Ikhtiar Ngamulyakeun Desa -...

2
. Selasa 0 Rabu 456 7 20 21 22 o Mar OApr o Me; P angwangunan desa salila ieu sok ngan ukur ditilik tina jihad ('perspektif) ekonomi. Kamajuan pangwangunan desa ngan ukur ditilik tina ukuran-ukuran tu- muwuhna ekonomi, sa~~rti inco- me per capita, produk domestik bruto, kamampuh daya meuli masyarakat. Padahal keur ukuran desa-desa di wewengkon jawa barat, aya aspek pditik, sosial, jeung budaya nu kudu jadi perha- tian urang sarerea, sok komo deui pamarentah, boh pamarentah puseur kitu deui pamarentah daerah. Panilik romantisme, ngagambarkeun desa lir ibarat wewengkon nu can kasaba, pinuh 20 o Kam;s 0 Jumat 8 9 10 11 23 24 25 26 OJun OJul 0 Ags o Sabtu 0 M;nggu 11> 13 14 15 16 27 28 29 30 31 OSep OOkt ONov ODes Ikhtiar Ngamulyakeun Desa Ku Dede Mariana ku gambaran masyarakat tradi- sional nu can wawuh kana kama- juan jaman, panilik ieu katingalna mah geus teu cocog deui mun urang ngimeutan desa-desa kiwari. Nyatana, desa-desa wanci kiwari ampir di sakabeh weweng- kon Indonesia, komo deui di Jawa Barat mah geus lila pisan kalawan pasti ngalaman nu disebut 'politi- sasi' ku kakuatan-kakuatan orga- !1isasi supraues&, boh nu ngawu- jud kakuatan pulitik boh l<akuat- an ekonomi atawa nu baroga modal (kapital). Aya tilu skema atawa konsep gede dina upaya ngawangun desa. Kahiji, pangwangunan des a nu dibingbing langsung ku nagara. Nagara ngayakeun pangwangu- nan desa jeung upaya nguatan desa ngaliwatan konsel' "pang- wangunan nasional" jeung "pang- W2.ug-unanc1aerah", ngarupakeGn hiji ikhtiar ngawangun nu sifatna sentralistik, .birokratis (dikadali- keun ku lembaga jeung prosedur birokratis), jeung. teknokratis. Partisipasi masarakat, aya dina situasi 'kritis' ampir-ampir teu dikenal dina menu utama raran- cang pangwangunan. Sual ieu geus kaalaman salila opat dekade kaliwat, pamarentah ngaliwatan konsep pangwangunan nasional jeung daerah, kacida pisan gemet na ngokolakeun rupa-rupa pang- wangunan nu tujuanna ngarobah ekonomi padesaan. Pangwangun- an desa nu mangrupa pangwan- gunan fisik desa, saperti irigasi, jalan, ekonomi, sosial, jeung upaya masarkeun hasil tatanen ti padesaan jadi ciri (ikon) utama pangwangunan desa mangsa hari- ta. Nu sakabeh beayana, dilaku- keun museur ngaliwatan Inpres Bantuan Desa, ieu kajadian dina kurun waktu 1969 tepi ka 1999. Kadua, pangwangunan nu dikokolakeun ku masarakat. Masarakat, boh sacara sewang- sewangan boh kelompok, ngem- bangkeun prakarsa, Lsisiatif, jeung potensi dirina masing-mas- ing lain pedah dijurung-jurung ku aparat nagara. Aya warga nu ngembangkeun widang tatanen, buniaga, bisnis, sakola, jeung ngumbara ka kota. Loba warga des a nu sukses kalayan hasil mucekil tina kawani macak::tlboh di leburna boh di pangumbaraan nu tungtungna ningkatkeun kahaya!1g bubuara keur warga desa sakumna (mobilitas sosial), ku r.ukang lantaran hasil usaha sewalig-sewangan boh disabab- keun ku dampak p~s;6itif tina pangwangunan nu diluluguan ku nagara. Pamarentah sok nguar- nguar yen bantuan desa teh man- grupakeun pangdorong jeung pamancing (stimulan) nu dipi- harep bisa numuwuhkeun ka- mandirian jeung kaswadayaan. U.:;aha ieu sabep.~rna ngarupa- keun hiji ikhtiar mucunghulkeun pangwangunan di tingkat lokal. Masarakat ngan saukur dibere lolongkrang nu heureut pikeun ngokolakeun pangwangunan prasarana fisik nu cakupanna keureut, kusabab kitu maranehna teu kudu mikiran jeung ngokola- keun pangwangunan des a dina cakupan nu leuwih lega. Katilu, pangwangunan nu dige- Mangle No. 2253 Kliping Humas Unpad 2010 ---

