Undak Unduk Basa Sunda

14
Nurutkeun panalungtikan (penelitian) tatakrama basa sunda atawa sok disebut oge UNDAK UNDUK BASA SUNDA (UUBS) teh wangunna (bentuknya). Aya sababaraha (beberapa) ragam (tingkat/jenis) UNDAK UNDUK BASA SUNDA (UUBS) nu (yang) ilahar (biasa) digunakeun dina basa sunda, diantawisna (diantaranya) nyaeta (yaitu) ragam basa hormat, ragam basa loma / kasar. Dina (pada) hakekatna digunakeunana ragam hormat teh taya lian (tidak lain) pikeun (untuk) nembongkeun (menunjukkan) rasa hormat ti (dari) nu nyarita (bicara) ka (kepada) nu diajak nyarita (diajak bicara) jeung ka saha nu dicaritakeunana (dan sesiapa yang menjadi bahan pembicaraan). Ragam basa hormat aya dalapan rupa (tapi nu biasa dipake aya genep) nyaeta: 1. ragam basa lemes pisan/luhur 2. ragama basa lemes keur batur 3. ragam basa lemes keur pribadi/lemes sedeng 4. ragam basa lemes kagok/panengah 5. ragam basa lemes kampung/dusun 6. ragam basa lemes budak Didieu bade diguar sakeudik ngeunaan kumpulan (kempelan) basa loma - basa lemes (Undak Unduk) bahasa sunda. UNDAK-USUK BASA (BASA LOMA-BASA LEMES) Basa Loma Basa Lemes (Keur ka sorangan) Basa Lemes (Keur ka batur) Bahasa Indones ia Abus, asup Lebet Lebet Masuk Acan, tacan, encan Teu acan Teu acan Belum Adi Adi Rai, rayi Adik Ajang, keur, pikeun Kanggo Haturan Untuk Ajar Ajar Wulang, wuruk Mengaja r Aji, ngaji Ngaji Ngaos Akang Akang Engkang Kakak / Abang Aki Pun aki Tuang Eyang Kakek Aku, ngaku Aku, ngaku Angken, ngangken Mengaku Alo Pun alo Kapiputra Keponak an Alus Sae Sae Bagus Ambeh, supaya, sangkan Supados Supados Supaya

description

Undak Unduk Basa Sunda

Transcript of Undak Unduk Basa Sunda

Page 1: Undak Unduk Basa Sunda

Nurutkeun panalungtikan (penelitian) tatakrama basa sunda atawa sok disebut oge UNDAK UNDUK BASA SUNDA (UUBS) teh wangunna (bentuknya). Aya sababaraha (beberapa) ragam (tingkat/jenis) UNDAK UNDUK BASA SUNDA (UUBS) nu (yang) ilahar (biasa) digunakeun dina basa sunda, diantawisna (diantaranya) nyaeta (yaitu) ragam basa hormat, ragam basa loma / kasar.

Dina (pada) hakekatna digunakeunana ragam hormat teh taya lian (tidak lain) pikeun (untuk) nembongkeun (menunjukkan) rasa hormat ti (dari) nu nyarita (bicara) ka (kepada) nu diajak nyarita (diajak bicara) jeung ka saha nu dicaritakeunana (dan sesiapa yang menjadi bahan pembicaraan). Ragam basa hormat aya dalapan rupa (tapi nu biasa dipake aya genep) nyaeta: 1. ragam basa lemes pisan/luhur 2. ragama basa lemes keur batur 3. ragam basa lemes keur pribadi/lemes sedeng 4. ragam basa lemes kagok/panengah 5. ragam basa lemes kampung/dusun 6. ragam basa lemes budak

 

Didieu bade diguar sakeudik ngeunaan kumpulan (kempelan) basa loma - basa lemes (Undak Unduk) bahasa sunda.

