11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

YENİLEŞME DOumlNEMİOsmanlı Devletindeki yenileşme hareketleri 17 yuumlzyılın sonundaki Karlofccedila Antlaşması(1699) ile başlamıştır Osmanlı İmparatorluğu 17 yuumlzyıla dek duumlnyanın buumlyuumlk devletlerindenbiriydi Ancak bu yuumlzyılın sonlarında uumllke kuumlccediluumllmeye başladı Karlofccedila antlaşmasıyla başlayan toprakkaybı devlet adamlarını derin derin duumlşuumlnmeye youmlneltti Toprakkayıplarının nedeni ordunun savaşalanlarında yenilmesiydi Bu tespit olgunun bir yuumlzuumlnuuml askericircyoumlnuumlnuuml dışa vuruyordu Oysa sadeceaskeri oumlrguumltler değil devletin ccedileşitli kurumlan ccedilağın ihtiyaccedillarını karşılamaktan uzaklaşmıştı Ancakbunu goumlrmek isteyenlerin sayısı son derece azdı O nedenle Osmanlı İmparatorluğundakiccedilağdaşlaşma hareketi askericirc alanda başlatıldı Amaccedil imparatorluğu eski guumlcuumlne kavuşturmaktıTanzimat devrine gelinceye kadar uumllkede bazı yenilik hareketlerine girişildi Ancak bunlarplanlı programlı ccedilalışmalar olmadığı iccedilin sadece yeniliği başlatan devlet adamının yaşamıylaoumlzdeşleşti Yenilikccedili kişinin oumlluumlmuuml ile yenilikler de ortada kaldıParis ve Londra elccedililiklerinde bulunmuş olan Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa Osmanlıİmparatorluğunda Tanzimat Doumlnemi olarak tarihe geccedilecek bir olayı başlatmıştır3 Kasım 1839da Guumllhane Hatt-ı Huumlmayunu adı verilen bir belgeyidevlet ileri gelenlerininyabancı elccedililerin halkın oumlnuumlnde okumuşturTanzimat duumlzenlemeler demektir Her alanda duumlzenlemeler yapılacağının duyurulduğu bufermana Tanzimat Fermanı bu fermanın ilanıyla başlayan doumlneme de Tanzimat Doumlnemi denirFermanın en dikkat ccedilekici yanı Osmanlı Devletinin Batılı devletlerin anayasalarında yeralan insanın temel hak ve oumlzguumlrluumlklerinin korunması ilkesini kabul etmesi ve bunu resmicirc bir toumlrenleduyurmasıdır Boumlylece imparatorlukta hukuk devletine doğru bir youmlneliş de başlamıştır

Tanzimatla gelen yenilik ve duumlzenlemeler hemen hemen yaşamın her alanını kapsamıştırTanzimat Fermanında Batılı anlamda bir duumlzene duyulan gereksinim accedilıkccedila belirtilmiştiOumlnce youmlnetim merkezi olarak Babıacircli guumlccedillendirildi II Mahmut zamanında kurulmuş olanMeclis-i Ahkacircm-ı Adliye yeniden duumlzenlendi Yeni meclislerin kurulması kararlaştırıldı Ceza veticaretle ilgili yasalar ccedilıktı (1840ta Ceza Kanunnamesi 1850de Ticaret Kanunnamesi)Osmanlı yurttaşı olan herkesin yasa oumlnuumlnde eşit olduğu vurgulanıyordu Ayrıca uumlyeleriarasına yabancıların da katıldığı karma ticaret mahkemeleri kuruldu 1864te Vilayet Nizamnamesiccedilıkarıldı Uumllke vilayetlere vilayetler sancaklara sancaklar kazalara kazalar da karyelere (koumlylere)ayrıldı Vilayetlerin başına valiler sancakların basma mutasarrıflar kazaların başına dakaymakamlar getirildi Ayrıca kazalarda sancaklarda ve vilayetlerde birer idare meclisi kurulduEkonomik Alanda Yapılan YeniliklerOsmanlı youmlneticileri devletin duumlzluumlğe ccedilıkabilmesi iccedilin ekonomikkaynakların verimli hacirclegetirilmesini istiyorlardı Bu nedenle de vergi duumlzenini ccedilağdaşlaştırmaya karar verdiler Ccediluumlnkuuml hemyeterince vergi toplanamıyor hem de vergi toplayıcıların baskısı yuumlzenden devletle halk karşıkarşıya geliyordu Bunu oumlnleyebilmek iccedilin merkezden sancaklara muhasıl adıyla birer memuratandı Bu memurun başkanlığında Muhasıllık Meclisi adı verilenbir meclis kuruldu Fakat beklenenvergi toplanamadı Vergi sistemi buumlyuumlk oumllccediluumlde değiştirildi1841de ilk kacircğıt para ccedilıkarıldı Hazine bonosu biccedilimindeki bu paranın adı kaime idi Fakatbeklenen sonuccedil alınamayınca 1844te kaldırıldı Bankalar kurulmaya başlandı İlk kurulan banka olanİstanbul Bankası ccedilok geccedilmeden kapandı Menafi Sandığı adıyla kurulan kurum ise Ziraat Bankasınadoumlnuumlştuumlruumllduuml Uumllke ekonomisinin koumltuumlye gitmesi uumlzerine İngiliz ve Fransız firmalarından borccedil paraalındı Boumlylece ilk borccedil para Tanzimat doumlneminde alındı Fakat faizleriyle birlikte buumlyuumlk bir sorun

olan bu borccedil sonunda devleti iflasa suumlruumlkledi ve 1881de Duumlyun-ı Umumiyenin kurulmasına yol accediltıAskericirc Alanda Yapılan YeniliklerOrdu başlarında muumlşirlerin bulunduğu beş ordu biccediliminde duumlzenlendi Adı Asakir-i NizamiyeiŞahaneye ccedilevrildi Askerlik suumlresi beş yıl olarak belirlendi Askere alma işi kuraya bağlandı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI2Toplumsal Alanda Yapılan YeniliklerToplumsal alanda ilk dikkati ccedileken yenilikler haberleşme ve ulaşımdaki gelişmelerdir Budoumlnemde yeni posta istasyonları kurulmuş postanın sağlıklı yuumlruumlmesi iccedilin yeni yollar yapılmıştelgraf idaresi kurulmuş deniz ulaşımında gelişmeler olmuşturDemiryolları da ilk kez bu doumlnemdeyapılmaya başlamıştır Kentlerde belediyeler kurulmuşturKuumlltuumlrel Alanda Yapılan YeniliklerKuumlltuumlrel yenilikler edebiyat eğitim ve gazetecilik olmak uumlzereuumlccedil alana yayılmıştırEğitim1846da Meclis-i Maarif-i Umumiye kuruldu Bu kurum daha sonra nazırlığa doumlnuumlştuumlruumllduuml(1846) Bu Tuumlrkiyede ilk eğitim bakanlığı demektir Ruumlştiyelerin sayısı artırıldı Daha oumlnemlisi ilk kızruumlştiyesi İstanbulda kuruldu (1858) Ruumlştiyenin uumlzerinde oumlğretim yapan idadilerin ilki ise 1873tekuruldu Oumlte yandan Robert Koleji Galatasaray Sultanicircsi ve Daruumlşşafaka adlarında uumlccedil oumlzel okulaccedilıldı Tanzimat doumlneminde eğitim konusunda goumlruumllen oumlnemli atılımlardım biri de oumlğretmenyetiştirmek iccedilin okullar accedilılmasıdırDaruumllmuallimicircn-i Sıbyan sıbyan adı verilen okullara Daruumllmuallimicircn-i İdadicirclere oumlğretmenyetiştirmek iccedilin kurulan okullardır (1868) Daruumllmuallimat kız ccedilocuklara bayan oumlğretmen yetiştirmekiccedilin accedilıldı (1870)Mesleğe youmlnelik eğitimde de ilerleme kaydedildi 1859da sonradan Siyasal BilgilerFakuumlltesine doumlnuumlşecek olan Mekteb-i Muumllkiye kuruldu 1875te askericirc ruumlştiyeler oumlğretime başladıDaha sonra başka meslek okullarının accedilılması suumlrduuml

1846daki ilk denemeden sonra 1870te Daruumllfuumlnun (uumlniversite) kurulmuştur Ancak kimimedresecilerin iftiraları uumlzerine ertesi yıl kapatılır 1876dayeniden aynı adla accedilılır 1851deuumlniversitede okunacak kitapların hazırlanması iccedilin kurulun Encuumlmen-i Daniş ise bilim akademisiniteliğinde oumlnemli bir kurumdur Ayrıca bu doumlnemde azınlık ve yabancı okulları da eğitim duumlnyasındayerini almıştırGazetecilikTuumlrkiyede yayımlanan ilk Tuumlrkccedile gazetenin 1831de ccedilıkan resmicirc gazete Takvim i VekayidirTanzimat doumlneminde ccedilıkan ilk gazete ise alım-satım kira ilanları yangınlar hırsızlık olayları gibihaberlerin yer aldığı yarı resmicirc Ceride-i Havadisrsquotir (1840) Bu resmicirc yan resmicirc gazetelerde zamanzaman yabancı dilde yayımlanan gazetelerden yapılan ccedileviriler yayımlanır boumlylece batıdanhaberler bilgiler verilirdi Ceride-i Havadisi bir meslek gazetesi olan Vekayi-i Tıbbiye izlediTuumlrkccedile oumlzel gazeteler 1860tan sonra ccedilıkmaya başlamıştır İlkiAgacirch Efendi ile Şinasininccedilıkardıkları Tercuumlman-ı Ahvacircldir (1860)Tanzimat Fermanırsquonın İlan Edilmesindeki EtkenlerII Mahmutun 1826-1839 yılları arasında gerccedilekleştirdiği ıslahatlar 3 Selim zamanından beriyapılan ıslahatların devamı olup Tanzimat ıslahatlarının oumlncuumlsuumlduumlr Bu noktada Tanzimatkavramının 1839dan oumlnce kullanıldığı ve II Mahmut doumlneminde ilan edilmesinin planlandığınıgoumlrmekteyiz Mustafa Reşit Paşa Osmanlı Devletinde bir reformyapmayı kafasına koymuştu Buprojeye Tanzimat-ı Hayriye adını vermiş ve bu reform paketinihazırlayıp bir hatt-ı huumlmayunla ilanedilmesi hususunda II Mahmutu ikna etmişti Bu amaccedillarla 24 Mart 1838 yılında ldquoMeclis-i ValayiAhkacircm-ı Adliyerdquo kuruldu Meclisin goumlrevi Tanzimat-ı Hayriyeninnasıl hazırlanacağını muumlzakereetmek idi Meclis 31 Mart 1838de ilk toplantısını yaptı Meclis-i Vala-yı Ahkacircm-ı Adliyenin kurulmasıile başlayan Tanzimat-ı Hayriyenin Guumllhane Hattında belirtilen esasların buumlyuumlk bir kısmını iccedilerdiği

goumlruumllmektedir Nitekim II Mahmut Meclis-i Valayı kurdurarakyeni duumlzenlemeler yapma yetkisinibu Meclise devretmiş iktidarının bir kısmından feragat etmiştir Reşit Paşanın Hariciye Nazırı sıfatıile talebi bu meclisin yetki alanına girmektedir Padişah acilgoumlruumlnenleri uygulamaya sokarkenmeclisin yetkilerini ccediliğnememeye oumlzen goumlstermektedir Tanzimat Doumlneminin ayırt edici vasfı olansaray iktidarının buumlrokrasi (Meclis-i Ahkacircm-ı Adliye)ile paylaşıldığına dair bir işarettir Bu accedilıdanTanzimat meclislerinin kanunlaştırma hareketi ile birlikte idari mali adli ve eğitimle ilgiliolanlarda bir reform hareketi hazırlamak ve iktidarın saray ve Bab-ı Ali buumlrokrasisi ile paylaşılmasına11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI3geccedilişi noktasında da işlevsel olmasından dolayı II Mahmut doumlnemi ile Tanzimat Doumlnemi arasında birgeccediliş meclisi niteliğinde olduğunu soumlyleyebilirizMustafa Reşit Paşa II Mahmut oumllduumlğuumlnde İngilterede bulunuyordu Abduumllmecit tahtaccedilıktığında İstanbula gelerek Tanzimat hazırlıklarına başladı Abduumllmecidin Dışişleri Bakanı MustafaReşit Paşa Batı uygarlığına hayran bir devlet adamıydı Elccedililik yaptığı Paris ve Londra da buuumllkelerin youmlnetim sistemlerini inceleyip yakından bakma imkacircnı bulmuştu Mustafa Reşit Paşadevlet youmlnetiminin her din ve mezhepten tebaanın hak ve huumlrriyetlerini guumlvenceye alacak ve kanunhacirckimiyetini tesis edecek şekilde yeniden duumlzenlenmesini istiyordu Bu duumlzenlemeleri oumlngoumlren birferman yayınlaması hacirclinde Batılı uumllkelerin Hıristiyan tebaanın haklarını bahane ederek Osmanlınıniccedilişlerine karışmayacağına duumlzenin yeniden sağlanacağına ve boumlylece ccediloumlkuumlşuumln durdurulacağınainanıyordu Reşit Paşa fikirlerini Sultan Abduumllmecide accedilarakıslahatın gerekliliğini anlattıAbduumllmecit de M Reşit Paşanın fikirlerini kabul etti Fermanın hazırlanmasını M Reşit Paşa yabıraktı Bu vazifeyi uumlzerine alan M Reşit Paşa geceli guumlnduumlzluuml ccedilalışarak kendi kalemi ile bir ferman

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Tanzimatla gelen yenilik ve duumlzenlemeler hemen hemen yaşamın her alanını kapsamıştırTanzimat Fermanında Batılı anlamda bir duumlzene duyulan gereksinim accedilıkccedila belirtilmiştiOumlnce youmlnetim merkezi olarak Babıacircli guumlccedillendirildi II Mahmut zamanında kurulmuş olanMeclis-i Ahkacircm-ı Adliye yeniden duumlzenlendi Yeni meclislerin kurulması kararlaştırıldı Ceza veticaretle ilgili yasalar ccedilıktı (1840ta Ceza Kanunnamesi 1850de Ticaret Kanunnamesi)Osmanlı yurttaşı olan herkesin yasa oumlnuumlnde eşit olduğu vurgulanıyordu Ayrıca uumlyeleriarasına yabancıların da katıldığı karma ticaret mahkemeleri kuruldu 1864te Vilayet Nizamnamesiccedilıkarıldı Uumllke vilayetlere vilayetler sancaklara sancaklar kazalara kazalar da karyelere (koumlylere)ayrıldı Vilayetlerin başına valiler sancakların basma mutasarrıflar kazaların başına dakaymakamlar getirildi Ayrıca kazalarda sancaklarda ve vilayetlerde birer idare meclisi kurulduEkonomik Alanda Yapılan YeniliklerOsmanlı youmlneticileri devletin duumlzluumlğe ccedilıkabilmesi iccedilin ekonomikkaynakların verimli hacirclegetirilmesini istiyorlardı Bu nedenle de vergi duumlzenini ccedilağdaşlaştırmaya karar verdiler Ccediluumlnkuuml hemyeterince vergi toplanamıyor hem de vergi toplayıcıların baskısı yuumlzenden devletle halk karşıkarşıya geliyordu Bunu oumlnleyebilmek iccedilin merkezden sancaklara muhasıl adıyla birer memuratandı Bu memurun başkanlığında Muhasıllık Meclisi adı verilenbir meclis kuruldu Fakat beklenenvergi toplanamadı Vergi sistemi buumlyuumlk oumllccediluumlde değiştirildi1841de ilk kacircğıt para ccedilıkarıldı Hazine bonosu biccedilimindeki bu paranın adı kaime idi Fakatbeklenen sonuccedil alınamayınca 1844te kaldırıldı Bankalar kurulmaya başlandı İlk kurulan banka olanİstanbul Bankası ccedilok geccedilmeden kapandı Menafi Sandığı adıyla kurulan kurum ise Ziraat Bankasınadoumlnuumlştuumlruumllduuml Uumllke ekonomisinin koumltuumlye gitmesi uumlzerine İngiliz ve Fransız firmalarından borccedil paraalındı Boumlylece ilk borccedil para Tanzimat doumlneminde alındı Fakat faizleriyle birlikte buumlyuumlk bir sorun

olan bu borccedil sonunda devleti iflasa suumlruumlkledi ve 1881de Duumlyun-ı Umumiyenin kurulmasına yol accediltıAskericirc Alanda Yapılan YeniliklerOrdu başlarında muumlşirlerin bulunduğu beş ordu biccediliminde duumlzenlendi Adı Asakir-i NizamiyeiŞahaneye ccedilevrildi Askerlik suumlresi beş yıl olarak belirlendi Askere alma işi kuraya bağlandı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI2Toplumsal Alanda Yapılan YeniliklerToplumsal alanda ilk dikkati ccedileken yenilikler haberleşme ve ulaşımdaki gelişmelerdir Budoumlnemde yeni posta istasyonları kurulmuş postanın sağlıklı yuumlruumlmesi iccedilin yeni yollar yapılmıştelgraf idaresi kurulmuş deniz ulaşımında gelişmeler olmuşturDemiryolları da ilk kez bu doumlnemdeyapılmaya başlamıştır Kentlerde belediyeler kurulmuşturKuumlltuumlrel Alanda Yapılan YeniliklerKuumlltuumlrel yenilikler edebiyat eğitim ve gazetecilik olmak uumlzereuumlccedil alana yayılmıştırEğitim1846da Meclis-i Maarif-i Umumiye kuruldu Bu kurum daha sonra nazırlığa doumlnuumlştuumlruumllduuml(1846) Bu Tuumlrkiyede ilk eğitim bakanlığı demektir Ruumlştiyelerin sayısı artırıldı Daha oumlnemlisi ilk kızruumlştiyesi İstanbulda kuruldu (1858) Ruumlştiyenin uumlzerinde oumlğretim yapan idadilerin ilki ise 1873tekuruldu Oumlte yandan Robert Koleji Galatasaray Sultanicircsi ve Daruumlşşafaka adlarında uumlccedil oumlzel okulaccedilıldı Tanzimat doumlneminde eğitim konusunda goumlruumllen oumlnemli atılımlardım biri de oumlğretmenyetiştirmek iccedilin okullar accedilılmasıdırDaruumllmuallimicircn-i Sıbyan sıbyan adı verilen okullara Daruumllmuallimicircn-i İdadicirclere oumlğretmenyetiştirmek iccedilin kurulan okullardır (1868) Daruumllmuallimat kız ccedilocuklara bayan oumlğretmen yetiştirmekiccedilin accedilıldı (1870)Mesleğe youmlnelik eğitimde de ilerleme kaydedildi 1859da sonradan Siyasal BilgilerFakuumlltesine doumlnuumlşecek olan Mekteb-i Muumllkiye kuruldu 1875te askericirc ruumlştiyeler oumlğretime başladıDaha sonra başka meslek okullarının accedilılması suumlrduuml

