การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -1-

บนทก

การประชมความรวมมอทางวชาการเพอสนบสนนการบรณาการจดการฐานขอมล งานวจย และการจดการความรภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต พ.ศ. 2560 - 2569

ยทธศาสตรท 5: สงเสรมการบรณาการจดการฐานขอมล งานวจย และการจดการความร

วนท 28 มนาคม 2560 ณ หองกมลมาศ ชน 6 โรงแรมสโกศล กรงเทพ

เครดตภาพ 1: กองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA)

กลาวเปดประชม

โดย นพ. กตตพงศ แซเจง ผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย

การประชมวนนมความส าคญมาก เนองจากการบรณาการฐานขอมล งานวจย และการจดการความรเปนยทธศาสตรทส าคญ และตองอาศยความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของหลายหนวยงานทมขอมลตวเลขทแตกตางกน กอนหนานมการหารอกนบางแลววา ท าอยางไรใหมฐานขอมลทสามารถน ามาปรบและใชประโยชนรวมกนได กรมอนามยเปนหนวยงานหลกของกระทรวงสาธารณสขทรบผดชอบการด าเนนงานตาม

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -2-

พ.ร.บ. การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน ซงมความพยายามทจะขบเคลอนใหมการจดท าฐานขอมลระดบชาต การประชมในวนนจงมประโยชนมากทจะรบฟงขอคดเหน ขอเเสนอแนะจากประสบการณทงจากตางประเทศ และในประเทศ เพอน ามาปรบปรงฐานขอมลใหมประสทธภาพ มากขน จงหวงวาการประชมวนนจะเกดประโยชนสงสด

แนะน าการประชมและชแจงวตถประสงค

โดย ดร. วาสนา อมเอม ผชวยผแทนกองทนประชากรแหงสหประชาชาต

การประชมในวนนเปนการหารอเกยวกบยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน ยทธศาสตรท 5 สงเสรมการบรณาการจดการฐานขอมล งานวจย และการจดการความร ซงเปนยทธศาสตรทมความส าคญมาก เพราะตองใชในการตดตามและประเมนผลและก าหนดทศทาง

ประเทศไทยมความพยายามในการท างานแบบบรณาการขามกระทรวง ไดเหนตวอยางการท างานของประเทศองกฤษทประสบความส าเรจในการลดอตราการตงครรภในวยรนไดครงหนงและยงคงอยได จงไดเชญศาสตราจารยโรเจอร องแฮมแหงมหาวทยาลยเซาทแธมปตน ผเชยวชาญจากประเทศองกฤษ เพอน าความรและประสบการณในการด าเนนงานเรองดงกลาวมาแลกเปลยนกบหนวยงานทเกยวของทกยทธศาสตร ซงในขนตอไปกอยทประเทศไทยวาจะน าบทเรยนจากประเทศองกฤษมาปรบใช ในบรบทของเราไดอยางไร ขอเสนอแนะจากการประชมในครงนจะน าเสนอใหแกคณะกรรมการชาตในการก าหนดทศทางของการด าเนนงานในประเทศตอไป

ก าหนดการในวนน จะเรมตนดวยการน าเสนอบทเรยนในการด าเนนงานของประเทศองกฤษ จากนนในชวงเชาจะเปนการอภปรายเกยวกบฐานขอมลทบรหารจดการโดยหนวยงานตางๆ ในประเทศไทย ซงไดแก หนวยงานในกระทรวงพม. และ กระทรวงสาธารณสข ทจะมาน าเสนอขอมลเพอใหเหนภาพวา มการใชขอมลในการตดตามผลอยางไร ตามดวยการน าเสนอจากผแทนส านกงานสถตแหงชาตและส านกทะเบยนราษฎร

ในชวงบายเนนเรองงานศกษาวจย ซงวทยากรจากประเทศองกฤษจะรวมแลกเปลยนประสบการณในการใชงานวจยมาก าหนดทศทางใหม ๆ ตามดวยวทยากรจากหนวยงานทเกยวของในประเทศไทย

การน าเสนอประสบการณการพฒนาและการจดการฐานขอมลในการตดตามและวเคราะหการด าเนนงานปองกนและแกไขการตงครรภในวยรนในประเทศองกฤษ

โดย ศ. โรเจอร องแฮม มหาวทยาลยเซาทแธมปตน

วตถประสงคของการเกบขอมลและท าการศกษาวจยคอ เพอท าความเขาใจพฤตกรรมของกลมเปาหมาย ในขณะเดยวกน กตองมฐานขอมลส าหรบตดตามความกาวหนาของทกมตในยทธศาสตรวาเดนเขาใกลเปาหมายทตงไวไดมากนอยเพยงใด

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -3-

ภายใตกรอบของ Big P (Big Policy หรอนโยบายระดบชาต) ซงเปนกรอบในการด าเนนงานตามยทธศาสตรเพอใหบรรลเปาหมายทแสดงไวตามแผนภาพดานบนน มหลายหวขอทเกยวของกบขอมล เชน

การเรยนการสอนเพศศกษาในโรงเรยน (SRE in schools and colleges) บรการดานอนามยการเจรญพนธและการคมก าเนดทเปนมตรกบวยรน (Young people friendly contraceptive and SH services) และการส อสารประ เด น เน อหาหล กท สอดคล องกน ไปส เ ด กและ เยาวชน พอแม และผ ใหบร การ (Communications: consistent messages to young people, parents and practitioners)

โดยในการหาขอสรปวา เนอหาและประเดนหลกทจะสอสารคออะไร ควรตดสนจากขอมลจากการวจยมากกวาจะตงสมมตฐานเอาเอง ตวอยางเชน ตงค าถามเพอสอบถามวยรนวา ท าไมจงมเพศสมพนธ เพราะหากเราไมรเรากไมสามารถจะวางแผนเพอปองกนและแกไขปญหาได

ในประเทศองกฤษ มการศกษาในกลมวยรนวา อะไรคอแรงจงใจใหมเพศสมพนธ เชน เพราะความรก ความผกพน เปนขนตอนตามธรรมชาตของความสมพนธ เปนความคาดหวงจากกลมเพอนวาจะตองมเพศสมพนธ เปนแรงกดดนจากเพอนชาย อทธพลจากสอมวลชน ความตองการตอตานสงคม หรอเปนเพราะอทธพลจากแอลกอฮอล ซงงานวจยพบวา เดกและวยรนจ านวนมากทมเพศสมพนธไมไดเกดขนจากความตองการทแทจรงของตน แตเปนเพราะอทธพลจากกลมเพอน

นอกจากน การศกษาเพอตอบค าถามวา ท าไมวยรนไมใชวธการคมก าเนดกเปนค าถามทส าคญ เชน เปนเพราะอปกรณและเครองมอการคมก าเนดหายาก มราคาแพง เปนอปสรรคตอการมความสขกบเพศสมพนธ เปน

Governance and strategic

leadership

SRE in schools

and colleges Young people

friendly contraceptive and

SH services

Communications: consistent messages

to young people, parents and practitioners

Workforce training on relationships and

sexual health

Access to contraception in

schools, FE, youth services and other

young people settings

Targeted SRE and contraception/SH support for young

people at risk

Strong use of data for

commissioning and local monitoring

Dedicated support for

teenage parents – including SRE

and contraception

Supporting parents

to discuss relationships & sexual health

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -4-

สญลกษณของความไมไวใจ ลม หรอวยรนคดวาตนสามารถประเมนความเสยงดวยตนเองได เปนตน ขอมลเหลานจะเปนประโยชนในการพฒนาสารและสอส าหรบรณรงคเพอแกปญหาไดอยางถกจด

การอบรมบคลากร (Workforce training)

จ าเปนจะตองมสารทชดเจน บคลากรตองมความตระหนกถงเนอหาและหลกการของนโยบาย และมทกษะในการสอสารทด เพอสงเสรมใหกลมเปาหมายเขาถงบรการดานคมก าเนดในโรงเรยน และขอมลความรในเรองเพศและครอบครวศกษา

มการเกบขอมลเพอใชในการตดตามความกาวหนาของการด าเนนงานในระดบพนท ขอมลความเปลยนแปลงดานสถานการณมการเกบทงในระดบชาตและแจกแจงในระดบพนท เพอชวยใหเหนวาพนทไหนยงคงมอตราการตงครรภสง รฐบาลจะไดระดมทรพยากรเพอปรบปรงการจดบรการในพนดงกลาวมากขน

นอกจากน ยงมบรการส าหรบแมวยรน และการสงเสรมใหพอแมผปกครองพดคยกบลกในเรองความสมพนธและสขภาพทางเพศดวย

การเชอมโยงขอมล

วทยากรแสดงตวอยางของขอมลในฐานขอมลขององกฤษทรฐบาลไดรบในทกปจากรฐบาลทองถนใน 150 พนทใน 9 ภมภาค ฐานขอมลขององกฤษมขอมลเกยวกบการยตการตงครรภทชดเจน ซงเปนสวนทแตกตางจากประเทศไทย

ขอมลเกยวกบการตงครรภ การยตการตงครรภ และการคลอดมความส าคญมากในการตดตามสภาพปญหา เชน ในองกฤษ สถตการตงครรภจะชวยใหเราเหนดวยวา การตงครรภทจบลงดวยการยตการตงครรภและการคลอดมจ านวนเทาใด ซงพบวาในป 2015 วยรนทตงครรภจ านวนครงหนงตดสนใจยตการตงครรภ ยอนไปเมอป 1998 ทเรมตนการด าเนนงานตามยทธศาสตร สดสวนของการท าแทงในวยรนอยท 20.8% แสดงใหเหนวา วยรนทตงครรภยงคงเลอกทจะยตการตงครรภแมวาจะมสวสดการและเงนชวยเหลอในกรณทตงครรภกตาม