UNDAK-USUK BASA(BASA LOMA-BASA LEMES)

Basa Loma Basa Lemes

(Keur ka sorangan)

Basa Lemes

(Keur ka batur)

BahasaIndonesia

Abus, asup Lebet Lebet MasukAcan, tacan, encan Teu acan Teu acan BelumAdi Adi Rai, rayi AdikAjang, keur, pikeun Kanggo Haturan UntukAjar Ajar Wulang, wuruk Mengaja

rAji, ngaji Ngaji NgaosAkang Akang Engkang Kakak /

AbangAki Pun aki Tuang Eyang KakekAku, ngaku Aku, ngaku Angken, ngangken MengakuAlo Pun alo Kapiputra Keponak

anAlus Sae Sae BagusAmbeh, supaya, sangkan

Supados Supados Supaya

Ambek Ambek Bendu MarahAmbe, ngambeu Ngambeu Ngambung MenciumAmit, amitam Permios Permios PermisiAnggel Bantal Bantal, kajang Bantal

Page 2: Undak Unduk Basa Sunda

mastakaAnggeus, enggeus Rengse Parantos SudahAnjang, nganjang Ngadeuheu

sNatamu Bertamu

Anteur, nganteur Jajap, ngajajapkeun

Nyarengan Mengantar

Anti, dago, ngadagoan, Ngantosan Ngantosan Menunggu

Arek Bade, seja Bade, seja Mau / Akan

Ari Dupi Dupi N/AAsa, rarasaan Raraosan Raraosan PerasaanAsal Kawit Kawit AsalAso, ngaso Ngaso Leleson Istirahat

/ RilexAtawa Atanapi Atanapi AtauAtoh, bungah Bingah Bingah GembiraAwak Awak Salira BadanAwewe Awewe Istri Perempu

anBabari, gampang Gampil Gampil MudahBaca Aos Aos BacaBadami Badanten Badanten Berundin

gBae, keun bae Sawios, teu

sawiosSawios, teu sawios Biarkan

Bagea Bagea Haturan N/ABaheula Kapungkur Kapungkur Zaman

DahuluBaju Baju Raksukan, anggoan BajuBakti Baktos Baktos BaktiBalik, mulang Wangsul Mulih PulangBalur Balur Lulur LulurBangga Sesah Sesah SusahBapa Pun Bapa Tuang Rama BapakBareng, reujeung Sareng Sareng DenganBareto Kapungkur Kapungkur Zaman

DahuluBatuk Bantuk Gohgoy BatukBatur Babaturan Rerencangan Orang

LainBawa Bantun Candak BawaBeak Seep Seep HabisBeda Benten Benten Beda

Page 3: Undak Unduk Basa Sunda

Beja Wawartos Wawartos KabarBener, enya Leres Leres BenarBengek, mengi Asma Ampeg AsmaBere, mere Maparin,

masihanNgahaturaan, ngaleler Memberi

Berekah Pangesto, pangestu

Damang, wilujeng N/A

Beuki Beuki, seneng

Sedep Suka

Beulah Palih Palih PatahBeuli, meuli Meser Ngagaleuh BeliBeunang Kenging Kenging DapatBeungeut Beungeut Pameunteu, raray MukaBeurang Siang Siang SiangBeurat Abot Abot BeratBeuteung Padaharan Patuangan, lambut PerutBibi Pun bibi Tuang bibi Bibi /

TanteBikeun, mikeun Maparinkeu

nNgahaturkeun,nyanggakeun

Berikan

Bilang, milang Ngetang Ngetang Berhitung

Birit, bujur Birit, bujur Imbit PantatBisa Tiasa Tiasa BisaBisi Bilih Bilih N/ABiwir Biwir Lambey BibirBoa Tiasa jadi Tiasa jadi JikalauBoga Gaduh Kagungan PunyaBuang, ngising Miceun Kabeuratan BABBudak Budak Murangkalih AnakBujal Bujal, puser Udel PusarBuka puasa Buka Bobor Buka

puasaBukti Buktos Buktos BuktiBulan Sasih Sasih BulanBungah, gumbira Bingah Bingah GembiraBurit Sonten Sonten SoreBuru Bujeng Bujeng CepatButuh Perlu Peryogi PerluCabak, nyabak Nyabak Cepeng MegangCageur Pangesto,

pangestuDamang Sehat

Calana Calana Lancingan CelanaCangkeng Cangkeng Angkeng Pinggan

g

Page 4: Undak Unduk Basa Sunda

Caram, carek, nyarek Nyarek NgawagelCarang, langka Awis AwisCarek, nyarekan Nyarekan NyeuseulCarita, nyarita, ngomong