1846daki ilk denemeden sonra 1870te Daruumllfuumlnun (uumlniversite) kurulmuştur Ancak kimimedresecilerin iftiraları uumlzerine ertesi yıl kapatılır 1876dayeniden aynı adla accedilılır 1851deuumlniversitede okunacak kitapların hazırlanması iccedilin kurulun Encuumlmen-i Daniş ise bilim akademisiniteliğinde oumlnemli bir kurumdur Ayrıca bu doumlnemde azınlık ve yabancı okulları da eğitim duumlnyasındayerini almıştırGazetecilikTuumlrkiyede yayımlanan ilk Tuumlrkccedile gazetenin 1831de ccedilıkan resmicirc gazete Takvim i VekayidirTanzimat doumlneminde ccedilıkan ilk gazete ise alım-satım kira ilanları yangınlar hırsızlık olayları gibihaberlerin yer aldığı yarı resmicirc Ceride-i Havadisrsquotir (1840) Bu resmicirc yan resmicirc gazetelerde zamanzaman yabancı dilde yayımlanan gazetelerden yapılan ccedileviriler yayımlanır boumlylece batıdanhaberler bilgiler verilirdi Ceride-i Havadisi bir meslek gazetesi olan Vekayi-i Tıbbiye izlediTuumlrkccedile oumlzel gazeteler 1860tan sonra ccedilıkmaya başlamıştır İlkiAgacirch Efendi ile Şinasininccedilıkardıkları Tercuumlman-ı Ahvacircldir (1860)Tanzimat Fermanırsquonın İlan Edilmesindeki EtkenlerII Mahmutun 1826-1839 yılları arasında gerccedilekleştirdiği ıslahatlar 3 Selim zamanından beriyapılan ıslahatların devamı olup Tanzimat ıslahatlarının oumlncuumlsuumlduumlr Bu noktada Tanzimatkavramının 1839dan oumlnce kullanıldığı ve II Mahmut doumlneminde ilan edilmesinin planlandığınıgoumlrmekteyiz Mustafa Reşit Paşa Osmanlı Devletinde bir reformyapmayı kafasına koymuştu Buprojeye Tanzimat-ı Hayriye adını vermiş ve bu reform paketinihazırlayıp bir hatt-ı huumlmayunla ilanedilmesi hususunda II Mahmutu ikna etmişti Bu amaccedillarla 24 Mart 1838 yılında ldquoMeclis-i ValayiAhkacircm-ı Adliyerdquo kuruldu Meclisin goumlrevi Tanzimat-ı Hayriyeninnasıl hazırlanacağını muumlzakereetmek idi Meclis 31 Mart 1838de ilk toplantısını yaptı Meclis-i Vala-yı Ahkacircm-ı Adliyenin kurulmasıile başlayan Tanzimat-ı Hayriyenin Guumllhane Hattında belirtilen esasların buumlyuumlk bir kısmını iccedilerdiği

goumlruumllmektedir Nitekim II Mahmut Meclis-i Valayı kurdurarakyeni duumlzenlemeler yapma yetkisinibu Meclise devretmiş iktidarının bir kısmından feragat etmiştir Reşit Paşanın Hariciye Nazırı sıfatıile talebi bu meclisin yetki alanına girmektedir Padişah acilgoumlruumlnenleri uygulamaya sokarkenmeclisin yetkilerini ccediliğnememeye oumlzen goumlstermektedir Tanzimat Doumlneminin ayırt edici vasfı olansaray iktidarının buumlrokrasi (Meclis-i Ahkacircm-ı Adliye)ile paylaşıldığına dair bir işarettir Bu accedilıdanTanzimat meclislerinin kanunlaştırma hareketi ile birlikte idari mali adli ve eğitimle ilgiliolanlarda bir reform hareketi hazırlamak ve iktidarın saray ve Bab-ı Ali buumlrokrasisi ile paylaşılmasına11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI3geccedilişi noktasında da işlevsel olmasından dolayı II Mahmut doumlnemi ile Tanzimat Doumlnemi arasında birgeccediliş meclisi niteliğinde olduğunu soumlyleyebilirizMustafa Reşit Paşa II Mahmut oumllduumlğuumlnde İngilterede bulunuyordu Abduumllmecit tahtaccedilıktığında İstanbula gelerek Tanzimat hazırlıklarına başladı Abduumllmecidin Dışişleri Bakanı MustafaReşit Paşa Batı uygarlığına hayran bir devlet adamıydı Elccedililik yaptığı Paris ve Londra da buuumllkelerin youmlnetim sistemlerini inceleyip yakından bakma imkacircnı bulmuştu Mustafa Reşit Paşadevlet youmlnetiminin her din ve mezhepten tebaanın hak ve huumlrriyetlerini guumlvenceye alacak ve kanunhacirckimiyetini tesis edecek şekilde yeniden duumlzenlenmesini istiyordu Bu duumlzenlemeleri oumlngoumlren birferman yayınlaması hacirclinde Batılı uumllkelerin Hıristiyan tebaanın haklarını bahane ederek Osmanlınıniccedilişlerine karışmayacağına duumlzenin yeniden sağlanacağına ve boumlylece ccediloumlkuumlşuumln durdurulacağınainanıyordu Reşit Paşa fikirlerini Sultan Abduumllmecide accedilarakıslahatın gerekliliğini anlattıAbduumllmecit de M Reşit Paşanın fikirlerini kabul etti Fermanın hazırlanmasını M Reşit Paşa yabıraktı Bu vazifeyi uumlzerine alan M Reşit Paşa geceli guumlnduumlzluuml ccedilalışarak kendi kalemi ile bir ferman

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

olan bu borccedil sonunda devleti iflasa suumlruumlkledi ve 1881de Duumlyun-ı Umumiyenin kurulmasına yol accediltıAskericirc Alanda Yapılan YeniliklerOrdu başlarında muumlşirlerin bulunduğu beş ordu biccediliminde duumlzenlendi Adı Asakir-i NizamiyeiŞahaneye ccedilevrildi Askerlik suumlresi beş yıl olarak belirlendi Askere alma işi kuraya bağlandı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI2Toplumsal Alanda Yapılan YeniliklerToplumsal alanda ilk dikkati ccedileken yenilikler haberleşme ve ulaşımdaki gelişmelerdir Budoumlnemde yeni posta istasyonları kurulmuş postanın sağlıklı yuumlruumlmesi iccedilin yeni yollar yapılmıştelgraf idaresi kurulmuş deniz ulaşımında gelişmeler olmuşturDemiryolları da ilk kez bu doumlnemdeyapılmaya başlamıştır Kentlerde belediyeler kurulmuşturKuumlltuumlrel Alanda Yapılan YeniliklerKuumlltuumlrel yenilikler edebiyat eğitim ve gazetecilik olmak uumlzereuumlccedil alana yayılmıştırEğitim1846da Meclis-i Maarif-i Umumiye kuruldu Bu kurum daha sonra nazırlığa doumlnuumlştuumlruumllduuml(1846) Bu Tuumlrkiyede ilk eğitim bakanlığı demektir Ruumlştiyelerin sayısı artırıldı Daha oumlnemlisi ilk kızruumlştiyesi İstanbulda kuruldu (1858) Ruumlştiyenin uumlzerinde oumlğretim yapan idadilerin ilki ise 1873tekuruldu Oumlte yandan Robert Koleji Galatasaray Sultanicircsi ve Daruumlşşafaka adlarında uumlccedil oumlzel okulaccedilıldı Tanzimat doumlneminde eğitim konusunda goumlruumllen oumlnemli atılımlardım biri de oumlğretmenyetiştirmek iccedilin okullar accedilılmasıdırDaruumllmuallimicircn-i Sıbyan sıbyan adı verilen okullara Daruumllmuallimicircn-i İdadicirclere oumlğretmenyetiştirmek iccedilin kurulan okullardır (1868) Daruumllmuallimat kız ccedilocuklara bayan oumlğretmen yetiştirmekiccedilin accedilıldı (1870)Mesleğe youmlnelik eğitimde de ilerleme kaydedildi 1859da sonradan Siyasal BilgilerFakuumlltesine doumlnuumlşecek olan Mekteb-i Muumllkiye kuruldu 1875te askericirc ruumlştiyeler oumlğretime başladıDaha sonra başka meslek okullarının accedilılması suumlrduuml

1846daki ilk denemeden sonra 1870te Daruumllfuumlnun (uumlniversite) kurulmuştur Ancak kimimedresecilerin iftiraları uumlzerine ertesi yıl kapatılır 1876dayeniden aynı adla accedilılır 1851deuumlniversitede okunacak kitapların hazırlanması iccedilin kurulun Encuumlmen-i Daniş ise bilim akademisiniteliğinde oumlnemli bir kurumdur Ayrıca bu doumlnemde azınlık ve yabancı okulları da eğitim duumlnyasındayerini almıştırGazetecilikTuumlrkiyede yayımlanan ilk Tuumlrkccedile gazetenin 1831de ccedilıkan resmicirc gazete Takvim i VekayidirTanzimat doumlneminde ccedilıkan ilk gazete ise alım-satım kira ilanları yangınlar hırsızlık olayları gibihaberlerin yer aldığı yarı resmicirc Ceride-i Havadisrsquotir (1840) Bu resmicirc yan resmicirc gazetelerde zamanzaman yabancı dilde yayımlanan gazetelerden yapılan ccedileviriler yayımlanır boumlylece batıdanhaberler bilgiler verilirdi Ceride-i Havadisi bir meslek gazetesi olan Vekayi-i Tıbbiye izlediTuumlrkccedile oumlzel gazeteler 1860tan sonra ccedilıkmaya başlamıştır İlkiAgacirch Efendi ile Şinasininccedilıkardıkları Tercuumlman-ı Ahvacircldir (1860)Tanzimat Fermanırsquonın İlan Edilmesindeki EtkenlerII Mahmutun 1826-1839 yılları arasında gerccedilekleştirdiği ıslahatlar 3 Selim zamanından beriyapılan ıslahatların devamı olup Tanzimat ıslahatlarının oumlncuumlsuumlduumlr Bu noktada Tanzimatkavramının 1839dan oumlnce kullanıldığı ve II Mahmut doumlneminde ilan edilmesinin planlandığınıgoumlrmekteyiz Mustafa Reşit Paşa Osmanlı Devletinde bir reformyapmayı kafasına koymuştu Buprojeye Tanzimat-ı Hayriye adını vermiş ve bu reform paketinihazırlayıp bir hatt-ı huumlmayunla ilanedilmesi hususunda II Mahmutu ikna etmişti Bu amaccedillarla 24 Mart 1838 yılında ldquoMeclis-i ValayiAhkacircm-ı Adliyerdquo kuruldu Meclisin goumlrevi Tanzimat-ı Hayriyeninnasıl hazırlanacağını muumlzakereetmek idi Meclis 31 Mart 1838de ilk toplantısını yaptı Meclis-i Vala-yı Ahkacircm-ı Adliyenin kurulmasıile başlayan Tanzimat-ı Hayriyenin Guumllhane Hattında belirtilen esasların buumlyuumlk bir kısmını iccedilerdiği

goumlruumllmektedir Nitekim II Mahmut Meclis-i Valayı kurdurarakyeni duumlzenlemeler yapma yetkisinibu Meclise devretmiş iktidarının bir kısmından feragat etmiştir Reşit Paşanın Hariciye Nazırı sıfatıile talebi bu meclisin yetki alanına girmektedir Padişah acilgoumlruumlnenleri uygulamaya sokarkenmeclisin yetkilerini ccediliğnememeye oumlzen goumlstermektedir Tanzimat Doumlneminin ayırt edici vasfı olansaray iktidarının buumlrokrasi (Meclis-i Ahkacircm-ı Adliye)ile paylaşıldığına dair bir işarettir Bu accedilıdanTanzimat meclislerinin kanunlaştırma hareketi ile birlikte idari mali adli ve eğitimle ilgiliolanlarda bir reform hareketi hazırlamak ve iktidarın saray ve Bab-ı Ali buumlrokrasisi ile paylaşılmasına11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI3geccedilişi noktasında da işlevsel olmasından dolayı II Mahmut doumlnemi ile Tanzimat Doumlnemi arasında birgeccediliş meclisi niteliğinde olduğunu soumlyleyebilirizMustafa Reşit Paşa II Mahmut oumllduumlğuumlnde İngilterede bulunuyordu Abduumllmecit tahtaccedilıktığında İstanbula gelerek Tanzimat hazırlıklarına başladı Abduumllmecidin Dışişleri Bakanı MustafaReşit Paşa Batı uygarlığına hayran bir devlet adamıydı Elccedililik yaptığı Paris ve Londra da buuumllkelerin youmlnetim sistemlerini inceleyip yakından bakma imkacircnı bulmuştu Mustafa Reşit Paşadevlet youmlnetiminin her din ve mezhepten tebaanın hak ve huumlrriyetlerini guumlvenceye alacak ve kanunhacirckimiyetini tesis edecek şekilde yeniden duumlzenlenmesini istiyordu Bu duumlzenlemeleri oumlngoumlren birferman yayınlaması hacirclinde Batılı uumllkelerin Hıristiyan tebaanın haklarını bahane ederek Osmanlınıniccedilişlerine karışmayacağına duumlzenin yeniden sağlanacağına ve boumlylece ccediloumlkuumlşuumln durdurulacağınainanıyordu Reşit Paşa fikirlerini Sultan Abduumllmecide accedilarakıslahatın gerekliliğini anlattıAbduumllmecit de M Reşit Paşanın fikirlerini kabul etti Fermanın hazırlanmasını M Reşit Paşa yabıraktı Bu vazifeyi uumlzerine alan M Reşit Paşa geceli guumlnduumlzluuml ccedilalışarak kendi kalemi ile bir ferman

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

1846daki ilk denemeden sonra 1870te Daruumllfuumlnun (uumlniversite) kurulmuştur Ancak kimimedresecilerin iftiraları uumlzerine ertesi yıl kapatılır 1876dayeniden aynı adla accedilılır 1851deuumlniversitede okunacak kitapların hazırlanması iccedilin kurulun Encuumlmen-i Daniş ise bilim akademisiniteliğinde oumlnemli bir kurumdur Ayrıca bu doumlnemde azınlık ve yabancı okulları da eğitim duumlnyasındayerini almıştırGazetecilikTuumlrkiyede yayımlanan ilk Tuumlrkccedile gazetenin 1831de ccedilıkan resmicirc gazete Takvim i VekayidirTanzimat doumlneminde ccedilıkan ilk gazete ise alım-satım kira ilanları yangınlar hırsızlık olayları gibihaberlerin yer aldığı yarı resmicirc Ceride-i Havadisrsquotir (1840) Bu resmicirc yan resmicirc gazetelerde zamanzaman yabancı dilde yayımlanan gazetelerden yapılan ccedileviriler yayımlanır boumlylece batıdanhaberler bilgiler verilirdi Ceride-i Havadisi bir meslek gazetesi olan Vekayi-i Tıbbiye izlediTuumlrkccedile oumlzel gazeteler 1860tan sonra ccedilıkmaya başlamıştır İlkiAgacirch Efendi ile Şinasininccedilıkardıkları Tercuumlman-ı Ahvacircldir (1860)Tanzimat Fermanırsquonın İlan Edilmesindeki EtkenlerII Mahmutun 1826-1839 yılları arasında gerccedilekleştirdiği ıslahatlar 3 Selim zamanından beriyapılan ıslahatların devamı olup Tanzimat ıslahatlarının oumlncuumlsuumlduumlr Bu noktada Tanzimatkavramının 1839dan oumlnce kullanıldığı ve II Mahmut doumlneminde ilan edilmesinin planlandığınıgoumlrmekteyiz Mustafa Reşit Paşa Osmanlı Devletinde bir reformyapmayı kafasına koymuştu Buprojeye Tanzimat-ı Hayriye adını vermiş ve bu reform paketinihazırlayıp bir hatt-ı huumlmayunla ilanedilmesi hususunda II Mahmutu ikna etmişti Bu amaccedillarla 24 Mart 1838 yılında ldquoMeclis-i ValayiAhkacircm-ı Adliyerdquo kuruldu Meclisin goumlrevi Tanzimat-ı Hayriyeninnasıl hazırlanacağını muumlzakereetmek idi Meclis 31 Mart 1838de ilk toplantısını yaptı Meclis-i Vala-yı Ahkacircm-ı Adliyenin kurulmasıile başlayan Tanzimat-ı Hayriyenin Guumllhane Hattında belirtilen esasların buumlyuumlk bir kısmını iccedilerdiği

goumlruumllmektedir Nitekim II Mahmut Meclis-i Valayı kurdurarakyeni duumlzenlemeler yapma yetkisinibu Meclise devretmiş iktidarının bir kısmından feragat etmiştir Reşit Paşanın Hariciye Nazırı sıfatıile talebi bu meclisin yetki alanına girmektedir Padişah acilgoumlruumlnenleri uygulamaya sokarkenmeclisin yetkilerini ccediliğnememeye oumlzen goumlstermektedir Tanzimat Doumlneminin ayırt edici vasfı olansaray iktidarının buumlrokrasi (Meclis-i Ahkacircm-ı Adliye)ile paylaşıldığına dair bir işarettir Bu accedilıdanTanzimat meclislerinin kanunlaştırma hareketi ile birlikte idari mali adli ve eğitimle ilgiliolanlarda bir reform hareketi hazırlamak ve iktidarın saray ve Bab-ı Ali buumlrokrasisi ile paylaşılmasına11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI3geccedilişi noktasında da işlevsel olmasından dolayı II Mahmut doumlnemi ile Tanzimat Doumlnemi arasında birgeccediliş meclisi niteliğinde olduğunu soumlyleyebilirizMustafa Reşit Paşa II Mahmut oumllduumlğuumlnde İngilterede bulunuyordu Abduumllmecit tahtaccedilıktığında İstanbula gelerek Tanzimat hazırlıklarına başladı Abduumllmecidin Dışişleri Bakanı MustafaReşit Paşa Batı uygarlığına hayran bir devlet adamıydı Elccedililik yaptığı Paris ve Londra da buuumllkelerin youmlnetim sistemlerini inceleyip yakından bakma imkacircnı bulmuştu Mustafa Reşit Paşadevlet youmlnetiminin her din ve mezhepten tebaanın hak ve huumlrriyetlerini guumlvenceye alacak ve kanunhacirckimiyetini tesis edecek şekilde yeniden duumlzenlenmesini istiyordu Bu duumlzenlemeleri oumlngoumlren birferman yayınlaması hacirclinde Batılı uumllkelerin Hıristiyan tebaanın haklarını bahane ederek Osmanlınıniccedilişlerine karışmayacağına duumlzenin yeniden sağlanacağına ve boumlylece ccediloumlkuumlşuumln durdurulacağınainanıyordu Reşit Paşa fikirlerini Sultan Abduumllmecide accedilarakıslahatın gerekliliğini anlattıAbduumllmecit de M Reşit Paşanın fikirlerini kabul etti Fermanın hazırlanmasını M Reşit Paşa yabıraktı Bu vazifeyi uumlzerine alan M Reşit Paşa geceli guumlnduumlzluuml ccedilalışarak kendi kalemi ile bir ferman

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

goumlruumllmektedir Nitekim II Mahmut Meclis-i Valayı kurdurarakyeni duumlzenlemeler yapma yetkisinibu Meclise devretmiş iktidarının bir kısmından feragat etmiştir Reşit Paşanın Hariciye Nazırı sıfatıile talebi bu meclisin yetki alanına girmektedir Padişah acilgoumlruumlnenleri uygulamaya sokarkenmeclisin yetkilerini ccediliğnememeye oumlzen goumlstermektedir Tanzimat Doumlneminin ayırt edici vasfı olansaray iktidarının buumlrokrasi (Meclis-i Ahkacircm-ı Adliye)ile paylaşıldığına dair bir işarettir Bu accedilıdanTanzimat meclislerinin kanunlaştırma hareketi ile birlikte idari mali adli ve eğitimle ilgiliolanlarda bir reform hareketi hazırlamak ve iktidarın saray ve Bab-ı Ali buumlrokrasisi ile paylaşılmasına11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI3geccedilişi noktasında da işlevsel olmasından dolayı II Mahmut doumlnemi ile Tanzimat Doumlnemi arasında birgeccediliş meclisi niteliğinde olduğunu soumlyleyebilirizMustafa Reşit Paşa II Mahmut oumllduumlğuumlnde İngilterede bulunuyordu Abduumllmecit tahtaccedilıktığında İstanbula gelerek Tanzimat hazırlıklarına başladı Abduumllmecidin Dışişleri Bakanı MustafaReşit Paşa Batı uygarlığına hayran bir devlet adamıydı Elccedililik yaptığı Paris ve Londra da buuumllkelerin youmlnetim sistemlerini inceleyip yakından bakma imkacircnı bulmuştu Mustafa Reşit Paşadevlet youmlnetiminin her din ve mezhepten tebaanın hak ve huumlrriyetlerini guumlvenceye alacak ve kanunhacirckimiyetini tesis edecek şekilde yeniden duumlzenlenmesini istiyordu Bu duumlzenlemeleri oumlngoumlren birferman yayınlaması hacirclinde Batılı uumllkelerin Hıristiyan tebaanın haklarını bahane ederek Osmanlınıniccedilişlerine karışmayacağına duumlzenin yeniden sağlanacağına ve boumlylece ccediloumlkuumlşuumln durdurulacağınainanıyordu Reşit Paşa fikirlerini Sultan Abduumllmecide accedilarakıslahatın gerekliliğini anlattıAbduumllmecit de M Reşit Paşanın fikirlerini kabul etti Fermanın hazırlanmasını M Reşit Paşa yabıraktı Bu vazifeyi uumlzerine alan M Reşit Paşa geceli guumlnduumlzluuml ccedilalışarak kendi kalemi ile bir ferman

