Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας

Δρ. Ιωάννης Γκιόσος

Γιατί κάνουμε ανασκόπηση στηβιβλιογραφία;

1. Για να προσδιορίσουμε κενά στην έρευνα τουγνωστικού μας αντικειμένου

2. Για να εντοπίσουμε νέες τάσεις στην έρευνατου γνωστικού μας αντικειμένου

3. Για να αποφύγουμε άκαρπες ερευνητικέςπροσεγγίσεις

4. Για να εντοπίσουμε σε άλλες εργασίες νέεςερευνητικές προτάσεις

5. Για να εντοπίσουμε καλές μεθοδολογικέςπροσεγγίσεις

6. Για να προσδιορίσουμε θεωρητικά πλαίσια

Ποια βήματα πρέπει ναακολουθήσουμε;

1. Να προσδιορίσουμε βάσεις δεδομένων2. Να χρησιμοποιήσουμε δευτερογενείς

πηγές3. Να διαβάσουμε πρωτογενείς πηγές4. Να συνθέσουμε την βιβλιογραφική μας

ανασκόπηση συντάσσοντας ένα κείμενοπου θα απαντά σε συγκεκριμέναζητήματα

Προσδιορίζοντας ΒάσειςΔεδομένων (Ένα παράδειγμα για

την ΑεξΑΕ!)

2. Χρησιμοποιώνταςδευτερογενείς πηγές (προτάσεις)• Περιοδικά: Review of Research in Education and

Review of Educational Research (American Educational Research Association)

• Handbooks: David H. Jonassen, 2003, Handbook of Research for Educational Communications and Technology, Publisher: Lawrence Erlbaum Associates, Inc

3. Διαβάζοντας πρωτογενείςπηγές

1. Κατηγοριοποιούμε όλες τις πρωτογενείςμας πηγές και

2. τις υποβάλλουμε σε κριτική

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

της εισαγωγής σε έρευνα ποσοτικού τύπου)

1. Επηρεάζει η εμπειρία και η σχέση των ερευνητών με το φορέαεκπόνησης της έρευνας τους προσανατολισμούς τους και τααποτελέσματα της έρευνας.

2. Κάνουν αξιολογικές κρίσεις οι ερευνητές σχετικά με ταερευνητικά τους αντικείμενα (διδακτικές στρατηγικές, προγράμματα σπουδών, ομάδες ατόμων κ.ά).

3. Είναι η βιβλιογραφική επισκόπηση κατανοητή και αναφερόμενησε μελέτες συναφείς με το ερευνητικό πρόβλημα. Έχει κάθεμεταβλητή ορισθεί θεωρητικά και λειτουργικά.

4. Είναι ξεκάθαρα διατυπωμένες τα ερευνητικάερωτήματα/ερευνητικές υποθέσεις/ερευνητικά προσδοκώμενα

5. Εκφράζονται πειστικές θέσεις σχετικά με την σημαντικότητα τηςέρευνας.

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

της μεθόδου σε έρευνα ποσοτικού τύπου)

1. Είναι οι ερευνητικές διαδικασίες επαρκώς διατυπωμένες έτσι ώστενα μπορούν να αναπαραχθούν

2. Είναι οι μετρήσεις κατάλληλες για το/τα συγκεκριμένα ερευνητικάερωτήματα

3. Είναι η μέθοδος δειγματοληψίας επαρκής.4. Έχουν οι ερευνητές σχεδιάσει υποκατηγορίες μέσα στο δείγμα για

να αυξήσουν την κατανόηση του φαινομένου5. Είναι τα όργανα μέτρησης έγκυρα και αξιόπιστα

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποσοτικού τύπου)

1. Έχουν επιλεχθεί οι κατάλληλες στατιστικές μέθοδοι και έχουνχρησιμοποιηθεί ορθά

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της

συζήτησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποσοτικού τύπου)

1. Παρέχουν οι ερευνητές επαρκείς εξηγήσεις σχετικά με ταδεδομένα

2. Υποστηρίζουν τα δεδομένα τα συμπεράσματα των ερευνητών3. Παρέχουν οι ερευνητές προτάσεις για περαιτέρω έρευνες ή

εφαρμογές .