Nyanggem Nyarios

Cenah Cenah SaurnaCekel, nyekel Nyekel NyepengCeluk,nyeluk,gero,ngageroan

Nyauran Ngagentraan

Ceuli Ceuli CepilCeurik Ceurik NangisCicing Matuh Calik, linggihCiduh Ciduh LudahCik, cing Cobi CobiCikal Cikal Putra pangageungnaCiling, pacilingan Kakus JambanCiri Tanda TawisCium, nyieum Nyieum NgambungCokot, nyokot Ngabantun NyandakCukup, mahi Cekap CekapCukur, dicukur Dicukur DiparasCunduk, dating Dongkap Sumping, rawuhDaek Daek,

purunKersa

Dagang Dagang IcalanDahar Neda TuangDangdan Dangdan DangdosDapur Dapur PawonDenge, ngadenge Nguping,

mirengNgadangu

Deukeut Caket CaketDidik, ngadidik Ngatik Miwuruk,mitutur,miwe

jangDiri Diri SaliraDiuk Diuk Calik, linggihDuga, kaduga Kaduga KiatDuit Artos ArtosDumeh, lantaran Jalaran Ku margiEling, inget Emut EmutEmboh, tambah Tambih TambihEra Isin LingsemEmbung Alim Teu kersaEnggon Pamondoka

nPangkuleman

Eukeur, keur Nuju Nuju

Page 5: Undak Unduk Basa Sunda

Eusi, ngeusian Ngalebetan NgalebetanEuweuh Teu aya Teu ayaGancang Enggal EnggalGanti Ganti GentosGardeng, reregan Gardeng LalangseGawe Gawe DamelGede Gede AgeungGelung Gelung SanggulGenah, ngeunah Raos RaosGering Udur Teu damangGetol Getol KersaanGeulang Geulang PinggelGeura, pek, heg Geura,

manggaMangga

Geuwat Enggal EnggalGigir, gigireun Gigireun GedengeunGimir Gimir Rentag manahGogoda, cocoba Cocoba CocobiGoreng Goreng AwonGugu, ngagugu Nurut TumutHaben Haben Teras-terasanHadir, ngahadiran Nungkulan NgaluuhanHal, perkara Perkawis PerkawisHalis Halis KeningHampura, maap Hapunten Hapunten, haksamaHareup Payun PayunHarga Harga PangaosHarti Hartos HartosHate Hate ManahHawatir,watir,karunya Watir HawatosHayang Hoyong PalayHelok Heran HemengHese, susah, pelik Sesah SesahHeuay Heuay AngobHeubeul, lawas Heubeul LamiHeug, seug Mangga ManggaHili, tukeur Liron GentosHirup Hirup JumenengHudang Hudang GugahHuntu Huntu WaosHutang Hutang SambetanIber, beja, warta Wartos WartosIdin Widi WidiIgel Igel Ibing

Page 6: Undak Unduk Basa Sunda

Iket Totopong UdengIlik, ngilikan Ningalan NingalanIlu, ngilu Ngiring NgiringImah Rorompok BumiImpi, ngimpi Impen,

ngimpenImpen, ngimpen

Imut Imut MesemIncu Pun incu Tuang putuIndit, miang Mios Angkat, jengkarIndung Pun biang Tuang ibuInggis, risi Inggis, risi RempanInjeum, nginjeum Nambut NambutInum, nginum Leueut,

ngaleueutLeueut, ngaleueut

Irung Irung PangambungIsuk, isukan Enjing EnjingItung Itung EtangIwal, kajaba Kajaba KajabiJaga Jaga JagiJalma, jelema Jalmi JalmiJauh Tebih TebihJawab Walon WalerJero Lebet LebetJeung Sareng SarengJiga Jiga Sapertos,sakarupiJual Ical IcalJugjug Bujeng BujengJuru, ngajuru Ngalahirkeu

nBabar

Kabeh, kabehanana Sadayana SadayanaKabur, minggat Minggat LolosKacida, naker Kalintang Kalintang, teu kintenKajeun, keun bae Sawios SawiosKakara, karek Nembe NembeKarembong Kekemben KekembenKari, tinggal Kantun KantunKasakit, nyeri Kasakit,

kanyeriKasawat

Katara, kaciri Katawis KatawisKapalang, kagok Kapambeng KapambengKawas Sapertos SapertosKawin Nikah,

jatukramiJatukrami,rendengan

Kede Kenca KiwaKejo, sangu Sangu Sangu

Page 7: Undak Unduk Basa Sunda

Kelek Kelek IngkabKesang Karinget KaringetKeur, pikeun Kanggo Kanggo, haturanKiih Kahampang

anKahampangan

Kolot Kolot SepuhKongkorong Kangkalung KangkalungKop, pek Mangga ManggaKuat Kiat KiatKudu Kedah KedahKumbah Kumbah WasuhKumis Kumis RumbahKumpul Kempel KempelKungsi Kantos KantosKurang Kirang KirangKuring, sim kuring Abdi, sim

