PUPUHSUNDA

BY : YUNI NURFITRIANI

RUPIPUPUH

PUPUHMASKUMAM

BANG

PUPUHSINOM

PUPUHASMARAND

ANA

PUPUHDANGDANG

GULA

PUPUHDURMA

PUPUHKINANTI

PUPUHBALAKBAK

PUPUHGAMBUH

PUPUHGURISA

PUPUHJURUDEMU

NG

PUPUHMIJIL

PUPUHLAMBANG

PUPUHMAGATRU

PUPUH WIRANGR

ONG

PUPUHPANGKUR

PUPUHLADRANG

PUPUHPUCUNG

PUPUH SUNDAPupuh téh nya éta wangun puisi lisan

tradisional Sunda (atawa, mun di Jawa, katelah ogé macapat) nu tangtu pola (jumlah engang jeung sora) kalimahna. Nalika can pati wanoh kana wangun puisi/sastra modérn, pupuh ilahar dipaké dina ngawangun wawacan atawa dangding, luyu jeung watek masing-masing pupuh nu ngawakilan kaayaan kajadian nu keur dicaritakeun. Ciri ciri pupuh sunda :

• Pupuh téh kauger ku guru wilangan jeung guru lagu.

• Guru wilangan nyaéta patokan jumlah padalisan dina unggal pada

• lobana engang dina unggal padalisan• Ayana guru lagu nyaéta patokan sora vokal

dina tungtung unggal padalisan atawa dang-ding-dung-na sora vokal dina engang panungtung.

salajengna

RUPA-RUPA PUPUHPupuh aya tujuh welas rupa:• Asmarandana, ngagambarkeun rasa kabirahian, deudeuh asih,

nyaah.• Balakbak, ngagambarkeun heureuy atawa banyol.• Dangdanggula, ngagambarkeun katengtreman, kawaasan,

kaagungan, jeung kagumbiraan.• Durma, ngagambarkeun rasa ambek, gedé haté, atawa sumanget.• Gambuh, ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.• Gurisa, ngagambarkeun jelema nu ngalamun atawa malaweung.• Jurudemung, ngagambarkeun nu bingung, susah ku pilakueun.• Kinanti, ngagambarkeun nu keur kesel nungguan, deudeupeun,

atawa kanyaah.• Lambang, ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol nu aya

pikiraneunana.• Magatru, ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan

sorangan, mapatahan.• Maskumambang, ngagambarkeun kanalangsaan, sedih bari

ngenes haté.• Mijil, ngagambarkeun kasedih tapi bari gedé harepan.• Pangkur, ngagambarkeun rasa ambek nu kapegung,

nyanghareupan tugas nu beurat.• Pucung, ngagambarkeun rasa ambek ka diri sorangan, atawa

keuheul kulantaran teu panuju haté.• Sinom, ngagambarkeun kagumbiraan, kadeudeuh.• Wirangrong, ngagambarkeun nu kawiwirangan, éra ku polah

sorangan.• Ladrang, ngagambarkeun nu resep banyol bari nyindiran.

MENU

PUPUH MASKUMAMBANGLaras : mandenda /nyorong. Surupan : 4 = T Bebas

Wirahmana

Itu kusir bangun ambek-ambek teing

Turun tina delmanKuda dipecutan tarikTeu aya pisan ras-

rasan

Teu ngaraskeun bong kena ka sato laip

Padahal mogoknaLantaran ges cape

teuingHayang ngaso eureun

heula

Coba lamun aya nu nenggel ka kusir

Ges tangtu karasa Nyeri moal salah deuiSato ge kitu sarua

Naha abong abong teuingNasib abdi jadi hewanDigawekeun berang

petingDirangket taya ras rasan

Abong kena abdi sato teungarasken kana

cape Sadidinten paeh poso Mogok soteh awak lunges

Coba kusir mun di peupeuh

Pasti nyeri karasanaSato oge tangtu leumpeuh

pada-pada boga rasa

Pek pecak pupuhna

MENU

SINOMSinom mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun

kagumbiraan, kadeudeuh

Warna-warna lauk empangAya nu sami jeung

pingpingPagulung patumpangtumpangRatna Rengganis ninggaliWarnaning lauk caiLalawak pating suruwukSepat pating karocepatJulung-julung ngajalingjingSisi balong balingbing, sisibalungbangHarta pada nareangan