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

sureti hazırladı Abduumllmecide okudu Fermanı beğenen padişah temize ccedilektirip imza etti Padişahınimzasını taşıyan tebliğ ve emirlere Hatt-ı Huumlmayun denildiği iccedilin bu ıslahat projesine de Hatt-ıHuumlmayun denildi Guumllhane Parkında okunduğu iccedilin de Guumllhane Hatt-ı Huumlmayun denildiTANZİMAT FERMANININ İLANITanzimat Fermanı 3 Kasım 1839da Guumllhane Parkında padişah diğer devlet buumlyuumlkleriulema lonca ve esnaf temsilcileri ve halkın ldquoGuumllhane Hattı Huumlmayunurdquo adıyla Mustafa Reşit Paşatarafından okundu verilen bu fermanla Osmanlı Devletinde İslam hukuku ve geleneksel kurumlarınbıraktığı hızlı bir değişim suumlreci başladıTanzimat Fermanı ilanından yaklaşık yirmi guumln sonra devletin resmi gazetesi olan Takvim-iVekayinin 187 numaralı ve 15 Ramazan 125522 Kasım 1839 tarihli nuumlshasında yayınladı ArkasındanFransızcaya tercuumlme edilerek İstanbulda bulunan yabancı devlettemsilciliklerine goumlnderildiTANZİMAT EDEBİYATI (1860 - 1895)Tanzimat Edebiyatı bir kuumlltuumlr ve siyasi hareketin sonucu olarak ortaya ccedilıkmış bir edebiakımdır 3 Kasım 1839primeda Reşit Paşa tarafından ilan edilen ve Guumllhane Hattı Huumlmayunu da denilenyenileşme beratının yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasından doğmuştur Bu olay daha sonraları TanzimatFermanı olarak adlandırılacak gerek siyasi alanda gerek edebi ve gerekse toplumsal hayatta batıyayoumlnelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır Edebiyat Tarihccedililerimizde 1839 yılını Tanzimatedebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir19 yy Osmanlı İmparatorluğursquonda artık gerileme ve ccediloumlkuumlş devrinin başladığı doumlnemdir Ardıardına alınan yenilgiler geniş Osmanlı topraklarında birbiri ardına gelen isyanlar youmlnetimi bir arayışiccediline ccedilekmiş III Selim devrinde ilk kez orduda yapılan ıslahat hareketleri ile Avruparsquonın teknik vekuumlltuumlrel uumlstuumlnluumlğuuml karşısında imparatorluk youmlnuumlnuuml batıya ccedilevirmek zorunda kalmıştır Guumllhane HattıHuumlmayunursquonun yuumlruumlrluumlğe konmuş olmasıyla her alanda bir yenileşme hareketi başlamıştır

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Okullarda oumlğretimin Tuumlrkccedileye doumlnmesi gazeteciliğin başlaması ve gelişen milliyetccedililiksonucunda edebi yenileşme de beraberinde gelmiş bu değişmelere uyanan yeni fikir akımlarınaparalel olarak ortaya ccedilıkmış yeni bir medeniyet değişiminin sonucu olarak gelişmiştir Tanzimatdoumlnemiyle birlikte edebiyatımızda sosyal ve siyasal konuların yanında guumlnluumlk olaylar tartışma alanınaccedilekilmiştir1860ta Tercuumlman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar 1896primeya kadar suumlrerSarsıntılar geccediliren Osmanlı İmparatorluğu durumunu kurtarmak iccedilin ordudan başlayarak ıslahat vedevrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim 2 Mahmut Abduumllmecit doumlnemleri boumlyle geccedilmiştirBu ortamda Batıcı ve yenilikccedili olan şair ve yazarlar sanatlarını toplum iccedilin kullandılarFransız kuumlltuumlruumlyle yetişmiş romantik ve uumllkuumlcuumlyduumller Divan şiirini yıkmaya ccedilalıştılar Ccedilokyoumlnluumlyduumller şair romancı tiyatro yazarıhellip vb Sanattan ccedilok fikir ve uumllkuuml peşindedirler zulmehaksızlığa karşı savaş accedilarlar Vatan millet huumlrriyet adalet meşrutiyet kavramlarını heyecanlasavunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek iccedilin dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsipolitikacı ve muumlcadele adamıdırlar Tanzimat ikinci doumlneminde realizmin etkisi goumlruumlluumlr Şiirde konubirliğini sağladılar Aruzla yazdılar Duumlzyazı dilini şiire uyguladılar Roman hikacircye makale gibi11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI4tuumlrler edebiyatımıza bu doumlnemde girdi İlk Tanzimatccedilılar Divan şiirinin nazım biccedilimlerinikullandılarTanzimat Edebiyatının Genel Oumlzellikleri1 Bu doumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatında hiccedil bulunmayan makale tiyatro romanhikaye anı eleştiri gibi yeni edebiyat tuumlrleri getirmişler Divan edebiyatında bulunan şiir tarihmektup gibi edebiyat tuumlrlerini Batı anlayışına goumlre yenileştirmişlerdir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

2 Tanzimat edebiyatının oumlzellikle ilk devirlerinde yetişen sanatccedilıların ccediloğu (Ziya PaşaNamık Kemal) Montesquieu Rousseau Voltaire gibi Fransız devrimci yazarlarının etkisi altındakalarak makale ve şiirlerinde zulme haksızlığa geriliğe karşı şiddetli bir dille muumlcadeleyegirişmişler vatan millet huumlrriyet hak adalet kanun meşrutiyet gibi kavramları yaymayaccedilalışmışlar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo anlayışını benimsemişlerdir3 Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen sanatccedilılar ise(Recaizacircde Mahmut EkremAbduumllhak Hacircmit Sami Paşazacircde Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar ldquosanat iccedilin sanatrdquoanlayışını benimser goumlruumlnmuumlşlerdirKlasisizm bir akım olarak bizim edebiyatımızı etkilememiştir Kimilerinin etki saydığıAhmet Vefik Paşarsquonın Moliereacutersquoden ccedilevirileri ve uyarlamalarıdırCcedileviri yapmak o akımdanetkilenmek değildir Şinasi ise Romantizme (Coşumculuğa) kapılmadığı iccedilin Klasisizmin etkisinde gibiduumlşuumlnuumlluumlrse de bu yaklaşımlar doğru değildir4 Ccediloğu Fransız edebiyatını oumlrnek olarak alan bu sanatccedilıların bir kısmı Ahmet Vefik PaşaRealizm (Recaizacircde Mahmut Ekrem Sami Paşazacircde Sezai Nabizacircde Nacirczım) akımının etkisi altındaeserler vermişlerdir5 Tanzimat edebiyatı Divan Edebiyatırsquonın tersine olarak seccedilkin kişiler iccedilin değil halk iccedilinmeydana getirilen bir edebiyat duumlşuumlncesiyle ortaya ccedilıkmıştır Bu goumlruumlşuuml benimseyen Şinasi ZiyaPaşa Namık Kemal Ahmet Mithat Ali Bey oumlzellikle makale tiyatro anı kısmen de olsa romantuumlrlerinde eserler vermişlerdir Tanzimat edebiyatının ikinci devrinde yetişen Recaizacircde MahmutEkrem Abduumllhak Hamit başta olmak uumlzere bazı edebiyatccedilılar isebu amaccediltan uzaklaşmışgoumlruumlnmektedirler6 Dilin sadeleşmesi konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi duumlşuumlncesi savunulmuşturTanzimat edebiyatının başlıca sanatccedilıları dil konusunda bu duumlşuumlnceyle birlikte eski

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

alışkanlıklarından kurtulup da oumlz Tuumlrkccedile yazmış değildir Tuumlrkccedile daha ccedilok tiyatro anı mektup birdereceye kadar da makale ve romanlarda kullanılmıştır Tanzimatedebiyatının ikinci devrindeyetişen sanatccedilılar ise konuşma dilinden uzaklaşarak Divan Edebiyatı geleneklerini suumlrduumlrmuumlşlerdirTanzimat Edebiyatında Edebi GelişmelerTanzimat edebiyatında en oumlnemli yenilik nesirde anlatım kuruluşunda goumlruumlluumlr Bu akımdasoumlz huumlneri goumlstermek değil bazı duumlşuumlnceleri halka yaymak amaccedillandığından ldquosecirdquoler atılmış asılduumlşuumlnce ile ilgisi bulunmayan doldurma soumlzlere yer verilmemiş duumlşuumlnceler sayfalarca suumlren uzuncuumlmleler yerine kısa cuumlmlelerle anlatılmaya ccedilalışılmıştırİlk zamanlarda Ziya Paşa Namık Kemal başta olmak uumlzere bu akımın oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapanedebiyatccedilılar Divan Edebiyatı nazım biccedilimlerinin dışına pek ccedilıkılmamış yeni duumlşuumlnceler eski biccedilimlericcedilinde soumlylenmiş olsalar da sonraları eski biccedilimler tamamen bırakılarak yeni biccedilimler kullanılmayabaşlanmıştır Recaizacircde Mahmut Ekrem oumlzellikle Abduumllhak Hamit in eserlerinde bu accedilıkccedilagoumlruumllmektedir Tuumlrk Edebiyatırsquona yeni giren yazı tuumlrleri oumlnceleri Fransızcadan yapılan manzumccedilevirilerde goumlruumllmuumlş telif şiirlerde ccedilok sonra kullanılmıştırBeyitlerin başlı başına birer buumltuumlnolmasıyla yetinilmeyip buumltuumln mısralar aralarında bir anlam bağı bulunmasına Divan Şiirirsquondekildquoparccedila guumlzelliğirdquo anlayışı yerine şiirin baştan sona kadar belli bir duumlşuumlnce etrafında gelişmesineyani konu birliğine ve buumltuumln guumlzelliğine oumlnem verilmiştirŞiirin konusu genişletilmiş guumlnluumlk hayatla ilgili her tuumlrluuml olay duygu ve duumlşuumlnce şiirlerde yeralmıştır Genel olarak aruz vezni kullanılmakla birlikte Tuumlrklerin oumlz vezninin hece vezni olduğukabul edilmiş Ziya Paşa Namık Kemal Ahmet Cevdet Paşa başta olmak uumlzere bu vezinle yazmayaoumlzen goumlsterilmiş fakat bu istek geniş bir akım halini alamamışgirişilen birkaccedil şiir denemesi ileyetinilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI5

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

ŞiirTanzimat edebiyatı sanatccedilıları her şeyden oumlnce şiirin konusunu ve anlatımını değiştirdilerNamık Kemal Lisan-i Osmanicircrsquonin Edebiyatı Hakkında Bazı Muumllahazalarrdquo isimli eserinde uzunmakalesinde şiirin fikrin gelişmesine ve halkın eğitilmesine olan buumlyuumlk hizmetinden soumlz eder Divanedebiyatının gerccedilekle ilgisizliğine yapmacıklığına boşluğuna şiddetle huumlcum eden Namık Kemaledebiyatın yeniden duumlzenlenmesini ister Bunun iccedilinde her şeyden oumlnce yeni bir anlatım yolu yenibir dil bulunmasını gerekli goumlruumlr Dilin bir an oumlnce konuşma diline yaklaştırılması gerekliliğinisavunur Buna rağmen Tanzimat şiirinin dilinin sade olduğunu soumlylemek zordurTanzimat şirinin Divan şiirine bağlı kaldığı unsurlar daha ccedilok biccedilim alanındadır Bu doumlnemdehece veznine olan ilgi biraz artmışsa da aruz eski hacirckimiyetinisuumlrduumlrmuumlştuumlr Divan şiirinin nazımşekilleri aynen kullanılmıştırŞiirin konusu değişmiş aşk hasret ayrılık gibi kişisel konular bir yana bırakılmış eşitlikoumlzguumlrluumlk adalet hukuk gibi toplumsal konulara oumlnem verilmiştir Ancak bu daha ccedilok ITanzimatccedilılardenen Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi sanatccedilılarda goumlruumlluumlrII Tanzimatccedilılar denen RecaizadeMahmut Ekrem Abduumllhak Hamit Sezairsquode ise kişisel konular yeniden ele alınmıştırTiyatroTanzimat doumlnemine gelinceye kadar edebiyatımızda Batılı anlamdasahne tiyatrosugoumlruumllmez Ancak halk arasında Karagoumlz ile Hacivat ortaoyunu meddah gibi seyirlik oyunlar vardırKaragoumlz bir kukla oyunudur Değişik soumlz oyunlarıyla yanlış anlaşılan soumlzlerle guumllduumlruuml unsurusağlanır Eğlendirme amacı taşır Karagoumlz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geccedilinen biri arasındakiatışmalarla suumlrer giderOrtaoyunu ise şehir meydanlarında ya da kendileri iccedilin hazırlanan yerlerde Pişekacircr KavukluZenne gibi sabit tiplerle oynanan guumllduumlruuml amaccedillı seyirlik oyundur

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Meddah tek kişilik bir oyundur Yuumlksekccedile bir yere ccedilıkan meddahdeğişik şivelerle konuşarakanlattığı bir olayla guumllduumlruuml oluştururBu oyunlar belli bir metne dayanmayan oyuncuların oyun esnasında konuşmalarıyla oluşanoyunlardır Eğitici bir amaccedil taşımaz Tanzimat tiyatrosu ile bir okul sayılmış halkın eğitilmesinde biraraccedil sayılmıştır Bunlarda sosyal eğitim oumln plandadır Toplumdagoumlruumllen aksaklıklara doğrudandoğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuccedillar ccedilıkarmakamaccedillanmıştır Tanzimat tiyatrosunda dil ve uumlslup konuşma diline ve uumlslubuna ccedilok yaklaşmıştırFakat ikinci doumlnem Tanzimatccedilılarda bilhassa Hamitrsquoin eserlerinde doğallığını gittikccedile kaybetmişsuumlsluuml yapmacıklı bir hale gelmiştirTanzimat doumlneminin yayınlanan ilk tiyatro eseri Şinasirsquonin ŞairEvlenmesi adlı tek perdelikkomedisidir Tiyatro alanında eğitici eserler ise Namık Kemal tarafından verilmiştirRoman ve HikacircyeTanzimat doumlnemi oumlncesi Tuumlrk Edebiyatırsquonda hikacircye ve roman tuumlrleri yoktu Nesir alanındadaha ccedilok tarih siyasetname gibi tuumlrler verilmiş olay kaynaklıtuumlr mesneviler kullanılmıştırTanzimat nesir alanında bir ccedilığır accedilmış onu şiirden daha etkili bir hale getirmiştir Suumlstenoumlzentiden uzak halkın okuması bilgilenmesi amacıyla eserler ortaya koyulmuştur TuumlrkEdebiyatırsquonda roman ccedilevirilerle başlamıştır Bu alanda ilk eserYusuf Kamil Paşarsquonın Fenelon adlıFransız yazardan ccedilevirdiği Telemak adlı romandır Birccedilok teknikkusurlarla dolu olan bu eserinkahramanlarının yabancı olmasına rağmen buumlyuumlk ilgi goumlrduuml Konusuyla kahramanlarıyla ilk Tuumlrkromanı ise Şemseddin Samirsquonin yazdığı Taaşşuk-ı Talat ve Fitnatadlı bir aşk romanıdır Bu da birccedilokkusurlarla dolu basit bir romandır Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemalrsquoin İntibah adlıromanıdırHikacircye alanında ise yine ilk eserler Tanzimat doumlneminde verilmiştir Oumlzellikle Ahmet Mithat

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

halk hikacircyeleri ile batı tekniğini birleştirdi Letaif-i Rivayat adlı hikacircye serisi ile halk hikacircyelerinimodernleştirmeye ccedilalıştı ve bu alandaki ilk batılı eserlerdendir Ancak modern anlamda ilkhikacircyecilik Sami paşazade Sezairsquonin Kuumlccediluumlk Şeyler adlı eseriyle başlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI6Tanzimat Edebiyatında FelsefeBu doumlnem edebiyatını iki farklı ccedilizgide inceleyebiliriz aslında Tanzimat edebiyatınakısacada yenilikler yani batılılaşma edebiyatı da denilebilirTanzimat edebiyatının ilk nesli olan Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal gibi edebiyatccedilılarTuumlrkiyersquode siyasi Tanzimat devriyle oumllccediluumllmeyecek kadar geniş bir aydınlar sınıfı yetiştirmişlerdir Asıloumlnemli olan ise Tuumlrkccedilenin gelişmesine goumlsterdikleri ccedilaba olmuştur Bilhassa Şinasirsquonin (1826-1871)ccedilıkarmış olduğu Tasvir-i Efkacircr Gazetesi ccedilevresinde uyandırdığı halkccedilı dil hareketi ve ardındangelenlerin getirdiği yeni edebiyat anlayışı bunda oumlnemli bir rol oynamıştır Aynı zamanda Tanzimatedebiyatının kurucusu sayılan Şinasi şiirde ilk defa eski şekiller iccedilinde yeni kavramları kullanmıştırNamık Kemal ise daima geniş yankılar uyandıran eserler yazmış neslinin en guumlr sesli şairi vedava adamı olarak goumlruumllmuumlştuumlr Ziya Paşa divan şiiri geleneğinisuumlrduumlrmesine rağmen siyasi vesosyal duumlşuumlnceler halk dilinin yazı dili olmasını savunan fikirleriyle arkadaşlarının ortak fikirlerinekatılmıştır Tuumlm bu yapılmak istenenlere rağmen Tanzimatccedilılar 5yuumlzyıl devam eden Divan Edebiyatıgeleneğinden tam olarak kurtulamamışlardır Bu ilk neslin genelsanat felsefesi ldquotoplum iccedilin vataniccedilin huumlrriyet ve halk iccedilin sanatrdquo anlayışı olmuşturTanzimat edebiyatının birinciler kadar isyankacircr olmayan ikinci nesli diyebileceğimiz HamitEkrem ve Samipaşazade Sezai ise ustalarının izinde yuumlruumlmekle beraber siyasi ortamın ve devletyoumlnetimindeki baskının (2Abduumllhamitrsquoin istibdat youmlnetimi) Tanzimatrsquoın ilk yıllarına oranla

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

ağırlaşması sonucu ldquoToplum iccedilin sanatrdquo felsefesini bırakıp ldquoSanat iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml devamettiren edebiyatccedilılardırTanzimat Edebiyatının bu iki nesli arasında Namık Kemal Şinasi Abduumllhak Hamit gibi guumlccedilluumltemsilcileri yetişmiş olmasına rağmen o yıllarda son ccedilırpınışlarını goumlsteren eski edebiyatlatutunmaya ccedilalışan yeni edebiyat boğuşma halindedir Bu devirde okuyan ve yazan kitle arasında eskiedebiyata bağlı olanlar daha fazladır Buna rağmen yeni neslin goumlruumlşleri oumlzellikle o doumlnemler iccedilintamamen yeni olan gazete yazıları roman tiyatro eleştiri gibi yazı tuumlrleri kısa zamanda ve kolaycageniş bir kitleye yayılacaktırBirinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1860-1876 yılları arasında Tanzimat edebiyatının birinci doumlnem temsilcileri Şinasi Ziya PaşaNamık Kemal Ahmet Mithat Efendi Şemsettin Sami ve Ahmet VefikPaşarsquodırBu doumlnemde sanat toplum iccedilindir goumlruumlşuuml benimsenmiştir Bu sebeple şiirde soumlyleyişe değilfikre oumlnem verilmiştir Dilde sadeleşme fikri savunulmuş ama uygulanamamıştır Hece vezni ve halkedebiyatı da savunulmuş ama soumlzde kalmıştır Divan edebiyatına tuumlmden karşı ccedilıkılmış ve ağır birdille eleştirilmiştir Fransız edebiyatı oumlrnek alınarak romantizmden etkilenilmiştirRoman tiyatro makale gibi batıdan alınan tuumlrler ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştırNoktalama işaretleri de ilk defa bu doumlnemde kullanılmıştır Koumllelik ve cariyelik romanlarda sıkccedilaişlenmiştir Romanlar teknik bakımdan oldukccedila zayıftır Yer yerolayların akışı kesilerek okuyucuyabilgiler verilmiştir uzun uzun tasvirler yapılmış tesaduumlfleresıkccedila yer verilmiştir Edebiyatccedilılaredebiyatın yanında devlet işleriyle siyasetle de bilfiil ilgilenmişlerdirDoumlnemin EdebiyatccedilılarıŞinasi (1826-1871)Tuumlrk edebiyatında yeniliklerin oumlncuumlsuumlduumlr 1860rsquota Tercuumlman-ı Ahvalrsquoi (ilk oumlzel gazete)