นอกจากน การบนทกขอมลทแจกแจงตามพนทจะชวยใหเราเหนวาพนทใดยงตองการการปรบปรงและไดรบความชวยเหลอเปนพเศษ เชน ระบบของประเทศองกฤษมการก าหนดสบนแผนท ทแสดงใหเหนพนททมอตราการตงครรภสงมากเปนสแดงเขม และสแดงออนลดหลนไปตามอตราการตงครรภทนอยลง

ในการประเมนผลการด าเนนงานตามยทธศาสตร มการใชแนวทางทใหนกเรยนประเมนการเรยนการสอนเพศศกษาในชนเรยน และใหผประสานงานในระดบพนทเปนผตดตามความกาวหนาของการด าเนนงานทง 10 ดานของยทธศาสตร โดยผประสานงานในพนทตองสงรายงานทก 6 เดอน

ดงทกลาวไปแลววา การเกบขอมลในระดบพนทมความส าคญมาก ขอมลทกชนดจะตองมเปาหมายวาเกบไปเพออะไร โดยเปาหมายหลกคอเพอตอบวาการด าเนนงานมความกาวหนามากนอยแคไหน

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -5-

ถามตอบและอภปราย

ค าถามจากผแทนส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย

ทมทรบผดชอบงานขอมลทงหมดเปนใครบาง มประสบการณมากนอยแคไหน มสทธเขาถงฐานขอมลดบไดแคไหน หรอไดขอมลทหนวยงานเจาของขอมลสรปมาให

วทยากรตอบค าถาม

ขอมลการเกดและขอมลการท าแทงอยทส านกงานสถตแหงชาต ซงตองจดท ารายงานทกปส าหรบใหหนวยงานทตองการใชขอมลเขาถงได สถตในระดบพนท (ward) ไมไดเปดเปนสาธารณะเพอปองกนไมใหมการเขาถงจากหนงสอพมพและน าไปตพมพขาวใหเกดผลกระทบดานลบตอพนท การเกบขอมลท าไดโดยแตละพนทบนทกลงในแบบฟอรมมาตรฐานและจดเกบเขาสระบบ

ค าถามจากผแทนส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)

เนองจากการท าแทงในประเทศไทยผดกฎหมาย จงท าใหในประเทศไทยไมมขอมลเกยวกบการท าแทง เพราะเหตใดประเทศองกฤษจงมขอมลเกยวกบการท าแทง

วทยากรตอบค าถาม

เนองจากการท าแทงในประเทศองกฤษถกกฎหมายจงสามารถเกบสถตทคอนขางเทยงตรงได วทยากรกลาววาหากตนเปนผรบผดชอบในประเทศไทย จะท าใหสามารถท าแทงไดอยางถกกฎหมาย เนองจากในปจจบนมการท าแทงเกดขนอยางกวางขวางอยแลว หากสามารถเกบสถตทเทยงตรงไดกจะสามารถน าไปใชประโยชนไดมาก

ค าถามจากผแทนส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ประเทศองกฤษมการเกบขอมลดานพฤตกรรมหรอไม และหากมเกบอยางไร

วทยากรตอบค าถาม

ขอมลดานนเปนดานหนงทยงขาดแคลนในองกฤษ แมวาจะมขอมลเกยวกบการตงครรภและการท าแทงทคอนขางดในระดบพนท (ward) ซงเปนหนวยปกครองของภาครฐทเลกทสด ขอมลเกยวกบการมเพศสมพนธและการใชวธคมก าเนดของประชากรมคอนขางนอยมาก

ค าถามจากผแทน UNFPA

อยากทราบเหตผลวาเหตใดประเทศองกฤษใชเกณฑอายของการเกบขอมลอตราการตงครรภในวยรนทอายต ากวา 18 ป ในขณะทประเทศไทยใชทต ากวา 20 ป

จากการน าเสนอ การตดตามความกาวหนาสวนใหญอยในระดบ outcome อยากใหวทยากรกลาวถงการตดตามความกาวหนาในระดบ process หรอ output บาง

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -6-

วทยากรตอบค าถาม

นอกจากอายแลว ปจจยอนอาจเกยวของกบอตราการเกดทสงกวากลมอน เชน ในกลมประชากรอพยพ ในประเทศองกฤษ กลมทมอตราการตงครรภมากทสดอยในชวง 17-18 ป ซงโดยชวงอายดงกลาวมการหารอและเหนชอบกนตงแตเรมตนการด าเนนงานยทธศาสตรแลว ส าหรบกลมอาย 15 – 17 ปกมมากเชนกน โดยส าหรบกลมแมวยรนอายต ากวา 15 ปจะมมาตรการแกไขปญหาทแตกตางไป

ดร. วาสนา กลาวเสรมวา พ.ร.บ. การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระบอายไวทต ากวา 20 ป

การน าเสนอฐานขอมลเพอใชเปนเครองมอในการตดตามความกาวหนาการด าเนนงานตามยทธศาสตรการปองกนและแกไขการตงครรภในวยรน ความส าเรจและขอทาทาย

ยทธศาสตรท 3

โดย นพ. บญฤทธ สขรตน ผชวยผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

วทยากรเกรนน าวา จะน าเสนอภาพรวมวาขอมลทเราใชอยในปจจบน มาจากแหลงไหนบาง มขอจ ากดอยางไร และควรด าเนนแนวทางจดระบบขอมลแบบใดในการด าเนนงานตามพ.ร.บ. น

แหลงขอมลทใชในปจจบนในการรายงานการด าเนนงานตามตวชวดระดบประเทศ มแหลงทมา 3 แหลงคอ

1) รายงานสถตสาธารณสข 2) การส ารวจ (Multiple Indicators Cluster Survey (MICS) และรายงานการเฝาระวงพฤตกรรมท

สมพนธกบการตดเชอ HIV 3) ระบบฐานขอมล Health Data Center (HDC)

โดยสถตสาธารณสขมตวเลขจ านวนประชากร อตราการเกด ตาย คลอด สวน MICS มการเกบขอมลอนามยเจรญพนธทงหมด รวมถงอตราการคมก าเนดและการแตงงานในเดก ขอมลของส านกระบาดวทยาซงมการรายงานทกป เปนผลการเฝาระวงพฤตกรรมทสมพนธกบการตดเชอ HIV ซงเปนพฤตกรรมเสยงเดยวกนกบความเสยงทจะตงครรภ รายงานนมขอจ ากดคอ เปนการส ารวจจงไมมขอมลในระดบจงหวดครบทกจงหวด แตจะเปนขอมลวยรนในระดบชาตทมการแยกอายและเพศ สวนระบบฐานขอมล Health Data Center เปนขอมล hospital-based ทเกบรวบรวมมาจากโรงพยาบาลเพอน ามาวเคราะห โดยเปาประสงคหลกคอเพอรายงานตวชวดหลกซงครอบคลมหลายเรอง

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -7-

ปญหาในการใชขอมลของประเทศไทย

ปญหาทเกยวกบขอมลทเกยวของกบการตงครรภในวยรนม 3 ขอหลก ๆ คอ 1) มขอมลแตเอามาใชไมได 2) มขอมลแดใชไมได (เพราะขอมลไมนาเชอถอ) และ 3) ไมมขอมล (หรอมขอมลแตไมครอบคลม) เชน ขอมลเรองการท าแทง

1) มขอมลแตเอามาใชไมได

ประเทศไทยมศนยขอมลหลายแหง (เชน สปสช. ศมสท. สวรส.) แตไมสามารถน าขอมลมาใชไดทงทหนวยงานทเปนเจาของขอมลกเตมใจใหขอมล สวนหนงเพราะไมมศนยขอมลไหนทรวบรวมขอมลกลางจรงๆ และสามารถใหขอมลไดเฉพาะขอมลทเกยวของกบหนวยงานตนเอง เชน กระทรวงสาธารณสข (สธ.) สามารถใหขอมลเฉพาะของสธ. เทานน แตไมสามารถใหขอมลเกยวกบนกเรยนในโรงเรยนได

อปสรรคส าคญท ไมสามารถเชอมโยงขอมลระหวางกระทรวงได มอปสรรคดานกฎหมาย 2 ขอคอ พระราชบญญตสขภาพแหงชาตและพระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการ ซงมเปาหมายเพอรกษาความลบและความปลอดภยของขอมล สงผลใหมขอจ ากดในการเปดเผยขอมล เชน พ.ร.บ. สขภาพแหงชาต ไมใหเปดเผยขอมลถาท าใหบคคลเสยหาย พ.ร.บ. ขอมลขาวสารของทางราชการไมสามารถเปดเผยขอมลโดยไมมการยนยอมได ในดานขอมลทระบตวบคคลไมสามารถเปดเผยไดเลย แมในกรณทตองการใชขอมลเกยวกบอายของบคคลเพอยนยนตวตนของบคคล (ใชขอมล ID ทลงรหสและอายไว) โดยไมเปดเผยตวตน กไมสามารถขอไปใชได เปนตน

ในขณะทพบวา ขอมลสวนบคคลเหลานตกไปอยในมอของบรษทบตรเครดตและบรษทประกน ซงตดตอบคคลมาขายผลตภณฑมากมาย แตมการจ ากดขอมลในการน าขอมลมาใชในเรองอนามยเจรญพนธและการใชงานของหนวยงานราชการมาก จงจ าเปนทหนวยงานตาง ๆ ตองรวมกนหาทางออกเพอสามารถน าขอมลทมอยมาใชใหมากขน

2) มขอมลแดไชไมได (เพราะขอมลไมนาเชอถอ)

กระทรวงสาธารณสขมขอมลมาก โดยเฉพาะขอมลผปวยทลงทะเบยนไวกบโรงพยาบาล แตกระทรวงฯ ไมสามารถน าขอมลเหลานไปใชในการตดตามความกาวหนาของการด าเนนงานในภาพรวมได เมอน าไปสอบทานกบฐานขอมลอนๆ

