historia arti 12.pdf

8/18/2019 historia arti 12.pdf

1/129


2/129

LIBËR PËR MËSUESINHISTORI ARTI 12

Për klasën e 12-të të arsimit të mesëm të përgjithshëm

Valbona Duraj

Mehmet Xhelili

Silvana Nini

Joli Eleni Gjovreku


3/129

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2011

Të g itha të dre tat lidhur me këtë botim anë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese

“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër

qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.

Shtëpia botuese: Tel: 042 374 947 cel: 069 40 075 02 [email protected]

Se tori i s përn arjes: Te /Fax: 048 810 177 Ce : 069 20 267 73

Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 [email protected]


4/129

HISTORI ARTI 12


5/129


6/129

5

HISTORI ARTI

PËRMBAJTJA

Pjesa e parë:

Shoqëria dhe artet në shekullin XVII...............................................6

Shoqëria dhe artet në shekullin XVIII.............................................10

Shoqëria dhe artet në shekullin XIX...............................................15

Shoqëria dhe artet në shekullin XX.................................................21

Pjesa e dytë (Mësime model):.........................................................25

Arti pamor........................................................................................28

Muzika............................................................................................49

Kërcimi...........................................................................................64

Teatri...............................................................................................78

Pjesa e tretë:

Autorë dhe vepra...........................................................................103


7/129

6

HISTORI ARTI

Shoqëria dhe Artet në shekullin XVII

Momentet kr esore të shek. XVII

1. një njeriu të ri, shkence të re, arti të ri.

2.

3.

4.

.

Në histori nuk ka periudha pak të rëndësishme ose të parëndësishme. Çdo periudhë ika lënë botës diçka, pa të cilën bota e sotme nuk do të ishte e mundur. Kulturat e lashtaven osën azën e u turës otërore, urse per u at e mëvons me anë upt m ndhe idenë e tyre kësaj baze të trashëguar, i dhanë cilësi të reja dhe asnjëherë nuk e

arruan atë që ishte para tyre. Shekulli XVII është burimi i asaj që qëndron në thelb tësë tas mes.Shekulli XVII ose e quajtur ndryshe është një periudhë e cila të sjell

menjë erë n ërmen per u ën e v teve 1600 er në gjysmën e v teve 1700 e ës tënjë etapë e rën ës s me në stor në e z v m t të u turës së Europës Perën more.Kjo periudhë është vazhdimi i ndryshimeve dhe i zhvillimeve historike, kulturore,artistike dhe sidomos i transformimeve ekonomike, shoqërore dhe politike. Kërkesate onom e, zgjer m pro m t të man fa turës e tregt a anë s tysë z v m t

inamik të shkencave natyrore dhe atyre ekzakte. Në shekullin XVII përfundoi kaliminga perceptimi poetik i botës në metodat shkencore të njohjes së realitetit, ndërsaz v m s encave natyrore e e za te, s ër eu s s tytje e rejtpër rejtë për

orm m t të eve s oqërore përpar mtare, në uftë me rrymat ea ste të rea s on t


8/129

7

HISTORI ARTI

kishtar. Shekulli XVII, ishte një shekull i vështirë, i zjarrtë dhe njëkohësisht epoka e përp asjeve në Europën Perën more. Ky nu ës të vetëm një s e u në numër m n eshekujve por është një periudhë ndryshimesh.

Epoka Moderne. S e u

XVII s te per u a ur u uptua që ea R n jes ( ur ç o gjë u përqafua me një botëkuptim tjetër për botën, me një shikim plot dritë, me një njeri që ishte optimist të ven oste në otë enë e njer ut të arazuar te zot , veprues, me s je, të ta entuar,njeriut që vazhdonte të kërkonte të vërtetën e vetme të mirësisë dhe bukurisë) jo vetëmshte i paarritshëm por edhe pësoi përmbysje. Marrëdhëniet e reja ekonomike sollën me

vete s umë v t ma e r juan s umë un ërs t me në formën e re të varës së, formëe cila ishte karakteristikë për epokën moderne. Kështu në Angli, kjo periudhë përfshiu

ndodh lufta e trembëdhjetë. Por në të njëjtën kohë, në shekullin XVII lulëzon prodhimii manifakturës, që dha mundësinë për organizimin e procesit të punës, u shfaq puna memë tje, u formuan ap ta et e para. Proceset e reja ven osen ven et e Europës nënivele të ndryshme dhe jo të barabarta. Mes arritjeve shkencore mund të veçohen dy qëlanë më shumë gjurmë në atmosferën intelektuale të epokës.Së pari

përfytyrimin për strukturën e kozmosit dhe për vendin e tokës në gjithësi. Bashkë meëtë përfytyr m n rys on e përfytyr m për jen e njer ut me otën që e rret on.

Së dyti ishte interesi i madh në problemin e lëvizjes. Shpesh kjo epokë paraqitet si mundohet të kombinojë këto kontradikta, duke i nxjerr kuptimin dhe analizuar ato.Teoricienët që kërkuan rrugën e zgjidhjeve të problemeve të njerëzimit arritën njësu ses të ma . Ato mangës të njer ut të c at o ën në pa që në o ën e R n jes, në

pikëpamjen e mendimtarëve të shekullit XVII mund të zgjidheshin në arsye, intelekthe në liri. Ky shekull i është dedikuar kërkimit të etikave të reja, në të cilat ngrihej

pro em r së. Ven të parë në s stem n e et ave qën ronte a ur m arsyes.

1.1. Baro u, as c zm e rea zm – mentalitetet,botëkuptimet e stilet e s e u t XVII

Realizmi optimist i Rilindjes zëvendësohet me ndjenjën e gjendjes jo të qëndrueshme

gjithmonë dhe më i vështirë të gjejë vendin e vet në marrëdhëniet e reja shoqërore.Ky o aps tragj gjen pasqyr m në y rejt me të të men uar t, në y mënyra tëas ë jes me otën e së fun m në y st e art st e që janë: Baroku e më


9/129

8

HISTORI ARTI

as Klasicizmi. Përveç tyre, gjatë këtij shekulli krijohet dhe një drejtim i tretë që ështërejtimi realist në art.

gjuha italiane që do të thotë i çuditshëm, i ngatërruar, i stërholluar. Mund të thuhet,që baroku nuk përfaqëson në vetvete vetëm një stil artistik, por edhe një mënyrë

të veçantë të marrë ën es me otën. Ky st ës të ur me r zën e ea eve tëhumanizmit, lëkundjet politiko – shoqërore që ishin karakteristikë për shekullin XVII.Për mentalitetin e njeriut të barokut ndjenjat që e karakterizonin ishin turbullimi dhe

onfuz on , n jes a e otës ontra tore, umtur së së paqën rues me, gj t ëfuq a efatit dhe e rastit.Lindja e barokut lidhet së shumti edhe me Kundër Reformën që u përhap më shumë nëven et ato e. Ngjarjet e stu s me të së a uarës e uftërat e as pra fetare, e s nrrënuar dhe shkatërruar Europën ku vetëm Roma i shpëtoi tronditjeve fetare. Kishakatolike mbeti e fortë, ndërsa idealet kryesore të kishës në këtë periudhë ishin: mundimi,

veg m , e staza e v e ja. Këto e nu mun të e z ston n vetëm në azë rac ona e, kishin një ndikim të fortë në çdo person tjetër. Me këtë ngarkesë të fortë emocionale

u et të s a tes n jo vetëm gjen jet m st e të angaz m t në të fs e tat fetare por

baroku lindi në artin fetar, para së gjithash në arkitekturë, pastaj gradualisht barokua o nga ar te tura në s u pturë, p turë, muz ë e forma të tjera të art t.

Krijimtaria e shumë artistëve tregon që baroku ka depërtuar edhe në jetën laike, duke

mentalitet i veçantë në kontekstin e kulturës së shekullit XVII. Në punët e artistëve të Stili i barokut me një mpre tës të veçantë pasqyron r zën e uman zm t, n jes në e

jetës jo harmonike. Baroku si stil jetese ishte karakteristikë, më së shumti për oborrtarët,rrethet aristokratike, por edhe në popullin e thjeshtë u huazuan disa nga nuancat e këtijstili, të cilat u pasqyruan në disa nga rregullat dhe normat e sjelljes të tyre.

u formua dhe më qartë u pasqyrua në kushtet e monarkisë absolute në

as c zm t n para e s t me aro un s një st të njëjtës epo ë e po as tu s baroku, ishte karakteristikë për të gjithë shekullin e 17-të. Në qo të se baroku me ndjesitë e tij të pasura dhe të shumëllojshme ofrohej më shumëme sensua zm n s mënyrë e të uptuar t të otës me anë të n jenjave, klasicizmikërkonte një qartësi racionale, metodë të sistemuar në ndarjen e së tërës në pjesë dheshqyrtimi me radhë i secilës pjesë. Për të arritur këtë ishte e domosdoshme harmoniae ren s me, n jenja e masës e e u r s p rtëror. Për menta tet n e njer ut, që

ku kujtimi i luftërave fetare të kohëve të mëparshme dhe dëshira për stabilitet e detyruan

atë të përqafojë erar në e rreptë të a so ut zm t, u e ca tuar sa të pus tet n embretit.


10/129

9

HISTORI ARTI

Në artin klasik, një nga temat kryesore që përdoreshin nga artistët ishin: tema e detyrës, si: heroizmi, guximi, pastërtia morale. Përplasjes dhe jo përkryeshmërisë së realitetit

kundërvihej parimi i arsyetimit dhe disiplina e rreptë, të cilat i ndihmojnë njerëzit tëa ojnë vës t rës të e jetës. S pas et ës së as c zm t, arsyeja ës të r ter ryesor të

mre u ues mes. N rys e nga aro u, as c zm nu e ejon zma m n e s pre jesemocionale.Kara ter st ë për teor në e as c zm t ës të kulti i arsyes, u arsyeja ës të ur m et par të për ryerës. S rrje ojë art stët gjatë ompoz meve të veprave art st e në njëfarë mase përcaktojnë ndërtimin e tyre logjik dhe qartësinë e tyre në mënyrë sistematike.Me këtë mund të shpjegohet edhe vëmendja e klasikëve për të na paraqitur si heronj,njerëz të c ët s n të aftë që e e në momentet më të vës t ra e n jenjave mëturbulluese, të mendonin në mënyrë të kthjellët, të arsyetonin dhe të ndreqnin gabimete tyre sipas kërkesave të arsyes. Kjo përpjekje për rregull dhe sistemim diktoi fusha

caktuara. regullat ishin jo vetëm temat dhe por edhe sistemimii strukturës së brendshme.