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

1862rsquode Tasvir-i Efkacircrrsquoı ccedilıkardı İlk makaleyi (Tercuumlman-ı Ahval mukaddimesi) ilk piyesi (ŞairEvlenmesi) o yazdı Noktalama işaretlerini de ilk defa o kullandı La Fontainersquoden fabllar tercuumlmeetti Lamartinersquoden de manzum ccedilevirileri vardır İlk şiir ccedilevirilerini de o yaptı Nesirlerinde dilisade şiirlerine ise ağırdır Tanzimat Fermanırsquonı ilacircn eden Mustafa Reşit Paşa iccedilin yazdığı iki kasidesiuumlnluumlduumlr Bu kasidelerdeki oumlvguumlleri divan şiirindekinden daha abartılıdır O başarılı bir şair ve yazarolmamasına rağmen batı edebiyatından alınan yeni tuumlrlerle edebiyatımızın batılılaşmasında en ccedilokonun emeği vardır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI7Eserleri Şair Evlenmesi (Piyes edebiyatımızdaki ilk tiyatro eseri) Muumlntehabat-ı Eşar (Şiir)Divan-ı Şinasi (Şiir) Durub-ı Emsal-i Osmaniye (ilk atasoumlzleri kitabı) Tercuumlme-i Manzume (ccedilevirişiirler)Ziya Paşa (1829-1880)Doğu kuumlltuumlruumlyle yetişmiş sonradan batı edebiyatına youmlnelmiştir Fikren yenilikccedili olmasınarağmen eserlerinde eskiyi divan şiiri geleneğini devam ettirmiş gazel ve kasideler yazmıştır Enmeşhur terkib-i bent ve terci-i bent şairimizdirHarabat adlı bir divan şiiri antolojisi vardır Daha oumlnce ldquoŞiirve İnşardquoda divan şiirinin bizimşiirimiz olmadığını asil şiirimizin halk şiiri olduğunu soumlyleyen şair eski şiir geleneğini suumlrduumlrmuumlşHarabatrsquota acircşık şiirini eleştirmiştir Bunun yanında sade dilden yanadır ama kendisi ağır bir dilkullanır Bu onun iccedilinde bulunduğu bir ikilemdir Hem eskiyi eleştirmekte hem de geleneği devamettirmektedirEserleri Harabat Divan Şiiri antolojisi Kuumllliyat-i Ziya PaşaEşrsquoar-ı Ziya Divan şiiritarzındaki şiirleri (gazel kaside ve şarkılar) Terkib-i Bent Terci-i Bent Buguumln dahi dillerdenduumlşmeyen beyitleri vardır Zafername Hiciv tuumlruumlnde bir kasidedir Ali Paşarsquoyı yermek iccedilinyazmıştır Ruumlya Mensur Defter-i Acircmal Hatıraları

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Namık Kemal (1840-1888)Tanzimat edebiyatının en hareketli ve heyecanlı ismidir Vatan şairi olarak tanınırŞiirlerinden ccedilok nesirleri ile tanınır Edebiyatta huumlrriyet kavramını ilk kullanan şairdir Şiirlerindeldquohuumlrriyet vatan kanun hak adaletrdquo kavramlarını işlemiştir Huumlrriyet Kasidesi Vatan Şarkısı veVatan Mersiyesi bu konuları iccedilerirNamık Kemal de eski kuumlltuumlrle yetişmiş divan şiiri eğitimi almış gazeller kasideleryazmıştır Fakat o da sonradan divan edebiyatını eleştirmiştirZiya Paşarsquonın Harabatrsquoına karşıTahrib-i Harabatrsquoı yazarak eskiye olan tepkisini ortaya koymuştur Şinasirsquonin kurduğu Tasvir-iEfkacircrrsquoı Şinasi Parisrsquoe kaccedilınca Namık Kemal ccedilıkarmaya başladı Daha sonra kendisi de Ziya Paşa ileParisrsquoe kaccedilarak orada Huumlrriyet gazetesini ccedilıkardı İstanbulrsquoa doumlnduumlkten sonra İbret gazetesiniccedilıkardı Eserlerinde romantizmin etkisi goumlruumlluumlr Tiyatroyu faydalı bir eğlence olarak goumlrmuumlştuumlrEserleri İntibah İlk edebicirc roman Cezmi İlk tarihicirc roman Tahrib-i Harabat Takip İlkedebicirc eleştiri Ziya Paşarsquonın Harabatrsquoını eleştirmek iccedilin yazmıştır Renan Muumldafaanamesi İlkeleştiri Vatan Yahut Silistre oyun Celacirclettin Harzemşah oyun Guumllnihal oyun Onun en başarılıtiyatro eseridir Akif Bey oyun Zavallı Ccedilocuk oyun Kara Belacirc oyun Osmanlı Tarihi KanijeMuhasarası İslacircm Tarihi tarihAhmet Mithat Efendi (1844-1912)Edebiyat tarih coğrafya ziraat iktisat alanlarında eserler vermiştir Edebiyat yapmak iccedilindeğil okuma zevki aşılamak ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştırEn velucirct yazarımız odur Yazı makinesi olarak bilinir Asıl ilgi alanları gazetecilikromancılık ve hikacircyeciliktir Otuz altısı roman olmak uumlzere ikiyuumlze yakın eseri vardır Romanları tuumlrbakımından ccedileşitlilik goumlsterir macera aşk polisiye tarihhellip Dili sadedir ccediluumlnkuuml eser vermektekiamacı halkı eğitmektir Hatta romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Eserleri Romanları Hasan Mellacirch Huumlseyin Fellacirch Felacirctun Beyrsquole Rakım Efendi ParisrsquoteBir Tuumlrk Yeniccedilerilerhellip Ccedilıkardığı gazeteler Bedir Devir Tercuumlman-ı Hakikat Hikacircyeleri Letaif-iRivayet Kıssadan HissehellipŞemsettin Sami (1850-1904)Dil alanındaki eserleri ile tanınır Kamus-ı Tuumlrkicirc adlı soumlzluumlğuumledebiyat ve dil alanında enoumlnemli eserlerdendirEserleri Kamus-ı Arabicirc ve Kamus-ı Fransevicirc Diğer soumlzcuumlkleri Kamusul-arsquolacircm Ansiklopediksoumlzluumlk Sefiller Hugorsquodan ccedileviri Robinson Cruose ccedileviri roman11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI8Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)Milliyetccedililik ve Tuumlrkccediluumlluumlk akımının en oumlnemli isimlerindendir Tiyatro uyarlamaları veccedilevirileri vardır Bursarsquoda bir tiyatro yaptırmış burada tercuumlme ettiği eserleri sahnelettirmiş halkıtiyatroya gitme konusunda youmlnlendirmiştirMolierersquoin hemen hemen buumltuumln eserlerini ccedilevirmiştir Tarih ve dil alanında da eserlerivardır Ebulgazi Bahadır Hanrsquoın Şecere-i Tuumlrkrsquouumlnuuml CcedilağataycarsquodanccedilevirmiştirEserleri Lehccedile-i Osmanicirc soumlzluumlk Atalar Soumlzuuml atasoumlzleri mecmuası Hikmet-i Tarih veFezleke-i Tarih-i Osmanicirc adlı tarihle ilgili eserleri de vardırİkinci Doumlnem Tanzimat Edebiyatı1876-1896 yılları arasında ikinci doumlnemin tanınmış temsilcileriRecaizade Mahmut EkremAbduumllhak Hamit Tarhan Sami Paşazade Sezai ve Nabizade Nazımrsquodır İkinci doumlnem edebiyatccedilılarınsanat anlayışları birincilerden farklıdır İkinci doumlnemde sanatsanat iccedilindir anlayışıyla eserlerverilmiştir Bunun sebebi bu devirde idarenin daha baskıcı davranmasıdırBu doumlnemde batı edebiyatı oumlrnekleri daha başarılı bir şekilde ortaya konmuştur Doumlneminsanatccedilıları devlet işleriyle siyasetle toplum meseleleriyle değil sadece sanatla ilgilenmişlerdirBirinci doumlnem sanatccedilılarının toplumsal sorunlarla ilgilenmelerine karşın bu doumlnem sanatccedilıları kişisel

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

konu ve temaları işlemişlerdir Bu yuumlzden dilleri daha ağırdırDoumlnemin romanlarında realizminşiirinde ise romantizmin etkisi vardırDoumlnemin EdebiyatccedilılarıRecaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)Şiir roman hikacircye tiyatro eleştiri edebicirc bilgiler tuumlrlerinde eserler vermiştir Şiirlerindehuumlznuuml ve elemi işlemiştir Oumlluumlmuuml hatırlatan tabiat manzaralarıhuumlzuumlnluuml duygular romantikguumlzellikler solgun guumlller kitap yaprakları arasında kurutulmuş ccediliccedilekler kuumlccediluumlk kuşlar onun şiirlerininkonuları arasındadır Oğlu Nejadrsquoın oumlluumlmuuml işli uumlzuumlntuumlluuml şiirler yazmasında etkili olmuşturEdebiyatta yenileşmeden yanadır Muallim Naci ile aralarında bukonularda tartışmalar olmuşturEserleriNağme-i Seher ŞiirYadigacircr-ı Şebab ŞiirPejmuumlrde ŞiirZemzeme Şiir Oumlnsuumlzuumlnde edebiyat hakkındaki duumlşuumlnceleri ve edebicirc eleştirileri vardır (Buesere Muallim Naci ldquoDemdemerdquo ile karşılık vermiştir)Muhsin Bey HikacircyeŞemsa HikacircyeAraba Sevdası Roman Realizmin etkisiyle yazılmıştır ve batı hayranlığı yolunda duumlşuumllengarip durumları eleştirirCcedilok Bilen Ccedilok Yanılır KomediAfife Anjelik TiyatroVuslat TiyatroAtala TiyatroTalim-i Edebiyat Edebicirc bilgiler iccedilerirSamipaşazade Sezai (1860-1936)Batılı tarzda hikacircyeleri ve bir romanı vardır Serguumlzeşt adlı romanı realizme doğru atılmış biradımdır Kuumlccediluumlk Şeyler adlı hikacircye kitabı Fransız realistlerininsanat anlayışlarına uygundur Rumuzuledebbazı makale hikacircye ve sohbetlerini iccedilerir Romantik oumlzelliklertaşıyan şiirler de yazmıştır Şiirisimli bir de piyesi vardır ldquoİclacirclrdquode yeğeni İclacirclrsquoin oumlluumlmuuml uumlzerine yazdığı mersiye bazı nesirleri vehatıraları vardır

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Abduumllhak Hacircmit Tarhan (1852-1937)Edebiyatta batılılaşmanın asıl ihtilacirclcısıdır Şair-i Azam olarak bilinir Kurallara uymayanbatı şiirinde goumlrduumlğuuml her yeniliği Tuumlrk şiirine uygulayan divan şiirini bitiren o olmuştur Doğu ve batı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI9şiirini işlendikleri yerlere giderek oumlğrenmiştir Sanatında romantik etkiler vardır Zengin bir lirizmbulunan şiirlerinde vezne kafiyeye soumlze dile pek oumlnem vermemiştir Taşkınlık ve yuumlceliksoumlyleyişteki tezat onun şiirinin oumlnemli oumlzellikleridir Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihicirc konularoumlnemli bir yer tutar Soyut kavramlar hayat tabiat oumlluumlm insan onun işlediği konulardırŞiirleri Sahra Belde Makber Oumlluuml Bunlar Orsquodur Hacle Bacirclacircdan Bir Ses GaramhellipYirmiye yakın tiyatrosu vardır Sahnelenmesi imkacircnsız tiyatro eserleri yazmıştır Bueserlerde insanların yanında oumlluumller ruhlar hayaletler periler de rol alır Tiyatroda egzotik tarihicircmillicirc ve dinicirc konuları işlemiştir Bazı oyunlarında Shakespearersquoin tesiri goumlruumlluumlr Hepsi de dramdır vebazıları mensur bazıları da manzumdur İlk tiyatro eseri Macera-yı Aşkrsquotır Tarık Finten EşberNesteren Sardanapal İlhan Hakan Liberte oumlnemli tiyatro eserleridirNabizade Nazım (1862-1893)Romanlarıyla ve hikacircyeleriyle realizmin ve natuumlralizmin temsilcisidir Karabibikedebiyatımızda Anadolu konulu ilk hikacircyedir Koumly romanı olarak bilinir Koumly hayatı tam bir realizmleyansıtılmıştır Zehra ilk psikolojik roman oumlrneğidir Eserde tasvir ve tahliller geniş yer tutarDiğer hikacircyeleri Yadigacircrlarım Bir Hatıra Sevda HaspaMuallim Naci (1850-1893)Eski şiirin savunucusu ve temsilcisidir Eski-yeni konusunda Recaizade ile aralarındatartışmalar olmuştur Naci goumlze hitap eden kafiyeyi savunurkenRecaizade kulağa hitap edenkafiyeyi savunmuştur Tartışma konusu ldquoabesrdquo ve ldquomuktebesrdquo kelimelerinin -eski yazıda- kafiyeli

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

olup olmadıklarıdır Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu alanda başarılı şiirler yazmıştırŞiir kitapları Ateşpare Şerare Fuumlruzan SuumlnbuumlleEdebicirc eseri Istılahat-ı EdebiyeSoumlzluumlğuuml Lucircgat-ı NaciAra Nesil (1880-1896)Tanzimat edebiyatının ikinci kısmı ile Servet-i Fuumlnucircn arasında kalan doumlnem Bu nesil Servet-iFuumlnunrsquoun hazırlayıcısıdır En ccedilok Recaizade Mahmut Ekremrsquoin ve Muallim Nacirsquonin etkisindekalmışlardır Bu doumlnemde eski-yeni tartışmaları yaşandı (Ekrem-Naci) Natuumlralizm bu doumlnemdeedebiyatımıza girdi ve tartışıldı (Natuumlralizmi Beşir Fuat savundu) Serbest muumlstezat ve sonekullanıldı Cuumlmlelerin bir tek dizede bitmesi anlayışı terk edildi Yeni terkipler ve kelimelerbulundu Kafiyesiz şiirler de yazıldı Kulak iccedilin kafiye denendiDoumlnemin SanatccedilılarıAbduumllhalim Memduh Ali Ferruh Ali Kemal Ali Nusret Andelib Mehmet Faik Esad BeşirFuad Fatma Aliye Fazlı Necib İsmail Safa İsmet Bey Mehmed Celacircl Menemenlizade MehmedTahirBu doumlnemde elliye yakın ccedilıkan mecmuadan birkaccedilı Bahccedile Şark Hazine-i Evrak Mecmua-iAcircşacircr-ı Edebiye Mecmua-i Ebuzziya Hafta Acircfak Guumlneş Berk Gayret Risale-i Hafi Nokta Servet-iFuumlnucircn (1928rsquoden sonra Uyanış adıyla) Mekteb Hazine-i Fuumlnucircn Malucircmat Resimli GazetehellipSERVET-İ FUumlNUN (EDEBİYATI-I CEDİDE) EDEBİYATI (1896 - 1901)Servet-i Fuumlnun daha oumlnce Ahmet İhsan tarafından ccedilıkarılan bir fen dergisidir Recaizade1895 sonlarında derginin başına Tevfik Fikretrsquoi getirir Tanzimatrsquola birlikte başlayan edebiyatıAvrupa ruhu ve tekniği iccedilinde yenileştirme hareketi 1896-1901 yılları arasında Servet-i Fuumlnundergisi etrafında Recaizade oumlnderliğinde toplanan yeni nesilleikinci bir hamle yapmıştırEdebiyat-ı Cedide diğer bilinen ismiyle Servet-i Fuumlnun Edebiyatı II Abduumllhamit doumlneminde

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Servet-i Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanan sanatccedilıların batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyathareketidir Bu hareket 1896primedan 1901primee kadar etkili olmuş ve II Abduumllhamitrsquoin baskı doumlnemindengeccedilmiştir 16 Ekim 1901 yılında Huumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği ldquoEdebiyat ve Hukukrdquo11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI10başlıklı makalenin dergide yayınlanması uumlzerine dergi kapatılmış dolayısıyla Servet-i Fuumlnuntopluluğunun faaliyetleri de son bulmuşturServet-i Fuumlnun veya Edebiyat-ı Cedide devri Tuumlrk edebiyatında 1860primetan beri devam edenDoğu-Batı muumlcadelesinin kesin sonucunu (Batı edebiyatının lehine) belirleyen aşamadır Gerccedilektenyoğun ve dinamik ccedilalışmalarla geccedilen bu kısa doumlnem sonunda Tuumlrk edebiyatı gerek anlayış gerekiccedilerik gerekse teknik bakımdan tamamıyla Batılı bir nitelik kazanmıştır Bu doumlneme Servet-i Fuumlnunadının verilmesi bu edebi hareketin Servet-i Fuumlnun dergisinde gerccedilekleşmesindendir Adından daanlaşılacağı gibi oumlnceleri lsquofenrsquo konularını ele alan bu derginin yazı işleri muumlduumlrluumlğuumlne TevfikFikretrsquoin getirilmesiyle dergi buumltuumlnuumlyle bir edebiyat dergisi haline gelir (7 Şubat 1896)Divan edebiyatına karşı kurulmasına ccedilalışılan Avrupai Tuumlrk edebiyatını ifade iccedilin kullanılanlsquoEdebiyat-ı Cedidersquo (yenilikccedili edebiyatccedilıları) teriminin bu harekete ad olması ise hareketin buterimi buumltuumlnuumlyle benimseyip kendi hakkında da sıkccedila kullanmasındandır Bu hareketin 1901 yılındaHuumlseyin Cahit Yalccedilınrsquoın Fransızcadan ccedilevirdiği lsquoEdebiyat ve Hukukrsquo adlı makalesinin II Abduumllhamityoumlnetimince kışkırtıcı bulunarak derginin kapatılmasıyla son bulduğu kabul edilirBu nesli Ali Ekrem Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Mehmet Rauf Tevfik Fikret HuumlseyinCahit Ahmet Hikmet Faik Ali Celacircl Sahir Huumlseyin Suat oluşturur Sonradan Halit Ziya da bu grubakatılmıştır Doumlnem 2 Abduumllhamitrsquoin istibdat doumlnemidir Doumlnemin bu oumlzelliği sebebiyle edebiyatccedilılar

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

iccedile doumlnuumlk davranmış kişisel konuları iccedilliliği aşkı karamsarlığı hayal kırıklığını tabiatguumlzelliklerini melacircnkoliyi ve uumlzuumlntuumlyuuml işlemişler toplumsal sorunlara değinmemişlerdir Adetayuumlksek zuumlmre edebiyatı gibidir Bunda Recaizadersquonin buumlyuumlk etkisi vardırServet-i Fuumlnuncu ve Edebiyat-ı Cedideciler denilen grup Fransız edebiyatının oumlzelliklerinibuumlyuumlk oumllccediluumlde Tuumlrk edebiyatına adapte etmeye ccedilalışmışlardır Fransız realizmi oumlrnek alınmıştırTanzimat doumlneminde başlayan ve benimsenen dildeki yabancı unsurları ayıklayarak sade Tuumlrkccedileyegeccediliş hareketi bu devirde durmuş Arapccedila ve Farsccedila kelimelere yeniden itibar edilmeye başlanmıştırTanzimatccedilıların birinci doumlnem sanatccedilıları sanat toplum iccedilindirprensibini benimserkenServet-i Fuumlnuncular ise Tanzimatrsquoın ikinci doumlnemindeki gibi sanat sanat iccedilindir prensibi ile hareketetmişlerdir Topluluğun uumlslucircbu suumlsluuml ve sanatlı ruh ve ifade tarzı ise Avrupairsquodir Şiirde aruz veznikullanılmakla birlikte nazım şekillerinde ve konularda buumlyuumlk yenilikler yapılmıştır Nazmı nesreyaklaştırmışlar beyit buumltuumlnluumlğuuml yerine konu buumltuumlnluumlğuumlnuuml esas almışlardır Bir cuumlmle birkaccedildizedebeyitte tamamlanabilirFransız şiirinden alınan sone ve terza-rima gibi şekiller ve serbest muumlstezat ccedilokccedilakullanılmıştır Kafiyede kulak kafiyesi benimsenmiştir Romandave hikacircyede batılı anlamda başarılıoumlrnekler verilmiştir Romanda tahlile ve teferruata yer verilmiş modern kısa hikacircyenin ilk oumlrnekleribu doumlnemde şekillenmiştir Roman ve hikacircyede olaylar ve kişilertamamen İstanbulrsquoa seccedilkintabakaya aittir Romanda realizmden şiirde Parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdirBu doumlnemde gazetenin yerini dergiler almıştır Servet-i Fuumlnun Malucircmat Mektep MuumltalacircaHazine-i Fuumlnun Resimli GazetehellipŞiir roman hikacircye tiyatro tenkit ve hatırat tuumlrlerinde başarılı eserler veren Servet-i Fuumlnuntemsilcilerinin en tanınmışları Şiirde Tevfik Fikret Cenap Şahabettin Suumlleyman Nazif Roman ve