Transcript of Ikhtiar Ngamulyakeun Desa -...

Page 1: Ikhtiar Ngamulyakeun Desa - pustaka.unpad.ac.idpustaka.unpad.ac.id/.../01/mangle-20100112-ikhtiarngamulyakendesa.pdf · Ikhtiar Ngamulyakeun Desa Ku Dede Mariana ku gambaran masyarakat

.Selasa 0 Rabu

456 7

20 21 22

o Mar OApr o Me;

Pangwangunan desa salilaieu sok ngan ukur ditiliktina jihad ('perspektif)ekonomi. Kamajuan

pangwangunan desa ngan ukurditilik tina ukuran-ukuran tu-muwuhna ekonomi, sa~~rti inco-me per capita, produk domestikbruto, kamampuh daya meulimasyarakat. Padahal keur ukurandesa-desa di wewengkon jawabarat, aya aspek pditik, sosial,jeung budaya nu kudu jadi perha-tian urang sarerea, sok komo deuipamarentah, boh pamarentahpuseur kitu deui pamarentahdaerah. Panilik romantisme,ngagambarkeun desa lir ibaratwewengkon nu can kasaba, pinuh

20

o Kam;s 0 Jumat

8 9 10 11

23 24 25 26

OJun OJul 0 Ags

o Sabtu 0 M;nggu11> 13 14 15 16

27 28 29 30 31

OSep OOkt ONov ODes

Ikhtiar Ngamulyakeun DesaKu Dede Mariana

ku gambaran masyarakat tradi-sional nu can wawuh kana kama-juan jaman, panilik ieu katingalnamah geus teu cocog deui munurang ngimeutan desa-desakiwari. Nyatana, desa-desa wancikiwari ampir di sakabeh weweng-kon Indonesia, komo deui di JawaBarat mah geus lila pisan kalawanpasti ngalaman nu disebut 'politi-sasi' ku kakuatan-kakuatan orga-!1isasi supraues&, boh nu ngawu-jud kakuatan pulitik boh l<akuat-an ekonomi atawa nu barogamodal (kapital).

Aya tilu skema atawa konsepgede dina upaya ngawangun desa.Kahiji, pangwangunan des a nudibingbing langsung ku nagara.Nagara ngayakeun pangwangu-nan desa jeung upaya nguatandesa ngaliwatan konsel' "pang-wangunan nasional" jeung "pang-W2.ug-unanc1aerah", ngarupakeGnhiji ikhtiar ngawangun nu sifatnasentralistik, .birokratis (dikadali-keun ku lembaga jeung prosedurbirokratis), jeung. teknokratis.Partisipasi masarakat, aya dinasituasi 'kritis' ampir-ampir teudikenal dina menu utama raran-cang pangwangunan. Sual ieugeus kaalaman salila opat dekadekaliwat, pamarentah ngaliwatankonsep pangwangunan nasionaljeung daerah, kacida pisan gemetna ngokolakeun rupa-rupa pang-wangunan nu tujuanna ngarobahekonomi padesaan. Pangwangun-an desa nu mangrupa pangwan-gunan fisik desa, saperti irigasi,jalan, ekonomi, sosial, jeungupaya masarkeun hasil tatanen tipadesaan jadi ciri (ikon) utama

pangwangunan desa mangsa hari-ta. Nu sakabeh beayana, dilaku-keun museur ngaliwatan InpresBantuan Desa, ieu kajadian dinakurun waktu 1969 tepi ka 1999.