สวนทดคอ มระบบ data engineering ทรบสงฐานขอมล ใหทกทสงเขามาในสวนกลาง แตปญหาของการใชขอมลของกระทรวงฯ คอ ระบบปฏบตการในแตละโรงพยาบาลมความหลากหลาย ท าใหขอมลทสงเขามาไมมความสม าเสมอ (inconsistent) หากขอมลทคยเขามาสะอาดแลวจะสามารถน าไปวเคราะหไดงาย แตในปจจบนขอมลของกระทรวงสาธารณสขไมมความสม าเสมอในการคยขอมลเขา

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -8-

กระทรวงฯ เหนความ ส าคญของการไดมาขอมลนอย ใหใครคยกไดเพอใหไดขอมลเขามาตามเวลาทก าหนด เชน กรณแฟมขอมล 43 แฟม ผทคยขอมลอาจยงไมมความเขาใจอยางถองแทวา ขอมลทตองการคออะไร ท าใหขอมลแทบไมมมาตรฐานเลย แมวาจะมการจดอบรมผทท าหนาทคยขอมล แตบานเรา ผทไดรบการอบรมมกไมไดท างาน มกเปนคนทยงวางในเวลานน สงผลใหขอมลนบ 10 ลานชดขาดการควบคมคณภาพทตนทาง ตกเปนภาระของผวเคราะหขอมล ท าใหตวเลขออกมาไมนาเชอถอ

3) ไมมขอมล (หรอมขอมลแตไมครอบคลม)

ขอมลบางสวนไมมการเกบไว เชน การยตการตงครรภ หรอการท าแทง โดยอาจมขอมลของแตละปวามผทไปท าแทงแลวเกด complication ทเขามารบการรกษาทโรงพยาบาลมจ านวนเทาไร แตไมมขอมลของผทไปรบบรการท าแทงในคลนกนอกระบบโรงพยาบาล หรอกรณทตงครรภเพราะถกลวงละเมด และกรณตงครรภอายต ากวา 15 ป วธการแกปญหาประการหนงคอ ใชขอมลเทามมอย ซงแมจะเปนภาพทไมสมบรณ แตสามารถใชเทคนคทางสถตชวยในการคาดประมาณเพอใหไดภาพทใกลเคยงความจรงมากทสด

แนวทางการวางระบบขอมลด าเนนงานเพอตดตามความกาวหนาของงานการตงครรภ

หลงจากมพ.ร.บ. การปองกนและแกปญหาการตงครรภในวยรน พ.ศ. 2559 มการตงคณะกรรมการและคณะอนกรรมการ 3 คณะ ซงยงไมมคณะทรบผดชอบเรองระบบขอมลโดยตรง แตคาดวาเรองระบบขอมลจะอยภายใตคณะอนกรรมการขบเคลอนยทธศาสตร ซงรวมถงภาระงานการตดตามและประเมนผล ค าถามทตามมาคอ หนวยงานทจะท าหนาทปอนขอมลใหกบคณะอนกรรมการนจะมโครงสรางอยางไร โดยโครงสรางเดมอยทส านกอนามยเจรญพนธ ทางเลอกในการจดระบบขอมลมดงตอไปน

1) ใชโครงสรางเดม ซงในปจจบน ส านกอนามยการเจรญพนธเปนผรบผดชอบหลก และไมมศกยภาพในการเกบรวบรวมขอมลระดบชาต

2) Data center ซงมหนาทเชอมโยงขอมลจากทกหนวยงานทเกยวของเขามาไวเปนฐานขอมลเดยวกน ซงวทยากรไดแสดงใหเหนตวอยางของการเชอมโยงขอมลจากหลายสวนโดยอางองจากฐานของเลขประจ าตว 13 หลกของประชากรและการรบบรการในดานตางๆจากหนวยงานภาครฐ ซงหากเกบรวบรวมเปนระยะเวลา 10 ปจะเหนแนวโนมความเปลยนแปลงในระดบภาพรวมไดอยางชดเจนมากในทกดาน โดยมประเดนทส าคญทจะตองพจารณาในการด าเนนงานตามแนวทางน คอ ดานทรพยากร ดานการไดรบอนญาตในการเขาถงขอมล และการจดโครงสรางในการท างานทเหมาะสมและมประสทธภาพทสด

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -9-

ยทธศาสตรท 4

โดย คณอรพนท ศกดเอยม ผอ านวยการกองยทธศาสตรและแผนงาน กรมกจการเดกและเยาวชน (ดย.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

กรมกจการเดกและเยาวชนเปนหนวยงานหลกทรบผดชอบยทธศาสตรท 4 พฒนาระบบการดแลชวยเหลอ การคมครองสทธอนามยการเจรญพนธ และการจดสวสดการสงคมในกลมวยรน ซงมตวชวดดงตอไปน

1.1 รอยละของวยรนทตงครรภและตองการความชวยเหลอไดรบบรการสวสดการสงคมทตอบสนองตอความตองการอยางเหมาะสม

1.2 รอยละความพงพอใจของแมวยรนทไดรบบรการสวสดการทงกอนและหลงคลอด 1.3 รอยละของเดกทเกดจากพอแมวยรนและครอบครวไมสามารถเลยงดบตรไดดวยตนเอง ไดรบการ

ชวยเหลออยางเหมาะสม 1.4 รอยละของแมวยรนตงครรภทยากจนหรอเสยงตอความยากจนทไดรบสวสดการเงนอดหนนเพอการ

เลยงดเดกแรกเกด 1.5 จ านวนของเดกถกทอดทงจากพอแมวยรนลดลงเทยบจากแตละป

ซงงานสวนใหญเกยวกบสวสดการเปนหลก โดยมอกเปาประสงคทเกยวของกบงานของกรมฯ คอ สภาเดกและเยาวชนสรางเครอขายเดกและเยาวชนในพนทเปนแกนน าปองกน แกไข และเฝาระวงปญหาการตงครรภในวยรน ส าหรบฐานขอมลทกรมฯ มทเกยวของกบการด าเนนงานตามยทธศาสตรน ม 2 สวนใหญ ๆ คอ ฐานขอมลทกรมฯ มอยแลว และการรายงานผลการด าเนนงานของสภาเดกและเยาวชนในพนทตางๆ ซงยงไมมฐานขอมลโดยเฉพาะ

ฐานขอมลเกยวกบสวสดการแมตงครรภทกรมฯ เกบรวบรวมเองมฐานขอมลเกยวกบผรบบรการในหนวยตางๆ ทสงกดกรมฯ เชน บานพกเดกและครอบครวใน 77 จงหวดและฐานขอมลในสถานสงเคราะหอก 33 แหงทวประเทศ ซงในปจจบนระบบฐานขอมลยงเปนฐานปดเนองจากเพงมการปรบโครงสรางกระทรวง และการคยขอมลทน าเขาจากบานพกเดกและครอบครว ยงไมเปนปจจบนทงหมด

ในสวนของโครงการเงนอดหนนเพอการเลยงดเดกแรกเกด ซงเรมด าเนนการเมอป 2558 ซงมการลงทะเบยนผรบเงนอดหนนทกรายรวมถงกลมแมวยรนดวย (ดในเวบไซต csg.dcy.go.th) ในป 2559 มแมวยรนทไดรบเงนอดหนนจ านวนประมาณ 67,000 รายหรอ 44% ของมารดาทลงทะเบยนทงหมด นอกจากน ยงมกลมแมทก าลงศกษาอย 4,000 ราย ซงรวม 2 กลมคดเปนแมวยรนสงถงเกอบ 48%

ฐานขอมลผลงทะเบยนในโครงการเงนอดหนนเพอการเลยงดเดกแรกเกด เปนฐานขอมลปฐมภมของกรมดย.เชนเดยวกน และมแผนจะเชอมขอมลไปยงอก 3 กระทรวงคอ กระทรวงสาธารณสขเพอสงตอเรองใหบรการสขภาพแมและเดก กระทรวงมหาดไทยเพอสงตอการเขารบบรการศนยเดกเลก และกระทรวงศกษาธการเพอ

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -10-

สงตอขอมลเดกเขาระบบการศกษา ดงนน ฐานขอมลนเปนฐานขอมลทส าคญทจะเชอมโยงการท างานกบหนวยงานทเกยวของกบการปองกนและแกไขปญหาโดยตรง

ขอมลอกฐานหนงคอ ฐานขอมลเกยวกบการรบบตรบญธรรมของเดกไทยทไปอยกบครอบครวใหมทงในประเทศไทยและตางประเทศ ปจจบนเปนฐานขอมลปดและอยระหวางพฒนาใหเปนฐานขอมลเปด

ในสวนของการรายงานเบองตน บานพกเดกและครอบครวระหวางป 2558 – 2560 มแมวยรนทเขามารบบรการจ านวน 166 ราย

คณสทธอาพร เชยนาค ผอ านวยการโครงการเงนอดหนนเพอการเลยงดเดกแรกเกด ไดขยายความรายละเอยดของฐานขอมลโครงการฯ โดยการบนทกขอมลผรบบรการ จดท าทจดลงทะเบยน ณ องคการปกครองสวนทองถนจ านวน 7 พนกวาแหงทวประเทศ โดยหลงจากทผรบบรการมาลงทะเบยน จะท าการบนทกขอมลทนท โดยเปนฐานขอมลแบบยอ ไดแก ชอ ทอย อายครรภ วนเดอนปเกดเดก เพอใชในการตดตามดแลการตงครรภใหมคณภาพ หลงคลอดขอมลจะถกสงมาทพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด เพอสงเรองเบกจายเงนอดหนนไปยงกรมบญชกลาง ซงขอมลทสงไปยงกรมบญชกลางจะเปนขอมลทสมบรณและมเลขทบญชของผทรบเงนอดหนน เพอสงขอมลไปยงธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ และธนาคารกรงไทย ขอมลดงกลาวยงตองผานกรมการปกครองเพอใชเชอมเลขประจ าตว 13 หลกตรวจสอบสถานะบคคลของพอแมและลก จากฐานขอมลหญงตงครรภทมาลงทะเบยน มตวเลขของวยรนจ านวนมาก กรมดย. มการจดท าบนทกขอตกลงรวมกบกระทรวงสาธารณสขเพอรวมใชขอมลในการตดตามและดแลมารดาในชวงตงครรภและตดตามพฒนาการเดก