Realizmi është një stil artistik që lindi bashkërisht me barokun dhe klasicizmin nëshekullin e 17-të, dhe i përket vetëm pikturës. Krijimi i këtij stili është një nga momentet nuk lind në kornizat e stilit, por në bazë të kuptimit nga artisti të realitetit dhe të të gjithë

tipike, shfaqjes së realitetit dhe pasqyrimi i veçantive të ekzistencës së tyre. Tashmë,vetë s umans mër a e otës rea e ë et s a për n jen e s umë rejt meve art st edhe artistë të caktuar që përfaqësojnë këtë sistem të ri artistik dallohen nga idetë eshumëllojshme dhe gjuha artistike.Tendencat realiste gjetën më shumë pasqyrim në artin holandez, ku ishte regjimirepu ano – orgjez. Mungesa e a so ut zm t e e epërs së së eo ogj së s tarekrijuan mundësitë për zhvillimin e drejtimeve progresive artistike. Krijimtaria eartistëve të mëdhenj holandezë lë mbrapa zhvillimet sociale – historike të shoqërisë,

Shekulli XVII i dhuroi njeriut arritje të mëdha gati në të gjitha fushat e veprimtarivekulturore. Por duhet të theksohet edhe njëherë që kjo ishte . Këto

ontraste n ën e e ramat zm n e o ës, që përgat tën s etë e I um n zm t, poashtu ndikuan edhe në zhvillimin e kulturës së kohëve më moderne.Arritjet e larta në artin e shekullit XVII janë të lidhura me artin në Itali, Holandë,

he në të njëjtën kohë për unitet të ndërsjellë, i cili na lejon që ta konsiderojmë këtëshekull si një etapë monolit të caktuar në historinë e artit europiano-perëndimor.


11/129

10

HISTORI ARTI

Shoqëria dhe Artet në shekullin e XVIII

Shekulli XVIII në kulturën europiane njihet me emrin Iluminizëm sepse në këtë kohëu ven os e u formuan etë ryesore të o ës: arsyeja, um n zm e e u m , tëcilat ishin baza për krijimin e jetës së re, rendit të ri, formave të reja të drejtësisë, të cilatgjithashtu duhet të përcaktohen nga arsyeja dhe jo nga përkatësia klasore.Këtë per u ë mun ta quajmë periudhën e kulturës njerëzore, se s oqër a e arsyes me

he iluministe do të mundet që në të ardhmen më të afërt, të ëndërrojë një shoqëri tëvetme njerëzore që do të bashkojë Lirinë, Barazinë dhe Vëllazërinë, që u bë dhe slogan natyra i ka dhënë të drejta të barabarta përpara botës, duke e liruar atë nga izolimet/

Momentet kr esore të Iluminizmit1. epoka e lëkund eve

2. er u

Terminologji:Epoka moderne: jo s pre je përfs n tre s e uj që n ajnë z u m n e Amer ës

Klasike:

qytetarët që ra tes n në asën e parë për nga pasur a. S pas fja or t të R s e jesë

Barok: emërtuar një perlë që nuk ishte krejtësisht e rrumbullakët.


12/129

11

HISTORI ARTI

3. poka e Iluminizmit ngriti lart rsyen dhe lidhi me të të gjitha anët e arsye a

4. stile dhe drejtime të reja realizmi).

5.

rsyeja endritur, liria e rejtësia u et të tr umfojnë e të m zotërojë, u o të as o en shoqëroi kërkimet shkencore, artet dhe sjelljen njerëzore, e cila vazhdonte të zhvillohej

e m jetonte m o s urant zm n fetar. Atyre iu takojnë arritjet më të mëdha të epokës së Iluminizmit, por vlera e dhënë në

u turë nga to ës të e n rys me s nga upt m as tu e nga t e ës a. Ato pësuanë un je soc a e e o ën nga ëto ë un je me rezu tate të n rys me. Por për tëgjitha shtetet patosi kryesor i kohës ishte përpjekja për shkatërrimin e feudalizmit.

ër m n e rrugëve për rea z m n e ëtyre që meve, përpje je të reja për të uptuar botën si një sistem. rancezë të iluminizmit ishte Arsyeja, e cila duhet të triumfonte në shoqëri.

me o ën a en ar e të s e u t XVIII. Në Francë, periudhën e shpërthimit të revolucionit të vitit 1789, që është dhe viti i revolucionit tëma francez. Për ëtë arsye vetë s p rt I um n zm t s te energj e pre u të gj t a

pyetjet e i përgatiti të gjithë në ndryshimet rrënjësore në jetën sociale dhe në kuptimine otës.

Në Angli iluminizmi prek fundin e shekullit XVII, kur revolucioni borgjez lindi procesehe marrëdhënie të reja prodhuese, proces i cili çoi në arsyetimin e bazave teorike të

e onom së e pro emeve të njo jes. Në Gjermani kjo periudhë zhvillohet në sfondin e copëtimit feudal, ruajtjes së formavetë vjetra të jetës dhe organizimit të shoqërisë dhe iluminizmi iu drejtua problemeve të


13/129

12

HISTORI ARTI

shpirtit, kritikës së teorisë dhe formës së marrëdhënieve të njeriut dhe natyrës, shoqërisë

cilës ishte Emanuel Kanti.Për të s përn arë jen te ç o n v u r jua e

në 35 vo ume. Kjo s te enc ope a e parë në të cilën shpjegoheshin jo dogmat fetare por arritjet e shkencës në shekujt e vonë u s faqën e arr tjet në e onom , po t ë, nx n er , art e m . S encatdhe studimet u bënë kaq prestigjioze, sa madje dhe në sallonet aristokrate i jepnin

Iluministët përpiqeshin të sillnin në radhë të parë shkencën dhe kulturën në çdo shtresë

të s oqër së e e ën n ëtë me ven osmër . Men m r t s te pamës rs ëm, ç ogjë duhet të shikohej në pozicionin e arsyes. Iluministët jo vetëm shkatërruan të vjetrat,

por krijuan ide të reja, ndërtuan hipoteza të guximshme dhe predikonin pikëpamje tëreja. Is n ata që të parët e panë stor në e njerëz m t s uftë m s asave, e p ër s tnë këtë periudhë Adam Smith dhe David Rikardo përpunojnë teorinë e mbivlerës, Denis

Didero dhe Baron de Monteskje kërkojnë bazën materialiste të zhvillimit të njeriut dhes oqër së. Volteri,

punimet historike. Paradoksi i Volterit përmblidhet në atë që ai nga ana e tij nuk shfaqetsi mendimtari më origjinal dhe i guximshëm i periudhës së vet, por temperamenti dheta ent t j nu a të a onte nga vetja asnjë nga s faqjet e s umta të o ës e jo e ër

por në të gjithë Europën dhe madje dhe në Rusi. e saj në s e u n XVIII. Këtu ës të t esa e fams me e n ustr së, e c a përca tozhvillimin e njerëzimit në të gjitha kohët e mëpasme. Si çdo dukuri tjetër, edhe kjo

ukuri i ka burimet e saj në të kaluarën. Që në shekullin XVII ishin shpikur makineritë,

ryes s t për en je. X ejms Uat në v tet ‘60 s p u ma nën me avu me c n ër me e pro m t ço në n jen e punës me më tje, gjatë së c ës punëtor pra t s t ë et

pjesë e makinës së prodhimit. Zhvillimet e shekullit XVIII nuk sollën optimizëm nëshoqëri, dhe kjo jo vetëm sepse si çdo gjë e re ishte një proces i dhimbshëm, por edhe

për atë që u e ënë një orë të merrte tjetrën. Ky ës të fat ç o progres te n .Makina, në vend që të lehtësonte punën e njeriut, e bëri atë monotone, i hoqi njeriut

s s atërrues për njerëz m n e njer un e që v nte në un ërs t m me u turënnatyrore. Krejt ndryshe e shihte njeriun Lametri, e cili parashtroi se njeriu në vetveteështë makinë, i ngjashëm me orën mekanike, vetëm se orën e rregullon dhe e drejton


14/129

13

HISTORI ARTI

orëndreqësi, kurse njeriu ushqehet për të vepruar.

Arti i shekullit të Iluminizmitndrra për njeriun e lirë dhe të lumtur, edukimi i njeriut me vlera, humane dhe të

Në shekullin XVIII merr nismë procesi i ndryshimeve dhe bashkëlidhjes së llojevehe gjinive të artit. Rritet rëndësia e letërsisë dhe muzikës, të cilat arritën atë nivel

të pjekurisë artistike të cilën piktura e arriti në shekullin e XVI – XVII. Letërsia dhe

plotësuar njëra-tjetrën ato kënaqin kërkesat e kohës dhe njohjen estetike të kohës.Z v o et proza s një gj n e c a përp qet të tregojë fat n e njer ut të ca tuar nëzhvillimet e saj të vështira gjatë kohë, marrëdhëniet e tij të ngatërruara me mjedisinsocial ose përpiqej të pikturonte një hartë të gjerë të jetës dhe moralit të epokës, dukezgj ur pyetje rrënjësore për ven n e ro n e njer ut në jetën e s oqër së. Z v o et

shumë në këtë shekull dhe gjinia i romanit, i cili jepte hartën universale të botës.Kër esa për pasqyr m n poet e të p otë emoc ona të otës s p rtërore të njer ut,s pa osjen e z v m t të otë upt m t të t j na e parapërca to n ja e muz ës s një me forma muzikore të tilla si fuga, simfonia, sonata hapi mundësinë e muzikës për të

përçuar nuancat e proceset më e ate të n jes ve njerëzore.Të rëndësishme janë dhe sukseset e artit teatral të shekullit XVIII, të cilat janë të lidhurangushtë me letërsinë. Për këto arte karakteristikë është kalimi nga traditat e klasicizmitnë ato të rea zm t e pararomant zm t s rrymë r j m . Një t par ara ter st

kulturës në këtë kohë është ndjekja e qëndrueshme e pyetjeve kryesore të estetikësteatrale, natyra e mjeshtërisë së aktorit dhe shpjegimit të shoqërisë për rolin edukues tëart t teatra .

gjëmimit të parë të bubullimës revolucionare.Arti i epokës së Iluminizmit, e përshkruar nga ideja e madhështisë së arsyes, kërkimit Për këtë arsye vend kryesor në këtë periudhë zë letërsia, heronjtë e saj me mendje të

anë një zemër të ngro të e të rejtë e s umë të m ra të tjera. Këto t pare anë jo

vetëm eronjtë e m rë të romaneve. Iron a e sat ra, që emas on otën jo të për ryer, budallallëku, banaliteti ose obskurantizmi, gjithashtu miratojnë këto cilësi në çdo sferëtë jetës s oqërore.

