reddedilemez. Çocuk belli bir yaştan önce çalıştırılamaz.önce çalıştırılamaz.

4. Güçsüz Durumda Olanların 4. Güçsüz Durumda Olanların Korunması : Çocuklar güçsüzlerin Korunması : Çocuklar güçsüzlerin sınıflandırılması içinde özel bir sınıflandırılması içinde özel bir gruptur. Doğumdan önce ve sonra gruptur. Doğumdan önce ve sonra bakıma ve korunmaya muhtaçtır. bakıma ve korunmaya muhtaçtır.

16

Çocuk Haklarının KaynaklarıÇocuk Haklarının Kaynakları

Ulusal hukuktaUlusal hukukta çocuk hakları Türk çocuk hakları Türk hukukunda çocukların korunmasına ilişkin hukukunda çocukların korunmasına ilişkin çerçeve 1982 anayasası ile çerçeve 1982 anayasası ile oluşturulmuştur. Anayasanın bazı oluşturulmuştur. Anayasanın bazı maddelerinde çocuk ve çocuk haklarını özel maddelerinde çocuk ve çocuk haklarını özel olarak koruyan hükümler bulunmaktadır. olarak koruyan hükümler bulunmaktadır. Bunun dışında anayasanın “kişinin hakları Bunun dışında anayasanın “kişinin hakları ve ödevleri” bölümünde yer alan kişi ve ödevleri” bölümünde yer alan kişi haklarından “herkes” kavramı içerisinde haklarından “herkes” kavramı içerisinde çocuklarda yaralanırlar. çocuklarda yaralanırlar.

17


Uluslar arası hukuktaUluslar arası hukukta çocuk haklarını çocuk haklarını koruyan temel yasal metin 20 Kasım 1989 koruyan temel yasal metin 20 Kasım 1989 tarihli “ Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş tarihli “ Çocuk Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”dir. Bu sözleşme Milletler Sözleşmesi”dir. Bu sözleşme öncesinde Uluslar arası Çocukları Koruma öncesinde Uluslar arası Çocukları Koruma Birliği, Cenevre Çocuk hakları Birliği, Cenevre Çocuk hakları Bildirgesi, 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi Bildirgesi, 1959 Çocuk Hakları Bildirgesi gibi bildirgeler yayınlanmıştır. gibi bildirgeler yayınlanmıştır. 23 Haziran 1963 tarihinde UNESCO ( BM 23 Haziran 1963 tarihinde UNESCO ( BM Eğitim Bilim Ve Kültür Örgütü ) Türkiye Eğitim Bilim Ve Kültür Örgütü ) Türkiye Milli KomisyonuMilli Komisyonu

18


Genel Kurulu Türk Çocuk Hakları Bildirgesi, Genel Kurulu Türk Çocuk Hakları Bildirgesi, Türkiye’nin eğitim bilim ve kültür alanında Türkiye’nin eğitim bilim ve kültür alanında çalışmalarının ve değerlerinin başka çalışmalarının ve değerlerinin başka ülkelerde tanınması için çeşitli kurslar ülkelerde tanınması için çeşitli kurslar sağlamakta ve yayınlar ile bilimsel sağlamakta ve yayınlar ile bilimsel toplantılar yapmaktadır. UNESCO Türk Milli toplantılar yapmaktadır. UNESCO Türk Milli Komisyonu Yönetim Kurulunca çeşitli çocuk Komisyonu Yönetim Kurulunca çeşitli çocuk hakları beyannamelerinden faydalanılarak bir hakları beyannamelerinden faydalanılarak bir çocuk hakları kanun tasarısı hazırlanmış ve çocuk hakları kanun tasarısı hazırlanmış ve bu çalışma Türk Çocuk Hakları Beyannamesi bu çalışma Türk Çocuk Hakları Beyannamesi olarak kabul edilmiştir. olarak kabul edilmiştir.

19


Çocuk haklarına dair Birleşmiş Çocuk haklarına dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi temel Milletler Sözleşmesi temel ilkelerine bakıldığında; ilkelerine bakıldığında;

1. Ayrımcılığın önlenmesi1. Ayrımcılığın önlenmesi2.Çocuğun yüksek yararı2.Çocuğun yüksek yararı3.Yaşama ve gelişme hakkı3.Yaşama ve gelişme hakkı4. Çocuğun görüşlerinin dikkate 4. Çocuğun görüşlerinin dikkate alınmasıalınması

20


Sözleşmenin Çocuklara tanıdığı haklara Sözleşmenin Çocuklara tanıdığı haklara bakıldığında ise; şu görülür ki bu bakıldığında ise; şu görülür ki bu sözleşme çocuk haklarını bütüncül sözleşme çocuk haklarını bütüncül yaklaşımla düzenleyen hukuksal bir yaklaşımla düzenleyen hukuksal bir metindir. Bu haklar şunlardır :metindir. Bu haklar şunlardır :

1. Kişisel Haklar : Çocuğun kişi varlığı ile 1. Kişisel Haklar : Çocuğun kişi varlığı ile mal varlığına ilişkin olup özel hukuk mal varlığına ilişkin olup özel hukuk alanına girer.alanına girer.