ยทธศาสตรท 2

โดย คณทศนย ชวกล ผอ านวยการกลมเทคโนโลยและสารสนเทศ กองยทธศาสตร กรมกจการสตรและสถาบนครอบครว (สค.) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

งานดานฐานขอมลของกรมฯ ทเกยวของไดแกมาตรฐานครอบครวเขมแขง ซงมการพฒนามาหลายปแลว โดยในปลาสดมการปรบการจดการเกบขอมลดวยแบบสอบถามตามตวชวด มาตรฐานครอบครวเขมแขงซงม 5 ดานคอ สมพนธภาพ บทบาทหนาทของครอบครว การพงพาตวเอง ตนทนทางสงคม และการหลกเลยงความเสยง (ดในเวบไซต stat.thaifamily.dwf.go.th) โดยขอมลทเกบมขอมลระดบประเทศ ระดบจงหวดและแตละจงหวดมขอมลอก 1 ต าบล การเชอมโยงขอมลอาจชวยใหทราบถงความตองการและใหบรการแมวยรนได เชน กรมสค. มบรการฝกอาชพ

ความทาทายในการด าเนนงาน คอ ผปฏบตไมมโอกาสไดเหนการใชขอมล องคความรของบคลากร ซงคณะท างานทจะขบเคลอนชดน รวมทงการเชอมโยงขอมลจากหนวยงานและมลนธตาง ๆ กมความส าคญ

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -11-

การน าเสนอการใชขอมลเพอตดตามความกาวหนาการด าเนนงานตามยทธศาสตรการปองกนและแกไขการตงครรภ ในวยรน

การใชขอมลจากการส ารวจและส ามะโน

โดย ดร.จรวส พลทรพย นกวชาการสถต ส านกสถตสงคม ส านกงานสถตแหงชาต

แหลงขอมลวนน มอย 3 แหลง คอ ส ามะโนประชากรและเคหะ การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย (MICS) และการส ารวจอนามยการเจรญพนธ

ส ามะโนประชากรและเคหะ เปนการเกบรวบรวมขอมลประชากรทกคนในประเทศ ตามทอยจรง เสมอนการฉายภาพนง ณ วนส ามะโน (วนอางอง) เพอแสดงภาพวาประเทศไทยมประชากรเทาใด และมลกษณะเชนใดบาง แตกตางจากขอมลจากทะเบยนราษฎร ทแสดงจ านวนประชากร ตามทะเบยนบาน (ตามกฎหมาย) และเผยแพรขอมลเฉพาะเพศและอายเทานน ส ามะโนประชากรและเคหะลาสดจดท าขนเมอป 2553 ครงท 11 เปนการเกบขอมลคนไทยทกคน รวมทงขาราชการ ทหาร พลเรอน ทอยตางประเทศ รวมทงคนตางชาต/ตางดาวทอยในประเทศไทยตงแต 3 เดอนขนไป นบถงวนส ามะโน

การส ารวจสถานการณเดกและสตรในประเทศไทย (MICS) เปนโครงการส ารวจขอมลดานครวเรอนทพฒนาโดยองคการยนเซฟ ในประเทศไทย ไดรบการสนบสนนความรวมมอจากหลายหนวยงาน เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงแรงงาน วธการเกบขอมลเปนการสงพนกงานออกไปสมภาษณตามครวเรอน เฉพาะครวเรอนทถกเลอกมาเปนตวอยาง (ประมาณ 30,000 ครวเรอน) MICS4 และ MICS5 ใชอปกรณแทบเลตในการเกบขอมล นอกจากการสมภาษณแลว ยงมการทดสอบเกลอไอโอดน และชงน าหนก/วดสวนสงเดก

การส ารวจอนามยการเจรญพนธ จดท าครงแรกในป 2518 โดยรวมกบสถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยภายใตโครงการส ารวจภาวะเจรญพนธของโลก (World Fertility Survey) เพอศกษาถงพฤตกรรมทางภาวะเจรญพนธของประชากร ส ารวจครงตอมาใน ป 2528 2539 2549 และ 2552

โดยมตวชวดทเกยวของดงตอไปน

อตราการมบตรของวยรน 15-19 ป (ตอผหญง 1,000 คน) รอยละของผหญงอาย 15-19 ปทมบตรกอนอาย 15 ป รอยละของผหญงอาย 20-24 ปทมบตรกอนอาย 18 ป รอยละของผหญงอาย 15-19 ปทไดรบการตรวจหลงคลอดอยางนอย 1 ครง ภายใน 42 วน รอยละของผหญงสมรสอาย 15-19 ปทคมก าเนดดวยวธใดวธหนง ความตองการทยงไมสมฤทธส าหรบการคมก าเนดในผหญงสมรสอาย 15-19 ป รอยละของผหญงอาย 15-19 ปทฝากครรภกบผช านาญการ

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -12-

การใชขอมลจากฐานทะเบยนราษฎร

โดย คณนาร เพยงตา หวหนากลมงานพฒนาเทคโนโลยการทะเบยน ส านกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย

สวนใหญขอมลเกยวกบทะเบยนราษฎรทเกยวของ ส านกทะเบยนเปนหนวยงานตนทางทมหนาทรบแจงขอมลจากอ าเภอทวประเทศ ซงเปนระบบทรบแจงจากประชาชนเกบลงฐานขอมล เปนขอมลแบบ real time มการประเมนผล ณ เวลานนเลย ฐานขอมลทะเบยนราษฎรประกอบดวยขอมลเกยวกบคน บาน การเกด การตาย และการยาย โดยมฐานขอมลการทะเบยนบตรประจ าตวประชาชน ฐานขอมลการทะเบยนทวไป เชน ทะเบยนสมรส ทะเบยนครอบครว และฐานขอมลสถตทางการทะเบยน

ในสวนของการรบแจงเกด จะทราบจ านวนเดกเกดไดกตอเมอมการแจงเทานน แมสถานพยาบาลออกใบรบรองการเกดแลวพอแมไมมาแจง กจะไมนบ ฐานขอมลเหลานมการเกบไวใหหนวยงานอนน าไปใชงานตอ ซงสวนใหญคอหนวยงานของกระทรวงสาธารณสข มการเผยแพรขอมลในเวบไซต ใหบรการขอมลเรองคน บาน การเกด การตาย และการยาย

สรปภาพรวมและอภปรายรวมกบผเขารวมปะชม

ผด าเนนรายการ: ดร. วาสนา อมเอม ผชวยผแทนกองทนประชากรแหงสหประชาชาต

ค าถามจากผแทนส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ในประเทศไทย เชน จงหวดนครนายก มกมผมาฝากครรภทไมไดอาศยอยในภมล าเนาจงหวด แตสวนใหญมาจากจงหวดอน ท าใหอตราการคลอดในโรงพยาบาลจงหวดนครนายกมสง ซงไมแนใจวาจะมปญหาในการก าหนดนโยบายหรอไม อกประเดนหนงคอ ในหลายโรงเรยนมกรณนกเรยนตงครรภ แตครไมใหความรวมมอในการใหขอมล แมจะมครจ านวนหนงยอมรบและเขาใจปญหา เชนเดยวกบการเรยนการสอนเพศศกษาในโรงเรยน ในกรณเชนนจะท าอยางไร

วทยากรตอบค าถาม

น.พ. บญฤทธตอบวา จงหวดทมอตราการคลอดสงอาจจะมประชากรจากเขตอนมาคลอดดวย ขอมลการคลอดกบขอมลส ามะโนประชากรอาจเหลอมกนอยราว 30% สถานการณนมขอจ ากดพอสมควร เมอทอยจรงกบทอยคลอดไมตรงกน ยอมท าใหขอมลไมเทยงตรง ดงนน ในการเปรยบเทยบขอมลการคลอดจงไมสามารถเทยบระหวางจงหวดได แตอาจเปรยบเทยบความเปลยนแปลงระหวางโรงพยาบาลภายในจงหวด ซงหากประเทศไทยมการเกบขอมลส ามะโนประชากรทกป กจะตรวจสอบได แตในปจจบนขอมลส ามะโนประชากรมการจดท าทก 10 ป

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -13-

ขอคดเหนจากผแทนสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มศว.

เทาทสถาบนท างานท าวจยอย พบวามฐานขอมล longitudinal ทนาจะสามารถเชอมโยงเขากบฐานขอมลระดบชาตนได เชน ฐานขอมล international tobacco control ซงเกบขอมลมาเปนปทหกแลว โดยเกบขอมลในกลมเดกอาย 13 - 17 ป มค าถามทเกยวของเชน การมเพศสมพนธครงแรก วธการปองกนการตงครรภ โดยมกลมตวอยางจ านวนหลายพนคนทวประเทศ

อกประเดนหนงคอ จะท าอยางไรใหขอมลเหลานสามารถน ามาเชอมโยงกนแลวสามารถน าไปสการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนได เมอดจากลกษณะของขอมล พบวาขอมลบางชดไมไดเจาะลกลงไปในระดบทชวยใหเขาใจสาเหตของพฤตตกรรม หรอมขอมลไมครบถวน ผแทนฯ กลาววาหากเปนไปไดจะขอเขาไปศกษารายละเอยดขอมลแตละฐานวา หากตองการใชประโยชน หรอน าไปใชจรง จะตองเสรมขอมลเรองใดบาง นกวจยนาจะทดลองน าขอมลไปใชและใหเสยงสะทอนกลบมายงเจาของขอมล

ค าถามจากผแทนสสส.