Në art en e jetojnë rryma të formuara në s e u n e a uar ( as c zëm, aro , por zhdukeshin. Baroku, duke pasqyruar njeriun në botën me idealet e përmbysura tëR n jes, ës të m us ur me gërs et m n e të un ërtave, s trëngatës, s ë q m t,

mprehtësisë, gradualisht del jashtë dhe disa nuanca të tij për një kohë ndjehen vetëmnë teatër. Në ven të saj vjen, për një o ë të s urtër, një tjetër rrymë që ës të ro o o. Nga men met e s umë ër uesve, jo rrymë a n ur nga aro u. Për ra ës t e ësaj


15/129

14

HISTORI ARTI

rryme i thurnin lavde jetës, të ndjekur nga kënaqësi të përkohshme dhe lojës “dashuri

Në pikturë, rokokoja kënaqte sytë e shikuesve me skena pastorale ku merrnin pjesëamurë e n mfa, u n ërt ures n nja të s ë qyera të trupave, u et e retë në

ngjyrë ojëq e e rozë. Nga vitet ‘40 marrin fuqi idetë e iluministëve, principet morale, etike dhe estetike,të c at e rejtojnë art n në një rrugë të re. Në fun të s e u t as m eve të

um n stëve me gja ër m n e tra tave të as c zm t n n as c zm n revo uc onar,cili në vitet e perandorisë napoleone rilind në mpir.Klasicizmi jo vetëm që nuk e lëshoi vendin e vet, por mori dhe një formë të re.

Klasicizmi iluminist pa ontra tat m s s oqër së e n v t e më sa të tëmonarkut dhe individit të lirë. Qytetaria e heroit të klasicizmit iluminist përmblidhej nëshërbimin ndaj drejtësisë të kundërvënë ndaj pushtetit tiranik. Që mos të ishin shumë

të uptues ëm, s umë autorë z v uan ngjarjet e r j mtar ve të tyre në L n je,

Klasicizmi i Iluminizmit lidh rregullsinë e botës me njerëzimin, mençurinë, e cila duhet më të lartën.Për të gjitha proceset në artin iluminist është karakteristikë një veçanti. Në to gradualisht midis tyre, arsyeja shfaqet si mature dhe urtësi dhe si mbështetje për ndjeshmërinë.Kjo n jes mër nu e un ërs tonte u t n e arsyes, e c a z nte ven n ryesor në

përputhej dhe përshtatej gjuhës së fjalëve dhe shifrave. Mendohej që dhe ndjenja dhearsyeja janë rejtës s t të natyrs me për njer un. Kës tu në art n një rrymë e re –

sentimentalizmi ( e ndjenjave. Ajo u shfaq më tepër në letërsi dhe në forma të ndryshme. Ajo ishte jovetëm për të krijuar histori të ndjeshme të lidhura me pasionet dramatike por dhe për tës a tuar em s ur në e exues t n aj pro emeve soc a e të o ës.Sentimentalizmi lindi në fund të shekullit XVIII. Ai u bë pasqyrimi i krizës së mendimit

realizëm. Nëndryshim nga rrymat e tjera artistike, qëllimi i tij bëhet shikimi analitik i botës. Kys m në s e u n XVIII gra ua s t e nga përpje ja për ta parë njer un në un tet mearsyen dhe ndjenjën dhe nga marrëdhëniet kritike me shumë realitet në jetë.

Realizmi pati një ndikim të madh në zhvillimin e romanit, në të cilën u bë e mundurnëpërmjet s umë eronjve e s tuatave të përc ej e p otë eja e o ës.Sigurisht që arti në këtë kohë në çdo vend ka dhe disa veçanti të veta, por këto veçantivetëm sa e plotësonin njëra-tjetrën me ide të përgjithshme iluministe.


16/129

15

HISTORI ARTI

Shoq ria dhe Artet n shekullin e XIX

Momentet kr esore të shek. XIX

1. .

u turor.2.

. s e u

kontrasteve, s eriudhë.

Terminologji:

rret r tës.

mësim rrethor, d.m.th që përfshin gjithë rrethin e dijeve.

shkallë-shkallë, bëhet një monument i iluministëve francez dhe instrument i luftës

tate të ëtes:

Quaj as e, atë që ës të e s ën ets me e romant e, atë që ës të e sëmurë.


17/129

16

HISTORI ARTI

. Për ytyrimi artistik i botës nga tek “e

Kultura e shekullit të XIX është kultura që pasqyroi kontradiktat e brendshme të shoqërisë borgjeze, ku përplasja e tendencave të kundërta, lufta midis klasave kryesoretë shoqërisë, borgjezisë dhe proletariatit, të kësaj kohe.

Në s e u n XIX a një n rys m rrënjësor, që ës të ur me s faqjen e ma nës, ecila e largon njeriun nga natyra, thyen përfytyrimin e zakonshëm për rolin e tij kryesor

s e u t XIX s te s enca. Kultura europiane në shekullin XIX paraqet pasqyrimin

orgjeze, por ajo nu a epërt m të njëjtë të t e ë në jetën e otën s p rtërore tënjeriut nga puna në të ca tuara që janë: e

paraqet arritjet më të rëndësishme të

otë upt m t të o ës së saj e nu paraq tej s një e vetme. I. Kant s te ua st, I. zhvillimit të kulturës shpirtërore të shekullit të XIX. Problematika e saj ishte, në radhëtë parë, problem i njeriut, që zgjidhej nëpërmjet krijimit të sistemit të hartës së botës. gjermane ës të stu m e z v m , a e t a, e c a mor formën e jeve s encore.Kontr ut të rën ës s ëm në z v m n e u turës a marksiste, që la r , për apur në sferën e jetës soc a e.


18/129

17

HISTORI ARTI

s encës m s stem n rac ona të jes së esues me, u e e ur përfytyr met etapa. Etapa e parë ishte e lidhur me lëvizjet revolucionare dhe e dyta me lindjen dhe

për apjen e eve soc a ste, që o të t otë në mos es m n e progres t s p rtëror, në

z atues mër në e ea eve uman ste. Të gj t a ëto çuan në s faqjen e pes m zm t,apatisë që gjeti pasqyrim në të tilla forma të kulturës artistike si impresionizmi,natyra zm , s m o zm , estet zm e e a ans.Impresionizmi gjera, botëkuptimi i impresionistëve nuk mundi të gjente skema të qëndrueshme. Kjo Natyral zm . Në të u shfaq në mënyrë më të qartë ndikimi i pozitivizmit. Kredo e

krahasuan krijimtarinë e shkrimtarëve dhe piktorëve me punën hetuese soditëse tënatyrës – edukimit natyror. Si rezultat i kësaj veprimtarie është vëzhgimi tejpërtej itemperament t. Pasqyr m rejtpër rejtë aspe t t o ogj të jetës njerëzore u

Por një shtytje më e madhe në kulturën shpirtërore të shekullit XIX dhe në jetëns oqërore s te form m romant zm t, që preten onte në otë upt m n e p otë estilin e mendimit në një radhë me të tjerat – klasicizmi dhe realizmi.Romantizmi, u ur e n ur nga s tresat orgjeze. S otë upt m e st r j mtar së

artistike pasqyron kontradiktat e saj: ndarjes midis të duhurës dhe ekzistueses, idealinhe realitetin. Për romantizmin janë karakteristikë: marrëdhëniet negative me realitetin, pes m zm , trajt m forcave stor e s të n o ura jas të rea tet t të për ts ëm e antastike. Botëkuptimi romantik preku të gjitha fushat e jetës shpirtërore si: shkencën,

. Lindja e romantizmit u favorizua nga disa faktorë. Së pari faktorët social–politikë

s : revo uc on francez v teve 1769–1793, ufta napo eon ane, ufta për pavarës nëe Amerikës Latine. Së dyti faktorët ekonomikë: kthesat në prodhim, zhvillimi ikapitalizmit. Së treti,

së katërti u r jua në azë e në orn zat e st eve e z stuese të etërs së: iluminizmi, sentimentalizmi.

eal zm . jë drejtim i caktuar historik, ip i mendimit artistik dhe pasqyrim i vërtetë dhe objektiv i realitetit.

në Europë ven oset par m përs r m t të së vërtetës, s një oponent romant zm t. Përkëtë arsye lëndë e përshkrimit nuk bëhet fantazia dhe ëndrra por realiteti bashkëkohor.


19/129

18

HISTORI ARTI

Rëndësinë e realizmit në kulturë është e vështirë ta vlerësosh.Realizmi kritik. Në gjysmën e ytë të s e u t XIX, meto a e men m art st

bëhen mbizotërues. Realizmi kritik nuk do të thotë në asnjë mënyrë marrëdhënienegative me realitetin. Roli kryesor në realizmin kritik i përket letërsisë. Pasqyrimirea st të tas mes jepet nëpërmjet marrë ën eve të përgj t s me me rea tet n, që o

të t otë me vërtetës në art st e, e c a përfs n në vetvete y anë: pasqyr m n e vërtetëtë anëve ekzistuese të jetës dhe idealeve të përputhshme estetike. Në gjysmën e parë tës e u t XIX rea zm fun s ononte në je të ngus të me romant zm n.Për u turën e s e u t XIX ës të ara ter st ë shumëllo shmëria e stileve, uftamidis rrymave të ndryshme. Në mënyrë rrënjësore ndryshon bashkëveprimi merealitetin rrethues: shfaqen botëkuptime kundruese, përpjekje për kontakt të ndjeshëmme otën e për më tepër në rryma të n rys me jo u arr t në mënyra të n rys me nënatyralizëm nëpërmjet mbresave individuale, në impresionizëm jepej nëpërmjet dhënies

inamike të mbushjes së jetës, në simbolizëm falë frymëzimit të botës së jashtme, kurse

n modernizëm fa ë r j m t të s em u t të s p rt t.

1. endosja e vlerave të mënyrës borgjeze të jetesës që u shfaq në orientimin nëkërkesat dhe komfortin, kurse në art shpuri në lindjen e stileve të reja artistike(amp r, a a em zëm, pseu oromant zëm etj .

. erfeksionimi i formave institucionale të kulturës, që do të thotë bashkimi egëve të n rys me a a em e u turore: muzeve, ote ave, teatrove,

galerive të artit. U shfaq prodhimtaria artistike. Arti u kthye në një mall dhestrukturë e marrëdhënieve ekonomike borgjeze.

rr t e të t era të s e u t Shfaqja në art dhe dizajnit

me dokumentaren, gjë që nuk ishte e paarritshme për format e tjera të artit.Bazën e dizajnit e krijoi ekspozita ndërkombëtare e industrisë në Londër nëvitin 1850. Një faktor shumë i rëndësishëm i kulturës së shekullit XIX u bë dhe

ferenc m u turës art st e nga estet a, r t ës art st e, stor së së art tsi një fushë më vete në dijet shoqërore.

por ai përgatiti atë thyerje në ndërgjegjen dhe kulturën njerëzore, i cili ndau

raditën klasike nga epoka moderne. krijua një pikëpamje e re në procesin e edukimit. U krijua dhe u zhvillua

deja e zhvillimit të edukimit. Kjo formë edukimi u soll për të zgjuar te fëmijëtonceptin e zhvillimit vetjak. Thelbi i zhvillimit të edukimit ishte i lidhurgushtë me edukimin e mendjes dhe edukimin e shijeve.

apën rrugë z u met më të rën ës s me s encore të s e u t XVII e

e e botës. Shfaqja e dijeve eksperimentale dhe e mendimit racional mundësuans stem m n e mëtejs ëm të tyre në s e u n XIX. Këto ë en s stemes encore, që mëson n proces n e prejar jes e z v m t të o je teve tëdukurive, organizmave dhe lidhjet midis tyre. Eksperimentet shkencore në


20/129

19

HISTORI ARTI

mekanikë çuan në vendosjen e lidhjes midis shkencës dhe prodhimit. Në bazë

Revolucionin në kimi, ku zbulimet në këtë fushë çuan në shfaqjen e statistikave regulli i qelizës dhe formimit të qelizës i T. Shvenit dhe M. Shlejdenit, të cilët

rijuan teorinë e indit.

karakterizuar teorinë e tij mbi qeniet e gjalla.