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

hikacircyede Halit Ziya Uşaklıgil Mehmet Rauf Huumlseyin Cahit Yalccedilın Ahmet Hikmet MuumlftuumloğlursquodurServet-i Fuumlnun edebiyatına katılmayarak gene batılı anlayışla eserler verenler arasındaAhmet Rasim hatırat tuumlruuml ile Huumlseyin Rahmi Guumlrpınar İstanbulrsquou anlatan romanları ile yeni Tuumlrkedebiyatını desteklemişlerdir Servet-i Fuumlnun dergisinin 1901rsquode kapatılmasıyla topluluk da dağılırServet-i Fuumlnun Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 lsquoSanat iccedilin sanatrsquo ilkesine bağlıdırlar2 Cuumlmlenin dize ya da beyitte tamamlanması kuralını yıkmışlar ve cuumlmleyi oumlzguumlrluumlğuumlnekavuşturmuşlardır Beyitin cuumlmle uumlzerindeki egemenliğine son verirler Cuumlmle istediği yerdebitebilir3 Servet-i Fuumlnuncular aruz oumllccediluumlsuumlnuuml kullanırlar Ancak aruzun dizeler uumlzerindekiegemenliğini de yıkarak bir şiirde birden ccedilok kalıba yer vermişlerdir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI114 Onlar lsquoher şey şiirin konusu olabilirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişler fakat doumlnemin siyasalbaskıları nedeniyle aşk doğa aile hayatı ve guumlndelik yaşamın basit konularına eğilmişlerdir5 Şiirde ilk defa bu doumlnemde konu buumltuumlnluumlğuuml sağlanmıştır6 lsquoSanatkacircracircne uumlsluprsquo ve yeni bir lsquovokabuumllerrsquo (soumlzvarlığı) yaratma kaygısıyla oldukccedila ağır birdil kullanmışlardır7 lsquoKafiye kulak iccedilindirrsquo goumlruumlşuumlnuuml benimserler8 Şiirde uumlccedil değişik biccedilim kullanmışlardıra) Batırsquodan aldıkları rsquosonersquo ve lsquoterza-rimarsquob) Divan edebiyatından alıp tuumlrluuml değişikliklerle kullandıkları muumlstezat (serbest muumlstezat)c) Buumltuumlnuumlyle kendi yarattıkları biccedilimler9 Şiirde olduğu gibi romanda da (devrin siyasal baskıları nedeniyle) sosyal konulardan uzakdururlar10 Romanda romantizmin kimi izleri bulunmakla birlikte genel olarak realizme bağlıdırlar11 Romanda da dil ağır uumlslup sanatkacircracircnedir12 Roman tekniği sağlamdır

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

13 Yazarlar daha ccedilok yaşadıkları ortamı anlatma yoluna gittikleri iccedilin konular İstanbulrsquounccedileşitli kesimlerinden alınmalıdır14 Betimlemeler goumlzleme dayalıdır ve nesneldir15 Bu doumlnem sanatccedilıları devrin siyasal baskıları nedeniyle gazetecilik tiyatro gibi alanlarapek fazla eğilmemişlerdir16 Her bakımdan Avrupalılaşmak gerektiğine inanmışlar ve Batının ilim sanat veedebiyatından yararlanmaya ccedilalışmışlardır17 Dicircvan edebiyatı buumlyuumlk oumllccediluumlde zaafa uğratılmış en ufak bir hamle yapamayacak halegetirilmiştir18 ldquoSanat sanat iccedilindirrdquo anlayışı hacirckimdir Bu yuumlzden sanatccedilılar halk yerine aydın zuumlmreyeseslenmişlerdir19 Ortaya koyulan edebicirc uumlruumlnlerin ağırlık noktasını aşk tabiat merhamet sanatkacircrın kendiguumlnluumlk yaşayışı ve yakın ccedilevresi gibi ferdicirc konular ve psikolojik tahliller teşkil eder20 Şiir hikacircye roman edebi tenkit makale ve mensur şiire ccedilok oumlnem verilerek bu tuumlrlerdeBatılı oumlrneklere ulaşılmış tiyatro mizah ve edebiyat tarihi gibi tuumlrler soumlnuumlk kalmıştır21 Bu doumlnem şairleri Dicircvan edebiyatı nazım şekillerinin pek ccediloğuna yer vermedilerVerdiklerinde ise ccedilok buumlyuumlk değişiklik yaptılar Ayrıca Fransızşiirinden aldıkları sone-terza-rima gibiBatı edebiyatını klasik nazım şekillerini kullandılar22 Hece vezni oumlnemsenmemiş bu vezinle sadece ccedilocuk şiirleri yazılmıştır Aruza oumlnemverilmiştir Nazım nesre yaklaştırılmıştır Goumlze goumlre kafiye değil kulağa goumlre kafiye anlayışıbenimsenmiştir23 En kusurlu youmlnleri dil ve uumlsluptur ldquoSanat sanat iccedilindirrdquoanlayışı ile hareket ettikleriiccedilin konuşma dilinden uzaklaşarak anlaşılamayan bir dil ile suumlsluuml yapmacık bir soumlyleyişeyoumlneldilerServet-i Fuumlnun ile Tanzimat Edebiyatı Arasındaki Farklar1 Tanzimat Edebiyatırsquonda şiirin konusu guumlzel olan her şeydir Servet-i Fuumlnucircnrsquoda guumlzel

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

kelimesi kaldırılmış ve şiirin konusu sınırsız bir şekilde genişletilmiştir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI122 Tanzimatlsquota rağbet goumlrmuumlş olan metafizik ve sosyal konular Servet-i Fuumlnucircnrsquoda muumlhim biryer tutmaz3 Tanzimat Edebiyatırsquonda dil ve uumlslup Servet-i Fuumlnucircnrsquoa goumlre daha sade ve anlaşılırdır4 Tanzimat Edebiyatırsquonda tiyatro oumln plandayken Servet-i Fuumlnucircnrsquoda şiir roman ve hikacircye oumlnplandadır5 Tanzimatccedilılar ldquotoplum iccedilin sanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimserken Servet-i Fuumlnuncular ldquosanat iccedilinsanatrdquo goumlruumlşuumlnuuml benimsemişlerdir6 Servet-i Fuumlnucircn Edebiyatı Tanzimatlsquoa goumlre halktan uzaklaşmıştır Ccediluumlnkuuml Servet-i Fuumlnucircnaydın kesime hitap eder7 Tanzimatccedilılar realizm ve romantizme oumlnem verirken Servet-i Fuumlnuncular Parnasizm vesembolizme oumlnem vermişlerdirServet-i Fuumlnun Doumlneminin Oumlnemli TemsilcileriTevfik Fikret (1867-1915)Recaizade ve Hamitrsquoin tesiriyle batılı şiire youmlnelmiştir Servet-i Fuumlnunrsquoun şiirdeki en oumlnemlitemsilcisidir İlk şiirlerinde ferdicirc konuları (aşk acıma hayal kırıklığıhellip) işler topluluktan ayrı yazdığışiirlerde toplumsal konulara youmlnelir Bu anlayışla yazdığı şiirlerinde temalar huumlrriyet medeniyetinsanlık bilim fen ve tekniktir Sis Halucirckrsquoun Vedaı Tarih-iKadim Halucirckrsquoun Amentuumlsuuml adlışiirlerinde bu konuları işler Sanatının bu ikinci doumlneminde dinlere de cephe alır kutsal olan herşeye karşı ccedilıkar hatta İstanbulrsquoa dahi kuumlfreder (Sis)Fikret aruzu Tuumlrkccedileye başarıyla uygulamıştır Serbest muumlstezadı geliştirerek serbestccedilekullanmıştır İlk doumlnemde dili oldukccedila ağırdır Şiiri duumlz yazıya yaklaştırmıştır Ahenge buumlyuumlk oumlnemverir Şiirlerinde şekil bakımından Parnasizmin etkisi goumlruumlluumlrldquoŞerminrdquo onun ccedilocuklar iccedilin veheceyle yazdığı şiirlerden oluşan bir eseridir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Şairin Batılı sanat anlayışını benimsemesindeki en oumlnemli neden lisede edebiyat oumlğretmeniolan Recaizade Mahmut Ekremrsquoden etkilenmesidir Sanat yaşamı iki ayrı doumlnem iccedilerisindeincelenebilir Birinci doumlnem Servet-i Fuumlnun hareketinin iccedilinde bulunduğu doumlnemdir Bu doumlnemdersquosanat sanat iccedilindirrsquo anlayışıyla uumlruumlnler vermesine karşın yine de toplumsal konuların sınırını(doumlnemin siyasal yapısına rağmen) zorlamıştırİkinci doumlnemde ise (1901primeden sonra) toplumsal konulara youmlnelmiş lsquotoplum iccedilin sanatrsquoanlayışıyla uumlruumlnler vermiştir Tuumlrk edebiyatının Batılılaşmasında en buumlyuumlk pay Tevfik FikretrsquoindirŞiirleri hem biccedilim hem de iccedilerik olarak yenidir Parnasizmden etkilendiği accedilıkccedila goumlruumlluumlr Muumlstezadıserbest muumlstezat yapan nazmı duumlzyazıya yaklaştıran beyitin aruzun egemenliğine son veren hepFikretrsquotirEn buumlyuumlk oumlzlemi Osmanlı İmparatorluğursquonun ccedilağdaş medeniyet duumlzeyine yuumlkselmesidirBunu da Batırsquodaki fen ve teknolojinin uumllkeye kazandırılmasıyla gerccedilekleşeceğine inanır Ona goumlre enoumlnemli varlık insandır Onların oumlzguumlrluumlklerini ve haklarını savunur Dinlerin savaşlara kaynaklıketmesi nedeniyle dinleri bu youmlnuumlyle eleştirir Uumllkenin geleceğini genccedillikte goumlruumlr onlara ve ccedilocuklarabuumlyuumlk bir sevgi ve iccediltenlikle youmlnelir Ccedilocuklar iccedilin ilk kez şiirler yazan sanatccedilıdırAyrıca şair aruz oumllccediluumlsuumlnuuml Tuumlrkccedileye başarıyla uygulayan uumlccedil buumlyuumlk sanatccedilıdan biridir (Diğerşairler Yahya Kemal ve Mehmet Akiflsquotir)Eserleri Ruumlbab-ı Şikeste Halucirckrsquoun Defteri Ruumlbabın Cevabı Tarih-i Kadim Doksan beşeDoğruCenap Şahabettin (1870-1934)Servet-i Fuumlnunrsquoun Tevfik Fikretrsquoten sonra en oumlnemli şairidir Asil mesleği doktorlukturİhtisas iccedilin gittiği Fransarsquoda tıptan ccedilok şiirle ilgilenerek sembolizmi yakından takip etmiş ve buakımdan etkilenmiştir Şiirde kelimeleri muumlzikal değerlere goumlreseccedilerek kullanır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

13Tıp oumlğrenimi iccedilin gittiği Fransarsquoda edebiyatla ilgilenmiş ve sembolizmden etkilenmiştirAncak sembolizmi kavramakta yetersiz kalmış şiirlerinde bol bol istiare kullanmış ve ses uyumunadikkat etmiştir Ağır bir dil ve suumlsluuml anlatım en belirgin oumlzellikleridir Şiirlerinde aruzun birden fazlakalıbına genellikle de karışık kalıplarına yer vermiştir Kurtuluş Savaşırsquona karşı ccedilıkan şair MilliEdebiyatlsquola başlayan dilde sadeleşme ccedilabalarına karşı ccedilıkar Aşk ve doğa en ccedilok işlediği konulardırDili oldukccedila ağırdır Bilinmeyen Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalar kullanır Duygu vehayal yuumlkluuml tamlamalar kurar Serbest muumlstezadı ccedilok kullanmıştır Aynı şiirde birden fazla aruzkalıbı kullanmıştır Aşk ve tabiat değişmez konularıdır Sanatı sanat hatta guumlzellik iccedilin yapmıştırBolca semboller kullanmış tabiatla iccedil duumlnyanın kompozisyonunu ccedilizmiştirDuumlz yazıları da vardır Hac Yolunda onun gezi yazısıdır Suriye Mektupları ve AvrupaMektupları da gezi tuumlruumlndedirDiğer nesirleri Evrak-ı Eyyam Nesr-i Harp Nesr-i Sulh Tiryaki Soumlzleri (kendi vecizeleri)Tiyatro eserleri yalan (dram) Koumlrebe (komedi)Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945)Servet-i Fuumlnunrsquoun roman ve hikacircyede en uumlnluuml edebiyatccedilısıdır Suumlsluuml sanatlı ve ağır bir dili veuumlslucircbu vardır Batılı anlamdaki ilk romanları yazmıştır Realizmden etkilenmiştir Romanlarındaaydın kişileri anlatır Mai ve Siyahrsquotaki Ahmet Cemil Servet-iFuumlnun sanatccedilısının temsilcisidirKahramanları yaşadıkları ccedilevreye uygun anlatır ve ruh tahlillerine oumlnem verirGerek sağlam roman tekniğinin oumlncuumlluumlğuuml gerekse realizmin ilk olgun uumlruumlnler vermesibakımından Tuumlrk edebiyatına roman ve hikacircye alanında buumlyuumlk katkısı olan sanatccedilıdır Anlatımınınsoumlz oyunlarıyla yuumlkluuml dilinin oldukccedila ağır olmasına rağmen yazar ilginccedil tipler bulmakta başarılıruhsal ccediloumlzuumlmlemeler yapmakta ve nesnel kişi ccedilevre betimlemelerinde oldukccedila ustadır Konularını

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

İstanbulrsquoun ccedileşitli kesimlerinden seccediler ancak sosyal sorunlarıele almak gibi bir amacı yokturGoumlzleme ccedilok oumlnem verir Romanlarının konularını genellikle aydıtabakanın hayatından alan HalitZiya hikacircyelerinin oumlnemli bir kısmında halk tabakasının insanlarını onların yaşayış adet veinanccedillarını anlatmıştırHikacircyelerinde Anadolu hayatına ve koumly ve kasaba yaşayışına romanlarında yalnız İstanbulrsquoayer verir Anı ve mensur şiir tuumlruumlnde eserleri de vardırRomanları Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar bir Oumlluumlnuumln Defteri Ferdi ve ŞuumlrekacircsıSefilehellipHikacircyeleri İzmir Hikacircyeleri hikacircye-i Sevda Kadın Penccedilesi Onu Beklerken Aşka DairHatıraları Saray ve Oumltesi Kırk Yıl Bir Acı HikacircyeMehmet Rauf (1875-1931) Servet-i Fuumlnun romanının ikinci oumlnemliismidir Roman hikacircye vetiyatro tuumlruumlnde eserleri vardır Romantik duyguları hayalleri ve aşkları işlemiştir Sosyal hayata pekyer vermemiştir Arzu ihtiras ve aşk maceraları temel konularıdır Romanlarında psikolojik tahlillereoumlnem vermiştir Dili sadedirEn oumlnemli eseri Eyluumllrsquoduumlr Roman edebiyatımızdaki ilk psikolojik roman olarak bilinir Konusuyasak aşktır Şahıs sayısı azdır Psikolojik tahliller başarılıdırRomanları Eyluumll Ferda-yı Garam Genccedil Kız Kalbi Define Son Yıldız Kan DamlasıHikacircyeleri Son Emel Bir Aşkın Tarihi Uumlccedil Hikacircye Hanımlar Arasında Menekşe ldquoSiyahİncilerrdquo ise mensur şiirlerinden oluşurServet-i Fuumlnun Doumlneminin Dışındaki Bağımsız SanatccedilılarMehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Servet-i Fuumlnun şiirinde yalnız nazım şekillerini ve halk şiirinden de yalnız oumllccediluumlyuuml (hece) alanve dili Tuumlrkccedileleştirmek iddiasıyla yapay bir dil yaratan MehmetEmin Tuumlrk edebiyatında11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI14ldquoMilliyetccedililikrdquo akımının ilk temsilcisi sayılır Şiirlerinin tamamında sosyal sorunlara eğilen şairde bunedenle didaktizm lirizme ağır basar Hece sayısı bakımından uzun olan oumllccediluumlleri kullanan şair

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

soumlyleyişte nesre yaklaşmıştırServet-i Fuumlnun Ccedilocuk Bahccedilesi Tuumlrk Yurdu dergilerinde yayımlanan şiirleri ldquoTuumlrkccedile ŞiirlerrdquoldquoTuumlrk Sesirdquo ldquoEy Tuumlrk Uyanrdquo gibi kitaplarda toplanmıştırMehmet Akif Ersoy (1873-1936)ldquoUumlmmetccedilirdquo bir şair olarak tanınan Mehmet Akif aynı zamanda ldquohalkccedilırdquo ve ldquomilliyetccedilirdquokişiliğiyle tamamen toplumcu bir şair olarak ccedilıkar karşımıza Tuumlrk şiirine gerccedilek realizmin Akif ilegirmiş olduğundan şuumlphe edilemez Onun kuvvetli goumlzlemciliğine buumlyuumlk bir tasvir ev hikacircye etmekabiliyetini ve konuşma dilinin bitin canlılığını taşıyan bir uumlslubu da eklemek gerekir Ancak Akifrdquoindili bir buumltuumln değildir Tasvirlerinin dışında kalan birccedilok şiirinde dil konuşma dilinden ayrılırOsmanlıcanın sınırları iccediline girerOumllccediluuml olarak sadece ldquoaruzldquou kullanan şair hece oumllccediluumlsuumlnuuml hiccedil kullanmadı Nazım şekillerikonusunda ise Divan nazmının şekillerini tercih eder ve bunlar arasında en ccedilok mesnevi şeklinikullanır Ccediloğu zaman nazmı nesre yaklaştıran şair Tuumlrkccedileyi aruza ustalıkla uydurmuşturMehmet Akifrdquoin ilk kitabı ldquoSafahatrdquotır Daha sonra yazdığı ldquoSuumlleymaniye KuumlrsuumlsuumlnderdquoldquoHakkın Seslerirdquo ldquoFatih Kuumlrsuumlsuumlnderdquo ldquoHatıralarrdquo ldquoAcircsımrdquo ldquoGoumllgelerrdquo bir araya getirilerekldquoSafahatrdquo adı ile yayımlanmıştırHuumlseyin Rahmi Guumlrpınar (1861-1944)Servet-i Fuumlnun romanının goumlzde olduğu devirde Huumlseyin Rahmi Ahmet Mithatrdquoın popuumllerroman ccedilığırını tek başına ve buumlyuumlk bir kudretle devam ettiren tek şahsiyettirHuumlseyin Rahmi Tuumlrk romanındaki ilk izlerinde 1885Primeten sonra rastlanan Fransıznatuumlralizminin ilk buumlyuumlk temsilcisidir Romanlarındaki kahramanları daima karakterlerinin ve sosyalccedilevrelerinin birer ortak uumlruumlnuuml olarak ele alan onların psikolojik kişiliklerini irsiyete ve sosyolojikkişiliklerini de iccedilinde yetiştikleri cemiyetin şatlarına goumlre değerlendiren romancı bu youmlntemi ileolduğu kadar realiteyi hem iyi hem de koumltuuml youmlnleriyle olduğu gibi vermek konusundaki titizliği ile