ในการเกบขอมลการแจงเกด มการระบภมล าเนาของแมหรอไม

วทยากรตอบค าถาม

ผแทนส านกทะเบยนกลาววา เมอเดกเกด จะมการบนทก ณ สถานทเกดของเดก เชน โรงพยาบาล โดยเมอเดกเกด ทางโรงพยาบาลจะออกหนงสอรบรองการเกดให และจะไปเพมชอทส านกทะเบยนทโรงพยาบาลนนตงอย จากนน พอแมเดกตองไปท าเรองยายกลบไปอยทบานของตวเอง ในปจจบน มกฎหมายฉบบใหมทระบใหเดกสามารถแจงไดทงทโรงพยาบาลและทภมล าเนาของพอแม โดยตองเปนกรณทเดกเกดทโรงพยาบาล เทานน

ในสวนของแมวยรน ส านกทะเบยนมการเกบขอมลตงแตแจงเกดเทานน สวนขอมลอน ตองไปดงขอมลอน ๆ มาวเคราะหเพมเตม ในการเชอมโยงขอมลเลข 13 หลกของแมกบทะเบยนบานเกด อาจจะมปญหาในกรณทผเปนแมอาศยอยอกจงหวดหนง แตคลอดอกจงหวดหนง และเอาลกไปฝากเลยงอกจงหวดหนง

ผแทนส านกงานสถตแหงชาตขยายความวา ในกรณทชออยทะเบยนบานหนง ตวอาศยอยอกทหนง และคลอดอกทหนง ส านกงานสถตจะยดขอมลสถานทคลอด สวนขอมลเกยวกบพอของเดก หากพอไมไดอาศยอยในบานเดยวกน กจะไมมขอมล สวนขอมลการคลอดจากผทไมไดแตงงาน ส านกงานสถตไมไดประมวลผลไว แตสามารถไปน าขอมลดบมาประมวลผลใหมได

ค าถามจาก พญ. สวรรณา เรองกาญจนเศรษฐ

มการเกบขอมลโพรไฟลของแมวยรนทอายต าวา 15 ปจ านวน 3 พนคน ทไปลงทะเบยนรบเงนอดหนนเพอการเลยงดเดกแรกเกดหรอไม

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -14-

ผแทนกรมดย. ตอบวา สามารถดงขอมลได เนองจากฐานขอมลมการบนทกขอมลเลข 13 หลก โดยการลงทะเบยน ผรบเงนชวยเหลอสามารถลงทะเบยนไดทวประเทศ โดยยงไมมการเปรยบเทยบขอมลทอยตามทะเบยนบานกบทอยทลงทะเบยน การจายเงนอดหนนจงจายตามทอยทลงทะเบยน แตระบบจะมการแจงเตอนหากมการลงทะเบยนซ า สวนขอมลแมทเลยงลกเองและทไมไดเลยงดเอง ยงไมมการจ าแนก

การน าเสนอผลงานวจยเพอพฒนาและปรบปรงการด าเนนงานตามยทธศาสตรการปองกนและแกไขการตงครรภในวยรน ความส าเรจและขอทาทาย

งานวเคราะหชองวางในการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน

โดย ดร. วรษา พานชเกรยงไกร ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ (IHPP)

วตถประสงคของการศกษาครงน คอ เพอทราบภาพรวมของสถานการณแมวยรน และวเคราะหขอมลทมอยและระบขอมลสวนทยงขาด โดยการน าเสนอครงนจะเนนทเรองขอมลเปนหลก

งานวจยชนนส ารวจเสนทางของการเกด ตงแตการตงครรภในวยรนไปจนถงวนคลอดวามอะไรบาง เราจะเหนปจจยเสยงทท าใหวยรนตงครรภ การตงครรภ อาจเลอกทจะยตการตงครรภ หรอตงครรภตอไปจนคลอด ระหวางนนอาจไดรบความชวยเหลอดแลทงในกรณทตงครรภและคลอดหรอยตการตงครรภ รวมทงผลกระทบทมตอแมและลกในดานตางๆ เชน สขภาพ สงคม และจตใจ

ฐานขอมลขนาดใหญในปจจบนบอกอะไรเราไดบาง

ฐานขอมลทะเบยนราษฎร การวเคราะหฐานขอมลนจะชวยใหเรารจ านวนแมวยรน จ าแนกตามอาย จงหวด น าหนกแรกเกด เพมขนหรอลดลงในกลมอายตางๆ ฐานทะเบยนราษฎรยงบอกอตราของแมวยรนเมอเปรยบเทยบกบประชากรในกลมอายนนๆ

การส ารวจอนามยการเจรญพนธ มขอดคอ มการจ าแนกตามกลมอาย สงคมการศกษา เศรษฐานะ พฤตกรรมทางเพศ อายทมเพศสมพนธครงแรก ความพรอมเมอตงครรภ การฝากครรภ การส ารวจอนามยการเจรญพนธอาจบอกขอมลไดมากกวาฐานทะเบยนราษฎร เพราะสามารถเปรยบเทยบระหวางแมในตางกลมอาย เชน แมวยรนทอายนอย มกมการศกษาต ากวาประถมศกษา ยากจนมากกวา ไมมงานท ามากกวา เปนแมเลยงเดยวมากกวา สวนในดานพฤตกรรมทางเพศ แมทมอายนอยมเพศสมพนธครงแรกกอนอาย 16 ปมากกวากลมแมทไมใชแมวยรนถง 48 เทา และแมวยรนทตงครรภหลงจากมเพศสมพนธครงแรก มมากกวากลมทไมใชแมวยรนถง 7 เทา

ขอมลจากส านกอนามยการเจรญพนธ สามารถใหขอมลเรองการคลอดซ า โดยชวยใหเหนวา บตรทคลอดโดยแมวยรนรายหนง ๆ เปนบตรคนทเทาไร ท าใหเหนวา 12% ของการคลอดทงหมดในวยรนเปนการคลอดซ า หรอนบเปนปละหมนกวาราย นอกจากน ส านกอนามยการเจรญพนธยงท าการส ารวจเรองการแทง ซงเปน

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -15-

ขอมล hospitalbased ใน 10 กวาจงหวด แมกลมน มสถานะสงคมเศรษฐกจต าและมภาวะพงพงสงเชนเดยวกบแมวยรนทวไป

ขอมลทมอย ยงบอกปจจยการตงครรภในวยรน ความร ทศนคต การปองกนตวเองในดานเพศ และพบวาการเขาถงขอมลในเรองการคมก าเนดและการปองกนการตงครรภของวยรนมนอย เพราะพงพงโลกออนไลนมาก สวนในระดบครอบครว ปจจยทมผลตอการตงครรภในวยรน คอ ครอบครวทมพอหรอแมเลยงเดยว ความใกลชดในการดแลของผปกครอง และการพดคยเรองเพศในสงคมกเปนปจจยหนงเชนกน อยางไรกตาม ขอมลทประเทศไทยมอย ชวยใหเราทราบเฉพาะจ านวนแมวยรน แตไมทราบจ านวนการตงครรภทงหมด ผลลพธดานตาง ๆ ของทงแมและลกในปจจบน ยงตองพงพาขอมลจากงานวจยและฐานขอมลทะเบยนราษฎร ในสวนการด าเนนงานตามกฎหมาย นโยบาย และมาตรการตางๆ ยงมงานวจยทเกยวของไมมากนก

แหลงขอมล หนวยงานท

รบผดชอบ ขอมล จดเดน จดดอย

ทะเบยนราษฎร กระทรวงมหาดไทย

ส านกนโยบายและ

แผน กระทรวง

สาธารณสข

จ านวนแมวยรน

จ าแนกตามอาย

จงหวด

น าหนกแรกเกด

เลขระดบประเทศ

ขอมลทเกบประจ า

การค านวณอตราคลอด

(จงหวดแจงเกด และ

จงหวดอาศย)

ไมมขอมลดานสงคม

การส ารวจ

ระดบชาต เชน

การส ารวจอนามย

การเจรญพนธ

การส ารวจ

สถานการณเดก

และสตร (MICS)

ส านกงานสถต

แหงชาต UNICEF

ขอมลพนฐาน รวมถง

ลกษณะทางสงคม

ขอมลอนามยเจรญ

พนธ รวมถงความ

ตงใจในการมบตร

สขภาพแมและเดก

ขอมล

ระดบประเทศ

มขอมลทางสงคม

(ระดบรายบคคล)

เปนการสอบถามผทอย

กนฉนทสามภรรยา

ขาดกลมโสด (ประเดน

อนามยแมและเดก)

ไมไดเกบขอมลทกป

การเฝาระวง

พฤตกรรมท

สมพนธกบการตด

เชอเอชไอว

ส านกระบาดวทยา

กรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข

อายทมเพศสมพนธ

ครงแรก การใชถงยาง

อนามย ความรเรอง

HIV/AIDS

การส ารวจราย

พนท

เปนการส ารวจราย

ป

ส ารวจเฉพาะกลมอาย

การเฝาระวงการ

แทงในประเทศ

ไทย

ส านกอนามยการ

เจรญพนธ กรม

อนามย กระทรวง

สาธารณสข

ขอมลในประเดน

เฉพาะ

ส ารวจเฉพาะบาง

จงหวด

Hospital based

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -16-

ตารางดานบน แสดงใหเหนวา แหลงขอมลเกยวกบการตงครรภในวยรนมอะไรบาง มจดแขงและจดออนอยางไร เชน ฐานทะเบยนราษฎร เปนการส ารวจระดบชาต มจดเดนทใหขอมลทางสงคมรายบคคล สวนแหลงขอมลอนๆ อาจจะเปนการส ารวจเฉพาะกลมอายและในบางพนท ดงนน ขอมลทเรามอยจงยงขาดความเชอมโยงกนระหวางหนวยงานตางๆ โดยยงไมมเวทพดคยรวมกนวา ขอมลทงหมดในภาพรวมของประเทศทเราตองการมอะไรบาง