Kultura artistike Në artin e shekullit XIX është e domosdoshme të ndahen disa nga rrymat artistike, tëc at janë të ura me z v m n e të gj t ë u turës.Romantizmi është një lëvizje letrare dhe artistike, që zotëron në Europë gjatë gjysmëssë parë të s e u t XIX. A u rejto et n jenjave e emoc oneve të njer ut ekarakterizohet nga një lirizëm i shfrenuar dhe nga shfaqja e formave të reja letrare. romantizmi francez

a o et nga të tjerët sepse ngr et me n ërgjegje un ër as c zm t. Romant zm nëart dhe në letërsi ka tipare të ngjashme: pakënaqësia e bashkëkohësve me borgjezinë,realitetin meskin, kundërvënia ndaj botës reale me atë idealen. Këto kundërvënie u

ënë pjesë e llojeve të ndryshme të artit si një mjet përshkrues. Mund të marrim sishembull që shumë poetë, muzikantë dhe piktorë poetizuan natën në kundërvënie ndaj lirika e natës tërhiqet përpara tmerrit të errësirës. Pakënaqësitë e jetës dhe të realitetit

n ën mot v n e arg m t, arrat sjes nga jeta, e c a s pre ej në mënyra të n rys me,ku mund të përmendim gjininë e udhëtimeve, më e shpeshtë në Lindje. Tema e vdekjesmerr një upt m të veçantë. Tema më e as ur për romant ët ës të ero re e , uftatragj e, onfuz on n jenjave të vru s me. P tura e portreteve merr një rën ës tëveçantë. Piktorët përpiqeshin të paraqisnin punën e brendshme të mendimit, syve tët e m t, n jenjën e n v ua tet t. Temat e uftës ero e të vetvet s me, tens on ,n arja ës të e përgj t s me për romant ët e të gj t a ven eve europ ane. Përpje ja për

të njohur më thellë mprehtësinë e shpirtit njerëzor lindi temën e tragjedisë së fatit tëthyer, shpirtit të sëmurë dhe dëshpërimit. Përfaqësuesit më të qartë të shkollës franceze

Romantizmi gjeti pasqyrim dhe në pikturën e peizazhit, duke dhënë një gjendjeshpirtërore të veçantë, frymëzimi nga soditja e natyrës së vendlindjes. Kjo më shumëës të ara ter st ë për art n ang ez, përfaqësues të të c t janë X . Konste ë , X .Terner dhe R. Benington.Lëvizja romantike në letërsi organizohet rreth grupit të Senakles, ku bëjnë pjesë Viktor

romantike kishte ngjyrime ruajaliste dhe katolike.Realizmi. H stor a e rea zm t s rrymë në art ës të e ur me p turën e pe zaz t


21/129

20

HISTORI ARTI

rancez, me të ashtuquajturën shkollën Barbizon. Barbizon është një fshat, ku shkonin p torët për të p turuar pe zaz e të fs at t. Ata apën u ur në e natyrës franceze, bukurinë e punës së fshatarëve, e cila ishte përvetësimi i realitetit dhe u bë një risi etj. Nga temat a, me ta qën ron pranë e K.Koro, Z . M e. Kryesor në rejt m n

që me revolucionin francez të vitit 1830 dhe duke përfunduar me Komunën e Parisit, Impresionizmi. Emërtimi i kësaj rryme vjen nga fjala franceze, që do të thotë romantikëve. Thelbi i impresionizmit qëndron në përpjekjet për të dhënë përshtypjet e

rejtpërdrejta nga bota që e rrethonte. Piktorët përpiqeshin të jepnin, nëpërmjet punëve

të tyre, të papërsër ts men e ngjyrat e uz on t, ajr n, uj n, ngjyrat në të gj t ë gjitha ndryshimet e vogla të saj. Themeluesi i kësaj rryme është Eduart Mane, por lideri i punëve ishte skulptori O. Roden.

ukuria e çdo gjëje të jetës dhe pati një ndikim shumë të madh në lindjen e rrymave tëreja në art.

Në fund të shekullit XIX, lëvizja impresioniste e revolucionoi mënyrën e të pikturuarit Në un ërs t m me p turën a a em e, mpres on zm e vës tron temën s ç a të

Terminologji:Romantizëm,

akoneve dhe besimeve të tyre).

Realizmi. H stor a e rea zm t s rrymë në art ës të e ur me p turën e pe zaz trancez, me të ashtuquajturën shkollën Barbizon.

Impresionizëm: gazetar i revistës satirike Charivari, me rastin e ekspozitës së parë të impresionistëve,

i referohej një tabloje të Monesë me


22/129

21

HISTORI ARTI

Shoqëria dhe Artet në shekullin XX

Njeriu i shekullit XX në shumë raste shfaqet si njeri i politizuar, sepse

nga pozicioni i tij politik përgjatë të gjithë shekullit, varej më së shumti dhe forma evepr mtar së së t j e n ërt m men or, e n onjë erë e t pare të n v ua tet ttë t j. Lufta po t e në forma të n rys me, tër eq popuj të tërë të ont nent t evrop andhe përfundon kohë pas kohe jo vetëm në kryengritje të ndryshme politike por edhe në

por e e në një masë të ca tuar s n rezu tat preten meve po t e të njër t n ajtjetrit. Totalitarizmi i lashtë i Lindjes despotike, në Evropën e shekullit XX mori njëormë më të tmerrs me, formën e fas zm t, aq s umë e tmerrs me, se ajo qën ro në

supet e progres t te n e z v m t s umë s e u or të jeve s encore.

Momentet kr esore të shekullit XX1. un ërvën eve e tron t eve

shpunë në krizën ekologjike.

2. revolucionet sociale, e no og e e s encore

3. ë g t a mënyratrtistike të krijuara më parë, por gjatë kësaj ajo përpunon dhe format e sa ,

në t e ës të të pan ërg eg s mes. Në art del përpjekjapër kërkimin e mendimit misterioz në shenjat e jetës së përditshme.

4. paqën rues mër në e m ster n r o

Në asnjë epokë, arti nuk ka qenë


23/129

22

HISTORI ARTI

në vetvete tendencat kryesore të kohës dhe i jepte botës atë formë e cila vetëm në fundtë r tës mun të përput ej me otën e vërtetë. E rën ës s mja në art a qenë gj t monë

jo aq që të përs ruante rea tet n, se sa, s ajo përshkruhej, s drejtohet te ajo art st , meçfarë përfundimi

sa rregu a në përs r m n e otës, të c at art st ta entuar për orte në mënyrë të për ryer, s e u XX u ë s e u r s ve në rinovimin e formave, metodave, vetë pasqyrimin e botës. Këto risi, në të shumtën e rasteve janë të lidhura me problemetkryesore të kohës, shpesh e lindur prej tyre, nga kuptimi i vendit të njeriut në botën etë ar mes.Arti realist, si më parë mediton mbi të gjitha problemet e kohës, duke u përpjekur qëtë shpalosë kontradiktat e saj, dhe në qoftë se nuk mund të gjej diagnozën e problemit,mjafto et në us t m n e vëmen jes në s mptomat e saj.Shekulli XX, i cili i dha botës jo më pak vepra të mëdha të realizmit dhe romantizmit,

se s e ujt e a uar, r jo një u ur rejtës s t të re, e c a pre u jo vetëm art n, poredhe anët e tjera të jetës – modernizmin. Nën emrin e tij ai mblodhi shumë mënyra përtë kuptuar botën dhe njeriun në këtë botë. Më e rëndësishmja në të gjitha drejtimet e e qenies njerëzore në botën me shpresa të rreme në mënyrë të veçantë e paraqiti arti

. Ideja e deformuar e lumturisë njerëzore, u paraqit përpara syve të shikuesitnë formën e eformuar të njer ut e të ç o gjëje që e rret onte atë. Mo ern stët

as onte ajo, që ata nu përp qes n të përs ruan n rea tet n, u e e ons eruaratë si armiqësore si për artistin ashtu dhe për njerëzimin në përgjithësi. Për piktorin

mo ern st ryesorja ës të r j m ç aje tjetër, një rea tet të r , atë rea tet që jetonnë otën e tyre të ren s me e në n ërgjegje. Në Par s në v t n 1908 u ap e spoz tae parë e kubistëve, të cilët paraqitën të gjitha dukuritë e realitetit dhe njeriun si një Ekspresionizmi

otën në ma s mum, të jepn n n jes në e s atërr m t të saj, rr tjen e s qetës m t etmerr t përpara uftërave që po afron n, mos ev t m n e të c ave e uptuan s umë njerëztë talentuar.

Rryma ekspresioniste është rrymë shumëplanëshe që zhvillohet sidomos në Veri artistit, që janë të dhunshme, shpesh plot ankthe e të lemerisura nga lufta, braktisja dhev e ja. Në ëtë upt m, e spres on zm reagon un ër opt m zm t e natyra zm t tëmpresionistëve. Ekspresionizmi mbështetet në përdorimin e rrëmbyer e joharmonik të

ngjyrave e në ngërçet e formës. Së par , e spres on zm ës të rrymë që n s në p turë tema t rancez.

Jo s umë arg uftës së parë otërore, në Evropë n që refuzo plotësisht nga paraqitja e objekteve të botës, duke e ndjerë atë si kaos, si diçka e përbërë nga pjesë të palidhura me njëra-tjetrën, që më parë ishin së bashku. Shprehja


24/129

23

HISTORI ARTI

të Amerikës, zhvillohen rryma artistike që e shkëpusin artin, sidomos pikturën, ngaobjektivi i saj tradicional i paraqitjes së natyrës. Piktura nis të bëhet abstrakte etë ekzistojë vetëm për vete, si një lojë formash ose ngjyrash. Është e pamundur të

s pjegos t e n e ç o vepre të t ë, por nu ës të e omos os me e ta ës atë. e otës, e n jenja e fr ës përpara ëtyre pa ënaqës ve, e vetm a e njer ut, ce upton a sur tet n e o ës së t j. Protesta e vetm a janë njat më ryesore tëmodernizmit. Midis modernistëve në kulturë mund të përmendim emrat e mëdhenj, si Surealizmi, rrymë që u r jua m s y uftërave otërore, s on më t e ë në otën e

real të mendimit, me gojë, me shkrim apo me ndonjë mënyrë tjetër. Surealizmi ështëdiktim i mendimit, pa ndonjë kontroll të arsyes e jashtë çdo shqetësimi estetik e moral.

