1 sejarah & lingkup studi

26
ANTROPOLOGI ANTHROPOLOGY

Transcript of 1 sejarah & lingkup studi

Page 1: 1 sejarah & lingkup studi

ANTROPOLOGI

ANTHROPOLOGY

Page 2: 1 sejarah & lingkup studi

BAHAN BACAAN

Glinka, Joseph. 1985. Perkembangan Alam Hidup. Flores, Nusa Indah

Glinka, Joseph. 1986. Sekitar Terjadinya Manusia (Antropogenese). Flores, Nusa Indah.

Haviland, Willian A. 1988. Antropologi. Jilid 1 & 2. Edisi Keempat. Terj. R.G. Soekadijo. Jakarta, Erlangga.

Ihromi TO (ed.). 1980. Pokok-pokok Antropologi Budaya. Jakarta, Gramedia

Page 3: 1 sejarah & lingkup studi

Koentjaraningrat. 1990. Pengantar Ilmu Antropololgi. Jakarta, Rineka Cipta

Koentjaraningrat.1985. Beberapa Pokok Antropologi Sosial. Jakarta, UI Press

Wignjosoebroto, Soetandyo. 1987. Diktat Pengantar Antropologi Budaya. Surabaya. FISIP –UNAIR. Bahan kuliah tidak diterbitkan

Keesing, Roger M. Antropologi Budaya. Suatu Perspektif Kontemporer. Jilid 1 & 2. Edisi kedua. Terj. Samuel Gunawan. Jakarta. Erlangga

Page 4: 1 sejarah & lingkup studi

POKOK-POKOK BAHASAN

1. LINGKUP STUDI DAN SEJARAH PERKEMBANGAN

2. CABANG ILMU ANTROPOLOGI DAN METODE

3. ETNOGRAFI

4. EVOLUSI BIOLOGI

5. EVOLUSI SOSIAL DAN BUDAYA

6. KONSEP KEBUDAYAAN, WUJUD DAN UNSUR

7. KARAKTERISTIK KEBUDAYAAN

Page 5: 1 sejarah & lingkup studi

8. KEBUDAYAAN DAN KEPRIBADIAN

9. MULTIKULTURALISME

10. BAHASA DAN KOMUNIKASI

11. DAUR HIDUP DAN PERKAWINAN

12. KELUARGA DAN KEKERABATAN

13. AGAMA DAN MAGI

14. PERUBAHAN KEBUDAYAAN

Page 6: 1 sejarah & lingkup studi
Page 7: 1 sejarah & lingkup studi
Page 8: 1 sejarah & lingkup studi

AntropologiAntropologi( ( AnthropologyAnthropology ) )

AntroposAntropos = manusia= manusia LogosLogos = ilmu= ilmu

Antropologi Antropologi ==

I lmu/studi/kajian tentang manusia.I lmu/studi/kajian tentang manusia.Studi aspek fisik, budaya, dan Studi aspek fisik, budaya, dan peri laku peri laku manusia untuk mendapat manusia untuk mendapat pengertian pengertian tentang keragaman tentang keragaman manusia.manusia.

Page 9: 1 sejarah & lingkup studi

Sejarah AntropologiSejarah Antropologi :: (Koentjaraningrat 1990)(Koentjaraningrat 1990)

Fase PertamaFase Pertama (abad 15-18):(abad 15-18): Akhir abad 15 orang Eropa mulai menjelajah dan mendatangi Akhir abad 15 orang Eropa mulai menjelajah dan mendatangi

suku-suku bangsa suku-suku bangsa di benua Afrika, Asia, dan Amerika.di benua Afrika, Asia, dan Amerika. Penjelajahan itu menghasilkan kisah-kisah perjalanan dan laporan, Penjelajahan itu menghasilkan kisah-kisah perjalanan dan laporan,

yg.merup. tulisan para musafir, pelaut, pendetpenerjemah, dan yg.merup. tulisan para musafir, pelaut, pendetpenerjemah, dan pegawai kolonial.pegawai kolonial.

Kisah & laporan tsb. menarik perhatian orang Eropa krn. Kisah & laporan tsb. menarik perhatian orang Eropa krn. Perbedaan adat, Perbedaan adat, susunan masy., dan ciri-ciri fisiknya. Bahan susunan masy., dan ciri-ciri fisiknya. Bahan pengetahuan ini merup. bahan pengetahuan ini merup. bahan etnografietnografi, yg. umumnya tidak teliti, , yg. umumnya tidak teliti, kabur, dan hanya mendeskripsikan hal-hal yg. aneh saja. kabur, dan hanya mendeskripsikan hal-hal yg. aneh saja.

Akhir abad 18, bahan etnografi yg. “aneh” tsb. menarik perhatian Akhir abad 18, bahan etnografi yg. “aneh” tsb. menarik perhatian ilmuwan Eropa, shg. ada usaha mengintegrasikan bahan-bahan ilmuwan Eropa, shg. ada usaha mengintegrasikan bahan-bahan etnografi di seluruh dunia menjadi satu.etnografi di seluruh dunia menjadi satu.

