1. Temuriylar davridagi moddiy madaniyat2. Ilm fan ravnaqi3. Tasviriy San’at4. Badiiy adabiyot

REJA:

Markaziy osiyo xalqlari sivilizatsiyasi va madaniyati ravnaqining yuqori

cho’qqisi xisoblangan Temuriylar davri nafaqat shu mintaqa doirasida, balkim umumjaxon miqyosida ham o’ziga hos yuksak bosqich bo’ldi. Uningqudratli aks sadosi asrlar osha avlodlar qalbi va tafakkurini hamonnurlantirib kelmoqda.

Xususan, Amir Temur siymosiga to’xtaladigan bo’lsak, uning o’zi yuksakma’rifatparvar hukumdor sifatida xalq ichidan chiqqan qanchadan qanchanoyob istedodlar , ilmu urfon va din ahillari, memoru hunarmandlariniparvarishlab o’stirish barobarida mamlakat obodonligi, ravnaqi uchun ham doimiy xarakatda, izlanishda bo’ldi. Uning davrida Samarqand va yurtningboshqa xududlarida qad rostlagan serxasham saroylar, bog’u-rog’lar masjid-u madrasalar rabot-u karvonsaroylar kopriklar suv xavzalari va boshqainshoatlar Sohibquron saloxiyati va faoliyatining ne chog’lik ko’pqirraliligiga daloltdir.

Moddiy madaniyat

Amir temur va Temuriylar davrida bunyod etilgan memoriy obidalar va

bog’larToshkent atrofidaqurilgan Zangiotamaqbara majmui

TurkistondaAhmad Yssaviy

maqbara majmuiSHaxrisabsdagiOqsaroy majmui

BuxoroG’ijduvunda barpo

etilgan masjidmadrasalar

Toshkrnt yaqinidaSHohruhiya shahri

qurilishi

Samarqandda Go’ri Amir

maqbqrasi Shoxi Zinda

ansambli majmui Ko’k saroy Bo’stonsaroy Bibihonim masjiti

va madrasasi Ulug’bek

madrasasi Ulug’bek

rasadxonasi Bog’I Dilkusho Bo’g’I Behishit Bog’I jaxonaro Bog’I nav Bog’I Davlatobod Bog’I Shamol Bog’I Zag’on Bog’I maydon va

Hkz

Hirot va uningatrofida

BoysunqurNigoristoni

Gavharshodbegimmadrasasi

Ixlosiya madrasasiXalosiya xonaqosiSHifoya ShifohonasiHusain Boyqaro davrida

qurilgan 300 dan ziyodnoyob inshoatlar; masjitumadrasalar, maqbara-yu

shifohonalar rabot-u karvonsaroylar suv

xavzalari, ko’priklar vahokazo

Bu davrning yana bir yutug’i- bu ijtimoiy fanlar xususan tarixshunoslik sohasida katta tadqiqodlarni yaratganligidir bu xayirli ishlarni yiuzaga chiqarishda ham Temuriylar hukumdorlar tashbbusi va rahnamoligi beqiyos bo;lgan jumladan Amir Temurning “Tuzuklari” Mirzo Ulug’bekning “To’rt Usul Tarixi” Bobur Mirzoning “Boburnoma “si ijtimoiy fanlar rivojiga ayricha ko’rsatganligi shubhasizdir.

ILM- FAN RAVNAQI

Shamsiddin Muhammad Ibn Abdulhay, Shayx Turoniy,

Abdulla Hiraviy, Ustoz Gung, Ustoz Jahongir nomlarialohida ko’zga tashlanib turadi. Ular chizgan yorqin tasvirlar, portretlar tabiat manzaralari yohud jang tavsilotlari o’ziningtabiiyligi, tiniq va originalligi bilan kishini hayratga soladi. Amir Temur nabirasi (Shoxrux Mirzo O’g”li) BoysunqurMirzo Hokimiyatliligida bunyod topilgan o’zida hos badiiyakademiya rolini o’ynagan uning Nigoristonida ijod qilganko’plab mo’yqalam sohiblari tomonidan mukammal tarzdaishlangan son- sanoqsiz rangli tasvirlar, miniaturalarnamunalari, kitob bezaklari chunonchi, Hind xalqi eposi“Kalila va Dimla” , Sa’diyning “Guliston” Firdavsiyning“Shohnoma” Nizomiyning “Xamsa” va boshqa asarlargaishlangan tasviru bezaklar hanuzga qadar ham o’zahamiyatini saqlab kelmoqda.

TASVIRIY SAN’ATDA

O’zbek mumtoz adabiyotining tamal toshini qo’ygan

Mavlono Lutfiy 1366 – 1465 dan boshlab haydarXorazimiy (XIV asr ohiri XV asr boshlari), uningzamondoshlari Durbek, Gadoiy, Atoiy, Sakkokiysingari zabardast turkigo’y shoirlari ijodiningravnaqi tufayli mumtoz adabiyotimiz yangimarralarga ko’tarildi va uni xilma-xil janglarida bir-biridan go’zal va nafis badiiy asarlar yaratildi.

BADIIY ADABIYOT

O’zbek adabiyotining yanada yuksak darajaga

ko’tarilib keng e’tirif topishda ulug’ o’zbek shoiri vamutafakkiri Alisher Navoiy (1441-1501) ijodi alohidao’rin tutadi. Negaki sheriyat mulkining sultoniNavoiy o’ziga qadar bo’lgan turkiygo’y shoirlar ijodierishgan yutuqlarni o’zida mujassamlashtiribginaqolmay, balki ayni zamonda o’zining serqirra ijodibilan bu adabiyotning yuksak kamol topishi vadovrug’ini ko’tarilishiga mislsiz ulush qo’shdi.

ALISHER NAVOIYNING IJOD GULSHANI

Jami 51 mingmisrdan iborat 5 ta

go’zal dostonnio’zida jalb etgan

mashxur “Hamsa” asari:

“HayratulAbror”

“Farhod vaShirin”

“Layli vaMajnun”

“Sabbai Sayyor” “Saddiy

Iskandariy”

45 ming misradan iborat“Hazoinul-maoniy” “Muhokamatul

lug’atayin” “Majolisul- Nafois” “Mahbub Ul –Qulup” “Me’zon ul- avzon"

12 ming misrani jalbetgan ,Foniy

Taxallusida bitilganforsiiy tildagi nafis

badiiy asarlar Mufradot

Sittai zaruriya Fusumi arbaya

1. Mo’minov I. Amir temurning O’rta osiyo tarioxida

tutgan o’rni va ro’li toshkent 19682. Mirzo Ulug’bek. To’rt ulus tarixi Toshkent 1994 3. www.ziyonet.uz

Foydalanilgan Adabiyotlar