abdiSim abdi

Labuh Labuh GeubisLahun, ngalahun Ngalahun MangkonLain Sanes SanesLaju Lajeng LajengLaki, lalaki Lalaki PamegetLaku, payu, laris Pajeng PajengLalajo Nongton NongtonLamun, upama Upami UpamiLanceuk Pun lanceuk Tuang rakaLantaran, sabab Jalaran,

sababMari

Leho Leho UmbelLetah Letah IlatLeungeun Leungeun PananganLeungit Leunit IcalLeutik Alit AlitLeuwih Langkung LangkungLila Lami LamiMahal Awis AwisMaksud Maksad MaksadMalarat, miskin Jalmi teu

gaduhTeu kagungan nanaon

Malem Wengi WengiMalik Malik MayunMamayu Mamayu MamajengMangka, sing, muga Mugi MugiMaot Maot Pupus, tilar dungaMarhum Marhum, Marhum, suargi

Page 8: Undak Unduk Basa Sunda

jenatnaMemeh, samemehna Sateuacann

aSateuacanna

Mending, leuwih hade Langkung sae

Langkung sae

Meujeuhna Meujeuhna CekapMeueun Panginten PangintenMimimti, mimitina Kawitna KawitnaMinangka Etang-

etangEtang-etang

Mindeng, remen Sering SeringMinyak Lisah LisahMuga Mugi MugiaMupakat, rempug Mupakat,

rempugRempag

Murah Mirah MirahNajan, sanajan Sanaos SanaosNgan Mung MungNgaran Wasta,

namiJenengan, kakasih

Ngeunah Ngeunah RaosNgora Ngora AnomNini Pun nini Tuang eyangNyaho Terang UningaNyaring Nyaring Teu acan kulemNyolowedor Nyolowedor Midua mahaObat, ubar Obat, ubar LandogOgan, ondang Ondang UlemOme,ngomean,menerkeun

Ngalereskeun

Ngalereskeun

Paham Paham,ngartso

Ngartos

Paju, maju Majeng MajengPake, make Nganggo NganggoPalangsiang, bias jadi Tiasa jadi Tiasa jadiPalire, malire Malire MerhatoskeunPamajikan Pun bojo Tuang rayiPancuran, kamar mandi

Jamban Jamban

Pandeuri Ti pengker Ti pengkerPang, pangna, nu matak

Nu mawi Nu mawi

Panggih, manggih, nimu

Mendak Mendak

Pangkat, kadudukan Kadudukan Kalungguhan

Page 9: Undak Unduk Basa Sunda

Pangku, mangku Mangku MangkonPanon Panon SocaPantar, sapantar Sapantar SayuswaParibasa Paripaos ParipaosPariksa, mariksa Mariksa MariosParna Repot WalesParo, saparo Sapalih SapalihPasti, tangtu Tangtos TangtosPati, teu pati Teu patos Teu patosPatuh, matuh Matuh LinggihPayung Payung PajengPedah Ku margi,

jalaranRehing

Penta, menta Neda, nyuhunkeun

Mundut

Pecak, mecak, nyoba Nyobi NyobiPencet, mencetan Meuseulan MeuseulanPercaya Percanten PercantenPerlu Perlu PeryogiPermisi Permios PermiosPeuting Wengi WengiPihape, mihape Wiat NgaweweratanPiker Piker ManahPiligenti Piligentos PiligentosPindah Pindah NgalihPingping Pingping PahaPipi Pipi DamisPoe Dinten DintenPoho Hilap LaliPotong, popotongan Patilasan PatilasanPuasa Puasa SaumPuguh, tangtu Tangtos Tangtos, kantenanPurun Purun KersaRarabi Rarabi GarwaanRaksa, pangraksa Pangraksa PanangtayunganRamo Ramo RemaRampes Mangga ManggaRasa, rumasa Rumaos RumaosRea, loba Seueur SeueurReceh Receh Artos alitReujeung Bareng SarengReuneuh Kakandung

anBobot, ngandeg

Reureuh Reureuh Ngaso

Page 10: Undak Unduk Basa Sunda

Rieut Rieut PuyengRipuh Ripuh RepotRobah Robah RobihRoko, ududeun Rokok SesepeunRua, sarua Sarupi,