Në perëndim popularart (art popu or s urt m s t pop art, ës të një ëv zje art st e që, në fun të v teve

t e ës s t p turën. Ajo paraqet o je tet më të rën omta që ngre art s oqër a e

popin është karakteristikë përdorimi i asaj që përbuzet. I mëshohet fort mjeteve më pra t e, më pa estet e, më pë tëse të pu c tet t. Kjo ës të gjëja më pop. Sa më

e ur me s tet n, me propagan ën e t j e për apej nëpërmjet nst tuteve e u uesedhe kishës. Kultura masive realizon arratisjen nga realiteti në botën e fantazisë, duke

alë kështu si një lloj mitologjie e shekullit XX. Bota e kulturës masive është e madhe:

ajo përfs n në vetvete re amën, s ow znes- n, nemanë popu ore, gj n të te ev z ve ngjashme me këto.

Natyr s t, pop art n në ven et më të z v uara ap ta ste. Ta oja e parë pop ës të

shpesh si një pseudo kulturë ose kundër kulturë.

ës të një fenomen r në u turë enjë marrëdhënie e re me realitetin, e cila lindi në vitet gjashtëdhjetë të shekullit XX, si


25/129

24

HISTORI ARTI

të tmerrshme, vunë në rrezik ekzistencën e këtij planeti, zhvillimi i madh i teknikës, perspe t va e atastrofës g o a e e o ogj e, urorëzuan s umë ea e e s presa tëkohëve të kaluara. U ngrit pyetja për fatin e njerëzimit dhe natyrisht për fatet e kulturavetë ndryshme. U shfaqën shumë teori, të cilat përpiqeshin të kuptonin dhe të shpjegonin,në ëtë ose në atë mënyrë, të a uarën e të paras on n të ar men. L n nevoja për

të gjetur mënyra të reja për të s pjeguar e ana zuar otën, ven n e njer ut në otë,marrëdhënieve midis njerëzve, gjeneratave dhe kulturave.

kaluarës lindi shumë pikëpamje, qëndrime dhe mënyra teorizimi. Një nga pikëpamjet

postmo ern ste m otën ë et refuz m nga onceptet e përgj t s me u turore osehistorike. Mendohej që vetëm pikëpamje të shumta mbi botën, të ndihmojnë të shihetlarmishmëria e botës dhe rrugët e ndryshme të mundura për njerëzimin. Përpjekjes

të s encës së të s uarës, e c a e v nte t e s n në t paret e për as ëta të u ur veqë studionte, postmodernizmi i shihte në studimet e tij të ndara dhe të menduara nëmënyrë të ndryshme.Megj t atë, sa o të mpre ta të s n z gënj met në s e u n XX m arsyen,

umanizmin, të ardhmen e ndritshme, sa më shumë afrohej fundi i shekullit, aq mëshpesh dhe më fort jehuan ngurrimi dhe frika për të refuzuar plotësisht vlerat e të

a uarës. Kër m për a og me tra tat e të s uarës ës të po aq e nevojs me, s eruajtja e humanizmit, sepse kjo humbje nuk është vetëm një humbje njerëzore, por evetë njerëz m t. S rrje ojë, në s e u n XX, s urrë më parë, u ngr t pyetja që ruajtja

e kulturës është pikë së pari ruajtja e botës dhe e gjithë njerëzimit.


26/129

25

HISTORI ARTI

MËSIME MODEL

Mësimi 1

Linja: Historia artit pamorTema mësimore: Baroku

Çështjet kryesore të marra në studim:Karakteristikat e përgjithshme të periudhës baroke, dhe ato të artit

pamor s një art revo uc onarAr te tura e përfaqësues tSkulptura - një art i integruar në arkitekturë, përfaqësuesitPiktura, përfaqësuesit

Lexojmë një vepër art Në përfun m të orës së mës m t, nxënës ,-ja u et:

ë përs ruajë ara ter st at e përgj t s ëm të ësaj per u e e ato tëart t pamor.

- Të përs ruajë ara ter st at ryesore të ar te turës së ësaj per u ee përfaqësues t e saj.

Të përs ruajë ara ter st at ryesore të s u pturës së ësaj per u e eart st n më përfaqësues.

Të përs ruajë ara ter st at ryesore të p turës për ëtë per u ë.Të njo ë sa nga art stët më përfaqësues të ësaj per u e e të

përshkruajë karakteristikat kryesore të punës së tyre.Të njohë disa nga veprat më përfaqësuese dhe të analizojë një prej tyre.

Terma kyç: në arkitekturë.Metodat e përdorura: bisedë, diskutim.


27/129

26

HISTORI ARTI

Çështja e parë:Pyetje që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:

Cilat janë karakteristikat e përgjithshme dhe zbulimet shkencore të periudhësaroke?

Çfarë është arti barok? Cili ishte misioni i artit dhe artistit në periudhën baroke?

Kuptimi i tyre Arti barok është shprehje e revolucionit kulturor që bëhet në emër të katolicizmit. Art t u ngar ua m s on përfaqës m t të men m t fetar, u e treguar rrugën

e vërtetë drejt shpëtimit. Për këtë arsye, mesazhi i tij duhet të ishte i qartë dhei kuptueshëm.

Art st u et të s pa oste magj natën.

asat klasike, shprehja e artit të Rilindjes, ua lanë vendin gjesteve shprehëse. Në arkitekturë hapësirat ishin të nyjëzuara (artikuluara).

Arti përdori një repertor të pasur me dekorime, skena teatrale, vepra artizanale. Teknikat artistike u përsosën. Arti duhet të tregonte madhështinë e Zotit. erspektiva nuk ishte më mjet njohës i hapësirës, përkundrazi, paraqiste një

ealitet imagjinar, gati të pafund, duke u mbështetur në konceptin e një hapësire

shembull, natyra e qetë.

Çfarë lloj ndërtesash u zhvilluan? ërse Roma i afroi artistët për të interpretuar idealin e ri estetik? C ët s n art stët e ar te tët më të njo ur të ësaj per u e?

Çështja e tretë: Skulptura - një art i integruar në arkitekturë Cili ishte roli i skulpturës baroke? ërse e quajmë skulpturën një art të integruar në arkitekturë? Cila është vepra e artit që na e tregon më së miri këtë? Cili është autori i kësaj vepre? Çfarë paraqet vepra? n tet m s ujt a r juar autor në ëtë vepër?

Cilat ishin temat me të cilat operuan piktorët e periudhës baroke? Çfarë efektesh përdorën piktorët në veprat e tyre?


28/129

27

HISTORI ARTI

Cilët janë përfaqësuesit e pikturës baroke? Cilat ishin karakteristikat kryesore të Karavaxhos? Cilat ishin personazhet që përdori Karavaxho në pikturat e tij? Cilat ishin karakteristikat e Rembrantit dhe cilat ishin subjektet që përdori ai?

pyetje:

Cilët janë personazhet që ndodhen në vepër? Cilët personazhe po pikturon autori dhe si e kuptojmë këtë? Cila është loja vizuale që krijon autori në këtë vepër dhe pse? Çfarë ka dashur autori të na thotë me paraqitjen e dy realiteteve që krijon në

veprën e tij?

1. Punë krijuese: Ven osn m tryezë sa o je te. V zaton me aps s emën ompoz c ona e

dhe kontrolloni përmasat e objekteve. Vëz gon ven osjen në t e ës e ujton se sa o je te mun të jenë

pjesër s t të fs e ura. Përfundoni vizatimin duke iu dhënë formën e duhur objekteve. Realizoni volumet e objekteve nëpërmjet dritëhijes me laps. Ruani burimin e

r tës.

2. Në njëm jë e gjas tëq n tën art teatra pat një z v m të ma . Zgj n një te st mater a e m ves jet e mje s n u z v o en ngjarjet.

Vlerësimi: Nxënës t o të v erëso en për:o o Ev ent m n e ara ter st ave ryesore të per u ës aro e.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të ar te turës, s u pturës e

p turës të per u ës aro e.o Njo jen e ara ter st ave ryesore të autorëve që janë në te st.o Aftësitë analizuese të një vepre arti të kësaj periudhe.


29/129

28

HISTORI ARTI

Mësimi 2

Linja: Historia artit pamor.

Çështjet kryesore të marra në studim:Kara ter st at e përgj t s me të per u ës ro o o s një gju ëndërkombëtare.Ar te tura e pa at VersajësP tura përfaqësues t, Anton Vato, S ar enLexojmë një vepër arti

Në përfundim të orës së mësimit, nxënës/i,-ja duhet:

-Të përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të kësaj periudhe.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të arkitekturës, duke u mbështetur nëkarakteristikat e pallatit të Versajës.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të pikturës për këtë periudhë.Të njohë dy nga artistët më përfaqësues të kësaj periudhe dhe të përshkruajëkarakteristikat kryesore të punës së tyre.Të njohë veprën më përfaqësuese të autorëve dhe të analizojë një prej tyre.

Terma kyç: Metodat e përdorura: bisedë, diskutim.

Çështja e parë: Karakteristikat e përgjithshme të periudhës rokoko si një gjuhë

apat që çojnë në s ut m të temës mës more të marrë në s qyrt m:

u e ur e a or gj nën art ro o o e u u për ap? Çfarë r jojnë art stët art zanë e me çfarë mater a es punojnë?


30/129

29

HISTORI ARTI

Cili element i artit luajti një rol të rëndësishëm tek dekorimi i ambientit?

Kuptimi i tyre: Rokoko

vende të tjera të Evropës, deri më 1760.

ma ës tore u e për orur mater a e të n rys me, s : ru, ronz, majo ë,xham, stuko allçie, stofra.

endosjen e dekorimeve brenda një arkitekture racionale (të arsyeshme) përga format e kompozuara.

onceptimin në brendësi të hapësirave arkitektonike në unitet me mobilimin që zhvillohet duke u ngjitur nëpër mure dhe pasqyra, duke krijuar forma të

përdredhura dhe të lira, shpesh asimetrike. Rolin thelbësor që luan linja: me dredha dhe hijeshi, ajo krijon ndjesinë e

ëv zjes që ons ero et s një us t së u urës.

Çështja e dytë: Arkitektura dhe Pallati i Versajës A keni dëgjuar për pallatin e Versajës? u ndodhet dhe kush e ndërtoi? Çfarë karakteristike duhej të kishte pallati i Versajës?