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

της εισαγωγής σε έρευνα ποιοτικού τύπου)

1. Επηρεάζει η εμπειρία και η σχέση των ερευνητών με το φορέαεκπόνησης της έρευνας τους προσανατολισμούς τους και τααποτελέσματα της έρευνας.

2. Διεξάγεται η έρευνα σε πραγματικές συνθήκες3. Συνδέεται η έρευνα με κάποια ερευνητική προσέγγιση στην

ποιοτική έρευνα

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

της μεθόδου σε έρευνα ποιοτικού τύπου)

1. Είναι η επιλογή των υποκειμένων της έρευνας κατάλληλη2. Ταιριάζει η μέθοδος συλλογής των δεδομένων με τους σκοπούς

της έρευνας3. Είναι ο χρόνος της συλλογής των δεδομένων επαρκής4. Όπου αναφέρονται ποσοτικά στοιχεία υπάρχει πρόβλεψη για την

συλλογή τους5. Είναι διατυπωμένα με σαφήνεια τα ερευνητικά προβλήματα

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης

των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποιοτικού τύπου)

1. Έχουν σχεδιασθεί ποικίλες μέθοδοι συλλογής των δεδομένων(τριγωνοποίηση)

2. Έχει σχεδιασθεί η έρευνα με τρόπο τέτοιο που μπορεί ναεπαναληφθεί

3. Διαβάζοντας πρωτογενείς πηγές (κριτήρια αξιολόγησης της

συζήτησης των αποτελεσμάτων σε έρευνα ποιοτικού τύπου)

1. Παρέχουν οι ερευνητές λογικές ερμηνείες σχετικά με τα δεδομένα2. Υποστηρίζουν τα δεδομένα τα συμπεράσματα των ερευνητών3. Συζητιέται το κατά πόσο τα πορίσματα/ερμηνείες της έρευνας

μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλες συναφείς περιπτώσεις4. Παρέχουν οι ερευνητές προτάσεις για περαιτέρω έρευνες

4.1. Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε

έρευνα ποσοτικού τύπου)

Η μέθοδος της αφηγηματικής σύνθεσης. Είναι η παλαιότερη και πιοευρέως χρησιμοποιούμενη.

Επικεντρώνεται στις καλύτερα σχεδιασμένες έρευνες.

Κάθε έρευνα παρουσιάζεται ξεχωριστά σε μια παράγραφο.

Ο αριθμός όσων δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματασυγκρίνεται με τον αριθμό όσων στατιστικά μη σημαντικά

αποτελέσματα

Τα προβλήματα της είναι δύο 1) η επιλογή των καλύτερα σχεδιασμένωνερευνών εμπεριέχει υποκειμενικά στοιχεία και 2) δεν απαντά σε

συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα

4.2 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε

έρευνα ποσοτικού τύπου)

Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων. Μπορεί να απαντήσει σεπροβλήματα σχετικά με την κατεύθυνση μίας επίδρασης αλλά όχι

και στο μέγεθός της.

Σε μια από τις εκδοχές της ταξινομεί τις έρευνες σε τέσσερις κατηγορίεςα) σε όσες δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα μεθετικό πρόσημο β) σε όσες δείχνουν στατιστικά μη σημαντικά

αποτελέσματα με θετικό πρόσημο γ) σε όσες δείχνουν στατιστικάσημαντικά αποτελέσματα με αρνητικό πρόσημο και δ) σε όσεςδείχνουν στατιστικά μη σημαντικά αποτελέσματα με αρνητικό

πρόσημο.

4.2.Α. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα)

Ας υποθέσουμε ότι το ερευνητικό πρόβλημα αφορά τησυνάφεια μεταξύ του βαθμού υποστήριξης που έχουν

οι φοιτητές ενός εξ αποστάσεως προγράμματοςσπουδών και των βαθμών τους στις γραπτές εργασίες. Υπάρχουν λοιπόν διάφορες έρευνες που δείχνουν

αντιφατικά αποτελέσματα. Πως θα διαμορφωνόταν ηεπισκόπηση με την βοήθεια της καταμέτρησης των

ψήφων.