Kadua, pangwangunan nudikokolakeun ku masarakat.Masarakat, boh sacara sewang-sewangan boh kelompok, ngem-bangkeun prakarsa, Lsisiatif,jeung potensi dirina masing-mas-ing lain pedah dijurung-jurung kuaparat nagara. Aya warga nungembangkeun widang tatanen,buniaga, bisnis, sakola, jeungngumbara ka kota. Loba wargades a nu sukses kalayan hasilmucekil tina kawani macak::tlbohdi leburna boh di pangumbaraannu tungtungna ningkatkeunkahaya!1g bubuara keur wargadesa sakumna (mobilitas sosial),ku r.ukang lantaran hasil usahasewalig-sewangan boh disabab-keun ku dampak p~s;6itif tinapangwangunan nu diluluguan kunagara. Pamarentah sok nguar-nguar yen bantuan desa teh man-grupakeun pangdorong jeungpamancing (stimulan) nu dipi-harep bisa numuwuhkeun ka-mandirian jeung kaswadayaan.U.:;aha ieu sabep.~rna ngarupa-keun hiji ikhtiar mucunghulkeunpangwangunan di tingkat lokal.Masarakat ngan saukur diberelolongkrang nu heureut pikeunngokolakeun pangwangunanprasarana fisik nu cakupannakeureut, kusabab kitu maranehnateu kudu mikiran jeung ngokola-keun pangwangunan des a dinacakupan nu leuwih lega.

Katilu, pangwangunan nu dige-

Mangle No. 2253

Kliping Humas Unpad 2010

---

Page 2: Ikhtiar Ngamulyakeun Desa - pustaka.unpad.ac.idpustaka.unpad.ac.id/.../01/mangle-20100112-ikhtiarngamulyakendesa.pdf · Ikhtiar Ngamulyakeun Desa Ku Dede Mariana ku gambaran masyarakat

rakkeun ku kakuatan modal, se-...l b 0 ...ll L "- 11 1;'1\._11 1'

atawa 'industrialisasi padesaa'.Memang, aya industri nu caku-panna heureut nu bisa dikoko-lakeun ku masarakatna weweng-kon (home industri), upamanawae usaha konveksi, sarupaningproduk tina kaen, nyieun batubata, kadaharan kh3.s weweng-kon, nyieun kenteng, c-groindus-tri, jeung lian ti eta nu ngamang-paatkeun patensi nu aya di hijiwewengkon. Model industri jigakieu biasana ngarupakeun indus-tri padat k2.:ya, dikokolakeun kujalma loba ti walga masarakat tiwew~ngkou tempat eta industriaya. Mung nu kacida pentingnapisan pikeun diimtutan, nyaetaindustri nu sifatna padat modal,nu cak'..'panna gede nu akhirnasifa!!la ~f)k nunjukkeun sifat'eksplotatif, ngagerus potensi nuaya di hiji wewengkon boh lahanboh sumberdaya alam di weweng-kon padesaan. Contona wae,industri pariwisata, ngokolakeunhasil tani jeung kebon diantaranaindustri gll1a, kayu lapis, roko,minyak goreng, kadaharan, te-pung tarigu, ngokolakeun caipikeun bisa langsung diinum('AMDK, air mineral dalamkemasan'), ngo1..o1akeun runtah,us aha ngawangun wewengkonpermukiman mewah (real estate),ng:lwangun pertokoan mewah(mal), usaha pertambangan,jeung industri penoolahan lianna,nu sakabehna diayakeun diwewengkonjeung di sabudeureunwarga padesaan. Mun geus kieu,antukna warga desa nu Ulllllmnatuna kabisa (unskill) antuknangan saukur lalajo wae, da teusiap jeung teu disiapkeun kupamarentah oge ku pihak pe-ngembang nu inisiatif ngawangunindustri kalayan padat modal tea.