Cili ishte karakteri i stilit të këtij pallati ?

C a s te ara ter st a ryesore e p turës së per u ës ro o o e u

rys on me atë aro e? S e n s arr erën art st e Anton Vato e çfarë u ë a për o orr n m retëror? C at s n su je tet e p turës së Vatosë? C ës të t tu një prej veprave më të njo ura të t j? C ës të art st që nu prano rregu at e o orr t? Çfarë temas parapë qente S ar en? S p turonte o je tet në veprat e t j S ar en?

“Kthim me anije nga Kithera” të Anton Vatosë. E z ërt ejmëatë u e rejtuar pyetje:

A u et jo një vepër që tregon e egancën e st t ro o o? Çfarë shohim në vepër? ush është ishulli Kithera?


31/129


32/129

31

HISTORI ARTI

Çështjet kryesore të marra në studim:

Kara ter st at e përgj t s me të per u ës neo as e.P tura, përfaqësues tSkulptura, përfaqësuesit, arkitektura.

Lexojmë një vepër art

Në përfun m të orës së mës m t, nxënës ,-ja u et:ë përs ruajë ara ter st at e ësaj per u e.

Të përs ruajë ara ter st at ryesore të s u pturës së ësaj per u e eart st n më përfaqësues.Të përs ruajë ara ter st at ryesore të p turës për ëtë per u ë.Të njo ë y nga art stët më përfaqësues të ësaj per u e e të përs ruajë

ara ter st at ryesore të punës së tyre.Të njo ë sa nga veprat më përfaqësuese e të ana zojë një prej tyre.

Terma kyç: z u met ar eo ogj e, men m um n st, u ur ea e.Metodat e përdorura: se ë, s ut m.

Çështja e parë: Karakteristikat e periudhës neoklasike

Hapat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim: ur u përhap neoklasicizmi? Cilës periudhë historike iu referuan artistët neoklasikë? Cilat ishin ato zbulime arkeologjike që ndikuan në artin neoklasik? Cilat ishin disa nga parimet e neoklasicizmit dhe ku ndryshon ai me artin barok?

Kuptimi i tyre:

Neo as c zm u për ap në Evropë në gjysmën e ytë të s e u t XVII. Arti neoklasik iu referua periudhës klasike greke dhe romake. Në artin neoklasik ndikuan zbulimet arkeologjike të bëra në Pompei dhe

r o ano. Ndryshe nga dekorimi i artit barok të vonë, ata parapëlqenin forma të qeta dhe

ë ekuilibruara. epra e art t neo as u frymëzua nga par m t jes tës së e s te në ër m

art st t që as o në një e u r n, armon në e përmasat.


33/129

32

HISTORI ARTI

Nga se u ara ter zua p tura e v zat m neo as ? C at e emente të p turës v erësuan më s umë p torët neo as ë? Cilat ishin temat që parapëlqente Ingres? Cilat nga punët e tij janë vlerësuar si më mbresëlënëset? Cili ishte elementi më i rëndësishëm për Ingresin në pikturë?

Çfarë ro mor s u ptura gjatë per u ës neo as e? Cili është skulptori më i njohur neoklasik italian? Çfarë elementesh huazoi ai nga arti klasik dhe me çfarë elementesh i pasuroi

r j met e t j?

C a ës të një nga veprat e t j më të njo ura? Cila ishte karakteristika kryesore e arkitekturës neoklasike? C at nga ornamentet e ar te turës as e u për orën në ëtë per u ë?

“Marati”

us ës të personaz në vepër? Në çfarë poz c on paraq tet Marat ?

C at s n arsyet që Marat t u ej të a onte s umë o ë në ëtë mënyrë? Çfarë n ju për Marat n nga stor a, çfarë përfaqësonte a ? us e vrau Marat n? Si e përshkruan drita tablonë? u duket ndikimi i artit grek?

Punime Termin klasik, kur i referohemi muzikës, e shohim të mishëruar në veprën e

Ama eus Moxart. Qartës a, përmasat e sa ta, a anca, rrje s mër a e jes a vëz g met tuaja me s o ët.

Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për:o

o Evidentimin e karakteristikave kryesore të periudhës neoklasike.o Njohjen dhe përshkrimin e karakteristikave kryesore të pikturës në periudhën


34/129

33

HISTORI ARTI

neoklasike dhe përfaqësuesit e saj.o Njohjen e karakteristikave kryesore të skulpturës dhe arkitekturës neoklasike.o Aftësitë analizuese të një vepre arti të kësaj periudhe.

Mësimi 4

Linja: Historia artit pamor.Tema mësimore: Romantizmi dhe realizmi

Çështjet kryesore të marra në studim:Karakteristikat e përgjithshme të periudhës romantike.

P tura e përfaqësues ryesor.Karakteristikat e përgjithshme të periudhës së realizmit.Piktura dhe përfaqësuesi kryesor.Lexojmë një vepër art

Në përfun m të orës së mës m t, nxënës ,-ja u et:

ë përs ruajë ara ter st at e per u ës romant e.Të përs ruajë ara ter st at ryesore të p turës së ësaj per u e e tënjo ë art stët më përfaqësues.

Të përs ruajë ara ter st at e per u ës së rea zm t.Të përs ruajë ara ter st at ryesore të p turës rea ste e të njo ë

përfaqësues t ryesorë.Të njo ë sa nga veprat më përfaqësuese e të ana zojë një prej tyre.

Terma kyç: ompoz m stor , p tura e pe zaz t, n ërgjegjës m c v art st t, tematme ngjarje sociale dhe politike, art akademik.

Metodat e përdorura: bisedë, diskutim.

Çësht a e parë: Karakteristikat e periudhës romantikeapat që çojnë në s ut m të temës mës more të marrë në s qyrt m:

C at arte përfs u per u a romant e?

u u z v ua e sa zgjat s per u ë romant zm ? ujt u un ërvu romant c zm ? Çfarë ro mor art st romant e çfarë pasqyro në veprat e t j?


35/129

34

HISTORI ARTI

Kuptimi i tyre:

muzikën.

ë gjithë Evropën, deri në fund të shekullit XVIII. endimi romantik iu kundërvu neoklasicizmit, i cili u bazua në artin grek dhe

omak. Art st u ë zë ënës rea tet t soc a e po t të o ës së t j, u e artësuar

par met e ent tet t om ëtar nëpërmjet pasqyr m t të uftës për r të popu tqë për et.

Çështja e dytë: C ët janë sa nga art stët më ryesorë të ësaj per u e?

Në çfarë gj n e punuan ryes s t p torët ang ezë? C at janë sa nga ara ter st at e p turës së U am Tërnër?

Çështja e tretë: Karakteristikat e periudhës së realizmitHapat që çojnë në s ut m të temës mës more të marrë në s qyrt m:

u lindi realizmi piktorik dhe ku u përhap? Çfarë merr përsipër të interpretojë realizmi? ër çfarë dallohet kjo periudhë? Cilat janë temat që zgjedhin artistët për veprat e tyre? ujt ju kundërvunë artistët realistë?

Kuptimi i tyre: Rea zm p tor ës të një ëv zje e men m t që përfs n e e etërs në, e c a

Rea zm nterpreton transform m n e t e ë soc a që po n o te në Evropë në

e a at e para të s e u t. Ndërgjegjësimin civil të artistit, i cili e përdor punën e tij si një mjet për të

s n ërruar rea tet n. A n o et në v jën e parë të uftës po t e. Zgjedhjen e temave nga realiteti dhe shfaqjen në piktura të fshatarëve,

punëtorëve dhe ngjarjeve sociale e politike të kohës. undërvënien ndaj artit akademik dhe përpjekjeve për të rinovuar gjuhën

art st e, në emër të r së së s pre jes.


36/129

35

HISTORI ARTI

Çështja e katërt: Cila ishte vepra e Kurbesë që krijoi skandal për kohën dhe pse? A ishte ky çasti i lindjes së lëvizjes realiste? Cilat janë karakteristikat e veprës së tij?

“Pushkatimi i 3 Majit”

pyetje:

Çfarë përshkruan autori në këtë vepër? Cilët janë protagonistët e saj dhe çfarë shohim? A nuk duket se tabloja është e ndarë në dy pjesë, si e kuptojmë këtë? Çfarë denoncon artisti në vepër dhe çfarë do të thotë lufta për të?

unime: ese1.

etapa, duke ilustruar me veprat përkatëse çdo etapë.

2. s pre ës. Provon të r pro on efe tet me një s cë të përgj t s me.

Vlerësimi: Nxënës t o të v erëso en për:o o Ev ent m n e ara ter st ave ryesore të per u ës romant e e rea ste.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të p turës, të per u ave

romant e e rea ste nëpërmjet veprës së përfaqësuesve ryesorë.o Aftësitë analizuese të një vepre arti të njërës nga periudhat.

Mësimi 5

Linja: Historia artit pamor

Tema mësimore: Impresionizmi


37/129


38/129

37

HISTORI ARTI

ë teatër, ishin aspektet e zakonshme, në dukje pa ndonjë rëndësi, që pikturoninmpresionistët.

una në ajrin e hapur, me dritën natyrale të ditës, i lejonte artistët të studionin

bërthimit të ngjyrave.

uadratit. U parapëlqye këndvështrimi nga poshtë, që e shkëpuste kuadratinga rregullat e pikturës së mëparshme, si dhe i dha relief detajit.

Cilët janë disa nga përfaqësuesit kryesorë? C at janë ara ter st at e veprës së Manet e një nga punët e t j më

përfaqësuese? Cilat janë karakteristikat e pikturës së Renuarit dhe çfarë studion në veprat e

ij?

Çështja e katërt: Karakteristikat dhe risitë e pikturës pointiliste ërse u quajt pointilizëm dhe ku i thelluan kërkimet e tyre pointilistët? Cili është procesi i punës së pointilistëve? Cilët janë përfaqësuesit kryesorë të pointilizmit dhe ku u thellua puna e tyre?

Çështja e katërt: Arkitektura Cili ishte faktori që ndikoi dukshëm në zhvillimin e arkitekturës? ush është shembulli më i mirë i arkitekturës së kësaj periudhe? us ës të proje tues u ës E fe ? C ës të fun s on u ës e v era e saj estet e?

Punime ër orn te n ën po nt ste në n ërt m n e një pe zaz . Vëz gon me uj es

s em u n e p turës e për orn ven osjen, nëpërmjet p ëz meve të

gjyrave parësore afër njëra-tjetrës për të krijuar ngjyrat dytësore.

Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për:o o Evidentimin e elementeve vizuale të pikturës impresioniste.o Njohjen dhe përshkrimin e karakteristikave kryesore të pikturës impresioniste dhe

përfaqësuesve të t j.o Përshkrimin e karakteristikave dhe risive që solli piktura pointiliste.o Përs r m n e ara ter st ave të ar te turës së per u ës.