4.2.Β. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα)

Pearson r pΑλεξόπουλος, Παπαδόπουλος (2000) r = .74 <.01Ξένος (1998) r = -.32 >.01Μπακάλης, Βλάσση (2001) r = .54 <.01Αγγελοπούλου (1999) r = .40 >.01Αλεξόπουλος, Βλάσση (2002) r = .74 <.01

Κατάλογος ερευνών

4.2.Γ. Η μέθοδος της καταμέτρησης ψήφων (ένα παράδειγμα)

Στατιστικά σημαντικό αποτέλεσμα με

θετικό πρόσημο

Αλεξόπουλος,

Παπαδόπουλος

(2000)

Μπακάλης,

Βλάσση (2001)

Αλεξόπουλος, Βλάσση (2002)

Στατιστικά μη σημαντικό αποτέλεσμα μεθετικό πρόσημο

Αγγελοπούλου (1999)

Στατιστικά σημαντικό αποτέλεσμα μεαρνητικό πρόσημοΣτατιστικά μη σημαντικό αποτέλεσμα μεαρνητικό πρόσημο Ξένος (1998)

4.3 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε

έρευνα ποσοτικού τύπου)

Η μέθοδος της κατανομής χ2. Μπορεί να απαντήσει σεερωτήματα σχετικά με την στατιστική σημαντικότητατων πορισμάτων διαφόρων ερευνών όχι όμως και στο

μέγεθος

Στηρίζεται στο γεγονός ότι το επίπεδο στατιστικήςσημαντικότητας p μπορεί να μετασχηματισθεί σε

στατιστικό χ2 με δύο βαθμούς ελευθερίας.

Εφαρμόζεται κυρίως όταν δεν έχουμε πολλές αριθμητικάέρευνες.

4.4 Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε

έρευνα ποσοτικού τύπου)

Η μετά-ανάλυση. Είναι η πλέον σύγχρονη μέθοδος και μας απαντά σεερωτήματα όχι μόνο για την κατεύθυνση μιας επίδρασης αλλά και

για το μέγεθός της.

Ένα άλλο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι εφαρμόζεται σε μιαμεγάλη ποικιλία στατιστικών μεθόδων και μετρήσεων.

Τέλος ένα ακόμη πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι δίνει τηνδυνατότητα στον ερευνητή να εντοπίσει χαρακτηριστικά στοιχεία

που μπορεί να έχουν επηρεάσει τα αποτελέσματα .

4. Συνθέτοντας την βιβλιογραφική μας ανασκόπηση (σε

έρευνα ποιοτικού τύπου)

Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι περισσότερες ποιοτικές έρευνες είναιδιερευνητικού τύπου και οι βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις πρέπεινα είναι διερευνητικές. Τα βασικά τους βήματα είναι το βασικότους πλαίσιο έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Περιέχουν περιγραφή όλων ων διαδικασιών που ακολούθησεαυτός που έκανε την ανασκόπηση

2. Έχουν ένα ξεκάθαρο στόχο3. Εντοπίζουν και περιγράφουν θεωρητικές κατασκευές4. Καθορίζουν πιθανές ερευνητικές υποθέσεις5. Αναζητούν και παρουσιάζουν αντιτιθέμενες και εναλλακτικές

ερμηνείες

Προτεινόμενη περαιτέρωβιβλιογραφία

• Cooper, H.M. (1998) Synthesizing research: A guide for literature review (3rd ed) Thousand Oaks, CA Sage

• Lipsey, M.W. & Wilson, D.B. (2000) Practical Meta-analysis,. Thousand Oaks, CA Sage

• Brem, Sarah K. & Andrea J. Boyes (2000). Using critical thinking to conduct effective searches of online resources. Practical Assessment, Research& Evaluation, 7(7). Retrieved May 16, 2007 from http://PAREonline.net/getvn.asp?v=7&n=7 .