Harti pada ngararungsiSabab duanana gunaHarti bisa mere buktiHarta pon kitu deuiBisa ngabul nu

dimaksudNedunan sakahayangTapi harta gampang

leungitMunguharti mangpaat

dunyaakherat

Pek pecak pupuhna

MENU

Eling-eling mangka elingRumingkang di bumi alamDarma wawayangan baeRaga taya pangawasaLamun kasasar lampahNafsu nu matak kaduhungBadan anu katempuhanEling-eling masing elingDi dunya urang ngumbaraLaku lampah nu utamaAsih ka papada jalmaUcap tekad reujeung lampahTingkah polah sing merenahRuntut rukun sauyunanHirup jucung panggih jeung

kamulyaan 

ASMARANDANAAsmarandana ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa sikep kahirupan di Buana atawa Bumi alam. Pupuh téh jumlahna 7 padalisan. Guru wilangan jeung guru laguna nyaéta 81, 8a, 8o/e, 8i/a, 7i/a, 8u, 8a

Pek pecak pupuhna

MENU

DANGDANGGULADangdanggula ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun

katengtreman, kawaasan, kaagungan, jeung kagumbiraan.

Mega beureum surupna geus burit

Ngalanglayung panas pipikiran

Cikur jangkung jahe koneng

Naha teu palay tepungSim abdi mah ngabeunying

leutikAri ras cimataanGedong tengah lautUlah kapalang nya belaParipaos gunting

pameulahan gambirKacipta salaminaHiji basa, hiji bangsaBasa bangsa, Indonesia

Hiji bangsa, hiji nusaNusa tunggal, NusantaraSeler-seler, suku bangsaDi wewengkon, mana-

manaSakasuka, sakadukaWujud bangsa, Indonesia

Pek pecak pupuhna

MENU

DURMADurma mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa ambek,

gedé haté, atawa sumanget.

Moal ngejat sanajan ukur satapak

Geus dipasti ku jangjiMun tacan laksanaNumpes musuh sarakahHeunteu niat seja balikNajan palastraMati di medan juritDi mamana si penjajahPada amarah marudahManan kapok anggur

gawokNajan dituyuk diragutNagri sadayanaUmumna ngabela

Nyempad rosa, pulitik penjajah

Tapi nu ngajajahTeu pasrah, teu sadrahTerus meres, ngahina

ngarinahPek pecak pupuhna

MENU

KINANTIPupuh Kinanti mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun

nu keur kesel nungguan, deudeupeun, atawa kanyaah

Pagawean ngagarantung

Tinggun tayang hente cicing

Hente reureuh barang dahar

Ting calekrok cengar cengir

Si horeng monyet ngarana anu

eukeur manggih milikSakadang monyet

ngagerungkatanyaan ku bapa

taniBareng jeung

sakadang kuya, kuya

mah leos ka leuwiMonyet atuh

susurakanCenah kuya goreng

milik

Pek pecak pupuhna

MENU

Aya warung sisi jalanramé pisan; citaméngAwéwéna luas luis geulispisan; ngagoréngLalakina-lalakina los ka

pipirnyoo monyét nyanggéréngAya warung sisi jalanRamé pisan ku nu jajanTihothat nu ngaladanganNu jarajan sukan-sukan

BALAKBAKBalakbak ngarupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun

heureuy atawa banyol.

Pek pecak pupuhna

MENU

GAMBUHGambuh mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.

Ngahuleng banget bingung Heunteu terang kamana nya indit Turug-turug harita teh, enggeus buritPanonpoe geus rek surup Keueung sieun, aya meong Hulang-huleng, hulang-huleng Ngahuleng ngaraga meneng Hate ratug, tutunggulan Heunteu terang, kaler-kidul Turug-turug, turug-turug Harita teh, enggeus burit Panonpoe geus rek surup Keueung sieun aya meong

Pek pecak pupuhna

MENU

GURISAGurisa mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun jelema nu ngalamun atawa malaweung.

Hayang teuing geura beurang

Geus beurang rek ka Sumedang

Nagih ka nu boga hutangMun meunang rek meuli

soangTapi najan henteu

meunangMo rek buru-buru mulangRek terus guguru

nembangJeung diajar nabeuh

gambangHayang teuing geura

beurangGeus beurang rek ka

SumedangNagih ka nu boga hutangMun meunang rek meuli

soang

Tapi najan henteu meunang

Mo rek buru-buru mulangRek terus guguru

nembangJeung diajar nabeuh

gambangPek pecak pupuhna

MENU

JURUDEMUNGJurudemung mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun nu bingung, susah ku pilakueun. Mungguh nu hirup di dunya Ku kersaning anu agungKu kersaning anu agungGeus pinasti panggihGeus pinastiGeus pinasti panggihJeung dua rupa perkaraSenang paselang jeung bingungMungguh hirup di alam dunyaKu kersaning anu agungGeus pinasti bakal panggihSuka bungah jeung kasedihDua rupa nu tumibaSakabeh jalma di dunyaSenang patumbu jeung bingungEta geus tangtu kasorang

Pek pecak pupuhna

MENU

MIJILMijil mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun kasedih tapi bari gedé harepan.