39/129

38

HISTORI ARTI

Mësimi 6

Linja: Historia artit pamorTema mësimore: Postimpresionizmi

Çështjet kryesore të marra në studim:Kara ter st at e per u ës post mpres on ste.Piktura dhe përfaqësuesit kryesorë.Lexojmë një vepër arti


ë përs ruajë ara ter st at e per u ës post mpres on ste.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të pikturës së kësaj periudhe

nëpërmjet veprës së tre artistëve përfaqësues.Të njo ë sa nga veprat më përfaqësuese e të ana zojë një prej tyre.

Terma kyç: format gjeometrike, ngjyrat, intensiteti i ngjyrës.

Metodat e përdorura: se ë, s ut m.

Çështja e parë: Karakteristikat e periudhës romantikeHapat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:

Çfarë shpreh artisti postimresionist dhe cilat janë elementet më të rëndësishmeë pikturën e tij?

Ndaj kujt reagon artisti postimpresionist?

Kupt m tyre:

për të shprehur interpretimin e botës. Arti bëhet mjeti i reagimit ndaj modeleve të shoqërisë së re borgjeze, e cila

ësht a e dytë:

Cilët janë përfaqësuesit postimpresionistë? ërse themi që Sezan krijoi një stil shumë origjinal?

Çfarë elementesh studioi Sezani në pikturën e tij? Çfarë ndikimi patën punët dhe kërkimet e Sezanit në artin e 1900-të dhe

on ret s t në c ën rrymë art st e?


40/129

39

HISTORI ARTI

Cila ishte tematika që përdori ai në pikturat e tij? ërse pikturat e tij karakterizohen nga një dritë e fortë? Cilat janë disa nga veprat e tij?

Çështja e tretë: “Dy gratë”

Cilat janë personazhet që shohim në pikturë? Kujt vendi i përkasin këto dy gra? Si janë përdorur ngjyrat në këtë pikturë? A duket sikur këto gra të thjeshta paraqiten me shumë madhështi nga

autori?

Punime midis dy veprave dhe diskutoni në klasë me shokët.

A vihet re ndryshimi i tematikës në këto dy periudha? S ës të trajt m ngjyrës në ëto y vepra? A a për orur art st ngjyra të errëta në ompoz m n e parë gjë e c a përfaqëson

e e per u ën e parë të t j? A karakterizohet nga ngjyrat e forta dhe ndriçimi piktura e dytë që i përket edhe

periudhës së dytë të punës së tij ku merret me eksperimentimin e ngjyrës?

ë ytën? A arr jmë të uptojmë se s art st e a z v uar e përsosur më tej st n e t j?

Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për:o o Evidentimin e karakteristikave të pikturës postimpresioniste.o Njohjen dhe përshkrimin e karakteristikave kryesore të pikturës postimpresioniste

nëpërmjet përfaqësuesve të saj.o Analizën e një vepre të kësaj periudhe.


41/129

40

HISTORI ARTI

Mësimi 7

Linja: Historia artit pamor Tema mësimore: Art i ri

Çështjet kryesore të marra në studim:Kara ter st at e per u ës Art r .Piktura dhe përfaqësuesi kryesor.Arkitektura dhe përfaqësuesi kryesor.In ustr a, art zanat e artet e ap uara.Lexojmë një vepër arti


Të përshkruajë karakteristikat e periudhës Art i ri.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të pikturës së kësaj periudhe.Të përshkruajë karakteristikat e arkitekturës nëpërmjet përfaqësuesit mëkryesor të saj.Të njohë disa nga veprat më përfaqësuese dhe të analizojë një prej tyre.

Terma kyç: eleganca, cilësi estetike, dekori, plastika e çimentos, motive, artizanat.Metodat e përdorura: bisedë, diskutim.

Çështja e parë: Karakteristikat e periudhës Art i riHapat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:

ur u zhvillua dhe ku u përhap Arti i ri? Nga se u karakterizua Arti i ri? Cilat ishin fushat që përfshiu Art i ri?

ërse iu kundërvu prodhimit industrial? Nga u rymëzua?

Kuptimi i tyre: zhvillua në dhjetëvjeçarët e fundit të tetëqindtës dhe në dhjetëvjeçarin e

dytë të nëntëqindtës. U përhap në të gjithë Evropën dhe u quajt Art Nouveau odern Style në Angli, ungendsti në

Spanjë, iberty ose në Itali.

pasur. jo lëvizje përfshiu shumë fusha, si: arkitektura dekorative, dekorimi dhe artet


42/129

41

HISTORI ARTI

e aplikuara. Iu kundërvënë prodhimit industrial me shije mediokre. Ai u frymëzua nga format e natyrës. Këtu përmendim anën dekorative, e cila

uket e çliruar nga simetria e saktë e stileve të së kaluarës.

ush është përfaqësuesi më i njohur i pikturës në këtë periudhë? Cila ishte karakteristika kryesore e pikturës së Klimtit? Cilat janë ato elemente që tregojnë se vepra e tij mban shijen estetike të kohës? Cilat janë disa nga veprat e tij?

Çështja e tretë: Cilat ishin materialet të cilat ndihmuan zhvillimin e gjuhës shprehëse në

arkitekturë? u u mbështetën dekorimet në arkitekturën e kësaj periudhe? Cilët janë arkitektët më të njohur të kësaj periudhe? Cilat janë disa nga veprat më të njohura të tij?

Çështja e katërt: Industria, artizanati dhe artet e aplikuara u qëndron ndryshimi midis prodhimit industrial dhe atij artizanal?

ërse e quanin prodhimin industrial të varfër në shije? u qëndron vlera e artizanatit? Në cilën fushë të artit operuan artistët e artit të ri dhe çfarë krijuan ata?

Çështja e pestë: “Familjes së Shenjtë ”

rejtuar pyetje: u ndodhet dhe kur është realizuar kjo vepër? ër çfarë spikat më shumë kjo vepër? Nga sa kulla përbëhet dhe çfarë simbolizojnë ato? Nga mënyra se si është përdorur dekorimi në këtë vepër, a të duket si një

kështjellë rëre?

Punime Dekorim

subjektet më të përdorura që u pasqyruan në mënyrë të stilizuar, të kompozuara me

ritëm dekorativ. Mund të kopjoni disa shembuj ose të krijoni dhe të gjeni mënyrën përtë n ërtuar një r tëm s pas një s eme gjeometr e.Vlerësimi:


43/129

42

HISTORI ARTI

Nxënësit do të vlerësohen për:o o Evidentimin e karakteristikave të periudhës së artit i ri.o Njohjen dhe përshkrimin e karakteristikave kryesore të pikturës nëpërmjet një

përfaqësuesi të saj.o o Analizën e një vepre të kësaj periudhe.

Mësimi 8

Linja: H stor a art t pamor

Çështjet kryesore të marra në studim:Karakteristikat e përgjithshme të avangardave artistike. Ekspresionistët.Kubizmi dhe Pikaso.A stra s on zm


Të përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të avangardës artistike.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të fovistëve.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të ekspresionistëve.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të kubistëve.Të përshkruajë karakteristikat kryesore të abstraksionistëve.

Terma kyç: fovizëm, ekspresionizëm, kubizëm, abstraksionizëm. Metodat e përdorura: bisedë, diskutim.

apat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:

S nevojë e ujt n ën avangar at art st e? Në gjurmët e kujt ecën avangardat dhe cilave rregulla të artit të kaluar iu

shmangën ata?


44/129

43

HISTORI ARTI

u i shprehën idetë e tyre avangardistët? Çfarë men m s n ata për art n?

Kuptimi i tyre:

enë se art u et të opjonte rea tet n.

e rregu ave të përmasave e s metr së. Art stët u as uan e r juan man feste, o umente, në të c at s pre ën

idetë e tyre përmes shkrimeve teorike. e veprat e tyre, të çliruara nga skemat e së kaluarës, ata dolën me idenë se arti

kushteve të ekzistencës së tij.

Ku lindi fovizmi dhe cilët janë përfaqësuesit kryesorë? Si e shihnin ata pikturën?

në punimet e tyre? Çfarë ishte piktura për Matisin, dhe si e thjeshtëzoi formën ai? Përse u ë e parën ës s me perspe t va në p turën e Mat s t, me çfarë e

zëvendësoi ai atë?

Çështja e tretë: Ekspresionizmi u lindi ekspresionizmi dhe cili është kuptimi i kësaj fjale? Çfarë përp qet të omun ojë vepra e spres on ste? Cilët janë përfaqësuesit e saj? Si e tregon individin e shoqërisë së asaj kohe lëvizja ekspresioniste? Cilat janë elementet e artit që përdorën në pikturën e tyre ekspresionistët?

unsh?

ush e themeloi kubizmin dhe sa zgjati si rrymë? Si i pikturonin kubistët objektet dhe realitetin në veprat e tyre? C ët art stët e c a u turë n o në n jen e u zm t? Cilat janë disa nga elementet qendrore të kërkimeve kubiste? A i përket Pikaso vetëm rrymës kubiste dhe pse? A s te puna e P asos pasqyr m ngjarjeve të o ës e u e s o m ëtë në

veprat e tij? Cilat janë disa nga veprat e tij më të njohura?

Si janë paraqitur personazhet në këtë vepër? A përshkruhet ngjarja në mënyrë natyraliste?


45/129

44

HISTORI ARTI

Çështja e pestë: Çfarë propozo art a stra t? Cilët janë dy përfaqësuesit kryesorë të abstraksionizmit? Cilat janë disa nga elementet më të rëndësishme për abstraksionistët? Çfarë upt m marr n ato për art st n?

Punime nuk vendosen rastësisht. Pozicioni i tyre, përmasat, marrëdhëniet reciproke krijojnë

armoni. Kandinski i hodhi teoritë e tij mbi artin abstrakt në dy shkrime: “Shpirtërorja kombinimeve me forma dhe ngjyra të tjera. Në shkrimet e tij foli edhe për tingullin eormave dhe të ngjyrave.

e tij.

Vlerësimi: Nxënës t o të v erëso en për:o o Përs r m n e ara ter st ave të përgj t s me të avangar ës art st e.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të p turës fov ste.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të e spres on stëve.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të u stëveo Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të a stra s on stëve.

Mësimi 9


Çështjet kryesore të marra në studim:Karakteristikat e përgjithshme të arkitekturës midis dy luftëraveotërore.

Le Kor us er.Bauhaus shkolla e artit dhe e arkitekturës.E sper ment në zajn.


46/129

45

HISTORI ARTI

Në përfundim të orës së mësimit, nxënës/i,-ja duhet:ë përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të arkitekturës.

Të njohë Le Korbusier si një arkitekt të rëndësishëm për periudhën..Të njohë dhe të përshkruajë rëndësinë e madhe që pati shkolla e Bauhauznë zhvillimin e artit bashkëkohor, arkitekturës dhe dizajnit.Të njohë disa nga eksperimentet më të rëndësishme të dizajnit.