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

de tam bir ldquonatuumlralistrdquotirOnu natuumlralistlerden ayıran nokta eserlerinde sosyal eleştiriye olabildiğince ccedilok yervermesidir Hacirclbuki natuumlralizmin sosyal eleştiriye youmlnelik hiccedilbir kaygısı yokturHuumlseyin Rahmirdquodeki sosyal eleştiri ise daha ccedilok mizah yoluyla yapılır Bunun iccedilin degenellikle anormal durumda olan karakterler ele alınır Karakterlerdeki anormallikler ise huy(aptallık cinsi sapıklık şoumlhret duumlşkuumlnluumlğuuml) ahlak (menfaat duumlşkuumlnluumlğuuml haksız kazanccedil peşindekoşma) kuumlltuumlrel (dini tutuculuk batıl inanccedillara bağlılık Batı taklitccedililiği) youmlnleriyle guumlluumlnccediltuumlrBu yaklaşım doğal olarak romana ccedileşitli karakterlerin duumlnyayı ve yaşamı goumlruumlş accedilısını diniinanccedillarını yaşayış ve giyiniş şekillerini adetlerini goumlrguumllerini de getirir ve boumlylece roman birldquoTOumlRErdquo romanı olarak ortaya ccedilıkar Oumlzetle buumlyuumlk ve sabırlı birgoumlzlemci olan Huumlseyin Rahmirdquoninolayları hep İstanbulrdquoda geccedilen romanları gerccedilek değerlerini daha ccedilok yazıldıkları devrin sosyalyapısını buumltuumln canlılığı buumltuumln incelikleri ve tam bir objektifdoğruluğu ile verebilmiş olmalarınaborccedilludurYazarın kırktan fazla romanı ve pek ccedilok oumlykuumlsuuml vardır En oumlnemli romanları olarak ŞıkMuumlrebbiye Tesaduumlf Şıpsevdi Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaccedil Gulyabani Hakka SığınıkrsquoısayabilirizFECR-İ ATİ EDEBİYATI (1909 - 1912)1901rsquode Servet-i Fuumlnun mecmuası etrafında kendilerine Fecr-i Acircticirc adını veren yeni bir nesiltoplanmıştır Servet-i Fuumlnun topluluğu dağıldıktan sonra 1909 yılında Yakup Kadri Ahmet HaşimRefik Halit Fuat Koumlpruumlluuml Ali Canip Şehabettin Suumlleyman Celacircl Sahir Tahsin Nihat Emin Buumllentgibi isimler bir araya gelerek yeni bir topluluk oluştururlar Topluluk sanat hayatına bir bildiriylebaşlar Sanatın saygıdeğer ve şahsi olduğu anlayışını benimserler Onlar Servet-i Fuumlnunrsquou batılı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI15

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

edebiyatı tam olarak oluşturamamakla succedillarlar Fransız edebiyatını oumlrnek alırlar Dilleri suumlsluumlsanatlı ağdalı ve ağırdırAşk ve tabiatı konu olarak işlemişlerdir Aşk genellikle hissi ve romantiktir Tabiat tasvirleriise gerccedilekccedili değil Haşimrsquode olduğu gibi şahsicircdir Kısa oumlmuumlrluuml olan bu topluluk Servet-iFuumlnunculardan daha sade bir dil kullanmış sembolizm empresyonizm ve romantizm gibi akımlarıeserlerine uygulamışlar Avrupaicirc edebiyat ile Milli edebiyat arasında bağ oluşturmuşlardırAruzla şiir yazan Fecr-i Acircticirc şairlerinin en tanınmış ve en orijinali Ahmet Haşimrsquodir Şiireherhangi bir yenilik getirmemişler Servet-i Fuumlnunrsquoun devamı olmaktan oumlteye gidememişlerdir Sanatanlayışlarında birlik ve buumltuumlnluumlk olmadığı iccedilin 1912rsquode dağılmışlar ferdicirc olarak değişik alanlardaeserler vermişlerdirFecr-i Ati bir Tuumlrk edebi akımıdır Akımın temelinde eskiyi yıkmak ve yerine yeniyi yani oguumlnkuuml anlamıyla batılı duumlşuumlnce sisteminden kaynaklanan felsefi edebiyata uygulamayı amaccediledinmişlerdir Fecr-i atirsquonin kelime anlamı ldquogeleceğin aydınlığırdquo demektirFecr-i Atilsquonin Edebiyat-ı Cedidersquoye tepki olarak doğan bir akımolduğunu savlamıştır Fecr-iAti batıdaki benzerlerinde olduğu gibi belli ilkeler ccedilevresindebirleşen bir yazın topluluğu biccedilimindeortaya ccedilıkmıştırSanat AnlayışlarıBabıacirclirsquodeki Hilal basımevinin bir odasında ilk toplantısını yapan ve Faik Alirsquonin bulduğuFecr-i Ati adını benimseyen topluluğun sanat anlayışı Yayımladıkları bildiride yer alan şu duumlşuumlncedeodaklaşırldquoSanat şahsi ve muhteremdirrdquoOumlrnek olarak da şiirde simgeciler oumlykuuml ve romanda Maupassant tiyatroda İbsen alınırSonuccedillarAma Fecr-i Aticiler kurumlaşmak isterken goumlzettikleri yazınınve toplumsal bilimlerin

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

ilerlemesine ccedilalışmak sanatccedilılar arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak gibi amaccedilları yaşamageccediliremediler Edebiyat-ı Cedidersquoye karşı olmakla birlikte ne tepkilerini accedilık seccedilik ortayakoyabildiler ne de oumlzellikle dil accedilısından ondan kopabildilerUumlstelik her fırsatta tersinibelirtmelerine karşın Edebiyat-ı Cedidersquonin suumlreği sayıldılar Bir dergi ccedilıkaramamaları ve başlangıccediltaServetrsquoi-Fuumlnun dergisi ccedilevresinde toplanmaları da buna yol accediltıMeşrutiyetrsquole gelen goumlrece oumlzguumlrluumlk ortamından yararlanarak ccedilıkarılmış değişik eğilimlerdekidergilerde yazmaları ise dağınıklık getirdi Ayrıca ldquosanat şahsi ve muhteremdirrdquo ilkesini herkesinayrı ayrı goumlruumlşlere sahip olması sanatı değişik biccedilimlerde anlaması olarak yorumlamaları budağınıklığı ccedilabuklaştırdı Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumllerinde birleşmeyi değil bireyseloumlzguumlrluumlğuuml ve bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savunuyorlardıHer biri yalnız kendi duyuşuna kendibeğenisine goumlre bir guumlzellik yaratma ccedilabası iccedilindeydiBu durumun Fecr-i Atirsquonin bir yazın akımı değil birbirlerine arkadaşlık duygularıyla bağlıgenccedil sanatccedilıların oluşturduğu bir topluluk olduğunu goumlsterdiği sayılır Nitekim her biri sanatını birbaşka yolda geliştirecek değişen toplum koşullarında değişik sanat anlayışlarına varacaktırFecr-i Ati Doumlneminin Genel Oumlzellikleri1 20 Mart 1909primeda Hilal Matbaasırsquonda toplanan Şahabettin Suumlleyman Yakup Kadri RefikHalit Cemil Suumlleyman Koumlpruumlluumlzade Mehmet Fuat Tahsin Nahit Emin Buumllent Ali Suumlha Faik Ali veMuumlfit Ratib gibi yeni bir hareket başlatmayı planlar Ahmet Haşim de bu harekete katılır BoumlyleceFecr-i Ati Encuumlmen-i Edebisi Beyannamesi 24 Şubat 1910primeda yayımlanır Fecr-i Ati edebiyatı IIMeşrutiyetrsquoin ilanından sonra Servet-i Fuumlnucircn dergisinde yayımlanan bir bildiriyle başlar2 Edebiyatımızda ilk edebi bildiriyi (beyannameyi) yayımlayan topluluktur3 Edebiyatımızda ilk edebicirc topluluktur11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

164 Servet-i Fuumlnucircn edebiyatına tepki olarak doğmuştur5 lsquoSanat şahsi ve muhteremdirrsquo (Sanat kişisel ve saygıya değerdir) goumlruumlşuumlne bağlıdırlar6 lsquoEdebiyat ciddi ve oumlnemli bir iştir bunun halka anlatılmasılazımdırrsquo goumlruumlşuumlne sahiptirler7 Batıdaki benzerleri gibi dil edebiyat ve sanatın gelişmesine ilerlemesine hizmet etmekgenccedilleri bir araya getirmek seviyeli fikir muumlnakaşalarıyla halkı aydınlatmak değerli ve oumlnemliyabancı eserleri Tuumlrkccedileye kazandırmak Batıdaki benzer topluluklarla temas kurmak boumlylece Tuumlrkedebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Tuumlrk edebiyatına tanıtmakamacındadırlar8 Servet-i Fuumlnucircnrsquoa bir tepki olarak ortaya ccedilıkmasına rağmen şiir sahasında bu edebiyatınoumlzelliklerini suumlrduumlruumlrler9 Şiirlerinde işledikleri başlıca temalar tabiat ve aşktır10 Tabiat tasvirleri gerccedilekten uzak ve suumlbjektiftir11 Dil bakımından Servet-i Fuumlnucircnrsquoun devamıdır Arapccedila ve Farsccedila kelime ve tamlamalarladolu guumlnluumlk dilden uzak ve kapalı bir şiir dili oluşturmuşlardır12 Aruz veznini kullanarak serbest muumlstezat tuumlruumlnuuml daha da geliştirmişlerdir13 Fecr-i Aticiler tiyatro ile yakından ilgilenmişlerdir14 Şiirde oumlzellikle Sembolizmin etkisi soumlz konusudur HikacircyedeMaupassant tiyatroda iseHenrich Ibsen oumlrnek alınır15 Belli bir sanat anlayışında belli değer oumllccediluumlleri etrafındabirleşmeyi değil ferdi huumlrriyetive bunun sonucu olarak da ccedileşitliliği savundukları iccedilin kısa suumlrede dağılmışlardır Dağılmalarındaoumlzellikle Oumlmer Seyfettin ve Ziya Goumlkalplsquoin ccedilıkardıkları Genccedil Kalemler dergisi etkilidir Yani MilliEdebiyat hareketinin başlaması Fecr-i Atilsquoyi bitirir16 Fecr-i Ati Edebiyat-ı Cedide ile Milli Edebiyat arasında bir koumlpruuml goumlrevi goumlruumlr17 Fecr-i Atilsquonin en oumlnemli temsilcisi Ahmet Haşimrsquodir18 Fecr-i Ati Beyannamesine imza atanlar Ahmet Haşim Ahmet Samim Emin Buumllent

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

(Serdaroğlu) Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir (Erozan) Doktor Cemil Suumlleyman HamdullahSuphi (Tanrıoumlver) Refik Halit (Karay) Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih (Devrim)Ali Canip (Youmlntem) Ali Suumlha (Delibaşı) Faik Ali (Ozansoy) Fazıl Ahmet (Aykaccedil) Mehmet Behccedilet(Yazar) Mehmet Ruumlştuuml Mehmet Fuat (Koumlpruumlluuml) Muumlfit Ratib Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) İbrahimAlaattin19 Milli Edebiyatlsquoın başlamasıyla Hamdullah Suphi Ali Canib ve Celal Sahirrsquoin bu hareketekatılmalarıyla topluluk 1912primede dağılmıştır Yalnızca Ahmet Haşim Fecr-i Ati edebiyatının temelilkelerine bağlı kalmış ve Milli edebiyat hareketine katılmamıştır 20 Fecri Atirsquonin goumlruumlşlerini YakupKadri Celal Sahir Ahmet HAşim Muumlfit Ratip Mehmet Fuat ve Ali Canib Resimli Kitap adlı dergideMehmet Rauf Huumlseyin Suat ve Raf Necdet de eleştirilere Servet-i Fuumlnucircnrsquoda cevap verdilerFecr-i Ati Doumlneminin Oumlnemli SanatccedilılarıDoumlnemin belli başlı temsilcileri şunlardır Ahmet Samim Ahmet Haşim Emin BuumllentSerdaroğlu Emin Lami Tahsin Nahit Celal Sahir Cemil Suumlleyman Hamdullah Suphi Tanrıoumlver RefikHalit Karay Şahabettin Suumlleyman Abduumllhak Hayri İzzet Melih Devrim Ali Canip Youmlntem Ali SuumlhaDelilbaşı Faik Ali Ozansoy Fazıl Ahmet Aykaccedil Mehmet Behccedilet Yazar Mehmet Ruumlştuuml Fuat KoumlpruumlluumlMuumlfit Ratip İbrahim Alaettin Goumlvsa11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI17Ahmet Haşim (1884-1933)Fecr-i Acircticirc şiirinin en oumlnemli ismidir Sanat iccedilin sanat yapmıştır Sembolizmin en oumlnemlitemsilcisidir İşlediği başlıca temalar tabiat ve aşktır Şiirlerinde hayalle birlikte musikiye oumlnemvermiştir Lirik bir şairdirTamamen aruzu kullanmıştır Dili suumlsluuml ve sanatlıdır En ccedilok serbest muumlstezadı kullanmıştırOna goumlre şiir anlaşılmak iccedilin yazılmaz şiirde anlam aranmaz şair bir hakikat habercisi şiir dili de

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

bir accedilıklama vasıtası değildir Şiir duyulmak iccedilin yazılır ve okunur şair tabiatın kendinehissettirdiklerini sembollerle şiirine yansıtır okuyan da kendi hayal duumlnyasına uygun olarak algılarşiir dili de telkin goumlrevindedirŞiirin dili musiki ile soumlz arsında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Şiirde musiki anlamdandaha oumlnemlidir Haşimrsquoe goumlre şiirin kaynağı şuuraltıdır Şiirlerinde dış duumlnyayı kişinin iccedil duumlnyasındaruhunda aldığı şekillerle yansıtmaya ccedilalışır Dış duumlnyaya ait izlenimleri kendi duumlnyasındaşekillendirerek ve renklendirerek ortaya ccedilıkarır Şiirlerindekitabiatla ilgili kavramlar akşam gurupşafak gece mehtap yıldızlar goumlller ormanlardır Şairin şahsında var olan iccedile doumlnuumlkluumlk şiirlerinderealiteden kaccedilış olarak ortaya ccedilıkar Şiirlerini Piyale ve Goumll Saatleri adli eserlerinde toplamıştırNesirleri Gurabahane-i Laklakan Bize Goumlre Frankfurt SeyahatnamesiFecr-i Ati topluluğunun en başarılı sanatccedilısı olan Ahmet Haşim topluluk dağıldıktan sonraccedilalışmalarına bireysel olarak devam eder Şairin yaşamı sanatını derinden etkiler Bu nedenleşiirlerinde ccedilocukluk anıları aşk ve doğa konularında yoğunlaşır Karamsar yaklaşımı onun belirginoumlzelliğidir Şiirlerinde ağır ve suumlsluuml bir dil kullanmasına rağmen nesirlerinde daha accedilık ve nispetenyalın bir dil vardırPiyale adlı şiir kitabının oumlnsoumlzuumlnde şiir anlayışını şoumlyle accedilıklar lsquoŞiirin asıl oumlzelliğilsquoduyulmakrsquotır Şiirin dili musiki ile soumlz arasında ve soumlzden ziyade musikiye yakındır Yani bu dil biraccedilıklama vasıtası olmaktan ziyade bir telkin vasıtasıdır ve şiirde musiki anlamdan oumlnce gelir Bubakımdan kelimeler şiire anlam değerlerinden ccedilok musiki değerleriyle girerler Şiirin anlambakımından accedilık olması zaruri değildir Şiirin doğduğu yer şuuraltıdır Konu ise sadece terennuumlm iccedilinbir vesiledirrsquoŞiirde musikiyi oumln plana alan anlam accedilıklığını ikinci plana atan mısralarda geniş ve akıcı birtelkin yeteneği arayan ve şiirin kaynağını bilinccedilaltında bulan bu anlayış ile sembolizmin şiir anlayışı

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

arasında yakınlıklar vardır Ancak sembolist şiirin asıl unsur olan sembol Haşimrsquoin şiirlerinde yokturOnun anlamı anlaşılmayan veya değişik yorumlara elverişli bulunan şiirleri pek azdır Bu bakımdanHaşimrsquoi sembolist bir şair olarak kabul etmek pek guumlccediltuumlr Haşimrsquoin şiirine en uygun anlayış tarzınınempresyonizm olduğu kabul edilebilir Gerccedilekten şiirlerinde dışduumlnyaya ait goumlzlemlerinin kendi iccedilduumlnyasında yarattığı izlenimleri aksettirmesi bu anlayışın en accedilık goumlstergesidirGoumll Saatlerirsquonin kuumlccediluumlcuumlk ve manzum lsquoMukkadimersquosi de empresyonizmin oumlzluuml bir ifadesindenbaşka bir şey değildirŞiirleri Goumll Saatleri PiyacircleNesirleri Gurebacirc-hane-i Lacircklacirckan Bize GoumlreGezi Notları Frankfurt SeyahatnamesiRefik Halit Karay (1888-1965)Fecr-i Acircticircrsquoden sonra Millicirc edebiyat hareketine katılmıştır Eserlerini de bağımsız bir şahsiyetolarak vermiştir Edebicirc hayatı koumlşe yazarlığı ile başlamıştır Sonra da sırayla hikacircyeciliği veromancılığı gelir İlk yazılarında guumlnluumlk hayatı ele almış sosyal hayattaki ccedilarpıklıkları zeki venuumlkteli bir uumlslucircpla dile getirmiştir Hayatın guumlluumlnccedil yanlarını karikatuumlrize etmiştirSade ve temiz bir dille yazdığı Memleket Hikacircyelerirsquonde Anadoluinsanının hayatını buumltuumlncanlılığı ile yansıtmıştır Goumlzlem yeteneğinin uumlstuumlnluumlğuuml dikkatccedileker Eserlerinde kişilerin ruhtahlillerine fazla değinmez İnsanların duumlruumlst olmayan kurnazlık ve menfaatccedililikle ilgili youmlnleriniortaya kor Bunu mizah ve eleştiri ile yapar Hiciv eserlerinde oumlnemli bir unsurdur Şahısları kendisosyal ccedilevreleri ile birlikte anlatır Konuşma dilinin buumltuumln canlılığını ve tabiliğini ortaya koyar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI18Romanları İstanbulrsquoun İccedil Yuumlzuuml Ccedilete Suumlrguumln Nilguumln Buguumlnuumln Saraylısı Kadınlar TekkesiAnahtarHikacircyeleri Memlekete Hikacircyeleri Gurbet Hikacircyeleri (Hatayrsquoda suumlrguumlnde yazdığı eseridir)

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Hiciv ve Mizah Yazıları Kirpinin Dedikleri Deli Sakın Aldanma İnanma KanmaTanıdıklarımMİLLİ EDEBİYAT (1911 - 1923)1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkan ldquoGenccedil Kalemlerrdquo dergisinde Oumlmer Seyfettinrsquoin ldquoYeni Lisanrdquo adlımakalesinin yayımlanmasıyla başlar Milli Edebiyat hareketi oumlncelikle bir dil hareketidir SadeTuumlrkccedilenin bir dava olarak ele alınması ilk kez bu dergide ortaya konulmuştur ldquoMilli Edebiyatrdquo terimide ilk defa bu dergide kullanılmıştırBu doumlnem sanatccedilılarının şiir anlayışıyla Fecr-i Ati topluluğunun şiir anlayışı birbirinden pekfarklı değildir ldquoŞiir vicdani bir keyfiyettirrdquo duumlşuumlncesinde olan şairleri bireysel konuları işlerler Dahasonra 1917 yılında yaptıkları bir toplantıda hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanma guumlnluumlk konuşma diliyle yazmanoktasında birleşen şairlerin iccedilerik konusunda her birinin ayrı bir yaklaşımda olduğu goumlzlenir Budoumlnem sanatccedilıları Divan edebiyatını Doğu edebiyatının sonrasını ise Batı edebiyatının taklitccedilisiolmakla succedillarlarŞiirde daha ccedilok bireysel konulara youmlnelen bu doumlnem sanatccedilılarıroman ve oumlykuumlde sosyalmeselelere eğilmişler milliyetccedililik duumlşuumlncesi Kurtuluş savaşıgibi konuları ele almışlardır Konularınİstanbul dışına ccedilıkarılması da bu doumlnemin belirgin oumlzelliklerindendir Ayrıca ldquoaşkrdquo bu doumlnem romanve hikacircyesinin en oumlnemli teması olarak dikkat ccedileker Bu eserlerde dil guumlnluumlk konuşma dilidirModern Tuumlrk Edebiyatını yaratma amacıyla kurulan Tanzimat Servet-i Fuumlnun ve Fecr-i Acircticirctoplulukları buumlyuumlk hamleler yapmakla beraber ruhta buumlyuumlk oumllccediluumldeFransız sanatına bağlı dil veuumlslucircpta Osmanlıcayı suumlrduumlren millicirc kimlik ve kişiliğe ulaşamamış bir edebiyat vuumlcuda getirmişlerdirOsmanlı İmparatorluğursquonun dağılışı sırasında Tuumlrk aydınlarınınbuumlyuumlk bir boumlluumlmuuml uumlmmetebağlı Osmanlıcılığın terk edilerek milliyetccedililiğin benimsenmesinin memleketin geleceği iccedilin gerekliolduğuna inanıyorlardı Bu inanccedil sonucunda Tuumlrkccediluumlluumlk ve Milliyetccedililik akımları doğmuş her sahadamillicirc kimlik arayışları başlamıştır