ขอมลเกยวกบการตงครรภในวยรนทยงขาดอย เชน ความตงใจในการยตการตงครรภ อาจจะมการเกบเพมเตมจากโรงพยาบาลทแมวยรนมาฝากครรภ การสอบถามขอมลเชงสงคมและพฤตกรรมจะชวยใหเราเขาใจปญหามากขน นอกจากน ขอมลทเราตองเกบเพมเตมคอ การตดตามและประเมนผลตามยทธศาสตรตางๆ

งานวจยดานเพศวถศกษา

โดย คณอษาสน รวทอง ทปรกษากองทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF)

พร.บ. การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน พ.ศ. 2559 มาตรา 6 เปนมาตราทระบในเรองการสอนเพศศกษา และพฒนาศกยภาพคร โดยมความพยายามของ 3 กระทรวงหลกทรวมกนท างาน โดยระบวา

จดใหมการเรยนการสอนเรองเพศวถศกษาใหเหมาะสมกบชวงวยของนกเรยนหรอนกศกษา จดหาและพฒนาผสอนใหสามารถสอนเพศวถศกษาและใหค าปรกษาในเรองการปองกน และแกไข

ปญหาการตงครรภในวยรนแกนกเรยนหรอนกศกษา จดใหมระบบการดแล ชวยเหลอ และคมครองนกเรยนหรอนกศกษาซงตงครรภใหไดรบ การศกษา

ดวยรปแบบทเหมาะสมและตอเนอง รวมทงจดใหมระบบการสงตอใหไดรบบรการอนามย การเจรญพนธและการจดสวสดการสงคมอยางเหมาะสม

การก าหนดประเภทของสถานศกษาและการด าเนนการของสถานศกษาแตละประเภท ใหเปนไป ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง

ดงนน วทยากรเหนวา สภาพแวดลอมในเชงนโยบาย การมกฎหมายฉบบนเออใหเกดการปฏบตงานอยแลว

ในรายงานชนน มทงค าวา เพศศกษา ซงอยในหลกสตรแกนกลางของกระทรวงศกษา และ “เพศวถศกษารอบดาน” ตามนยามของ UNESCO งานวจยใชค าวา “เพศวถศกษา” ทมนยามเดยวกน1 โดยท าการเกบขอมล

1เพศวถศกษา หมายความวา กระบวนการเรยนรในเรองเพศทครอบคลมถงพฒนาการ ในแตละชวงวย การมสมพนธภาพกบผอน การพฒนาทกษะสวนบคคล พฤตกรรมทางเพศ สขภาวะทางเพศ และมตทางสงคมและวฒนธรรมทสงผลกระทบตอเรองเพศ รวมทงสทธการรบรขอมลขาวสารและความร เกยวกบอนามยการเจรญพนธทใหความส าคญกบความหลากหลายและความเสมอภาคทางเพศ (พ.ร.บ. การปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน, 2559)

เพศวถศกษา คอการจดการเรยนการสอนเกยวกบเรองเพศและความสมพนธ ทเหมาะกบวยของผเรยนและบรบททางสงคมและวฒนธรรมทครอบคลมหวขอตางๆ ประกอบดวย พฒนาการทางรางกาย จตใจ การท างานของสรระ และการดแลสขอนามย ทศนคต คานยม สมพนธภาพ พฤตกรรมทางเพศ โรคตดตอทางเพศสมพนธและเอชไอว/เอดส การปองกนการตงครรภ มตทางสงคม วฒนธรรมทสงผลตอวถชวตทางเพศ ความเทาเทยมทางเพศ (นยามศพทในรายงานน, 2559)

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -17-

ระหวางเดอนพฤศจกายน 2558 จนถงเดอนกมภาพนธ 2559 เพอส ารวจวา มการเรยนการสอนเพศวถศกษารอบดานหรอไม เรยน/สอนอะไร อยางไร มการสนบสนนหรอไม โดยเกบขอมล ใน 6 จงหวด โรงเรยนมธยมศกษา 373 แหงและสถานศกษาอาชวศกษา 25 แหง กลมตวอยางเปนนกเรยนมธยมศกษา ม. 1 – ม. 6 และนกเรยนอาชวศกษา อาย 13 - 19 ป จ านวน 8,837 คน และครมธยมและอาชวะ จ านวน 692 คน

มการใชแบบสอบถามส าหรบนกเรยนและครเพอสอบถามขอมลเกยวกบประสบการณและความคดเหนตอการเรยนการสอนเพศศกษารอบดาน ความสมพนธ ความรกและพฤตกรรมทางเพศ ความรเกยวกบเพศวถศกษา และคานยมและทศนคต รวมทงการสนทนากลมและภาพวาด (นกเรยน) และการสมภาษณรายบคคล

ส าหรบผลการวจย โดยสรปคอ เพศวถศกษามอยในหลกสตรการศกษาแลวทงระดบพนฐาน และอาชวศกษา โดยหลกสตรเพศศกษามจดเรมตนมาจากปญหาการตดเชอ HIV/AIDS ซงกระจายตวมากขนในกลมอายนอยลงและในรายใหม เกดการตงครรภในวยรน และปญหาอน ๆ เชน การรงแกกน

ขอคนพบในภาพรวม

หลกสตรของสถานศกษาอาชวศกษาจดเพศวถศกษาเปนวชาเลอก สวนในโรงเรยนมธยม เพศวถศกษาจดอยในสาระวชาพลศกษา สขศกษา วทยาศาสตร และสงคมศกษา

นกเรยน “ไดเรยนครบทกดานแตไมครบทกหวขอ” โดยดานทมการสอนนอยทสด คอ o สทธทางเพศและความเปนพลเมอง หวขอทสอนนอย คอ การสมผสทด (กอด จบ) ทแสดงถง

ความรสกหวงใยความรกหรอความรสกทดตอกน การรงเกยจกลนแกลงบคคล LGBTเปนการละเมดสทธมนษยชน

o พฒนาการทางเพศ สขภาวะทางเพศ และพฤตกรรมทางเพศ หวขอทสอนนอย เปนประเดนออนไหว เชน การท าแทงทปลอดภย และเพศสมพนธทปลอดภยระหวางคเพศเดยวกน

o ความรนแรง หวขอทสอนนอย คอ การรงแกนกเรยนทเปนหรอถกเขาใจวาเปน LGBT o เหยอความรนแรงทางเพศอาจเปนเดกชายไดเชนกน o ตวตนและความสมพนธ หวขอทสอนนอย คอ การเขาใจและแสดงออกถงความรสกของตนเองใน

เรองเพศ การเขาใจถงความสมพนธ และสามารถวางแผนรปแบบความสมพนธทตองการใหเกดขนในชวงชวตได

o หวขอส าหรบนกเรยนอาย 15 ปขนไป หวขอทสอนนอย คอ ทาของการมเพศสมพนธไมมผลตอความเสยงในการตงครรภหรอการตดโรคทางเพศสมพนธ ยาปองกนหลงไดรบเชอเอชไอว หรอการรกษาดวยยาตานไวรสระยะสนทชวยลดโอกาสรบเชอเอชไอว

“การบรรยาย” เปนวธการสอนทใชมากทสด (โดยทงนกเรยนและครตอบตรงกนเกน 80%) การสาธตการใชถงยางอนามยมการเรยนการสอนนอยทสด ทงทเปนวธการเรยนรทส าคญดานหนง

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -18-

นกเรยนทงหญงและชาย (53%) รสกไมใวใจ อาย และไมสะดวกใจขณะเรยนเพศวถศกษา ไมกลาพดเรองเพศในชนเรยน โดยเฉพาะในกลมนกเรยนหญงมธยมตนและอาชวศกษา สะทอนใหเหนวาบรรยากาศในชนเรยนเปนเรองส าคญ

ขอคนพบเกยวกบครและการสนบสนน

ครสขศกษาและพลศกษามบทบาทในการสอนเพศวถศกษามากทสด ครครงหนงไมไดรบการอบรมการสอนเพศวถศกษา ครทไดรบการอบรมสอนครอบคลมหวขอตางๆ ไดมากกวา และใชวธการสอนแบบกจกรรมทให

นกเรยนมสวนรวมไดมากกวาครทไมไดอบรม ครทไมไดรบการอบรมเพยง 29% ตอบวาใชวธสาธตการใชถงยางอนามย ขณะทครทรบการอบรม 18

ชม.ขนไปเกนครง (58.6%) ตอบวาเคยใชวธสาธตถงยาง ครทบอกวา ผบรหารฯสนบสนนเพศวถศกษาอยางเตมทมการสอนเนอหาไดครอบคลมมากกวาและ

สอนดวยวธการทหลากหลายมากกวา อยางมนยส าคญ

ขอคนพบเกยวกบทศนคตและวถชวตทางเพศ

ครสขศกษาและพลศกษามบทบาทในการสอนเพศวถศกษา มากทสด ครครงหนงไมไดรบการอบรมการสอนเพศวถศกษา ครทไดรบการอบรมสามารถสอนครอบคลมหวขอตางๆ ไดมากกวา และใชวธการสอนแบบกจกรรมท

ใหนกเรยนมสวนรวมไดมากกวาครทไมไดอบรม ครทไมไดรบการอบรมเพยง 29% ตอบวาใชวธสาธตการใชถงยางอนามย ขณะทครทรบการอบรม 18

ชม.ขนไปเกนครง (58.6%) ตอบวาเคยใชวธสาธตถงยาง ครทบอกวา ผบรหารฯสนบสนนการเรยนการสอนเพศศกษาเตมทมการสอนเนอหาไดครอบคลม

มากกวาและสอนดวยวธการทหลากหลายมากกวา อยางมนยส าคญ

วทยากรสรปวา การสอนเพศวถศกษาควรใหความส าคญกบการสอนเรองความเทาเทยม สทธทางเพศ เพศภาวะ อนเปนการบมเพาะทศนคตทสามารถชวยปองกนดแลปญหาตงแตตนเหต ซงสงนจะเกดขนไมได หากไมมนโยบายพรอมกลไกสนบสนนทชดเจนและตอเนองจากระดบกระทรวงลงมาสครและผบรหารสถานศกษา