Gagalna modernisasi padesaannyababkeun desa jadi weweng-

Mangle No. 2253- -- --

._-kon nu kateunggC'leunpisan

_1 .J..:.1 1.:.__01 j ---0wewtngkon pakotaan, anttiknanyababkeun pindahna warga desaka kota (urbanisasi).

Urang pituin desa nu geusdididik parindah ka kota, desakaleungito.n w~rga desa nu pro-duktip, mar2.nehna leuwih betahneang gawe di indusi.ri-industrinu aya di pakotaan atawaparindah ka nagara batur ngadonbuburuh. Ku kituna, perlu ayaikhtiar pikeun narik sangkan.warga desa nu geus tudidik teadaek mulang ka desa, daek ngoko-lakeun desa ku sabab di desa ayakegiatan ekonomi nu ngahasil-keun teu eieh ku kota. Ku kituna,nyiptakeun lo1ungkrang k~giatanekonomi produktip di sesa nubasisna dumasar kana potensidesa l::::cidapisan pentingna.

Ayana desa mehmehan teu bisadileupaskeun tina kawijakanpamarentah oge' tina kaitanekonomi antara desa jeung kota.P::'ogram ng<'fumajakeun desa,kaasulJ usaha desentralisasi jeungdemokratisasi desa, salila ieuampir-ampirim teu' pa!i miroseasual kaitan antara de::.. jeungkota. E!::)nomi di padesaan teuboga nilai tambah nu meujeuhakibat wilayah kota mung ukurjadi tempat masarkeun komoditasprimer ti padesaan. Akibat leuwihjauh, wewengkon padesaan jadikagerus sumberdayana ('back-Wa::;Seffect') ku wewengkon kota,posisi desa ngan saukur ngala-denan ekonomi kota. Dina dangkapanjang, tangtu wae hal ieu bakalngaganggu tumuwuhna ~konomihiji daerah, nu antukna bakal nga-ganggu usaha pan~\langunan nueukeur dikokolakeun. Ku kituna,jomplangna ekonomi kota jeungdesa dina konteks hubungan pro-duksi distribusi kudu jadi agendastrategis nu diperjuangkeun ka-hareupna dina raraga pangwa-

ngunan desa.1"_& r:1 -o 'L.:-r 'L: r

ayana investasi dina raraga indus-trialisasi wewengkon padesaan,ngarupakeun wewenang jeungkawajiban pamarentah, salila ieuwewengkon desa ngan saukur jadiobyek iadustrialisasi. Desa, soksanajan miboga pamarentahandesa ~eu b03a porsi mutuskeundina proses awal asupna investasika weweng1..on desa, masarakatpadesaan biasana teu bogalolongkrang pikut ngilu ngontraljeung nangtukeun proses ekono-mi pulitik nu sagemblengnaditangtukeL1n kunu dibarendo(elitis). Ku kituna, pikeun kaha-reupna diperlukeun ayana ikhtiarsangkan bisa dilakukeun ayanareformasi pamarentahan dina11.gokolakeunindustrialisasi pade-saan (governance reform for ruralindustrialization) pikeun ngura-ngan ekses nu ny~abkeun mis-kinna masarakat desa jeung beakkatut rusakna sumberdaya alamn'..l dipimilik wewengkon pade-saan. Malahan, teu kurang kajadi-an papaseaan (konflik) antaramas::1.rakatweweng~on desa j~ungpausaha~!i. flUngokolakeun usahaekonomi di padesaar...Kl1 kituna,1Jsahangamajukeun desa ku jakanindustrialisasi padesaan perludiantisipasi sacara kritis katutantisipatip dina kahareupna.Ngadumaniskeun usaha industri-alisasi padesaan, jeung kerahar-jaan warga desa, katut usahanguatan kamampuh pamarentah-an desa nu didasarkeun kanakapentingan para pihak (stake-holders) kacida pisan pentingjeung strategisna pikeun kaha-reupna. ***

*) Nu nulis, Guru Besar IlmuPemerintahan FISIP Unpadjeung Kapuslit KebijakanPublik dan KewilayahanLPPM Unpad.

21