Page 10: 1 sejarah & lingkup studi

FASE KEDUA (PERTENGAHAN ABAD 19)FASE KEDUA (PERTENGAHAN ABAD 19)

MEMPELAJARI MASYARAKAT DAN KEBUDAYAAN PRIMITIF DENGAN MAKSUD UNTUK MENDAPATKAN SUATU PENGERTIAN TENTANG TINGKAT-TINGKAT KUNO DALAM SEJARAH EVOLUSI DAN SEJARAH PENYEBARAN KEBUDAYAAN MANUSIA

⇒ TIMBUL KARANGAN YANG MENYUSUN BAHAN ETNOGRAFI BERDASAR CARA BERFIKIR EVOLUSI DAN DIFUSI

Page 11: 1 sejarah & lingkup studi

FASE KETIGA (PERMULAAN ABAD 20) FASE KETIGA (PERMULAAN ABAD 20)

MEMPELAJARI MASYARAKAT DAN KEBUDAYAAN SUKU-SUKU BANGSA DI LUAR EROPA GUNA KEPENTINGAN PEMERINTAH KOLONIAL DAN GUNA MENDAPAT SUATU PENGERTIAN TENTANG MASYARAKAT MASA KINI YANG KOMPLEKS

⇒BERKAITAN DENGAN KEMANTAPAN KEKUASAAN NEGARA-NEGARA PENJAJAH EROPA

Page 12: 1 sejarah & lingkup studi

ANTROPOLOGI

MAKHLUK MAKHLUK BIOLOGI SOSIO-BUDAYA

ANTROPOLOGI MEMADUKAN SECARA INTEGRATIF TINJAUAN BIOLOGI DAN TINJAUAN SOSIO-BUDAYA TERHADAP PERI-KEHIDUPAN ANTROPOS

ANTROPOLOGI MELAKUKAN KAJIAN OBYEK STUDINYA (MANUSIA) SECARA MENYELURUH, YAITU PADA SEMUA MANUSIA DI MANA PUN DAN KAPAN PUN JUGA.

Page 13: 1 sejarah & lingkup studi

CABANG-CABANG ANTROPOLOGI:CABANG-CABANG ANTROPOLOGI:

A. PALEOANTROPOLOGI: MEMPELAJARI ASAL-USUL DAN

PERKEMBANGAN MANUSIA SECARA BIOLOGIS

1. ANTROPOLOGI FISIK/BIOLOGI/RAGAWI:

B. SOMATOLOGI: MEMPELAJARI SEJARAH TERJADINYA ANEKA WARNA MAKHLUK MANUSIA DIPANDANG DARI SUDUT CIRI-CIRI TUBUHNYA

STUDI SISTEMATIS TENTANG MAKHLUK MANUSIA SEBAGAI ORGANISME BIOLOGIS

Page 14: 1 sejarah & lingkup studi

2. ANTROPOLOGI BUDAYA: 2. ANTROPOLOGI BUDAYA:

A. ETNOLINGUISTIK: MEMPELAJARI SEJARAH ASAL, PERKEMBANGAN DAN PENYEBARAN ANEKA WARNA BAHASA YANG DIUCAPKAN MANUSIA

B. PREHISTORI: MEMPELAJARI SEJARAH PERKEMBANGAN, PENYEBARAN DAN TERJADINYA ANEKA WARNA KEBUDAYAAN MANUSIA SEBELUM MENGENAL TULISAN

C. ETNOLOGI: MEMPELAJARI KEBUDAYAAN-KEBUDAYAAN DALAM KEHIDUPAN MASYARAKAT DARI SEBANYAK MUNGKIN SUKU BANGSA YANG TERSEBAR DI DUNIA.

Page 15: 1 sejarah & lingkup studi

ANTROPOLOGI

ANTRO. FISIK

ANTRO. BUDAYA

1. PALEOANTROPOLOGI

2. SOMATOLOGI

1. PREHISTORI

2. ETNOLINGUISTIK

3. ETNOLOGI

5. ANTRO. TERAPAN

6. ANTRO. SPESIALISASI

Page 16: 1 sejarah & lingkup studi

ANTROPOLOGI SPESIALISASI:1. ANTROPOLOGI KESEHATAN

2. ANTROPOLOGI EKONOMI

3. ANTROPOLOGI PEDESAAN

4. ANTROPOLOGI PERKOTAAN

5. ANTROPOLOGI PENDIDIKAN

6. ANTROPOLOGI KEPENDUDUKAN

7. ANTROPOLOGI VISUAL

8. ANTROPOLOGI FORENSIK

9. ANTROPOLOGI DENTAL

10. ANTROPOLOGI PEMBANGUNAN

11. dll

Page 17: 1 sejarah & lingkup studi

FASE 4 (SESUDAH SEKITAR TH 1930) FASE 4 (SESUDAH SEKITAR TH 1930)

ADA 2 PERUBAHAN PENTING: a. TIMBUL ANTIPATI TERHADAP KOLONIALISME b. MAKIN HILANGNYA BANGSA-BANGSA PRIMITIF

ANTROPOLOGI SEOLAH-OLAH KEHILANGAN LAPANGAN, SEHINGGA MENGEMBANGKAN LAPANGAN PENELITIAN BARU.