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Tuumlrk dili Tuumlrk vezni Tuumlrk zevki ve kuumlltuumlruuml ile millicirc konuları millicirc uumllkuumlleri işleyen Tuumlrkedebiyatı ihtiyacı ve oumlzlemi sonucunda 1911-1923 yılları arasında Millicirc Edebiyat akımı var olmuşturTuumlrk milletine mensup olma şuuru tarih iccedilinde devamlılık duumlşuumlncesi olduğu gibi kalarak batılılaşmainancı 1911-1923 yılları arasındaki akımın temelleridir Bu doumlnemin bariz oumlzelliği Tuumlrkromantizminin edebicirc tezahuumlrlerini goumlstermesidirCumhuriyetrsquoin kuruluşunu hazırlayan milliyetccedililik ideolojisi iccedilinde doğan Milli Edebiyat akımıCumhuriyetrsquoin ilk yıllarında en olgun eserlerini verdi Cumhuriyet rejimi ve bu devirde meydanagetirilen sosyal ve iktisadicirc muumlesseseler uumlstuumlnde başlarında buumlyuumlk Tuumlrk sosyoloğu ve duumlşuumlnuumlruuml ZiyaGoumlkalprsquoın bulunduğu Tuumlrkccediluuml ve Milliyetccedili muumlnevver zuumlmre etkili oldu Goumlkalprsquoın Tuumlrkiye ve Tuumlrklericcedilin şekillendirdiği duumlşuumlnceler başta Atatuumlrk olmak uumlzere Cumhuriyeti kuran birinci neslin duumlnyagoumlruumlşuumlnuumln kaynağını teşkil etti Halka ulaşabilmek ve onunla buumltuumlnleşebilmek iccedilin onun dilinikullanmak gerektiğine inanan bu nesil yazarları eserlerinde konuşma dilini kullandılar Halk dilinikullanırken genccedillik yıllarında hayran oldukları Edebiyat-ı Cedide (Yeni Edebiyat) yazarlarının incezevkini guumlnluumlk dile aktardılar1911 yılında Selanikrsquote ccedilıkarılmaya başlanan Genccedil Kalemler dergisinde başladı bu ccedilalışmalarBir kısmı daha sonra Cumhuriyet doumlnemi yazar ve şairleri arasında da yer alan bu edebiyatıntemsilcilerinin en oumlnemlileri Ziya Goumlkalp Oumlmer Seyfettin (oumlncuuml) Mehmet Emin Yurdakul Ali Canip(oumlncuuml) Yusuf Ziya Ortaccedil Faruk Nafiz Ccedilamlıbel Enis Behiccedil Koryuumlrek Kemalettin Kamu Aka GuumlnduumlzRefik Halit Karay Reşat Nuri Guumlntekin Yakup Kadri Halide Edik Adıvar Hamdullah Suphi AhmetHikmet Muumlftuumloğlu Necip Fazıl Kısakuumlrek Fuat Koumlpruumlluuml Halide Nusret Zorlutuna Şuumlkucircfe NihalPeyami Safa Ahmet Hamdi TanpınarrsquodırMilli Edebiyat akımının oumlzellikleri Cumhuriyetrsquoin ilk on yılının da bir oumlzeti olmaktadır Bu

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

ccedilerccedileve iccedilerisinde Milli Edebiyat akımının ilkeleri de şu şekilde belirtilebilir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI19Milli Edebiyat Doumlnemi Genel Oumlzellikleri1) Dilde yalınlık (en muumlhim prensip)2) Tuumlrkccedile karşılığı olan Arapccedila ve Farsccedila kelimelerin atılmasıYalın (suumlssuumlz sanatsızoumlzentisiz) bir dille yazma İstanbul Tuumlrkccedilesini kullanma3) Halk edebiyatı şiir biccedilimlerinden yararlanma4) Hece oumllccediluumlsuuml5) Konu seccediliminde yerlilik6) Konularını hayattan uumllke şartlarından seccedilme7) Millicirc kaynaklara youmlnelmeİslacircmcı Osmanlıcı gelenekccedili goumlruumlşlere sahip yazarlardan bireysel eğilimli yazarlara kadartuumlm edebiyatccedilılara accedilık bir buumltuumlnluumlk mevcuttur Ccediluumlnkuuml artık soumlzkonusu olan Millicirc Edebiyat akımıkavramı değil Millicirc Edebiyat doumlnemidir Bu akım dilde ve duyuşta 1911-1915 doumlnemi milliyetccedililikfikirlerinin oumln placircnda olduğu roman hikacircye tiyatro eseri ve şiirler verilmesini sağlamıştırBaşlangıccedilta Fecr-i Acircticirc roman ve hikacircyecisi olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik HalitKaray gerccedilek kişiliklerini Millicirc Edebiyat akımı iccedilerisinde goumlstermişlerdir Fecr-i Acircticirc topluluğu dışındakalan İstiklacircl Marşı şairi Mehmet Acirckif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı kendi şiir anlayışlarına goumlreeserler veren ve daha sonra Millicirc Edebiyat akımına katılan şairlerdir Gerek Mehmet Acirckif Ersoygerekse Yahya Kemal Beyatlı şiir dili ile konuşma dili arasındaki uzlaşmayı sağlamışlar Tuumlrk dilinezor uyan aruzun engellerini ortadan kaldırıp yaşayan Tuumlrkccedile ile başarılı şiirler yazmışlardırMilli Edebiyat Doumlneminin Dil Anlayışı1) Yabancı dilbilgisi kuralları Arapccedila Farsccedila ad ve sıfat tamlamaları bırakılmalıdır2) Yabancı soumlzcuumlkler kendi dillerinde dilbilgisi bakımından hangi tuumlrden olursa olsunTuumlrkccedilede ne olarak kullanılıyorsa dilbilgisi youmlnuumlnden o tuumlrdensayılmalıdır

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

3) Arapccedila ve Farsccediladan gelen soumlzcuumlklerden konuşma diline kadargirip yaygınlaşmış olanlarTuumlrkccedileleşmiş sayılmalı ve kullanılmalıdır4) İstanbul hanımlarının guumlnluumlk konuşma dili esas alınmalıdır5) Terimler bilimle ilgili oldukları iccedilin aynen kullanılmalıdır6) Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesine diğer Tuumlrk lehccedilelerinden soumlzcuumlk alınmamalıdırMilli Edebiyat Doumlnemi Oumlnemli TemsilcileriOumlmer Seyfettin (1884-1920)Milli Edebiyat hareketinin oumlnderlerinden olan sanatccedilı daha ccedilok hikacircyeleriyle tanınmıştırldquoYeni Lisanrdquo makalesinde ortaya koyduğu goumlruumlşlerini hikacircyelerinde uygulamaya ccedilalışmış ve başarılıolmuştur Dilimizin sadeleşmesinde oumlnemli yeri olan Oumlmer Seyfettin anılarından tarihtekikahramanlıklardan ve guumlnluumlk yaşayışlardan yararlanarak guumlcuumlnuuml ccedilekici anlatımından olaylardanalan ccediloğunlukla beklenmedik sonuccedillarla biten hikacircyeleriyle edebiyatımızda oumlnemli bir yer tutarHikacircyeleri İlk Duumlşen Ak Yuumlksek Oumlkccedileler Bomba Gizli Mabet Asilzadeler Bahar veKelebekler Beyaz Lale adı verilen kitaplarda toplanmıştırZiya Goumlkalp (1876-1924)Şiiri duumlşuumlncelerini halka yaymak iccedilin bir araccedil olarak kabul eden sanatccedilı bu tuumlrde sanatsalyoumlnden guumlccedilluuml uumlruumlnler vermemiştir Daha ccedilok Tuumlrkccediluumlluumlk duumlşuumlncesini sistemleştiren bir duumlşuumlnuumlr vesosyolog olarak tanınmıştır Oumlnceleri buumltuumln duumlnya Tuumlrklerini bir bayrak altında toplamayı11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI20amaccedillayan ldquoTurancılık rdquogoumlruumlşuumlne bağlıyken sonraları ldquoTuumlrkiye Tuumlrkccediluumlluumlğuumlrdquo duumlşuumlncesine youmlnelirGuumlnluumlk konuşma diliyle yazı dilinin birleştirilmesi gerektiğineinanan sanatccedilı eserlerinde bunubaşarıyla uygular Şiirlerinde hece oumllccediluumlsuumlnuuml kullanan Ziya Goumlkalp (Turan adlı şiiri hariccedil) konu olarakdaha ccedilok eski Tuumlrk tarihine İslamiyet oumlncesi doumlnemlere youmlnelir Ayrıca yurt millet ahlak din veuygarlık gibi konuları da eğitici bir yaklaşımla ele alırEserleri Şiir Kızıl Elma Altın Işık Yeni Hayat

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Nesir ldquoTuumlrkccediluumlluumlğuumln Esaslarırdquo ldquoTuumlrkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmakrdquo ldquoTuumlrk MedeniyetiTarihirdquo ldquoMalta MektuplarırdquoRefik Halit Karay (1888-1965)Milli Edebiyat ve Cumhuriyet doumlneminin en uumlnluuml oumlykuuml ve roman yazarlarındandır Oumlnce Fecr-iAti edebiyatına 1917rsquoden sonra ise Milli Edebiyata katılır Kurtuluş Savaşırsquona karşı yazılarından dolayıtutuklanacağı zaman Haleprsquoe kaccedilar Ccedilıkarılan bir af uumlzerine 1938rsquode Tuumlrkiyersquoye doumlner Anadolugerccedileğinin ilk olarak Refik Halit Karayrsquoın ldquoMemleket Hikacircyelerirdquo adlı yapıtıyla edebiyata girdiğikabul edilir Guumlccedilluuml bir goumlzlemci olan yazar betimlemelerinde de nesneldir Realist bir anlayışa sahipolan yazarın sade bir dili ve yalın bir anlatımı vardır Mizah ve eleştiri onun yapıtlarının ayrılmazunsurlarıdır Oumlykuuml ve romandan başka anı deneme fıkra ve tiyatro tuumlrlerinde de eserler vermiştirEserleri Oumlykuuml Memleket Hikacircyeleri Gurbet HikacircyeleriRoman Suumlrguumln Hilguumln Buguumlnuumln Saraylısı İstanbulrsquoun bir Yuumlzuuml Kirpinin dedikleri (Mizahyazıları)Halide Edip Adıvar (1884-1964)Daha ccedilok İngiliz edebiyatındaki romanlardın etkilenen sanatccedilının eserlerini uumlccedil gruptainceleyebiliriz Kadın psikolojisine eğildi romanları (Seviye Talip Raikrsquoin Annesi Handan) KurtuluşSavaşırsquonı anlattığı romanları (Vurun Kahpeye Ateşten Goumlmlek) toplumsal konuları ele aldığı toumlreromanları (Sinekli Bakkal Tatarcık Sonsuz Panayır)Dilbilgisi kurallarına ve anlatıma pek oumlzen goumlstermeyen sanatccedilının diğer oumlnemli eserlerişunlardırYeni Turan Kalp Ağrısı Zeynorsquonun Oğlu (Roman) Tuumlrkrsquouumln Ateşle imtihanı Mor salkımlı Ev(Anı) Harap mabetler Dağuuml Ccedilıkan Kurt Kubbede Kalan Hoş Sada (Hikacircye) Ayrıca sanatccedilının birccedilokaraştırma yazısı ve ccedilevirisi vardırReşat Nuri Guumlntekin (1889-1956)Realist bir anlayışa sahip olan yazar Milli Eğitim muumlfettişliğigoumlrevi ile Anadolursquoyu dolaşmış

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

buradaki yaşamı goumlzlemlemiş bu goumlzlemlerini yalın bir dil ve anlatımla eserlerinde dile getirmiştirReşat Nuri Guumlntekin romanlarında yoğun bir Anadolu atmosferi vardır Bu atmosfer iccedilindeyurt ve toplam gerccedileklerini toumlreden kaynaklanan doğru ya da yanlış inanışları ele alır Bu konularoumlykuumllerinde mizah unsuruyla da birleştirilerek verilir Yazarilk uumlnuumlnuuml duygusal bir aşkı dilegetirdiği ve birccedilok youmlnleriyle Anadolursquoyu anlattığı ldquoCcedilalıkuşurdquo romanıyla sağlamıştır Sanatccedilınınoumlnemli eserleri şunlardırRoman Ccedilalıkuşu Damga Yeşil Gece Yaprak Doumlkuumlmuuml Bir Kadın Duumlşmanı Miskinler TekkesiKan DavasıhellipOumlykuumller Tanrı Misafiri Leyla ile Mecnun Olağan İşlerhellipOyunları Hanccediler Huumllleci Tanrı Dağı ZiyafetihellipMehmet Fuat Koumlpruumlluuml (1890-1966)Tuumlrk Edebiyatı araştırmalarını sistemleştiren ve edebiyat tarihccedilisi olarak uumln kazanansanatccedilının eserleri de bu yoldadır Buguumln bilinen birccedilok şair Mehmet Fuat Koumlpruumlluuml lsquonuumln araştırmalarısonucunda ortaya ccedilıkarılmıştır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI21Eserleri Tuumlrk Edebiyatı Tarihi Tuumlrk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar Divan EdebiyatıAntolojisi Tuumlrk Saz Şairleri AntolojisiYakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)Yakup Kadri Karaosmanoğlu romanlarında kusursuz bir anlatım vesağlam tekniği ile dikkatccedileken sanatccedilı tarihi ve sosyal olaylardan her birini bir romanına konu edinerek Tanzimatdoumlnemiyle Atatuumlrk Tuumlrkiyesi arasındaki doumlnem ve kuşakların geccedilirdikleri sosyal değişiklik vebunalımları yaşayış ve goumlruumlş ayrılıklarını işlemiş duumlşuumlnce ve teze dayalı oumlzluuml yapıtlar vermiştirEserlerini ve iccedileriklerini şoumlyle inceleyebilirizldquoHep o şarkı rdquo da Abduumllaziz doumlneminin yaşamı ldquoBir Suumlrguumln rdquode II Abduumllhamitrsquoin baskılıyoumlnetimiyle savaşmak iccedilin Fransarsquoya kaccedilan Joumln Tuumlrkler ldquoKiralıkKonakrdquota Tanzimatrsquotan I DuumlnyaSavaşırsquona kadar yetişen uumlccedil kuşaktaki goumlruumlş ayrılığı ldquoHuumlkuumlm Gecesirdquonde Meşrutiyet devrindeki

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Bektaşi tekkelerinin durumu ldquoSodom ve Gomorerdquo de muumltareke doumlneminde işgal altındakiİstanbulrsquoda ortaya ccedilıkan ahlaki ccediloumlkuumlntuuml ldquoYabanrdquoda Kurtuluş Savaşı yıllarındaki bir Anadolu koumlyuumlldquoAnkarardquo da yeni başkentin uumlccedil doumlnemi ldquoPanorama I IIrdquo de Cumhuriyet doumlneminin 1952rsquoye kadarkidurumunu bir bir ele almıştırDiğer eserleriAnı Zoraki Diplomat Politikada 45 yıl Vatan Yolunda Genccedillik ve Edebiyat HatıralarıMonografi Ahmet Haşim AtatuumlrkMensur şiirleri Erenlerin Bağından Okun UcundanHikacircyeleri Bir Serencam Rahmet Milli Savaş HikacircyeleriTiyatro eserleri Nirvana Veda Sağanak MağaraOumlnemli Makaleleri İzmirrsquoden Bursarsquoya Ergenekon Kadınlık ve KadınlarımızhellipYahya Kemal Beyatlı (1884-1958)Milli Edebiyat hareketini makaleleri ve konferanslarıyla destekleyen Yahya Kemal in esasenkendine oumlzguuml Milli Edebiyatrsquoınkinden farklı bir anlayışı vardır İstanbul şairi olarak tanınır Osmanlıİmparatorluğunun geccedilmişteki parlak guumlnlerine buumlyuumlk bir oumlzlem duyar Başlıca konuları İstanbultarih yurt sevgisi aşk oumlluumlm ve sonsuzluktur Divan şiirinin oumlzuumlnuuml kakalama ccedilabası iccedilinde olansanatccedilı eski şiirin oumllccediluuml uyak ve ahenk unsurunu oumln planda tutmuştur Onun eserlerinde malzemeeski şiir ise yenidir Oumlrneğin Divan Edebiyatında aşkı terennuumlm eden gazel biccedilimiyle kahramanlıkşiirleri ve İstanbulrsquoa duyduğu sevgiyi dile getiren şiirler yazmıştırŞiir kitapları kendi Goumlk Kubbemiz Eski Şiirin Ruumlzgacircrıyla RubailerNesir Kitapları Aziz İstanbul Eğil Dağlar Siyasi ve Edebi Portreler Siyasi HikacircyelerEdebiyat DairBATI EDEBİYATINDA AKIMLARKLASİSİZM17 yuumlzyılda Fransarsquoda ortaya ccedilıkan bir akımdır BOILEAU bu akımın kurucusu olarak kabuledilir Klasikler Eski Yunan ve Latin edebiyatını bilgi ve esinkaynağı olarak benimsemişlerdir Temelolarak şu ilkelere dayanırSanat ldquoinsan tabiatınardquo oumlnem vermeli ona sevgi ve saygı duymalıdır Klasik bir eser ldquoakılrdquo

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

ve ldquosağduyurdquoya dayanmalıdır Eser ldquodilrdquo ldquoanlatımrdquo ve ldquoşekilrdquo de en olguna varmaya ccedilalışmalıdırKlasikler insanların her zaman her yerde her toplumda aynı duygu ve duumlşuumlncedeolduklarını kabul ederler Onun iccedilin eserlerinde değişmez tipler yaratırlar Klasisizmde fiziksel vesosyal ccedilevre oumlnemli değildir ccediluumlnkuuml bunlar değişkendir11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI22Bu akımda sanatta muumlkemmeli bulmak esastır Muumlkemmeli bulmak ise konunun seccedililişindedeğil onun ele alınıp anlatılışındadır Onun iccedilin anadili en guumlzel biccedilimde kullanmak da esasolmalıdır Boumlylece klasikler guumlnluumlk konuşma dilinden farklı kitabi bir dil kullanmışlardırSanatta sıkı kuralların bulunması ve sanatccedilıların bunlara uyması gerektiğine inanan klasiklerldquouumlccedil birlikrdquo kuralının doğmasına neden olmuşlardır (Yer zaman ve eylem birliği)Eserlerinin kahramanlarını hep soylu tabakadan seccedilen klasiklereserlerinde kaba ve ccedilirkinsoumlzlere de yer vermezler ldquoAhlaka uygunlukrdquo ilkesine sıkı sıkıya bağlıdırlarYapıtlarının etkileyici olmasını hoşa gitmesini tarih biliminden ayrılabilmesini ve din dışıkonulara eğilmesini temel ilke olarak kabul etmişlerdirEdebiyat tuumlruuml olarak daha ccedilok tiyatroyu tiyatro tuumlruuml olarak datrajedi ve komediyibenimsemişlerdirBaşlıca temsilcileriBoileau (şiir)La Fontaine (fabl)Racine Corneille (trajedi)Moliere (komedi)Madame de La Fayette (roman)La Bruyere (karakterleriyle)Bossuet (hitabet)ldquoKlasisizm geccedilici rağbeti değil suumlrekli rağbeti ararrdquo Andre GideTUumlRK EDEBİYATINDA KLASİSİZMTuumlrk edebiyatı Batırsquoya accedilıldığında klasisizm doumlnemini tamamlamıştır Bu nedenle