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -19-

งานวจยดานการจดบรการวางแผนครอบครวและการคมก าเนดในประเทศไทย

โดย นพ. บญฤทธ สขรตน ผชวยผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ในมมมองของส านกอนามยการเจรญพนธ ค าวางานวจยครอบคลมความหมายกวาง และแยกออกจากการส ารวจและการเกบขอมลไดยาก เนองานจงมความทบซอนกนอย โดยมเรองส าคญทตองพจารณาคอ 1) เรองใดทเราอยากร ขอมลใดบางทมอยแลว และอะไรทยงไมม เชน พฤตกรรม ทศนคตของวยรน 2) ขอมลทเรายงไมม มแนวทางหลกอยสองทางเพอใหไดขอมล คอ เกบขอมลเองและขอขอมลจากหนวยงานอนทเกยวของ โดยขอมลทส านกฯ เกบเองมอย 3 เรองหลก ๆ คอ

1) เรองการยตการตงครรภ เมอการยตการตงครรภไมถกกฎหมายในทกกรณ ท าใหเกบขอมลยาก ขอมลสวนทเกบคอ abortion surveillance ซงระบลกษณะการท าและจ านวนไมได แตจะสามารถบอกกรณทยตการตงครรภดวยการใชยาเทานน เพราะเมอมการจดทะเบยนยาเมอป 2557 ท าใหทกกรณทมการใชยาตองรายงานกรมอนามย จงสามารถเกบขอมลผใชยายตการตงครรภจ าแนกตามอายและระบสาเหตทตองยตการตงครรภเพมเขามา

2) การเฝาระวงการตงครรภในวยรน (teenage pregnancy surveillance) เนนขอมลทเปนผลสมฤทธเปนหลก ขาดรายละเอยดทางสงคมเชน ตงครรภโดยตงใจหรอไม ยงเรยนอยหรอไม หลงคลอดแลวกลบไปเรยนโรงเรยนเดมหรอยายโรงเรยน ส านกจงพยายามออกแบบค าถามเพอเกบขอมลสวนนเพมเตม โดยถามผมารบบรการ ณ จดทฝากครรภ นอกจากน มการเกบขอมลเมอมการตรวจตดตามหลงคลอด เชน ผรบบรการมการวางแผนชวตอยางไร เรยนตอหรอไม และใครจะเลยงลก โดยการเกบขอมลเพมเตมดานเศรษฐานะและสงคมเพมเตมน นาจะวเคราะหไดในชวงปลายป 2560

3) ขอมลเกยวกบการใหบรการคมก าเนดหรอวางแผนครอบครวในโรงพยาบาล เปนการเกบขอมลของโรงพยาบาล วามการจดซอเวชภณฑคมก าเนดแบบใดบาง รวมทงสถตการใชวธคมก าเนดแบบกงถาวร เปนอยางไร ซงชวยใหส านกฯไดขอมลทเปนประโยชน เมอน าขอมลมาเปรยบเทยบขอมลทส ารวจไวเมอป 53 ไดขอสรปวา เมอมโครงการเขาไปในโรงพยาบาลและมงบประมาณเขาไปดวย จะท าใหการด าเนนงานไดผลมาก

การเกบขอมลเอง มขอดคอ ส านกฯสามารถออกแบบการเกบขอมลใหไดขอมลตามทตองการ แตมอปสรรค คอ การเกบขอมลตองใชทรพยากรทงดาน งบประมาณ บคลากร และเวลา ซงทผานมาเปนการเพมภาระใหหนวยงานทรบผดชอบเกบขอมลมากๆ ซงศกยภาพของส านกฯ มจ ากดและไมสามารถเกบขอมลใดเพมจากขอมลทง 3 ชดนได

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -20-

ส านกฯ จงคดถงทางเลอกท 2 วา แทนทจะเกบขอมลเอง ควรน าฐานขอมลทหนวยงานอนเกบไวมาวเคราะห ซงจากการรบฟงขอมลในชวงเชาของวนน พบวา มการส ารวจเกบขอมลหลายชดทเกยวของกบการตงครรภในวยรน ซงยงไมไดรบการวเคราะห จงยงมขอมลทไมไดน ามาใชประโยชน

ประเดนนมความสมพนธกบการอภปรายในชวงเชาทพดถงการเชอมโยงขอมล เนองจากในปจจบน มผเชยวชาญทจะวเคราะหขอมลนอยมาก งบประมาณในการจางผเชยวชาญดานสถตมาวเคราะหมนอย มหาวทยาลยกมงานลนมอ

ในตางประเทศ มแนวโนมหนงทนาสนใจ คอ ขอมลจากการศกษาวจย เมอเกบรวบรวมไวเปนฐานขอมลแลวจะเปดเปนสาธารณะเพอใหผทสนใจน าไปวเคราะหเพอหาแนวโนมและขอสรปในประเดนทตนสนใจ ซงแนวทางนเปนแนวทางทนาสนใจ โดยรฐบาลไมควรปกปดขอมลมากเกนไปนก เพอใหเกดการวเคราะหเพอตอยอดทางความร

สรปภาพรวมและอภปรายรวมกบผเขารวมประชม

ผด าเนนรายการ: ดร. วาสนา อมเอม กองทนประชากรแหงสหประชาชาต

ผแทนสกว. เสนอวา จะสามารถชวยวเคราะหขอมลของกระทรวงสาธารณสขให ดร. วาสนาเสรมวา สกว. มงบประมาณส าหรบใหทนสนบสนนงานวจยและมเครอขายนกวจยทวประเทศ ซงขอใหผแทนส านกอนามยการเจรญพนธอธบายถงนโยบายในดานน ผแทนกระทรวงพม. กลาวเสรมวา ทางกระทรวงฯมงบประมาณดานการวจยนอยมาก จงอยากใหมการวเคราะหประเดนครอบครวเขาไปดวย

การน าเสนอประสบการณและขอคดเหนจาก ศ. โรเจอร องแฮม

วทยากรกลาวเพมเตมประเดนตอไปน การรกษาความลบของขอมลโดยเฉพาะขอมลบคคล และเหตผลหลกในการเกบขอมล คอเพอใหสามารถตรวจสอบไดวา การด าเนนงานของเรามประสทธภาพและกาวหนาหรอไม ซงเปาหมายหลกกเพอลดอตราการตงครรภ การเกบขอมลเกยวกบการยตการตงครรภเปนเรองทยากมาก เนองจากเปนบรการทไมไดรบการรบรองจากกฎหมาย และในหลายประเทศมประเดนเรองศลธรรมเขามาเกยวของ

การส ารวจความเหนของเดกและเยาวชนในโรงเรยนมประโยชนมาก โดยเฉพาะความเหนของเดกและเยาวชนเพศหญง

ในสวนของงานวจยทเกยวของกบการด าเนนงานตามยทธศาสตร อาจเปนไปเพอสงเสรมการสอสารเรองเพศในครอบครวอยางเปดเผยตงแตเดกยงมอายนอย ๆ รวมถงการยอมรบความเปลยนแปลงทางรางกายของตนเอง มมมองดานบวกทมตอเรองเพศ และความสามารถในการควบคมสถานการณเมอตองมเพศสมพนธ โดยการมความรความเขาใจในเรองเพศในทกมต วทยากรยกตวอยางงานวจยบางชนทชวยใหเขาใจม มมองและ

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -21-

ความรสกทมตอเรองเพศของวยรน เชน เมอตอนมเพศสมพนธเปนครงแรก ความรสกของการ Being out of control และ Being in control ซงสะทอนถงทศนคตและความมนใจของตนเอง

งานวจยเชงคณภาพแมจะมกลมตวอยางไมใหญนก แตสามารถใหขอมลในเช งลกเกยวกบทศนคตซงเปนทมาของพฤตกรรมทางเพศของวยรนได

ดร. วาสนาสรปวา งานวจยในประเทศไทย ไมคอยมงานในเชงลกและเหนมมมองหรอทศนคตเรองเพศของเดกและเยาชน รวมทงไมคอยมการพดคยถงความสขในการมเพศสมพนธ (sexual pleasure) เรองเพศทพดถงมกเปนเรองทางลบและเปนปจจยเสยงเทานน

ค าถามจากผแทน UNFPA

อยากใหวทยากรกลาวเพมเตมเกยวกบทศนคตของผใหบรการ และเนองจากการตงครรภในวยรนไมใชปญหาทงหมดและไมนบเปนกลมเสยง เนองจากในบรบทของประเทศไทย 20% ของผหญงแตงงานตงแตอายยงนอย ในขณะท 48 – 49% ของการตงครรภเปนการตงครรภทไมพรอม อยากใหวทยากรใหความเหนเพมเตมในประเดนน

วทยากรตอบค าถาม

ประเดนนเปนเรองยากส าหรบการท างานวจย ทผานมาเราพยายามแยกระหวางการตงครรภทเกดขนจ ากความตงใจและไมตงใจ แตพบวา 60% ของผหญงทตงครรภในทกกลมอาย ตงครรภโดยไมตงใจ อยางไรกตาม วทยากรเหนวา การถามผหญงวาตงครรภโดยตงใจหรอไมเปนค าถามทไมเหมาะสมทางจรยธรรม เนองจากแมแตผใหญหรอผหญงทสมรสแลว เมอมลกอาจจะไมไดตงใจตงแตเรมตนกได ดงนนจงใชวธศกษา Birth Cohort Study เพอดพฤตกรรมหรอการกระท าของวยรนในปจจบนเพอคาดการณวาใครจะตงครรภในอนาคต

แมวยรนสวนใหญมความรสกดานลบเพราะไดรบบรการทไมเพยงพอหรอบรการทมการตตรา ไมใชเพราะตงครรภ ในประเทศองกฤษ แมจะมการเพมงบประมาณเพอชวยเหลอดแลวยรนทตงครรภไมพรอม แตอตราการตงครรภกยงลดลงตามเปาหมายของยทธศาสตร จงชใหเหนวา บรการทดส าหรบแมวยรน ไมไดเปนแรงจงใจใหวยรนตงครรภ นอกจากน ยงควรใชประโยชนจากสอทมอยเทาทจะท าได