samiSarupi, sami

Rusuh, rurusuhan Enggal-enggalan

Enggal-enggalan

Saba, nyaba Nyanyabaan

Angkat-angkatan

Sabot Keur waktu WaktosSabuk, beubeur Beubeur BeulitanSadia Sayagi SayagiSakeudeung Sakedap SakedapSalah Lepat LepatSalahsaurang Salahsawio

sSalahsawios

Salaki Pun lanceuk Caroge, tuang rakaSalamet Salamet WilujengSalat, solat Sambeang NetepanSalesma Salesma PilegSalempang, hariwang Salempang Salempang, rajeg

manahSalin, disalin Disalin GentosSamak Amparan AmparanSampak, nyampak Nyampak Nyondong, kasondongSamping Sinjang SinjangSanding, kasanding Kasanding KasumpinganSanggeus Saparantos SaparantosSanggup Sanggem SanggemSare Mondok KulemSarerea Sadayana SadayanaSarta, jeungna deui Sareng SarengSarua Sami SamiSasarap Sasarap,

nedaTuang

Sawah Sawah SerangSejen Sejen SanesSeleh, nyelehkeun Masrahkeun Nyanggakeun,ngahat

urkeunSelewer, nyelewer Midua hate Midua manahSemah Tamu TamuSesa, kari Kantun KantunSebut Sebat SebatSerah, nyerahkeun Mirak Mirak, ngeser

Page 11: Undak Unduk Basa Sunda

Seubeuh Sesek WaregSeuri Seuri GumujengSiar, nyiar Milari MilariSibanyo Sibanyo WawasuhSirah Sirah MastakaSirit Larangan LaranganSisir Pameres PameresSoara, sora Sora SoantenSorangan Sorangan NyaliraSore Sonten SontenSugan, manawi Manawi ManawiSuku Suku SampeanSunat, nyunatan Ngabersiha

nNyepitan

Sungut Cangkem BahamSupaya Supados SupadosSurat Serat Serat, tetesanSuweng Suweng Kurabu, gwangTabeat Adat PanganggoTadina Awitna,

kawitnaKawitna

Tai Kokotor KokotorTaksir, ngira Nginten-

ngintenNginten-nginten

Taktak Taktak TarajuTalatah Wiat saur Wiat saurTambah Tambih WuwuhTampa Tampi TampiTanda, ciri Tawis TawisTangen, katangen Kanyahoan KauningaTangtung, nangtung Nangtung NgadegTanya Taros PariksaTapi Nanging NangingTarang Tarang TaarTarima Tampi TampiTawar, nawar Nawis MundutTayoh-tayohna Rupina RupinaTeang, neangan Milari MilariTenjo, nenjo, nempo Ningal NingaliTepi Dugi DugiTere Tere KawalonTereh Enggal EnggalTeleg, teureuy Teleg TelenTembang, nembang Nembang MamaosTepi, nepi Dugi Dugi

Page 12: Undak Unduk Basa Sunda

Tepung Tepang TepangTerus Teras TerasTeundeun Simpen SimpenTincak Tincak DampalTitah, nitah, jurung Ngajurunga

nMiwarangan

Tonggong Tonggong PungkurTopi, dudukuy Topi,

dudukuyTudung, langgukan

Tulis Tulis SeratTulung, pitulun Pitulung PitandangTulus Cios CiosTuluy Teras,

lajengTeras, lajeng

Tumpak Tumpak TunggangTunggu Antos AntosTurun Turun LungsurUcap Ucap Kedal, lisanUlah Teu

kengingTeu kenging

Ulin Ulin AmengUmur Umur YuswaUrus, nguruskeun Ngalereske

unNgalereskeun

Urut Tilas TilasUtama Utami UtamiWaktu Waktos WaktosWani Wantun WantunWaras Cageur DamangWareh, sawareh Sapalih SapalihWarga, dulur Wargi WargiWatara, sawatara Sawatawis SawatawisWawuh Wanoh,

kenalKenal

Wedak Pupur PupurWedal Wedal WetonWilang, kawilang Kaetang KaetangWudu Wulu, wudu Abdas

Langkung sae upami dipasing deui antawis basa lemes ka batur (BLB) sareng Basa Lemes ka sorangan (BLS) oge Basa Loma (BL).

BLB = BLS = BL

(BLB) teu sami sareng (BLS) sami sareng (BL)

(BLB) sami sareng (BLS) teu sami sareng (BL)

Page 13: Undak Unduk Basa Sunda

(BLB) teu sami sareng (BLS) teu sami sareng (BL)