Mesat ngapung putra SangArimbi Jeung mega geus

aworBeuki lila beuki luhur baeLarak-lirik ninggali ka bumiMilari sang raiPangeran BimanyuAduh Gusti nu KawasaJisim abdi ageung dosaPangna abdi gering nangtungReh ka sepuh wantun

nundung 

Pek pecak pupuhna

MENU

LAMBANGLambang mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol

nu aya pikiraneunana.

Nawu kubang sisi tegalNyiar bogo meunang kadalNawu kubang sisi tegalNyiar bogo meunang kadalAtuh teu payu dijualRek didahar da teu halalNawu kubang sisi tegalNyiar bogo meunang kadalMeunang kadalAtuh teu payu dijualRek didahar da teu halalDa teu halal

Pek pecak pupuhna

MENU

MAGATRUMagatru mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan sorangan, mapatahan.

Coba teguh naon nu sukuna tikluPanon opat heunteu galib Lempang rumang gieun launEs tuning nu mantak hawatirDongko bari aha oho Hulu nunutug buntutna ngacung

kaluhur Buluna carentik-rintik Matana mangpuluh-puluhRasa haseum semu amisRajeng narangtung di kebon Aya sumur awing-awang

ngantungCaina herang tur amisEusina daging bodas alusNyokotna estu babariBoh dicokel boh dikerok

Sukuna pakupis tiluPanon na opat harerangLeumpangna semu nu lesuNgalengkah teu bias gancang Buntutna ngancung ka langitBuluna carentik-rintik Matana mang puluh-puluh

tangginas nu rekneguh Sumurna di awing-awangCaina amis tur herangDagingna bodas ngagenyasMesekna kudu dikupas

Pek pecak pupuhna

MENU

WIRANGRONGWirangrong mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun nu kawiwirangan, éra ku polah

sorangan.

Barudak mangka ngalarti Ulahrek kadalon-dalonEnggon-enggon nungtut elmuMangka getol mangka tiginPibekeleun sarereaModal bakti ka nagaraHe barudak mangka ngartiUlah rek kadalon-dalonNungtut elmu jeung pangartiMasing rajin soson-sosonPibekeleun hirup tandangModal bakti ka nagaraLemah cai anu urangPerlu dijaga diriksa

Pek pecak pupuhna

MENU

PANGKURPangkur mangrupakeun tembang pupuh nu ngagambarkeun rasa ambek nu kapegung,

nyanghareupan tugas nu beurat.Bapa doblang pada terangKumis bapalang nuruban biwir

nujedingPipi kemong irung mancungPanon buringas herangGoreng omongga wang

geuweung harung gampungPantrang mayar kana hutangLicik sarta sok curalingHiji mangsa Bapa Doblang, Weureu gadung kabebeng jeung

gulang gulingJol nu nagih hutang sarung,Gancang ngorejat hudangNgambek nyereng bari ngamang-

ngamang pentu Bapa doblang leng

ngoleang,labuh nyungkur biwir suwing

Pek pecak pupuhna

MENU

Euleuh itu Bapa DoblangNotoroganbo robae kumis baplang Puas nyorang weureu gadungBueteung bebengli eurlan junghu maregungMatak oge hirup urangEntong bedang badegong curalingBisi kawas Bapa DoblangWawalesna tisruksruk jeung suwing

Mana kalakuan urangKudu bener ulah leuwih ulah kurangSabab laku lampah urangMawa jalan lara bagja nu disorangUsik maling beurang peutingGusti AllahNu Heman Nu AsihUcap lampah hate weningCiri jalma utama beresih

PUCUNGPucung mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun rasa ambek ka diri sorangan, atawa keuheul kulantaran teu panuju haté.

Lutung buntung luncat kana tunggul

gintung Monyet loreng leupas luncat

kana pager dengdekBajing kuning

jaralang belangbuntutnaHayu batur urang

diajar singsuhudUlah lalawora bisi

engke henteu naekBatur seuri urang

sumegruknalangsa

Pek pecak pupuhna

MENU

LADRANGLadrang mangrupakeun tembang pupuh nu

ngagambarkeun nu resep banyol bari nyindiran.

Aya hiji rupa sato leutik

Engkang-engkang, engkang

engkangSok luluncatan di caiAri bangun arek

sarupajeung lancahCoba teguh masing

telikEta gambar sidik-sidikSato naon kitu wandaReujeung dimana

ayana

Pek pecak pupuhna

MENU