ขอคดเหนจาก นพ. กตตพงศ แซเจง ผอ านวยการส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย

นพ. กตตพงศกลาววา ส านกอนามยการเจรญพนธไดท างานดานการรณรงคมาอยางตอเนอง โดยรวมมอกบบรษทขายยาคมก าเนดและรายการผหญงถงผหญงทออกตระเวนรณรงคตามสถานศกษาระดบมธยมปลาย ซงไดรบความสนใจและการยอมรบจากสาธารณชนมากขน ผลทเกดขนคอ ในการขบเคลอนเพอออกพระราชบญญตการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน มแรงตานนอยมากเมอเทยบกบกอนหนานทมจดหมายรองเรยนใหยกเลกการขบเคลอน พ.ร.บ. อนามยเจรญพนธ

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -22-

ในสวนของสอมวลชน ส านกฯ มการพดคยหารอกบผผลตรายการ แตมกไดรบค าตอบวาไมมงบประมาณสนบสนนการผลตรายการเพอใหความรในดานน แตสอมวลชนบางแขนงกจดท ารายการหรอผลตละครทใหความรในประเดนนไดเองโดยไมตองของบประมาณจากทางส านกฯ ซงอยทจตส านกรบผดชอบสงคมของสอเองดวย

ในประเดนวา เราตองการขอมลอะไรและจะน าไปใชประโยชนอะไรบาง นาจะมการด าเนนการดงน หนวยงานทเกยวของหารอรวมกนวา ฐานขอมลทเรามอยเพยงพอหรอไม ทจะใชก ากบตอบตวชวดยอยในแผนปฏบตการทจดท าเสรจแลวหรอไม และจากฐานขอมลทมอย มขอมลดบทจะน ามาวเคราะหอะไรเพมเตมไดบาง เพอตอบค าถามอะไร โดยดตามตวชวดทระบในยทธศาสตรตามทก าลงจะเสนอเขาครม.

สวนการแลกเปลยนขอมลระหวางหนวยงาน ตามหลกการไมมปญหาเพยงแตตองท าใหถกระเบยบราชการ นอกจากน ตองพจารณาดวา ขอมลทไดจากการวเคราะหและวจย จะน าไปก าหนดนโยบายไดอยางไร เชน การวจยเรองเกยวกบเพศศกษา มประเดนนาสนใจมากมาย ทตองคดวาจะน าไปปรบปรงแกไขนโยบายอยางไร

ในระบบการขบเคลอนยทธศาสตร ปจจบนส านกอนามยการเจรญพนธ ในฐานะเลขานการ จะน าประเดนฐานขอมลเหลานไปหารอเพอขบเคลอนยทธศาสตรตอไป โดยอาจมการตงคณะท างานเฉพาะกจเพอหารอและน าเสนอแนะประเดนเขาสคณะกรรมการระดบชาตตอไป

อกประเดนหนงคอ เราจะเผยแพรขอมลทมอยอยางไร และสดทายคอ เราควรวจยเรองใดเพมเตมอกบาง เนองจากมงบประมาณในการท าวจย

ขอคดเหนจากผแทนกรมกจการสตรและสถาบนครอบครว

กรมกจการสตรและสถาบนครอบครว มการรวบรวมงานวจยเกยวกบเพศวถศกษา (gender) เขาไปไวในศนยขอมลกลางของกรมฯ

ขอคดเหนจากผแทนองคการยนเซฟ

เมอพดถงเพศศกษา จะเหนวาการใหการศกษาในประเทศไทยมปญหาหลายประการ เชน นกเรยนม. 3 สอบโอเนตตก 5 วชา นอกจากน ระบบการศกษาของไทยมความเหลอมล าระหวางโรงเรยนในกรงเทพฯ กบโรงเรยนในตางจงหวดเรองคะแนนโอเนตมาก ซงสะทอนถงความเหลอมล าของมาตรฐานการศกษาของไทย และขาดการสอนทกษะการคดวเคราะห ซงท าใหเปนปญหาในการเรยนรทกเรองรวมทงเรองเพศดวย ดงนน การพฒนาระบบการเรยนรนอกหองเรยนและนอกระบบโรงเรยน จะชวยเสรมคณภาพการเรยนการสอนและชวยแกปญหาสงคมได

ขอคดเหนจาก ศ. โรเจอร องแฮม

งานวจยในประเทศองกฤษไดรบงบประมาณจากสวนกลาง และเมอจดท าเสรจแลวตองเกบขอมลไวทศนยกลาง ซงเปนระบบฐานขอมลวจยขนาดใหญและสามารถสบคนยอนหลงไปไดถง 10 ป ในระดบพนท ม

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -23-

การจดท างานวจยเกยวกบสขภาพทางเพศ และมการจดการประชมระดบชาต เพอน าเสนอผลงานวจยและแลกเปลยนความรกนในหมนกวจย

ขอคดเหนจาก นพ. บญฤทธ สขรตน ผชวยผอ านวยการ ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย

ในการจดท าฐานขอมลอนามยการเจรญพนธ หรอ RH database ไดท าการสบคนขอมลทมความเกยวของ และรวบรวมตวชวดทงหมดทมอยในปจจบน พบวาเฟสทยงยากทสดคอชวงรวบรวมขอมล เพราะกอนหนาน บานเรามการส ารวจเกบขอมลจรง แตไมไดจดระบบระเบยบ เราตองใชสโนวบอลเทคนค ไลกลบไปดเลมเกาๆ บางสวนหาไมเจอ เชน ส ามะโนและเคหะหาครงท 1 ถง 5 ไมเจอ มแตครงท 6

ขอคดเหนจากผแทนองคการยนเซฟ

การน าเสนอในวนน ชวยใหเหนภาพของขอมลทชใหเหนวา แตละพนทมความแตกตางกน และเหนชดขอมลทเชอมโยงกน ส าหรบประเทศไทย การจดเกบขอมลการทองในวยรนทเกบขอมลการทองในกลมผมอายต ากวา 20 ป ไมสอดคลองกบอายขนต าของการแตงงานทกฎหมายก าหนดใหสามารถแตงงานไดทอาย 17 ป ดงนน ขอมลของการตงครรภของผหญงทอายระหวาง 17 – 20 ปจะมชองวางทจะหาค าตอบวา เปนการตงครรภกอนหรอหลงแตงงาน ซงหากสามารถหาขอสรปของชองวางดานอายตรงนได จะเปนประโยชนมากในอนาคต

นอกจากนน มค าถามเพมเตมส าหรบศ. องแฮมวา ในสวนของกลมคณะทปรกษา (advisory group) มบทบาทอยางไร และมอสระมากนอยแคไหนในการตดสนใจ

วทยากรตอบค าถาม

ประเทศไทยมการก าหนดใหมคณะกรรมการระดบชาตทมรองนายกรฐมนตรเปนประธานเพอก ากบดแลการด าเนนงานตามพ.ร.บ. ฉบบน วทยากรใหความเหนวา ควรจดตงคณะทปรกษาทเปนอสระตอภาคการเมองและมความเชยวชาญในงานดานการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรน และมหนาทใหขอมลและขอเสนอแนะแกคณะกรรมการ

สรปและปดการประชม

โดย ดร. วาสนา อมเอม ผชวยผแทนกองทนประชากรแหงสหประชาชาต

ดร. วาสนากลาวสรปวา หลงจากการหารอครบทกยทธศาสตรแลว UNFPA จะเขาไปประชมเพอหารอกบอธบดกรมอนามย เพอน าเสนอขอคดเหนเชงนโยบายใหแกผบรหาร

ส าหรบการประชมในวนน จะเหนไดวา เรามฐานขอมลอยมากพอสมควร แตปญหาคอ จะสามารถบรณาการขอมลทมอยเขามาใชประโยชนรวมกนไดอยางไร เนองจากหลายหนวยงานเกบขอมลของประชาชนตามเลขประจ าตว 13 หลกเอาไว จงมความจ าเปนทจะตองมาหารอรวมกนเพอเชอมโยงขอมลทมอย ในชวงบายเราไดเหนวามงานวจยหลายชนทเปนประโยชนซงเราไมเคยทราบมากอนวามการจดท าขน และมผลการส ารวจหลาย

การประชมความรวมมอทางวชาการภายใตยทธศาสตรการปองกนและแกไขปญหาการตงครรภในวยรนระดบชาต: 28 มนาคม 2560 -24-

ชนทไมไดน ามาวเคราะหเพอใชประโยชนใหเตมท ดงนน จะเหนไดวาการจดการความรเปนเรองใหญ หนวยงานทเกยวของเชน สกว. กไดเสนอตววาจะชวยประสานเชอมโยงนกวจยในมหาวทยาลยตาง ๆ มาเปนแนวรวมเพอวเคราะหขอมลส าหรบก าหนดนโยบาย

ในสวนแผนงานของ UNFPA เนองจากในปนเปนปแรกทจะมการด าเนนงานตามยทธศาสตร ซงกองทนฯ ไมมงบประมาณมากเหมอนปกอน ๆ ดงนน UNFPA จะมบทบาทเปนผเชอมประสานหนวยงานทเกยวของและใหความชวยเหลอดานวชาการ และท างานรวมกบหนวยงานขององคการสหประชาชาตหนวยงานอน ๆ เพอใหมบรการทเปนมตรกบวยรนอยางตอเนอง และด าเนนงานจากมมมองและมตของเยาวชน ซงอาจจะมการหารอรวมกนอกหลายครงในแตละประเดนทเกยวของกบการลดการตงครรภในวยรน

ดร. วาสนา ขอบคณผเขารวมประชมทกทานทมสวนรวมในการแลกเปลยนความเหน ขอบคณลามและผจดบนทกการประชม และขอปดการประชมในวนน

*****