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

edebiyatımızda klasisizmin oumlnemli bir etkisi olmamıştırŞinasirsquonin ldquoŞair Evlenmesirdquo adlı komedisi La Fontainersquoden yaptığı ccedileviriler ve Ahmet VefikPaşarsquonın Molierersquoden ccedilevirileri bu anlayışın uumlruumlnleri olarak sıralanabilirROMANTİZM (COŞUMCULUK)1830rsquolu yıllarda klasisizme tepki olarak doğmuştur Victor Hugorsquonun ldquoHernanirdquo adlı oyunuylabir edebiyat akımı olarak başarıya ulaşmıştır 1789rsquoda Fransız İhtilalirsquoyle birlikte derebeylik vearistokrasi ccediloumlkmuumlş yeni bir yapılanma ortaya ccedilıkmıştır Buna bağlı olarak romantizm yeni duyguduumlşuumlnce ve idealleri anlatmayı amaccedillamış sanatın ve sanatccedilınınkurallardan kurtulup oumlzguumlrleşmesinisavunmuşturAvruparsquoda o zamana kadar suumlregelen Latin ve Yunan hayranlığı yerini Shakespeare Goetheve Schiller hayranlığına bırakmıştırKlasik oumlğretinin buumltuumln kuralları yıkılmış Latin ve Yunan edebiyatları yerine Hıristiyanlıkmucizeleri milli efsaneler işlenmiş konular ya tarihten ya daguumlnluumlk olaylardan ccedilıkarılmıştır Tabiatmanzaralarının yerli ve yabancı toumlrelerin betimlenmesine genişyer verilmiş insan psikolojisininsoyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar ccedilevrelerinde incelenmiş insanın islacirchından oumlncetoplumun ıslahı amacı oumln plana alınmıştır Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya oumlnem vermesinekarşılık romantizmde hayal ve fanteziye geniş yer verilmiştirYazarlar eserlerinde kişiliklerinigizlememişler olaylar karşısında duygu ve goumlruumlşlerini accedilıkccedila anlatmışlardır Romantik şiirde doğasevgisi bireycilik Ortaccedilağa yabancı uumllkelere Doğursquoya hayranlık toplumsal geleneklere isyanduygulara doğauumlstuuml guumlccedillere ruumlyalara ihtiraslara bağlılık dikkat ccedilekerZıtlıkların uyumunu ilke olarak benimseyen romantikler hayatı guumlzel ccedilirkin buumltuumlnyoumlnleriyle vermeye ccedilalışırlarKlasiklerin oumlnemsediği din duygusuna geniş yer veren romantiklerin kahramanlarının ccediloğudindardır

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI23Din her şeyin gelip geccedilici olduğunu soumlylediği iccedilin de kahramanlar genellikle kuşkuluuumlzuumlntuumlluuml ve karamsardırlarEdebiyat dilindeki kalıplaşmış kelimeler yerine guumlnluumlk konuşmadilini kullanmayıbenimseyen romantikler her sınıftan insanı da eserlerine konu olarak almışlardırGenel olanın yerine oumlzeli tipin yerine goumlz alıcı olanı seccedilmişlerdir Aşk oumlluumlm tabiat en bellibaşlı konular olarak dikkat ccedilekerBu akımda oyun tuumlrlerinden dram edebiyat tuumlrlerinden de roman gelişmiştirBaşlıca temsilcileriVictor Hugo (Sefiller Notre Damersquoin Kamburu Cromwell Hernani)JJack Rousseau (Emile İtiraflar Toplum Soumlzleşmesi)Goethe (Faust)Lamartine (Greziella)A Dumas Pere (Uumlccedil Silahşoumlrler Monte Kristo Kontu)A Dumas Fils (Kamelyalı Kadın)10485761048576Alfrede de Musset (şiirleriyle)Schiller (ldquoHaydutlarrdquo adlı dramı ve denemeleriyle)Lord Byron (Don Juan diğer şiirleriyle)ChateaubrianPuşkinShakespeareStendhal (Romantizmden realizme geccedilmiştir)Balzac (Romantizmden realizme geccedilmiştir)ldquoRomantizm ağlayan yıldız inleyen ruumlzgacircr uumlrperen gece kendinden geccedilen ccediliccedilektirrdquoMussetTUumlRK EDEBİYATINDA ROMANTİZMTanzimat edebiyatı doumlnemindeki uumlruumlnlerin ccediloğunluğu romantik akımın etkisiyle kalemealınmıştırNamık Kemal roman ve tiyatrolarıylaAhmet Mithat ilk romanlarıylaRecaizade Mahmut Ekrem şiirleriyleAbduumllhak Hamit tiyatrolarıylaREALİZM (GERCcedilEKCcedilİLİK)

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

19 yuumlzyılın ikinci yarısında romantizmin aşırı duygusallığına tepki olarak ortaya ccedilıkmış birakımdır1857 yılında Gustave Flaubertrsquoin ldquoMadame Bovaryrdquo adlı romanıyla realizmin romantizmkarşısında uumlstuumlnluumlk sağladığı kabul edilmektedirRealizmde duygu ve hayaller yerini toplum ve insan gerccedileklerine bırakır Konular gerccedilektenalınır Yaşanan ve goumlzlenen gerccedilek buumltuumln ccedilıplaklığıyla anlatılır Bunun sağlanması iccedilin gerektiğindeanket gibi bazı sanat dışı youmlntemlere bile başvurulmuşturBu akımda gerccedileğin anlatılması iccedilin kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyenccedilevrelerinin tanıtımı iccedilinde bulundukları ortam ayrıntılarıylaverilir Onun iccedilin de betimlemerealist yazarlarda en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker Yalnızca yaşananın anlatılmasınayoumlnelen gerccedilekccedililer olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranırlar Eserlerine kendi duyguduumlşuumlnce ve yorumlarını katmazlar Yine gerccedilek hayatın anlatılması esas olduğu iccedilin eserlerindetoplumun sıradan insanlarına rastlanır Eserlerinde daha ccedilok yaşamın olağan olaylarına youmlneldikleriiccedilin ccedilok basit bir konu bile ele alınıp işlenirGerccedilekccedili yazarların okuyucuyu eğitme gibi bir amaccedilları yoktur Goumlzlem araştırma vebelgelere dayanarak yaşananı nesnel bir şekilde aktarmayı amaccedillarlar11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI24Gerccedilekccedili yazarlar biccedilim guumlzelliğine ccedilok oumlnem vermişler dilde ve anlatımda suumlstenoumlzentiden kaccedilınmışlardırBaşlıca temsilcileriStendhal (Kırmız ve Siyah Parma Manastırı)Balzac (Goriot Baba Vadideki Zambak Eugenie Grandet)G Flaubert (Madame Bovary)Lev Tolstoy (Savaş ve Barış Diriliş Anna Karenina)Dostoyevski (Succedil ve Ceza)A Ccedilehov (Vanya Dayı Vişne Bahccedilesi)M Şolohov (Ve Durgun Akardı Don)E Hemingway (Ccedilanlar Kimin İccedilin Ccedilalıyor)

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

JSteinbeck (Gazap Uumlzuumlmleri)Herman Melville (Moby Dick)Charles Dickens (Oliver Twist David Copperfield)Gogol (Muumlfettiş Oumlluuml Canlar)Turganyev (Babalar ve Oğullar)MGorki (Ccedilocukluğum Benim Uumlniversitelerim Ekmeğimi Kazanırken)ldquoRoman dediğin bir uzun yol uumlzerinde dolaştırılan bir aynadırBir bakarsın goumlklerinmaviliğini bir bakarsın yolun irili ufaklı ccedilukurlarında birikmiş ccedilamuru goumlruumlrsuumln Sonra da kalkıpheybesinde bu aynayı taşıyanı ahlaksızlıkla mı succedillayacaksınızAynası ccedilamuru goumlsteriyor diye aynayakabahat bulmak olur mu Boumlyle ccedilamurlu ccedilukura bulunan yola dahadoğrusu suyun akmasınıkokmasını ccedilamur ccedilukurları meydana getirmesini oumlnlemeyen temizlik muumlfettişine rdquoHenri BStendhalTUumlRK EDEBİYATINDA REALİZMRecaizade Mahmut Ekrem (Araba Sevdası)Samipaşazade Sezai (Zehra)Nabizade Nazım (Kara Bibik)Halit Ziya Uşaklıgil (Mai ve Siyah Aşk-ı Memnu Kırık Hayatlar)Yakup Kadri Karaosmanoğlu (Kiralık Konak Yaban)Memduh Şevket Esendal (Ayaşlı ve Kiracıları)Reşat Nuri Guumlntekin (Romanlarıyla)Refik Halit Karay (Romanları ve hikacircyeleriyle)Sait Faik Abasıyanık (Roman ve hikacircyeleriyle)NATUumlRALİZM (DOĞALCILIK)19yuumlzyılın sonlarına doğru Fransarsquoda ortaya ccedilıkan natuumlralizm bir anlamda realizmin bir uumlstbasamağı (gerccedileğe yaklaşmadaki katılığı nedeniyle) olarak duumlşuumlnuumllebilirNatuumlralizmi realizmden ayıran nokta onun deney youmlntemine de yer vermesidir Deneyyoumlntemi doğa olaylarında aynı nedenler aynı koşullar altında aynı sonuccedilları doğurur duumlşuumlncesidir(Determinizm) Natuumlralistler bu anlayışın tabiatta olduğu gibi insan yaşamı iccedilin de geccedilerli olduğunusavunmuşlardır Bu yaklaşımla pozitif bilimlerle sanatı birleştirmeye ccedilalışmışlardır İnsanın fizyolojik

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

oumlzellikleri uumlzerinde durmuş insanı irsiyet (soyaccedilekim) ve genetik oumlzellikleriyle ele almışlardırAyrıca sosyal ccedilevrenin insan uumlzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar bir anlamdakendilerini bilim adamı toplumu laboratuar insanı da deneme inceleme aracı olarak elealmışlardırNatuumlralist yazarlar insanı belli koşulların iccedilinde ele alır onun duygu ve duumlşuumlnce duumlnyasınıyetiştiği doğal ve toplumsal ccedilevrenin etkisi doğrultusunda ccedilizerler Onların eserlerinde insan kendiyazgısını biccedilimlendirici ccedilevre uumlzerinde değiştirici bir guumlccedil taşımaz Toplumsal nedenleri bir yanabırakmışlar yalnızca yaşananı ldquonesnelrdquo bir biccedilimde aktarmakla yetinmişlerdir Bu sebeple de onlaraldquozabıt kacirctiplerirdquo yakıştırması yapılmıştırİnsan psikolojisiyle fizyolojisini birbirine bağlı kabul ettikleri iccedilin eserlerinde kahramanlarınfiziksel oumlzelliklerini ccedilok ayrıntılı olarak vermişlerdir Buna bağlı olarak da betimleme doğalcıeserlerin en oumlnemli anlatım biccedilimi olarak dikkat ccedileker11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI25Realistlerdeki biccedilim guumlzelliği kompozisyon olgunluğu ve uumlslup kaygısı natuumlralistlerdeyoktur Ancak natuumlralistler de halkın kolayca anlayabileceği accedilık ve yalın bir dil kullanmışlardırTiyatroda kostuumlm ve dekora oumlnem veren natuumlralistlerin eserlerine genel olarak birkoumltuumlmserlik havası hacirckimdirBaşlıca temsilcileriEmile Zola (Meyhane Germiznal Nana Toprak)Alphonse DaudetGuy de MaupassantGoncourt KardeşlerldquoRoman anlatılmış ve tabiattan ccedilıkartılmış belgelerle vuumlcuda getirilmelidir Tarihccedililermazinin hikacircyecileri romancılar da halin hikacircyecileridirrdquoGoncourt KardeşlerTUumlRK EDEBİYATINDA NATUumlRALİZMBizim edebiyatımızda doğalcılık anlayışına en ccedilok yaklaşarak eser veren sanatccedilı Huumlseyin

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

Rahmi Guumlrpınarrsquodır Ancak eserlerinde sosyal eleştiriye yer vermesi onu natuumlralistlerden ayıranoumlnemli bir noktadırPARNASİZMFransarsquoda şiir tuumlruumlnde ortaya ccedilıkmış bir akımdır Şiirdeki gerccedilekccedililik diyebileceğimizParnasizm bir anlamda realizmle natuumlralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur 1886rsquoda ldquoParnasrdquoadlı derginin yayınlanmasıyla ortaya ccedilıkmıştır (Parnas Mitolojide ilham perilerinin yaşadığınainanılan efsanevi dağın adı)Parnasyenler şiiri salt biccedilim olarak goumlruumlrler Bu nedenle biccedilimguumlzelliğini her şeyin uumlstuumlndetutarlar Yine aynı nedenlerle oumllccediluuml ve uyağa ccedilok oumlnem vermişler ritmi oumln plana ccedilıkarmışlardırSoumlzcuumlklerin birarada kullanılmasından doğacak muumlziği de şiir iccedilin gerekli goumlrmuumlşlerdir Parnasizmromantizme tepki olarak doğduğu iccedilin bu akımda duygunun yerini duumlşuumlnceler almış parnasyenlerşiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler duygusallığı reddetmişlerdirŞiiri ışık goumllge renk ve ccedilizgilerle sağlamayı duumlşuumlnuumlrlerldquoSanat sanat iccedilindirrdquo goumlruumlşuumlnde olan parnasyenler şiirde yarardeğil guumlzellik ararlarTarihteki mutlu doumlnemlere duyulan oumlzlem yabancı uumllkelerin manzara ve gelenekleri işlenenkonulardırParnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine buumlyuumlk hayranlık duyarlar Dolayısıyla elealınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşırBaşlıca temsilcileriTh GautierTD BanvilleFranccedilois CoppeeJMaria de HerediaTUumlRK EDEBİYATINDA PARNASİZMBu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikretrsquote goumlruumlluumlr Kimi youmlnleriyle Yahya Kemal de buakımdan izler taşırSEMBOLİZM (SİMGECİLİK)19yuumlzyılın ikinci yarısında Parnasizme tepki olarak ortaya ccedilıkmış bir akımdır Parnasyenler

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

insan duygularına izlenimlere oumlnem vermiyorlardı Onlar iccedilin oumlnemli olan gerccedilekti duumlşuumlncelerdiSembolistler bu anlayışa karşı ccedilıkmış duygusallığa insanın iccedilduumlnyasına youmlnelmişlerdir Onlara goumlre11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI26somut varlıklar dış duumlnya ile insanın duyuları arasında koumlpruuml kurmaya yarayan birer simgedir Ccediluumlnkuumldış gerccedilek ancak insanın algılayış biccedilimiyle var olur Yani insan onu nasıl algılıyorsa oumlyledeğerlendirilir Sembolistler semboller aracılığıyla dış ccedilevrenin insan uumlzerindeki etkilerini veizlenimlerini anlatmışlardırŞiiri sessiz bir şarkı olarak tanımlamışlar ve muumlziği şiirin amacı durumuna getirmişlerdirOnlara goumlre şiir duumlşuumlncelere değil duygulara seslenmelidir ccediluumlnkuuml şiir bir şey anlatmak iccedilin yazılmazŞiirde anlam kapalı olmalıdır ve herkes kendince yorum getirebilmelidir Soumlzcuumlğuumln anlamdeğerinden ccedilok muumlzikal değeri oumlnemlidir Anlam kapanıklığı ve farklı ccedilağrışımlar yaratabilme amacıbol bol mecaz ve istiarelerin kullanılmasına yol accedilmış dolayısıyla dil de ağırlaşmıştırGerccedileklerden kaccedilma hayale sığınma ccedilirkinlikleri hayal yardımıyla guumlzelleştirme bunlarabağlı olarak ortaya ccedilıkan karamsarlık sembolizmin en belirgin oumlzelliklerindendirDurgun sular ay ışığı alacakaranlık tan ağartısı perdede gezinen goumllgeler ve oumlluumlm başlıcatemalarıdır Lirizm bu anlayışın en oumlnemli oumlğesi durumundadırParnasyenlerin genellikle ldquosonerdquo nazım biccedilimini kullanmalarına karşın sembolistler daha ccedilokserbest nazım biccedilimlerine youmlnelmişlerdirBaşlıca temsilcileriBaudelaireRimbaudMallarmeVerlainePuşkinTUumlRK EDEBİYATINDA SEMBOLİZMBu anlayışın ilk uygulayıcısı Cenap Şahabettinrsquodir Ancak bu akımın en başarılı oumlrneklerini

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

veren şairimiz Ahmet Haşimrsquodir Kimi youmlnleriyle Cahit Sıtkı Tarancı Ahmet Hamdi Tanpınar gibişairler de bu akımın izlerini taşırlarldquoŞairin dili duumlzyazı gibi anlaşılmak iccedilin değil ama duyulmak uumlzere oluşmuş muumlzik ile soumlzarasında soumlzden ccedilok muumlziğe yakın ortalama bir dildirrdquoAhmet Haşim (Piyacircle Oumlnsoumlzuuml)EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)1890-1910 yılları arasında Fransarsquoda gelişmiş edebiyatta resimde muumlzikte etkisinisuumlrduumlrmuumlş bir akımdır Sembolizmle birlikte gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuuml (suumlrrealizm) hazırlayan bir akımniteliğindedirBu akımda dış duumlnya ile ilgili goumlzlemlerin sanatccedilının iccedil duumlnyasında oluşan değişik ruhsaldurumuna goumlre yansıtılması esas alınmıştır Onlara goumlre duyularımız dış duumlnyayı bize olduğu gibideğil onun gerccedilek goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirerek ulaştırır Bunun iccedilin de bizim anlattıklarımız dış duumlnyadeğil bu duumlnyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridirldquoSeyreyledim eşkacircl-i hayacirctıBen havz-ı hayacirclin sularındaBir aks-i muumllevvendir onunrsquoccediluumlnArzın bana ahcacircr uuml nebacirctırdquoAhmet Haşim (Mukaddime)SUumlRREALİZM (GERCcedilEKUumlSTUumlCUumlLUumlK)20yuumlzyılın başlarında Andre Breton tarafından Freudrsquoun goumlruumlşlerine (psikanaliz youmlntemi)dayanılarak accedilılan bir sanat akımıdır11 SINIF TUumlRK EDEBİYATI DERS NOTLARI27Gerccedilekuumlstuumlcuumlluumlğuumln bilgi ve esin kaynağı olan Freudrsquoa goumlre insanoğlunun dış duumlnyasındanedindiği alışkanlıklar istekler bilinccedilaltında toplanır Bu istekler duumlş (ruumlya yarı ruumlya) durumundaccediloumlzuumllerek ortaya ccedilıkarSuumlrrealistler Freudrsquoun bu goumlruumlşuumlnuuml edebiyata uygulamışlari biranlamda bilinccedilaltının bilinccedilalanına olan egemenliğini savunmuşlardır Dolayısıyla iccedilinden geldiği gibi yazmak bu akımın enbelirgin oumlzelliğidir Akılcılığın karşısındadırlar geleneksel ve biccedilime dayalı inanccedil ve değerleri

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir

duumlşuumlnceden silmişlerdirldquoGerccedilekuumlstuumlcuumlluumlk ister soumlz ister yazı ile ya da başka bir yolla duumlşuumlncenin gerccedilek işleyişiniortaya ccedilıkarmak iccedilim başvurulan iccedilinden geldiği gibi yazma youmlntemidir Bu aklın denetimiolmaksızın (ruumlyada olduğu gibi) her tuumlrluuml estetik ve ahlak kaygısı dışında duumlşuumlncenin yazılışıdırrdquoAndre BretonBu akımın Batırsquodaki en oumlnemli iki temsilcisi Andre Breton ve Paul EluardrsquodırBizim edebiyatımızda Oran Veli Kanıkrsquoın kimi şiirlerinde bu akımın izleri accedilıkccedilagoumlruumllmektedir