Çocuğun tanımıÇocuğun tanımı Ayrımcılık yasağıAyrımcılık yasağı Çocuğun yüksek yararı ( Güvenliği)Çocuğun yüksek yararı ( Güvenliği)

21


Çocuğun ana babası tarafından yetiştirilme Çocuğun ana babası tarafından yetiştirilme hakkıhakkı

Yaşama ve gelişme hakkı,Yaşama ve gelişme hakkı, Çocuğun isim vatandaşlık ve kimlik hakkıÇocuğun isim vatandaşlık ve kimlik hakkı Görüş ve düşüncelerini açıklama, bilgi alma Görüş ve düşüncelerini açıklama, bilgi alma hakkıhakkı

Düşünce, düşünceyi açıklama, vicdan ve din Düşünce, düşünceyi açıklama, vicdan ve din özgürlüğüözgürlüğü

Dernek kurma, barışçı toplanma özgürlüğüDernek kurma, barışçı toplanma özgürlüğü Özel yaşam, aile, konut, haberleşme Özel yaşam, aile, konut, haberleşme özgürlüğüözgürlüğü

22


Kötü muamele ve istismardan korunma Kötü muamele ve istismardan korunma hakkıhakkı

2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar :2. Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar : Sağlık hakkıSağlık hakkı Sosyal güvenlik hakkıSosyal güvenlik hakkı Eğitim hakkıEğitim hakkı3. Korunma Hakları :3. Korunma Hakları : Anne babası tarafından yetiştirilme Anne babası tarafından yetiştirilme ve onlara karşı korunma hakkıve onlara karşı korunma hakkı

23


Çocukları anne babadan ayırma Çocukları anne babadan ayırma yasağıyasağı

Çocuğun ailesi dışında korunmasıÇocuğun ailesi dışında korunması Özel durumdaki çocukların korunmasıÖzel durumdaki çocukların korunması İstismara karşı korunmaİstismara karşı korunma Suça itilmiş çocukların korunmasıSuça itilmiş çocukların korunması Savaş ortamındaki çocukların Savaş ortamındaki çocukların korunmasıkorunması

24


Çocuk haklarına dair sözleşmenin Birleşmiş Çocuk haklarına dair sözleşmenin Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabulünden yaklaşık Milletler Genel Kurulunda kabulünden yaklaşık bir yıl sonra 1990 tarihinde New York’ta bir yıl sonra 1990 tarihinde New York’ta çocuklar için dünya zirvesi çocuklar için dünya zirvesi gerçekleştirilmiştir.gerçekleştirilmiştir.Zirve sonucunda çocukların yaşatılmaları, Zirve sonucunda çocukların yaşatılmaları, korunmaları ve geliştirilmelerini ilişkin korunmaları ve geliştirilmelerini ilişkin dünya bildirgesi ile dünya bildirgesinin dünya bildirgesi ile dünya bildirgesinin uygulanması için faaliyet planı uygulanması için faaliyet planı benimsenmiştir. Bu plan ülke yönetimlerine, benimsenmiştir. Bu plan ülke yönetimlerine, uluslar arası kuruluşlara ve toplumun diğer uluslar arası kuruluşlara ve toplumun diğer bütün kesimlerine yol göstermesi bütün kesimlerine yol göstermesi

25


için hazırlanmıştır. için hazırlanmıştır. Türkiye 1993 yılında ilgili tüm Türkiye 1993 yılında ilgili tüm sektörlerin katılımı ile çocukların sektörlerin katılımı ile çocukların yaşatılması, geliştirilmesi, yaşatılması, geliştirilmesi, korunmasına ilişkin “ Çocuklara ilişkin korunmasına ilişkin “ Çocuklara ilişkin Ulusal Faaliyet Programını” hazırlamış Ulusal Faaliyet Programını” hazırlamış ve ulusal düzeyde uygulamaya ve ulusal düzeyde uygulamaya konulmuştur. Daha sonra bu program 1995 konulmuştur. Daha sonra bu program 1995 yılında ülke koşul ve gereksinimlerine yılında ülke koşul ve gereksinimlerine göre güncelleştirilmiştir.göre güncelleştirilmiştir.

Çocuk Hakları

Documents

Transcript of Çocuk Hakları