Terma kyç: planet urbane, beton i armuar, arkitektura funksionale dhe racionale,izajni industrial.


Hapat që çojnë në s ut m të temës mës more të marrë në s qyrt m:

C at janë arsyet që ar te tët e ësaj per u e men uan se u ej të r novo ejmeto a e proje t m t?

atë per u ë?

C at janë st et ar te ton e më përpar mtare në ëtë per u ë? Cilët janë përfaqësuesit më kryesorë?

Kuptimi i tyre:

Lufta e Parë Botërore me shkatërrimet e saj solli nevojën e ndërtimit tëanesave me osto të u ët.

Lindin projektet e para për realizimin e lagjeve të reja urbane dhe planetrregulluese.

Z u m eton t të armuar pat një për apje të gjerë në r j m n endërtesave.Zhvillohet dizajni industrial në sektorin e dekorimit.

asaj kohe. Sipas mendimit teorik, arkitektura është forma shprehëse në të cilënakohen dhe kompletohen të gjitha artet.

St ar te ton më përpar mtar ës të a fun s ona e rac ona . , (Le

Corbusier, 1887–1965).


47/129

46

HISTORI ARTI

ërse ishte një artist i gjithanshëm Korbysier? Çfarë s te për të s tëp a e qytet ? S u es n proje tuar organ z m apës rave e s përn arja e mje seve

sipas Korbysierit? A paraqet ajo një qën resë s n ërtesat e mesjetës e një o ës s t s umë

moderne?

Çështja e tretë: Bauhaus shkolla e artit dhe e arkitekturës Çfarë s o e s te Bau aus , u u r jua e us e t eme o ?

saj? Në sa faza u n a s o a e c at janë ato?

e zajn t n ustr a ? ush e projektoi ndërtesën e Bauhausit dhe si ishte e ndërtuar ajo nga ana

unksionale?

Çështja e katërt: E sper ment në zajn Cili ishte roli i dizajnit në shkollën Bauhaus? Cili ishte qëllimi kryesor i dizajnit? Çfarë e sper mentes ë es n në a oratorët e Bau aus e c at janë sa nga

objektet e dizajnit më të njohura?

Punime

lerësojini për nga forma dhe funksioni. Mblidhni materiale të dizajnitn ustr a as ë o or e r jon një a um.

S con o je te të për or m t të për ts ëm, u e pasur parasys s anënestetike, ashtu edhe atë funksionale.

Vlerësimi: Nxënës t o të v erëso en për:o o Ev ent m n e ara ter st ave ryesore të ar te turës së per u ës m s y

uftërave otërore.o Njo jen e Kor ys er t s një ar te t s umë të rën ës s ëm të o ës.o Ev ent m n e rën ës së së ma e që pat s o a e Bau aus në z v m n e art t

o

Njo jen e e sper menteve e sa nga o je tet më të rën ës s me të zajn t.


48/129

47

HISTORI ARTI

Mësimi 10


Çështjet kryesore të marra në studim:Karakteristikat kryesore të artit dada dhe përfaqësuesit.Karakteristikat kryesore të surrealizmit dhe përfaqësuesit.Kara ter st at ryesore të e spres on zm t a stra t e përfaqësues t.Karakteristikat kryesore të pop artit dhe përfaqësuesitArti konceptual.

Në përfun m të orës së mës m t, nxënës ,-ja u et:

Të njo ë e përs ruajë ara ter st at ryesore të art t a a.Të njo ë e përs ruajë ara ter st at ryesore të surrea zm t.Të njo ë e përs ruajë ara ter st at ryesore të e spres on zm ta stra t.Të njo ë e përs ruajë ara ter st at ryesore të pop art t.Të njo ë sa ara ter st a të art t onceptua .

Terma kyç: a a, surrea zëm, e spres on zëm a stra t, pop art, onceptua art.


Hapat që çojnë në s ut m të temës mës more të marrë në s qyrt m:

ërse artistët dada kërkuan të shkëputeshin nga akademizmi dhe formatart st e të së a uarës?

C s te që m art t a a? Çfarë teknikash përdornin artistët dada? Çfarë do të thotë dada? C ët janë sa nga art stët a a e veprat e tyre ryesore?

us ës të artues man fest t surrea st, a e en asur më parë ëtë emër? e cilat aspekte të jetës njerëzore u morën surrealistët? Si shfaqen imazhet në pikturën surrealiste dhe çfarë duan të shprehin ato? C ët janë sa nga përfaqësues t ryesorë?


49/129

48

HISTORI ARTI

Çfarë efektesh krijon Magrid në punët e tij?

u n e spres on zm a stra t? Çfarë s te

kryesor? Çfarë mater a es për orte Po o për te n ën e r p ng e s s te proces

saj?

u lindi pop arti dhe cilët janë përfaqësuesit kryesorë? Çfarë ironizonte dhe provokonte pop arti?

C at te n a për orn n më s umë art stët pop? Si e krijon Lihtenshtejni një vepër?

ur lindi arti konceptual? Cilat janë disa nga parimet ku mbështetet arti konceptual? u mun ta gjejmë or gj nën e art t onceptua e me çfarë en veprat

konceptuale?

Punime Pasi keni vëzhguar dhe analizuar pikturat e Pollok, përpiquni të krijoni një të

Vlerësimi: Nxënësit do të vlerësohen për:o

Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të a a zm t.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të surrea zm t.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore e spres on zm t a stra t.o Njo jen e përs r m n e ara ter st ave ryesore të pop art.o Njo jen e ara ter st ave ryesore të art t onceptua .


50/129

49

HISTORI ARTI

MUZIKA

Mësimi 1.1

Linja: H stor a e muz ësTema mësimore: Muz a në per u ën e Baro ut

Çështjet kryesore të marra në studim:Kus tet stor e e z v m muz ës nstrumenta eStilet muzikoreKrijimi i instrumenteve të reja muzikoreKr j m or estrësLindja e gjinive te reja muzikore, instrumentale dhe orkestraleLindja dhe zhvillimi i operës


Të përshkruajë kushte historike të kësaj periudhe.- Të shpjegojë ndërtimin e instrumenteve të reja të kësaj periudhe.

nstrument stëose ompoz torë.

më tej gjatë ësaj per u e.Të përdorë njohuritë për të plotësuar më tej ato mbi stilet muzikore.Të shpjegojë risitë që u zhvilluan në muzikën instrumentale dhe vokale.Të shpjegojë lindjen dhe zhvillimin e operës.

Terma kyç: us te stor e, onte st muz or, st muz or, oncert për nstrumenthe orkestër, koncerto grosso etj.

Metodat e përdorura: dëgjim apo tematikë.


51/129

50

HISTORI ARTI

apat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:a) Kushtet historike të periudhës: b) termi barok, c) kultura europiane,

Kuptimi i tyreMe

Me stil muzikor kuptojmë mënyrë e të menduarit muzikor dhe e mishërimit të këtijmendimi (epoke – stili barok, - stil italian, gjinia muzikore- stil vokal,

personalitet - stil autori). Stili një autori.

e kuptojmë një melodi të kënduar në të njëjtën lartësi tingëllore.e uptojmë një melodi me shoqërim muzikor harmonik. Shoqërimi

armonik siguron një mbështetje në akorde ose arpezhe.e kuptojmë shumë zëra që tingëllojnë njëkohësisht.

Me kuptojmë një kompozim muzikor për një koncert vjen nga latinishtja “conserere”, që do të thotë “të

e uptojmë një vepër muzikore për një numër të madh instrumenteshtë cilat dialogojnë të ndara në dy grupe.

Detyrë individuale: duke u bazuar në një fragment të një pjese muzikore, realizonianalizën e saj për autorin e veprës, llojin e veprës, kushtet historike në të cilat ështëshkruar vepra dhe mënyrën e interpretimit (vokal ose instrumental).

P.sh.: duke dëgjuar veprën muzikore “Katër stinët” e Vivaldit bëjmë një skedë përanalizën e saj.

a) autorin, b) përmbajtjen, c) strukturën, d) interpretimi, e) vlerësimi përfundimtar(cilat janë vlerat e veprës)

Çështja e dytë: Lindja dhe zhvillimi i operës në shekullin XVII


52/129


53/129

52

HISTORI ARTI

randerbugeze, klaviçembali i temperuar mirë, tokata dhe fuga.Metodat e përdorura: ëgjim

Hapat që çojnë në diskutim të temës mësimore të marrë në shqyrtim:Johan Sebastian Ba

ush ishte fëmijëria dhe faktorët që ndikuan në formimin muzikor të Bahut? Cili është stili muzikor që u zhvillua më tej në krijimtarinë e Bahut? Cila është forma më e madhe e muzikës polifonike? Çfarë janë Koncertet Branderbugeze?

Me kuptojmë për ansamble të ndryshmeinstrumentale të kompozuar nga J.H.Bah sipas modelit të italiane.Koncertet 2, 4 dhe 5 janë (koncerto grosso) tipike në stil tradicional me grupekontrastuese.

e kuptojmë vepër muzikore me dy pjesë tëkompozuar nga J.S.Bah ku secila përmban 24 prelude dhe fuga në të 24 tonalitetetmaxhore-minore. Kjo është vepra e parë e madhe ciklike ku përdoren të gjitha tonalitetetmadhore-minore.

vepër muzikore e kompozuar nga J.S.Bah p r organo.Tokata pjesë instrumentale veçanërisht për instrumente me tastierë, në stil të lirë,me pasazhe të shpejta dhe akorde të plota. uga kompozim kontrapunktistik përshumë zëra të pavarur, ku tema trajtohet në këta zëra sipas rregullave të përcaktuara

Detyrë individuale: duke u bazuar në një fragment muzikor të re minor nga J.S. Bah, realizoni analizën e saj duke u mbështetur në periudhën ekompozitorit, mjedisin shoqëror ku u krijua vepra, mesazhin që ajo përcjell si dhe llojine instrumentit.

Çështja e dytë: Zhorzh Hapat që duhen ndjekur

ërshkruani disa fakte historike që tregojnë rrugën mbi të cilën kaloi formimimuzikor i Hendelit.

ërcaktoni saktë të rejat që solli në muzikë Hendeli.

lerësimi:


54/129

53

HISTORI ARTI

Nxënësit do të vlerësohen për:

gjermane të shek. XVII. ërshkrimin e disa karakteristikave tek operat e Hendelit.

Mësimi 2.1

Linja: Historia e muzikës.Tema mësimore: Çështjet:

Volfgang Amadeus Moxart


ë njohë kushtet historike që ndikuan në lindjen e iluminizmit luminizmit.

veçuar karakteristikat e krijimtarisë muzikore të këtyre kompozitorëve. Të përdorë njohuritë për të plotësuar më mirë informacionin

historia arti 12.pdf

Documents

Transcript of historia arti 12.pdf