TUJUAN AKADEMIS:MENCAPAI PENGERTIAN MAHKLUK MANUSIA UMUMNYA DENGAN MEMPELAJARI ANEKA WARNA FISIK DAN KEBUDAYAANNYA

TUJUAN PRAKTISMEMPELAJARI ANEKA WARNA MASYARAKAT SUKU BANGSA DI DUNIA GUNA MEMBANGUN BANGSA TERSEBUT

Page 18: 1 sejarah & lingkup studi

METODE ANTROPOLOGI:METODE ANTROPOLOGI:

1. DESKRIPTIF: MEMBERI PELUKISAN/GAMBARAN TENTANG

KEHIDUPAN MANUSIA DARI BERBAGAI TEMPAT DAN WAKTU

2. HOLISTIK: MENGKAJI KEHIDUPAN MANUSIA DARI SUDUT TINJAUAN YANG JAMAK DAN MEMETAKANNYA KE DALAM SUATU GAMBARAN YANG TOTAL DAN MENYELURUH

Page 19: 1 sejarah & lingkup studi

A. DIAKRONIK: MEMPERBANDINGKAN LINTAS WAKTU B. SINKRONIK: MEMPERBANDINGKAN LINTAS TEMPAT

4. KUALITATIF: TEKNIK PENGUMPULAN DATA DILAKUKAN DENGAN:

• WAWANCARA MENDALAM

• PENGAMATAN

• FGD

3. KOMPARATIF: MEMBANDINGKAN KESAMAAN DAN PERBEDAAN CIRI-CIRI FISIK DAN BUDAYA MANUSIA. ADA DUA CARA:

Page 20: 1 sejarah & lingkup studi

CIRI KHAS METODE PENELITIAN LAPANGAN ETNOGRAFI:

• HOLISTIK – INTEGRATIF /SISTEMIK

• THICK DESCRIPTION

• ANALISIS KUALITATIF UNTUK MENDAPATKAN NATIVE’S POINT OF VIEW

PENGUMPULAN DATA:

OBSERVASI PARTISIPASI DAN WAWANCARA MENDALAM DAN TERBUKA DALAM WAKTU YANG RELATIF LAMA

Page 21: 1 sejarah & lingkup studi

PENGAMATAN

MERUPAKAN KEGIATAN PENGUMPULAN DATA PALING AWAL DIKENAL DALAM SUATU PENELITIAN

PENELITIAN ANTROPOLOGI (KUALITATIF) TIDAK BISA DIPISAHKAN DARI METODE PENGAMATAN

MEMUNGKINKAN PENGAMAT MELIHAT SITUASI SOSIAL APA ADANYA

Page 22: 1 sejarah & lingkup studi

JENIS PENGAMATAN:

OBSERVASI BIASA OBSERVASI PARTISIPASI

PENGAMATAN TERBUKA

PENGAMATAN TERTUTUP

PENGAMATAN LATAR ALAMIAH

PENGAMATAN LATAR BUATAN

Page 23: 1 sejarah & lingkup studi

3 ELEMEN YANG DIAMATI

LOKASI

PELAKU/ACTOR KEGIATAN/AKTIVITAS

Page 24: 1 sejarah & lingkup studi

WAWANCARA

Wawancara merupakan salah satu teknik untuk mengumpulkan data, yaitu untuk mendapatkan informasi dengan

cara bertanya langsung kepada subyek yang diwawancara

Page 25: 1 sejarah & lingkup studi

TIGA PENDEKATAN DALAM MELAKUKAN WAWANCARA

1. PERCAKAPAN INFORMAL, MENGANDUNG UNSUR SPONTANITAS, SANTAI, TANPA POLA/ARAH YANG DITENTUKAN SEBELUMNYA

2. MENGGUNAKAN LEMBAR BERISI GARIS-GARIS BESAR POKOK MASALAH UTK PEGANGAN DALAM WAWANCARA

3. MENGGUNAKAN DAFTAR PERTANYAAN YG LEBIH TERINCI, NAMUN TERBUKA

Page 26: 1 sejarah & lingkup studi

EMPAT FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PROSES WAWANCARA

SITUASI WAWANCARAWaktuTempatHadirnya orang lainSikap masyarakat

PEWAWANCARAMotivasiRasa amanKetranmpilanKarakteristik sosial

ISI PERTANYAANTingkat kepekaanTingkat kesulitanTingkat minat

Sumber kekawatiran

RESPONDEN/INFORMANKarakteristik sosial

Kemampuan menangkap pertanyaan